1

I

Quisquis adest, faueat: fruges lustramus et agros,

ritus ut a prisco traditus exstat auo.

Bacche, ueni, dulcisque tuis e cornibus uua

pendeat, et spicis tempora cinge, Ceres.

Luce sacra requiescat humus, requiescat arator,

et graue suspenso uomere cesset opus.

Soluite uincla iugis: nunc ad praesepia debent

plena coronato stare boues capite.

Omnia sint operata deo: non audeat ulla

lanificam pensis imposuisse manum.

Vos quoque abesse procul iubeo, discedat ab aris,

cui tulit hesterna gaudia nocte Venus.

Casta placent superis: pura cum ueste uenite

et manibus puris sumite fontis aquam.

Cernite, fulgentes ut eat sacer agnus ad aras

uinctaque post olea candida turba comas.

Di patrii, purgamus agros, purgamus agrestes:

uos mala de nostris pellite limitibus,

neu seges eludat messem fallacibus herbis,

neu timeat celeres tardior agna lupos.

Tunc nitidus plenis confisus rusticus agris

ingeret ardenti grandia ligna foco,

turbaque uernarum, saturi bona signa coloni,

ludet et ex uirgis exstruet ante casas.

Euentura precor: uiden ut felicibus extis

significet placidos nuntia fibra deos?

Nunc mihi fumosos ueteris proferte Falernos

consulis et Chio soluite uincla cado.

Vina diem celebrent: non festa luce madere

est rubor, errantes et male ferre pedes.

Sed "bene Messallam" sua quisque ad pocula dicat,

nomen et absentis singula uerba sonent.

Gentis Aquitanae celeber Messalla triumphis

et magna intonsis gloria uictor auis,

huc ades aspiraque mihi, dum carmine nostro

redditur agricolis gratia caelitibus.

Rura cano rurisque deos, his uita magistris

desueuit querna pellere glande famem:

illi compositis primum docuere tigillis

exiguam uiridi fronde operire domum:

illi etiam tauros primi docuisse feruntur

seruitium et plaustro supposuisse rotam.

Tum uictus abiere feri, tum consita pomus,

tum bibit inriguas fertilis hortus aquas,

aurea tum pressos pedibus dedit uua liquores

mixtaque securo est sobria lympha mero.

Rura ferunt messes, calidi cum sideris aestu

deponit flauas annua terra comas.

Rure leuis uerno flores apis ingerit alueo,

compleat ut dulci sedula melle fauos.

Agricola adsiduo primum satiatus aratro

cantauit certo rustica uerba pede

et satur arenti primum est modulatus auena

carmen, ut ornatos diceret ante deos,

agricola et minio suffusus, Bacche, rubenti

primus inexperta duxit ab arte choros.

Huic datus a pleno memorabile munus ouili

dux pecoris curtas auxerat hircus opes.

Rure puer uerno primum de flore coronam

fecit et antiquis imposuit Laribus.

Rure etiam teneris curam exhibitura puellis

molle gerit tergo lucida uellus ouis.

Hinc et femineus labor est, hinc pensa colusque,

fusus et adposito pollice uersat opus:

atque aliqua adsiduae textrix operata Mineruae

cantat, et a pulso tela sonat latere.

Ipse quoque inter agros interque armenta Cupido

natus et indomitas dicitur inter equas.

Illic indocto primum se exercuit arcu:

ei mihi, quam doctas nunc habet ille manus!

Nec pecudes, uelut ante, petit: fixisse puellas

gestit et audaces perdomuisse uiros.

Hic iuueni detraxit opes, hic dicere iussit

limen ad iratae uerba pudenda senem:

hoc duce custodes furtim transgressa iacentes

ad iuuenem tenebris sola puella uenit

et pedibus praetemptat iter suspensa timore,

explorat caecas cui manus ante uias.

A miseri, quos hic grauiter deus urget! At ille

felix, cui placidus leniter adflat Amor.

Sancte, ueni dapibus festis, sed pone sagittas

et procul ardentes hinc precor abde faces.

Vos celebrem cantate deum pecorique uocate

uoce: palam pecori, clam sibi quisque uocet.

Aut etiam sibi quisque palam: nam turba iocosa

obstrepit et Phrygio tibia curua sono.

Ludite: iam Nox iungit equos, currumque sequuntur

matris lasciuo sidera fulua choro,

postque uenit tacitus furuis circumdatus alis

Somnus et incerto Somnia nigra pede.

II

Dicamus bona uerba: uenit Natalis ad aras:

quisquis ades, lingua, uir mulierque, faue.

Vrantur pia tura focis, urantur odores

quos tener e terra diuite mittit Arabs.

Ipse suos Genius adsit uisurus honores,

cui decorent sanctas mollia serta comas.

Illius puro destillent tempora nardo,

atque satur libo sit madeatque mero,

adnuat et, Cornute, tibi, quodcumque rogabis.

En age (quid cessas? Adnuit ille) roga.

Auguror, uxoris fidos optabis amores:

iam reor hoc ipsos edidicisse deos.

Nec tibi malueris, totum quaecumque per orbem

fortis arat ualido rusticus arua boue,

nec tibi, gemmarum quidquid felicibus Indis

nascitur, Eoi qua maris unda rubet.

Vota cadunt: utinam strepitantibus aduolet alis

flauaque coniugio uincula portet Amor,

uincula quae maneant semper dum tarda senectus

inducat rugas inficiatque comas.

Haec ueniat, Natalis, auis prolemque ministret,

ludat et ante tuos turba nouella pedes.

III

Rura meam, Cornute, tenent uillaeque puellam:

ferreus est, heu | heu, quisquis in urbe manet.

Ipsa Venus latos iam nunc migrauit in agros,

uerbaque aratoris rustica discit Amor.

O | ego, cum aspicerem dominam, quam fortiter illic

uersarem ualido pingue bidente solum

agricolaeque modo curuum sectarer aratrum,

dum subigunt steriles arua serenda boues!

Nec quererer quod sol graciles exureret artus,

laederet et teneras pussula rupta manus.

Pauit et Admeti tauros formosus Apollo,

nec cithara intonsae profueruntue comae,

nec potuit curas sanare salubribus herbis:

quidquid erat medicae uicerat artis amor.

Ipse deus solitus stabulis expellere uaccas

‹creditur ad mulctram constituisse prius›

et miscere nouo docuisse coagula lacte,

lacteus et mixtis obriguisse liquor.

Tunc fiscella leui detexta est uimine iunci,

raraque per nexus est uia facta sero.

O quotiens illo uitulum gestante per agros

dicitur occurrens erubuisse soror!

O quotiens ausae, caneret dum ualle sub alta,

rumpere mugitu carmina docta boues!

Saepe duces trepidis petiere oracula rebus,

uenit et a templis inrita turba domum:

saepe horrere sacros doluit Latona capillos,

quos admirata est ipsa nouerca prius.

Quisquis inornatumque caput crinesque solutos

aspiceret, Phoebi quaereret ille comam.

Delos ubi nunc, Phoebe, tua est, ubi Delphica Pytho?

Nempe Amor in parua te iubet esse casa.

Felices olim, Veneri cum fertur aperte

seruire aeternos non puduisse deos.

Fabula nunc ille est: sed cui sua cura puella est,

fabula sit mauult quam sine amore deus.

At tu, quisquis is es, cui tristi fronte Cupido

imperat ut nostra sint tua castra domo:

ferrea non Venerem sed praedam saecula laudant:

praeda tamen multis est operata malis.

Praeda feras acies cinxit discordibus armis:

hinc cruor, hinc caedes mors propiorque uenit.

Praeda uago iussit geminare pericula ponto,

bellica cum dubiis rostra dedit ratibus.

Praedator cupit immensos obsidere campos,

ut multa innumera iugera pascat oue:

cui lapis externus curae est, urbisque tumultu

portatur ualidis mille columna iugis,

claudit et indomitum moles mare, lentus ut intra

neglegat hibernas piscis adesse minas.

At mihi laeta trahant Samiae conuiuia testae

fictaque Cumana lubrica terra rota.

Heu | heu diuitibus uideo gaudere puellas:

iam ueniant praedae, si Venus optat opes:

ut mea luxuria Nemesis fluat utque per urbem

incedat donis conspicienda meis.

Illa gerat uestes tenues, quas femina Coa

texuit, auratas disposuitque uias:

illi sint comites fusci, quos India torret

Solis et admotis inficit ignis equis:

illi selectos certent praebere colores

Africa puniceum purpureumque Tyros.

Nota loquor: regnum ipse tenet, quem saepe coëgit

barbara gypsatos ferre catasta pedes.

At tibi, dura seges, Nemesim quae abducis ab urbe,

persoluat nulla semina Terra fide.

Et tu, Bacche tener, iucundae consitor uuae,

tu quoque deuotos, Bacche, relinque lacus.

Haud impune licet formosas tristibus agris

abdere: non tanti sunt tua musta, pater.

O ualeant fruges, ne sint modo rure puellae:

glans alat et prisco more bibantur aquae.

Glans aluit ueteres, et passim semper amarunt:

quid nocuit sulcos non habuisse satos?

Tunc, quibus aspirabat Amor, praebebat aperte

mitis in umbrosa gaudia ualle Venus.

Nullus erat custos, nulla exclusura dolentes

ianua: si fas est, mos precor ille redi.

‹O | utinam veteri peragrantes more puellae›

Horrida uillosa corpora ueste tegant.

Nunc si clausa mea est, si copia rara uidendi,

heu miserum, laxam quid iuuat esse togam?

Ducite: ad imperium dominae sulcabimus agros:

non ego me uinclis uerberibusque nego.

IV

Hic mihi seruitium uideo dominamque paratam:

iam mihi, libertas illa paterna, uale.

Seruitium sed triste datur, teneorque catenis,

et numquam misero uincla remittit Amor,

et seu quid merui seu nil peccauimus, urit.

Vror, io, remoue, saeua puella, faces.

O | ego ne possim tales sentire dolores,

quam mallem in gelidis montibus esse lapis,

stare uel insanis cautes obnoxia uentis,

naufraga quam uasti tunderet unda maris!

Nunc et amara dies et noctis amarior umbra est:

omnia nam tristi tempora felle madent.

Nec prosunt elegi nec carminis auctor Apollo:

illa caua pretium flagitat usque manu.

Ite procul, Musae, si non prodestis amanti:

non ego uos, ut sint bella canenda, colo,

nec refero Solisque uias et qualis, ubi orbem

compleuit, uersis Luna recurrit equis.

Ad dominam faciles aditus per carmina quaero:

ite procul, Musae, si nihil ista ualent.

At mihi per caedem et facinus sunt dona paranda,

ne iaceam clausam flebilis ante domum:

aut rapiam suspensa sacris insignia fanis:

sed Venus ante alios est uiolanda mihi.

Illa malum facinus suadet dominamque rapacem

dat mihi: sacrilegas sentiat illa manus.

O pereat quicumque legit uiridesque smaragdos

et niueam Tyrio murice tingit ouem.

Addit auaritiae causas et Coa puellis

uestis et e Rubro lucida concha mari.

Haec fecere malas: hinc clauim ianua sensit

et coepit custos liminis esse canis.

Sed pretium si grande feras, custodia uicta est

nec prohibent claues et canis ipse tacet.

Heu quicumque dedit formam caelestis auarae,

quale bonum multis attulit ille malis!

Hinc fletus rixaeque sonant, haec denique causa

fecit ut infamis nunc deus erret Amor.

At tibi, quae pretio uictos excludis amantes,

eripiant partas uentus et ignis opes:

quin tua tunc iuuenes spectent incendia laeti,

nec quisquam flammae sedulus addat aquam.

Seu ueniet tibi mors, nec erit qui lugeat ullus

nec qui det maestas munus in exsequias.

At bona quae nec auara fuit, centum licet annos

uixerit, ardentem flebitur ante rogum:

atque aliquis senior ueteres ueneratus amores

annua constructo serta dabit tumulo

et "bene" discedens dicet "placideque quiescas,

terraque securae sit super ossa leuis."

Vera quidem moneo, sed prosunt quid mihi uera?

Illius est nobis lege colendus amor.

Quin etiam sedes iubeat si uendere auitas,

ite sub imperium sub titulumque, Lares.

quidquid habet Circe, quidquid Medea ueneni,

quidquid et herbarum Thessala terra gerit,

et quod, ubi indomitis gregibus Venus adflat amores,

hippomanes cupidae stillat ab inguine equae,

si modo me placido uideat Nemesis mea uultu,

mille alias herbas misceat illa, bibam.

V

Phoebe, faue: nouus ingreditur tua templa sacerdos:

huc age cum cithara carminibusque ueni.

nunc te uocales impellere pollice chordas,

nunc precor ad laudes flectere uerba meas.

ipse triumphali deuinctus tempora lauro,

dum cumulant aras, ad tua sacra ueni.

sed nitidus pulcherque ueni: nunc indue uestem

sepositam, longas nunc bene pecte comas,

qualem te memorant Saturno rege fugato

uictori laudes concinuisse Ioui.

tu procul euentura uides, tibi deditus augur

scit bene quid fati prouida cantet auis;

tuque regis sortes, per te praesentit haruspex,

lubrica signauit cum deus exta notis;

te duce Romanos numquam frustrata Sibylla,

abdita quae senis fata canit pedibus.

Phoebe, sacras Messalinum sine tangere chartas

uatis, et ipse precor quid canat illa doce.

haec dedit Aeneae sortes, postquam ille parentem

dicitur et raptos sustinuisse Lares

nec fore credebat Romam, cum maestus ab alto

Ilion ardentes respiceretque deos.

(Romulus aeternae nondum formauerat urbis

moenia, consorti non habitanda Remo;

sed tunc pascebant herbosa Palatia uaccae

et stabant humiles in Iouis arce casae.

lacte madens illic suberat Pan ilicis umbrae

et facta agresti lignea falce Pales,

pendebatque uagi pastoris in arbore uotum,

garrula siluestri fistula sacra deo,

fistula cui semper decrescit harundinis ordo:

nam calamus cera iungitur usque minor.

at qua Velabri regio patet, ire solebat

exiguus pulsa per uada linter aqua.

illa saepe gregis diti placitura magistro

ad iuuenem festa est uecta puella die,

cum qua fecundi redierunt munera ruris,

caseus et niueae candidus agnus ouis.)

"Impiger Aenea, uolitantis frater Amoris,

Troica qui profugis sacra uehis ratibus,

iam tibi Laurentes adsignat Iuppiter agros,

iam uocat errantes hospita terra Lares.

illic sanctus eris cum te ueneranda Numici

unda deum caelo miserit indigetem.

ecce super fessas uolitat Victoria puppes;

tandem ad Troianos diua superba uenit.

ecce mihi lucent Rutulis incendia castris:

iam tibi praedico, barbare Turne, necem.

ante oculos Laurens castrum murusque Lauini est

Albaque ab Ascanio condita Longa duce.

te quoque iam uideo, Marti placitura sacerdos

Ilia, Vestales deseruisse focos,

concubitusque tuos furtim uittasque iacentes

et cupidi ad ripas arma relicta dei.

carpite nunc, tauri, de septem montibus herbas

dum licet: hic magnae iam locus urbis erit.

Roma, tuum nomen terris fatale regendis,

qua sua de caelo prospicit arua Ceres,

quaque patent ortus et qua fluitantibus undis

Solis anhelantes abluit amnis equos.

Troia quidem tunc se mirabitur et sibi dicet

uos bene tam longa consuluisse uia.

Vera cano: sic usque sacras innoxia laurus

uescar, et aeternum sit mihi uirginitas."

Haec cecinit uates et te sibi, Phoebe, uocauit,

iactauit fusas et caput ante comas. -

Quidquid Amalthea, quidquid Marpesia dixit

Herophile, Pytho Graia quod admonuit,

quaeque Aniena sacras Tiburs per flumina sortes

portarat sicco pertuleratque sinu -

haec fore dixerunt belli mala signa cometen,

multus ut in terras deplueretque lapis.

Atque tubas atque arma ferunt strepitantia caelo

audita et lucos praecinuisse fugam:

ipsum etiam Solem defectum lumine uidit

iungere pallentes nubilus annus equos:

et simulacra deum lacrimas fudisse tepentes

fataque uocales praemonuisse boues.

Haec fuerant olim: sed tu iam mitis, Apollo,

prodigia indomitis merge sub aequoribus,

et succensa sacris crepitet bene laurea flammis,

omine quo felix et sacer annus erit.

Laurus ubi bona signa dedit, gaudete coloni;

distendet spicis horrea plena Ceres,

oblitus et musto feriet pede rusticus uuas,

dolia dum magni deficiantque lacus:

ac madidus baccho sua festa Palilia pastor

concinet: a stabulis tunc procul este lupi.

Ille leuis stipulae sollemnis potus aceruos

accendet, flammas transilietque sacras.

Et fetus matrona dabit, natusque parenti

oscula comprensis auribus eripiet,

nec taedebit auum paruo aduigilare nepoti

balbaque cum puero dicere uerba senem.

Tunc operata deo pubes discumbet in herba,

arboris antiquae qua leuis umbra cadit,

aut e ueste sua tendent umbracula sertis

uincta, coronatus stabit et ipse calix.

At sibi quisque dapes et festas exstruet alte

caespitibus mensas caespitibusque torum.

Ingeret hic potus iuuenis maledicta puellae,

postmodo quae uotis inrita facta uelit:

nam ferus ille suae plorabit sobrius idem

et se iurabit mente fuisse mala.

Pace tua pereant arcus pereantque sagittae,

Phoebe, modo in terris erret inermis Amor.

Ars bona: sed postquam sumpsit sibi tela Cupido,

heu | heu quam multis ars dedit ista malum!

Et mihi praecipue, iaceo cum saucius annum

et (faueo morbo cum iuuat ipse dolor)

usque cano Nemesim, sine qua uersus mihi nullus

uerba potest iustos aut reperire pedes.

At tu, nam diuum seruat tutela poëtas,

praemoneo, uati parce, puella, sacro,

ut Messalinum celebrem, cum praemia belli

ante suos currus oppida uicta feret,

ipse gerens laurus: lauro deuinctus agresti

miles "io" magna uoce "triumphe" canet.

Tunc Messalla meus pia det spectacula turbae

et plaudat curru praetereunte pater.

Adnue: sic tibi sint intonsi, Phoebe, capilli,

sic tua perpetuo sit tibi casta soror.

VI

Castra Macer sequitur: tenero quid fiet Amori?

Sit comes et collo fortiter arma gerat?

Et seu longa uirum terrae uia seu uaga ducent

aequora, cum telis ad latus ire uolet?

Vre, puer, quaeso, tua qui ferus otia liquit,

atque iterum erronem sub tua signa uoca.

Quod si militibus parces, erit hic quoque miles,

ipse leuem galea qui sibi portet aquam.

Castra peto, ualeatque Venus ualeantque puellae:

et mihi sunt uires et mihi laeta tuba est.

Magna loquor, sed magnifice mihi magna locuto

excutiunt clausae fortia uerba fores.

Iuraui quotiens rediturum ad limina numquam!

Cum bene iuraui, pes tamen ipse redit.

Acer Amor, fractas utinam tua tela sagittas,

si licet, extinctas aspiciamque faces!

Tu miserum torques, tu me mihi dira precari

cogis et insana mente nefanda loqui.

Iam mala finissem leto, sed credula uitam

spes fouet et fore cras semper ait melius.

Spes alit agricolas, spes sulcis credit aratis

semina quae magno faenore reddat ager:

haec laqueo uolucres, haec captat harundine pisces,

cum tenues hamos abdidit ante cibus:

spes etiam ualida solatur compede uinctum:

crura sonant ferro, sed canit inter opus:

spes facilem Nemesim spondet mihi, sed negat illa.

Ei mihi, ne uincas, dura puella, deam.

Parce, per immatura tuae precor ossa sororis:

sic bene sub tenera parua quiescat humo.

Illa mihi sancta est, illius dona sepulcro

et madefacta meis serta feram lacrimis,

illius ad tumulum fugiam supplexque sedebo

et mea cum muto fata querar cinere.

Non feret usque suum te propter flere clientem:

illius ut uerbis, sis mihi lenta ueto,

ne tibi neglecti mittant mala somnia manes,

maestaque sopitae stet soror ante torum,

qualis ab excelsa praeceps delapsa fenestra

uenit ad infernos sanguinolenta lacus.

Desino, ne dominae luctus renouentur acerbi:

non ego sum tanti, ploret ut illa semel.

Nec lacrimis oculos digna est foedare loquaces:

lena nocet nobis, ipsa puella bona est.

Lena necat miserum Phryne furtimque tabellas

occulto portans itque reditque sinu:

saepe, ego cum dominae dulces a limine duro

agnosco uoces, haec negat esse domi:

saepe, ubi nox mihi promissa est, languere puellam

nuntiat aut aliquas extimuisse minas.

Tunc morior curis, tunc mens mihi perdita fingit,

quisue meam teneat, quot teneatue modis:

tunc tibi, lena, precor diras: satis anxia uiuas,

mouerit e uotis pars quotacumque deos.

I

Quīsquĭs ădēst, făvĕāt: frūgēs lūstrāmŭs ĕt āgrōs,

rītŭs ŭt ā prīscō ‖ trādĭtŭs ēxstăt ăvō.

Bācchĕ, vĕnī, dūlcīsquĕ tŭīs ē cōrnĭbŭs ūvă

pēndĕăt, ēt spīcīs ‖ tēmpŏră cīngĕ, Cĕrēs.

Lūcĕ săcrā rĕquĭēscăt hŭmūs, rĕquĭēscăt ărātōr,

ēt grăvĕ sūspēnsō ‖ vōmĕrĕ cēssĕt ŏpūs.

Sōlvĭtĕ vīnclă iŭgīs: nūnc ād praēsēpĭă dēbēnt

plēnă cŏrōnātō ‖ stārĕ bŏvēs căpĭtĕ.

Ōmnĭă sīnt ŏpĕrātă dĕō: nōn aūdĕăt ūllă

lānĭfĭcām pēnsīs ‖ īmpŏsŭīssĕ mănūm.

Vōs quŏque ăbēssĕ prŏcūl iŭbĕō, dīscēdăt ăb ārīs,

cuī tŭlĭt hēstērnā ‖ gaūdĭă nōctĕ Vĕnūs.

Cāstă plăcēnt sŭpĕrīs: pūrā cūm vēstĕ vĕnītĕ

ēt mănĭbūs pūrīs ‖ sūmĭtĕ fōntĭs ăquām.

Cērnĭtĕ, fūlgēntēs ŭt ĕāt săcĕr āgnŭs ăd ārās

vīnctăquĕ pōst ŏlĕā ‖ cāndĭdă tūrbă cŏmās.

Dī pătrĭī, pūrgāmŭs ăgrōs, pūrgāmŭs ăgrēstēs:

vōs mălă dē nōstrīs ‖ pēllĭtĕ līmĭtĭbūs,

neū sĕgĕs ēlūdāt mēssēm fāllācĭbŭs hērbīs,

neū tĭmĕāt cĕlĕrēs ‖ tārdĭŏr āgnă lŭpōs.

Tūnc nĭtĭdūs plēnīs cōnfīsūs rūstĭcŭs āgrīs

īngĕrĕt ārdēntī ‖ grāndĭă līgnă fŏcō,

tūrbăquĕ vērnārūm, sătŭrī bŏnă sīgnă cŏlōnī,

lūdĕt ĕt ēx vīrgīs ‖ ēxstrŭĕt āntĕ căsās.

Ēvēntūră prĕcōr: vĭdĕn ūt fēlīcĭbŭs ēxtīs

sīgnĭfĭcēt plăcĭdōs ‖ nūntĭă fībră dĕōs?

Nūnc mĭhĭ fūmōsōs vĕtĕrīs prōfērtĕ Fălērnōs

cōnsŭlĭs ēt Chīō ‖ sōlvĭtĕ vīnclă cădō.

Vīnă dĭēm cĕlĕbrēnt: nōn fēstā lūcĕ mădērĕ

ēst rŭbŏr, ērrāntēs ‖ ēt mălĕ fērrĕ pĕdēs.

Sēd "bĕnĕ Mēssāllām" sŭă quīsque ād pōcŭlă dīcāt,

nōmĕn ĕt ābsēntīs ‖ sīngŭlă vērbă sŏnēnt.

Gēntĭs Ăquītānaē cĕlĕbēr Mēssāllă trĭūmphīs

ēt māgna īntōnsīs ‖ glōrĭă vīctŏr ăvīs,

hūc ădĕs āspīrāquĕ mĭhī, dūm cārmĭnĕ nōstrō

rēddĭtŭr āgrĭcŏlīs ‖ grātĭă caēlĭtĭbūs.

Rūră cănō rūrīsquĕ dĕōs, hīs vītă măgīstrīs

dēsuēvīt quērnā ‖ pēllĕrĕ glāndĕ fămēm:

īllī cōmpŏsĭtīs prīmūm dŏcŭērĕ tĭgīllīs

ēxĭgŭām vĭrĭdī ‖ frōnde ŏpĕrīrĕ dŏmūm:

īlli ĕtĭām taūrōs prīmī dŏcŭīssĕ fĕrūntūr

sērvĭtĭum ēt plaūstrō ‖ sūppŏsŭīssĕ rŏtām.

Tūm vīctūs ăbĭērĕ fĕrī, tūm cōnsĭtă pōmūs,

tūm bĭbĭt īnrĭgŭās ‖ fērtĭlĭs hōrtŭs ăquās,

aūrĕă tūm prēssōs pĕdĭbūs dĕdĭt ūvă lĭquōrēs

mīxtăquĕ sēcūro ēst ‖ sōbrĭă lŷmphă mĕrō.

Rūră fĕrūnt mēssēs, călĭdī cūm sīdĕrĭs aēstū

dēpōnīt flāvās ‖ ānnŭă tērră cŏmās.

Rūrĕ lĕvīs vērnō flōrēs ăpĭs īngĕrĭt ālveō,

cōmplĕăt ūt dūlcī ‖ sēdŭlă mēllĕ făvōs.

Āgrĭcŏla ādsĭdŭō prīmūm sătĭātŭs ărātrō

cāntāvīt cērtō ‖ rūstĭcă vērbă pĕdĕ

ēt sătŭr ārēntī prīmum ēst mŏdŭlātŭs ăvēnā

cārmĕn, ŭt ōrnātōs ‖ dīcĕrĕt āntĕ dĕōs,

āgrĭcŏla ēt mĭnĭō sūffūsūs, Bācchĕ, rŭbēntī

prīmŭs ĭnēxpērtā ‖ dūxĭt ăb ārtĕ chŏrōs.

Huīc dătŭs ā plēnō mĕmŏrābĭlĕ mūnŭs ŏvīlī

dūx pĕcŏrīs cūrtās ‖ aūxĕrăt hīrcŭs ŏpēs.

Rūrĕ pŭēr vērnō prīmūm dē flōrĕ cŏrōnām

fēcĭt ĕt āntīquīs ‖ īmpŏsŭīt Lărĭbūs.

Rūre ĕtĭām tĕnĕrīs cūram ēxhĭbĭtūră pŭēllīs

mōllĕ gĕrīt tērgō ‖ lūcĭdă vēllŭs ŏvīs.

Hīnc ēt fēmīneūs lăbŏr ēst, hīnc pēnsă cŏlūsquĕ,

fūsŭs ĕt ādpŏsĭtō ‖ pōllĭcĕ vērsăt ŏpūs:

ātque ălĭqua ādsĭdŭaē tēxtrīx ŏpĕrātă Mĭnērvaē

cāntăt, ĕt ā pūlsō ‖ tēlă sŏnāt lătĕrĕ.

Īpsĕ quŏque īntĕr ăgrōs īntērque ārmēntă Cŭpīdŏ

nātŭs ĕt īndŏmĭtās ‖ dīcĭtŭr īntĕr ĕquās.

Īllīc īndōctō prīmūm se ēxērcŭĭt ārcū:

ei mihi, quam doctas nunc habet ille manus!

Nēc pĕcŭdēs, vĕlŭt āntĕ, pĕtīt: fīxīssĕ pŭēllās

gēstĭt ĕt aūdācēs ‖ pērdŏmŭīssĕ vĭrōs.

Hīc iŭvĕnī dētrāxĭt ŏpēs, hīc dīcĕrĕ iūssīt

līmĕn ăd īrātaē ‖ vērbă pŭdēndă sĕnēm:

hōc dŭcĕ cūstōdēs fūrtīm trānsgrēssă iăcēntēs

ād iŭvĕnēm tĕnĕbrīs ‖ sōlă pŭēllă vĕnīt

ēt pĕdĭbūs praētēmptăt ĭtēr sūspēnsă tĭmōrĕ,

ēxplōrāt caēcās ‖ cuī mănŭs āntĕ vĭās.

Ā mĭsĕrī, quōs hīc grăvĭtēr dĕŭs ūrgĕt! Ăt īllĕ

fēlīx, cuī plăcĭdūs ‖ lēnĭtĕr ādflăt Ămōr.

Sānctĕ, vĕnī dăpĭbūs fēstīs, sēd pōnĕ săgīttās

ēt prŏcŭl ārdēntēs ‖ hīnc prĕcŏr ābdĕ făcēs.

Vōs cĕlĕbrēm cāntātĕ dĕūm pĕcŏrīquĕ vŏcātĕ

vōcĕ: pălām pĕcŏrī, ‖ clām sĭbĭ quīsquĕ vŏcēt.

Aūt ĕtĭām sĭbĭ quīsquĕ pălām: nām tūrbă iŏcōsă

ōbstrĕpĭt ēt Phrўgĭō ‖ tībĭă cūrvă sŏnō.

Lūdĭtĕ: iām Nōx iūngĭt ĕquōs, cūrrūmquĕ sĕquūntūr

mātrīs lāscīvō ‖ sīdĕră fūlvă chŏrō,

pōstquĕ vĕnīt tăcĭtūs fūrvīs cīrcūmdătŭs ālīs

Sōmnŭs ĕt īncērtō ‖ Sōmnĭă nīgră pĕdĕ.

II

Dīcāmūs bŏnă vērbă: vĕnīt Nātālĭs ăd ārās:

quīsquĭs ădēs, līnguā, ‖ vīr mŭlĭērquĕ, făvē.

Ūrāntūr pĭă tūră fŏcīs, ūrāntŭr ŏdōrēs

quōs tĕnĕr ē tērrā ‖ dīvĭtĕ mīttĭt Ărābs.

Īpsĕ sŭōs Gĕnĭūs ādsīt vīsūrŭs hŏnōrēs,

cuī dĕcŏrēnt sānctās ‖ mōllĭă sērtă cŏmās.

Īllīūs pūrō dēstīllēnt tēmpŏră nārdō,

ātquĕ sătūr lībō ‖ sīt mădĕātquĕ mĕrō,

ādnŭăt ēt, Cōrnūtĕ, tĭbī, quōdcūmquĕ rŏgābīs.

Ēn ăgĕ (quīd cēssās? ‖ Ādnŭĭt īllĕ) rŏgā.

Aūgŭrŏr, ūxōrīs fīdōs ōptābĭs ămōrēs:

iām rĕŏr hōc īpsōs ‖ ēdĭdĭcīssĕ dĕōs.

Nēc tĭbĭ mālŭĕrīs, tōtūm quaēcūmquĕ pĕr ōrbēm

fōrtĭs ărāt vălĭdō ‖ rūstĭcŭs ārvă bŏvĕ,

nēc tĭbĭ, gēmmārūm quīdquīd fēlīcĭbŭs Īndīs

nāscĭtŭr, Ēōī ‖ quā mărĭs ūndă rŭbēt.

Vōtă cădūnt: ŭtĭnām strĕpĭtāntĭbŭs ādvŏlĕt ālīs

flāvăquĕ cōniŭgĭō ‖ vīncŭlă pōrtĕt Ămōr,

vīncŭlă quaē mănĕānt sēmpēr dūm tārdă sĕnēctūs

īndūcāt rūgās ‖ īnfĭcĭātquĕ cŏmās.

Haēc vĕnĭāt, Nātālĭs, ăvīs prōlēmquĕ mĭnīstrēt,

lūdăt ĕt āntĕ tŭōs ‖ tūrbă nŏvēllă pĕdēs.

III

Rūră mĕām, Cōrnūtĕ, tĕnēnt vīllaēquĕ pŭēllām:

fērrĕŭs ēst, heū | heū, ‖ quīsquĭs ĭn ūrbĕ mănēt.

Īpsă Vĕnūs lātōs iām nūnc mīgrāvĭt ĭn āgrōs,

vērbăque ărātōrīs ‖ rūstĭcă dīscĭt Ămōr.

Ō | ĕgŏ, cum āspĭcĕrēm dŏmĭnām, quām fōrtĭtĕr īllīc

vērsārēm vălĭdō ‖ pīnguĕ bĭdēntĕ sŏlūm

āgrĭcŏlaēquĕ mŏdō cūrvūm sēctārĕr ărātrūm,

dūm sŭbĭgūnt stĕrĭlēs ‖ ārvă sĕrēndă bŏvēs!

Nēc quĕrĕrēr quōd sōl grăcĭlēs ēxūrĕrĕt ārtūs,

laēdĕrĕt ēt tĕnĕrās ‖ pūssŭlă rūptă mănūs.

Pāvĭt ĕt Ādmētī taūrōs fōrmōsŭs Ăpōllŏ,

nēc cĭthăra īntōnsaē ‖ prōfŭĕrūntvĕ cŏmaē,

nēc pŏtŭīt cūrās sānārĕ sălūbrĭbŭs hērbīs:

quīdquĭd ĕrāt mĕdĭcaē ‖ vīcĕrăt ārtĭs ămōr.

Īpsĕ dĕūs sŏlĭtūs stăbŭlīs ēxpēllĕrĕ vāccās

‹crēdĭtŭr ād mūlctrām ‖ cōnstĭtŭīssĕ prĭūs›

ēt mīscērĕ nŏvō dŏcŭīssĕ cŏāgŭlă lāctĕ,

lāctĕŭs ēt mīxtīs ‖ ōbrĭgŭīssĕ lĭquōr.

Tūnc fīscēllă lĕvī dētēxta ēst vīmĭnĕ iūncī,

rārăquĕ pēr nēxūs ‖ ēst vĭă fāctă sĕrō.

Ō quŏtĭēns īllō vĭtŭlūm gēstāntĕ pĕr āgrōs

dīcĭtŭr ōccūrrēns ‖ ērŭbŭīssĕ sŏrōr!

Ō quŏtĭēns aūsaē, cănĕrēt dūm vāllĕ sŭb āltā,

rūmpĕrĕ mūgītū ‖ cārmĭnă dōctă bŏvēs!

Saēpĕ dŭcēs trĕpĭdīs pĕtĭēre ōrācŭlă rēbūs,

vēnĭt ĕt ā tēmplīs ‖ īnrĭtă tūrbă dŏmūm:

saēpe hōrrērĕ săcrōs dŏlŭīt Lātōnă căpīllōs,

quōs ādmīrāta ēst ‖ īpsă nŏvērcă prĭūs.

Quīsquĭs ĭnōrnātūmquĕ căpūt crīnēsquĕ sŏlūtōs

āspĭcĕrēt, Phoēbī ‖ quaērĕrĕt īllĕ cŏmām.

Dēlŏs ŭbī nūnc, Phoēbĕ, tŭa ēst, ŭbĭ Dēlphĭcă Pŷthō?

Nēmpe Ămŏr īn pārvā ‖ tē iŭbĕt ēssĕ căsā.

Fēlīcēs ōlīm, Vĕnĕrī cūm fērtŭr ăpērtē

sērvīre aētērnōs ‖ nōn pŭdŭīssĕ dĕōs.

Fābŭlă nūnc īlle ēst: sēd cuī sŭă cūră pŭēlla ēst,

fābŭlă sīt māvūlt ‖ quām sĭne ămōrĕ dĕūs.

Āt tū, quīsquĭs ĭs ēs, cuī trīstī frōntĕ Cŭpīdŏ

īmpĕrăt ūt nōstrā ‖ sīnt tŭă cāstră dŏmō:

fērrĕă nōn Vĕnĕrēm sēd praēdām saēcŭlă laūdānt:

praēdă tămēn mūltīs ‖ ēst ŏpĕrātă mălīs.

Praēdă fĕrās ăcĭēs cīnxīt dīscōrdĭbŭs ārmīs:

hīnc crŭŏr, hīnc caēdēs ‖ mōrs prŏpĭōrquĕ vĕnīt.

Praēdă văgō iūssīt gĕmĭnārĕ pĕrīcŭlă pōntō,

bēllĭcă cūm dŭbĭīs ‖ rōstră dĕdīt rătĭbūs.

Praēdātōr cŭpĭt īmmēnsōs ōbsīdĕrĕ cāmpōs,

ūt mūlta īnnŭmĕrā ‖ iūgĕră pāscăt ŏvĕ:

cuī lăpĭs ēxtērnūs cūrae ēst, ūrbīsquĕ tŭmūltū

pōrtātūr vălĭdīs ‖ mīllĕ cŏlūmnă iŭgīs,

claūdĭt ĕt īndŏmĭtūm mōlēs mărĕ, lēntŭs ŭt īntrā

nēglĕgăt hībērnās ‖ pīscĭs ădēssĕ mĭnās.

Āt mĭhĭ laētă trăhānt Sămĭaē cōnvīvĭă tēstaē

fīctăquĕ Cūmānā ‖ lūbrĭcă tērră rŏtā.

Heū | heū dīvĭtĭbūs vĭdĕō gaūdērĕ pŭēllās:

iām vĕnĭānt praēdaē, ‖ sī Vĕnŭs ōptăt ŏpēs:

ūt mĕă lūxŭrĭā Nĕmĕsīs flŭăt ūtquĕ pĕr ūrbēm

īncēdāt dōnīs ‖ cōnspĭcĭēndă mĕīs.

Īllă gĕrāt vēstēs tĕnŭēs, quās fēmĭnă Cōă

tēxŭĭt, aūrātās ‖ dīspŏsŭītquĕ vĭās:

īllī sīnt cŏmĭtēs fūscī, quōs Īndĭă tōrrēt

Sōlĭs ĕt ādmōtīs ‖ īnfĭcĭt īgnĭs ĕquīs:

īllī sēlēctōs cērtēnt praēbērĕ cŏlōrēs

Āfrĭcă pūnĭcĕūm ‖ pūrpŭrĕūmquĕ Tўrōs.

Nōtă lŏquōr: rēgnum īpsĕ tĕnēt, quēm saēpĕ cŏēgīt

bārbără gŷpsātōs ‖ fērrĕ cătāstă pĕdēs.

Āt tĭbĭ, dūră sĕgēs, Nĕmĕsīm quae ābdūcĭs ăb ūrbĕ,

pērsōlvāt nūllā ‖ sēmĭnă Tērră fĭdē.

Ēt tū, Bācchĕ tĕnēr, iūcūndaē cōnsĭtŏr ūvaē,

tū quŏquĕ dēvōtōs, ‖ Bācchĕ, rĕlīnquĕ lăcūs.

Haūd īmpūnĕ lĭcēt fōrmōsās trīstĭbŭs āgrīs

ābdĕrĕ: nōn tāntī ‖ sūnt tŭă mūstă, pătēr.

Ō vălĕānt frūgēs, nē sīnt mŏdŏ rūrĕ pŭēllaē:

glāns ălăt ēt prīscō ‖ mōrĕ bĭbāntŭr ăquaē.

Glāns ălŭīt vĕtĕrēs, ēt pāssīm sēmpĕr ămārūnt:

quīd nŏcŭīt sūlcōs ‖ nōn hăbŭīssĕ sătōs?

Tūnc, quĭbŭs āspīrābăt Ămōr, praēbēbăt ăpērtē

mītĭs ĭn ūmbrōsā ‖ gaūdĭă vāllĕ Vĕnūs.

Nūllŭs ĕrāt cūstōs, nūlla ēxclūsūră dŏlēntēs

iānŭă: sī fās ēst, ‖ mōs prĕcŏr īllĕ rĕdī.

‹Ō | ŭtĭnām vĕtĕrī pĕrăgrāntēs mōrĕ pŭēllaē›

hōrrĭdă vīllōsā ‖ cōrpŏră vēstĕ tĕgānt.

Nūnc sī claūsă mĕa ēst, sī cōpĭă rāră vĭdēndī,

heū mĭsĕrūm, lāxām ‖ quīd iŭvăt ēssĕ tŏgām?

Dūcĭte: ăd īmpĕrĭūm dŏmĭnaē sūlcābĭmŭs āgrōs:

nōn ĕgŏ mē vīnclīs ‖ vērbĕrĭbūsquĕ nĕgō.

IV

Hīc mĭhĭ sērvĭtĭūm vĭdĕō dŏmĭnāmquĕ părātām:

iām mĭhĭ, lībērtās ‖ īllă pătērnă, vălē.

Sērvĭtĭūm sēd trīstĕ dătūr, tĕnĕōrquĕ cătēnīs,

ēt nūmquām mĭsĕrō ‖ vīnclă rĕmīttĭt Ămōr,

ēt seū quīd mĕrŭī seū nīl pēccāvĭmŭs, ūrīt.

Ūrŏr, ĭō, rĕmŏvē, ‖ saēvă pŭēllă, făcēs.

Ō | ĕgŏ nē pōssīm tālēs sēntīrĕ dŏlōrēs,

quām māllem īn gĕlĭdīs ‖ mōntĭbŭs ēssĕ lăpīs,

stārĕ vĕl īnsānīs caūtēs ōbnōxĭă vēntīs,

naūfrăgă quām vāstī ‖ tūndĕrĕt ūndă mărīs!

Nūnc ĕt ămāră dĭēs ēt nōctĭs ămārĭŏr ūmbra ēst:

ōmnĭă nām trīstī ‖ tēmpŏră fēllĕ mădēnt.

Nēc prōsūnt ĕlĕgī nēc cārmĭnĭs aūctŏr Ăpōllŏ:

īllă căvā prĕtĭūm ‖ flāgĭtăt ūsquĕ mănū.

Ītĕ prŏcūl, Mūsaē, sī nōn prōdēstĭs ămāntī:

nōn ĕgŏ vōs, ūt sīnt ‖ bēllă cănēndă, cŏlō,

nēc rĕfĕrō Sōlīsquĕ vĭās ēt quālĭs, ŭbi ōrbēm

cōmplēvīt, vērsīs ‖ Lūnă rĕcūrrĭt ĕquīs.

Ād dŏmĭnām făcĭlēs ădĭtūs pēr cārmĭnă quaērō:

ītĕ prŏcūl, Mūsaē, ‖ sī nĭhĭl īstă vălēnt.

Āt mĭhĭ pēr caēdem ēt făcĭnūs sūnt dōnă părāndă,

nē iăcĕām claūsām ‖ flēbĭlĭs āntĕ dŏmūm:

aūt răpĭām sūspēnsă săcrīs īnsīgnĭă fānīs:

sēd Vĕnŭs ānte ălĭōs ‖ ēst vĭŏlāndă mĭhĭ.

Īllă mălūm făcĭnūs suādēt dŏmĭnāmquĕ răpācēm

dāt mĭhĭ: sācrĭlĕgās ‖ sēntĭăt īllă mănūs.

Ō pĕrĕāt quīcūmquĕ lĕgīt vĭrĭdēsquĕ smărāgdōs

ēt nĭvĕām Tўrĭō ‖ mūrĭcĕ tīngĭt ŏvēm.

Āddĭt ăvārĭtĭaē caūsās ēt Cōă pŭēllīs

vēstĭs ĕt ē Rūbrō ‖ lūcĭdă cōnchă mărī.

Haēc fēcērĕ mălās: hīnc clāvīm iānŭă sēnsīt

ēt coēpīt cūstōs ‖ līmĭnĭs ēssĕ cănīs.

Sēd prĕtĭūm sī grāndĕ fĕrās, cūstōdĭă vīcta ēst

nēc prŏhĭbēnt clāvēs ‖ ēt cănĭs īpsĕ tăcēt.

Heū quīcūmquĕ dĕdīt fōrmām caēlēstĭs ăvāraē,

quālĕ bŏnūm mūltīs ‖ āttŭlĭt īllĕ mălīs!

Hīnc flētūs rīxaēquĕ sŏnānt, haēc dēnĭquĕ caūsă

fēcĭt ŭt īnfāmīs ‖ nūnc dĕŭs ērrĕt Ămōr.

Āt tĭbĭ, quaē prĕtĭō vīctōs ēxclūdĭs ămāntēs,

ērĭpĭānt pārtās ‖ vēntŭs ĕt īgnĭs ŏpēs:

quīn tŭă tūnc iŭvĕnēs spēctēnt īncēndĭă laētī,

nēc quīsquām flāmmaē ‖ sēdŭlŭs āddăt ăquām.

Seū vĕnĭēt tĭbĭ mōrs, nĕc ĕrīt quī lūgĕăt ūllūs

nēc quī dēt maēstās ‖ mūnŭs ĭn ēxsĕquĭās.

Āt bŏnă quaē nĕc ăvāră fŭīt, cēntūm lĭcĕt ānnōs

vīxĕrĭt, ārdēntēm ‖ flēbĭtŭr āntĕ rŏgūm:

ātque ălĭquīs sĕnĭōr vĕtĕrēs vĕnĕrātŭs ămōrēs

ānnŭă cōnstrūctō ‖ sērtă dăbīt tŭmŭlō

ēt "bĕnĕ" dīscēdēns dīcēt "plăcĭdēquĕ quĭēscās,

tērrăquĕ sēcūraē ‖ sīt sŭpĕr ōssă lĕvīs."

Vēră quĭdēm mŏnĕō, sēd prōsūnt quīd mĭhĭ vēră?

Īllĭŭs ēst nōbīs ‖ lēgĕ cŏlēndŭs ămōr.

Quīn ĕtĭām sēdēs iŭbĕāt sī vēndĕre ăvītās,

ītĕ sŭb īmpĕrĭūm ‖ sūb tĭtŭlūmquĕ, Lărēs.

quīdquĭd hăbēt Cīrcē, quīdquīd Mēdēă vĕnēnī,

quīdquĭd ĕt hērbārūm ‖ Thēssălă tērră gĕrīt,

ēt quŏd, ŭbi īndŏmĭtīs grĕgĭbūs Vĕnŭs ādflăt ămōrēs,

hīppŏmănēs cŭpĭdaē ‖ stīllăt ăb īnguĭne ĕquaē,

sī mŏdŏ mē plăcĭdō vĭdĕāt Nĕmĕsīs mĕă vūltū,

mīlle ălĭās hērbās ‖ mīscĕăt īllă, bĭbām.

V

Phoēbĕ, făvē: nŏvŭs īngrĕdĭtūr tŭă tēmplă săcērdōs:

hūc ăgĕ cūm cĭthărā ‖ cārmĭnĭbūsquĕ vĕnī.

nūnc tē vōcālēs īmpēllĕrĕ pōllĭcĕ chōrdās,

nūnc prĕcŏr ād laūdēs ‖ flēctĕrĕ vērbă mĕās.

īpsĕ trĭūmphālī dēvīnctūs tēmpŏră laūrō,

dūm cŭmŭlānt ārās, ‖ ād tŭă sācră vĕnī.

sēd nĭtĭdūs pūlchērquĕ vĕnī: nūnc īndŭĕ vēstēm

sēpŏsĭtām, lōngās ‖ nūnc bĕnĕ pēctĕ cŏmās,

quālēm tē mĕmŏrānt Sātūrnō rēgĕ fŭgātō

vīctōrī laūdēs ‖ cōncĭnŭīssĕ Iŏvī.

tū prŏcŭl ēvēntūră vĭdēs, tĭbĭ dēdĭtŭs aūgūr

scīt bĕnĕ quīd fātī ‖ prōvĭdă cāntĕt ăvīs;

tūquĕ rĕgīs sōrtēs, pēr tē praēsēntĭt hărūspēx,

lūbrĭcă sīgnāvīt ‖ cūm dĕŭs ēxtă nŏtīs;

tē dŭcĕ Rōmānōs nūmquām frūstrātă Sĭbŷllă,

ābdĭtă quaē sēnīs ‖ fātă cănīt pĕdĭbūs.

Phoēbĕ, săcrās Mēssālīnūm sĭnĕ tāngĕrĕ chārtās

vātĭs, ĕt īpsĕ prĕcōr ‖ quīd cănăt īllă dŏcē.

haēc dĕdĭt Aēnēaē sōrtēs, pōstquam īllĕ părēntēm

dīcĭtŭr ēt rāptōs ‖ sūstĭnŭīssĕ Lărēs

nēc fŏrĕ crēdēbāt Rōmām, cūm maēstŭs ăb āltō

Īlĭŏn ārdēntēs ‖ rēspĭcĕrētquĕ dĕōs.

(Rōmŭlŭs aētērnaē nōndūm fōrmāvĕrăt ūrbīs

moēnĭă, cōnsōrtī ‖ nōn hăbĭtāndă Rĕmō;

sēd tūnc pāscēbānt hērbōsă Pălātĭă vāccaē

ēt stābānt hŭmĭlēs ‖ īn Iŏvĭs ārcĕ căsaē.

lāctĕ mădēns īllīc sŭbĕrāt Pān īlĭcĭs ūmbraē

ēt fācta āgrēstī ‖ līgnĕă fālcĕ Pălēs,

pēndēbātquĕ văgī pāstōrĭs ĭn ārbŏrĕ vōtūm,

gārrŭlă sīlvēstrī ‖ fīstŭlă sācră dĕō,

fīstŭlă cuī sēmpēr dēcrēscĭt hărūndĭnĭs ōrdŏ:

nām călămūs cērā ‖ iūngĭtŭr ūsquĕ mĭnōr.

āt quā Vēlābrī rĕgĭō pătĕt, īrĕ sŏlēbāt

ēxĭgŭūs pūlsā ‖ pēr vădă līntĕr ăquā.

īllā saēpĕ grĕgīs dītī plăcĭtūră măgīstrō

ād iŭvĕnēm fēsta ēst ‖ vēctă pŭēllă dĭē,

cūm quā fēcūndī rĕdĭērūnt mūnĕră rūrīs,

cāsĕŭs ēt nĭvĕaē ‖ cāndĭdŭs āgnŭs ŏvīs.)

"Īmpĭgĕr Aēnēā, vŏlĭtāntīs frātĕr Ămōrīs,

Trōĭcă quī prŏfŭgīs ‖ sācră vĕhīs rătĭbūs,

iām tĭbĭ Laūrēntēs ādsīgnāt Iūppĭtĕr āgrōs,

iām vŏcăt ērrāntēs ‖ hōspĭtă tērră Lărēs.

īllīc sānctŭs ĕrīs cūm tē vĕnĕrāndă Nŭmīcī

ūndă dĕūm caēlō ‖ mīsĕrĭt īndĭgĕtēm.

ēccĕ sŭpēr fēssās vŏlĭtāt Vīctōrĭă pūppēs;

tāndem ād Trōiānōs ‖ dīvă sŭpērbă vĕnīt.

ēccĕ mĭhī lūcēnt Rŭtŭlīs īncēndĭă cāstrīs:

iām tĭbĭ praēdīcō, ‖ bārbărĕ Tūrnĕ, nĕcēm.

ānte ŏcŭlōs Laūrēns cāstrūm mūrūsquĕ Lăvīni ēst

Ālbăque ăb Āscănĭō ‖ cōndĭtă Lōngă dŭcĕ.

tē quŏquĕ iām vĭdĕō, Mārtī plăcĭtūră săcērdōs

Īlĭă, Vēstālēs ‖ dēsĕrŭīssĕ fŏcōs,

cōncŭbĭtūsquĕ tŭōs fūrtīm vīttāsquĕ iăcēntēs

ēt cŭpĭdi ād rīpās ‖ ārmă rĕlīctă dĕī.

cārpĭtĕ nūnc, taūrī, dē sēptēm mōntĭbŭs hērbās

dūm lĭcĕt: hīc māgnaē ‖ iām lŏcŭs ūrbĭs ĕrīt.

Rōmă, tŭūm nōmēn tērrīs fātālĕ rĕgēndīs,

quā sŭă dē caēlō ‖ prōspĭcĭt ārvă Cĕrēs,

quāquĕ pătēnt ōrtūs ēt quā flŭĭtāntĭbŭs ūndīs

Sōlĭs ănhēlāntēs ‖ āblŭĭt āmnĭs ĕquōs.

Troīă quĭdēm tūnc sē mīrābĭtŭr ēt sĭbĭ dīcēt

vōs bĕnĕ tām lōngā ‖ cōnsŭlŭīssĕ vĭā.

Vēră cănō: sīc ūsquĕ săcrās īnnōxĭă laūrūs

vēscăr, ĕt aētērnūm ‖ sīt mĭhĭ vīrgĭnĭtās."

Haēc cĕcĭnīt vātēs ēt tē sĭbĭ, Phoēbĕ, vŏcāvīt,

iāctāvīt fūsās ‖ ēt căpŭt āntĕ cŏmās. -

Quīdquĭd Ămālthēā, quīdquīd Mārpēsĭă dīxīt

Hērŏphĭlē, Pŷthō ‖ Grāiă quŏd ādmŏnŭīt,

quaēque Ănĭēnă săcrās Tībūrs pēr flūmĭnă sōrtēs

pōrtārāt sīccō ‖ pērtŭlĕrātquĕ sĭnū -

haēc fŏrĕ dīxērūnt bēllī mălă sīgnă cŏmētēn,

mūltŭs ŭt īn tērrās ‖ dēplŭĕrētquĕ lăpīs.

Ātquĕ tŭbās ātque ārmă fĕrūnt strĕpĭtāntĭă caēlō

aūdīta ēt lūcōs ‖ praēcĭnŭīssĕ fŭgām:

īpsum ĕtĭām Sōlēm dēfēctūm lūmĭnĕ vīdīt

iūngĕrĕ pāllēntēs ‖ nūbĭlŭs ānnŭs ĕquōs:

ēt sĭmŭlācră dĕūm lăcrĭmās fūdīssĕ tĕpēntēs

fātăquĕ vōcālēs ‖ praēmŏnŭīssĕ bŏvēs.

Haēc fŭĕrānt ōlīm: sēd tū iām mītĭs, Ăpōllŏ,

prōdĭgĭa īndŏmĭtīs ‖ mērgĕ sŭb aēquŏrĭbūs,

ēt sūccēnsă săcrīs crĕpĭtēt bĕnĕ laūrĕă flāmmīs,

ōmĭnĕ quō fēlīx ‖ ēt săcĕr ānnŭs ĕrīt.

Laūrŭs ŭbī bŏnă sīgnă dĕdīt, gaūdētĕ cŏlōnī;

dīstēndēt spīcīs ‖ hōrrĕă plēnă Cĕrēs,

ōblĭtŭs ēt mūstō fĕrĭēt pĕdĕ rūstĭcŭs ūvās,

dōlĭă dūm māgnī ‖ dēfĭcĭāntquĕ lăcūs:

āc mădĭdūs bācchō sŭă fēstă Pălīlĭă pāstōr

cōncĭnĕt: ā stăbŭlīs ‖ tūnc prŏcŭl ēstĕ lŭpī.

Īllĕ lĕvīs stĭpŭlaē sōllēmnīs pōtŭs ăcērvōs

āccēndēt, flāmmās ‖ trānsĭlĭētquĕ săcrās.

Ēt fētūs mātrōnă dăbīt, nātūsquĕ părēntī

ōscŭlă cōmprēnsīs ‖ aūrĭbŭs ērĭpĭēt,

nēc taēdēbĭt ăvūm pārvo ādvĭgĭlārĕ nĕpōtī

bālbăquĕ cūm pŭĕrō ‖ dīcĕrĕ vērbă sĕnēm.

Tūnc ŏpĕrātă dĕō pūbēs dīscūmbĕt ĭn hērbā,

ārbŏrĭs āntīquaē ‖ quā lĕvĭs ūmbră cădīt,

aūt ē vēstĕ sŭā tēndēnt ūmbrācŭlă sērtīs

vīnctă, cŏrōnātūs ‖ stābĭt ĕt īpsĕ călīx.

Āt sĭbĭ quīsquĕ dăpēs ēt fēstās ēxstrŭĕt āltē

caēspĭtĭbūs mēnsās ‖ caēspĭtĭbūsquĕ tŏrūm.

Īngĕrĕt hīc pōtūs iŭvĕnīs mălĕdīctă pŭēllaē,

pōstmŏdŏ quaē vōtīs ‖ īnrĭtă fāctă vĕlīt:

nām fĕrŭs īllĕ sŭaē plōrābīt sōbrĭŭs īdēm

ēt sē iūrābīt ‖ mēntĕ fŭīssĕ mălā.

Pācĕ tŭā pĕrĕānt ārcūs pĕrĕāntquĕ săgīttaē,

Phoēbĕ, mŏdo īn tērrīs ‖ ērrĕt ĭnērmĭs Ămōr.

Ārs bŏnă: sēd pōstquām sūmpsīt sĭbĭ tēlă Cŭpīdŏ,

heū | heū quām mūltīs ‖ ārs dĕdĭt īstă mălūm!

Ēt mĭhĭ praēcĭpŭē, iăcĕō cūm saūcĭŭs ānnūm

ēt faŭĕō mōrbō cūm ‖ iŭvăt īpsĕ dŏlōr

ūsquĕ cănō Nĕmĕsīm, sĭnĕ quā vērsūs mĭhĭ nūllūs

vērbă pŏtēst iūstōs ‖ aūt rĕpĕrīrĕ pĕdēs.

Āt tū, nām dīvūm sērvāt tūtēlă pŏētās,

praēmŏnĕō, vātī ‖ pārcĕ, pŭēllă, săcrō,

ūt Mēssālīnūm cĕlĕbrēm, cūm praēmĭă bēllī

āntĕ sŭōs cūrrūs ‖ ōppĭdă vīctă fĕrēt,

īpsĕ gĕrēns laūrūs: laūrō dēvīnctŭs ăgrēstī

mīlĕs "ĭō" māgnā ‖ vōcĕ "trĭūmphĕ" cănēt.

Tūnc Mēssāllă mĕūs pĭă dēt spēctācŭlă tūrbaē

ēt plaūdāt cūrrū ‖ praētĕrĕūntĕ pătēr.

Ādnŭĕ: sīc tĭbĭ sīnt īntōnsī, Phoēbĕ, căpīllī,

sīc tŭă pērpĕtŭō ‖ sīt tĭbĭ cāstă sŏrōr.

VI

Cāstră Măcēr sĕquĭtūr: tĕnĕrō quīd fīĕt Ămōrī?

Sīt cŏmĕs ēt cōllō ‖ fōrtĭtĕr ārmă gĕrāt?

Ēt seū lōngă vĭrūm tērraē vĭă seū văgă dūcēnt

aēquŏră, cūm tēlīs ‖ ād lătŭs īrĕ vŏlēt?

Ūrĕ, pŭēr, quaēsō, tŭă quī fĕrŭs ōtĭă līquīt,

ātque ĭtĕrum ērrōnēm ‖ sūb tŭă sīgnă vŏcā.

Quōd sī mīlĭtĭbūs pārcēs, ĕrĭt hīc quŏquĕ mīlēs,

īpsĕ lĕvēm gălĕā ‖ quī sĭbĭ pōrtĕt ăquām.

Cāstră pĕtō, vălĕātquĕ Vĕnūs vălĕāntquĕ pŭēllaē:

ēt mĭhĭ sūnt vīrēs ‖ ēt mĭhĭ laētă tŭba ēst.

Māgnă lŏquōr, sēd māgnĭfĭcē mĭhĭ māgnă lŏcūtō

ēxcŭtĭūnt claūsaē ‖ fōrtĭă vērbă fŏrēs.

Iūrāvī quŏtĭēns rĕdĭtūrum ād līmĭnă nūmquām!

Cūm bĕnĕ iūrāvī, ‖ pēs tămĕn īpsĕ rĕdīt.

Ācĕr Ămōr, frāctās ŭtĭnām tŭă tēlă săgīttās,

sī lĭcĕt, ēxtīnctās ‖ āspĭcĭāmquĕ făcēs!

Tū mĭsĕrūm tōrquēs, tū mē mĭhĭ dīră prĕcārī

cōgĭs ĕt īnsānā ‖ mēntĕ nĕfāndă lŏquī.

Iām mălă fīnīssēm lētō, sēd crēdŭlă vītām

spēs fŏvĕt ēt fŏrĕ crās ‖ sēmpĕr ăīt mĕlĭūs.

Spēs ălĭt āgrĭcŏlās, spēs sūlcīs crēdĭt ărātīs

sēmĭnă quaē māgnō ‖ faēnŏrĕ rēddăt ăgēr:

haēc lăquĕō vŏlŭcrēs, haēc cāptăt hărūndĭnĕ pīscēs,

cūm tĕnŭēs hāmōs ‖ ābdĭdĭt āntĕ cĭbūs:

spēs ĕtĭām vălĭdā sōlātūr cōmpĕdĕ vīnctūm:

crūră sŏnānt fērrō, ‖ sēd cănĭt īntĕr ŏpūs:

spēs făcĭlēm Nĕmĕsīm spōndēt mĭhĭ, sēd nĕgăt īllă.

Eī mĭhĭ, nē vīncās, ‖ dūră pŭēllă, dĕām.

Pārcĕ, pĕr īmmātūră tŭaē prĕcŏr ōssă sŏrōrīs:

sīc bĕnĕ sūb tĕnĕrā ‖ pārvă quĭēscăt hŭmō.

Īllă mĭhī sāncta ēst, īllīūs dōnă sĕpūlcrō

ēt mădĕfāctă mĕīs ‖ sērtă fĕrām lăcrĭmīs,

īllĭŭs ād tŭmŭlūm fŭgĭām sūpplēxquĕ sĕdēbō

ēt mĕă cūm mūtō ‖ fātă quĕrār cĭnĕrĕ.

Nōn fĕrĕt ūsquĕ sŭūm tē prōptēr flērĕ clĭēntēm:

īllĭŭs ūt vērbīs, ‖ sīs mĭhĭ lēntă vĕtō,

nē tĭbĭ nēglēctī mīttānt mălă sōmnĭă mānēs,

maēstăquĕ sōpītaē ‖ stēt sŏrŏr āntĕ tŏrūm,

quālĭs ăb ēxcēlsā praēcēps dēlāpsă fĕnēstrā

vēnĭt ăd īnfērnōs ‖ sānguĭnŏlēntă lăcūs.

Dēsĭnŏ, nē dŏmĭnaē lūctūs rĕnŏvēntŭr ăcērbī:

nōn ĕgŏ sūm tāntī, ‖ plōrĕt ŭt īllă sĕmēl.

Nēc lăcrĭmīs ŏcŭlōs dīgna ēst foēdārĕ lŏquācēs:

lēnă nŏcēt nōbīs, ‖ īpsă pŭēllă bŏna ēst.

Lēnă nĕcāt mĭsĕrūm Phrŷnē fūrtīmquĕ tăbēllās

ōccūltō pōrtāns ‖ ītquĕ rĕdītquĕ sĭnū:

saēpe, ĕgŏ cūm dŏmĭnaē dūlcēs ā līmĭnĕ dūrō

āgnōscō vōcēs, ‖ haēc nĕgăt ēssĕ dŏmī:

saēpe, ŭbĭ nōx mĭhĭ prōmīssa ēst, lānguērĕ pŭēllām

nūntĭăt aūt ălĭquās ‖ ēxtĭmŭīssĕ mĭnās.

Tūnc mŏrĭōr cūrīs, tūnc mēns mĭhĭ pērdĭtă fīngīt,

quīsvĕ mĕām tĕnĕāt, ‖ quōt tĕnĕātvĕ mŏdīs:

tūnc tĭbĭ, lēnă, prĕcōr dīrās: sătĭs ānxĭă vīvās,

mōvĕrĭt ē vōtīs ‖ pārs quŏtăcūmquĕ dĕōs.