[Lucili, quam sis mendosus, teste Catone,
defensore tuo, pervincam, qui male factos
emendare parat versus, hoc lenius ille,
quo melior vir et est longe subtilior illo,
qui multum puer et loris et funibus udis
exoratus, ut esset, opem qui ferre poetis
antiquis posset contra fastidia nostra,
grammaticorum equitum doctissimus. Ut redeam illuc:]
Nempe incomposito dixi pede currere versus
Lucili. Quis tam Lucili fautor inepte est,
ut non hoc fateatur? At idem, quod sale multo
urbem defricuit, charta laudatur eadem.
Nec tamen hoc tribuens dederim quoque cetera; nam sic
et Laberi mimos ut pulchra poemata mirer.
Ergo non satis est risu diducere rictum
auditoris; et est quaedam tamen hic quoque virtus.
Est brevitate opus, ut currat sententia neu se
impediat verbis lassas onerantibus auris,
et sermone opus est modo tristi, saepe iocoso,
defendente vicem modo rhetoris atque poetae,
interdum urbani, parcentis viribus atque
extenuantis eas consulto. Ridiculum acri
fortius est melius magnas plerumque secat est.
Illi, scripta quibus comoedia prisca viris est,
hoc stabant, hoc sunt imitandi; quos neque pulcher
Hermogenes umquam legit neque simius iste
nil praeter Calvum et doctus cantare Catullum.
"At magnum fecit, quod verbis Graeca Latinis
miscuit." O seri studiorum, quine putetis
difficile et mirum, Rhodio quod Pitholeonti
contigit? "At sermo lingua concinnus utraque
suavior, ut Chio nota si commixta Falerni est."
cum versus facias, te ipsum percontor, anet cum
dura tibi peragenda rei sit causa Petilli?
Scilicet oblitus patriaeque patrisque Latini,
cum Pedius causas exsudet Poplicola atque
Corvinus, patriis intermiscere petita
verba foris malis, Canusini more bilinguis.
Atque ego cum Graecos facerem, natus mare citra,
versiculos, vetuit me tali voce Quirinus
post mediam noctem visus, cum somnia vera:
"In silvam non ligna feras insanius ac si
magnas Graecorum malis implere catervas."
Turgidus Alpinus iugulat dum Memnona dumque
diffingit Rheni luteum caput, haec ego ludo,
quae neque in aede sonent certantia iudice Tarpa
nec redeant iterum atque iterum spectanda theatris.
Arguta meretrice potes Davoque Chremeta
eludente senem comis garrire libellos
unus vivorum, Fundani, Pollio regum
facta canit pede ter percusso; forte epos acer
ut nemo Varius ducit, molle atque facetum
Vergilio adnuerunt gaudentes rure Camenae:
hoc erat, experto frustra Varrone Atacino
atque quibusdam aliis, melius quod scribere possem,
inventore minor; neque ego illi detrahere ausim
haerentem capiti cum multa laude coronam.
At dixi fluere hunc lutulentum, saepe ferentem
plura quidem tollenda relinquendis. Age quaeso,
tu nihil in magno doctus reprehendis Homero?
Nil comis tragici mutat Lucilius Acci?
Non ridet versus Enni gravitate minores,
cum de se loquitur non ut maiore reprensis?
Quid vetat et nosmet Lucili scripta legentis
quaerere, num illius, num rerum dura negarit
versiculos natura magis factos et euntis
mollius ac siquis pedibus quid claudere senis,
hoc tantum contentus, amet scripsisse ducentos
ante cibum versus, totidem cenatus, Etrusci
quale fuit Cassi rapido ferventius amni
ingenium, capsis quem fama est esse librisque
ambustus propriis. Fuerit Lucilius, inquam,
comis et urbanus, fuerit limatior idem
quam rudis et Graecis intacti carminis auctor
quamque poetarum seniorum turba; sed ille,
si foret hoc nostrum fato delapsus in aevum,
detereret sibi multa, recideret omne quod ultra
perfectum traheretur, et in versu faciendo
saepe caput scaberet vivos et roderet unguis.
Saepe stilum vertas, iterum quae digna legi sint
scripturus, neque te ut miretur turba labores,
contentus paucis lectoribus. An tua demens
vilibus in ludis dictari carmina malis?
Non ego; nam satis est equitem mihi plaudere, ut audax,
contemptis aliis, explosa Arbuscula dixit.
Men moveat cimex Pantilius aut cruciet quod
vellicet absentem Demetrius aut quod ineptus
Fannius Hermogenis laedat conviva Tigelli?
Plotius et Varius, Maecenas Vergiliusque,
Valgius et probet haec Octavius optimus atque
Fuscus et haec utinam Viscorum laudet uterque.
Ambitione relegata te dicere possum,
Pollio, te, Messalla, tuo cum fratre, simulque
vos, Bibule et Servi, simul his te, candide Furni,
conpluris alios, doctos ego quos et amicos
prudens praetereo, quibus haec, sint qualiacumque,
adridere velim, doliturus, si placeant spe
deterius nostra: Demetri, teque, Tigelli,
discipularum inter iubeo plorare cathedras.
I, puer, atque meo citus haec subscribe libello.
[Lūcīlī, quām sīs mēndōsūs, tēstĕ Cătōnĕ,
dēfēnsōrĕ tŭō, pērvīncām, quī mălĕ fāctōs
ēmēndārĕ părāt vērsūs, hōc lēnĭŭs īllĕ,
quō mĕlĭōr vĭr ĕt ēst lōngē sūbtīlĭŏr īllō,
quī mūltūm pŭĕr ēt lōrīs ēt fūnĭbŭs ūdīs
ēxōrātŭs, ŭt ēssĕt, ŏpēm quī fērrĕ pŏētīs
āntīquīs pōssēt cōntrā fāstīdĭă nōstră,
grāmmătĭcōrum ĕquĭtūm dōctīssĭmŭs. Ūt rĕdĕam īllūc:]
Nēmpe īncōmpŏsĭtō dīxī pĕdĕ cūrrĕrĕ vērsūs
Lūcīlī. Quīs tām Lūcīlī faūtŏr ĭnēpte ēst,
ūt nōn hōc fătĕātŭr? Ăt īdēm, quōd sălĕ mūltō
ūrbēm dēfrĭcŭīt, chārtā laūdātŭr ĕādēm.
Nēc tămĕn hōc trībuēns dĕdĕrīm quŏquĕ cētĕră; nām sīc
ēt Lăbĕrī mīmōs ūt pūlchră pŏēmătă mīrēr.
Ērgō nōn sătĭs ēst rīsū dīdūcĕrĕ rīctūm
aūdītōrĭs; ĕt ēst quaēdām tămĕn hīc quŏquĕ vīrtūs.
Ēst brĕvĭtāte ŏpŭs, ūt cūrrāt sēntēntĭă neū sē
īmpĕdĭāt vērbīs lāssās ŏnĕrāntĭbŭs aūrīs,
ēt sērmōne ŏpŭs ēst mŏdŏ trīstī, saēpĕ iŏcōsō,
dēfēndēntĕ vĭcēm mŏdŏ rhētŏrĭs ātquĕ pŏētaē,
īntērdum ūrbānī, pārcēntīs vīrĭbŭs ātquĕ
ēxtēnuāntĭs ĕās cōnsūltō. Rīdĭcŭlum ācrī
fōrtĭŭs ēst mĕlĭūs māgnās plērūmquĕ sĕcāt ēst.
Īllī, scrīptă quĭbūs cōmoēdĭă prīscă vĭrīs ēst,
hōc stābānt, hōc sūnt ĭmĭtāndī; quōs nĕquĕ pūlchēr
Hērmŏgĕnēs ūmquām lēgīt nĕquĕ sīmĭŭs īstĕ
nīl praētēr Cālvum ēt dōctūs cāntārĕ Cătūllūm.
"Āt māgnūm fēcīt, quōd vērbīs Graēcă Lătīnīs
mīscŭĭt." Ō sērī stŭdĭōrūm, quīnĕ pŭtētīs
dīffĭcĭle ēt mīrūm, Rhŏdĭō quōd Pīthŏlĕōntī
cōntĭgĭt? "Āt sērmō līnguā cōncīnnŭs ŭtrāquĕ
suāvĭŏr, ūt Chīō nŏtă sī cōmmīxtă Fălērni ēst."
cūm vērsūs făcĭās, te īpsūm pērcōntŏr, ănēt cūm
dūră tĭbī pĕrăgēndă rĕī sīt caūsă Pĕtīllī?
Scīlĭcĕt ōblītūs pătrĭaēquĕ pătrīsquĕ Lătīnī,
cūm Pĕdĭūs caūsās ēxsūdēt Pōplĭcŏla ātquĕ
Cōrvīnūs, pătrĭīs īntērmīscērĕ pĕtītă
vērbă fŏrīs mālīs, Cănŭsīnī mōrĕ bĭlīnguīs.
Ātque ĕgŏ cūm Graēcōs făcĕrēm, nātūs mărĕ cītrā,
vērsĭcŭlōs, vĕtŭīt mē tālī vōcĕ Quĭrīnūs
pōst mĕdĭām nōctēm vīsūs, cūm sōmnĭă vēră:
"Īn sīlvām nōn līgnă fĕrās īnsānĭŭs āc sī
māgnās Graēcōrūm mālīs īmplērĕ cătērvās."
Tūrgĭdŭs Ālpīnūs iŭgŭlāt dūm Mēmnŏnă dūmquĕ
dīffīngīt Rhēnī lŭtĕūm căpŭt, haēc ĕgŏ lūdō,
quaē nĕque ĭn aēdĕ sŏnēnt cērtāntĭă iūdĭcĕ Tārpā
nēc rēdeānt ĭtĕrum ātque ĭtĕrūm spēctāndă thĕātrīs.
Ārgūtā mĕrĕtrīcĕ pŏtēs Dāvōquĕ Chrĕmētă
ēlūdēntĕ sĕnēm cōmīs gārrīrĕ lĭbēllōs
ūnūs vīvōrūm, Fūndānī, Pōllĭŏ rēgūm
fāctă cănīt pĕdĕ tēr pērcūssō; fōrte ĕpŏs ācēr
ūt nēmō Vărĭūs dūcīt, mōlle ātquĕ făcētūm
Vērgĭlĭo ādnŭĕrūnt gaūdēntēs rūrĕ Cămēnaē:
hōc ĕrăt, ēxpērtō frūstrā Vārrōne Ătăcīnō
ātquĕ quĭbūsdam ălĭīs, mĕlĭūs quōd scrībĕrĕ pōssēm,
īnvēntōrĕ mĭnōr; nĕque ĕgo īllī dētrăhĕre aūsīm
haērēntēm căpĭtī cūm mūltā laūdĕ cŏrōnām.
Āt dīxī flŭĕre hūnc lŭtŭlēntūm, saēpĕ fĕrēntēm
plūră quĭdēm tōllēndă rĕlīnquēndīs. Ăgĕ quaēsō,
tū nĭhĭl īn māgnō dōctūs rĕprĕhēndĭs Hŏmērō?
Nīl cōmīs trăgĭcī mūtāt Lūcīlĭŭs Āccī?
Nōn rīdēt vērsūs Ēnnī grăvĭtātĕ mĭnōrēs,
cūm dē sē lŏquĭtūr nōn ūt māiōrĕ rĕprēnsīs?
Quīd vĕtăt ēt nōsmēt Lūcīlī scrīptă lĕgēntīs
quaērĕrĕ, num īllīūs, nūm rērūm dūră nĕgārīt
vērsĭcŭlōs nātūră măgīs fāctōs ĕt ĕūntīs
mōllĭŭs āc sīquīs pĕdĭbūs quīd claūdĕrĕ sēnīs,
hōc tāntūm cōntēntŭs, ămēt scrīpsīssĕ dŭcēntōs
āntĕ cĭbūm vērsūs, tŏtĭdēm cēnātŭs, Ĕtrūscī
quālĕ fŭīt Cāssī răpĭdō fērvēntĭŭs āmnī
īngĕnĭūm, cāpsīs quēm fāma ēst ēssĕ lĭbrīsquĕ
āmbūstūs prŏprĭīs. Fŭĕrīt Lūcīlĭŭs, īnquām,
cōmĭs ĕt ūrbānūs, fŭĕrīt līmātĭŏr īdēm
quām rŭdĭs ēt Graēcīs īntāctī cārmĭnĭs aūctōr
quāmquĕ pŏētārūm sĕnĭōrūm tūrbă; sĕd īllĕ,
sī fŏrĕt hōc nōstrūm fātō dēlāpsŭs ĭn aēvūm,
dētĕrĕrēt sĭbĭ mūltă, rĕcīdĕrĕt ōmnĕ quŏd ūltrā
pērfēctūm trăhĕrētŭr, ĕt īn vērsū făcĭēndō
saēpĕ căpūt scăbĕrēt vīvōs ēt rōdĕrĕt ūnguīs.
Saēpĕ stĭlūm vērtās, ĭtĕrūm quaē dīgnă lĕgī sīnt
scrīptūrūs, nĕquĕ te ūt mīrētūr tūrbă lăbōrēs,
cōntēntūs paūcīs lēctōrĭbŭs. Ān tŭă dēmēns
vīlĭbŭs īn lūdīs dīctārī cārmĭnă mālīs?
Nōn ĕgŏ; nām sătĭs ēst ĕquĭtēm mĭhĭ plaūdĕre, ŭt aūdāx,
cōntēmptīs ălĭīs, ēxplōsa Ārbūscŭlă dīxīt.
Mēn mŏvĕāt cīmēx Pāntīlĭŭs aūt crŭcĭēt quōd
vēllĭcĕt ābsēntēm Dēmētrĭŭs aūt quŏd ĭnēptūs
Fānnĭŭs Hērmŏgĕnīs laēdāt cōnvīvă Tĭgēllī?
Plōtĭŭs ēt Vărĭūs, Maēcēnās Vērgĭlĭūsquĕ,
Vālgĭŭs ēt prŏbĕt haēc Ōctāvĭŭs ōptĭmŭs ātquĕ
Fūscŭs ĕt haēc ŭtĭnām Vīscōrūm laūdĕt ŭtērquĕ.
Āmbĭtĭōnĕ rĕlēgātā tē dīcĕrĕ pōssūm,
Pōllĭŏ, tē, Mēssāllă, tŭō cūm frātrĕ, sĭmūlquĕ
vōs, Bĭbŭle ēt Sērvī, sĭmŭl hīs tē, cāndĭdĕ Fūrnī,
cōnplūrīs ălĭōs, dōctōs ĕgŏ quōs ĕt ămīcōs
prūdēns praētĕrĕō, quĭbŭs haēc, sīnt quālĭăcūmquĕ,
ādrīdērĕ vĕlīm, dŏlĭtūrūs, sī plăcĕānt spē
dētĕrĭūs nōstrā: Dēmētrī, tēquĕ, Tĭgēllī,
dīscĭpŭlārum īntēr iŭbĕō plōrārĕ căthēdrās.
Ī, pŭĕr, ātquĕ mĕō cĭtŭs haēc sūbscrībĕ lĭbēllō.