IDEM POETA
Aesopi nomen sicubi interposuero,
cui reddidi iam pridem quicquid debui,
auctoritatis esse scito gratia;
ut quidam artifices nostro faciunt saeculo,
qui pretium operibus maius inueniunt nouis,
si marmori adscripserunt Praxitelen scabro,
Trito Myronem argento, tabulae Zeuxidem.
Adeo fucatae plus uetustati fauet
inuidia mordax quam bonis praesentibus.
Sed iam ad fabellam haut talis exempli feror.
1. DEMETRIVS REX ET MENANDER POETA
Demetrius, qui dictus est Phalereus,
Athenas occupauit imperio improbo.
Vt mos est uulgi, passim et certatim ruit;
"feliciter!" succlamant. Ipsi principes
illam osculantur qua sunt oppressi manum,
tacite gementes tristem fortunae uicem.
Quin etiam resides et sequentes otium,
ni defuisse noceat, repunt ultimi;
in quis Menander, nobilis comoediis
quas ipsum ignorans legerat Demetrius
et admiratus fuerat ingenium uiri,
unguento delibutus, uestitu afluens,
ueniebat gressu delicato et languido.
Hunc ubi tyrannus uidit extremo agmine:
"quisnam cinaedus ille in conspectu meo
audet uenari?" Responderunt proximi:
"hic est Menander scriptor." Mutatus statim:
"homo" inquit "fieri non potest formosior."
2. DVO MILITES ET LATRO
Duo cum incidissent in latronem milites,
unus profugit, alter autem restitit
et uindicauit sese forti dextera.
Latrone excusso timidus accurrit comes
stringitque gladium, dein reiecta paenula:
"cedo" inquit "illum; iam curabo sentiat
quos adtemptarit." Tunc qui depugnauerat:
"uellem istis uerbis saltem adiuuisses modo, -
constantior fuissem uera existimans; -
nunc conde ferrum et linguam pariter futilem
Fors possis alios ignorantes fallere:
ego qui sum expertus quantis fugias uiribus,
scio quam uirtuti non sit credendum tuae."
Illi adsignari debet haec narratio
qui re secunda fortis est, dubia fugax.
3. CALVVS ET MVSCA
Calui momordit musca nudatum caput;
quam opprimere captans alapam sibi duxit grauem.
Tunc illa inridens: "punctum uolucris paruulae
uoluisti morte ulcisci; quid facies tibi,
iniuriae qui addideris contumeliam?"
Respondit: "mecum facile redeo in gratiam,
quia non fuisse mentem laedendi scio.
Sed te, contempti generis animale inprobum,
quae delectaris bibere humanum sanguinem,
optem necare uel maiore incommodo."
Hoc argumento ei modo decet ueniam dari
qui casu peccat; quin qui consilio est nocens
illum esse quauis dignum poena iudico.
4. ASINVS ET PORCELLI
Quidam immolasset uerrem cum sancto Herculi,
cui pro salute uotum debebat sua,
asello iussit reliquias poni hordei;
quas aspernatus ille sic locutus est:
"libenter purum prorsus adpeterem cibum,
nisi qui nutritus illo est iugulatus foret."
Huius respectu fabulae deterritus
periculosum semper uitaui lucrum.
Sed dicis: "qui rapuere diuitias, latent."
Numeremus agedum qui deprensi perierunt;
maiorem turbam punitorum reperies.
Paucis temeritas est bono, est multis malo.
5. SCVRRA RVSTICVS
Prono fauore labi mortales solent,
et, praeiudicio dum stant erroris sui,
ad paenitendum rebus manifestis agi.
Facturus ludos quidam diues nobilis
proposito cunctos inuitauit praemio
quam quisque posset ut nouitatem ostenderet.
Venere artifices laudis ad certamina;
quos inter scurra, notus urbano sale,
habere dixit se genus spectaculi
quod in theatro numquam prolatum foret.
Dispersus rumor ciuitatem concitat.
Paulo ante uacuam; turbae deficiunt loca.
In scaena uero postquam solus constitit
sine apparatu, nullis adiutoribus,
silentium ipsa fecit expectatio.
Ille in sinum repente demisit caput
et sic porcelli uocem est imitatus sua,
uerum ut subesse pallio contenderent
et excuti iuberent. Quo facto simul
nihil est repertum, multi honorant lancibus,
omnesque plausu prosecuntur maximo.
Hoc uidet ut fieri rusticus: "non mehercules
me uincet" inquit; et statim professus est
idem facturum melius se postridie.
Fit turba maior, tam fauor mentes tenet
et derisuros, non spectaturos ciet.
Vterque prodit. Scurra degrunnit prior
mouetque plausus et clamores suscitat.
Tum simulans sese uestimentis rusticus
porcellum obtegere (quod faciebat scilicet,
sed, in priore quia nil compererant, latens)
peruellit aurem uero, quem celauerat,
et cum doloris uocem naturae exprimit.
Adclamat populus scurram multo similius
imitatum, et capite rusticum trudit foras.
At ille profert ipsum porcellum e sinu,
turpemque aperto pignore errorem probans:
"en hic declarat quales sitis iudices!"
6. CALVVS ET QVIDAM PILIS DEFECTVS
Inuenit caluus forte in triuio pectinem.
Accessit alter aeque defectus pilis.
"Eia!" inquit "in commune! quodcumque est lucri."
Ostendit ille praedam et adiecit simul:
"superum uoluntas fauit; sed fato inuido
carbonem, ut aiunt, pro thensauro inuenimus."
Quem spes delusit, huic querelae concinet.
7. PRINCEPS TIBICEN
Vbi uanus animus aura captus friuola
arripuit insolentem sibi fiduciam,
facile ad derisum ei stulta leuitas ducitur.
Princeps tibicen notior paulo fuit,
operam Bathyllo solitus in scaena dare.
Is forte ludis, non satis memini quibus,
dum pegma rapitur concidit casu graui
necopinus, et sinistram fregit tibiam,
duas cum dextras maluisset perdere.
Inter manus sublatus et multum gemens
domum refertus. Aliquot menses transeunt,
ad sanitatem dum uenit curatio.
Vt spectatorum mollest et lepidum genus,
desiderari coepit, cuius flatibus
solebat excitari saltantis uigor.
Erat facturus ludos quidam nobilis;
Vt incipiebat Princeps pede circum ingredi,
Is uicit pretio precibus, ut tantummodo
ipso ludorum ostenderet sese die.
Qui simul aduenit, rumor de tibicine
fremit in theatro. Quidam adfirmant mortuum,
quidam in conspectum proditurum sine mora.
Aulaeo misso, deuolutis tonitribus
di sunt locuti more translaticio.
Tunc chorus ignotum modo reducto canticum
inposuit, cuius haec fuit sententia:
"laetare, incolumis Roma, saluo principe!"
In plausus consurrectum est. Iactat basia
tibicen, gratulari fautores putans.
Equester ordo stultum errorem intellegit
magnoque risu canticum repeti iubet.
Iteratur illud. Homo meus se in pulpito
totum prosternit. Plaudit inludens eques;
rogare populus hunc choro ueniam aestimat.
Vt uero cuneis notuit res omnibus,
Princeps, ligato crure niuea fascia,
niueisque tunicis, niueis etiam calceis,
superbiens honore diuinae domus,
ab uniuersis capite est protrusus foras.
8. TEMPVS
Cursor uolucri pendens in nouacula,
caluus comosa fronte, nudo occipitio
(Quem si occuparis teneas; elapsum semel
non ipse possit Iuppiter reprehendere),
occasionem rerum significat breuem;
effectus impediret ne segnis mora,
finxere antiqui talem effigiem Temporis.
9. TAVRVS ET VITVLVS
Angusto in aditu taurus luctans cornibus
cum uix intrare posset ad praesepia,
monstrabat uitulus quo se pacto flecteret.
"Tace" inquit; "ante hoc noui quam tu natus es."
Qui doctiorem emendat sibi dici putet.
10. CANIS SENEX ET SVS ET VENATOR
Aduersus omnes fortis et uelox feras
canis cum domino semper fecisset satis
languere coepit annis ingrauantibus.
Aliquando obiectus hispidi pugnae suis,
adripuit aurem, sed cariosis dentibus
praedam dimisit hietans. Venator dolens
canem oburgabat. Cui senex contra Lacon:
"non te destituit animus, sed uires meae.
Quod fuimus laudas, si iam damnas quod sumus."
Hoc cur, Philete, scripserim pulchre uides.