Redditus imperiis Auster subiectaque rursus
alterius convexa poli. rectore sub uno
conspirat geminus frenis communibus orbis.
iunximus Europen Libyae. concordia fratrum
plena redit. patriis solum quod defuit armis,
tertius occubuit nati virtute tyrannus.
horret adhuc animus manifestaque gaudia differt,
dum stupet et tanto cunctatur credere voto.
necdum Cinyphias exercitus attigit oras:
iam domitus Gildo. nullis victoria nodis
haesit, non spatio terrae, non obice ponti.
congressum profugum captum vox nuntiat una
rumoremque sui praevenit laurea belli.
quo, precor, haec effecta deo? robusta vetusque
tempore tam parvo potuit dementia vinci?
quem veniens indixit hiems, ver perculit hostem.
Exitium iam Roma timens et fessa negatis
frugibus ad rapidi limen tendebat Olympi
non solito vultu nec qualis iura Britannis
dividit aut trepidos summittit fascibus Indos.
vox tenuis tardique gradus oculique iacentes
interius; fugere genae; ieiuna lacertos
exedit macies. umeris vix sustinet aegris
squalentem clipeum; laxata casside prodit
canitiem plenamque trahit rubiginis hastam.
attigit ut tandem caelum genibusque Tonantis
procubuit, tales orditur maesta querellas:
"Si mea mansuris meruerunt moenia nasci,
Iuppiter, auguriis, si stant inmota Sibyllae
carmina, Tarpeias si necdum respuis arces:
advenio supplex, non ut proculcet Araxen
consul ovans nostraeve premant pharetrata secures
Susa, nec ut Rubris aquilas figamus harenis.
haec nobis, haec ante dabas; nunc pabula tantum
Roma precor. miserere tuae, pater optime, gentis,
extremam defende famem. satiavimus iram
si qua fuit; lugenda Getis et flenda Suebis
hausimus; ipsa meos horreret Parthia casus.
quid referam morbive luem tumulosve repletos
stragibus et crebras corrupto sidere mortes?
aut fluvium per tecta vagum summisque minatum
collibus? ingentes vexi summersa carinas
remorumque sonos et Pyrrhae saecula sensi.
"Ei mihi, quo Latiae vires urbisque potestas
decidit! in qualem paulatim fluximus umbram!
armato quondam populo patrumque vigebam
conciliis; domui terras urbesque revinxi
legibus: ad solem victrix utrumque cucurri.
postquam iura ferox in se communia Caesar
transtulit et lapsi mores desuetaque priscis
artibus in gremium pacis servile recessi,
tot mihi pro meritis Libyam Nilumque dedere,
ut dominam plebem bellatoremque senatum
classibus aestivis alerent geminoque vicissim
litore diversi complerent horrea venti.
stabat certa salus: Memphis si forte negasset,
pensabam Pharium Gaetulis messibus annum,
frugiferas certare rates lateque videbam
Punica Niliacis concurrere carbasa velis.
cum subiit par Roma mihi divisaque sumpsit
aequales Aurora togas, Aegyptia rura
in partem cessere novae. spes unica nobis
restabat Libyae, quae vix aegreque fovebat;
solo ducta Noto, numquam secura futuri,
semper inops, ventique fidem poscebat et anni.
hanc quoque nunc Gildo rapuit sub fine cadentis
autumni. pavido metimur caerula voto,
puppis si qua venit, si quid fortasse potenti
vel pudor extorsit domino vel praedo reliquit.
pascimur arbitrio Mauri nec debita reddi,
sed sua concedi iactat gaudetque diurnos
ut famulae praebere cibos vitamque famemque
librat barbarico fastu vulgique superbit
fletibus et tantae suspendit fata ruinae.
Romuleas vendit segetes et possidet arva
vulneribus quaesita meis. ideone tot annos
flebile cum tumida bellum Carthagine gessi?
idcirco voluit contempta luce reverti
Regulus? hoc damnis, genitor, Cannensibus emi?
incassum totiens lituis navalibus arsit
Hispanum Siculumque fretum vastataque tellus
totque duces caesi ruptaque emissus ab Alpe
Poenus et attonitae iam proximus Hannibal urbi?
scilicet ut domitis frueretur barbarus Afris,
muro sustinui Martem noctesque cruentas
Collina pro turre tuli? Gildonis ad usum
Carthago ter victa ruit? hoc mille gementis
Italiae clades impensaque saecula bellis,
hoc Fabius fortisque mihi Marcellus agebant,
ut Gildo cumularet opes? haurire venena
compulimus dirum Syphacem fractumque Metello
traximus inmanem Marii sub vincla Iugurtham,
et Numidae Gildonis erunt? pro funera tanta,
pro labor! in Bocchi regnum sudavit uterque
Scipio. Romano vicistis sanguine Mauri.
ille diu miles populus, qui praefuit orbi,
qui trabeas et sceptra dabat, quem semper in armis
horribilem gentes, placidum sensere subactae,
nunc inhonorus egens perfert miserabile pacis
supplicium nulloque palam circumdatus hoste
obsessi discrimen habet. per singula letum
impendet momenta mihi dubitandaque pauci
praescribunt alimenta dies. heu prospera fata!
quid mihi septenos montes turbamque dedistis,
quae parvo non possit ali? felicior essem
angustis opibus; mallem tolerare Sabinos
et Veios; brevior duxi securius aevum.
ipsa nocet moles. utinam remeare liceret
ad veteres fines et moenia pauperis Anci.
sufficerent Etrusca mihi Campanaque culta
et Quincti Curiique seges, patriaeque petenti
rusticus inferret proprias dictator aristas.
"Nunc quid agam? Libyam Gildo tenet, altera Nilum.
ast ego, quae terras umeris pontumque subegi,
deseror: emeritae iam praemia nulla senectae.
di, quibus iratis crevi, succurrite tandem,
exorate patrem; tuque o si sponte per altum
vecta Palatinis mutasti collibus Idam
praelatoque lavas Phrygios Almone leones,
maternis precibus natum iam flecte, Cybebe.
sin prohibent Parcae falsisque elusa vetustas
auspiciis, alio saltem prosternite casu
et poenae mutate genus. Porsenna reducat
Tarquinios; renovet ferales Allia pugnas;
me potius saevi manibus permittite Pyrrhi,
me Senonum furiis, Brenni me reddite flammis.
cuncta fame leviora mihi." Sic fata refusis
obticuit lacrimis. mater Cytherea parensque
flet Mavors sanctaeque memor Tritonia Vestae,
nec Cybele sicco nec stabat lumine Iuno.
maerent indigetes et si quos Roma recepit
aut dedit ipsa deos. genitor iam corde remitti
coeperat et sacrum dextra sedare tumultum,
cum procul insanis quatiens ululatibus axem
et contusa genas mediis adparet in astris
Africa: rescissae vestes et spicea passim
serta iacent; lacero crinales vertice dentes
et fractum pendebat ebur, talique superbas
inrupit clamore fores: "Quid magne moraris
Iuppiter avulso nexu pelagique solutis
legibus iratum populis inmittere fratrem?
mergi prima peto; veniant praerupta Pachyno
aequora, laxatis subsidant Syrtibus urbes.
si mihi Gildonem nequeunt abducere fata,
me rape Gildoni. felicior illa perustae
pars Libyae, nimio quae se munita calore
defendit tantique vacat secura tyranni.
crescat zona rubens; medius flagrantis Olympi
me quoque limes agat; melius deserta iacebo
vomeris impatiens. pulsis dominentur aristis
dipsades et sitiens attollat glaeba cerastas.
quid me temperies iuvit? quid mitior aether?
Gildoni fecunda fui. iam solis habenae
bis senas torquent hiemes, cervicibus ex quo
haeret triste iugum. nostris iam luctibus ille
consenuit regnumque sibi tot vindicat annos.
atque utinam regnum! privato iure tenemur
exigui specie fundi. quod Nilus et Atlas
dissidet, occiduis quod Gadibus arida Barce
quodque Paraetonio secedit litore Tingi,
hoc sibi transcripsit proprium. pars tertia mundi
unius praedonis ager. "Distantibus idem
inter se vitiis cinctus: quodcumque profunda
traxit avaritia, luxu peiore refundit.
instat terribilis vivis, morientibus heres,
virginibus raptor, thalamis obscaenus adulter.
nulla quies: oritur praeda cessante libido,
divitibusque dies et nox metuenda maritis.
quisquis vel locuples pulchra vel coniuge notus,
crimine pulsatur falso; si crimina desunt,
accitus conviva perit. mors nulla refugit
artificem: varios sucos spumasque requirit
serpentum virides et adhuc ignota novercis
gramina. si quisquam vultu praesentia damnet
liberiusve gemat, dapibus crudelis in ipsis
emicat ad nutum stricto mucrone minister.
fixus quisque toro tacita formidine libat
carnifices epulas incertaque pocula pallens
haurit et intentos capiti circumspicit enses.
splendet Tartareo furialis mensa paratu
caede madens, atrox gladio, suspecta veneno.
ut vino calefacta Venus, tum saevior ardet
luxuries, mixtis redolent unguenta coronis:
crinitos inter famulos pubemque canoram
orbatas iubet ire nurus nuperque peremptis
adridere viris. Phalarim tormentaque flammae
profuit et Siculi mugitus ferre iuvenci
quam tales audire choros. nec damna pudoris
turpia sufficiunt: Mauris clarissima quaeque
fastidita datur. media Carthagine ductae
barbara Sidoniae subeunt conubia matres;
Aethiopem nobis generum, Nasamona maritum
ingerit; exterret cunabula discolor infans.
his fretus sociis ipso iam principe maior
incedit; peditum praecurrunt agmina longe;
circumdant equitum turmae regesque clientes,
quos nostris ditat spoliis. proturbat avita
quemque domo; veteres detrudit rure colonos.
exiliis dispersa feror. numquamne reverti
fas erit errantesque solo iam reddere cives?"
Iret adhuc in verba dolor, ni Iuppiter alto
coepisset solio (voces adamante notabat
Atropos et Lachesis iungebat stamina dictis):
"nec te, Roma, diu nec te patiemur inultam,
Africa. communem prosternet Honorius hostem.
pergite securae. vestrum vis nulla tenorem
separat et soli famulabitur Africa Romae."
Dixit et adflavit Romam meliore iuventa.
continuo redit ille vigor seniique colorem
mutavere comae. solidatam crista resurgens
erexit galeam clipeique recanduit orbis
et levis excussa micuit rubigine cornus.
Umentes iam noctis equos Lethaeaque Somnus
frena regens tacito volvebat sidera curru.
iam duo divorum proceres, maiorque minorque
Theodosii, pacem laturi gentibus ibant,
qui Iovis arcanos monitus mandataque ferrent
fratribus et geminis sancirent foedera regnis:
sic cum praecipites artem vicere procellae
adsiduoque gemens undarum verbere nutat
descensura ratis, caeca sub nocte vocati
naufraga Ledaei sustentant vela Lacones.
circulus ut patuit Lunae, secuere meatus
diversos: Italas senior tendebat in oras;
at pater, intrantem Pontum qua Bosphorus artat,
Arcadii thalamis urbique inlapsus Eoae.
quem simulac vidit natus (nam clara nitebat
Cynthia), permixto tremuerunt gaudia fletu
complexuque fovens, quos non speraverat, artus
"O mihi post Alpes nunc primum reddite," dixit,
"unde tuis optatus ades? da tangere dextram,
qua gentes cecidere ferae. quis tale removit
praesidium terris? ut te mortalia pridem
implorant longeque pium fortemque requirunt!"
Cui pater in tales rupit suspiria voces:
"hoc erat? in fratres medio discordia Mauro
nascitur et mundus germanaque dissidet aula?
Gildonisne salus tanti sit palma furoris?
scilicet egregius morum magnoque tuendus
et cuius meritis pietas in fratre recedat!
invito genitore, vide, civile calebat
discidium; dubio stabant Romana sub ictu;
quis procul Armenius vel quis Maeotide ripa
rex ignotus agit, qui me non iuvit euntem
auxilio? fovere Getae, venere Geloni.
solus at hic non puppe data, non milite misso
subsedit fluitante fide. si signa petisset
obvia, detecto summissius hoste dolerem:
restitit in speculis fati turbaque reductus
libravit geminas eventu iudice vires
ad rerum momenta cliens seseque daturus
victori; fortuna simul cum mente pependit.
o si non cupidis essem praereptus ab astris,
exemplum sequerer Tulli laniandaque dumis
impia diversis aptarem membra quadrigis.
germani nunc usque tui responsa colebat:
en iterum calcat. tali te credere monstro
post patrem fratremque paras? sed magna rependit
inque tuam sortem numerosas transtulit urbes!
ergo fas pretio cedet? mercede placebit
proditio? taceo, laesi quod transfuga fratris,
quod levis ingenio. quamvis discrimine summo
proditor adportet suspensa morte salutem
numquam gratus erit. damnamus luce reperta
perfidiam nec nos patimur committere tali.
hoc genus emptori cives cum moenibus offert,
hoc vendit patriam. plerique in tempus abusi
mox odere tamen: tenuit sic Graia Philippus
oppida; Pellaeo libertas concidit auro.
Romani scelerum semper sprevere ministros.
noxia pollicitum domino miscere venena
Fabricius regi nudata fraude remisit,
infesto quem Marte petit, bellumque negavit
per famuli patrare nefas, ductosque Camillus
trans murum pueros obsessae reddidit urbi.
"Traduntur poenis alii, cum proelia tollunt;
hic manet ut moveat? quod respuit alter in hostem,
suscipis in fratrem? longi pro dedecus aevi!
cui placet, australes Gildo condonat habenas
tantaque mutatos sequitur provincia mores.
quaslibet ad partes animus nutaverit anceps,
transfundit secum Libyam refluumque malignus
commodat imperium. Mauri fuit Africa munus.
tollite Massylas fraudes, removete bilingues
insidias et verba soli spirantia virus.
ne consanguineis certetur comminus armis,
ne, precor. haec trucibus Thebis, haec digna Mycenis;
in Mauros hoc crimen eat. "Quid noster iniquum
molitur Stilicho? quando non ille iubenti
paruit? an quisquam nobis devinctior extat?
ut sileam varios mecum quos gesserit actus,
quae vidi post fata, loquar. cum divus abirem,
res incompositas (fateor) tumidasque reliqui.
stringebat vetitos etiamnum exercitus enses
Alpinis odiis, alternaque iurgia victi
victoresque dabant. vix haec amentia nostris
excubiis, nedum puero rectore quiesset.
heu quantum timui vobis, quid libera tanti
militis auderet moles, cum patre remoto
ferveret iam laeta novis! dissensus acerbus
et gravior consensus erat. tunc ipse paterna
successit pietate mihi tenerumque rudemque
fovit et in veros eduxit principis annos,
Rufinumque tibi, quem tu tremuisse fateris,
depulit. hunc solum memorem solumque fidelem
experior. volui si quid, dum vita maneret,
aut visus voluisse, gerit; venerabilis illi
ceu praesens numenque vocor. si tanta recusas,
at soceri reverere faces, at respice fratris
conubium pignusque meae regale Serenae.
debueras etiam fraternis obvius ire
hostibus, ille tuis. quae gens, quis Rhenus et Hister
vos opibus iunctos conspirantesque tulisset?
sed tantum permitte, cadat. nil poscimus ultra.
ille licet sese praetentis Syrtibus armet
oppositoque Atlante tegat, licet arva referta
anguibus et solis medios obiecerit aestus:
novi consilium, novi Stilichonis in omnes
aequalem casus animum: penetrabit harenas,
inveniet virtute viam." Sic divus et inde
sic natus: "iussis, genitor, parebitur ultro.
amplector praecepta libens, nec carior alter
cognato Stilichone mihi. commissa profanus
ille luat; redeat iam tutior Africa fratri."
Talia dum longo secum sermone retexunt,
Hesperiam pervenit avus castumque cubile
ingreditur, Tyrio quo fusus Honorius ostro
carpebat teneros Maria cum coniuge somnos.
adsistit capiti; tunc sic per somnia fatur:
"Tantane devictos tenuit fiducia Mauros,
care nepos? iterum post me coniurat in arma
progenies vesana Iubae bellumque resumit
victoris cum stirpe sui? Firmumne iacentem
obliti Libyam nostro sudore receptam
rursus habent? ausus Latio contendere Gildo
germani nec fata timet? nunc ire profecto,
nunc vellem notosque senex ostendere vultus:
nonne meam fugiet Maurus cum viderit umbram?
quid dubitas? exsurge toris, invade rebellem,
captivum mihi redde meum. desiste morari.
hoc generi fatale tuo: dum sanguis in orbe
noster erit, semper pallebit regia Bocchi.
iungantur spoliis Firmi Gildonis opima;
exornet geminos Maurusia laurea currus:
una domus totiens una de gente triumphet.
di bene, quod tantis interlabentibus annis
servati Firmusque mihi fraterque nepoti."
dixit et adflatus vicino sole refugit.
At iuvenem stimulis inmanibus aemula virtus
exacuit; iam puppe vehi, iam stagna secare
fervet et absentes invadere cuspide Mauros.
tum iubet acciri socerum dextramque vocato
conserit et, quae sit potior sententia, quaerit:
"Per somnos mihi, sancte pater, iam saepe futura
panduntur multaeque canunt praesagia noctes.
namque procul Libycos venatu cingere saltus
et iuga rimari canibus Gaetula videbar.
maerebat regio saevi vastata leonis
incursu; pecudum strages passimque iuvenci
semineces et adhuc infecta mapalia tabo
sparsaque sanguineis pastorum funera campis.
adgredior latebras monstri mirumque relatu
conspicio: dilapsus honos, cervice minaces
defluxere iubae; fractos inglorius armos
supposuit, servile gemens; iniectaque vincla
unguibus et subitae collo sonuere catenae.
nunc etiam paribus secum certare tropaeis
hortator me cogit avus. quonam usque remoti
cunctamur? decuit pridem complere biremes
et pelagi superare moras. transmittere primus
ipse paro; quaecumque meo gens barbara nutu
stringitur, adveniat: Germania cuncta feratur
navibus et socia comitentur classe Sygambri.
pallida translatum iam sentiat Africa Rhenum.
an patiar tot probra sedens iuvenisque relinquam
quae tenui rexique puer? bis noster ad Alpes
alterius genitor defensum regna cucurrit.
nos praedae faciles insultandique iacemus?"
Finierat. Stilicho contra cui talia reddit:
"adversine tubam princeps dignabere Mauri?
auferet ignavus clari solacia leti.
te bellante mori? decernet Honorius inde,
hinc Gildo? prius astra Chaos miscebit Averno.
vindictam mandasse sat est; plus nominis horror
quam tuus ensis aget. minuit praesentia famam.
qui stetit aequatur campo, collataque nescit
maiestatem acies. sed quod magis utile factu
atque hosti gravius (sensus adverte) docebo
est illi patribus, sed non et moribus isdem
Mascezel, fugiens qui dira piacula fratris
spesque suas vitamque tuo commisit asylo.
hunc ubi temptatis frustra mactare nequivit
insidiis, patrias in pignora contulit iras
et, quos ipse sinu parvos gestaverat, una
occidit iuvenes inhumataque corpora vulgo
dispulit et tumulo cognatas arcuit umbras
naturamque simul fratremque hominemque cruentus
exuit et tenuem caesis invidit harenam.
hoc facinus refugo damnavit sole Mycenas
avertitque diem; sceleri sed reddidit Atreus
crimen et infandas excusat coniuge mensas.
hic odium, non poena fuit. te perdita iura,
te pater ultorem, te nudi pulvere manes,
te pietas polluta rogat; si flentibus aram
et proprium miseris numen statuistis, Athenae,
si Pandionias planctu traxere phalanges
Inachides belloque rogos meruere maritis,
si maesto squalore comae lacrimisque senatum
in Numidas pulsus solio commovit Adherbal:
hunc quoque nunc Gildo, tanto quem funere mersit,
hunc doleat venisse ducem seseque minorem
supplicibus sciat esse tuis. quem sede fugavit,
hunc praeceps fugiat, fregit quem clade, tremiscat
agnoscatque suum, trahitur dum victima, fratrem."
Haec ubi sederunt genero, notissima Marti
robora, praecipuos electa pube maniplos
disponit portuque rates instaurat Etrusco.
Herculeam suus Alcides Ioviamque cohortem
rex ducit superum, premitur nec signifer ullo
pondere: festinant adeo vexilla moveri.
Nervius insequitur meritusque vocabula Felix
dictaque ab Augusto legio nomenque probantes
invicti clipeoque animosi teste Leones.
Dictis ante tamen princeps confirmat ituros
aggere conspicuus; stat circumfusa iuventus
nixa hastis pronasque ferox accommodat aures:
"Gildonem domitura manus, promissa minasque
tempus agi. si quid pro me doluistis, in armis
ostentate mihi; iusto magnoque triumpho
civiles abolete notas; sciat orbis Eous
sitque palam Gallos causa, non robore vinci.
nec vos, barbariem quamvis collegerit omnem,
terreat. an Mauri fremitum raucosque repulsus
umbonum et vestros passuri comminus enses?
non contra clipeis tectos gladiisque micantes
ibitis: in solis longe fiducia telis.
exarmatus erit, cum missile torserit, hostis.
dextra movet iaculum, praetentat pallia laeva;
cetera nudus eques. sonipes ignarus habenae;
virga regit. non ulla fides, non agminis ordo:
arma oneri, fuga praesidio. conubia mille;
non illis generis nexus, non pignora curae:
sed numero languet pietas. haec copia vulgi.
umbratus dux ipse rosis et marcidus ibit
unguentis crudusque cibo titubansque Lyaeo,
confectus senio, morbis stuprisque solutus.
excitet incestos turmalis bucina somnos,
imploret citharas cantatricesque choreas
offensus stridore tubae discatque coactus,
quas vigilat Veneri, castris impendere noctes.
"Nonne mori satius, vitae quam ferre pudorem?
nam quae iam regio restat, si dedita Mauris
regibus Illyricis accesserit Africa damnis?
ius Latium, quod tunc Meroë Rubroque solebat
Oceano cingi, Tyrrhena clauditur unda;
et cui non Nilus, non intulit India metas,
Romani iam finis erit Trinacria regni.
ite recepturi, praedo quem sustulit, axem
ereptumque Notum; caput insuperabile rerum
aut ruet in vestris aut stabit Roma lacertis.
tot mihi debetis populos, tot rura, tot urbes
amissas. uno Libyam defendite bello.
vestros imperium remos et vestra sequatur
carbasa. despectas trans aequora ducite leges.
tertia iam solito cervix mucrone rotetur
tandem funereis finem positura tyrannis."
Omina conveniunt dicto fulvusque Tonantis
armiger a liquida cunctis spectantibus aethra
correptum pedibus curvis innexuit hydrum,
dumque reluctantem morsu partitur obunco,
haesit in ungue caput; truncatus decidit anguis.
ilicet auguriis alacres per saxa citati
torrentesque ruunt; nec mons aut silva retardat:
pendula ceu parvis moturae bella colonis
ingenti clangore grues aestiva relinquunt
Thracia, cum tepido permutant Strymona Nilo:
ordinibus variis per nubila texitur ales
littera pennarumque notis conscribitur aër.
Ut fluctus tetigere maris, tunc acrior arsit
impetus; adripiunt naves ipsique rudentes
expediunt et vela legunt et cornua summis
adsociant malis; quatitur Tyrrhena tumultu
ora nec Alpheae capiunt navalia Pisae:
sic Agamemnoniam vindex cum Graecia classem
solveret, innumeris fervebat vocibus Aulis.
non illos strepitus impendentisque procellae
signa nec adventus dubii deterruit Austri.
"vellite" proclamant "socii, iam vellite funem.
per vada Gildonem quamvis adversa petamus.
ad bellum nos trudat hiems per devia ponti.
quassatis cupio tellurem figere rostris.
heu nimium segnes, cauta qui mente notatis,
si revolant mergi, graditur si litore cornix.
ora licet maculis adsperserit occiduus sol
lunaque conceptis livescat turgida Cauris
et contusa vagos iaculentur sidera crines;
imbribus umescant Haedi nimbosaque Taurum
ducat Hyas totusque fretis descendat Orion:
certa fides caeli, sed maior Honorius auctor;
illius auspiciis inmensa per aequora miles,
non Plaustris Arctove regor. contemne Booten,
navita, turbinibus mediis permitte carinas.
si mihi tempestas Libyam ventique negabunt,
Augusti Fortuna dabit." Iam classis in altum
provehitur; dextra Ligures, Etruria laeva
linquitur et caecis vitatur Corsica saxis.
humanae specie plantae se magna figurat
insula (Sardiniam veteres dixere coloni),
dives ager frugum, Poenos Italosve petenti
opportuna situ: quae pars vicinior Afris,
plana solo, ratibus clemens; quae respicit Arcton,
inmitis, scopulosa, procax subitisque sonora
flatibus; insanos infamat navita montes.
hic hominum pecudumque lues, sic pestifer aër
saevit et exclusis regnant Aquilonibus Austri.
Quos ubi luctatis procul effugere carinis,
per diversa ruunt sinuosae litora terrae.
pars adit antiqua ductos Carthagine Sulcos;
partem litoreo complectitur Olbia muro.
urbs Libyam contra Tyrio fundata potenti
tenditur in longum Caralis tenuemque per undas
obvia dimittit fracturum flamina collem;
efficitur portus medium mare, tutaque ventis
omnibus ingenti mansuescunt stagna recessu.
hanc omni petiere manu prorisque reductis
suspensa Zephyros expectant classe faventes.
Rēddĭtŭs īmpĕrĭīs Aūstēr sūbiēctăquĕ rūrsūs
āltĕrĭūs cōnvēxă pŏlī. rēctōrĕ sŭb ūnō
cōnspīrāt gĕmĭnūs frēnīs cōmmūnĭbŭs ōrbīs.
iūnxĭmŭs Eūrōpēn Lĭbўaē. cōncōrdĭă frātrūm
plēnă rĕdīt. pătrĭīs sōlūm quōd dēfŭĭt ārmīs,
tērtĭŭs ōccŭbŭīt nātī vīrtūtĕ tўrānnūs.
hōrrĕt ădhūc ănĭmūs mănĭfēstăquĕ gaūdĭă dīffērt,
dūm stŭpĕt ēt tāntō cūnctātūr crēdĕrĕ vōtō.
nēcdūm Cīnўphĭās ēxērcĭtŭs āttĭgĭt ōrās:
iām dŏmĭtūs Gīldō. nūllīs vīctōrĭă nōdīs
haēsīt, nōn spătĭō tērraē, nōn ōbĭcĕ pōntī.
cōngrēssūm prŏfŭgūm cāptūm vōx nūntĭăt ūnă
rūmōrēmquĕ sŭī praēvēnīt laūrĕă bēllī.
quō, prĕcŏr, haēc ēffēctă dĕō? rōbūstă vĕtūsquĕ
tēmpŏrĕ tām pārvō pŏtŭīt dēmēntĭă vīncī?
quēm vĕnĭēns īndīxĭt hĭēms, vēr pērcŭlĭt hōstēm.
Ēxĭtĭūm iām Rōmă tĭmēns ēt fēssă nĕgātīs
frūgĭbŭs ād răpĭdī līmēn tēndēbăt Ŏlŷmpī
nōn sŏlĭtō vūltū nēc quālīs iūră Brĭtānnīs
dīvĭdĭt aūt trĕpĭdōs sūmmīttīt fāscĭbŭs Īndōs.
vōx tĕnŭīs tārdīquĕ grădūs ŏcŭlīquĕ iăcēntēs
īntĕrĭūs; fūgērĕ gĕnaē; iēiūnă lăcērtōs
ēxēdīt măcĭēs. ŭmĕrīs vīx sūstĭnĕt aēgrīs
squālēntēm clĭpĕūm; lāxātā cāssĭdĕ prōdīt
cānĭtĭēm plēnāmquĕ trăhīt rūbīgĭnĭs hāstām.
āttĭgĭt ūt tāndēm caēlūm gĕnĭbūsquĕ Tŏnāntīs
prōcŭbŭīt, tālēs ōrdītūr maēstă quĕrēllās:
"Sī mĕă mānsūrīs mĕrŭērūnt moēnĭă nāscī,
Iūppĭtĕr, aūgŭrĭīs, sī stānt īnmōtă Sĭbŷllaē
cārmĭnă, Tārpĕĭās sī nēcdūm rēspŭĭs ārcēs:
ādvĕnĭō sūpplēx, nōn ūt prōcūlcĕt Ărāxēn
cōnsŭl ŏvāns nōstraēvĕ prĕmānt phărĕtrātă sĕcūrēs
Sūsă, nĕc ūt Rūbrīs ăquĭlās fīgāmŭs hărēnīs.
haēc nōbīs, haēc āntĕ dăbās; nūnc pābŭlă tāntūm
Rōmă prĕcōr. mĭsĕrērĕ tŭaē, pătĕr ōptĭmĕ, gēntīs,
ēxtrēmām dēfēndĕ fămēm. sătĭāvĭmŭs īrām
sī quă fŭīt; lūgēndă Gĕtīs ēt flēndă Sŭēbīs
haūsĭmŭs; īpsă mĕōs hōrrērēt Pārthĭă cāsūs.
quīd rĕfĕrām mōrbīvĕ lŭēm tŭmŭlōsvĕ rĕplētōs
strāgĭbŭs ēt crēbrās cōrrūptō sīdĕrĕ mōrtēs?
aūt flŭvĭūm pēr tēctă văgūm sūmmīsquĕ mĭnātūm
cōllĭbŭs? īngēntēs vēxī sūmmērsă cărīnās
rēmōrūmquĕ sŏnōs ēt Pŷrrhaē saēcŭlă sēnsī.
"Eī mĭhĭ, quō Lătĭaē vīrēs ūrbīsquĕ pŏtēstās
dēcĭdĭt! īn quālēm paūlātīm flūxĭmŭs ūmbrām!
ārmātō quōndām pŏpŭlō pātrūmquĕ vĭgēbām
cōncĭlĭīs; dŏmŭī tērrās ūrbēsquĕ rĕvīnxī
lēgĭbŭs: ād sōlēm vīctrīx ūtrūmquĕ cŭcūrrī.
pōstquām iūră fĕrōx īn sē cōmmūnĭă Caēsār
trānstŭlĭt ēt lāpsī mōrēs dēsuētăquĕ prīscīs
ārtĭbŭs īn grĕmĭūm pācīs sērvīlĕ rĕcēssī,
tōt mĭhĭ prō mĕrĭtīs Lĭbўām Nīlūmquĕ dĕdērĕ,
ūt dŏmĭnām plēbēm bēllātōrēmquĕ sĕnātūm
clāssĭbŭs aēstīvīs ălĕrēnt gĕmĭnōquĕ vĭcīssīm
lītŏrĕ dīvērsī cōmplērēnt hōrrĕă vēntī.
stābāt cērtă sălūs: Mēmphīs sī fōrtĕ nĕgāssēt,
pēnsābām Phărĭūm Gaētūlīs mēssĭbŭs ānnūm,
frūgĭfĕrās cērtārĕ rătēs lātēquĕ vĭdēbām
Pūnĭcă Nīlĭăcīs cōncūrrĕrĕ cārbăsă vēlīs.
cūm sŭbĭīt pār Rōmă mĭhī dīvīsăquĕ sūmpsīt
aēquālēs Aūrōră tŏgās, Aēgŷptĭă rūră
īn pārtēm cēssērĕ nŏvaē. spēs ūnĭcă nōbīs
rēstābāt Lĭbўaē, quaē vīx aēgrēquĕ fŏvēbāt;
sōlō dūctă Nŏtō, nūmquām sēcūră fŭtūrī,
sēmpĕr ĭnōps, vēntīquĕ fĭdēm pōscēbăt ĕt ānnī.
hānc quŏquĕ nūnc Gīldō răpŭīt sūb fīnĕ cădēntīs
aūtūmnī. păvĭdō mētīmūr caērŭlă vōtō,
pūppīs sī quă vĕnīt, sī quīd fōrtāssĕ pŏtēntī
vēl pŭdŏr ēxtōrsīt dŏmĭnō vēl praēdŏ rĕlīquīt.
pāscĭmŭr ārbĭtrĭō Maūrī nēc dēbĭtă rēddī,
sēd sŭă cōncēdī iāctāt gaūdētquĕ dĭūrnōs
ūt fămŭlaē praēbērĕ cĭbōs vītāmquĕ fămēmquĕ
lībrāt bārbărĭcō fāstū vūlgīquĕ sŭpērbīt
flētĭbŭs ēt tāntaē sūspēndīt fātă rŭīnaē.
Rōmŭlĕās vēndīt sĕgĕtēs ēt pōssĭdĕt ārvă
vūlnĕrĭbūs quaēsītă mĕīs. ĭdĕōnĕ tŏt ānnōs
flēbĭlĕ cūm tŭmĭdā bēllūm Cārthāgĭnĕ gēssī?
īdcīrcō vŏlŭīt cōntēmptā lūcĕ rĕvērtī
Rēgŭlŭs? hōc dāmnīs, gĕnĭtōr, Cānnēnsĭbŭs ēmī?
īncāssūm tŏtĭēns lĭtŭīs nāvālĭbŭs ārsīt
Hīspānūm Sĭcŭlūmquĕ frĕtūm vāstātăquĕ tēllūs
tōtquĕ dŭcēs caēsī rūptāque ēmīssŭs ăb Ālpĕ
Poēnŭs ĕt āttŏnĭtaē iām prōxĭmŭs Hānnĭbăl ūrbī?
scīlĭcĕt ūt dŏmĭtīs frŭĕrētūr bārbărŭs Āfrīs,
mūrō sūstĭnŭī Mārtēm nōctēsquĕ crŭēntās
Cōllīnā prō tūrrĕ tŭlī? Gīldōnĭs ăd ūsūm
Cārthāgō tēr vīctă rŭīt? hōc mīllĕ gĕmēntīs
Ītălĭaē clādēs īmpēnsăquĕ saēcŭlă bēllīs,
hōc Făbĭūs fōrtīsquĕ mĭhī Mārcēllŭs ăgēbānt,
ūt Gīldō cŭmŭlārĕt ŏpēs? haūrīrĕ vĕnēnă
cōmpŭlĭmūs dīrūm Sўphăcēm frāctūmquĕ Mĕtēllō
trāxĭmŭs īnmānēm Mărĭī sūb vīnclă Iŭgūrthām,
ēt Nŭmĭdaē Gīldōnĭs ĕrūnt? prō fūnĕră tāntă,
prō lăbŏr! īn Bōcchī rēgnūm sūdāvĭt ŭtērquĕ
Scīpĭŏ. Rōmānō vīcīstīs sānguĭnĕ Maūrī.
īllĕ dĭū mīlēs pŏpŭlūs, quī praēfŭĭt ōrbī,
quī trăbĕās ēt scēptră dăbāt, quēm sēmpĕr ĭn ārmīs
hōrrĭbĭlēm gēntēs, plăcĭdūm sēnsērĕ sŭbāctaē,
nūnc ĭnhŏnōrŭs ĕgēns pērfērt mĭsĕrābĭlĕ pācīs
sūpplĭcĭūm nūllōquĕ pălām cīrcūmdătŭs hōstĕ
ōbsēssī dīscrīmĕn hăbēt. pēr sīngŭlă lētūm
īmpēndēt mōmēntă mĭhī dŭbĭtāndăquĕ paūcī
praēscrībūnt ălĭmēntă dĭēs. heū prōspĕră fātă!
quīd mĭhĭ sēptēnōs mōntēs tūrbāmquĕ dĕdīstīs,
quaē pārvō nōn pōssĭt ălī? fēlīcĭŏr ēssēm
āngūstīs ŏpĭbūs; māllēm tŏlĕrārĕ Săbīnōs
ēt Vĕĭōs; brĕvĭōr dūxī sēcūrĭŭs aēvūm.
īpsă nŏcēt mōlēs. ŭtĭnām rĕmĕārĕ lĭcērēt
ād vĕtĕrēs fīnēs ēt moēnĭă paūpĕrĭs Āncī.
sūffĭcĕrēnt Ētrūscă mĭhī Cāmpānăquĕ cūltă
ēt Quīnctī Cŭrĭīquĕ sĕgēs, pătrĭaēquĕ pĕtēntī
rūstĭcŭs īnfērrēt prŏprĭās dīctātŏr ărīstās.
"Nūnc quĭd ăgām? Lĭbўām Gīldō tĕnĕt, āltĕră Nīlūm.
āst ĕgŏ, quaē tērrās ŭmĕrīs pōntūmquĕ sŭbēgī,
dēsĕrŏr: ēmĕrĭtaē iām praēmĭă nūllă sĕnēctaē.
dī, quĭbŭs īrātīs crēvī, sūccūrrĭtĕ tāndēm,
ēxōrātĕ pătrēm; tūque ō sī spōntĕ pĕr āltūm
vēctă Pălātīnīs mūtāstī cōllĭbŭs Īdām
praēlātōquĕ lăvās Phrўgĭōs Ālmōnĕ lĕōnēs,
mātērnīs prĕcĭbūs nātūm iām flēctĕ, Cўbēbē.
sīn prŏhĭbēnt Pārcaē fālsīsque ēlūsă vĕtūstās
aūspĭcĭīs, ălĭō sāltēm prōstērnĭtĕ cāsū
ēt poēnaē mūtātĕ gĕnūs. Pōrsēnnă rĕdūcāt
Tārquĭnĭōs; rĕnŏvēt fērālēs Āllĭă pūgnās;
mē pŏtĭūs saēvī mănĭbūs pērmīttĭtĕ Pŷrrhī,
mē Sĕnŏnūm fŭrĭīs, Brēnnī mē rēddĭtĕ flāmmīs.
cūnctă fămē lĕvĭōră mĭhī." Sīc fātă rĕfūsīs
ōbtĭcŭīt lăcrĭmīs. mātēr Cўthĕrēă părēnsquĕ
flēt Māvōrs sānctaēquĕ mĕmōr Trītōnĭă Vēstaē,
nēc Cўbĕlē sīccō nēc stābāt lūmĭnĕ Iūnŏ.
maērēnt īndĭgĕtēs ēt sī quōs Rōmă rĕcēpīt
aūt dĕdĭt īpsă dĕōs. gĕnĭtōr iām cōrdĕ rĕmīttī
coēpĕrăt ēt sācrūm dēxtrā sēdārĕ tŭmūltūm,
cūm prŏcŭl īnsānīs quătĭēns ŭlŭlātĭbŭs āxēm
ēt cōntūsă gĕnās mĕdĭīs ādpārĕt ĭn āstrīs
Āfrĭcă: rēscīssaē vēstēs ēt spīcĕă pāssīm
sērtă iăcēnt; lăcĕrō crīnālēs vērtĭcĕ dēntēs
ēt frāctūm pēndēbăt ĕbūr, tālīquĕ sŭpērbās
īnrūpīt clāmōrĕ fŏrēs: "Quīd māgnĕ mŏrārīs
Iūppĭtĕr āvūlsō nēxū pĕlăgīquĕ sŏlūtīs
lēgĭbŭs īrātūm pŏpŭlīs īnmīttĕrĕ frātrēm?
mērgĭ prĭmā pētō; vĕnĭānt praērūptă Păchŷnō
aēquŏră, lāxātīs sūbsīdānt Sŷrtĭbŭs ūrbēs.
sī mĭhĭ Gīldōnēm nĕquĕūnt ābdūcĕrĕ fātă,
mē răpĕ Gīldōnī. fēlīcĭŏr īllă pĕrūstaē
pārs Lĭbўaē, nĭmĭō quaē sē mūnītă călōrĕ
dēfēndīt tāntīquĕ văcāt sēcūră tўrānnī.
crēscāt zōnă rŭbēns; mĕdĭūs flāgrāntĭs Ŏlŷmpī
mē quŏquĕ līmĕs ăgāt; mĕlĭūs dēsērtă iăcēbō
vōmĕrĭs īmpătĭēns. pūlsīs dŏmĭnēntŭr ărīstīs
dīpsădĕs ēt sĭtĭēns āttōllāt glaēbă cĕrāstās.
quīd mē tēmpĕrĭēs iūvīt? quīd mītĭŏr aēthēr?
Gīldōnī fēcūndă fŭī. iām sōlĭs hăbēnaē
bīs sēnās tōrquēnt hĭĕmēs, cērvīcĭbŭs ēx quō
haērēt trīstĕ iŭgūm. nōstrīs iām lūctĭbŭs īllĕ
cōnsĕnŭīt rēgnūmquĕ sĭbī tōt vīndĭcăt ānnōs.
ātque ŭtĭnām rēgnūm! prīvātō iūrĕ tĕnēmūr
ēxĭgŭī spĕcĭē fūndī. quōd Nīlŭs ĕt Ātlās
dīssĭdĕt, ōccĭdŭīs quōd Gādĭbŭs ārĭdă Bārcē
quōdquĕ Păraētŏnĭō sēcēdīt lītŏrĕ Tīngī,
hōc sĭbĭ trānscrīpsīt prŏprĭūm. pārs tērtĭă mūndī
ūnīūs praēdōnĭs ăgēr. "Dīstāntĭbŭs īdēm
īntēr sē vĭtĭīs cīnctūs: quōdcūmquĕ prŏfūndā
trāxĭt ăvārĭtĭā, lūxū pĕĭōrĕ rĕfūndīt.
īnstāt tērrĭbĭlīs vīvīs, mŏrĭēntĭbŭs hērēs,
vīrgĭnĭbūs rāptōr, thălămīs ōbscaēnŭs ădūltēr.
nūllă quĭēs: ŏrĭtūr praēdā cēssāntĕ lĭbīdŏ,
dīvĭtĭbūsquĕ dĭēs ēt nōx mĕtŭēndă mărītīs.
quīsquīs vēl lŏcŭplēs pūlchrā vēl cōniŭgĕ nōtūs,
crīmĭnĕ pūlsātūr fālsō; sī crīmĭnă dēsūnt,
āccītūs cōnvīvă pĕrīt. mōrs nūllă rĕfūgīt
ārtĭfĭcēm: vărĭōs sūcōs spūmāsquĕ rĕquīrīt
sērpēntūm vĭrĭdēs ĕt ădhūc īgnōtă nŏvērcīs
grāmĭnă. sī quīsquām vūltū praēsēntĭă dāmnēt
lībĕrĭūsvĕ gĕmāt, dăpĭbūs crūdēlĭs ĭn īpsīs
ēmĭcăt ād nūtūm strīctō mūcrōnĕ mĭnīstēr.
fīxūs quīsquĕ tŏrō tăcĭtā fōrmīdĭnĕ lībāt
cārnĭfĭcēs ĕpŭlās īncērtăquĕ pōcŭlă pāllēns
haūrĭt ĕt īntēntōs căpĭtī cīrcūmspĭcĭt ēnsēs.
splēndēt Tārtărĕō fŭrĭālīs mēnsă părātū
caēdĕ mădēns, ātrōx glădĭō, sūspēctă vĕnēnō.
ūt vīnō călĕfāctă Vĕnūs, tūm saēvĭŏr ārdēt
lūxŭrĭēs, mīxtīs rĕdŏlēnt ūnguēntă cŏrōnīs:
crīnītōs īntēr fămŭlōs pūbēmquĕ cănōrām
ōrbātās iŭbĕt īrĕ nŭrūs nūpērquĕ pĕrēmptīs
ādrīdērĕ vĭrīs. Phălărīm tōrmēntăquĕ flāmmaē
prōfŭĭt ēt Sĭcŭlī mūgītūs fērrĕ iŭvēncī
quām tālēs aūdīrĕ chŏrōs. nēc dāmnă pŭdōrīs
tūrpĭă sūffĭcĭūnt: Maūrīs clārīssĭmă quaēquĕ
fāstīdītă dătūr. mĕdĭā Cārthāgĭnĕ dūctaē
bārbără Sīdŏnĭaē sŭbĕūnt cōnūbĭă mātrēs;
Aēthĭŏpēm nōbīs gĕnĕrūm, Năsămōnă mărītūm
īngĕrĭt; ēxtērrēt cūnābŭlă dīscŏlŏr īnfāns.
hīs frētūs sŏcĭīs īpsō iām prīncĭpĕ māiōr
īncēdīt; pĕdĭtūm praēcūrrūnt āgmĭnă lōngē;
cīrcūmdānt ĕquĭtūm tūrmaē rēgēsquĕ clĭēntēs,
quōs nōstrīs dītāt spŏlĭīs. prōtūrbăt ăvītā
quēmquĕ dŏmō; vĕtĕrēs dētrūdīt rūrĕ cŏlōnōs.
ēxĭlĭīs dīspērsă fĕrōr. nūmquāmnĕ rĕvērtī
fās ĕrĭt ērrāntēsquĕ sŏlō iām rēddĕrĕ cīvēs?"
Īrĕt ădhūc īn vērbă dŏlōr, nī Iūppĭtĕr āltō
coēpīssēt sŏlĭō (vōcēs ădămāntĕ nŏtābāt
Ātrŏpŏs ēt Lăchĕsīs iūngēbāt stāmĭnă dīctīs):
"nēc tē, Rōmă, dĭū nēc tē pătĭēmŭr ĭnūltām,
Āfrĭcă. cōmmūnēm prōstērnĕt Hŏnōrĭŭs hōstēm.
pērgĭtĕ sēcūraē. vēstrūm vīs nūllă tĕnōrēm
sēpărăt ēt sōlī fămŭlābĭtŭr Āfrĭcă Rōmaē."
Dīxĭt ĕt ādflāvīt Rōmām mĕlĭōrĕ iŭvēntā.
cōntĭnŭō rĕdĭt īllĕ vĭgōr sĕnĭīquĕ cŏlōrēm
mūtāvērĕ cŏmaē. sŏlĭdātām crīstă rĕsūrgēns
ērēxīt gălĕām clĭpĕīquĕ rĕcāndŭĭt ōrbīs
ēt lĕvĭs ēxcūssā mĭcŭīt rūbīgĭnĕ cōrnūs.
Ūmēntēs iām nōctĭs ĕquōs Lēthaēăquĕ Sōmnūs
frēnă rĕgēns tăcĭtō vōlvēbāt sīdĕră cūrrū.
iām dŭŏ dīvōrūm prŏcĕrēs, māiōrquĕ mĭnōrquĕ
Theōdŏsĭī, pācēm lātūrī gēntĭbŭs ībānt,
quī Iŏvĭs ārcānōs mŏnĭtūs māndātăquĕ fērrēnt
frātrĭbŭs ēt gĕmĭnīs sāncīrēnt foēdĕră rēgnīs:
sīc cūm praēcĭpĭtēs ārtēm vīcērĕ prŏcēllaē
ādsĭdŭōquĕ gĕmēns ūndārūm vērbĕrĕ nūtāt
dēscēnsūră rătīs, caēcā sūb nōctĕ vŏcātī
naūfrăgă Lēdaēī sūstēntānt vēlă Lăcōnēs.
cīrcŭlŭs ūt pătŭīt Lūnaē, sĕcŭērĕ mĕātūs
dīvērsōs: Ĭtălās sĕnĭōr tēndēbăt ĭn ōrās;
āt pătĕr, īntrāntēm Pōntūm quā Bōsphŏrŭs ārtāt,
Ārcădĭī thălămīs ūrbīque īnlāpsŭs Ĕōaē.
quēm sĭmŭlāc vīdīt nātūs (nām clāră nĭtēbāt
Cŷnthĭă), pērmīxtō trĕmŭērūnt gaūdĭă flētū
cōmplēxūquĕ fŏvēns, quōs nōn spērāvĕrăt, ārtūs
"Ō mĭhĭ pōst Ālpēs nūnc prīmūm rēddĭtĕ," dīxīt,
"ūndĕ tŭīs ōptātŭs ădēs? dā tāngĕrĕ dēxtrām,
quā gēntēs cĕcĭdērĕ fĕraē. quīs tālĕ rĕmōvīt
praēsĭdĭūm tērrīs? ūt tē mōrtālĭă prīdēm
īmplōrānt lōngēquĕ pĭūm fōrtēmquĕ rĕquīrūnt!"
Cuī pătĕr īn tālēs rūpīt sūspīrĭă vōcēs:
"hōc ĕrăt? īn frātrēs mĕdĭō dīscōrdĭă Maūrō
nāscĭtŭr ēt mūndūs gērmānăquĕ dīssĭdĕt aūlă?
Gīldōnīsnĕ sălūs tāntī sīt pālmă fŭrōrīs?
scīlĭcĕt ēgrĕgĭūs mōrūm māgnōquĕ tŭēndūs
ēt cūiūs mĕrĭtīs pĭĕtās īn frātrĕ rĕcēdāt!
īnvītō gĕnĭtōrĕ, vĭdē, cīvīlĕ călēbāt
dīscĭdĭūm; dŭbĭō stābānt Rōmānă sŭb īctū;
quīs prŏcŭl Ārmĕnĭūs vēl quīs Maēōtĭdĕ rīpā
rēx īgnōtŭs ăgīt, quī mē nōn iūvĭt ĕūntēm
aūxĭlĭō? fōvērĕ Gĕtaē, vēnērĕ Gĕlōnī.
sōlŭs ăt hīc nōn pūppĕ dătā, nōn mīlĭtĕ mīssō
sūbsēdīt flŭĭtāntĕ fĭdē. sī sīgnă pĕtīssēt
ōbvĭă, dētēctō sūmmīssĭŭs hōstĕ dŏlērēm:
rēstĭtĭt īn spĕcŭlīs fātī tūrbāquĕ rĕdūctūs
lībrāvīt gĕmĭnās ēvēntū iūdĭcĕ vīrēs
ād rērūm mōmēntă clĭēns sēsēquĕ dătūrūs
vīctōrī; fōrtūnă sĭmūl cūm mēntĕ pĕpēndīt.
ō sī nōn cŭpĭdīs ēssēm praērēptŭs ăb āstrīs,
ēxēmplūm sĕquĕrēr Tūllī lănĭāndăquĕ dūmīs
īmpĭă dīvērsīs āptārēm mēmbră quădrīgīs.
gērmānī nūnc ūsquĕ tŭī rēspōnsă cŏlēbāt:
ēn ĭtĕrūm cālcāt. tālī tē crēdĕrĕ mōnstrō
pōst pātrēm frātrēmquĕ părās? sēd māgnă rĕpēndīt
īnquĕ tŭām sōrtēm nŭmĕrōsās trānstŭlĭt ūrbēs!
ērgō fās prĕtĭō cēdēt? mērcēdĕ plăcēbīt
prōdĭtĭō? tăcĕō, laēsī quōd trānsfŭgă frātrīs,
quōd lĕvĭs īngĕnĭō. quāmvīs dīscrīmĭnĕ sūmmō
prōdĭtŏr ādpōrtēt sūspēnsā mōrtĕ sălūtēm
nūmquām grātŭs ĕrīt. dāmnāmūs lūcĕ rĕpērtā
pērfĭdĭām nēc nōs pătĭmūr cōmmīttĕrĕ tālī.
hōc gĕnŭs ēmptōrī cīvēs cūm moēnĭbŭs ōffērt,
hōc vēndīt pătrĭām. plērīque īn tēmpŭs ăbūsī
mox odere tamen: tenuit sic Graia Philippus
ōppĭdă; Pēllaēō lībērtās cōncĭdĭt aūrō.
Rōmānī scĕlĕrūm sēmpēr sprēvērĕ mĭnīstrōs.
nōxĭă pōllĭcĭtūm dŏmĭnō mīscērĕ vĕnēnă
Fābrĭcĭūs rēgī nūdātā fraūdĕ rĕmīsīt,
īnfēstō quēm Mārtĕ pĕtīt, bēllūmquĕ nĕgāvīt
pēr fămŭlī pātrārĕ nĕfās, dūctōsquĕ Cămīllūs
trāns mūrūm pŭĕrōs ōbsēssaē rēddĭdĭt ūrbī.
"Trādūntūr poēnīs ălĭī, cūm proēlĭă tōllūnt;
hīc mănĕt ūt mŏvĕāt? quōd rēspŭĭt āltĕr ĭn hōstēm,
sūscĭpĭs īn frātrēm? lōngī prō dēdĕcŭs aēvī!
cuī plăcĕt, aūstrālēs Gīldō cōndōnăt hăbēnās
tāntăquĕ mūtātōs sĕquĭtūr prōvīncĭă mōrēs.
quāslĭbĕt ād pārtēs ănĭmūs nūtāvĕrĭt āncēps,
trānsfūndīt sēcūm Lĭbўām rĕflŭūmquĕ mălīgnūs
cōmmŏdăt īmpĕrĭūm. Maūrī fŭĭt Āfrĭcă mūnūs.
tōllĭtĕ Māssŷlās fraūdēs, rĕmŏvētĕ bĭlīnguēs
īnsĭdĭās ēt vērbă sŏlī spīrāntĭă vīrūs.
nē cōnsānguĭnĕīs cērtētūr cōmmĭnŭs ārmīs,
nē, prĕcŏr. haēc trŭcĭbūs Thēbīs, haēc dīgnă Mўcēnīs;
īn Maūrōs hōc crīmĕn ĕāt. "Quīd nōstĕr ĭnīquūm
mōlītūr Stĭlĭchō? quāndō nōn īllĕ iŭbēntī
pārvīt? ān quīsquām nōbīs dēvīnctĭŏr ēxtāt?
ūt sĭlĕām vărĭōs mēcūm quōs gēssĕrĭt āctūs,
quaē vīdī pōst fātă, lŏquār. cūm dīvŭs ăbīrēm,
rēs īncōmpŏsĭtās (fătĕōr) tŭmĭdāsquĕ rĕlīquī.
strīngēbāt vĕtĭtōs ĕtĭāmnum ēxērcĭtŭs ēnsēs
Ālpīnīs ŏdĭīs, āltērnăquĕ iūrgĭă vīctī
vīctōrēsquĕ dăbānt. vīx haēc āmēntĭă nōstrīs
ēxcŭbĭīs, nēdūm pŭĕrō rēctōrĕ quĭēssēt.
heū quāntūm tĭmŭī vōbīs, quīd lībĕră tāntī
mīlĭtĭs aūdērēt mōlēs, cūm pātrĕ rĕmōtō
fērvĕrĕt iām laētā nōvīs! dīssēnsŭs ăcērbūs
ēt grăvĭōr cōnsēnsŭs ĕrāt. tūnc īpsĕ pătērnā
sūccēssīt pĭĕtātĕ mĭhī tĕnĕrūmquĕ rŭdēmquĕ
fōvĭt ĕt īn vērōs ēdūxīt prīncĭpĭs ānnōs,
Rūfīnūmquĕ tĭbī, quēm tū trĕmŭīssĕ fătērīs,
dēpŭlĭt. hūnc sōlūm mĕmŏrēm sōlūmquĕ fĭdēlēm
ēxpĕrĭōr. vŏlŭī sī quīd, dūm vītă mănērēt,
aūt vīsūs vŏlŭīssĕ, gĕrīt; vĕnĕrābĭlĭs īllī
ceū praēsēns nūmēnquĕ vŏcōr. sī tāntă rĕcūsās,
āt sŏcĕrī rĕvĕrērĕ făcēs, āt rēspĭcĕ frātrīs
cōnŭbĭūm pīgnūsquĕ mĕaē rēgālĕ Sĕrēnaē.
dēbŭĕrās ĕtĭām frātērnīs ōbvĭŭs īrĕ
hōstĭbŭs, īllĕ tŭīs. quaē gēns, quīs Rhēnŭs ĕt Hīstēr
vōs ŏpĭbūs iūnctōs cōnspīrāntēsquĕ tŭlīssēt?
sēd tāntūm pērmīttĕ, cădāt. nīl pōscĭmŭs ūltrā.
īllĕ lĭcēt sēsē praētēntīs Sŷrtĭbŭs ārmēt
ōppŏsĭtōque Ātlāntĕ tĕgāt, lĭcĕt ārvă rĕfērtă
ānguĭbŭs ēt sōlīs mĕdĭōs ōbiēcĕrĭt aēstūs:
nōvī cōnsĭlĭūm, nōvī Stĭlĭchōnĭs ĭn ōmnēs
aēquālēm cāsūs ănĭmūm: pĕnĕtrābĭt hărēnās,
īnvĕnĭēt vīrtūtĕ vĭām." Sīc dīvŭs ĕt īndĕ
sīc nātūs: "iūssīs, gĕnĭtōr, pārēbĭtŭr ūltrō.
āmplēctōr praēcēptă lĭbēns, nēc cārĭŏr āltēr
cōgnātō Stĭlĭchōnĕ mĭhī. cōmmīssă prŏfānūs
īllĕ lŭāt; rĕdĕāt iām tūtĭŏr Āfrĭcă frātrī."
Tālĭă dūm lōngō sēcūm sērmōnĕ rĕtēxūnt,
Hēspĕrĭām pērvēnĭt ăvūs cāstūmquĕ cŭbīlĕ
īngrĕdĭtūr, Tўrĭō quō fūsŭs Hŏnōrĭŭs ōstrō
cārpēbāt tĕnĕrōs Mărĭā cūm cōniŭgĕ sōmnōs.
ādsīstīt căpĭtī; tūnc sīc pēr sōmnĭă fātūr:
"Tāntănĕ dēvīctōs tĕnŭīt fīdūcĭă Maūrōs,
cārĕ nĕpōs? ĭtĕrūm pōst mē cōniūrăt ĭn ārmă
prōgĕnĭēs vēsānă Iŭbaē bēllūmquĕ rĕsūmīt
vīctōrīs cūm stīrpĕ sŭī? Fīrmūmnĕ iăcēntēm
ōblītī Lĭbўām nōstrō sūdōrĕ rĕcēptām
rūrsŭs hăbēnt? aūsūs Lătĭō cōntēndĕrĕ Gīldō
gērmānī nēc fātă tĭmēt? nūnc īrĕ prŏfēctō,
nūnc vēllēm nōtōsquĕ sĕnēx ōstēndĕrĕ vūltūs:
nōnnĕ mĕām fŭgĭēt Maūrūs cūm vīdĕrĭt ūmbrām?
quīd dŭbĭtās? ēxsūrgĕ tŏrīs, īnvādĕ rĕbēllēm,
cāptīvūm mĭhĭ rēddĕ mĕūm. dēsīstĕ mŏrārī.
hōc gĕnĕrī fātālĕ tŭō: dūm sānguĭs ĭn ōrbĕ
nōstĕr ĕrīt, sēmpēr pāllēbīt rēgĭă Bōcchī.
iūngāntūr spŏlĭīs Fīrmī Gīldōnĭs ŏpīmă;
ēxōrnēt gĕmĭnōs Maūrūsĭă laūrĕă cūrrūs:
ūnă dŏmūs tŏtĭēns ūnā dē gēntĕ trĭūmphēt.
dī bĕnĕ, quōd tāntīs īntērlābēntĭbŭs ānnīs
sērvātī Fīrmūsquĕ mĭhī frātērquĕ nĕpōtī."
dīxĭt ĕt ādflātūs vīcīnō sōlĕ rĕfūgīt.
Āt iŭvĕnēm stĭmŭlīs īnmānĭbŭs aēmŭlă vīrtūs
ēxăcŭīt; iām pūppĕ vĕhī, iām stāgnă sĕcārĕ
fērvĕt ĕt ābsēntēs īnvādĕrĕ cūspĭdĕ Maūrōs.
tūm iŭbĕt āccīrī sŏcĕrūm dēxtrāmquĕ vŏcātō
cōnsĕrĭt ēt, quaē sīt pŏtĭōr sēntēntĭă, quaērīt:
"Pēr sōmnōs mĭhĭ, sānctĕ pătēr, iām saēpĕ fŭtūră
pāndūntūr mūltaēquĕ cănūnt praēsāgĭă nōctēs.
nāmquĕ prŏcūl Lĭbўcōs vēnātū cīngĕrĕ sāltūs
ēt iŭgă rīmārī cănĭbūs Gaētūlă vĭdēbār.
maērēbāt rĕgĭō saēvī vāstātă lĕōnīs
īncūrsū; pĕcŭdūm strāgēs pāssīmquĕ iŭvēncī
sēmĭnĕcēs ĕt ădhūc īnfēctă măpālĭă tābō
spārsăquĕ sānguĭnĕīs pāstōrūm fūnĕră cāmpīs.
ādgrĕdĭōr lătĕbrās mōnstrī mīrūmquĕ rĕlātū
cōnspĭcĭō: dīlāpsŭs hŏnōs, cērvīcĕ mĭnācēs
dēflūxērĕ iŭbaē; frāctōs īnglōrĭŭs ārmōs
sūppŏsŭīt, sērvīlĕ gĕmēns; īniēctăquĕ vīnclă
ūnguĭbŭs ēt sŭbĭtaē cōllō sŏnŭērĕ cătēnaē.
nūnc ĕtĭām părĭbūs sēcūm cērtārĕ trŏpaēīs
hōrtātōr mē cōgĭt ăvūs. quōnam ūsquĕ rĕmōtī
cūnctāmūr? dĕcŭīt prīdēm cōmplērĕ bĭrēmēs
ēt pĕlăgī sŭpĕrārĕ mŏrās. trānsmīttĕrĕ prīmūs
īpsĕ părō; quaēcūmquĕ mĕō gēns bārbără nūtū
strīngĭtŭr, ādvĕnĭāt: Gērmānĭă cūnctă fĕrātūr
nāvĭbŭs ēt sŏcĭā cŏmĭtēntūr clāssĕ Sўgāmbrī.
pāllĭdă trānslātūm iām sēntĭăt Āfrĭcă Rhēnūm.
ān pătĭār tōt prōbră sĕdēns iŭvĕnīsquĕ rĕlīnquām
quaē tĕnŭī rēxīquĕ pŭēr? bīs nōstĕr ăd Ālpēs
āltĕrĭūs gĕnĭtōr dēfēnsūm rēgnă cŭcūrrīt.
nōs praēdaē făcĭlēs īnsūltāndīquĕ iăcēmūs?"
Fīnĭĕrāt. Stĭlĭchō cōntrā cuī tālĭă rēddīt:
ādvērsīnĕ tŭbām prīncēps dīgnābĕrĕ Maūrī?
aūfĕrĕt īgnāvūs clārī sōlācĭă lētī.
tē bēllāntĕ mŏrī? dēcērnĕt Hŏnōrĭŭs īndĕ,
hīnc Gīldō? prĭŭs āstră Chăōs mīscēbĭt Ăvērnō.
vīndīctām māndāssĕ săt ēst; plūs nōmĭnĭs hōrrōr
quām tŭŭs ēnsĭs ăgēt. mĭnŭīt praēsēntĭă fāmām.
quī stĕtĭt aēquātūr cāmpō, cōllātăquĕ nēscīt
māiēstātem ăcĭēs. sēd quōd măgĭs ūtĭlĕ fāctū
ātque hōstī grăvĭūs (sēnsūs ādvērtĕ) dŏcēbō
ēst īllī pătrĭbūs, sēd nōn ēt mōrĭbŭs īsdēm
Māscēzēl, fŭgĭēns quī dīră pĭācŭlă frātrīs
spēsquĕ sŭās vītāmquĕ tŭō cōmmīsĭt ăsŷlō.
hūnc ŭbĭ tēmptātīs frūstrā māctārĕ nĕquīvīt
īnsĭdĭīs, pătrĭās īn pīgnŏră cōntŭlĭt īrās
ēt, quōs īpsĕ sĭnū pārvōs gēstāvĕrăt, ūnā
ōccīdīt iŭvĕnēs ĭnhŭmātăquĕ cōrpŏră vūlgō
dīspŭlĭt ēt tŭmŭlō cōgnātās ārcŭĭt ūmbrās
nātūrāmquĕ sĭmūl frātrēmque hŏmĭnēmquĕ crŭēntūs
ēxŭĭt ēt tĕnŭēm caēsīs īnvīdĭt hărēnām.
hōc făcĭnūs rĕfŭgō dāmnāvīt sōlĕ Mўcēnās
āvērtītquĕ dĭēm; scĕlĕrī sēd rēddĭdĭt Ātreūs
crīmĕn ĕt īnfāndās ēxcūsāt cōniŭgĕ mēnsās.
hīc ŏdĭūm, nōn poēnă fŭīt. tē pērdĭtă iūră,
tē pătĕr ūltōrēm, tē nūdī pūlvĕrĕ mānēs,
tē pĭĕtās pōllūtă rŏgāt; sī flēntĭbŭs ārām
ēt prŏprĭūm mĭsĕrīs nūmēn stătŭīstĭs, Ăthēnaē,
sī Pāndīŏnĭās plānctū trāxērĕ phălāngēs
Īnăchĭdēs bēllōquĕ rŏgōs mĕrŭērĕ mărītīs,
sī maēstō squālōrĕ cŏmaē lăcrĭmīsquĕ sĕnātūm
īn Nŭmĭdās pūlsūs sŏlĭō cōmmōvĭt Ădhērbāl:
hūnc quŏquĕ nūnc Gīldō, tāntō quēm fūnĕrĕ mērsīt,
hūnc dŏlĕāt vēnīssĕ dŭcēm sēsēquĕ mĭnōrēm
sūpplĭcĭbūs scĭăt ēssĕ tŭīs. quēm sēdĕ fŭgāvīt,
hūnc praēcēps fŭgĭāt, frēgīt quēm clādĕ, trĕmīscāt
āgnōscātquĕ sŭūm, trăhĭtūr dūm vīctĭmă, frātrēm."
Haēc ŭbĭ sēdērūnt gĕnĕrō, nōtīssĭmă Mārtī
rōbŏră, praēcĭpŭōs ēlēctā pūbĕ mănīplōs
dīspōnīt pōrtūquĕ rătēs īnstaūrăt Ĕtrūscō.
Hērcŭlĕām sŭŭs Ālcīdēs Iŏvĭāmquĕ cŏhōrtēm
rēx dūcīt sŭpĕrūm, prĕmĭtūr nēc sīgnĭfĕr ūllō
pōndĕrĕ: fēstīnānt ădĕō vēxīllă mŏvērī.
Nērvĭŭs īnsĕquĭtūr mĕrĭtūsquĕ vŏcābŭlă Fēlīx
dīctăque ăb Aūgūstō lĕgĭō nōmēnquĕ prŏbāntēs
īnvīctī clĭpĕōque ănĭmōsī tēstĕ Lĕōnēs.
Dīctīs āntĕ tămēn prīncēps cōnfīrmăt ĭtūrōs
āggĕrĕ cōnspĭcŭūs; stāt cīrcūmfūsă iŭvēntūs
nīxa hāstīs prōnāsquĕ fĕrōx āccōmmŏdăt aūrēs:
"Gīldōnēm dŏmĭtūră mănūs, prōmīssă mĭnāsquĕ
tēmpŭs ăgī. sī quīd prō mē dŏlŭīstĭs, ĭn ārmīs
ōstēntātĕ mĭhī; iūstō māgnōquĕ trĭūmphō
cīvīlēs ăbŏlētĕ nŏtās; scĭăt ōrbĭs Ĕōūs
sītquĕ pălām Gāllōs caūsā, nōn rōbŏrĕ vīncī.
nēc vōs, bārbărĭēm quāmvīs cōllēgĕrĭt ōmnēm,
tērrĕăt. ān Maūrī frĕmĭtūm raūcōsquĕ rĕpūlsūs
ūmbōnum ēt vēstrōs pāssūrī cōmmĭnŭs ēnsēs?
nōn cōntrā clĭpĕīs tēctōs glădĭīsquĕ mĭcāntēs
ībĭtĭs: īn sōlīs lōngē fīdūcĭă tēlīs.
ēxārmātŭs ĕrīt, cūm mīssĭlĕ tōrsĕrĭt, hōstīs.
dēxtră mŏvēt iăcŭlūm, praētēntāt pāllĭă laēvă;
cētĕră nūdŭs ĕquēs. sŏnĭpēs īgnārŭs hăbēnaē;
vīrgă rĕgīt. nōn ūllă fĭdēs, nōn āgmĭnĭs ōrdŏ:
ārma ŏnĕrī, fŭgă praēsĭdĭō. cōnūbĭă mīllĕ;
nōn īllīs gĕnĕrīs nēxūs, nōn pīgnŏră cūraē:
sēd nŭmĕrō lānguēt pĭĕtās. haēc cōpĭă vūlgī.
ūmbrātūs dūx īpsĕ rŏsīs ēt mārcĭdŭs ībīt
ūnguēntīs crūdūsquĕ cĭbō tĭtŭbānsquĕ Lўaēō,
cōnfēctūs sĕnĭō, mōrbīs stūprīsquĕ sŏlūtūs.
ēxcĭtĕt īncēstōs tūrmālīs būcĭnă sōmnōs,
īmplōrēt cĭthărās cāntātrīcēsquĕ chŏrēās
ōffēnsūs strīdōrĕ tŭbaē dīscātquĕ cŏāctūs,
quās vĭgĭlāt Vĕnĕrī, cāstrīs īmpēndĕrĕ nōctēs.
"Nōnnĕ mŏrī sătĭūs, vītaē quām fērrĕ pŭdōrēm?
nām quaē iām rĕgĭō rēstāt, sī dēdĭtă Maūrīs
rēgĭbŭs Īllўrĭcīs āccēssĕrĭt Āfrĭcă dāmnīs?
iūs Lătĭūm, quōd tūnc Mĕrŏē Rūbrōquĕ sŏlēbāt
Ōcĕănō cīngī, Tŷrrhēnā claūdĭtŭr ūndā;
ēt cuī nōn Nīlūs, nōn īntŭlĭt Īndĭă mētās,
Rōmānī iām fīnĭs ĕrīt Trīnācrĭă rēgnī.
ītĕ rĕcēptūrī, praēdō quēm sūstŭlĭt, āxēm
ērēptūmquĕ Nŏtūm; căpŭt īnsŭpĕrābĭlĕ rērūm
aūt rŭĕt īn vēstrīs aūt stābīt Rōmă lăcērtīs.
tōt mĭhĭ dēbētīs pŏpŭlōs, tōt rūră, tŏt ūrbēs
āmīssās. ūnō Lĭbўām dēfēndĭtĕ bēllō.
vēstrōs īmpĕrĭūm rēmōs ēt vēstră sĕquātūr
cārbăsă. dēspēctās trāns aēquŏră dūcĭtĕ lēgēs.
tērtĭă iām sŏlĭtō cērvīx mūcrōnĕ rŏtētūr
tāndēm fūnĕrĕīs fīnēm pŏsĭtūră tўrānnīs."
Ōmĭnă cōnvĕnĭūnt dīctō fūlvūsquĕ Tŏnāntīs
ārmĭgĕr ā lĭquĭdā cūnctīs spēctāntĭbŭs aēthrā
cōrrēptūm pĕdĭbūs cūrvīs īnnēxŭĭt hŷdrūm,
dūmquĕ rĕlūctāntēm mōrsū pārtītŭr ŏbūncō,
haēsĭt ĭn ūnguĕ căpūt; trūncātūs dēcĭdĭt ānguīs.
īlĭcĕt aūgŭrĭīs ălăcrēs pēr sāxă cĭtātī
tōrrēntēsquĕ rŭūnt; nēc mōns aūt sīlvă rĕtārdāt:
pēndŭlă ceū pārvīs mōtūraē bēllă cŏlōnīs
īngēntī clāngōrĕ grŭēs aēstīvă rĕlīnquūnt
Thrācĭă, cūm tĕpĭdō pērmūtānt Strŷmŏnă Nīlō:
ōrdĭnĭbūs vărĭīs pēr nūbĭlă tēxĭtŭr ālēs
līttĕră pēnnārūmquĕ nŏtīs cōnscrībĭtŭr āēr.
Ūt flūctūs tĕtĭgērĕ mărīs, tūnc ācrĭŏr ārsīt
īmpĕtŭs; ādrĭpĭūnt nāvēs īpsīquĕ rŭdēntēs
ēxpĕdĭūnt ēt vēlă lĕgūnt ēt cōrnŭă sūmmīs
ādsŏcĭānt mālīs; quătĭtūr Tŷrrhēnă tŭmūltū
ōră nĕc Ālphēaē căpĭūnt nāvālĭă Pīsaē:
sīc Ăgămēmnŏnĭām vīndēx cūm Graēcĭă clāssēm
sōlvĕrĕt, īnnŭmĕrīs fērvēbāt vōcĭbŭs Aūlīs.
nōn īllōs strĕpĭtūs īmpēndēntīsquĕ prŏcēllaē
sīgnă nĕc ādvēntūs dŭbĭī dētērrŭĭt Aūstrī.
"vēllĭtĕ" prōclāmānt "sŏcĭī, iām vēllĭtĕ fūnēm.
pēr vădă Gīldōnēm quāmvīs ādvērsă pĕtāmūs.
ād bēllūm nōs trūdăt hĭēms pēr dēvĭă pōntī.
quāssātīs cŭpĭō tēllūrēm fīgĕrĕ rōstrīs.
heū nĭmĭūm sēgnēs, caūtā quī mēntĕ nŏtātīs,
sī rĕvŏlānt mērgī, grădĭtūr sī lītŏrĕ cōrnīx.
ōră lĭcēt măcŭlīs ādspērsĕrĭt ōccĭdŭūs sōl
lūnăquĕ cōncēptīs līvēscāt tūrgĭdă Caūrīs
ēt cōntūsă văgōs iăcŭlēntūr sīdĕră crīnēs;
īmbrĭbŭs ūmēscānt Haēdī nīmbōsăquĕ Taūrūm
dūcăt Hўās tōtūsquĕ frĕtīs dēscēndăt Ŏrīōn:
cērtă fĭdēs caēlī, sēd māiŏr Hŏnōrĭŭs aūctōr;
īllĭŭs aūspĭcĭīs īnmēnsă pĕr aēquŏră mīlēs,
nōn Plaūstrīs Ārctōvĕ rĕgōr. cōntēmnĕ Bŏōtēn,
nāvĭtă, tūrbĭnĭbūs mĕdĭīs pērmīttĕ cărīnās.
sī mĭhĭ tēmpēstās Lĭbўām vēntīquĕ nĕgābūnt,
Aūgūstī Fōrtūnă dăbīt." Iām clāssĭs ĭn āltūm
prōvĕhĭtūr; dēxtrā Lĭgŭrēs, Ētrūrĭă laēvā
līnquĭtŭr ēt caēcīs vītātūr Cōrsĭcă sāxīs.
hūmānaē spĕcĭē plāntaē sē māgnă fĭgūrāt
īnsŭlă (Sārdĭnĭām vĕtĕrēs dīxērĕ cŏlōnī),
dīvĕs ăgēr frūgūm, Poēnōs Ĭtălōsvĕ pĕtēntī
ōppōrtūnă sĭtū: quaē pārs vīcīnĭŏr Āfrīs,
plānă sŏlō, rătĭbūs clēmēns; quaē rēspĭcĭt Ārctōn,
īnmītīs, scŏpŭlōsă, prŏcāx sŭbĭtīsquĕ sŏnōră
flātĭbŭs; īnsānōs īnfāmāt nāvĭtă mōntēs.
hīc hŏmĭnūm pĕcŭdūmquĕ lŭēs, sīc pēstĭfĕr āēr
saēvĭt ĕt ēxclūsīs rēgnānt Ăquĭlōnĭbŭs Aūstrī.
Quōs ŭbĭ lūctātīs prŏcŭl ēffūgērĕ cărīnīs,
pēr dīvērsă rŭūnt sĭnŭōsaē lītŏră tērraē.
pārs ădĭt āntīquā dūctōs Cārthāgĭnĕ Sūlcōs;
pārtēm lītŏrĕō cōmplēctĭtŭr Ōlbĭă mūrō.
ūrbs Lĭbўām cōntrā Tўrĭō fūndātă pŏtēntī
tēndĭtŭr īn lōngūm Cărălīs tĕnŭēmquĕ pĕr ūndās
ōbvĭă dīmīttīt frāctūrūm flāmĭnă cōllēm;
ēffĭcĭtūr pōrtūs mĕdĭūm mărĕ, tūtăquĕ vēntīs
ōmnĭbŭs īngēntī mānsuēscūnt stāgnă rĕcēssū.
hānc ōmnī pĕtĭērĕ mănū prōrīsquĕ rĕdūctīs
sūspēnsā Zĕphўrōs ēxpēctānt clāssĕ făvēntēs.