0

1

Prima dicte mihi, summa dicende Camena,

spectatum satis et donatum iam rude quaeris,

Maecenas, iterum antiquo me includere ludo.

non eadem est aetas, non mens. Veianius armis

5Herculis ad postem fixis latet abditus agro,

ne populum extrema totiens exoret harena.

est mihi purgatam crebro qui personet aurem

"solve senescentem mature sanus equum, ne

peccet ad extremum ridendus et ilia ducat."

10Nunc itaque et versus et cetera ludicra pono;

quid verum atque decens, curo et rogo et omnis in hoc sum;

condo et compono quae mox depromere possim.

ac ne forte roges quo me duce, quo lare tuter,

nullius addictus iurare in verba magistri,

15quo me cumque rapit tempestas, deferor hospes.

nunc agilis fio et mersor civilibus undis,

virtutis verae custos rigidusque satelles;

nunc in Aristippi furtim praecepta relabor,

et mihi res, non me rebus subiungere conor.

20ut nox longa quibus mentitur amica, diesque

longa videtur opus debentibus, ut piger annus

pupillis quos dura premit custodia matrum;

sic mihi tarda fluunt ingrataque tempora, quae spem

consiliumque morantur agendi naviter id quod

25aeque pauperibus prodest, locupletibus aeque,

aeque neglectum pueris senibusque nocebit.

restat ut his ego me ipse regam solerque elementis.

non possis oculo quantum contendere Lynceus,

non tamen idcirco contemnas lippus inungi;

30nec quia desperes invicti membra Glyconis,

nodosa corpus nolis prohibere cheragra.

est quadam prodire tenus, si non datur ultra.

fervet avaritia miseroque cupidine pectus:

sunt verba et voces quibus hunc lenire dolorem

35possis et magnam morbi deponere partem.

laudis amore tumes: sunt certa piacula quae te

ter pure lecto poterunt recreare libello.

invidus, iracundus, iners, vinosus, amator,

nemo adeo ferus est ut non mitescere possit,

40si modo culturae patientem commodet aurem.

virtus est vitium fugere, et sapientia prima

stultitia carvisse. vides quae maxima credis

esse mala, exiguum censum turpemque repulsam,

quanto devites animi capitisque labore.

45Impiger extremos curris mercator ad Indos,

per mare pauperiem fugiens, per saxa, per ignis:

Ne cures ea, quae stulte miraris et optas,

discere et audire et meliori credere non vis?

quis circum pagos et circum compita pugnax

50magna coronari contemnat Olympia, cui spes,

cui sit condicio dulcis sine pulvere palmae?

vilius argentum est auro, virtutibus aurum.

"o cives, cives, quaerenda pecunia primumst;

virtus post nummos": haec Ianus summus ab imo

55prodocet, haec recinunt iuvenes dictata senesque,

laevo suspensi loculos tabulamque lacerto.

est animus tibi, sunt mores est lingua fidesque,

sed quadringentis sex septem milia desunt:

plebs eris. at pueri ludentes "rex eris" aiunt,

60"si recte facies." hic murus aeneus esto,

nil conscire sibi, nulla pallescere culpa.

Roscia, dic sodes, melior lex an puerorumst

nenia, quae regnum recte facientibus offert,

et maribus Curiis et decantata Camillis?

65isne tibi melius suadet qui, rem facias, rem,

si possis recte, si non, quocumque modo rem,

ut propius spectes lacrimosa poëmata Pupi,

an qui Fortunae te responsare superbae

liberum et erectum praesens hortatur et aptat?

70quodsi me populus Romanus forte roget cur

non ut porticibus sic iudiciis fruar isdem,

nec sequar aut fugiam quae diligit ipse vel odit

olim quod vulpes aegroto cauta leoni

respondit referam: "quia me vestigia terrent,

75omnia te adversum spectantia, nulla retrorsum."

belua multorum es capitum. nam quid sequar aut quem?

pars hominum gestit conducere publica, sunt qui

frustis et pomis viduas venentur avaras,

excipiantque senes quos in vivaria mittant;

80multis occulto crescit res faenore. verum

esto aliis alios rebus studiisque teneri:

idem eadem possunt horam durare probantes?

"nullus in orbe sinus Bais praelucet amoenis"

si dixit dives, lacus et mare sentit amorem

85festinantis eri; cui si vitiosa libido

fecerit auspicium, cras ferramenta Teanum

tolletis, fabri. lectus genialis in aulast:

nil ait esse prius, melius nil caelibe vita:

si non est, iurat bene solis esse maritis.

90quo teneam vultus mutantem Protea nodo?

quid pauper? ride: mutat cenacula, lectos,

balnea, tonsores, conducto navigio aeque

nauseat ac locuples quem ducit priva triremis.

si curatus inaequali tonsore capillos

95occurri, rides; si forte subucula pexae

trita subest tunicae vel si toga dissidet impar,

rides: quid mea cum pugnat sententia secum,

quod petiit spernit, repetit quod nuper omisit,

aestuat et vitae disconvenit ordine toto,

100diruit, aedificat, mutat quadrata rotundis?

Insanire putas sollemnia me neque rides,

nec medici credis nec curatoris egere

a praetore dati, rerum tutela mearum

cum sis et prave sectum stomacheris ob unguem

105de te pendentis, te respicientis amici.

ad summam, sapiens uno minor est Iove, dives,

liber, honoratus, pulcher, rex denique regum;

praecipue sanus, nisi cum pituita molestast.

2

Troiani belli scriptorem, Maxime Lolli,

dum tu declamas Romae, Praeneste relegi;

qui quid sit pulchrum, quid turpe, quid utile, quid non,

planius ac melius Chrysippo et Crantore dicit.

5cur ita crediderim, nisi quid te distinet, audi.

fabula, qua Paridis propter narratur amorem

Graecia barbariae lento collisa duello,

stultorum regum et populorum continet aestus.

Antenor censet belli praecidere causam:

10quid Paris? ut salvus regnet vivatque beatus

cogi posse negat. Nestor componere litis

inter Peliden festinat et inter Atriden;

hunc amor, ira quidem communiter urit utrumque.

quidquid delirant reges plectuntur Achivi.

15seditione, dolis, scelere atque libidine et ira

Iliacos intra muros peccatur et extra.

rursus quid virtus et quid sapientia possit

utile proposuit nobis exemplar Ulixen,

qui domitor Troiae multorum providus urbis

20et mores hominum inspexit, latumque per aequor,

dum sibi, dum sociis reditum parat, aspera multa

pertulit, adversis rerum immersabilis undis.

Sirenum voces et Circae pocula nosti;

quae si cum sociis stultus cupidusque bibisset,

25sub domina meretrice fuisset turpis et excors,

vixisset canis immundus vel amica luto sus.

nos numerus sumus et fruges consumere nati,

sponsi Penelopae, nebulones, Alcinoique

in cute curanda plus aequo operata iuventus,

30cui pulchrum fuit in medios dormire dies et

ad strepitum citharae cessatum ducere curam.

ut iugulent hominem surgunt de nocte latrones:

ut te ipsum serves non expergisceris? atqui

si noles sanus, curres hydropicus; et ni

35posces ante diem librum cum lumine, si non

intendes animum studiis et rebus honestis,

invidia vel amore vigil torquebere. nam cur

quae laedunt oculum festinas demere, si quid

est animum, differs curandi tempus in annum?

40dimidium facti qui coepit habet: sapere aude:

incipe. qui recte vivendi prorogat horam,

rusticus exspectat dum defluat amnis: at ille

labitur et labetur in omne volubilis aevum.

quaeritur argentum puerisque beata creandis

45uxor et incultae pacantur vomere silvae.

quod satis est cui contingit nihil amplius optet.

non domus et fundus, non aeris acervus et auri

aegroto domini deduxit corpore febris,

non animo curas. valeat possessor oportet,

50si comportatis rebus bene cogitat uti.

qui cupit aut metuit, iuvat illum sic domus et res

ut lippum pictae tabulae, fomenta podagrum,

auriculas citharae collecta sorde dolentis.

sincerum est nisi vas, quodcumque infundis acescit.

55sperne voluptates: nocet empta dolore voluptas.

semper avarus eget: certum voto pete finem.

invidus alterius macrescit rebus opimis:

invidia Siculi non invenere tyranni

maius tormentum. qui non moderabitur irae

60infectum volet esse dolor quod suaserit et mens,

dum poenas odio per vim festinat inulto.

ira furor brevis est: animum rege, qui nisi paret,

imperat; hunc frenis, hunc tu compesce catena.

fingit equum tenera docilem cervice magister

65ire viam qua monstret eques; venaticus, ex quo

tempore cervinam pellem latravit in aula,

militat in silvis catulus. nunc adbibe puro

pectore verba puer, nunc te melioribus offer.

quo semel est imbuta recens servabit odorem

70testa diu. quodsi cessas aut strenvus anteis,

nec tardum opperior nec praecedentibus insto.

3

Iuli Flore, quibus terrarum militet oris

Claudius Augusti privignus, scire laboro.

Thracane vos Hebrusque nivali compede vinctus,

an freta vicinas inter currentia turris,

5an pingues Asiae campi collesque morantur?

quid studiosa cohors operum struit? hoc quoque curo.

quis sibi res gestas Augusti scribere sumit?

bella quis et paces longum diffundit in aevum?

quid Titius, Romana brevi venturus in ora?

10Pindarici fontis qui non expalluit haustus,

fastidire lacus et rivos ausus apertos.

ut valet? ut meminit nostri? fidibusne Latinis

Thebanos aptare modos studet auspice Musa,

an tragica desaevit et ampullatur in arte?

15quid mihi Celsus agit, monitus multumque monendus

privatas ut quaerat opes, et tangere vitet

scripta Palatinus quaecumque recepit Apollo,

ne, si forte suas repetitum venerit olim

grex avium plumas, moveat cornicula risum

20furtivis nudata coloribus? ipse quid audes?

quae circumuolitas agilis thyma? non tibi parvum

ingenium, non incultum est et turpiter hirtum.

seu linguam causis acuis seu civica iura

respondere paras seu condis amabile carmen,

25prima feres hederae victricis praemia. quodsi

frigida curarum fomenta relinquere posses,

quo te caelestis sapientia duceret ires.

hoc opus, hoc studium parvi properemus et ampli,

si patriae volumus, si nobis vivere cari.

30debes hoc etiam rescribere, sit tibi curae

quantae conveniat Munatius. an male sarta

gratia nequiquam coit et rescinditur, ac vos

seu calidus sanguis seu rerum inscitia vexat

indomita cervice feros? ubicumque locorum

35vivitis, indigni fraternum rumpere foedus,

pascitur in vestrum reditum votiva iuvenca.

4

Albi, nostrorum sermonum candide iudex,

quid nunc te dicam facere in regione Pedana?

scribere quod Cassi Parmensis opuscula vincat,

an tacitum silvas inter reptare salubris,

5curantem quidquid dignum sapiente bonoquest?

non tu corpus eras sine pectore. di tibi formam,

di tibi divitias dederunt artemque fruendi.

quid voveat dulci nutricula maius alumno

qui sapere et fari possit quae sentiat, et cui

10gratia, fama, valetudo contingat abunde,

et mundus victus non deficiente crumina?

inter spem curamque, timores inter et iras,

omnem crede diem tibi diluxisse supremum.

grata superveniet quae non sperabitur hora.

15me pinguem et nitidum bene curata cute vises

cum ridere voles Epicuri de grege porcum.

5

Si potes Archiacis conviva recumbere lectis

nec modica cenare times holus omne patella,

supremo te sole domi, Torquate, manebo.

vina bibes iterum Tauro diffusa palustris

5inter Minturnas Sinvessanumque Petrinum.

si melius quid habes, arcesse vel imperium fer.

iamdudum splendet focus et tibi munda supellex.

mitte levis spes et certamina divitiarum

et Moschi causam: cras nato Caesare festus

10dat veniam somnumque dies; impune licebit

aestivam sermone benigno tendere noctem.

quo mihi fortunam, si non conceditur uti?

parcus ob heredis curam nimiumque severus

assidet insano. potare et spargere flores

15incipiam, patiarque vel inconsultus haberi.

quid non ebrietas dissignat? operta recludit,

spes iubet esse ratas, ad proelia trudit inertem;

sollicitis animis onus eximit, addocet artis.

fecundi calices quem non fecere disertum?

20contracta quem non in paupertate solutum?

haec ego procurare et idoneus imperor et non

invitus, ne turpe toral, ne sordida mappa

corruget naris, ne non et cantharus et lanx

ostendat tibi te, ne fidos inter amicos

25sit qui dicta foras eliminet, ut coëat par

iungaturque pari. Butram tibi Septiciumque,

et nisi cena prior potiorque puella Sabinum

detinet assumam: locus est et pluribus umbris,

sed nimis arta premunt olidae convivia caprae.

30tu quotus esse velis rescribe, et rebus omissis

atria servantem postico falle clientem.

6

Nil admirari prope res est una, Numici,

solaque quae possit facere et servare beatum.

hunc solem et stellas et decedentia certis

tempora momentis sunt qui formidine nulla

5imbuti spectent: quid censes munera terrae,

quid maris extremos Arabas ditantis et Indos,

ludicra quid, plausus et amici dona Quiritis,

quo spectanda modo, quo sensu credis et ore?

qui timet his adversa, fere miratur eodem

10quo cupiens pacto; pavor est utrobique molestus.

improvisa simul species exterret utrumque.

gaudeat an doleat, cupiat metuatne, quid ad rem,

si, quidquid vidit melius peiusve sua spe,

defixis oculis animoque et corpore torpet?

15insani sapiens nomen ferat, aequus iniqui,

ultra quam satis est virtutem si petat ipsam.

i nunc, argentum et marmor vetus aeraque et artis

suspice, cum gemmis Tyrios mirare colores;

gaude quod spectant oculi te mille loquentem;

20navus mane forum et vespertinus pete tectum,

ne plus frumenti dotalibus emetat agris

Mutus et - indignum, quod sit peioribus ortus -

hic tibi sit potius quam tu mirabilis illi.

quidquid sub terra est in apricum proferet aetas;

25defodiet condetque nitentia. cum bene notum

porticus Agrippae et via te conspexerit Appi,

ire tamen restat Numa quo devenit et Ancus.

si latus aut renes morbo temptantur acuto,

quaere fugam morbi. vis recte vivere: quis non?

30si virtus hoc una potest dare, fortis omissis

hoc age deliciis. virtutem verba putas et

lucum ligna: cave ne portus occupet alter,

ne Cibyratica, ne Bithyna negotia perdas;

mille talenta rotundentur, totidem altera, porro et

35tertia succedant et quae pars quadret acervum.

scilicet uxorem cum dote fidemque et amicos

et genus et formam regina Pecunia donat,

ac bene nummatum decorat Suadela Venusque.

mancipiis locuples eget aeris Cappadocum rex:

40ne fueris hic tu. chlamydes Lucullus, ut aiunt,

si posset centum scaenae praebere rogatus,

"qui possum tot?" ait: "tamen et quaeram et quot habebo

mittam." post paulo scribit sibi milia quinque

esse domi chlamydum; partem vel tolleret omnis.

45exilis domus est ubi non et multa supersunt

et dominum fallunt et prosunt furibus. ergo,

si res sola potest facere et servare beatum,

hoc primus repetas opus, hoc postremus omittas.

si fortunatum species et gratia praestat,

50mercemur servum qui dictet nomina, laevum

qui fodicet latus et cogat trans pondera dextram

porrigere: "hic multum in Fabia valet, ille Velina;

cui libet hic fascis dabit eripietque curule

cui volet importunus ebur." frater, pater, adde;

55ut cuique est aetas, ita quemque facetus adopta.

si bene qui cenat bene vivit, lucet, eamus

quo ducit gula, piscemur, venemur, ut olim

Gargilius, qui mane plagas, venabula, servos

differtum transire forum populumque iubebat,

60unus ut e multis populo spectante referret

emptum mulus aprum. crudi tumidique lavemur,

quid deceat, quid non, obliti, Caerite cera

digni, remigium vitiosum Ithacensis Ulixei,

cui potior patria fuit interdicta voluptas.

65si, Mimnermus uti censet, sine amore iocisque

nil est iucundum, vivas in amore iocisque.

vive, vale. Si quid novisti rectius istis,

candidus imperti: si nil, his utere mecum.

7

Quinque dies tibi pollicitus me rure futurum,

Sextilem totum mendax desideror. atqui,

si me vivere vis sanum recteque valentem,

quam mihi das aegro, dabis aegrotare timenti,

5Maecenas, veniam, dum ficus prima calorque

dissignatorem decorat lictoribus atris,

dum pueris omnis pater et matercula pallet,

officiosaque sedulitas et opella forensis

adducit febris et testamenta resignat.

10quodsi bruma nives Albanis illinet agris,

ad mare descendet vates tuus et sibi parcet

contractusque leget: te, dulcis amice, reviset

cum Zephyris, si concedes, et hirundine prima.

non quo more piris vesci Calaber iubet hospes

15tu me fecisti locupletem. "vescere sodes."

"iam satis est." "at tu quantum vis tolle." "benigne."

"non invisa feres pueris munuscula parvis."

"tam teneor dono, quam si dimittar onustus."

"ut libet; haec porcis hodie comedenda relinques."

20prodigus et stultus donat quae spernit et odit:

haec seges ingratos tulit et feret omnibus annis.

vir bonus et sapiens dignis ait esse paratus,

nec tamen ignorat quid distent aera lupinis.

dignum praestabo me etiam pro laude merentis.

25quodsi me noles usquam discedere, reddes

forte latus, nigros angusta fronte capillos,

reddes dulce loqui, reddes ridere decorum et

inter vina fugam Cinarae maerere protervae.

forte per angustam tenuis vulpecula rimam

30repserat in cumeram frumenti, pastaque rursus

ire foras pleno tendebat corpore frustra

cui mustela procul "si vis" ait "effugere istinc,

macra cavum repetes artum, quem macra subisti."

hac ego si compellor imagine, cuncta resigno;

35nec somnum plebis laudo satur altilium nec

otia divitiis Arabum liberrima muto.

saepe verecundum laudasti, rexque paterque

audisti coram, nec verbo parcius absens:

inspice si possum donata reponere laetus.

40haud male Telemachus, proles patientis Ulixei,

"non est aptus equis Ithace locus, ut neque planis

porrectus spatiis nec multae prodigus herbae:

Atride, magis apta tibi tua dona relinquam."

parvum parva decent: mihi iam non regia Roma,

45sed vacuum Tibur placet aut imbelle Tarentum.

strenvus et fortis causisque Philippus agendis

clarus, ab officiis octavam circiter horam

dum redit atque Foro nimium distare Carinas

iam grandis natu queritur, conspexit, ut aiunt,

50adrasum quendam vacua tonsoris in umbra

cultello proprios purgantem leniter unguis.

"Demetri," - puer hic non laeve iussa Philippi

accipiebat - "abi, quaere et refer, unde domo, quis,

cuius fortunae, quo sit patre quove patrono."

55it, redit et narrat, Vulteium nomine Menam,

praeconem, tenui censu, sine crimine, notum

et properare loco et cessare et quaerere et uti,

gaudentem parvisque sodalibus et lare certo

et ludis et post decisa negotia Campo.

60"scitari libet ex ipso quodcumque refers; dic

ad cenam veniat." non sane credere Mena,

mirari secum tacitus. quid multa? "benigne"

respondet. "neget ille mihi?" "negat improbus et te

neglegit aut horret." Vulteium mane Philippus

65vilia vendentem tunicato scruta popello

occupat et salvere iubet prior. ille Philippo

excusare laborem et mercennaria vincla,

quod non mane domum venisset, denique quod non

providisset eum." sic ignovisse putato

70me tibi, si cenas hodie mecum." "ut libet." "ergo

post nonam venies; nunc i, rem strenvus auge."

ut ventum ad cenam est, dicenda tacenda locutus

tandem dormitum dimittitur. hic ubi saepe

occultum visus decurrere piscis ad hamum,

75mane cliens et iam certus conviva, iubetur

rura suburbana indictis comes ire Latinis.

impositus mannis arvum caelumque Sabinum

non cessat laudare. videt ridetque Philippus,

et sibi dum requiem, dum risus undique quaerit,

80dum septem donat sestertia, mutua septem

promittit, persuadet uti mercetur agellum.

mercatur. ne te longis ambagibus ultra

quam satis est morer, ex nitido fit rusticus atque

sulcos et vineta crepat mera; praeparat ulmos,

85immoritur studiis et amore senescit habendi.

verum ubi oves furto, morbo periere capellae,

spem mentita seges, bos est enectus arando,

offensus damnis media de nocte caballum

arripit iratusque Philippi tendit ad aedis.

90quem simul aspexit scabrum intonsumque Philippus,

"durus" ait, "Uultei, nimis attentusque videris

esse mihi." "pol me miserum, patrone, vocares,

si velles" inquit "verum mihi ponere nomen!

quod te per Genium dextramque deosque Penatis

95obsecro et obtestor, vitae me redde priori."

qui semel aspexit quantum dimissa petitis

praestent, mature redeat repetatque relicta.

metiri se quemque suo modulo ac pede verumst.

8

Celso gaudere et bene rem gerere Albinovano

Musa rogata refer, comiti scribaeque Neronis.

si quaeret quid agam, dic multa et pulchra minantem

vivere nec recte nec suaviter; haud quia grando

5contuderit vitis oleamque momorderit aestus,

nec quia longinquis armentum aegrotet in agris;

sed quia mente minus validus quam corpore toto

nil audire velim, nil discere, quod levet aegrum;

fidis offendar medicis, irascar amicis,

10cur me funesto properent arcere veterno;

quae nocuere sequar, fugiam quae profore credam;

Romae Tibur amem ventosus, Tibure Romam.

post haec ut valeat, quo pacto rem gerat et se,

ut placeat iuveni percontare, utque cohorti.

15si dicet "recte," primum gaudere, subinde

praeceptum auriculis hoc instillare memento:

"ut tu fortunam, sic nos te, Celse, feremus".

9

Septimius, Claudi, nimirum intellegit unus

quanti me facias. nam cum rogat et prece cogit

scilicet ut tibi se laudare et tradere coner,

dignum mente domoque legentis honesta Neronis,

5munere cum fungi propioris censet amici,

quid possim videt ac novit me valdius ipso.

multa quidem dixi cur excusatus abirem;

sed timui mea ne finxisse minora putarer,

dissimulator opis propriae, mihi commodus uni.

10sic ego, maioris fugiens opprobria culpae,

frontis ad urbanae descendi praemia. quodsi

depositum laudas ob amici iussa pudorem,

scribe tui gregis hunc et fortem crede bonumque.

10

Urbis amatorem Fuscum salvere iubemus

ruris amatores, hac in re scilicet una

multum dissimiles, at cetera paene gemelli

fraternis animis - quidquid negat alter et alter -

5adnuimus pariter vetuli notique columbi.

tu nidum servas; ego laudo ruris amoeni

rivos et musco circumlita saxa nemusque.

quid quaeris? vivo et regno simul ista reliqui

quae vos ad caelum fertis rumore secundo,

10utque sacerdotis fugitivus liba recuso,

pane egeo iam mellitis potiore placentis.

vivere naturae si convenienter oportet,

ponendaeque domo quaerenda est area primum,

novistine locum potiorem rure beato?

15est ubi plus tepeant hiemes, ubi gratior aura

leniat et rabiem Canis et momenta Leonis,

cum semel accepit Solem furibundus acutum?

est ubi divellat somnos minus invida cura?

deterius Libycis olet aut nitet herba lapillis?

20purior in vicis aqua tendit rumpere plumbum,

quam quae per pronum trepidat cum murmure rivum?

nempe inter varias nutritur silva columnas,

laudaturque domus longos quae prospicit agros.

naturam expelles furca, tamen usque recurret,

25et mala perrumpet furtim fastidia victrix.

non qui Sidonio contendere callidus ostro

nescit Aquinatem potantia vellera fucum

certius accipiet damnum propiusve medullis,

quam qui non poterit vero distinguere falsum.

30quem res plus nimio delectavere secundae,

mutatae quatient. si quid mirabere, pones

invitus. fuge magna: licet sub paupere tecto

reges et regum vita praecurrere amicos.

Cervus equum pugna melior communibus herbis

35pellebat, donec minor in certamine longo

imploravit opes hominis frenumque recepit;

sed postquam victor violens discessit ab hoste,

non equitem dorso, non frenum depulit ore.

sic qui pauperiem veritus potiore metallis

40libertate caret, dominum vehet improbus atque

serviet aeternum, quia parvo nesciet uti.

Cui non conveniet sua res, ut calceus olim,

si pede maior erit, subuertet, si minor, uret.

Laetus sorte tua vives sapienter, Aristi,

45nec me dimittes incastigatum, ubi plura

cogere quam satis est ac non cessare videbor.

imperat aut servit collecta pecunia cuique,

tortum digna sequi potius quam ducere funem.

haec tibi dictabam post fanum putre Vacunae,

50excepto quod non simul esses cetera laetus.

11

Quid tibi visa Chios, Bullati, notaque Lesbos,

quid concinna Samos, quid Croesi regia Sardis,

Zmyrna quid et Colophon, maiora minorane fama?

cunctane prae Campo et Tiberino flumine sordent?

5an venit in votum Attalicis ex urbibus una,

an Lebedum laudas odio maris atque viarum?

"scis Lebedus quid sit; Gabiis desertior atque

Fidenis vicus; tamen illic vivere vellem,

oblitusque meorum obliviscendus et illis

10Neptunum procul e terra spectare furentem."

sed neque qui Capua Romam petit imbre lutoque

aspersus volet in caupona vivere; nec qui

frigus collegit, furnos et balnea laudat

ut fortunatam plene praestantia vitam.

15nec si te validus iactaverit Auster in alto,

idcirco navem trans Aegaeum mare vendas.

incolumi Rhodos et Mytilene pulchra facit quod

paenula solstitio, campestre nivalibus auris,

per brumam Tiberis, Sextili mense caminus.

20dum licet ac vultum servat Fortuna benignum,

Romae laudetur Samos et Chios et Rhodos absens.

tu quamcumque deus tibi fortunaverit horam

grata sume manu neu dulcia differ in annum,

ut quocumque loco fueris vixisse libenter

25te dicas; nam si ratio et prudentia curas,

non locus effusi late maris arbiter aufert;

caelum non animum mutant qui trans mare currunt.

strenva nos exercet inertia: navibus atque

quadrigis petimus bene vivere. quod petis hic est,

30est Ulubris, animus si te non deficit aequus.

12

Fructibus Agrippae Siculis quos colligis, Icci,

si recte frueris, non est ut copia maior

ab Iove donari possit tibi. tolle querelas:

pauper enim non est cui rerum suppetit usus.

5si ventri bene, si lateri est pedibusque tuis, nil

divitiae poterunt regales addere maius.

si forte in medio positorum abstemius herbis

vivis et urtica, sic vives protinus ut te

confestim liquidus Fortunae rivus inauret,

10vel quia naturam mutare pecunia nescit,

vel quia cuncta putas una virtute minora.

miramur, si Democriti pecus edit agellos

cultaque, dum peregre est animus sine corpore velox,

cum tu inter scabiem tantam et contagia lucri

15nil parvum sapias et adhuc sublimia cures;

quae mare compescant causae, quid temperet annum.

stellae sponte sua iussaene vagentur et errent,

quid premat obscurum lunae, quid proferat orbem,

quid velit et possit rerum concordia discors,

20Empedocles an Stertinium deliret acumen.

verum seu piscis seu porrum et caepe trucidas,

utere Pompeio Grospho et, si quid petet, ultro

defer; nil Grosphus nisi verum orabit et aequum.

vilis amicorum est annona bonis ubi quid deest.

25ne tamen ignores quo sit Romana loco res,

Cantaber Agrippae, Claudi virtute Neronis

Armenius cecidit; ius imperiumque Phraates

Caesaris accepit genibus minor; aurea fruges

Italiae pleno defundit Copia cornu.

13

Ut proficiscentem docui te saepe diuque,

Augusto reddes signata volumina, Vini,

si validus, si laetus erit, si denique poscet;

ne studio nostri pecces odiumque libellis

5sedulus importes opera vehemente minister.

si te forte meae gravis uret sarcina chartae,

abicito potius quam quo perferre iuberis

clitellas ferus impingas, Asinaeque paternum

cognomen vertas in risum et fabula fias.

10viribus uteris per clivos, flumina, lamas.

victor propositi simul ac perveneris illuc,

sic positum servabis onus, ne forte sub ala

fasciculum portes librorum ut rusticus agnum,

ut vinosa glomus furtivae Pyrrhia lanae,

15ut cum pilleolo soleas conviva tribulis.

ne vulgo narres te sudavisse ferendo

carmina, quae possint oculos aurisque morari

Caesaris, oratus multa prece nitere porro.

vade, vale, cave ne titubes mandataque frangas.

14

Vilice silvarum et mihi me reddentis agelli,

quem tu fastidis habitatum quinque focis et

quinque bonos solitum Variam dimittere patres,

certemus, spinas animone ego fortius an tu

5evellas agro, et melior sit Horatius an res.

me quamuis Lamiae pietas et cura moratur

fratrem maerentis, rapto de fratre dolentis

insolabiliter, tamen istuc mens animusque

fert et avet spatiis obstantia rumpere claustra

10rure ego viventem, tu dicis in urbe beatum.

cui placet alterius, sua nimirum est odio sors.

stultus uterque locum immeritum causatur inique:

in culpa est animus, qui se non effugit umquam.

tu mediastinus tacita prece rura petebas,

15nunc urbem et ludos et balnea vilicus optas:

me constare mihi scis et discedere tristem,

quandocumque trahunt invisa negotia Romam.

non eadem miramur; eo disconvenit inter

meque et te: nam quae deserta et inhospita tesqua

20credis, amoena vocat mecum qui sentit, et odit

quae tu pulchra putas. fornix tibi et uncta popina

incutiunt urbis desiderium, video, et quod

angulus iste feret piper et tus ocius uva,

nec vicina subest vinum praebere taberna

25quae possit tibi, nec meretrix tibicina, cuius

ad strepitum salias terrae gravis: et tamen urges

iampridem non tacta ligonibus arva bovemque

disiunctum curas et strictis frondibus exples;

addit opus pigro rivus, si decidit imber,

30multa mole docendus aprico parcere prato.

nunc age, quid nostrum concentum dividat audi.

quem tenues decuere togae nitidique capilli,

quem scis immunem Cinarae placuisse rapaci,

quem bibulum liquidi media de luce Falerni,

35cena brevis iuvat et prope rivum somnus in herba.

nec lusisse pudet, sed non incidere ludum.

non istic obliquo oculo mea commoda quisquam

limat, non odio obscuro morsuque venenat;

rident vicini glaebas et saxa moventem.

40cum servis urbana diaria rodere mavis;

horum tu in numerum voto ruis: invidet usum

lignorum et pecoris tibi calo argutus et horti.

optat ephippia bos, piger optat arare caballus:

quam scit uterque libens censebo exerceat artem.

15

Quae sit hiems Veliae, quod caelum, Vala, Salerni,

quorum hominum regio et qualis via - nam mihi Baias

Musa supervacuas Antonius, et tamen illis

me facit invisum, gelida cum perluor unda

5per medium frigus; sane myrteta relinqui,

dictaque cessantem nervis elidere morbum

sulpura contemni, vicus gemit, invidus aegris

qui caput et stomachum supponere fontibus audent

Clusinis Gabiosque petunt et frigida rura.

10mutandus locus est et deversoria nota

praeteragendus equus. "quo tendis? non mihi Cumas

est iter aut Baias" laeva stomachosus habena

dicet eques; sed equi frenato est auris in ore -;

maior utrum populum frumenti copia pascat;

15collectosne bibant imbris puteosne perennis

iugis aquae - nam vina nihil moror illius orae:

rure meo possum quiduis perferre patique;

ad mare cum veni, generosum et lene requiro,

quod curas abigat, quod cum spe divite manet

20in venas animumque meum, quod verba ministret,

quod me Lucanae iuvenem commendet amicae -;

tractus uter pluris lepores, uter educet apros;

utra magis piscis et echinos aequora celent,

pinguis ut inde domum possim Phaeaxque reverti,

25scribere te nobis, tibi nos accredere par est.

Maenius, ut rebus maternis atque paternis

fortiter absumptis urbanus coepit haberi,

scurra vagus, non qui certum praesepe teneret,

impransus non qui civem dinosceret hoste,

30quaelibet in quemuis opprobria fingere saevus,

pernicies et tempestas barathrumque macelli,

quidquid quaesierat ventri donabat avaro.

hic ubi nequitiae fautoribus et timidis nil

aut paulum abstulerat, patinas cenabat omasi

35vilis et agninae, tribus ursis quod satis esset;

scilicet ut ventres lamna candente nepotum

diceret urendos, correctus Bestius. idem

quidquid erat nactus praedae maioris, ubi omne

verterat in fumum et cinerem, "non hercule miror"

40aiebat "si qui comedunt bona, cum sit obeso

nil melius turdo, nil vulva pulchrius ampla."

nimirum hic ego sum: nam tuta et parvula laudo

cum res deficiunt, satis inter vilia fortis;

verum ubi quid melius contingit et unctius, idem

45vos sapere et solos aio bene vivere, quorum

conspicitur nitidis fundata pecunia villis.

16

Ne perconteris fundus meus, optime Quincti,

arvo pascat erum an bacis opulentet olivae,

pomisne an pratis an amicta vitibus ulmo,

scribetur tibi forma loquaciter et situs agri.

5continui montes, ni dissocientur opaca

valle, sed ut veniens dextrum latus aspiciat Sol,

laevum discedens curru fugiente vaporet.

temperiem laudes. quid si rubicunda benigni

corna vepres et pruna ferant? si quercus et ilex

10multa fruge pecus multa dominum iuvet umbra?

dicas adductum propius frondere Tarentum.

fons etiam rivo dare nomen idoneus, ut nec

frigidior Thracam nec purior ambiat Hebrus,

infirmo capiti fluit utilis, utilis alvo.

15hae latebrae dulces, etiam, si credis, amoenae,

incolumem tibi me praestant Septembribus horis

tu recte vivis, si curas esse quod audis.

iactamus iampridem omnis te Roma beatum:

sed vereor ne cui de te plus quam tibi credas,

20neve putes alium sapiente bonoque beatum,

neu si te populus sanum recteque valentem

dictitet, occultam febrem sub tempus edendi

dissimules, donec manibus tremor incidat unctis.

stultorum incurata pudor malus ulcera celat.

25si quis bella tibi terra pugnata marique

dicat et his verbis vacuas permulceat auris,

"tene magis salvum populus velit an populum tu,

servet in ambiguo qui consulit et tibi et urbi

Iuppiter," Augusti laudes agnoscere possis:

30cum pateris sapiens emendatusque vocari,

respondesne tuo, dic sodes, nomine? "nempe

vir bonus et prudens dici delector ego ac tu."

qui dedit hoc hodie cras, si volet, auferet, ut si

detulerit fascis indigno, detrahet idem.

35"pone, meum est" inquit: pono tristisque recedo.

idem si clamet furem, neget esse pudicum,

contendat laqueo collum pressisse paternum,

mordear opprobriis falsis mutemque colores?

falsus honor iuvat et mendax infamia terret

40quem nisi mendosum et medicandum? vir bonus est quis?

"qui consulta patrum, qui leges iuraque servat,

quo multae magnaeque secantur iudice lites,

quo res sponsore et quo causae teste tenentur."

sed videt hunc omnis domus et vicinia tota

45introrsum turpem, speciosum pelle decora.

"nec furtum feci nec fugi" si mihi dicat

servus, "habes pretium, loris non ureris" aio.

"non hominem occidi." "non pasces in cruce corvos."

"sum bonus et frugi." renvit negitatque Sabellus.

50cautus enim metuit foveam lupus accipiterque

suspectos laqueos et opertum milvus hamum.

oderunt peccare boni virtutis amore:

tu nihil admittes in te formidine poenae:

sit spes fallendi, miscebis sacra profanis.

55nam de mille fabae modiis cum surripis unum,

damnum est, non facinus, mihi pacto lenius isto.

vir bonus, omne forum quem spectat et omne tribunal,

quandocumque deos vel porco vel bove placat,

"Iane pater!" clare, clare cum dixit "Apollo!"

60labra movet metuens audiri: "pulchra Laverna,

da mihi fallere, da iusto sanctoque videri,

noctem peccatis et fraudibus obice nubem."

qui melior servo, qui liberior sit avarus,

in triviis fixum cum se demittit ob assem,

65non video; nam qui cupiet, metuet quoque; porro,

qui metuens vivet, liber mihi non erit umquam.

perdidit arma, locum virtutis deservit, qui

semper in augenda festinat et obruitur re.

vendere cum possis captivum, occidere noli;

70serviet utiliter: sine pascat durus aretque,

naviget ac mediis hiemet mercator in undis,

annonae prosit, portet frumenta penusque.

vir bonus et sapiens audebit dicere "Pentheu,

rector Thebarum, quid me perferre patique

75indignum coges?" "adimam bona." "nempe pecus, rem,

lectos, argentum: tollas licet." "in manicis et

compedibus saevo te sub custode tenebo."

"ipse deus, simul atque volam, me solvet." opinor

hoc sentit, "moriar." mors ultima linea rerumst.

17

Quamuis, Scaeva, satis per te tibi consulis et scis

quo tandem pacto deceat maioribus uti,

disce, docendus adhuc quae censet amiculus, ut si

caecus iter monstrare velit; tamen aspice si quid

5et nos, quod cures proprium fecisse, loquamur.

si te grata quies et primam somnus in horam

delectat, si te pulvis strepitusque rotarum,

si laedit caupona, Ferentinum ire iubebo.

nam neque divitibus contingunt gaudia solis,

10nec vixit male qui natus moriensque fefellit.

si prodesse tuis pauloque benignius ipsum

te tractare voles, accedes siccus ad unctum.

"si pranderet holus patienter, regibus uti

nollet Aristippus." "si sciret regibus uti,

15fastidiret holus qui me notat." utrius horum

verba probes et facta doce, vel iunior audi

cur sit Aristippi potior sententia; namque

mordacem Cynicum sic eludebat, ut aiunt:

"scurror ego ipse mihi, populo tu; rectius hoc et

20splendidius multo est. equus ut me portet, alat rex

officium facio: tu poscis vilia, verum

dante minor, quamuis fers te nullius egentem."

omnis Aristippum decuit color et status et res,

temptantem maiora, fere praesentibus aequum:

25contra, quem duplici panno patientia velat,

mirabor, vitae via si conversa decebit.

alter purpureum non exspectabit amictum,

quidlibet indutus celeberrima per loca vadet,

personamque feret non inconcinnus utramque;

30alter Mileti textam cane peius et angui

vitabit chlamydem, morietur frigore si non

rettuleris pannum. refer et sine vivat ineptus.

res gerere et captos ostendere civibus hostis

attingit solium Iovis et caelestia temptat:

35principibus placuisse viris non ultima laus est.

non cuivis homini contingit adire Corinthum.

sedit qui timuit ne non succederet. esto!

quid, qui pervenit, fecitne viriliter? atqui

hic est aut nusquam quod quaerimus. hic onus horret,

40ut parvis animis et parvo corpore maius:

hic subit et perfert. aut virtus nomen inanest,

aut decus et pretium recte petit experiens vir.

coram rege suo de paupertate tacentes

plus poscente ferent; distat sumasne pudenter

45an rapias. atqui rerum caput hoc erat, hic fons.

"indotata mihi soror est, paupercula mater,

et fundus nec vendibilis nec pascere firmus"

qui dicit, clamat "victum date." succinit alter

"et mihi!" dividuo findetur munere quadra.

50sed tacitus pasci si posset corvus, haberet

plus dapis et rixae multo minus invidiaeque.

Brundisium comes aut Surrentum ductus amoenum,

qui queritur salebras et acerbum frigus et imbris,

aut cistam effractam et subducta viatica plorat,

55nota refert meretricis acumina, saepe catellam,

saepe periscelidem raptam sibi flentis, uti mox

nulla fides damnis verisque doloribus adsit.

nec semel irrisus triviis attollere curat

fracto crure planum, licet illi plurima manet

60lacrima, per sanctum iuratus dicat Osirim

"credite, non ludo; crudeles, tollite claudum.

"quaere peregrinum" vicinia rauca reclamat.

18

Si bene te novi, metues, liberrime Lolli,

scurrantis speciem praebere, professus amicum.

ut matrona meretrici dispar erit atque

discolor, infido scurrae distabit amicus.

5est huic diversum vitio vitium prope maius,

asperitas agrestis et inconcinna gravisque,

quae se commendat tonsa cute, dentibus atris,

dum vult libertas dici mera veraque virtus.

virtus est medium vitiorum et utrimque reductum.

10alter in obsequium plus aequo pronus et imi

derisor lecti sic nutum divitis horret,

sic iterat voces et verba cadentia tollit,

ut puerum saevo credas dictata magistro

reddere vel partis mimum tractare secundas.

15alter rixatur de lana saepe caprina,

propugnat nugis armatus: "scilicet ut non

sit mihi prima fides, et vere quod placet ut non

acriter elatrem! pretium aetas altera sordet."

ambigitur quid enim? Castor sciat an Dolichos plus,

20Brundisium Minuci melius via ducat an Appi.

quem damnosa Venus, quem praeceps alea nudat,

gloria quem supra viris et vestit et unguit,

quem tenet argenti sitis importuna famesque,

quem paupertatis pudor et fuga, dives amicus,

25saepe decem vitiis instructior, odit et horret,

aut si non odit, regit ac veluti pia mater

plus quam se sapere et virtutibus esse priorem

vult et ait prope vera: "meae - contendere noli

stultitiam patiuntur opes; tibi parvula res est:

30arta decet sanum comitem toga; desine mecum

certare." Eutrapelus cuicumque nocere volebat

vestimenta dabat pretiosa: "beatus enim iam

cum pulchris tunicis sumet nova consilia et spes,

dormiet in lucem, scorto postponet honestum

35officium, nummos alienos pascet, ad imum

Thraex erit aut holitoris aget mercede caballum."

arcanum neque tu scrutaberis illius umquam,

commissumque teges et vino tortus et ira;

nec tua laudabis studia aut aliena reprendes,

40nec cum venari volet ille, poëmata panges.

gratia sic fratrum geminorum Amphionis atque

Zethi dissilvit, donec suspecta severo

conticuit lyra. fraternis cessisse putatur

moribus Amphion: tu cede potentis amici

45lenibus imperiis, quotiensque educet in agros

Aetolis onerata plagis iumenta canesque,

surge et inhumanae senium depone Camenae,

cenes ut pariter pulmenta laboribus empta.

Romanis sollemne viris opus, utile famae

50vitaeque et membris, praesertim cum valeas et

vel cursu superare canem vel viribus aprum

possis. adde virilia quod speciosius arma

non est qui tractet: scis quo clamore coronae

proelia sustineas campestria; denique saevam

55militiam puer et Cantabrica bella tulisti

sub duce qui templis Parthorum signa refigit

nunc, et si quid abest Italis adiudicat armis.

ac ne te retrahas et inexcusabilis absis,

quamuis nil extra numerum fecisse modumque

60curas, interdum nugaris rure paterno;

partitur lintris exercitus, Actia pugna

te duce per pueros hostili more refertur,

adversarius est frater, lacus Hadria, donec

alterutrum velox Victoria fronde coronet.

65consentire suis studiis qui crediderit te,

fautor utroque tuum laudabit pollice ludum.

protinus ut moneam, si quid monitoris eges tu,

quid, de quoque viro, et cui dicas saepe videto.

percontatorem fugito, nam garrulus idemst,

70nec retinent patulae commissa fideliter aures,

et semel emissum volat irrevocabile verbum.

non ancilla tuum iecur ulceret ulla puerve

intra marmoreum venerandi limen amici,

ne dominus pueri pulchri caraeve puellae

75munere te parvo beet aut incommodus angat.

qualem commendes etiam atque etiam aspice, ne mox

incutiant aliena tibi peccata pudorem.

fallimur et quondam non dignum tradimus: ergo

quem sua culpa premet, deceptus omitte tueri,

80ut penitus notum, si temptent crimina, serves

tuterisque tuo fidentem praesidio: qui

dente Theonino cum circumroditur, ecquid

ad te post paulo ventura pericula sentis?

nam tua res agitur, paries cum proximus ardet,

85et neglecta solent incendia sumere viris.

dulcis inexpertis cultura potentis amici:

expertus metuit. tu, dum tua navis in altost,

hoc age, ne mutata retrorsum te ferat aura.

oderunt hilarem tristes tristemque iocosi,

90sedatum celeres, agilem navumque remissi;

potores bibuli media de nocte Falerni

oderunt porrecta negantem pocula, quamuis

nocturnos iures te formidare tepores.

deme supercilio nubem: plerumque modestus

95occupat obscuri speciem, taciturnus acerbi.

inter cuncta leges et percontabere doctos,

qua ratione queas traducere leniter aevum;

num te semper inops agitet vexetque cupido,

num pavor et rerum mediocriter utilium spes;

100virtutem doctrina paret, naturane donet;

quid minuat curas, quid te tibi reddat amicum;

quid pure tranquillet, honos an dulce lucellum,

an secretum iter et fallentis semita vitae.

me quotiens reficit gelidus Digentia rivus,

105quem Mandela bibit, rugosus frigore pagus,

quid sentire putas? quid credis, amice, precari?

sit mihi quod nunc est, etiam minus, et mihi vivam

quod superest aevi, si quid superesse volunt di;

sit bona librorum et provisae frugis in annum

110copia, neu fluitem dubiae spe pendulus horae.

sed satis est orare Iovem qui ponit et aufert,

det vitam, det opes: aequum mi animum ipse parabo.

19

Prisco si credis, Maecenas docte, Cratino,

nulla placere diu nec vivere carmina possunt

quae scribuntur aquae potoribus. ut male sanos

ascripsit Liber Satyris Faunisque poëtas,

5vina fere dulces olverunt mane Camenae.

laudibus arguitur vini vinosus Homerus;

Ennius ipse pater numquam nisi potus ad arma

prosilvit dicenda. "forum putealque Libonis

mandabo siccis, adimam cantare severis":

10hoc simul edixi, non cessavere poëtae

nocturno certare mero, putere diurno.

quid si quis vultu torvo ferus et pede nudo

exiguaeque togae simulet textore Catonem,

virtutemne repraesentet moresque Catonis?

15rupit Iarbitam Timagenis aemula lingua,

dum studet urbanus tenditque disertus haberi.

decipit exemplar vitiis imitabile; quodsi

pallerem casu, biberent exsangue cuminum.

o | imitatores, servum pecus, ut mihi saepe

20bilem, saepe iocum vestri movere tumultus!

libera per vacuum posui vestigia princeps

non aliena meo pressi pede. qui sibi fidet

dux reget examen. Parios ego primus iambos

ostendi Latio, numeros animosque secutus

25Archilochi, non res et agentia verba Lycamben.

ac ne me foliis ideo brevioribus ornes

quod timui mutare modos et carminis artem,

temperat Archilochi Musam pede mascula Sappho,

temperat Alcaeus, sed rebus et ordine dispar,

30nec socerum quaerit quem versibus oblinat atris,

nec sponsae laqueum famoso carmine nectit.

hunc ego, non alio dictum prius ore, Latinus

vulgavi fidicen. iuvat immemorata ferentem

ingenuis oculisque legi manibusque teneri.

35scire velis mea cur ingratus opuscula lector

laudet ametque domi, premat extra limen iniquus:

non ego ventosae plebis suffragia venor

impensis cenarum et tritae munere vestis;

non ego, nobilium scriptorum auditor et ultor,

40grammaticas ambire tribus et pulpita dignor:

hinc illae lacrimae. "spissis indigna theatris

scripta pudet recitare et nugis addere pondus"

si dixi, "rides" ait "et Iovis auribus ista

servas: fidis enim manare poëtica mella

45te solum, tibi pulcher." ad haec ego naribus uti

formido et, luctantis acuto ne secer ungui,

"displicet iste locus" clamo et diludia posco.

ludus enim genuit trepidum certamen et iram,

ira truces inimicitias et funebre bellum.

20

Vertumnum Ianumque, liber, spectare videris,

scilicet ut prostes Sosiorum pumice mundus.

odisti clavis et grata sigilla pudico;

paucis ostendi gemis et communia laudas,

5non ita nutritus. Fuge quo descendere gestis.

non erit emisso reditus tibi. "quid miser egi?

quid volvi?" dices, ubi quid te laeserit, et scis

in breve te cogi cum plenus languet amator.

Quodsi non odio peccantis desipit augur,

10carus eris Romae donec te deserat aetas;

contrectatus ubi manibus sordescere vulgi

coeperis, aut tineas pasces taciturnus inertis,

aut fugies Uticam aut vinctus mitteris Ilerdam.

Ridebit monitor non exauditus, ut ille

15qui male parentem in rupes protrusit asellum

iratus: quis enim invitum servare laboret?

hoc quoque te manet, ut pueros elementa docentem

occupet extremis in vicis balba senectus.

cum tibi sol tepidus pluris admoverit auris,

20me libertino natum patre et in tenui re

maiores pennas nido extendisse loqueris,

ut quantum generi demas virtutibus addas;

me primis Urbis belli placuisse domique;

corporis exigui. praecanum, solibus aptum,

25irasci celerem, tamen ut placabilis essem.

forte meum si quis te percontabitur aevum,

me quater undenos sciat implevisse Decembris

collegam Lepidum quo duxit Lollius anno.

1

Prīmā dīctĕ mĭhī, sūmmā dīcēndĕ Cămēnā,

spēctātūm sătĭs ēt dōnātūm iām rŭdĕ quaērīs,

Maēcēnās, ĭtĕrum āntīquō me īnclūdĕrĕ lūdō.

nōn ĕădem ēst aētās, nōn mēns. Vēiānĭŭs ārmīs

Hērcŭlĭs ād pōstēm fīxīs lătĕt ābdĭtŭs āgrō,5

nē pŏpŭlum ēxtrēmā tŏtĭēns ēxōrĕt hărēnā.

ēst mĭhĭ pūrgātām crēbrō quī pērsŏnĕt aūrēm

"sōlvĕ sĕnēscēntēm mātūrē sānŭs ĕquūm, nē

pēccĕt ăd ēxtrēmūm rīdēndŭs ĕt īlĭă dūcāt."

Nūnc ĭtăque ēt vērsūs ēt cētĕră lūdĭcră pōnō;10

quīd vērum ātquĕ dĕcēns, cūro ēt rŏgo ĕt ōmnĭs ĭn hōc sūm;

cōndo ēt cōmpōnō quaē mōx dēprōmĕrĕ pōssīm.

āc nē fōrtĕ rŏgēs quō mē dŭcĕ, quō lărĕ tūtēr,

nūllĭŭs āddīctūs iūrāre īn vērbă măgīstrī,

quō mē cūmquĕ răpīt tēmpēstās, dēfĕrŏr hōspēs.15

nūnc ăgĭlīs fīo ēt mērsōr cīvīlĭbŭs ūndīs,

vīrtūtīs vēraē cūstōs rĭgĭdūsquĕ sătēllēs;

nūnc ĭn Ărīstīppī fūrtīm praēcēptă rĕlābōr,

ēt mĭhĭ rēs, nōn mē rēbūs sūbiūngĕrĕ cōnōr.

ūt nōx lōngă quĭbūs mēntītŭr ămīcă, dĭēsquĕ20

lōngă vĭdētŭr ŏpūs dēbēntĭbŭs, ūt pĭgĕr ānnūs

pūpīllīs quōs dūră prĕmīt cūstōdĭă mātrūm;

sīc mĭhĭ tārdă flŭūnt īngrātăquĕ tēmpŏră, quaē spēm

cōnsĭlĭūmquĕ mŏrāntŭr ăgēndī nāvĭtĕr īd quōd

aēquē paūpĕrĭbūs prōdēst, lŏcŭplētĭbŭs aēquē,25

aēquē nēglēctūm pŭĕrīs sĕnĭbūsquĕ nŏcēbīt.

rēstăt ŭt hīs ĕgŏ me īpsĕ rĕgām sōlērque ĕlĕmēntīs.

nōn pōssīs ŏcŭlō quāntūm cōntēndĕrĕ Lŷnceūs,

nōn tămĕn īdcīrcō cōntēmnās līppŭs ĭnūngī;

nēc quĭă dēspērēs īnvīctī mēmbră Glўcōnīs,30

nōdōsā cōrpūs nōlīs prŏhĭbērĕ chĕrāgrā.

ēst quādām prōdīrĕ tĕnūs, sī nōn dătŭr ūltrā.

fērvĕt ăvārĭtĭā mĭsĕrōquĕ cŭpīdĭnĕ pēctūs:

sūnt vērba ēt vōcēs quĭbŭs hūnc lēnīrĕ dŏlōrēm

pōssīs ēt māgnām mōrbī dēpōnĕrĕ pārtēm.35

laūdĭs ămōrĕ tŭmēs: sūnt cērtă pĭācŭlă quaē tē

tēr pūrē lēctō pŏtĕrūnt rĕcrĕārĕ lĭbēllō.

īnvĭdŭs, īrācūndŭs, ĭnērs, vīnōsŭs, ămātōr,

nēmo ădĕō fĕrŭs ēst ūt nōn mītēscĕrĕ pōssīt,

sī mŏdŏ cūltūraē pătĭēntēm cōmmŏdĕt aūrēm.40

vīrtūs ēst vĭtĭūm fŭgĕre, ēt săpĭēntĭă prīmă

stūltĭtĭā cārvīssĕ. vĭdēs quaē māxĭmă crēdīs

ēssĕ măla, ēxĭgŭūm cēnsūm tūrpēmquĕ rĕpūlsām,

quāntō dēvītēs ănĭmī căpĭtīsquĕ lăbōrĕ.

Īmpĭgĕr ēxtrēmōs cūrrīs mērcātŏr ăd Īndōs,45

pēr mărĕ paūpĕrĭēm fŭgĭēns, pēr sāxă, pĕr īgnīs:

Nē cūrēs ĕă, quaē stūltē mīrārĭs ĕt ōptās,

dīscĕre ĕt aūdīre ēt mĕlĭōrī crēdĕrĕ nōn vīs?

quīs cīrcūm pāgōs ēt cīrcūm cōmpĭtă pūgnāx

māgnă cŏrōnārī cōntēmnăt Ŏlŷmpĭă, cuī spēs,50

cuī sīt cōndĭcĭō dūlcīs sĭnĕ pūlvĕrĕ pālmaē?

vīlĭŭs ārgēntum ēst aūrō, vīrtūtĭbŭs aūrūm.

"ō cīvēs, cīvēs, quaērēndă pĕcūnĭă prīmūmst;

vīrtūs pōst nūmmōs": haēc Iānūs sūmmŭs ăb īmō

prōdŏcĕt, haēc rĕcĭnūnt iŭvĕnēs dīctātă sĕnēsquĕ,55

laēvō sūspēnsī lŏcŭlōs tăbŭlāmquĕ lăcērtō.

ēst ănĭmūs tĭbĭ, sūnt mōrēs ēst līnguă fĭdēsquĕ,

sēd quādrīngēntīs sēx sēptēm mīlĭă dēsūnt:

plēbs ĕrĭs. āt pŭĕrī lūdēntēs "rēx ĕrĭs" āiūnt,

"sī rēctē făcĭēs." hīc mūrūs aēnĕŭs ēstō,60

nīl cōnscīrĕ sĭbī, nūllā pāllēscĕrĕ cūlpā.

Rōscĭă, dīc sōdēs, mĕlĭōr lēx ān pŭĕrōrūmst

nēnĭă, quaē rēgnūm rēctē făcĭēntĭbŭs ōffērt,

ēt mărĭbūs Cŭrĭīs ēt dēcāntātă Cămīllīs?

īsnĕ tĭbī mĕlĭūs suādēt quī, rēm făcĭās, rēm,65

sī pōssīs rēctē, sī nōn, quōcūmquĕ mŏdō rēm,

ūt prŏpĭūs spēctēs lăcrĭmōsă pŏēmătă Pūpī,

ān quī Fōrtūnaē tē rēspōnsārĕ sŭpērbaē

lībĕrum ĕt ērēctūm praēsēns hōrtātŭr ĕt āptāt?

quōdsī mē pŏpŭlūs Rōmānūs fōrtĕ rŏgēt cūr70

nōn ūt pōrtĭcĭbūs sīc iūdĭcĭīs frŭăr īsdēm,

nēc sĕquăr aūt fŭgĭām quaē dīlĭgĭt īpsĕ vĕl ōdīt

ōlīm quōd vūlpēs aēgrōtō caūtă lĕōnī

rēspōndīt rĕfĕrām: "quĭă mē vēstīgĭă tērrēnt,

ōmnĭă te ādvērsūm spēctāntĭă, nūllă rĕtrōrsūm."75

bēlŭă mūltōrum ēs căpĭtūm. nām quīd sĕquăr aūt quēm?

pārs hŏmĭnūm gēstīt cōndūcĕrĕ pūblĭcă, sūnt quī

frūstīs ēt pōmīs vĭdŭās vēnēntŭr ăvārās,

ēxcĭpĭāntquĕ sĕnēs quōs īn vīvārĭă mīttānt;

mūltīs ōccūltō crēscīt rēs faēnŏrĕ. vērūm80

ēsto ălĭīs ălĭōs rēbūs stŭdĭīsquĕ tĕnērī:

īdem ĕădēm pōssūnt hōrām dūrārĕ prŏbāntēs?

"nūllŭs ĭn ōrbĕ sĭnūs Bāīs praēlūcĕt ămoēnīs"

sī dīxīt dīvēs, lăcŭs ēt mărĕ sēntĭt ămōrēm

fēstīnāntĭs ĕrī; cuī sī vĭtĭōsă lĭbīdŏ85

fēcĕrĭt aūspĭcĭūm, crās fērrāmēntă Tĕānūm

tōllētīs, fābrī. lēctūs gĕnĭālĭs ĭn aūlāst:

nīl ăĭt ēssĕ prĭūs, mĕlĭūs nīl caēlĭbĕ vītā:

sī nōn ēst, iūrāt bĕnĕ sōlīs ēssĕ mărītīs.

quō tĕnĕām vūltūs mūtāntēm Prōtĕă nōdō?90

quīd paūpēr? rīdē: mūtāt cēnācŭlă, lēctōs,

bālnĕă, tōnsōrēs, cōndūctō nāvĭgĭo aēquē

naūsĕăt āc lŏcŭplēs quēm dūcīt prīvă trĭrēmīs.

sī cūrātŭs ĭnaēquālī tōnsōrĕ căpīllōs

ōccūrrī, rīdēs; sī fōrtĕ sŭbūcŭlă pēxaē95

trītă sŭbēst tŭnĭcaē vēl sī tŏgă dīssĭdĕt īmpār,

rīdēs: quīd mĕă cūm pūgnāt sēntēntĭă sēcūm,

quōd pĕtĭīt spērnīt, rĕpĕtīt quōd nūpĕr ŏmīsīt,

aēstŭăt ēt vītaē dīscōnvĕnĭt ōrdĭnĕ tōtō,

dīrŭĭt, aēdĭfĭcāt, mūtāt quādrātă rŏtūndīs?100

Īnsānīrĕ pŭtās sōllēmnĭă mē nĕquĕ rīdēs,

nēc mĕdĭcī crēdīs nēc cūrātōrĭs ĕgērĕ

ā praētōrĕ dătī, rērūm tūtēlă mĕārūm

cūm sīs ēt prāvē sēctūm stŏmăchērĭs ŏb ūnguēm

dē tē pēndēntīs, tē rēspĭcĭēntĭs ămīcī.105

ād sūmmām, săpĭēns ūnō mĭnŏr ēst Iŏvĕ, dīvēs,

lībĕr, hŏnōrātūs, pūlchēr, rēx dēnĭquĕ rēgūm;

praēcĭpŭē sānūs, nĭsĭ cūm pĭtŭītă mŏlēstāst.

2

Trōiānī bēllī scrīptōrēm, Māxĭmĕ Lōllī,

dūm tū dēclāmās Rōmaē, Praēnēstĕ rĕlēgī;

quī quīd sīt pūlchrūm, quīd tūrpĕ, quĭd ūtĭlĕ, quīd nōn,

plānĭŭs āc mĕlĭūs Chrŷsīppo ēt Crāntŏrĕ dīcīt.

cūr ĭtă crēdĭdĕrīm, nĭsĭ quīd tē dīstĭnĕt, aūdī.5

fābŭlă, quā Părĭdīs prōptēr nārrātŭr ămōrēm

Graēcĭă bārbărĭaē lēntō cōllīsă dŭēllō,

stūltōrūm rēgum ēt pŏpŭlōrūm cōntĭnĕt aēstūs.

Āntēnōr cēnsēt bēllī praēcīdĕrĕ caūsām:

quīd Părĭs? ūt sālvūs rēgnēt vīvātquĕ bĕātūs10

cōgī pōssĕ nĕgāt. Nēstōr cōmpōnĕrĕ lītīs

īntēr Pēlīdēn fēstīnăt ĕt īntĕr Ătrīdēn;

hūnc ămŏr, īră quĭdēm cōmmūnĭtĕr ūrĭt ŭtrūmquĕ.

quīdquīd dēlīrānt rēgēs plēctūntŭr Ăchīvī.

sēdītiōnĕ, dŏlīs, scĕlĕre ātquĕ lĭbīdĭne ĕt īrā15

Īlĭăcōs īntrā mūrōs pēccātŭr ĕt ēxtrā.

rūrsūs quīd vīrtūs ēt quīd săpĭēntĭă pōssīt

ūtĭlĕ prōpŏsŭīt nōbīs ēxēmplăr Ŭlīxēn,

quī dŏmĭtōr Troīaē mūltōrūm prōvĭdŭs ūrbīs

ēt mōrēs hŏmĭnum īnspēxīt, lātūmquĕ pĕr aēquōr,20

dūm sĭbĭ, dūm sŏcĭīs rĕdĭtūm părăt, āspĕră mūltă

pērtŭlĭt, ādvērsīs rērum īmmērsābĭlĭs ūndīs.

Sīrēnūm vōcēs ēt Cīrcaē pōcŭlă nōstī;

quaē sī cūm sŏcĭīs stūltūs cŭpĭdūsquĕ bĭbīssēt,

sūb dŏmĭnā mĕrĕtrīcĕ fŭīssēt tūrpĭs ĕt ēxcōrs,25

vīxīssēt cănĭs īmmūndūs vĕl ămīcă lŭtō sūs.

nōs nŭmĕrūs sŭmŭs ēt frūgēs cōnsūmĕrĕ nātī,

spōnsī Pēnĕlŏpaē, nĕbŭlōnēs, Ālcĭnŏīquĕ

īn cŭtĕ cūrāndā plūs aēquo ŏpĕrātă iŭvēntūs,

cuī pūlchrūm fŭĭt īn mĕdĭōs dōrmīrĕ dĭēs ēt30

ād strĕpĭtūm cĭthăraē cēssātūm dūcĕrĕ cūrām.

ūt iŭgŭlēnt hŏmĭnēm sūrgūnt dē nōctĕ lătrōnēs:

ūt te īpsūm sērvēs nōn ēxpērgīscĕrĭs? ātquī

sī nōlēs sānūs, cūrrēs hŷdrōpĭcŭs; ēt nī

pōscēs āntĕ dĭēm lībrūm cūm lūmĭnĕ, sī nōn35

īntēndēs ănĭmūm stŭdĭīs ēt rēbŭs hŏnēstīs,

īnvĭdĭā vĕl ămōrĕ vĭgīl tōrquēbĕrĕ. nām cūr

quaē laēdūnt ŏcŭlūm fēstīnās dēmĕrĕ, sī quīd

ēst ănĭmūm, dīffērs cūrāndī tēmpŭs ĭn ānnūm?

dīmĭdĭūm fāctī quī coēpĭt hăbēt: săpĕre aūdē:40

īncĭpĕ. quī rēctē vīvēndī prōrŏgăt hōrām,

rūstĭcŭs ēxspēctāt dūm dēflŭăt āmnĭs: ăt īllĕ

lābĭtŭr ēt lābētŭr ĭn ōmnĕ vŏlūbĭlĭs aēvūm.

quaērĭtŭr ārgēntūm pŭĕrīsquĕ bĕātă crĕāndīs

ūxŏr ĕt īncūltaē pācāntūr vōmĕrĕ sīlvaē.45

quōd sătĭs ēst cuī cōntīngīt nĭhĭl āmplĭŭs ōptēt.

nōn dŏmŭs ēt fūndūs, nōn aērĭs ăcērvŭs ĕt aūrī

aēgrōtō dŏmĭnī dēdūxīt cōrpŏrĕ fēbrīs,

nōn ănĭmō cūrās. vălĕāt pōssēssŏr ŏpōrtēt,

sī cōmpōrtātīs rēbūs bĕnĕ cōgĭtăt ūtī.50

quī cŭpĭt aūt mĕtŭīt, iŭvăt īllūm sīc dŏmŭs ēt rēs

ūt līppūm pīctaē tăbŭlaē, fōmēntă pŏdāgrūm,

aūrĭcŭlās cĭthăraē cōllēctā sōrdĕ dŏlēntīs.

sīncērum ēst nĭsĭ vās, quōdcūmque īnfūndĭs ăcēscīt.

spērnĕ vŏlūptātēs: nŏcĕt ēmptă dŏlōrĕ vŏlūptās.55

sēmpĕr ăvārŭs ĕgēt: cērtūm vōtō pĕtĕ fīnēm.

īnvĭdŭs āltĕrĭūs mācrēscīt rēbŭs ŏpīmīs:

īnvĭdĭā Sĭcŭlī nōn īnvēnērĕ tўrānnī

māiūs tōrmēntūm. quī nōn mŏdĕrābĭtŭr īraē

īnfēctūm vŏlĕt ēssĕ dŏlōr quōd suāsĕrĭt ēt mēns,60

dūm poēnās ŏdĭō pēr vīm fēstīnăt ĭnūltō.

īră fŭrōr brĕvĭs ēst: ănĭmūm rĕgĕ, quī nĭsĭ pārēt,

īmpĕrăt; hūnc frēnīs, hūnc tū cōmpēscĕ cătēnā.

fīngĭt ĕquūm tĕnĕrā dŏcĭlēm cērvīcĕ măgīstēr

īrĕ vĭām quā mōnstrĕt ĕquēs; vēnātĭcŭs, ēx quō65

tēmpŏrĕ cērvīnām pēllēm lātrāvĭt ĭn aūlā,

mīlĭtăt īn sīlvīs cătŭlūs. nūnc ādbĭbĕ pūrō

pēctŏrĕ vērbă pŭēr, nūnc tē mĕlĭōrĭbŭs ōffēr.

quō sĕmĕl ēst īmbūtă rĕcēns sērvābĭt ŏdōrēm

testa diu. quodsi cessas aut strenuus anteis,70

nēc tārdum ōppĕrĭōr nēc praēcēdēntĭbŭs īnstō.

3

Iūlī Flōrĕ, quĭbūs tērrārūm mīlĭtĕt ōrīs

Claūdĭŭs Aūgūstī prīvīgnūs, scīrĕ lăbōrō.

Thrācănĕ vōs Hēbrūsquĕ nĭvālī cōmpĕdĕ vīnctūs,

ān frĕtă vīcīnās īntēr cūrrēntĭă tūrrīs,

ān pīnguēs Ăsĭaē cāmpī cōllēsquĕ mŏrāntūr?5

quīd stŭdĭōsă cŏhōrs ŏpĕrūm strŭĭt? hōc quŏquĕ cūrō.

quīs sĭbĭ rēs gēstās Aūgūstī scrībĕrĕ sūmīt?

bēllă quĭs ēt pācēs lōngūm dīffūndĭt ĭn aēvūm?

quīd Tĭtĭūs, Rōmānă brĕvī vēntūrŭs ĭn ōră?

Pīndărĭcī fōntīs quī nōn ēxpāllŭĭt haūstūs,10

fāstīdīrĕ lăcūs ēt rīvōs aūsŭs ăpērtōs.

ūt vălĕt? ūt mĕmĭnīt nōstrī? fĭdĭbūsnĕ Lătīnīs

Thēbānōs āptārĕ mŏdōs stŭdĕt aūspĭcĕ Mūsā,

ān trăgĭcā dēsaēvĭt ĕt āmpūllātŭr ĭn ārtĕ?

quīd mĭhĭ Cēlsŭs ăgīt, mŏnĭtūs mūltūmquĕ mŏnēndūs15

prīvātās ūt quaērăt ŏpēs, ēt tāngĕrĕ vītēt

scrīptă Pălātīnūs quaēcūmquĕ rĕcēpĭt Ăpōllŏ,

nē, sī fōrtĕ sŭās rĕpĕtītūm vēnĕrĭt ōlīm

grēx ăvĭūm plūmās, mŏvĕāt cōrnīcŭlă rīsūm

fūrtīvīs nūdātă cŏlōrĭbŭs? īpsĕ quĭd aūdēs?20

quaē cīrcūmvŏlĭtās ăgĭlīs thўmă? nōn tĭbĭ pārvūm

īngĕnĭūm, nōn īncūltum ēst ēt tūrpĭtĕr hīrtūm.

seū līnguām caūsīs ăcŭīs seū cīvĭcă iūră

rēspōndērĕ părās seū cōndĭs ămābĭlĕ cārmēn,

prīmă fĕrēs hĕdĕraē vīctrīcīs praēmĭă. quōdsī25

frīgĭdă cūrārūm fōmēntă rĕlīnquĕrĕ pōssēs,

quō tē caēlēstīs săpĭēntĭă dūcĕrĕt īrēs.

hōc ŏpŭs, hōc stŭdĭūm pārvī prŏpĕrēmŭs ĕt āmplī,

sī pătrĭaē vŏlŭmūs, sī nōbīs vīvĕrĕ cārī.

dēbēs hōc ĕtĭām rēscrībĕrĕ, sīt tĭbĭ cūraē30

quāntaē cōnvĕnĭāt Mūnātĭŭs. ān mălĕ sārtă

grātĭă nēquīquām cŏĭt ēt rēscīndĭtŭr, āc vōs

seū călĭdūs sānguīs seū rērum īnscītĭă vēxāt

īndŏmĭtā cērvīcĕ fĕrōs? ŭbĭcūmquĕ lŏcōrūm

vīvĭtĭs, īndīgnī frātērnūm rūmpĕrĕ foēdūs,35

pāscĭtŭr īn vēstrūm rĕdĭtūm vōtīvă iŭvēncă.

4

Ālbī, nōstrōrūm sērmōnūm cāndĭdĕ iūdēx,

quīd nūnc tē dīcām făcĕre īn rĕgĭōnĕ Pĕdānā?

scrībĕrĕ quōd Cāssī Pārmēnsĭs ŏpūscŭlă vīncāt,

ān tăcĭtūm sīlvās īntēr rēptārĕ sălūbrīs,

cūrāntēm quīdquīd dīgnūm săpĭēntĕ bŏnōquēst?5

nōn tū cōrpŭs ĕrās sĭnĕ pēctŏrĕ. dī tĭbĭ fōrmām,

dī tĭbĭ dīvĭtĭās dĕdĕrūnt ārtēmquĕ frŭēndī.

quīd vŏvĕāt dūlcī nūtrīcŭlă māiŭs ălūmnō

quī săpĕre ēt fārī pōssīt quaē sēntĭăt, ēt cuī

grātĭă, fāmă, vălētūdō cōntīngăt ăbūndĕ,10

ēt mūndūs vīctūs nōn dēfĭcĭēntĕ crŭmīnā?

īntēr spēm cūrāmquĕ, tĭmōrēs īntĕr ĕt īrās,

ōmnēm crēdĕ dĭēm tĭbĭ dīlūxīssĕ sŭprēmūm.

grātă sŭpērvĕnĭēt quaē nōn spērābĭtŭr hōră.

mē pīnguem ēt nĭtĭdūm bĕnĕ cūrātā cŭtĕ vīsēs15

cūm rīdērĕ vŏlēs Ĕpĭcūrī dē grĕgĕ pōrcūm.

5

Sī pŏtĕs Ārchĭăcīs cōnvīvă rĕcūmbĕrĕ lēctīs

nēc mŏdĭcā cēnārĕ tĭmēs hŏlŭs ōmnĕ pătēllā,

sūprēmō tē sōlĕ dŏmī, Tōrquātĕ, mănēbō.

vīnă bĭbēs ĭtĕrūm Taūrō dīffūsă pălūstrīs

īntēr Mīntūrnās Sīnvēssānūmquĕ Pĕtrīnūm.5

sī mĕlĭūs quĭd hăbēs, ārcēssĕ vĕl īmpĕrĭūm fēr.

iāmdūdūm splēndēt fŏcŭs ēt tĭbĭ mūndă sŭpēllēx.

mīttĕ lĕvīs spēs ēt cērtāmĭnă dīvĭtĭārūm

ēt Mōschī caūsām: crās nātō Caēsărĕ fēstūs

dāt vĕnĭām sōmnūmquĕ dĭēs; īmpūnĕ lĭcēbīt10

aēstīvām sērmōnĕ bĕnīgnō tēndĕrĕ nōctēm.

quō mĭhĭ fōrtūnām, sī nōn cōncēdĭtŭr ūtī?

pārcŭs ŏb hērēdīs cūrām nĭmĭūmquĕ sĕvērūs

āssĭdĕt īnsānō. pōtāre ēt spārgĕrĕ flōrēs

īncĭpĭām, pătĭārquĕ vĕl īncōnsūltŭs hăbērī.15

quīd nōn ēbrĭĕtās dīssīgnăt? ŏpērtă rĕclūdīt,

spēs iŭbĕt ēssĕ rătās, ād proēlĭă trūdĭt ĭnērtēm;

sōllĭcĭtīs ănĭmīs ŏnŭs ēxĭmĭt, āddŏcĕt ārtīs.

fēcūndī călĭcēs quēm nōn fēcērĕ dĭsērtūm?

cōntrāctā quēm nōn īn paūpērtātĕ sŏlūtūm?20

haēc ĕgŏ prōcūrāre ĕt ĭdōnĕŭs īmpĕrŏr ēt nōn

īnvītūs, nē tūrpĕ tŏrāl, nē sōrdĭdă māppă

cōrrūgēt nārīs, nē nōn ēt cānthărŭs ēt lānx

ōstēndāt tĭbĭ tē, nē fīdōs īntĕr ămīcōs

sīt quī dīctă fŏrās ēlīmĭnĕt, ūt cŏĕāt pār25

iūngātūrquĕ părī. Būtrām tĭbĭ Sēptĭcĭūmquĕ,

ēt nĭsĭ cēnă prĭōr pŏtĭōrquĕ pŭēllă Săbīnūm

dētĭnĕt āssūmām: lŏcŭs ēst ēt plūrĭbŭs ūmbrīs,

sēd nĭmĭs ārtă prĕmūnt ŏlĭdaē cōnvīvĭă cāpraē.

tū quŏtŭs ēssĕ vĕlīs rēscrībe, ēt rēbŭs ŏmīssīs30

ātrĭă sērvāntēm pōstīcō fāllĕ clĭēntēm.

6

Nīl ādmīrārī prŏpĕ rēs ēst ūnă, Nŭmīcī,

sōlăquĕ quaē pōssīt făcĕre ēt sērvārĕ bĕātūm.

hūnc sōlem ēt stēllās ēt dēcēdēntĭă cērtīs

tēmpŏră mōmēntīs sūnt quī fōrmīdĭnĕ nūllā

īmbūtī spēctēnt: quīd cēnsēs mūnĕră tērraē,5

quīd mărĭs ēxtrēmōs Ărăbās dītāntĭs ĕt Īndōs,

lūdĭcră quīd, plaūsūs ĕt ămīcī dōnă Quĭrītīs,

quō spēctāndă mŏdō, quō sēnsū crēdĭs ĕt ōrĕ?

quī tĭmĕt hīs ādvērsă, fĕrē mīrātŭr ĕōdēm

quō cŭpĭēns pāctō; păvŏr ēst ŭtrŏbīquĕ mŏlēstūs.10

īmprōvīsă sĭmūl spĕcĭēs ēxtērrĕt ŭtrūmquĕ.

gaūdĕăt ān dŏlĕāt, cŭpĭāt mĕtŭātnĕ, quĭd ād rēm,

sī, quīdquīd vīdīt mĕlĭūs pēiūsvĕ sŭā spē,

dēfīxīs ŏcŭlīs ănĭmōque ēt cōrpŏrĕ tōrpēt?

īnsānī săpĭēns nōmēn fĕrăt, aēquŭs ĭnīquī,15

ūltrā quām sătĭs ēst vīrtūtēm sī pĕtăt īpsām.

ī nūnc, ārgēntum ēt mārmōr vĕtŭs aērăque ĕt ārtīs

sūspĭcĕ, cūm gēmmīs Tўrĭōs mīrārĕ cŏlōrēs;

gaūdē quōd spēctānt ŏcŭlī tē mīllĕ lŏquēntēm;

nāvūs mānĕ fŏrum ēt vēspērtīnūs pĕtĕ tēctūm,20

nē plūs frūmēntī dōtālĭbŭs ēmĕtăt āgrīs

Mutus et - indignum, quod sit peioribus ortus -

hīc tĭbĭ sīt pŏtĭūs quām tū mīrābĭlĭs īllī.

quīdquīd sūb tērra ēst ĭn ăprīcūm prōfĕrĕt aētās;

dēfŏdĭēt cōndētquĕ nĭtēntĭă. cūm bĕnĕ nōtūm25

pōrtĭcŭs Āgrīppae ēt vĭă tē cōnspēxĕrĭt Āppī,

īrĕ tămēn rēstāt Nŭmă quō dēvēnĭt ĕt Āncūs.

sī lătŭs aūt rēnēs mōrbō tēmptāntŭr ăcūtō,

quaērĕ fŭgām mōrbī. vīs rēctē vīvĕrĕ: quīs nōn?

sī vīrtūs hōc ūnă pŏtēst dărĕ, fōrtĭs ŏmīssīs30

hōc ăgĕ dēlĭcĭīs. vīrtūtēm vērbă pŭtās ēt

lūcūm līgnă: căvē nē pōrtūs ōccŭpĕt āltēr,

nē Cĭbўrātĭcă, nē Bīthŷnă nĕgōtĭă pērdās;

mīllĕ tălēntă rŏtūndēntūr, tŏtĭdem āltĕră, pōrro ēt

tērtĭă sūccēdānt ēt quaē pārs quādrĕt ăcērvūm.35

scīlĭcĕt ūxōrēm cūm dōtĕ fĭdēmque ĕt ămīcōs

ēt gĕnŭs ēt fōrmām rēgīnă Pĕcūnĭă dōnāt,

āc bĕnĕ nūmmātūm dĕcŏrāt Sŭădēlă Vĕnūsquĕ.

māncĭpĭīs lŏcŭplēs ĕgĕt aērīs Cāppădŏcūm rēx:

nē fŭĕrīs hīc tū. chlămўdēs Lūcūllŭs, ŭt āiūnt,40

sī pōssēt cēntūm scaēnaē praēbērĕ rŏgātūs,

"quī pōssūm tŏt?" ăīt: "tămĕn ēt quaēram ēt quŏt hăbēbō

mīttām." pōst paūlō scrībīt sĭbĭ mīlĭă quīnquĕ

ēssĕ dŏmī chlămўdūm; pārtēm vēl tōllĕrĕt ōmnīs.

ēxīlīs dŏmŭs ēst ŭbĭ nōn ēt mūltă sŭpērsūnt45

ēt dŏmĭnūm fāllūnt ēt prōsūnt fūrĭbŭs. ērgō,

sī rēs sōlă pŏtēst făcĕre ēt sērvārĕ bĕātūm,

hōc prīmūs rĕpĕtās ŏpŭs, hōc pōstrēmŭs ŏmīttās.

sī fōrtūnātūm spĕcĭēs ēt grātĭă praēstāt,

mērcēmūr sērvūm quī dīctēt nōmĭnă, laēvūm50

quī fŏdĭcēt lătŭs ēt cōgāt trāns pōndĕră dēxtrām

pōrrĭgĕre: "hīc mūltum īn Făbĭā vălĕt, īllĕ Vĕlīnā;

cuī lĭbĕt hīc fāscīs dăbĭt ērĭpĭētquĕ cŭrūlĕ

cuī vŏlĕt īmpōrtūnŭs ĕbūr." frātēr, pătĕr, āddĕ;

ūt cuīque ēst aētās, ĭtă quēmquĕ făcētŭs ădōptā.55

sī bĕnĕ quī cēnāt bĕnĕ vīvīt, lūcĕt, ĕāmūs

quō dūcīt gŭlă, pīscēmūr, vēnēmŭr, ŭt ōlīm

Gārgĭlĭūs, quī mānĕ plăgās, vēnābŭlă, sērvōs

dīffērtūm trānsīrĕ fŏrūm pŏpŭlūmquĕ iŭbēbāt,

ūnŭs ŭt ē mūltīs pŏpŭlō spēctāntĕ rĕfērrēt60

ēmptūm mūlŭs ăprūm. crūdī tŭmĭdīquĕ lăvēmūr,

quīd dĕcĕāt, quīd nōn, ōblītī, Caērĭtĕ cērā

dīgnī, rēmĭgĭūm vĭtĭōsum Ĭthăcēnsĭs Ŭlīxeī,

cuī pŏtĭōr pătrĭā fŭĭt īntērdīctă vŏlūptās.

sī, Mīmnērmŭs ŭtī cēnsēt, sĭne ămōrĕ iŏcīsquĕ65

nīl ēst iūcūndūm, vīvās ĭn ămōrĕ iŏcīsquĕ.

vīvĕ, vălē. Sī quīd nōvīstī rēctĭŭs īstīs,

cāndĭdŭs īmpērtī: sī nīl, hīs ūtĕrĕ mēcūm.

7

Quīnquĕ dĭēs tĭbĭ pōllĭcĭtūs mē rūrĕ fŭtūrūm,

Sēxtīlēm tōtūm mēndāx dēsīdĕrŏr. ātquī,

sī mē vīvĕrĕ vīs sānūm rēctēquĕ vălēntēm,

quām mĭhĭ dās aēgrō, dăbĭs aēgrōtārĕ tĭmēntī,

Maēcēnās, vĕnĭām, dūm fīcūs prīmă călōrquĕ5

dīssīgnātōrēm dĕcŏrāt līctōrĭbŭs ātrīs,

dūm pŭĕrīs ōmnīs pătĕr ēt mātērcŭlă pāllēt,

ōffĭcĭōsăquĕ sēdŭlĭtās ĕt ŏpēllă fŏrēnsīs

āddūcīt fēbrīs ēt tēstāmēntă rĕsīgnāt.

quōdsī brūmă nĭvēs Ālbānīs īllĭnĕt āgrīs,10

ād mărĕ dēscēndēt vātēs tŭŭs ēt sĭbĭ pārcēt

cōntrāctūsquĕ lĕgēt: tē, dūlcĭs ămīcĕ, rĕvīsēt

cūm Zĕphўrīs, sī cōncēdēs, ĕt hĭrūndĭnĕ prīmā.

nōn quō mōrĕ pĭrīs vēscī Călăbēr iŭbĕt hōspēs

tū mē fēcīstī lŏcŭplētēm. "vēscĕrĕ sōdēs."15

"iām sătĭs ēst." "āt tū quāntūm vīs tōllĕ." "bĕnīgnē."

"nōn īnvīsă fĕrēs pŭĕrīs mūnūscŭlă pārvīs."

"tām tĕnĕōr dōnō, quām sī dīmīttăr ŏnūstūs."

"ūt lĭbĕt; haēc pōrcīs hŏdĭē cŏmĕdēndă rĕlīnquēs."

prōdĭgŭs ēt stūltūs dōnāt quaē spērnĭt ĕt ōdīt:20

haēc sĕgĕs īngrātōs tŭlĭt ēt fĕrĕt ōmnĭbŭs ānnīs.

vīr bŏnŭs ēt săpĭēns dīgnīs ăĭt ēssĕ părātūs,

nēc tămĕn īgnōrāt quīd dīstēnt aēră lŭpīnīs.

dīgnūm praēstābō me ĕtĭām prō laūdĕ mĕrēntīs.

quōdsī mē nōlēs ūsquām dīscēdĕrĕ, rēddēs25

fōrtĕ lătūs, nīgrōs āngūstā frōntĕ căpīllōs,

rēddēs dūlcĕ lŏquī, rēddēs rīdērĕ dĕcōrum ēt

īntēr vīnă fŭgām Cĭnăraē maērērĕ prŏtērvaē.

fōrtĕ pĕr āngūstām tĕnŭīs vūlpēcŭlă rīmām

rēpsĕrăt īn cŭmĕrām frūmēntī, pāstăquĕ rūrsūs30

īrĕ fŏrās plēnō tēndēbāt cōrpŏrĕ frūstrā

cuī mūstēlă prŏcūl "sī vīs" ăĭt "ēffŭgĕre īstīnc,

mācră căvūm rĕpĕtēs ārtūm, quēm mācră sŭbīstī."

hāc ĕgŏ sī cōmpēllŏr ĭmāgĭnĕ, cūnctă rĕsīgnō;

nēc sōmnūm plēbīs laūdō sătŭr āltĭlĭūm nēc35

ōtĭă dīvĭtĭīs Ărăbūm lībērrĭmă mūtō.

saēpĕ vĕrēcūndūm laūdāstī, rēxquĕ pătērquĕ

aūdīstī cōrām, nēc vērbō pārcĭŭs ābsēns:

īnspĭcĕ sī pōssūm dōnātă rĕpōnĕrĕ laētūs.

haūd mălĕ Tēlĕmăchūs, prōlēs pătĭēntĭs Ŭlīxeī,40

"nōn ēst āptŭs ĕquīs Ĭthăcē lŏcŭs, ūt nĕquĕ plānīs

pōrrēctūs spătĭīs nēc mūltaē prōdĭgŭs hērbaē:

Ātrīdē, măgĭs āptă tĭbī tŭă dōnă rĕlīnquām."

pārvūm pārvă dĕcēnt: mĭhĭ iām nōn rēgĭă Rōmă,

sēd văcŭūm Tībūr plăcĕt aūt īmbēllĕ Tărēntūm.45

strēnvūs ēt fōrtīs caūsīsquĕ Phĭlīppŭs ăgēndīs

clārŭs, ăb ōffĭcĭīs ōctāvām cīrcĭtĕr hōrām

dūm rĕdĭt ātquĕ Fŏrō nĭmĭūm dīstārĕ Cărīnās

iām grāndīs nātū quĕrĭtūr, cōnspēxĭt, ŭt āiūnt,

ādrāsūm quēndām văcŭā tōnsōrĭs ĭn ūmbrā50

cūltēllō prŏprĭōs pūrgāntēm lēnĭtĕr ūnguīs.

"Dēmētrī," - pŭĕr hīc nōn laēvē iūssă Phĭlīppī

āccĭpĭēbăt - "ăbī, quaēre ēt rĕfĕr, ūndĕ dŏmō, quīs,

cūiūs fōrtūnaē, quō sīt pătrĕ quōvĕ pătrōnō."

īt, rĕdĭt ēt nārrāt, Vūltēiūm nōmĭnĕ Mēnām,55

praēcōnēm, tĕnŭī cēnsū, sĭnĕ crīmĭnĕ, nōtūm

ēt prŏpĕrārĕ lŏco ēt cēssāre ēt quaērĕre ĕt ūtī,

gaūdēntēm pārvīsquĕ sŏdālĭbŭs ēt lărĕ cērtō

ēt lūdīs ēt pōst dēcīsă nĕgōtĭă Cāmpō.

"scītārī lĭbĕt ēx īpsō quōdcūmquĕ rĕfērs; dīc60

ād cēnām vĕnĭāt." nōn sānē crēdĕrĕ Mēnă,

mīrārī sēcūm tăcĭtūs. quīd mūltă? "bĕnīgnē"

rēspōndēt. "nĕgĕt īllĕ mĭhī?" "nĕgăt īmprŏbŭs ēt tē

nēglĕgĭt aūt hōrrēt." Vūltēiūm mānĕ Phĭlīppūs

vīlĭă vēndēntēm tŭnĭcātō scrūtă pŏpēllō65

ōccŭpăt ēt sālvērĕ iŭbēt prĭŏr. īllĕ Phĭlīppō

ēxcūsārĕ lăbōrem ēt mērcēnnārĭă vīnclă,

quōd nōn mānĕ dŏmūm vēnīssēt, dēnĭquĕ quōd nōn

prōvīdīssēt eūm." sīc īgnōvīssĕ pŭtātō

mē tĭbĭ, sī cēnās hŏdĭē mēcum." "ūt lĭbĕt." "ērgō70

pōst nōnām vĕnĭēs; nūnc ī, rēm strēnŭŭs aūgē."

ūt vēntum ād cēnam ēst, dīcēndă tăcēndă lŏcūtūs

tāndēm dōrmītūm dīmīttĭtŭr. hīc ŭbĭ saēpĕ

ōccūltūm vīsūs dēcūrrĕrĕ pīscĭs ăd hāmūm,

mānĕ clĭēns ēt iām cērtūs cōnvīvă, iŭbētūr75

rūră sŭbūrbāna īndīctīs cŏmĕs īrĕ Lătīnīs.

īmpŏsĭtūs mānnīs ārvūm caēlūmquĕ Săbīnūm

nōn cēssāt laūdārĕ. vĭdēt rīdētquĕ Phĭlīppūs,

ēt sĭbĭ dūm rĕquĭēm, dūm rīsūs ūndĭquĕ quaērīt,

dūm sēptēm dōnāt sēstērtĭă, mūtŭă sēptēm80

prōmīttīt, pērsuādĕt ŭtī mērcētŭr ăgēllūm.

mērcātūr. nē tē lōngīs āmbāgĭbŭs ūltrā

quām sătĭs ēst mŏrĕr, ēx nĭtĭdō fīt rūstĭcŭs ātquĕ

sūlcōs ēt vīnētă crĕpāt mĕră; praēpărăt ūlmōs,

īmmŏrĭtūr stŭdĭīs ĕt ămōrĕ sĕnēscĭt hăbēndī.85

vērum ŭbi ŏvēs fūrtō, mōrbō pĕrĭērĕ căpēllaē,

spēm mēntītă sĕgēs, bōs ēst ēnēctŭs ărāndō,

ōffēnsūs dāmnīs mĕdĭā dē nōctĕ căbāllūm

ārrĭpĭt īrātūsquĕ Phĭlīppī tēndĭt ăd aēdīs.

quēm sĭmŭl āspēxīt scābrum īntōnsūmquĕ Phĭlīppūs,90

"dūrŭs" ăīt, "Vūlteī, nĭmĭs āttēntūsquĕ vĭdērīs

ēssĕ mĭhī." "pōl mē mĭsĕrūm, pātrōnĕ, vŏcārēs,

sī vēllēs" īnquīt "vērūm mĭhĭ pōnĕrĕ nōmēn!

quōd tē pēr Gĕnĭūm dēxtrāmquĕ dĕōsquĕ Pĕnātīs

ōbsĕcro ĕt ōbtēstōr, vītaē mē rēddĕ prĭōrī."95

quī sĕmĕl āspēxīt quāntūm dīmīssă pĕtītīs

praēstēnt, mātūrē rĕdĕāt rĕpĕtātquĕ rĕlīctă.

mētīrī sē quēmquĕ sŭō mŏdŭlo āc pĕdĕ vērūmst.

8

Cēlsō gaūdēre ēt bĕnĕ rēm gĕrĕre Ālbĭnŏvānō

Mūsă rŏgātă rĕfēr, cŏmĭtī scrībaēquĕ Nĕrōnīs.

sī quaērēt quĭd ăgām, dīc mūlta ēt pūlchră mĭnāntēm

vīvĕrĕ nēc rēctē nēc suāvĭtĕr; haūd quĭă grāndŏ

cōntŭdĕrīt vītīs ŏlĕāmquĕ mŏmōrdĕrĭt aēstūs,5

nēc quĭă lōngīnquīs ārmēntum aēgrōtĕt ĭn āgrīs;

sēd quĭă mēntĕ mĭnūs vălĭdūs quām cōrpŏrĕ tōtō

nīl aūdīrĕ vĕlīm, nīl dīscĕrĕ, quōd lĕvĕt aēgrūm;

fīdīs ōffēndār mĕdĭcīs, īrāscăr ămīcīs,

cūr mē fūnēstō prŏpĕrēnt ārcērĕ vĕtērnō;10

quaē nŏcŭērĕ sĕquār, fŭgĭām quaē prōfŏrĕ crēdām;

Rōmaē Tībŭr ămēm vēntōsūs, Tībŭrĕ Rōmām.

pōst haēc ūt vălĕāt, quō pāctō rēm gĕrăt ēt sē,

ūt plăcĕāt iŭvĕnī pērcōntāre, ūtquĕ cŏhōrtī.

sī dīcēt "rēctē," prīmūm gaūdērĕ, sŭbīndĕ15

praēcēptum aūrĭcŭlīs hōc īnstīllārĕ mĕmēntō:

"ūt tū fōrtūnām, sīc nōs tē, Cēlsĕ, fĕrēmūs".

9

Sēptĭmĭūs, Claūdī, nīmīrum īntēllĕgĭt ūnūs

quāntī mē făcĭās. nām cūm rŏgăt ēt prĕcĕ cōgīt

scīlĭcĕt ūt tĭbĭ sē laūdāre ēt trādĕrĕ cōnēr,

dīgnūm mēntĕ dŏmōquĕ lĕgēntĭs hŏnēstă Nĕrōnīs,

mūnĕrĕ cūm fūngī prŏpĭōrīs cēnsĕt ămīcī,5

quīd pōssīm vĭdĕt āc nōvīt mē vāldĭŭs īpsō.

mūltă quĭdēm dīxī cūr ēxcūsātŭs ăbīrēm;

sēd tĭmŭī mĕă nē fīnxīssĕ mĭnōră pŭtārēr,

dīssĭmŭlātŏr ŏpīs prŏprĭaē, mĭhĭ cōmmŏdŭs ūnī.

sīc ĕgŏ, māiōrīs fŭgĭēns ōpprōbrĭă cūlpaē,10

frōntĭs ăd ūrbānaē dēscēndī praēmĭă. quōdsī

dēpŏsĭtūm laūdās ŏb ămīcī iūssă pŭdōrēm,

scrībĕ tŭī grĕgĭs hūnc ēt fōrtēm crēdĕ bŏnūmquĕ.

10

Ūrbĭs ămātōrēm Fūscūm sālvērĕ iŭbēmūs

rūrĭs ămātōrēs, hāc īn rē scīlĭcĕt ūnā

mūltūm dīssĭmĭlēs, āt cētĕră paēnĕ gĕmēllī

frātērnīs ănĭmīs - quīdquīd nĕgăt āltĕr ĕt āltēr -

ādnŭĭmūs părĭtēr vĕtŭlī nōtīquĕ cŏlūmbī.5

tū nīdūm sērvās; ĕgŏ laūdō rūrĭs ămoēnī

rīvōs ēt mūscō cīrcūmlĭtă sāxă nĕmūsquĕ.

quīd quaērīs? vīvo ēt rēgnō sĭmŭl īstă rĕlīquī

quaē vōs ād caēlūm fērtīs rūmōrĕ sĕcūndō,

ūtquĕ săcērdōtīs fŭgĭtīvūs lībă rĕcūsō,10

pāne ĕgĕō iām mēllītīs pŏtĭōrĕ plăcēntīs.

vīvĕrĕ nātūraē sī cōnvĕnĭēntĕr ŏpōrtēt,

pōnēndaēquĕ dŏmō quaērēnda ēst ārĕă prīmūm,

nōvīstīnĕ lŏcūm pŏtĭōrēm rūrĕ bĕātō?

ēst ŭbĭ plūs tēpeānt hĭĕmēs, ŭbĭ grātĭŏr aūră15

lēnĭăt ēt răbĭēm Cănĭs ēt mōmēntă Lĕōnīs,

cūm sĕmĕl āccēpīt Sōlēm fŭrĭbūndŭs ăcūtūm?

ēst ŭbĭ dīvēllāt sōmnōs mĭnŭs īnvĭdă cūră?

dētĕrĭūs Lĭbўcīs ŏlĕt aūt nĭtĕt hērbă lăpīllīs?

pūrĭŏr īn vīcīs ăquă tēndīt rūmpĕrĕ plūmbūm,20

quām quaē pēr prōnūm trĕpĭdāt cūm mūrmŭrĕ rīvūm?

nēmpe īntēr vărĭās nūtrītūr sīlvă cŏlūmnās,

laūdātūrquĕ dŏmūs lōngōs quaē prōspĭcĭt āgrōs.

nātūram ēxpēllēs fūrcā, tămĕn ūsquĕ rĕcūrrēt,

ēt mălă pērrūmpēt fūrtīm fāstīdĭă vīctrīx.25

nōn quī Sīdŏnĭō cōntēndĕrĕ cāllĭdŭs ōstrō

nēscĭt Ăquīnātēm pōtāntĭă vēllĕră fūcūm

cērtĭŭs āccĭpĭēt dāmnūm prŏpĭūsvĕ mĕdūllīs,

quām quī nōn pŏtĕrīt vĕrŏ dīstīngūĕrĕ fālsūm.

quēm rēs plūs nĭmĭō dēlēctāvērĕ sĕcūndaē,30

mūtātaē quătĭēnt. sī quīd mīrābĕrĕ, pōnēs

īnvītūs. fŭgĕ māgnă: lĭcēt sūb paūpĕrĕ tēctō

rēgēs ēt rēgūm vītā praēcūrrĕre ămīcōs.

Cērvŭs ĕquūm pūgnā mĕlĭōr cōmmūnĭbŭs hērbīs

pēllēbāt, dōnēc mĭnŏr īn cērtāmĭnĕ lōngō35

īmplōrāvĭt ŏpēs hŏmĭnīs frēnūmquĕ rĕcēpīt;

sēd pōstquām vīctōr vĭŏlēns dīscēssĭt ăb hōstĕ,

nōn ĕquĭtēm dōrsō, nōn frēnūm dēpŭlĭt ōrĕ.

sīc quī paūpĕrĭēm vĕrĭtūs pŏtĭōrĕ mĕtāllīs

lībērtātĕ cărēt, dŏmĭnūm vĕhĕt īmprŏbŭs ātquĕ40

sērvĭĕt aētērnūm, quĭă pārvō nēscĭĕt ūtī.

Cuī nōn cōnvĕnĭēt sŭă rēs, ūt cālcĕŭs ōlīm,

sī pĕdĕ māiŏr ĕrīt, sŭbŭērtēt, sī mĭnŏr, ūrēt.

Laētūs sōrtĕ tŭā vīvēs săpĭēntĕr, Ărīstī,

nēc mē dīmīttēs īncāstīgātum, ŭbĭ plūră45

cōgĕrĕ quām sătĭs ēst āc nōn cēssārĕ vĭdēbōr.

īmpĕrăt aūt sērvīt cōllēctă pĕcūnĭă cuīquĕ,

tōrtūm dīgnă sĕquī pŏtĭūs quām dūcĕrĕ fūnēm.

haēc tĭbĭ dīctābām pōst fānūm pūtrĕ Văcūnaē,

ēxcēptō quōd nōn sĭmŭl ēssēs cētĕră laētūs.50

11

Quīd tĭbĭ vīsă Chĭōs, Būllātī, nōtăquĕ Lēsbōs,

quīd cōncīnnă Sămōs, quīd Croēsī rēgĭă Sārdīs,

Zmŷrnă quĭd ēt Cŏlŏphōn, māiōră mĭnōrănĕ fāmā?

cūnctănĕ praē Cāmpo ēt Tĭbĕrīnō flūmĭnĕ sōrdēnt?

ān vĕnĭt īn vōtum Āttălĭcīs ēx ūrbĭbŭs ūnă,5

ān Lĕbĕdūm laūdās ŏdĭō mărĭs ātquĕ vĭārūm?

"scīs Lĕbĕdūs quīd sīt; Găbĭīs dēsērtĭŏr ātquĕ

Fīdēnīs vīcūs; tămĕn īllīc vīvĕrĕ vēllēm,

ōblītūsquĕ mĕōrum ōblīvīscēndŭs ĕt īllīs

Nēptūnūm prŏcŭl ē tērrā spēctārĕ fŭrēntēm."10

sēd nĕquĕ quī Căpŭā Rōmām pĕtĭt īmbrĕ lŭtōquĕ

āspērsūs vŏlĕt īn caūpōnā vīvĕrĕ; nēc quī

frīgūs cōllēgīt, fūrnōs ēt bālnĕă laūdāt

ūt fōrtūnātām plēnē praēstāntĭă vītām.

nēc sī tē vălĭdūs iāctāvĕrĭt Aūstĕr ĭn āltō,15

īdcīrcō nāvēm trāns Aēgaēūm mărĕ vēndās.

īncŏlŭmī Rhŏdŏs ēt Mўtĭlēnē pūlchră făcīt quōd

paēnŭlă sōlstĭtĭō, cāmpēstrĕ nĭvālĭbŭs aūrīs,

pēr brūmām Tĭbĕrīs, Sēxtīlī mēnsĕ cămīnūs.

dūm lĭcĕt āc vūltūm sērvāt Fōrtūnă bĕnīgnūm,20

Rōmaē laūdētūr Sămŏs ēt Chĭŏs ēt Rhŏdŏs ābsēns.

tū quāmcūmquĕ dĕūs tĭbĭ fōrtūnāvĕrĭt hōrām

grātā sūmĕ mănū neū dūlcĭă dīffĕr ĭn ānnūm,

ūt quōcūmquĕ lŏcō fŭĕrīs vīxīssĕ lĭbēntēr

tē dīcās; nām sī rătĭo ēt prūdēntĭă cūrās,25

nōn lŏcŭs ēffūsī lātē mărĭs ārbĭtĕr aūfērt;

caēlūm nōn ănĭmūm mūtānt quī trāns mărĕ cūrrūnt.

strēnŭă nōs ēxērcĕt ĭnērtĭă: nāvĭbŭs ātquĕ

quādrīgīs pĕtĭmūs bĕnĕ vīvĕrĕ. quōd pĕtĭs hīc ēst,

ēst Ŭlŭbrīs, ănĭmūs sī tē nōn dēfĭcĭt aēquūs.30

12

Frūctĭbŭs Āgrīppaē Sĭcŭlīs quōs cōllĭgĭs, Īccī,

sī rēctē frŭĕrīs, nōn ēst ūt cōpĭă māiōr

āb Iŏvĕ dōnārī pōssīt tĭbĭ. tōllĕ quĕrēlās:

paūpĕr ĕnīm nōn ēst cuī rērūm sūppĕtĭt ūsūs.

sī vēntrī bĕnĕ, sī lătĕri ēst pĕdĭbūsquĕ tŭīs, nīl5

dīvĭtĭaē pŏtĕrūnt rēgālēs āddĕrĕ māiūs.

sī fōrte īn mĕdĭō pŏsĭtōrum ābstēmĭŭs hērbīs

vīvĭs ĕt ūrtīcā, sīc vīvēs prōtĭnŭs ūt tē

cōnfēstīm lĭquĭdūs Fōrtūnaē rīvŭs ĭnaūrēt,

vēl quĭă nātūrām mūtārĕ pĕcūnĭă nēscīt,10

vēl quĭă cūnctă pŭtās ūnā vīrtūtĕ mĭnōră.

mīrāmūr, sī Dēmŏcrĭtī pĕcŭs ēdĭt ăgēllōs

cūltăquĕ, dūm pĕrĕgre ēst ănĭmūs sĭnĕ cōrpŏrĕ vēlōx,

cūm tu īntēr scăbĭēm tāntam ēt cōntāgĭă lūcrī

nīl pārvūm săpĭās ĕt ădhūc sūblīmĭă cūrēs;15

quaē mărĕ cōmpēscānt caūsaē, quīd tēmpĕrĕt ānnūm.

stēllaē spōntĕ sŭā iūssaēnĕ văgēntŭr ĕt ērrēnt,

quīd prĕmăt ōbscūrūm lūnaē, quīd prōfĕrăt ōrbēm,

quīd vĕlĭt ēt pōssīt rērūm cōncōrdĭă dīscōrs,

Ēmpĕdŏclēs ān Stērtĭnĭūm dēlīrĕt ăcūmēn.20

vērūm seū pīscīs seū pōrrum ēt caēpĕ trŭcīdās,

ūtĕrĕ Pōmpĕĭō Grōspho ēt, sī quīd pĕtĕt, ūltrō

dēfēr; nīl Grōsphūs nĭsĭ vērum ōrābĭt ĕt aēquūm.

vīlĭs ămīcōrum ēst ānnōnă bŏnīs ŭbĭ quīd deēst.

nē tămĕn īgnōrēs quō sīt Rōmānă lŏcō rēs,25

Cāntăbĕr Āgrīppaē, Claūdī vīrtūtĕ Nĕrōnīs

Ārmĕnĭūs cĕcĭdīt; iūs īmpĕrĭūmquĕ Phrăātēs

Caēsărĭs āccēpīt gĕnĭbūs mĭnŏr; aūrĕă frūgēs

Ītălĭaē plēnō dēfūndīt Cōpĭă cōrnū.

13

Ūt prŏfĭcīscēntēm dŏcŭī tē saēpĕ dĭūquĕ,

Aūgūstō rēddēs sīgnātă vŏlūmĭnă, Vīnī,

sī vălĭdūs, sī laētŭs ĕrīt, sī dēnĭquĕ pōscēt;

nē stŭdĭō nōstrī pēccēs ŏdĭūmquĕ lĭbēllīs

sēdŭlŭs īmpōrtēs ŏpĕrā vĕhĕmēntĕ mĭnīstēr.5

sī tē fōrtĕ mĕaē grăvĭs ūrēt sārcĭnă chārtaē,

ābĭcĭtō pŏtĭūs quām quō pērfērrĕ iŭbērīs

clītēllās fĕrŭs īmpīngās, Ăsĭnaēquĕ pătērnūm

cōgnōmēn vērtās īn rīsum ēt fābŭlă fīās.

vīrĭbŭs ūtērīs pēr clīvōs, flūmĭnă, lāmās.10

vīctōr prōpŏsĭtī sĭmŭl āc pērvēnĕrĭs īllūc,

sīc pŏsĭtūm sērvābĭs ŏnūs, nē fōrtĕ sŭb ālā

fāscĭcŭlūm pōrtēs lībrōrum ūt rūstĭcŭs āgnūm,

ūt vīnōsă glŏmūs fūrtīvaē Pŷrrhĭă lānaē,

ūt cūm pīllĕŏlō sŏlĕās cōnvīvă trĭbūlīs.15

nē vūlgō nārrēs tē sūdāvīssĕ fĕrēndō

cārmĭnă, quaē pōssīnt ŏcŭlōs aūrīsquĕ mŏrārī

Caēsărĭs, ōrātūs mūltā prĕcĕ nītĕrĕ pōrrō.

vādĕ, vălē, căvĕ nē tĭtŭbēs māndātăquĕ frāngās.

14

Vīlĭcĕ sīlvārum ēt mĭhĭ mē rēddēntĭs ăgēllī,

quēm tū fāstīdīs hăbĭtātūm quīnquĕ fŏcīs ēt

quīnquĕ bŏnōs sŏlĭtūm Vărĭām dīmīttĕrĕ pātrēs,

cērtēmūs, spīnās ănĭmōne ĕgŏ fōrtĭŭs ān tū

ēvēllās āgro, ēt mĕlĭōr sĭt Hŏrātĭŭs ān rēs.5

mē quămŭīs Lămĭaē pĭĕtās ēt cūră mŏrātūr

frātrēm maērēntīs, rāptō dē frātrĕ dŏlēntīs

īnsōlābĭlĭtēr, tămĕn īstūc mēns ănĭmūsquĕ

fērt ĕt ăvēt spătĭīs ōbstāntĭă rūmpĕrĕ claūstră

rūre ĕgŏ vīvēntēm, tū dīcĭs ĭn ūrbĕ bĕātūm.10

cuī plăcĕt āltĕrĭūs, sŭă nīmīrum ēst ŏdĭō sōrs.

stūltŭs ŭtērquĕ lŏcum īmmĕrĭtūm caūsātŭr ĭnīquē:

īn cūlpa ēst ănĭmūs, quī sē nōn ēffŭgĭt ūmquām.

tū mĕdĭāstīnūs tăcĭtā prĕcĕ rūră pĕtēbās,

nūnc ūrbem ēt lūdōs ēt bālnĕă vīlĭcŭs ōptās:15

mē cōnstārĕ mĭhī scīs ēt dīscēdĕrĕ trīstēm,

quāndōcūmquĕ trăhūnt īnvīsă nĕgōtĭă Rōmām.

nōn ĕădēm mīrāmŭr; ĕō dīscōnvĕnĭt īntēr

mēque ēt tē: nām quaē dēsērta ĕt ĭnhōspĭtă tēsquă

crēdĭs, ămoēnă vŏcāt mēcūm quī sēntĭt, ĕt ōdīt20

quaē tū pūlchră pŭtās. fōrnīx tĭbi ĕt ūnctă pŏpīnă

īncŭtĭūnt ūrbīs dēsīdĕrĭūm, vĭdĕo, ēt quōd

āngŭlŭs īstĕ fĕrēt pĭpĕr ēt tūs ōcĭŭs ūvā,

nēc vīcīnă sŭbēst vīnūm praēbērĕ tăbērnă

quaē pōssīt tĭbĭ, nēc mĕrĕtrīx tībīcĭnă, cūiūs25

ād strĕpĭtūm sălĭās tērraē grăvĭs: ēt tămĕn ūrgēs

iāmprīdēm nōn tāctă lĭgōnĭbŭs ārvă bŏvēmquĕ

dīsiūnctūm cūrās ēt strīctīs frōndĭbŭs ēxplēs;

āddĭt ŏpūs pīgrō rīvūs, sī dēcĭdĭt īmbēr,

mūltā mōlĕ dŏcēndŭs ăprīcō pārcĕrĕ prātō.30

nūnc ăgĕ, quīd nōstrūm cōncēntūm dīvĭdăt aūdī.

quēm tĕnŭēs dĕcŭērĕ tŏgaē nĭtĭdīquĕ căpīllī,

quēm scīs īmmūnēm Cĭnăraē plăcŭīssĕ răpācī,

quēm bĭbŭlūm lĭquĭdī mĕdĭā dē lūcĕ Fălērnī,

cēnă brĕvīs iŭvăt ēt prŏpĕ rīvūm sōmnŭs ĭn hērbā.35

nēc lūsīssĕ pŭdēt, sēd nōn īncīdĕrĕ lūdūm.

nōn īstīc ōblīquo ŏcŭlō mĕă cōmmŏdă quīsquām

līmāt, nōn ŏdĭo ōbscūrō mōrsūquĕ vĕnēnāt;

rīdēnt vīcīnī glaēbās ēt sāxă mŏvēntēm.

cūm sērvīs ūrbānă dĭārĭă rōdĕrĕ māvīs;40

hōrūm tu īn nŭmĕrūm vōtō rŭĭs: īnvĭdĕt ūsūm

līgnōrum ēt pĕcŏrīs tĭbĭ cālo ārgūtŭs ĕt hōrtī.

ōptăt ĕphīppĭă bōs, pĭgĕr ōptăt ărārĕ căbāllūs:

quām scĭt ŭtērquĕ lĭbēns cēnsēbo ēxērcĕăt ārtēm.

15

Quaē sĭt hĭēms Vĕlĭaē, quōd caēlūm, Vālă, Sălērnī,

quōrum hŏmĭnūm rĕgĭo ēt quālīs vĭă - nām mĭhĭ Bāiās

Mūsă sŭpērvăcŭās Āntōnĭŭs, ēt tămĕn īllīs

mē făcĭt īnvīsūm, gĕlĭdā cūm pērlŭŏr ūndā

pēr mĕdĭūm frīgūs; sānē mŷrtētă rĕlīnquī,5

dīctăquĕ cēssāntēm nērvīs ēlīdĕrĕ mōrbūm

sūlpŭră cōntēmnī, vīcūs gĕmĭt, īnvĭdŭs aēgrīs

quī căpŭt ēt stŏmăchūm sūppōnĕrĕ fōntĭbŭs aūdēnt

Clūsīnīs Găbĭōsquĕ pĕtūnt ēt frīgĭdă rūră.

mūtāndūs lŏcŭs ēst ēt dēvērsōrĭă nōtă10

praētĕrăgēndŭs ĕquūs. "quō tēndīs? nōn mĭhĭ Cūmās

ēst ĭtĕr aūt Băĭās" laēvā stŏmăchōsŭs hăbēnā

dīcĕt ĕquēs; sĕd ĕquī frēnāto ēst aūrĭs ĭn ōrĕ -;

māiŏr ŭtrūm pŏpŭlūm frūmēntī cōpĭă pāscāt;

cōllēctōsnĕ bĭbānt īmbrīs pŭtĕōsnĕ pĕrēnnīs15

iūgĭs ăquaē - nām vīnă nĭhīl mŏrŏr īllĭŭs ōraē:

rūrĕ mĕō pōssūm quīdvīs pērfērrĕ pătīquĕ;

ād mărĕ cūm vēnī, gĕnĕrōsum ēt lēnĕ rĕquīrō,

quōd cūrās ăbĭgāt, quōd cūm spē dīvĭtĕ mānēt

īn vēnās ănĭmūmquĕ mĕūm, quōd vērbă mĭnīstrēt,20

quōd mē Lūcānaē iŭvĕnēm cōmmēndĕt ămīcaē -;

trāctŭs ŭtēr plūrīs lĕpŏrēs, ŭtĕr ēdŭcĕt āprōs;

ūtră măgīs pīscīs ĕt ĕchīnōs aēquŏră cēlēnt,

pīnguĭs ŭt īndĕ dŏmūm pōssīm Phaēāxquĕ rĕvērtī,

scrībĕrĕ tē nōbīs, tĭbĭ nōs āccrēdĕrĕ pār ēst.25

Maēnĭŭs, ūt rēbūs mātērnīs ātquĕ pătērnīs

fōrtĭtĕr ābsūmptīs ūrbānūs coēpĭt hăbērī,

scūrră văgūs, nōn quī cērtūm praēsēpĕ tĕnērēt,

īmprānsūs nōn quī cīvēm dīnōscĕrĕt hōstĕ,

quaēlĭbĕt īn quĕmŭīs ōpprōbrĭă fīngĕrĕ saēvūs,30

pērnĭcĭēs ēt tēmpēstās bărăthrūmquĕ măcēllī,

quīdquīd quaēsĭĕrāt vēntrī dōnābăt ăvārō.

hīc ŭbĭ nēquĭtĭaē faūtōrĭbŭs ēt tĭmĭdīs nīl

aūt paūlum ābstŭlĕrāt, pătĭnās cēnābăt ŏmāsī

vīlĭs ĕt āgnīnaē, trĭbŭs ūrsīs quōd sătĭs ēssēt;35

scīlĭcĕt ūt vēntrēs lāmnā cāndēntĕ nĕpōtūm

dīcĕrĕt ūrēndōs, cōrrēctūs Bēstĭŭs. īdēm

quīdquĭd ĕrāt nāctūs praēdaē māiōrĭs, ŭbi ōmnĕ

vērtĕrăt īn fūmum ēt cĭnĕrēm, "nōn hērcŭlĕ mīrōr"

āĭĕbāt "sī quī cŏmĕdūnt bŏnă, cūm sĭt ŏbēsō40

nīl mĕlĭūs tūrdō, nīl vūlvā pūlchrĭŭs āmplā."

nīmīrum hīc ĕgŏ sūm: nām tūta ēt pārvŭlă laūdō

cūm rēs dēfĭcĭūnt, sătĭs īntēr vīlĭă fōrtīs;

vērum ŭbĭ quīd mĕlĭūs cōntīngĭt ĕt ūnctĭŭs, īdēm

vōs săpĕre ēt sōlōs ăĭō bĕnĕ vīvĕrĕ, quōrūm45

cōnspĭcĭtūr nĭtĭdīs fūndātă pĕcūnĭă vīllīs.

16

Nē pērcōntērīs fūndūs mĕŭs, ōptĭmĕ Quīnctī,

ārvō pāscăt ĕrum ān bācīs ŏpŭlēntĕt ŏlīvaē,

pōmīsne ān prātīs ăn ămīctā vītĭbŭs ūlmō,

scrībētūr tĭbĭ fōrmă lŏquācĭtĕr ēt sĭtŭs āgrī.

cōntĭnŭī mōntēs, nī dīssŏcĭēntŭr ŏpācā5

vāllĕ, sĕd ūt vĕnĭēns dēxtrūm lătŭs āspĭcĭāt Sōl,

laēvūm dīscēdēns cūrrū fŭgĭēntĕ văpōrēt.

tēmpĕrĭēm laūdēs. quīd sī rŭbĭcūndă bĕnīgnī

cōrnă vĕprēs ēt prūnă fĕrānt? sī quērcŭs ĕt īlēx

mūltā frūgĕ pĕcūs mūltā dŏmĭnūm iŭvĕt ūmbrā?10

dīcās āddūctūm prŏpĭūs frōndērĕ Tărēntūm.

fōns ĕtĭām rīvō dărĕ nōmĕn ĭdōnĕŭs, ūt nēc

frīgĭdĭōr Thrācām nēc pūrĭŏr āmbĭăt Hēbrūs,

īnfīrmō căpĭtī flŭĭt ūtĭlĭs, ūtĭlĭs ālvō.

haē lătĕbraē dūlcēs, ĕtĭām, sī crēdĭs, ămoēnaē,15

īncŏlŭmēm tĭbĭ mē praēstānt Sēptēmbrĭbŭs hōrīs

tū rēctē vīvīs, sī cūrās ēssĕ quŏd aūdīs.

iāctāmūs iāmprīdem ōmnīs tē Rōmă bĕātūm:

sēd vĕrĕōr nē cuī dē tē plūs quām tĭbĭ crēdās,

nēvĕ pŭtēs ălĭūm săpĭēntĕ bŏnōquĕ bĕātūm,20

neū sī tē pŏpŭlūs sānūm rēctēquĕ vălēntēm

dīctĭtĕt, ōccūltām fēbrēm sūb tēmpŭs ĕdēndī

dīssĭmŭlēs, dōnēc mănĭbūs trĕmŏr īncĭdăt ūnctīs.

stūltōrum īncūrātă pŭdōr mălŭs ūlcĕră cēlāt.

sī quīs bēllă tĭbī tērrā pūgnātă mărīquĕ25

dīcăt ĕt hīs vērbīs văcŭās pērmūlcĕăt aūrīs,

"tēnĕ măgīs sālvūm pŏpŭlūs vĕlĭt ān pŏpŭlūm tū,

sērvĕt ĭn āmbĭgŭō quī cōnsŭlĭt ēt tĭbi ĕt ūrbī

Iūppĭtĕr," Aūgūstī laūdēs āgnōscĕrĕ pōssīs:

cūm pătĕrīs săpĭēns ēmēndātūsquĕ vŏcārī,30

rēspōndēsnĕ tŭō, dīc sōdēs, nōmĭnĕ? "nēmpĕ

vīr bŏnŭs ēt prūdēns dīcī dēlēctŏr ĕgo āc tū."

quī dĕdĭt hōc hŏdĭē crās, sī vŏlĕt, aūfĕrĕt, ūt sī

dētŭlĕrīt fāscīs īndīgnō, dētrăhĕt īdēm.

"pōnĕ, mĕum ēst" īnquīt: pōnō trīstīsquĕ rĕcēdō.35

īdēm sī clāmēt fūrēm, nĕgĕt ēssĕ pŭdīcūm,

cōntēndāt lăquĕō cōllūm prēssīssĕ pătērnūm,

mōrdĕăr ōpprŏbrĭīs fālsīs mūtēmquĕ cŏlōrēs?

fālsŭs hŏnōr iŭvăt ēt mēndāx īnfāmĭă tērrēt

quēm nĭsĭ mēndōsum ēt mĕdĭcāndūm? vīr bŏnŭs ēst quīs?40

"quī cōnsūltă pătrūm, quī lēgēs iūrăquĕ sērvāt,

quō mūltaē māgnaēquĕ sĕcāntūr iūdĭcĕ lītēs,

quō rēs spōnsōre ēt quō caūsaē tēstĕ tĕnēntūr."

sēd vĭdĕt hūnc ōmnīs dŏmŭs ēt vīcīnĭă tōtă

īntrōrsūm tūrpēm, spĕcĭōsūm pēllĕ dĕcōrā.45

"nēc fūrtūm fēcī nēc fūgī" sī mĭhĭ dīcāt

sērvŭs, "hăbēs prĕtĭūm, lōrīs nŏn ŭrērĭs" ăīō.

"nōn hŏmĭnem ōccīdī." "nōn pāscēs īn crŭcĕ cōrvōs."

"sūm bŏnŭs ēt frūgī." rĕnŭīt nĕgĭtātquĕ Săbēllūs.

caūtŭs ĕnīm mĕtŭīt fŏvĕām lŭpŭs āccĭpĭtērquĕ50

sūspēctōs lăquĕōs ĕt ŏpērtūm mīlŭŭs hāmūm.

ōdērūnt pēccārĕ bŏnī vīrtūtĭs ămōrĕ:

tū nĭhĭl ādmīttēs īn tē fōrmīdĭnĕ poēnaē:

sīt spēs fāllēndī, mīscēbīs sācră prŏfānīs.

nām dē mīllĕ făbaē mŏdĭīs cūm sūrrĭpĭs ūnūm,55

dāmnum ēst, nōn făcĭnūs, mĭhĭ pāctō lēnĭŭs īstō.

vīr bŏnŭs, ōmnĕ fŏrūm quēm spēctăt ĕt ōmnĕ trĭbūnāl,

quāndōcūmquĕ dĕōs vēl pōrcō vēl bŏvĕ plācāt,

"Iānĕ pătēr!" clārē, clārē cūm dīxĭt "Ăpōllŏ!"

lābră mŏvēt mĕtŭēns aūdīrī: "pūlchră Lăvērnă,60

dā mĭhĭ fāllĕrĕ, dā iūstō sānctōquĕ vĭdērī,

nōctēm pēccātīs ēt fraūdĭbŭs ōbĭcĕ nūbēm."

quī mĕlĭōr sērvō, quī lībĕrĭōr sĭt ăvārūs,

īn trĭvĭīs fīxūm cūm sē dēmīttĭt ŏb āssēm,

nōn vĭdĕō; nām quī cŭpĭēt, mĕtŭēt quŏquĕ; pōrrō,65

quī mĕtŭēns vīvēt, lībēr mĭhĭ nōn ĕrĭt ūmquām.

pērdĭdĭt ārmă, lŏcūm vīrtūtīs dēsĕrŭīt, quī

sēmpĕr ĭn aūgēndā fēstīnăt ĕt ōbrŭĭtūr rē.

vēndĕrĕ cūm pōssīs cāptīvum, ōccīdĕrĕ nōlī;

sērvĭĕt ūtĭlĭtēr: sĭnĕ pāscāt dūrŭs ărētquĕ,70

nāvĭgĕt āc mĕdĭīs hĭĕmēt mērcātŏr ĭn ūndīs,

ānnōnaē prōsīt, pōrtēt frūmēntă pĕnūsquĕ.

vīr bŏnŭs ēt săpĭēns aūdēbīt dīcĕrĕ "Pēntheū,

rēctōr Thēbārūm, quīd mē pērfērrĕ pătīquĕ

īndīgnūm cōgēs?" "ădĭmām bŏnă." "nēmpĕ pĕcūs, rēm,75

lēctōs, ārgēntūm: tōllās lĭcĕt." "īn mănĭcīs ēt

cōmpĕdĭbūs saēvō tē sūb cūstōdĕ tĕnēbō."

"īpsĕ dĕūs, sĭmŭl ātquĕ vŏlām, mē sōlvĕt." ŏpīnōr

hōc sēntīt, "mŏrĭār." mōrs ūltĭmă līnĕă rērūmst.

17

Quāmvīs, Scaēvă, sătīs pēr tē tĭbĭ cōnsŭlĭs ēt scīs

quō tāndēm pāctō dĕcĕāt māiōrĭbŭs ūtī,

dīscĕ, dŏcēndŭs ădhūc quaē cēnsĕt ămīcŭlŭs, ūt sī

caēcŭs ĭtēr mōnstrārĕ vĕlīt; tămĕn āspĭcĕ sī quīd

ēt nōs, quōd cūrēs prŏprĭūm fēcīssĕ, lŏquāmūr.5

sī tē grātă quĭēs ēt prīmām sōmnŭs ĭn hōrām

dēlēctāt, sī tē pūlvīs strĕpĭtūsquĕ rŏtārūm,

sī laēdīt caūpōnă, Fĕrēntīnum īrĕ iŭbēbō.

nām nĕquĕ dīvĭtĭbūs cōntīngūnt gaūdĭă sōlīs,

nēc vīxīt mălĕ quī nātūs mŏrĭēnsquĕ fĕfēllīt.10

sī prōdēssĕ tŭīs paūlōquĕ bĕnīgnĭŭs īpsūm

tē trāctārĕ vŏlēs, āccēdēs sīccŭs ăd ūnctūm.

"sī prāndērĕt hŏlūs pătĭēntēr, rēgĭbŭs ūtī

nōllĕt Ărīstīppūs." "sī scīrēt rēgĭbŭs ūtī,

fāstīdīrĕt hŏlūs quī mē nŏtăt." ūtrĭŭs hōrūm15

vērbă prŏbēs ēt fāctă dŏcē, vēl iūnĭŏr aūdī

cūr sĭt Ărīstīppī pŏtĭōr sēntēntĭă; nāmquĕ

mōrdācēm Cўnĭcūm sīc ēlūdēbăt, ŭt āiūnt:

"scūrrŏr ĕgo īpsĕ mĭhī, pŏpŭlō tū; rēctĭŭs hōc ēt

splēndĭdĭūs mūlto ēst. ĕquŭs ūt mē pōrtĕt, ălāt rēx20

ōffĭcĭūm făcĭō: tū pōscīs vīlĭă, vērūm

dāntĕ mĭnōr, quămŭīs fērs tē nūllīŭs ĕgēntēm."

ōmnĭs Ărīstīppūm dĕcŭīt cŏlŏr ēt stătŭs ēt rēs,

tēmptāntēm māiōră, fĕrē praēsēntĭbŭs aēquūm:

cōntrā, quēm dŭplĭcī pānnō pătĭēntĭă vēlāt,25

mīrābōr, vītaē vĭă sī cōnvērsă dĕcēbīt.

āltēr pūrpŭrĕūm nōn ēxspēctābĭt ămīctūm,

quīdlĭbĕt īndūtūs cĕlĕbērrĭmă pēr lŏcă vādēt,

pērsōnāmquĕ fĕrēt nōn īncōncīnnŭs ŭtrāmquĕ;

āltēr Mīlētī tēxtām cănĕ pēiŭs ĕt ānguī30

vītābīt chlămўdēm, mŏrĭētūr frīgŏrĕ sī nōn

rēttŭlĕrīs pānnūm. rĕfĕr ēt sĭnĕ vīvăt ĭnēptūs.

rēs gĕrĕre ēt cāptōs ōstēndĕrĕ cīvĭbŭs hōstīs

āttīngīt sŏlĭūm Iŏvĭs ēt caēlēstĭă tēmptāt:

prīncĭpĭbūs plăcŭīssĕ vĭrīs nōn ūltĭmă laūs ēst.35

nōn cuīvīs hŏmĭnī cōntīngĭt ădīrĕ Cŏrīnthūm.

sēdīt quī tĭmŭīt nē nōn sūccēdĕrĕt. ēstō!

quīd, quī pērvēnīt, fēcītnĕ vĭrīlĭtĕr? ātquī

hīc ēst aūt nūsquām quōd quaērĭmŭs. hīc ŏnŭs hōrrēt,

ūt pārvīs ănĭmīs ēt pārvō cōrpŏrĕ māiūs:40

hīc sŭbĭt ēt pērfērt. aūt vīrtūs nōmĕn ĭnānēst,

aūt dĕcŭs ēt prĕtĭūm rēctē pĕtĭt ēxpĕrĭēns vīr.

cōrām rēgĕ sŭō dē paūpērtātĕ tăcēntēs

plūs pōscēntĕ fĕrēnt; dīstāt sūmāsnĕ pŭdēntēr

ān răpĭās. ātquī rērūm căpŭt hōc ĕrăt, hīc fōns.45

"īndōtātă mĭhī sŏrŏr ēst, paūpērcŭlă mātēr,

ēt fūndūs nēc vēndĭbĭlīs nēc pāscĕrĕ fīrmūs"

quī dīcīt, clāmāt "vīctūm dătĕ." sūccĭnĭt āltēr

"ēt mĭhĭ!" dīvĭdŭō fīndētūr mūnĕrĕ quādră.

sēd tăcĭtūs pāscī sī pōssēt cōrvŭs, hăbērēt50

plūs dăpĭs ēt rīxaē mūltō mĭnŭs īnvĭdĭaēquĕ.

Brūndĭsĭūm cŏmĕs aūt Sūrrēntūm dūctŭs ămoēnūm,

quī quĕrĭtūr sălĕbrās ĕt ăcērbūm frīgŭs ĕt īmbrīs,

aūt cīstam ēffrāctam ēt sūbdūctă vĭātĭcă plōrāt,

nōtă rĕfērt mĕrĕtrīcĭs ăcūmĭnă, saēpĕ cătēllām,55

saēpĕ pĕrīscĕlĭdēm rāptām sĭbĭ flēntĭs, ŭtī mōx

nūllă fĭdēs dāmnīs vērīsquĕ dŏlōrĭbŭs ādsīt.

nēc sĕmĕl īrrīsūs trĭvĭīs āttōllĕrĕ cūrāt

frāctō crūrĕ plănūm, lĭcĕt īllī plūrĭmă mānēt

lācrĭmă, pēr sānctūm iūrātūs dīcăt Ŏsīrīm60

"crēdĭtĕ, nōn lūdō; crūdēlēs, tōllĭtĕ claūdūm.

"quaērĕ pĕrēgrīnūm" vīcīnĭă raūcă rĕclāmāt.

18

Sī bĕnĕ tē nōvī, mĕtŭēs, lībērrĭmĕ Lōllī,

scūrrāntīs spĕcĭēm praēbērĕ, prŏfēssŭs ămīcūm.

ūt mātrōnă mĕrētrīcī dīspār ĕrĭt ātquĕ

dīscŏlŏr, īnfīdō scūrraē dīstābĭt ămīcūs.

ēst huīc dīvērsūm vĭtĭō vĭtĭūm prŏpĕ māiūs,5

āspĕrĭtās āgrēstĭs ĕt īncōncīnnă grăvīsquĕ,

quaē sē cōmmēndāt tōnsā cŭtĕ, dēntĭbŭs ātrīs,

dūm vūlt lībērtās dīcī mĕră vērăquĕ vīrtūs.

vīrtūs ēst mĕdĭūm vĭtĭōrum ĕt ŭtrīmquĕ rĕdūctūm.

āltĕr ĭn ōbsĕquĭūm plūs aēquō prōnŭs ĕt īmī10

dērīsōr lēctī sīc nūtūm dīvĭtĭs hōrrēt,

sīc ĭtĕrāt vōcēs ēt vērbă cădēntĭă tōllīt,

ūt pŭĕrūm saēvō crēdās dīctātă măgīstrō

rēddĕrĕ vēl pārtīs mīmūm trāctārĕ sĕcūndās.

āltēr rīxātūr dē lānā saēpĕ căprīnā,15

prōpūgnāt nūgīs ārmātūs: "scīlĭcĕt ūt nōn

sīt mĭhĭ prīmă fĭdēs, ēt vērē quōd plăcĕt ūt nōn

ācrĭtĕr ēlātrēm! prĕtĭum aētās āltĕră sōrdēt."

āmbĭgĭtūr quĭd ĕnīm? Cāstōr scĭăt ān Dŏlĭchōs plūs,

Brūndĭsĭūm Mĭnŭcī mĕlĭūs vĭă dūcăt ăn Āppī.20

quēm dāmnōsă Vĕnūs, quēm praēcēps ālĕă nūdāt,

glōrĭă quēm sūprā vīrīs ēt vēstĭt ĕt ūnguīt,

quēm tĕnĕt ārgēntī sĭtĭs īmpōrtūnă fămēsquĕ,

quēm paūpērtātīs pŭdŏr ēt fŭgă, dīvĕs ămīcūs,

saēpĕ dĕcēm vĭtĭīs īnstrūctĭŏr, ōdĭt ĕt hōrrēt,25

aūt sī nōn ōdīt, rĕgĭt āc vĕlŭtī pĭă mātēr

plūs quām sē săpĕre ēt vīrtūtĭbŭs ēssĕ prĭōrēm

vūlt ĕt ăīt prŏpĕ vēră: "mĕaē - cōntēndĕrĕ nōlī

stūltĭtĭām pātiūntŭr ŏpēs; tĭbĭ pārvŭlă rēs ēst:

ārtă dĕcēt sānūm cŏmĭtēm tŏgă; dēsĭnĕ mēcūm30

cērtāre." Eūtrăpĕlūs cuīcūmquĕ nŏcērĕ vŏlēbāt

vēstīmēntă dăbāt prĕtĭōsă: "bĕātŭs ĕnīm iām

cūm pūlchrīs tŭnĭcīs sūmēt nŏvă cōnsĭlĭa ēt spēs,

dōrmĭĕt īn lūcēm, scōrtō pōstpōnĕt hŏnēstūm

ōffĭcĭūm, nūmmōs ălĭēnōs pāscĕt, ăd īmūm35

Thraēx ĕrĭt aūt hŏlĭtōrĭs ăgēt mērcēdĕ căbāllūm."

ārcānūm nĕquĕ tū scrūtābĕrĭs īllĭŭs ūmquām,

cōmmīssūmquĕ tĕgēs ēt vīnō tōrtŭs ĕt īrā;

nēc tŭă laūdābīs stŭdĭa aūt ălĭēnă rĕprēndēs,

nēc cūm vēnārī vŏlĕt īllĕ, pŏēmătă pāngēs.40

grātĭă sīc frātrūm gĕmĭnōrum Āmphīŏnĭs ātquē

Zēthī dīssĭlŭīt, dōnēc sūspēctă sĕvērō

cōntĭcŭīt lўră. frātērnīs cēssīssĕ pŭtātūr

mōrĭbŭs Āmphīōn: tū cēdĕ pŏtēntĭs ămīcī

lēnĭbŭs īmpĕrĭīs, quŏtĭēnsque ēdūcĕt ĭn āgrōs45

Aētōlīs ŏnĕrātă plăgīs iūmēntă cănēsquĕ,

sūrge ĕt ĭnhūmānaē sĕnĭūm dēpōnĕ Cămēnaē,

cēnēs ūt părĭtēr pūlmēntă lăbōrĭbŭs ēmptă.

Rōmānīs sōllēmnĕ vĭrīs ŏpŭs, ūtĭlĕ fāmaē

vītaēque ēt mēmbrīs, praēsērtīm cūm vălĕās ēt50

vēl cūrsū sŭpĕrārĕ cănēm vēl vīrĭbŭs āprūm

pōssīs. āddĕ vĭrīlĭă quōd spĕcĭōsĭŭs ārmă

nōn ēst quī trāctēt: scīs quō clāmōrĕ cŏrōnaē

proēlĭă sūstĭnĕās cāmpēstrĭă; dēnĭquĕ saēvām

mīlĭtĭām pŭĕr ēt Cāntābrĭcă bēllă tŭlīstī55

sūb dŭcĕ quī tēmplīs Pārthōrūm sīgnă rĕfīgīt

nūnc, ēt sī quĭd ăbēst Ĭtălīs ădĭūdĭcăt ārmīs.

āc nē tē rĕtrăhās ĕt ĭnēxcūsābĭlĭs ābsīs,

quāmvīs nīl ēxtrā nŭmĕrūm fēcīssĕ mŏdūmquĕ

cūrās, īntērdūm nūgārīs rūrĕ pătērnō;60

pārtītūr līntrīs ēxērcĭtŭs, Āctĭă pūgnă

tē dŭcĕ pēr pŭĕrōs hōstīlī mōrĕ rĕfērtūr,

ādvērsārĭŭs ēst frātēr, lăcŭs Hādrĭă, dōnēc

āltĕrŭtrūm vēlōx Vīctōrĭă frōndĕ cŏrōnēt.

cōnsēntīrĕ sŭīs stŭdĭīs quī crēdĭdĕrīt tē,65

faūtŏr ŭtrōquĕ tŭūm laūdābīt pōllĭcĕ lūdūm.

prōtĭnŭs ūt mŏnĕām, sī quīd mŏnĭtōrĭs ĕgēs tū,

quīd, dē quōquĕ vĭro, ēt cuī dīcās saēpĕ vĭdētō.

pērcōntātōrēm fŭgĭtō, nām gārrŭlŭs īdēmst,

nēc rĕtĭnēnt pătŭlaē cōmmīssă fĭdēlĭtĕr aūrēs,70

ēt sĕmĕl ēmīssūm vŏlăt īrrĕvŏcābĭlĕ vērbūm.

nōn āncīllă tŭūm iĕcŭr ūlcĕrĕt ūllă pŭērvĕ

īntrā mārmŏrĕūm vĕnĕrāndī līmĕn ămīcī,

nē dŏmĭnūs pŭĕrī pūlchrī cāraēvĕ pŭēllaē

mūnĕrĕ tē pārvō bĕĕt aūt īncōmmŏdŭs āngāt.75

quālēm cōmmēndēs ĕtĭam ātque ĕtĭam āspĭcĕ, nē mōx

īncŭtĭānt ălĭēnă tĭbī pēccātă pŭdōrēm.

fāllĭmŭr ēt quōndām nōn dīgnūm trādĭmŭs: ērgō

quēm sŭă cūlpă prĕmēt, dēcēptŭs ŏmīttĕ tŭērī,

ūt pĕnĭtūs nōtūm, sī tēmptēnt crīmĭnă, sērvēs80

tūtērīsquĕ tŭō fīdēntēm praēsĭdĭō: quī

dēntē Theōnīnō cūm cīrcūmrōdĭtŭr, ēcquīd

ād tē pōst paūlō vēntūră pĕrīcŭlă sēntīs?

nām tŭă rēs ăgĭtūr, părĭēs cūm prōxĭmŭs ārdēt,

ēt nēglēctă sŏlēnt īncēndĭă sūmĕrĕ vīrīs.85

dūlcĭs ĭnēxpērtīs cūltūră pŏtēntĭs ămīcī:

ēxpērtūs mĕtŭīt. tū, dūm tŭă nāvĭs ĭn āltōst,

hōc ăgĕ, nē mūtātă rĕtrōrsūm tē fĕrăt aūră.

ōdērūnt hĭlărēm trīstēs trīstēmquĕ iŏcōsī,

sēdātūm cĕlĕrēs, ăgĭlēm nāvūmquĕ rĕmīssī;90

pōtōrēs bĭbŭlī mĕdĭā dē nōctĕ Fălērnī

ōdērūnt pōrrēctă nĕgāntēm pōcŭlă, quāmvīs

nōctūrnōs iūrēs tē fōrmīdārĕ tĕpōrēs.

dēmĕ sŭpērcĭlĭō nūbēm: plērūmquĕ mŏdēstūs

ōccŭpăt ōbscūrī spĕcĭēm, tăcĭtūrnŭs ăcērbī.95

īntēr cūnctă lĕgēs ēt pērcōntābĕrĕ dōctōs,

quā rătĭōnĕ quĕās trādūcĕrĕ lēnĭtĕr aēvūm;

nūm tē sēmpĕr ĭnōps ăgĭtēt vēxētquĕ cŭpīdŏ,

nūm păvŏr ēt rērūm mĕdĭōcrĭtĕr ūtĭlĭūm spēs;

vīrtūtēm dōctrīnă părēt, nātūrănĕ dōnēt;100

quīd mīnvāt cūrās, quīd tē tĭbĭ rēddăt ămīcūm;

quīd pūrē trānquīllĕt, hŏnōs ān dūlcĕ lŭcēllūm,

ān sēcrētum ĭtĕr ēt fāllēntīs sēmĭtă vītaē.

mē quŏtĭēns rĕfĭcīt gĕlĭdūs Dīgēntĭă rīvūs,

quēm Māndēlă bĭbīt, rūgōsūs frīgŏrĕ pāgūs,105

quīd sēntīrĕ pŭtās? quīd crēdĭs, ămīcĕ, prĕcārī?

sīt mĭhĭ quōd nūnc ēst, ĕtĭām mĭnŭs, ēt mĭhĭ vīvām

quōd sŭpĕrēst aēvī, sī quīd sŭpĕrēssĕ vŏlūnt dī;

sīt bŏnă lībrōrum ēt prōvīsaē frūgĭs ĭn ānnūm

cōpĭă, neū flŭĭtēm dŭbĭaē spē pēndŭlŭs hōraē.110

sēd sătĭs ēst ōrārĕ Iŏvēm quī pōnĭt ĕt aūfērt,

dēt vītām, dĕt ŏpēs: aēquūm mi ănĭmum īpsĕ părābō.

19

Prīscō sī crēdīs, Maēcēnās dōctĕ, Crătīnō,

nūllă plăcērĕ dĭū nēc vīvĕrĕ cārmĭnă pōssūnt

quaē scrībūntŭr ăquaē pōtōrĭbŭs. ūt mălĕ sānōs

āscrīpsīt Lībēr Sătўrīs Faūnīsquĕ pŏētās,

vīnă fĕrē dūlcēs ōlvērūnt mānĕ Cămēnaē.5

laūdĭbŭs ārgŭĭtūr vīnī vīnōsŭs Hŏmērūs;

Ēnnĭŭs īpsĕ pătēr nūmquām nĭsĭ pōtŭs ăd ārmă

prōsĭlŭīt dīcēndă. "fŏrūm pŭtĕālquĕ Lĭbōnīs

māndābō sīccīs, ădĭmām cāntārĕ sĕvērīs":

hōc sĭmŭl ēdīxī, nōn cēssāvērĕ pŏētaē10

nōctūrnō cērtārĕ mĕrō, pūtērĕ dĭūrnō.

quīd sī quīs vūltū tōrvō fĕrŭs ēt pĕdĕ nūdō

ēxĭgŭaēquĕ tŏgaē sĭmŭlēt tēxtōrĕ Cătōnēm,

vīrtūtēmnĕ rĕpraēsēntēt mōrēsquĕ Cătōnīs?

rūpĭt Ĭārbītām Tĭmăgēnīs aēmŭlă līnguă,15

dūm stŭdĕt ūrbānūs tēndītquĕ dĭsērtŭs hăbērī.

dēcĭpĭt ēxēmplār vĭtĭīs ĭmĭtābĭlĕ; quōdsī

pāllērēm cāsū, bĭbĕrēnt ēxsānguĕ cŭmīnūm.

ō | ĭmĭtātōrēs, sērvūm pĕcŭs, ūt mĭhĭ saēpĕ

bīlēm, saēpĕ iŏcūm vēstrī mōvērĕ tŭmūltūs!20

lībĕră pēr văcŭūm pŏsŭī vēstīgĭă prīncēps

nōn ălĭēnă mĕō prēssī pĕdĕ. quī sĭbĭ fīdēt

dūx rĕgĕt ēxāmēn. Părĭōs ĕgŏ prīmŭs ĭāmbōs

ōstēndī Lătĭō, nŭmĕrōs ănĭmōsquĕ sĕcūtūs

Ārchĭlŏchī, nōn rēs ĕt ăgēntĭă vērbă Lўcāmbēn.25

āc nē mē fŏlĭīs ĭdĕō brĕvĭōrĭbŭs ōrnēs

quōd tĭmŭī mūtārĕ mŏdōs ēt cārmĭnĭs ārtēm,

tēmpĕrăt Ārchĭlŏchī Mūsām pĕdĕ māscŭlă Sāpphō,

tēmpĕrăt Ālcaēūs, sēd rēbŭs ĕt ōrdĭnĕ dīspār,

nēc sŏcĕrūm quaērīt quēm vērsĭbŭs ōblĭnăt ātrīs,30

nēc spōnsaē lăquĕūm fāmōsō cārmĭnĕ nēctīt.

hūnc ĕgŏ, nōn ălĭō dīctūm prĭŭs ōrĕ, Lătīnūs

vūlgāvī fĭdĭcēn. iŭvăt īmmĕmŏrātă fĕrēntēm

īngĕnŭīs ŏcŭlīsquĕ lĕgī mănĭbūsquĕ tĕnērī.

scīrĕ vĕlīs mĕă cūr īngrātŭs ŏpūscŭlă lēctōr35

laūdĕt ămētquĕ dŏmī, prĕmăt ēxtrā līmĕn ĭnīquūs:

nōn ĕgŏ vēntōsaē plēbīs sūffrāgĭă vēnōr

īmpēnsīs cēnārum ēt trītaē mūnĕrĕ vēstīs;

nōn ĕgŏ, nōbĭlĭūm scrīptōrum aūdītŏr ĕt ūltōr,

grāmmătĭcās āmbīrĕ trĭbūs ēt pūlpĭtă dīgnōr:40

hīnc īllaē lăcrĭmaē. "spīssīs īndīgnă thĕātrīs

scrīptă pŭdēt rĕcĭtāre ēt nūgīs āddĕrĕ pōndūs"

sī dīxī, "rīdēs" ăĭt "ēt Iŏvĭs aūrĭbŭs īstă

sērvās: fīdĭs ĕnīm mānārĕ pŏētĭcă mēllă

tē sōlūm, tĭbĭ pūlchĕr." ăd haēc ĕgŏ nārĭbŭs ūtī45

fōrmīdo ēt, lūctāntĭs ăcūtō nē sĕcĕr ūnguī,

"dīsplĭcĕt īstĕ lŏcūs" clāmo ēt dīlūdĭă pōscō.

lūdŭs ĕnīm gĕnŭīt trĕpĭdūm cērtāmĕn ĕt īrām,

īră trŭcēs ĭnĭmīcĭtĭās ēt fūnĕbrĕ bēllūm.

20

Vērtūmnūm Iānūmquĕ, lĭbēr, spēctārĕ vĭdērīs,

scīlĭcĕt ūt prōstēs Sŏsĭōrūm pūmĭcĕ mūndūs.

ōdīstī clāvīs ēt grātă sĭgīllă pŭdīcō;

paūcīs ōstēndī gĕmĭs ēt cōmmūnĭă laūdās,

nōn ĭtă nūtrītūs. Fŭgĕ quō dēscēndĕrĕ gēstīs.5

nōn ĕrĭt ēmīssō rĕdĭtūs tĭbĭ. "quīd mĭsĕr ēgī?

quīd vŏlŭī?" dīcēs, ŭbĭ quīd tē laēsĕrĭt, ēt scīs

īn brĕvĕ tē cōgī cūm plēnūs lānguĕt ămātōr.

Quōdsī nōn ŏdĭō pēccāntīs dēsĭpĭt aūgūr,

cārŭs ĕrīs Rōmaē dōnēc tē dēsĕrăt aētās;10

cōntrēctātŭs ŭbī mănĭbūs sōrdēscĕrĕ vūlgī

coēpĕrĭs, aūt tĭnĕās pāscēs tăcĭtūrnŭs ĭnērtīs,

aūt fŭgĭēs Ŭtĭcam aūt vīnctūs mīttērĭs Ĭlērdām.

Rīdēbīt mŏnĭtōr nōn ēxaūdītŭs, ŭt īllĕ

quī mălĕ pārēntem īn rūpēs prōtrūsĭt ăsēllūm15

īrātūs: quĭs ĕnim īnvītūm sērvārĕ lăbōrēt?

hōc quŏquĕ tē mănĕt, ūt pŭĕrōs ĕlĕmēntă dŏcēntēm

ōccŭpĕt ēxtrēmīs īn vīcīs bālbă sĕnēctūs.

cūm tĭbĭ sōl tĕpĭdūs plūrīs ādmōvĕrĭt aūrīs,

mē lībērtīnō nātūm pătre ĕt īn tĕnŭī rē20

māiōrēs pēnnās nīdo ēxtēndīssĕ lŏquērīs,

ūt quāntūm gĕnĕrī dēmās vīrtūtĭbŭs āddās;

mē prīmīs Ūrbīs bēllī plăcŭīssĕ dŏmīquĕ;

cōrpŏrĭs ēxĭgŭī. praēcānūm, sōlĭbŭs āptūm,

īrāscī cĕlĕrēm, tămĕn ūt plācābĭlĭs ēssēm.25

fōrtĕ mĕūm sī quīs tē pērcōntābĭtŭr aēvūm,

mē quătĕr ūndēnōs scĭăt īmplēvīssĕ Dĕcēmbrīs

cōllēgām Lĕpĭdūm quō dūxīt Lōllĭŭs ānnō.