P. PAPINII STATII - SILVARUM LIBER III

3

STATIVS POLLIO SVO SALVTEM

Tibi certe, Polli dulcissime et hac cui tam fideliter inhaeres quiete dignissime, non habeo diu probandam libellorum istorum temeritatem, cum scias multos ex illis in sinu tuo subito natos et hanc audaciam stili nostri frequenter expaueris, quotiens in illius facundiae tuae penetrale seductus altius litteras intro et in omnes a te studiorum sinus ducor. Securus itaque tertius hic Siluarum nostrarum liber ad te mittitur. Habuerat quidem et secundus te testem, sed hic habet auctorem. Nam primum limen eius Hercules Surrentinus aperit, quem in litore tuo consecratum, statim ut uideram, his uersibus adoraui. Sequitur libellus quo splendidissimum et mihi iucundissimum iuuenem Maecium Celerem, a sacratissimo imperatore missum ad legionem Syriacam, quia sequi non poteram, sic prosecutus sum. Merebatur et Claudi Etrusci mei pietas aliquod ex studiis nostris solacium, cum lugeret ueris (quod iam rarissimum est) lacrimis senem patrem. Earinus praeterea, Germanici nostri libertus, scit quam diu desiderium eius moratus sim, cum perisset ut capillos suos, quos cum gemmata pyxide et speculo ad Pergamenum Asclepium mittebat, uersibus dedicarem. Summa est ecloga qua mecum secedere Neapolim Claudiam meam exhortor. Hic, si uerum dicimus, sermo est, et quidem securus ut cum uxore et qui persuadere malit quam placere. Huic praecipue libello fauebis cum scias hanc destinationem quietis meae tibi maxime intendere meque non tam in patriam quam ad te secedere. Vale.

I

HERCVLES SVRRENTINVS POLLI FELICIS

Īntērmīssă tĭbī rĕnŏvāt, Tīrŷnthĭĕ, sācră

Pōllĭŭs ēt caūsās dēsīgnāt dēsĭdĭs ānnī,

quōd cŏlĕrīs māiōrĕ thŏlō nēc lītŏră paūpēr

nūdă tĕnēs tēctūmquĕ văgīs hăbĭtābĭlĕ naūtīs,

sēd nĭtĭdōs pōstēs Grāīsque ēffūltă mĕtāllīs

cūlmĭnă, ceū taēdīs ĭtĕrūm lūstrātŭs hŏnēstī

īgnĭs ăb Oētaēā cōnscēndĕrĭs aēthĕră flāmmā.

Vīx ŏcŭlīs ănĭmōquĕ fĭdēs. Tūne īllĕ rĕclūsī

līmĭnĭs ēt pārvaē cūstōs īnglōrĭŭs āraē?

Ūnde haēc aūlă rĕcēns fūlgōrque ĭnŏpīnŭs ăgrēstī

Ālcīdaē? Sūnt fātă dĕūm, sūnt fātă lŏcōrūm.

Ō vēlōx pĭĕtās! Stĕrĭlēs hīc nūpĕr hărēnās

ād spārsūm pĕlăgō mōntīs lătŭs hīrtăquĕ dūmīs

sāxă nĕc ūllă pătī făcĭlēs vēstīgĭă tērrās

cērnĕre ĕrāt. Quaēnām sŭbĭtō fōrtūnă rĭgēntēs

dītāvīt scŏpŭlōs? Tŷriōne haēc moēnĭă plēctrō

ān Gĕtĭcā vēnērĕ lўrā? Stŭpĕt īpsĕ lăbōrēs

ānnŭs, ĕt āngūstī bīssēnō līmĭtĕ mēnsēs

lōngaēvūm mīrāntŭr ŏpūs. Dĕŭs āttŭlĭt ārcēs

ērēxītquĕ sŭās, ātque ōblūctāntĭă sāxă

sūmmōvīt nītēns ēt māgnō pēctŏrĕ mōntēm

rēppŭlĭt: īmmītēm crēdās iūssīssĕ nŏvērcām.

Ērgo ăgĕ, seū pătrĭōs lībēr iām lēgĭbŭs Ārgōs

īncŏlĭs ēt mērsūm tŭmŭlīs Eūrŷsthĕă cālcās,

sīvĕ tŭī sŏlĭūm Iŏvĭs ēt vīrtūtĕ părātā

āstră tĕnēs, haūstūmquĕ tĭbī sūccīnctă bĕātī

nēctărĭs ēxclūsō mĕlĭōr Phrўgĕ pōrrĭgĭt Hēbē:

hūc ădĕs ēt gĕnĭūm tēmplīs nāscēntĭbŭs īnfēr.

Nōn tē Lērnă nŏcēns nēc paūpĕrĭs ārvă Mŏlōrchī

nēc fōrmīdātūs Nĕmĕēs ăgĕr āntrăquĕ pōscūnt

Thrācĭă nēc Phărĭī pōllūta āltārĭă rēgīs,

sēd fēlīx sīmplēxquĕ dŏmūs fraūdūmquĕ mălārūm

īnscĭa ĕt hōspĭtĭbūs sŭpĕrīs dīgnīssĭmă sēdēs.

Pōnĕ trŭcēs ārcūs āgmēnque īmmītĕ phărētraē

ēt rēgūm mūltō pērfūsūm sānguĭnĕ rōbūr,

īnstrātūmque ŭmĕrīs dīmīttĕ rĭgēntĭbŭs hōstēm.

Hīc tĭbĭ Sīdŏnĭō cēlsūm pūlvīnăr ăcānthō

tēxĭtŭr ēt sīgnīs crēscīt tŏrŭs āspĕr ĕbūrnīs.

Pācātūs mītīsquĕ vĕnī nēc tūrbĭdŭs īrā

nēc fămŭlārĕ tĭmēns, sēd quēm tē Maēnălĭs Aūgē

cōnfēctūm thĭăsīs ēt mūltō frātrĕ mădēntēm

dētĭnŭīt quālēmquĕ văgaē pōst crīmĭnă nōctīs

Thēspĭŭs ōbstŭpŭīt, tŏtĭēns sŏcĕr. Hīc tĭbĭ fēstă

gŷmnăs ĕt īnsōntēs iŭvĕnūm sĭnĕ caēstĭbŭs īraē

ānnŭă vēlōcī pĕrăgūnt cērtāmĭnă lūstrō.

Hīc tēmplīs īnscrīptŭs ăvō gaūdēntĕ săcērdōs

pārvŭs ădhūc sĭmĭlīsquĕ tŭī, cūm prīmă nŏvērcaē

mōnstră mănū prĕmĕrēs ātque ēxănĭmātă dŏlērēs.

Sēd quaēnām sŭbĭtī, vĕnĕrānda, ēxōrdĭă tēmplī

dīc ăgĕ, Cāllĭŏpē; sŏcĭūs tĭbĭ grāndĕ sŏnābīt

Ālcīdēs tēnsōquĕ mŏdōs ĭmĭtābĭtŭr ārcū.

Tēmpŭs ĕrāt, caēlī cūm tōrrēntīssĭmŭs āxīs

īncūmbīt tērrīs īctūsque Hўpĕrīŏnĕ mūltō

ācĕr ănhēlāntīs īncēndīt Sīrĭŭs āgrōs.

Iāmquĕ dĭēs ădĕrāt, prŏfŭgīs cūm rēgĭbŭs āptūm

fūmăt Ărīcīnūm Trĭvĭaē nĕmŭs ēt făcĕ mūltā

cōnscĭŭs Hīppŏlўtī splēndēt lăcŭs; īpsă cŏrōnāt

ēmĕrĭtōs Dīānă cănēs ēt spīcŭlă tērgēt

ēt tūtās sĭnĭt īrĕ fĕrās, ōmnīsquĕ pŭdīcīs

Ītălă tērră fŏcīs Hĕcătēĭdăs ēxcŏlĭt īdūs.

Āst ĕgŏ, Dārdănĭaē quāmvīs sūb cōllĭbŭs Ālbaē

rūs prŏprĭūm māgnīquĕ dŭcīs mĭhĭ mūnĕrĕ cūrrēns

ūndă dŏmī cūrās mūlcēre aēstūsquĕ lĕvārĕ

sūffĭcĕrēnt, nōtās Sīrēnūm nōmĭnĕ rūpēs

fācūndīquĕ lărēm Pōllī nōn hōspĕs hăbēbām,

āssĭdŭē mōrēsquĕ vĭrī pācēmquĕ nŏvōsquĕ

Pīĕrĭdūm flōrēs īntāctăquĕ cārmĭnă dīscēns.

Fōrtĕ dĭēm Trĭvĭaē dūm lītŏrĕ dūcĭmŭs ūdō

āngūstāsquĕ fŏrēs ādsuētăquĕ tēctă grăvātī

frōndĭbŭs ēt pătŭlā dēfēndĭmŭs ārbŏrĕ sōlēs,

dēlĭtŭīt caēlum ēt sŭbĭtīs lūx cāndĭdă cēssīt

nūbĭbŭs āc tĕnŭīs grăvĭōrĕ făvōnĭŭs aūstrō

īmmădŭīt; quālēm Lĭbўaē Sātūrnĭă nīmbūm

āttŭlĭt, Īlĭăcō dūm dīvĕs Ĕlīssă mărītō

dōnātūr tēstēsque ŭlŭlānt pēr dēvĭă nŷmphaē.

Dīffŭgĭmūs, fēstāsquĕ dăpēs rĕdĭmītăquĕ vīnă

ārrĭpĭūnt fămŭlī; nēc quō cōnvīvĭă mīgrēnt,

quāmvīs īnnŭmĕraē gaūdēntĭă rūră sŭpērnē

īnsēdērĕ dŏmūs ēt mūltō cūlmĭnĕ dīvēs

mōns nĭtĕt: īnstāntēs sēd prōxĭmă quaērĕrĕ nīmbī

suādēbānt laēsīquĕ fĭdēs rĕdĭtūră sĕrēnī.

Stābāt dīctă săcrī tĕnŭīs căsă nōmĭnĕ tēmplī

ēt māgnum Ālcīdēn hŭmĭlī lărĕ pārvă prĕmēbāt,

flūctĭvăgōs naūtās scrūtātōrēsquĕ prŏfūndī

vīx ŏpĕrīrĕ căpāx. Hūc ōmnīs tūrbă cŏīmūs,

hūc ĕpŭlaē dītēsquĕ tŏrī coētūsquĕ mĭnīstrūm

stīpāntūr nĭtĭdaēquĕ cŏhōrs grātīssĭmă Pōllaē.

Nōn cēpērĕ fŏrēs, āngūstăquĕ dēfĭcĭt aēdēs.

Ērŭbŭīt rīsītquĕ dĕūs dīlēctăquĕ Pōllī

cōrdă sŭbīt blāndīsquĕ vĭrūm cōmplēctĭtŭr ūlnīs.

"Tūne" īnquīt "lārgītŏr ŏpūm, quī mēntĕ prŏfūsā

tēctă Dĭcārchēī părĭtēr iŭvĕnēmquĕ rĕplēstī

Pārthĕnŏpēn? Nōstrō quī tōt fāstīgĭă mōntī,

tōt vĭrĭdēs lūcōs, tōt sāxa ĭmĭtāntĭă vūltūs

aērăquĕ, tōt scrīptō vīvēntēs lūmĭnĕ cērās

fīxīstī? Quĭd ĕnim īstă dŏmūs, quīd tērră, prĭūsquām

tē gaūdērĕt, ĕrāt? lōngō tū trāmĭtĕ nūdōs

tēxīstī scŏpŭlōs, fŭĕrātque ŭbĭ sēmĭtă tāntūm,

nūnc tĭbĭ dīstīnctīs stāt pōrtĭcŭs āltă cŏlūmnīs,

nē sōrdērĕt ĭtēr. Cūrvī tū lītŏrĭs ōrā

claūsīstī călĭdās gĕmĭnā tēstūdĭnĕ nŷmphās.

vīx ŏpĕra ēnŭmĕrēm; mĭhĭ paūpĕr ĕt īndĭgŭs ūnī

Pōllĭŭs? ēt tālīs hĭlărīs tămĕn īntrŏ pĕnātēs

ēt lītūs, quōd pāndĭs, ămō. Sēd prōxĭmă sēdēm

dēspĭcĭt ēt tăcĭtē rīdēt mĕă līmĭnă Iūnŏ.

Dā tēmplūm dīgnāsquĕ tŭīs cōnātĭbŭs ārās,

quās pūppēs vēlīs nōlīnt trānsīrĕ sĕcūndīs,

quō pătĕr aēthĕrĭūs mēnsīsque āccītă dĕōrūm

tūrba ĕt ăb ēxcēlsō vĕnĭāt sŏrŏr hōspĭtă tēmplō.

Nēc tē, quōd sŏlĭdūs cōntrā rĭgĕt ūmbŏ mălīgnī

mōntĭs ĕt īmmēnsō nōn ūmquam ēxēsŭs ăb aēvō,

tērrĕăt: īpse ădĕro ēt cōnāmĭnă tāntă iŭvābō

āspĕrăque īnvītaē pērfrīngām vīscĕră tērraē.

Īncĭpe ĕt Hērcŭlĕīs fīdēns hōrtātĭbŭs aūdē.

Nōn Āmphīŏnĭaē stĕtĕrīnt vēlōcĭŭs ārcēs

Pērgămĕūsvĕ lăbōr". Dīxīt mēntēmquĕ rĕlīquīt.

Nēc mŏră cūm scrīptā fōrmātŭr ĭmāgĭnĕ tēlă.

Īnnŭmĕraē cŏĭērĕ mănūs: hīs caēdĕrĕ sīlvās

ēt lēvārĕ trăbēs, īllīs īmmērgĕrĕ cūraē

fūndāmēntă sŏlō. Cŏquĭtūr pārs ūmĭdă tērraē

prōtēctūra hĭĕmēs ātque ēxclūsūră prŭīnās,

īndŏmĭtūsquĕ sĭlēx cūrvā fōrnācĕ lĭquēscīt.

Praēcĭpŭūs sĕd ĕnīm lăbŏr ēst ēxscīndĕrĕ dēxtrā

ōppŏsĭtās rūpēs ēt sāxă nĕgāntĭă fērrō.

Hīc pătĕr īpsĕ lŏcī pŏsĭtīs Tīrŷnthĭŭs ārmīs

īnsūdāt vălĭdāquĕ sŏlūm dēfōrmĕ bĭpēnnī,

cūm grăvĕ nōctūrnā caēlūm sūbtēxĭtŭr ūmbrā,

īpsĕ fŏdīt, dītēsquĕ Căpraē vĭrĭdēsquĕ rĕsūltānt

Taūrŭbŭlae, ēt tērrīs īngēns rĕdĭt aēquŏrĭs ēchō.

Nōn tām grāndĕ sŏnāt mōtīs īncūdĭbŭs Aētnē,

cūm Brōntēs Stĕrŏpēsquĕ fĕrīt, nēc māiŏr ăb āntrīs

Lēmnĭăcīs frăgŏr ēst ŭbĭ flāmmĕŭs aēgĭdă caēlāt

Mūlcĭbĕr ēt cāstīs ēxōrnāt Pāllădă dōnīs.

Dēcrēscūnt scŏpŭli, ēt rŏsĕā sūb lūcĕ rĕvērsī

ārtĭfĭcēs mīrāntŭr ŏpūs. Vīx ānnŭs ănhēlāt

āltĕr, ĕt īngēntī dīvēs Tīrŷnthĭŭs ārcĕ

dēspēctāt flūctūs ēt iūnctaē tēctă nŏvērcaē

prōvŏcăt ēt dīgnīs īnvītāt Pāllădă tēmplīs.

Iām plăcĭdaē dānt sīgnă tŭbaē, iām fōrtĭbŭs ārdēns

fūmăt hărēnă săcrīs. Hōs nēc Pīsaēŭs hŏnōrēs

Iūppĭtĕr aūt Cīrrhaē pătĕr āspērnētŭr ŏpācaē.

Nīl hīs trīstĕ lŏcīs; cēdāt lăcrĭmābĭlĭs Īsthmōs,

cēdăt ătrōx Nĕmĕē: lĭtăt hīc fēlīcĭŏr īnfāns.

Īpsaē pūmĭcĕīs vĭrĭdēs Nērēĭdĕs āntrīs

ēxsĭlĭūnt ūltrō, scŏpŭlīs ūmēntĭbŭs haērēnt,

nēc pŭdĕt ōccūltē nūdās spēctārĕ pălaēstrās.

Spēctăt ĕt Īcărĭō nĕmŏrōsūs pālmĭtĕ Gaūrūs

sīlvăquĕ quaē fīxām pĕlăgō Nēsīdă cŏrōnāt,

ēt plăcĭdūs Līmōn ōmēnque Eūploēă cărīnīs,

ēt Lūcrīnă Vĕnūs, Phrўgĭōque ē vērtĭcĕ Grāiās

āddīscēs, Mīsēnĕ, tŭbās, rīdētquĕ bĕnīgnă

Pārthĕnŏpē gēntīlĕ săcrūm nūdōsquĕ vĭrōrūm

cērtātūs ēt pārvă sŭaē sĭmŭlācră cŏrōnaē.

Quīn ăge ĕt īpsĕ lĭbēns prŏprĭī cērtāmĭnĭs āctūs

īnvīctā dīgnārĕ mănū; seū nūbĭlă dīscō

fīndĕrĕ seū vŏlŭcrēs Zĕphўrōs praēcēdĕrĕ tēlō

seū tĭbĭ dūlcĕ mănū Lĭbўcās nōdārĕ pălaēstrās,

īndūlgē sācrīs ēt, sī tĭbĭ pōmă sŭpērsūnt

Hēspĕrĭdūm, grĕmĭō vĕnĕrābĭlĭs īngĕrĕ Pōllaē;

nām căpĭt ēt tāntūm nōn dēgĕnĕrābĭt hŏnōrēm.

Quōd sī dūlcĕ dĕcūs vĭrĭdēsquĕ rĕsūmĕrĕt ānnōs,

(dā vĕnĭam, Ālcīdē) fōrs hīc ēt pēnsă tŭlīssēs.

Haēc ĕgŏ nāscēntēs laētūs bācchātŭs ăd ārās

lībāmēntă tŭlī. Nūnc īpse īn līmĭnĕ cērnō

sōlvēntēm vōcēs ēt tālĭă dīctă fĕrēntēm:

"Mācte ănĭmīs ŏpĭbūsquĕ mĕōs ĭmĭtātĕ lăbōrēs,

quī rĭgĭdās rūpēs īnfēcūndaēquĕ pŭdēndă

nātūraē dēsērtă dŏmās ēt vērtĭs ĭn ūsūm

lūstra hăbĭtātă fĕrīs foēdēquĕ lătēntĭă prōfērs

nūmĭnă. Quaē tĭbĭ nūnc mĕrĭtōrūm praēmĭă sōlvām?

Quās rĕfĕrām grātēs? Pārcārūm fīlă tĕnēbō

ēxtēndāmquĕ cŏlūs (dūrām scĭŏ vīncĕrĕ Mōrtēm),

āvērtām lūctūs ēt trīstĭă dāmnă vĕtābō

tēquĕ nĭhīl laēsūm vĭrĭdī rĕnŏvābŏ sĕnēctā

cōncēdāmquĕ dĭū iŭvĕnēs spēctārĕ nĕpōtēs,

dōnĕc ĕt hīc spōnsaē mātūrŭs ĕt īllă mărītō,

rūrsŭs ĕt ēx īllīs sŭbŏlēs nŏvă grēxquĕ prŏtērvūs

nūnc ŭmĕrīs īrrēptĕt ăvī, nūnc āgmĭnĕ blāndō

cērtātīm plăcĭdaē cōncūrrăt ăd ōscŭlă Pōllaē.

Nām tēmplīs nūmquām stătŭētūr tērmĭnŭs aēvī,

dūm mē flāmmĭgĕrī pōrtābīt māchĭnă caēlī.

Nēc mĭhĭ plūs Nĕmĕē prīscūmque hăbĭtābĭtŭr Ārgōs

nēc Tībūrnă dŏmūs sōlīsquĕ cŭbīlĭă Gādēs".

Sīc ăĭt; ēt tāngēns sūrgēntem āltārĭbŭs īgnēm

pōpŭlĕāquĕ mŏvēns ālbēntĭă tēmpŏră sīlvā

ēt Stўga ĕt aēthĕrĭī iūrāvīt fūlmĭnă Pātrīs.

II

PROPEMPTICON MAECIO CELERI

Dī quĭbŭs aūdācēs ămŏr ēst sērvārĕ cărīnās

saēvăquĕ vēntōsī mūlcērĕ pĕrīcŭlă pōntī,

stērnĭtĕ mōllĕ frĕtūm plăcĭdūmque ādvērtĭtĕ vōtīs

cōncĭlĭum, ēt lēnīs nōn ōbstrĕpăt ūndă prĕcāntī:

grāndĕ tŭō rārūmquĕ dămūs, Nēptūnĕ, prŏfūndō

dēpŏsĭtūm. Iŭvĕnīs dŭbĭō cōmmīttĭtŭr āltō

Maēcĭŭs ātque ănĭmaē pārtēm sŭpĕr aēquŏră nōstraē

māiōrēm trānsfērrĕ părāt. Prōfērtĕ bĕnīgnă

sīdĕra ĕt āntēmnaē gĕmĭnō cōnsīdĭtĕ cōrnū,

Oēbălĭī frātrēs; vōbīs pōntūsquĕ pŏlūsquĕ

lūcĕăt; Īlĭăcaē lōngē nīmbōsă sŏrōrīs

āstră fŭgātĕ, prĕcōr, tōtōque ēxclūdĭtĕ caēlō.

Vōs quŏquĕ caērŭlĕūm pōntī, Nērēĭdĕs, āgmēn,

quīs hŏnŏr ēt rēgnī cēssīt fōrtūnă sĕcūndī

(dīcĕrĕ quaē māgnī fās sīt mĭhĭ sīdĕră pōntī),

sūrgĭtĕ dē vĭtrĕīs spūmōsaē Dōrĭdŏs āntrīs

Bāiānōsquĕ sĭnūs ēt fētă tĕpēntĭbŭs ūndīs

lītŏră trānquīllō cērtātim āmbītĕ nătātū,

quaērēntēs ŭbĭ cēlsă rătīs, quām scāndĕrĕ gaūdēt

nōbĭlĭs Aūsŏnĭaē Cĕlĕr ārmĭpŏtēntĭs ălūmnūs.

Nēc quaērēndă dĭū; mŏdŏ nām trāns aēquŏră tērrīs

prīmă Dĭcārchēīs Phărĭūm grăvĭs īntŭlĭt ānnūm,

prīmă sălūtāvīt Căprĕās ēt mārgĭnĕ dēxtrō

spārsīt Tŷrrhēnaē Mărĕōtĭcă vīnă Mĭnērvaē.

Hūiŭs ŭtrūmquĕ lătūs mōllī praēcīngĭtĕ gŷrō,

pārtītaēquĕ vĭcēs vōs stūppĕă tēndĭtĕ mālī

vīncŭlă, vōs sūmmīs ādnēctĭtĕ sīpără vēlīs,

vōs Zĕphўrīs ăpĕrītĕ sĭnūs; pārs trānstră rĕpōnāt,

pārs dēmīttăt ăquīs cūrvaē mŏdĕrāmĭnă pūppīs;

sīnt quĭbŭs ēxplōrēt prīmōs grăvĭs ārtĕ mŏlōrchōs,

quaēquĕ sĕcūtūrām rĕlĭgēnt pōst tērgă phăsēlōn

ūncăquĕ sūmmērsaē pĕnĭtūs rĕtĭnācŭlă vēllānt;

tēmpĕrĕt haēc aēstūs pĕlăgūsque īnclīnĕt ăd ōrtūs:

ōffĭcĭō cărĕāt glaūcārūm nūllă sŏrōrūm.

Hīnc mūltō Prōteūs gĕmĭnōque hīnc cōrpŏrĕ Trītōn

praēnătĕt, ēt sŭbĭtīs quī pērdĭdĭt īnguĭnă mōnstrīs

Glaūcŭs, ădhūc pătrĭīs quŏtĭēns āllābĭtŭr ōrīs

lītŏrĕām blāndā fĕrĭēns Ānthēdŏnă caūdā.

Tū tămĕn ānte ōmnēs dīvā cūm mātrĕ, Pălaēmōn,

ānnŭĕ, sī vēstrās ămŏr ēst mĭhĭ pāndĕrĕ Thēbās,

nēc cănŏ dēgēnērī Phoēbeum Āmphīŏnă plēctrō.

Ēt pătĕr Aēŏlĭō frāngīt quī cārcĕrĕ vēntōs,

cuī vărĭī flātūs ōmnīsquĕ pĕr aēquŏră mūndī

spīrĭtŭs ātque hĭĕmēs nīmbōsăquĕ nūbĭlă pārēnt,

ārtĭŭs ōbiēctō Bŏrĕān Eūrūmquĕ Nŏtūmquĕ

mōntĕ prĕmāt: sōlī Zĕphўrō sīt cōpĭă caēlī,

sōlŭs ăgāt pūppēs sūmmāsquĕ sŭpērnătĕt ūndās

āssĭdŭūs pĕlăgō; dōnēc tŭă tūrbĭnĕ nūllō

laēsă Păraētŏnĭīs āssīgnēt cārbăsă rīpīs.

Aūdīmūr. Vŏcăt īpsĕ rătēm naūtāsquĕ mŏrāntēs

īncrĕpăt. Ēccĕ mĕūm tĭmĭdō iām frīgŏrĕ pēctūs

lābĭtŭr ēt nĕquĕō, quāmvīs mŏvĕt ōmĭnĭs hōrrōr,

claūdĕrĕ sūspēnsōs ŏcŭlōrum īn mārgĭnĕ flētūs.

Iāmquĕ rătēm tērrīs dīvīsīt fūnĕ sŏlūtō

nāvĭta ĕt āngūstūm dēiēcĭt ĭn aēquŏră pōntēm.

Saēvŭs ĕt ē pūppī lōngō clāmōrĕ măgīstēr

dīssĭpăt āmplēxūs ātque ōscŭlă fīdă rĕvēllīt,

nēc lōngūm cārā lĭcĕt īn cērvīcĕ mŏrārī.

Āttămĕn īn tērrās ē plēbĕ nŏvīssĭmŭs ōmnī

ībŏ nĕc ēgrĕdĭār nĭsĭ iām cūrrēntĕ cărīnā.

Quīs rŭde ĕt ābscīssūm mĭsĕrīs ănĭmāntĭbŭs aēquōr

fēcĭt ĭtēr sŏlĭdaēquĕ pĭōs tēllūrĭs ălūmnōs

ēxpŭlĭt īn flūctūs pĕlăgōque īmmīsĭt hĭāntī

aūdāx īngĕnĭī? Nĕc ĕnīm tĕmĕrārĭă vīrtūs

īllă măgīs, sūmmaē gĕlĭdūm quaē Pēlĭŏn Ōssaē

iūnxĭt ănhēlāntēmquĕ iŭgīs bīs prēssĭt Ŏlŷmpūm.

Ūsque ādeōnĕ părūm lēntās trānsīrĕ pălūdēs

stāgnăque ĕt āngūstōs sūmmīttĕrĕ pōntĭbŭs āmnēs?

Īmŭs ĭn ābrūptūm gēntīlēsque ūndĭquĕ tērrās

ēxĭgŭā fŭgĭmūs claūsī trăbe ĕt āĕrĕ nūdō.

Īndĕ fŭrōr vēntīs īndīgnātaēquĕ prŏcēllaē

ēt caēlī frĕmĭtūs ēt fūlmĭnă plūră Tŏnāntī.

Āntĕ rătēs pīgrō tōrpēbānt aēquŏră sōmnō,

nēc spūmārĕ Thĕtīs nēc spārgĕrĕ nūbĭlă flūctūs

aūdēbānt. Vīsīs tŭmŭērūnt pūppĭbŭs ūndaē,

īnque hŏmĭnēm sūrrēxĭt hĭēms. Tūnc nūbĭlă Plīās

Ōlĕnĭūmquĕ pĕcūs, sŏlĭtō tūnc pēiŏr Ŏrīōn.

Iūstă quĕrōr. Fŭgĭt ēccĕ văgās rătĭs āctă pĕr ūndās

paūlātīm mĭnŏr ēt lōngē sērvāntĭă vīncīt

lūmĭnă, tōt grăcĭlī līgnō cōmplēxă tĭmōrēs,

quaēquĕ sŭpēr rĕlĭquōs tē, nōstrī pīgnŭs ămōrīs,

pōrtāt dūră, Cĕlēr. Quōs nūnc ĕgŏ pēctŏrĕ sōmnōs

quōsvĕ quĕām pērfērrĕ dĭēs? Quīs cūnctă păvēntī

nūntĭŭs ān făcĭlī tē praētērmīsĕrĭt ūndā

Lūcānī răbĭda ōră mărīs, nūm tōrtă Chărŷbdīs

flūctŭĕt aūt Sĭcŭlī pŏpŭlātrīx vīrgŏ prŏfūndī,

quōs tĭbĭ cūrrēntī praēcēps gĕrăt Hādrĭă mōrēs,

quaē pāx Cārpăthĭō, quālī tē sūbvĕhăt aūrā

Dōrĭs Ăgēnŏrĕī fūrtīs blāndītă iŭvēncī?

Sēd mĕrŭī quēstūs. Quĭd ĕnīm tē cāstră pĕtēntĕ

nōn vĕl ăd īgnōtōs ībām cŏmĕs īmpĭgĕr Īndōs

Cīmmĕrĭūmquĕ chăōs? Stārēm prŏpĕ bēllĭcă rēgīs

sīgnă mĕī, seū tēlă mănū seū frēnă tĕnērēs,

ārmātīs seū iūră dărēs; ŏpĕrūmquĕ tŭōrūm

ētsī nōn sŏcĭūs, cērtē mīrātŏr ădēssēm.

Sī quōndām māgnō Phoēnīx rĕvĕrēndŭs Ăchīllī

lītŭs ăd Īlĭăcūm Thŷmbraēăquĕ Pērgămă vēnīt

īmbēllīs tŭmĭdōquĕ nĭhīl iūrātŭs Ătrīdaē,

cūr nŏbĭs īgnāvūs āmōr? Sēd pēctŏrĕ fīdō

nūmquam ăbĕrō lōngīsquĕ sĕquār tŭă cārbăsă vōtīs.

Īsĭ, Phŏrōnēīs ōlīm stăbŭlātă sŭb āntrīs,

nūnc rēgīnă Phărī nūmēnque Ŏrĭēntĭs ănhēlī,

ēxcĭpĕ mūltĭsŏnō pūppēm Mărĕōtĭdă sīstrō

āc iŭvĕnem ēgrĕgĭūm, Lătĭūs cuī dūctŏr Ĕōă

sīgnă Pălaēstīnāsquĕ dĕdīt frēnārĕ cŏhōrtēs,

īpsă mănū plăcĭdā pēr līmĭnă fēstă săcrōsquĕ

dūc pōrtūs ūrbēsquĕ tŭās. Tē praēsĭdĕ nōscāt,

ūndĕ pălūdōsī fēcūndă lĭcēntĭă Nīlī,

cūr vădă dēsīdānt ēt rīpă cŏērcĕăt ūndās

Cēcrŏpĭō stāgnātă lŭtō, cūr īnvĭdă Mēmphīs,

cūrvĕ Thĕrāpnaēī lāscīvĭăt ōră Cănōpī,

cūr sērvēt Phărĭās Lēthaēŭs ĭānĭtŏr ārās,

vīlĭă cūr māgnōs aēquēnt ănĭmālĭă dīvōs;

quaē sĭbĭ praēstērnāt vīvāx āltārĭă Phoēnīx,

quōs dīgnētŭr ăgrōs aūt quō sē gūrgĭtĕ Nīlī

mērgăt ădōrātūs trĕpĭdīs pāstōrĭbŭs Āpīs.

Dūc ĕt ăd Ēmăthĭōs mānēs, ŭbĭ bēllĭgĕr ūrbīs

cōndĭtŏr Hŷblaēō pērfūsūs nēctărĕ dūrāt,

ānguĭfĕrāmquĕ dŏmūm, blāndō quā mērsă vĕnēnō

Āctĭăs Aūsŏnĭās fūgīt Clĕŏpātră cătēnās.

Ūsque ĕt ĭn Āssўrĭās sēdēs māndātăquĕ cāstră

prōsĕquĕre ēt Mārtī iŭvĕnēm, dĕă, trādĕ Lătīnō.

Nēc nŏvŭs hōspĕs ĕrīt: pŭĕr hīs sūdāvĭt ĭn ārvīs

nōtŭs ădhūc tāntūm māiōrīs lūmĭnĕ clāvī,

iām tămĕn ēt tūrmās făcĭlī praēvērtĕrĕ gŷrō

fōrtĭs ĕt Ēōās iăcŭlō dāmnārĕ săgīttās.

Ērgo ĕrĭt īllă dĭēs, quā tē māiōră dătūrūs

Caēsăr ăb ēmĕrĭtō iŭbĕāt dīscēdĕrĕ bēllō,

āt nōs hōc ĭtĕrūm stāntēs īn lītŏrĕ vāstōs

cērnēmūs flūctūs ălĭāsquĕ rŏgābĭmŭs aūrās.

Ō tūm quāntŭs ĕgo aūt quāntā vōtīvă mŏvēbō

plēctră lўrā, cūm mē māgnā cērvīcĕ lĭgātūm

āttōllēs ŭmĕrīs ātque īn mĕă pēctŏră prīmūm

īncūmbēs ē pūppĕ nŏvūs sērvātăquĕ rēddēs

cōllŏquĭa īnquĕ vĭcēm mĕdĭōs nārrābĭmŭs ānnōs:

tū răpĭdum Eūphrātēn ēt rēgĭă Bāctră săcrāsquĕ

āntīquaē Băbўlōnĭs ŏpēs ēt Zeūgmă, Lătīnaē

pācĭs ĭtēr, quā dūlcĕ nĕmūs flōrēntĭs Ĭdūmēs,

quā prĕtĭōsă Tўrōs rŭbĕāt, quō pūrpŭră sūcō

Sīdŏnĭīs ĭtĕrātă cădīs, ŭbĭ gērmĭnĕ prīmūm

cāndĭdă fēlīcēs sūdēnt ŏpŏbālsămă vīrgaē;

āst ĕgŏ, dēvīctīs dĕdĕrīm quaē būstă Pĕlāsgīs

quaēvĕ lăbōrātās claūdāt mĭhĭ pāgĭnă Thēbās.

III

CONSOLATIO AD CLAVDIVM ETRVSCVM

Sūmmă dĕūm, Pĭĕtās, cūiūs grātīssĭmă caēlō

rāră prŏfānātās īnspēctānt nūmĭnă tērrās,

hūc vīttātă cŏmām nĭvĕōque īnsīgnĭs ămīctū,

quālĭs ădhūc praēsēns nūllāque ēxpūlsă nŏcēntūm

fraūdĕ rŭdēs pŏpŭlōs ātque aūrĕă rēgnă cŏlēbās,

mītĭbŭs ēxsĕquĭīs ădĕs ēt lūgēntĭs Ĕtrūscī

cērnĕ pĭōs flētūs laūdātăquĕ lūmĭnă tērgĕ.

Nām quĭs ĭnēxplētō rūmpēntēm pēctŏră quēstū

cōmplēxūmquĕ rŏgōs īncūmbēntēmquĕ făvīllīs

āspĭcĭēns nōn aūt prīmaēvaē fūnĕră plāngī

cōniŭgĭs aūt nātī mŏdŏ pūbēscēntĭă crēdāt

ōră răpī flāmmīs? Pătĕr ēst, quī flētŭr. Ădēstĕ

dīque hŏmĭnēsquĕ săcrīs. Prŏcŭl hīnc, prŏcŭl ītĕ nŏcēntēs,

sī cuī cōrdĕ nĕfās tăcĭtūm fēssīquĕ sĕnēctūs

lōngă pătrīs, sī quīs pūlsātaē cōnscĭŭs ūmquām

mātrĭs ĕt īnfērnā rĭgĭdūm tĭmĕt Aēăcŏn ūrnā:

īnsōntēs cāstōsquĕ vŏcō. Tĕnĕt ēccĕ sĕnīlēs

lēnĭtĕr īmplĭcĭtōs vūltūs sānctāmquĕ părēntīs

cānĭtĭēm spārgīt lăcrĭmīs ănĭmaēquĕ sŭprēmūm

frīgŭs ămāt; cĕlĕrēs gĕnĭtōrīs fīlĭŭs ānnōs

(mīră fĭdēs!) nīgrāsquĕ pŭtāt prŏpĕrāssĕ sŏrōrēs.

Ēxsūltēnt plăcĭdī Lēthaēa ād flūmĭnă mānēs,

Ēlўsĭaē gaūdētĕ dŏmūs, dătĕ sērtă pĕr ārās,

fēstăquĕ pāllēntēs hĭlărēnt āltārĭă lūcōs.

Fēlīx haēc, nĭmĭūm fēlīx plōrātăquĕ nātō

ūmbră vĕnīt. Lōngē Fŭrĭārūm sībĭlă, lōngē

tērgĕmĭnūs cūstōs, pĕnĭtūs vĭă lōngă pătēscāt

mānĭbŭs ēgrĕgĭīs. Ĕăt hōrrēndūmquĕ sĭlēntīs

āccēdāt dŏmĭnī sŏlĭūm grātēsquĕ sŭprēmās

pērfĕrăt ēt tŏtĭdēm iŭvĕnī rŏgĕt ānxĭŭs ānnōs.

Māctĕ pĭō gĕmĭtū! Dăbĭmūs sōlācĭă dīgnīs

lūctĭbŭs Āŏnĭāsquĕ tŭō sācrābĭmŭs ūltrō

īnfĕrĭās, Ētrūscĕ, sĕnī. Tū lārgŭs Ĕōă

gērmĭnă, tū mēssēs Cĭlĭcūmque Ărăbūmquĕ sŭpērbās

mērgĕ rŏgīs; fĕrăt īgnĭs ŏpēs hērēdĭs ĕt āltō

āggĕrĕ mīssūrī nĭtĭdō pĭă nūbĭlă caēlō

stīpēntūr cĭnĕrēs: nōs nōn ārsūră fĕrēmūs

mūnĕră, vēntūrōsquĕ tŭūs dūrābĭt ĭn ānnōs

mē mōnstrāntĕ dŏlōr. Nĕque ĕnīm mĭhĭ flērĕ părēntēm

īgnōtūm; sĭmĭlīs gĕmŭī prōiēctŭs ăd īgnēm.

Īllĕ mĭhī tŭă dāmnă dĭēs cōmpēscĕrĕ cāntū

suādĕt: ĕt īpsĕ tŭlī quōs nūnc tĭbĭ cōnfĕrŏ quēstūs.

Nōn tĭbĭ clāră quĭdēm, sĕnĭōr plăcĭdīssĭmĕ, gēntīs

līnĕă nēc prŏăvīs dēmīssūm stēmmă, sĕd īngēns

sūpplēvīt fōrtūnă gĕnūs cūlpāmquĕ părēntūm

ōccŭlŭīt. Nĕc ĕnīm dŏmĭnōs dē plēbĕ tŭlīstī,

sēd quĭbŭs ōccāsūs părĭtēr fămŭlāntŭr ĕt ōrtūs.

Nēc pŭdŏr īstĕ tĭbī: quĭd ĕnīm tērrīsquĕ pŏlōquĕ

pārēndī sĭnĕ lēgĕ mănēt? Vĭcĕ cūnctă rĕgūntūr

āltērnīsquĕ prĕmūnt. Prŏprĭīs sūb rēgĭbŭs ōmnīs

tērră; prĕmīt fēlīx rēgūm dĭădēmătă Rōmă;

hānc dŭcĭbūs frēnārĕ dătūm; mōx crēscĭt ĭn īllōs

īmpĕrĭūm sŭpĕrīs. Sĕd hăbēnt ēt nūmĭnă lēgēm:

sērvĭt ĕt āstrōrūm vēlōx chŏrŭs ēt văgă sērvīt

lūnă nĕc īniūssaē tŏtĭēns rĕdĭt ōrbĭtă lūcīs,

ēt (mŏdŏ sī fās ēst aēquārĕ iăcēntĭă sūmmīs)

pērtŭlĭt ēt saēvī Tīrŷnthĭŭs hōrrĭdă rēgīs

pāctă, nĕc ērŭbŭīt fămŭlāntīs fīstŭlă Phoēbī.

Sēd nĕquĕ bārbărĭcīs Lătĭō trānsmīssŭs ăb ōrīs:

Smŷrnă tĭbī gēntīlĕ sŏlūm pōtūsquĕ vĕrēndō

fōntĕ Mĕlēs Hērmīquĕ vădūm, quō Lŷdĭŭs īntrāt

Bācchŭs ĕt aūrātō rĕfĭcīt sŭă cōrnŭă līmō.

Laētă dĕhīnc sĕrĭēs vărĭīsque ēx ōrdĭnĕ cūrīs

aūctŭs hŏnōs; sēmpērquĕ grădī prŏpĕ nūmĭnă, sēmpēr

Caēsărĕūm cŏlŭīssĕ lătūs sācrīsquĕ dĕōrūm

ārcānīs haērērĕ dătūm. Tĭbĕrēĭă prīmūm

aūlă tĭbī vīxdum ōră nŏvā mūtāntĕ iŭvēntā

pāndĭtŭr (hīc ānnīs mūltā sŭpĕr īndŏlĕ vīctīs

lībērtās ōblātă vĕnīt) nēc prōxĭmŭs hērēs,

īmmītīs quāmquam ēt Fŭrĭīs ăgĭtātŭs, ăbēgīt.

Hīnc ĕt ĭn Ārctōās tĕnŭīs cŏmĕs ūsquĕ prŭīnās

tērrĭbĭlem āffātū pāssūs vīsūquĕ tўrānnūm

īmmānēmquĕ sŭīs, ūt quī mĕtŭēndă fĕrārūm

cōrdă dŏmānt mērsāsquĕ iŭbēnt iām sānguĭnĕ tāctō

rēddĕre ăb ōrĕ mănūs ēt nūllā vīvĕrĕ praēdā.

Praēcĭpŭōs sĕd ĕnīm mĕrĭtō sūrrēxĭt ĭn āctūs

nōndūm stēllĭgĕrūm sĕnĭōr dīmīssŭs ĭn āxēm

Claūdĭŭs ēt lōngō trānsmīttĭt hăbērĕ nĕpōtī.

Quīs sŭpĕrōs mĕtŭēns părĭtēr tōt tēmplă, tŏt ārās

prōmĕrŭīssĕ dătūr? Sūmmī Iŏvĭs ālĭgĕr Ārcās

nūntĭŭs; īmbrĭfĕrā pŏtĭtūr Thaūmāntĭdĕ Iūnŏ;

stāt cĕlĕr ōbsĕquĭō iūssa ād Nēptūnĭă Trītōn:

tū tŏtĭēns mūtātă dŭcūm iŭgă rītĕ tŭlīstī

īntĕgĕr, īnque ōmnī fēlīx tŭă cūmbă prŏfūndō.

Iāmquĕ pĭām lūx āltă dŏmūm praēcēlsăquĕ tōtō

īntrāvīt Fōrtūnă grădū; iām crēdĭtŭr ūnī

sānctārūm dīgēstŭs ŏpūm pārtaēquĕ pĕr ōmnīs

dīvĭtĭaē pŏpŭlōs māgnīque īmpēndĭă mūndī.

Quīcquĭd ăb aūrĭfĕrīs ēiēctăt Hĭbērĭă fōssīs,

Dālmătĭcō quōd mōntĕ nĭtēt, quōd mēssĭbŭs Āfrīs

vērrĭtŭr, aēstĭfĕrī quīcquīd tĕrĭt ārĕă Nīlī,

quōdquĕ lĕgīt mērsūs pĕlăgī scrūtātŏr Ĕōī,

ēt Lăcĕdaēmŏnĭī pĕcŭārĭă cūltă Gălaēsī

pērspĭcŭaēquĕ nĭvēs Māssŷlăquĕ rōbŏra ĕt Īndī

dēntĭs hŏnōs: ūnī pārēnt cōmmīssă mĭnīstrō,

quaē Bŏrĕās quaēque Eūrŭs ătrōx, quaē nūbĭlŭs Aūstēr

īnvĕhĭt: hībērnōs cĭtĭūs nŭmĕrāvĕrĭs īmbrēs

sīlvārūmquĕ cŏmās. Vĭgĭl īste ănĭmīquĕ săgācīs

ēxcĭtŭs ēvōlvīt quāntūm Rōmānă sŭb ōmnī

pīlă dĭē quāntūmquĕ trĭbūs, quīd tēmplă, quĭd āltī

ūndārūm cūrsūs, quīd prōpūgnācŭlă pōscānt

aēquŏrĭs aūt lōngē sĕrĭēs pōrrēctă vĭārūm;

quōd dŏmĭnī cēlsīs nĭtĕāt lăquĕārĭbŭs aūrūm,

quaē dīvum īn vūltūs īgnī fōrmāndă lĭquēscāt

māssă, quĭd Aūsŏnĭaē scrīptūm crĕpĕt īgnĕ Mŏnētaē.

Hīc tĭbĭ rāră quĭēs ănĭmōque ēxclūsă vŏlūptās,

ēxĭgŭaēquĕ dăpēs ēt nūmquām laēsă prŏfūndō

cūră mĕrō; sēd iūră tămēn gĕnĭālĭă cōrdī

ēt mēntēm vīncīrĕ tŏrīs āc iūngĕrĕ fēstă

cōnŭbĭa ēt fīdōs dŏmĭnō gĕnŭīssĕ clĭēntēs.

Quīs sūblīmĕ gĕnūs fōrmāmque īnsīgnĭs Ĕtrūscaē

nēscĭăt? haūdquāquām prŏprĭō mĭhĭ cōgnĭtă vīsū,

sēd dĕcŭs ēxĭmĭūm fāmaē pār rēddĭt ĭmāgŏ,

vūltĭbŭs ēt sĭmĭlīs nātōrūm grātĭă mōnstrāt.

Nēc vūlgārĕ gĕnūs; fāscēs sūmmāmquĕ cŭrūlēm

frātĕr ĕt Aūsŏnĭōs ēnsēs māndātăquĕ fīdūs

sīgnă tŭlīt, cūm prīmă trŭcēs āmēntĭă Dācōs

īmpŭlĭt ēt māgnō gēns ēst dāmnātă trĭūmphō.

Sīc quīcquīd pătrĭō cēssātum ā sānguĭnĕ, mātēr

rēddĭdĭt, ōbscūrūmquĕ lătūs clārēscĕrĕ vīdīt

cōnŭbĭō gāvīsă dŏmūs. Nēc pīgnŏră lōngē;

quīppĕ bĭs ād pārtūs vēnīt Lūcīnă mănūquĕ

īpsă lĕvī grăvĭdōs tĕtĭgīt fēcūndă lăbōrēs.

Fēlīx ā! sī lōngă dĭēs, sī cērnĕrĕ vūltūs

nātōrūm vĭrĭdīsquĕ gĕnās tĭbĭ iūstă dĕdīssēnt

stāmĭnă! Sēd mĕdĭā cĕcĭdēre ābrūptă iŭvēntā

gaūdĭă, flōrēntēsquĕ mănū scĭdĭt Ātrŏpŏs ānnōs;

quālĭă pāllēntēs dēclīnānt līlĭă cūlmōs

pūbēntēsquĕ rŏsaē prīmōs mŏrĭūntŭr ăd aūstrōs,

aūt ŭbĭ vērnă nŏvīs ēxspīrāt pūrpŭră prātīs.

Īllă săgīttĭfĕrī cīrcūmvŏlĭtāstĭs Ămōrēs

fūnĕră mātērnōquĕ rŏgōs ūnxīstĭs ămōmō;

nēc mŏdŭs aūt pēnnīs lăcĕrīs aūt crīnĭbŭs īgnēm

spārgĕrĕ, cōllēctaēquĕ pўrām strūxērĕ phărētraē.

Quās tūnc īnfĕrĭās aūt quaē lāmēntă dĕdīssēs

mātērnīs, Ētrūscĕ, rŏgīs, quī fūnĕră pātrīs

haūd mātūră pŭtās ātque hōs pĭŭs īngĕmĭs ānnōs!

Īllum ēt quī nūtū sŭpĕrās nūnc tēmpĕrăt ārcēs,

prōgĕnĭēm clārām tērrīs pārtītŭs ĕt āstrīs,

laētŭs Ĭdūmaēī dōnāvĭt hŏnōrĕ trĭūmphī

dīgnātūsquĕ lŏcō vīctrīcĭs ĕt ōrdĭnĕ pōmpaē

nōn vĕtŭīt, tĕnŭēsquĕ nĭhīl mĭnŭērĕ părēntēs.

Ātque īdem īn cŭnĕōs pŏpŭlō dēdūxĭt ĕquēstrēs

mūtāvītquĕ gĕnūs laēvaēque īgnōbĭlĕ fērrūm

ēxŭĭt ēt cēlsō nātōrum aēquāvĭt hŏnōrēm.

Dēxtră bĭs ōctōnīs flūxērūnt saēcŭlă lūstrīs,

ātque aēvī sĭnĕ nūbĕ tĕnōr. Quām dīvĕs ĭn ūsūs

nātōrūm tōtōquĕ vŏlēns ēxcēdĕrĕ cēnsū,

tēstĭs ădhūc lārgī nĭtŏr īnde ādsuētŭs Ĕtrūscī,

cuī tŭă nōn hŭmĭlīs dĕdĭt īndūlgēntĭă mōrēs:

hūnc sĭquĭdem āmplēxū sēmpēr rĕvŏcāntĕ tĕnēbās

blāndŭs ĕt īmpĕrĭō nūmquām pătĕr; hūiŭs hŏnōrī

prōnĭŏr īpse ĕtĭām gaūdēbāt cēdĕrĕ frātēr.

Quās tĭbĭ dēvōtī iŭvĕnēs prō pātrĕ rĕnātō,

sūmmĕ dŭcūm, grātēs, aūt quaē pĭă vōtă rĕpēndūnt!

Tū (seū tārdă sĭtū rēbūsque ēxhaūstă sĕnēctūs

ērrāvīt, seū blāndă dĭū Fōrtūnă rĕgrēssūm

mālŭĭt) āttŏnĭtum ēt vēntūrī fūlmĭnĭs īctūs

hōrrēntēm tŏnĭtrū tāntūm lēnīquĕ prŏcēllā

cōntēntūs mŏnŭīssĕ sĕnēm; cūmque hōrrĭdă sūprā

aēquŏră cūrārūm sŏcĭūs prŏcŭl Ītălă rūră

līnquĕrĕt, hīc mōllēs Cāmpānī lītŏrĭs ōrās

ēt Dĭŏmēdēās cōncēdĕrĕ iūssŭs ĭn ārcēs,

ātque hōspēs, nōn ēxsŭl, ĕrāt. Nēc lōngă mŏrātūs

Rōmŭlĕūm rĕsĕrās ĭtĕrūm, Gērmānĭcĕ, līmēn

maērēntēmquĕ fŏvēs īnclīnātōsquĕ pĕnātēs

ērĭgĭs. Haūd mīrūm, dūctōr plăcĭdīssĭmĕ, quāndō

haēc ēst quaē vīctīs pārcēntĭă foēdĕră Cāttīs

quaēquĕ sŭūm Dācīs dōnāt clēmēntĭă mōntēm,

quaē mŏdŏ Mārcŏmănōs pōst hōrrĭdă bēllă văgōsquĕ

Saūrŏmătās Lătĭō nōn ēst dīgnātă trĭūmphō.

Iāmque īn fīnĕ dĭēs ĕt ĭnēxōrābĭlĕ pēnsūm

dēfĭcĭt. Hīc maēstī pĭĕtās mē pōscĭt Ĕtrūscī,

quālĭă nēc Sĭcŭlaē mŏdĕrāntūr cārmĭnă rūpēs

nēc fātī iām cērtŭs ŏlōr saēvīquĕ mărītă

Tērĕŏs. Heū quāntīs lāssāntēm brācchĭă vīdī

plānctĭbŭs ēt prōnō fūsūm sŭpĕr ōscŭlă vūltū!

Vīx fămŭlī cŏmĭtēsquĕ tĕnēnt, vīx ārdŭŭs īgnīs

sūmmŏvĕt. Haūd ălĭtēr gĕmŭīt pēriūrĭă Thēseūs

lītŏrĕ, quī fālsīs dēcēpĕrăt Aēgĕă vēlīs.

Tūnc īmmānĕ gĕmēns foēdātūsque ōră tĕpēntīs

āffātūr cĭnĕrēs: "Cūr nōs, fīdīssĭmĕ, līnquīs

Fōrtūnā rĕdĕūntĕ, pătēr? Mŏdŏ nūmĭnă māgnī

praēsĭdĭs ātquĕ brĕvēs sŭpĕrūm plācāvĭmŭs īrās,

nēc frŭĕrīs tāntīque ōrbātūs mūnĕrĭs ūsū

ād mānēs, īngrātĕ, fŭgīs. Nēc flēctĕrĕ Pārcās

aūt plācārĕ mălaē dătŭr āspĕră nūmĭnă Lēthēs?

Fēlīx, cuī māgnā pātrēm cērvīcĕ vĕhēntī

sācră Mўcēnaēaē pătŭīt rĕvĕrēntĭă flāmmaē,

quīquĕ tĕnēr saēvīs gĕnĭtōrēm Scīpĭŏ Poēnīs

ābstŭlĭt ēt Lŷdī pĭĕtās tĕmĕrārĭă Laūsī.

Ērgo ēt Thēssălĭcī cōniūnx pēnsārĕ mărītī

fūnŭs ĕt īmmītēm pŏtŭīt Stўgă vīncĕrĕ sūpplēx

Thrācĭŭs? Hōc quāntō mĕlĭūs prō pātrĕ lĭcērēt!

Nōn tōtūs răpĭērĕ tămēn, nēc fūnĕră mīttām

lōngĭŭs; hīc mānēs, hīc īntrā tēctă tĕnēbō:

tū cūstōs dŏmĭnūsquĕ lărīs, tĭbĭ cūnctă tŭōrūm

pārēbūnt; ĕgŏ rītĕ mĭnōr sēmpērquĕ sĕcūndūs

āssĭdŭās lībābŏ dăpēs ēt pōcŭlă sācrīs

mānĭbŭs ēffĭgĭēsquĕ cŏlām: tē lūcĭdă sāxă,

tē sĭmĭlēm dōctaē rĕfĕrēt mĭhĭ līnĕă cēraē,

nūnc ĕbŭr ēt fūlvūm vūltūs ĭmĭtābĭtŭr aūrūm.

Īndĕ vĭām mōrūm lōngaēque ēxāmĭnă vītaē

āffātūsquĕ pĭōs mŏnĭtūrăquĕ sōmnĭă pōscām."

Tālĭă dīcēntēm gĕnĭtōr dūlcēdĭnĕ laētā

aūdĭt ĕt īmmītēs lēntē dēscēndĭt ăd ūmbrās

vērbăquĕ dīlēctaē fērt nārrātūrŭs Ĕtrūscaē.

Sālvē sūprēmūm, sĕnĭōr mītīssĭmĕ pātrūm,

sūprēmūmquĕ vălē, quī nūmquām sōspĭtĕ nātō

trīstĕ chăōs maēstīquĕ sĭtūs pătĭērĕ sĕpūlcrī.

Sēmpĕr ŏdōrātīs spīrābūnt flōrĭbŭs āraē,

sēmpĕr ĕt Āssўrĭōs fēlīx bĭbĕt ūrnă lĭquōrēs

ēt lăcrĭmās, quī māiŏr hŏnōs. Hīc sācră lĭtābīt

mānĭbŭs ēquĕ tŭā tŭmŭlūm tēllūrĕ lĕvābīt.

Nōstră quŏque ēxēmplō mĕrĭtūs tĭbĭ cārmĭnă sāncīt

hōc ĕtĭām gaūdēns cĭnĕrēm dōnāssĕ sĕpūlcrō.

IV

CAPILLI FLAVI EARINI

Ītĕ, cŏmaē, făcĭlēmquĕ prĕcōr trānscūrrĭtĕ pōntūm,

ītĕ cŏrōnātō rĕcŭbāntēs mōllĭtĕr aūrō;

ītĕ, dăbīt cūrsūs mītīs Cўthĕrēă sĕcūndōs

plācābītquĕ nŏtōs, fōrs ēt dē pūppĕ tĭmēndā

trānsfĕrĕt īnquĕ sŭā dūcēt sŭpĕr aēquŏră cōnchā.

Āccĭpĕ laūdātōs, iŭvĕnīs Phoēbēĭĕ, crīnēs

quōs tĭbĭ Caēsărĕūs dōnāt pŭĕr, āccĭpĕ laētūs

īntōnsōque ōstēndĕ pătrī. Sĭnĕ dūlcĕ nĭtēntēs

cōmpărĕt ātquĕ dĭū frātrīs pŭtĕt ēssĕ Lўaēī.

Fōrsăn ĕt īpsĕ cŏmaē nūmquām lābēntĭs hŏnōrēm

praēmĕtĕt ātque ălĭō clūsūm tĭbĭ pōnĕt ĭn aūrō.

Pērgămĕ, pīnĭfĕrā mūltūm fēlīcĭŏr Īdā,

īllă lĭcēt sācraē plăcĕāt sĭbĭ nūbĕ răpīnaē

(nēmpĕ dĕdīt sŭpĕrīs īllūm quēm tūrbĭdă sēmpēr

Iūnŏ vĭdēt rĕfŭgītquĕ mănūm nēctārquĕ rĕcūsāt),

āt tū grātă dĕīs pūlchrōque īnsīgnĭs ălūmnō

mīsīstī Lătĭō, plăcĭdā quēm frōntĕ mĭnīstrūm

Iūppĭtĕr Aūsŏnĭūs părĭtēr Rōmānăquĕ Iūnŏ

āspĭcĭūnt ĕt ŭtērquĕ prŏbānt. Nēc tāntă pŏtēntī

tērrārūm dŏmĭnō dīvūm sĭnĕ mēntĕ vŏlūptās.

Dīcĭtŭr Īdălĭōs Ĕrўcīs dē vērtĭcĕ lūcōs

dūm pĕtĭt ēt mōllēs ăgĭtāt Vĕnŭs aūrĕă cŷgnōs,

Pērgămĕās īntrāssĕ dŏmōs, ŭbĭ māxĭmŭs aēgrīs

aūxĭlĭātŏr ădēst ēt fēstīnāntĭă sīstēns

fātă sălūtĭfĕrō mītīs dĕŭs īncŭbăt ānguī.

Hīc pŭĕrum ēgrĕgĭaē praēclārūm sīdĕrĕ fōrmaē

īpsĭŭs āntĕ dĕī lūdēntēm cōnspĭcĭt ārās.

Āc prīmūm sŭbĭtā paūlūm dēcēptă fĭgūrā

nātōrūm dē plēbĕ pŭtāt; sēd nōn ĕrăt īllī

ārcŭs ĕt ēx ŭmĕrīs nūllaē fūlgēntĭbŭs ūmbraē.

Mīrātūr pŭĕrīlĕ dĕcūs vūltūmquĕ cŏmāsquĕ

āspĭcĭēns "Tūne Aūsŏnĭās" ăĭt "ībĭs ăd ārcēs,

nēglēctūs Vĕnĕrī? tū sōrdĭdă tēctă iŭgūmquĕ

sērvĭtĭī vūlgārĕ fĕrēs? prŏcŭl ābsĭt: ĕgo īstī,

quēm mĕrŭīt fōrmaē dŏmĭnūm dăbŏ. Vāde ăgĕ mēcūm,

vādĕ, pŭēr: dūcām vŏlŭcrī pēr sīdĕră cūrrū

dōnum īmmānĕ dŭcī; nēc tē plēbēiă mănēbūnt

iūră: Pălātīnō fămŭlūs dēbērĭs ămōrī.

Nīl ĕgŏ, nīl, fătĕōr, tōtō tām dūlcĕ sŭb ōrbĕ

aūt vīdi aūt gĕnŭī. Cēdēt tĭbĭ Lātmĭŭs ūltrō

Sāngărĭūsquĕ pŭēr, quēmque īrrĭtă fōntĭs ĭmāgŏ

ēt stĕrĭlīs cōnsūmpsĭt ămōr. Tē caērŭlă Nāīs

māllĕt ĕt āpprēnsā trāxīssēt fōrtĭŭs ūrnā.

Tū, pŭĕr, ānte ōmnīs; sōlūs fōrmōsĭŏr īllĕ,

cuī dăbĕrīs". Sīc ōrsă lĕvēs sēcum īpsă pĕr aūrās

tōllĭt ŏlōrīnāquĕ iŭbēt cōnsīdĕrĕ bīgā.

Nēc mŏră. iām Lătĭī mōntēs vĕtĕrīsquĕ pĕnātēs

Ēvāndrī, quōs mōlĕ nŏvā pătĕr īnclĭtŭs ōrbīs

ēxcŏlĭt ēt sūmmīs aēquāt Gērmānĭcŭs āstrīs.

Tūnc prŏpĭōr iām cūră dĕaē, quaē fōrmă căpīllīs

ōptĭmă, quaē vēstīs rŏsĕōs āccēndĕrĕ vūltūs

āptă, quŏd īn dĭgĭtīs, cōllō quōd dīgnĭŭs aūrūm.

Nōrāt caēlēstīs ŏcŭlōs dŭcĭs īpsăquĕ taēdās

iūnxĕrăt ēt plēnā dĕdĕrāt cōnūbĭă dēxtrā.

Sīc ōrnāt crīnēs, Tўrĭōs sīc fūndĭt ămīctūs,

dāt rădĭōs īgnēmquĕ sŭūm. Cēssērĕ prĭōrēs

dēlĭcĭaē fămŭlūmquĕ grĕgēs; hīc pōcŭlă māgnō

prīmă dŭcī mūrrāsquĕ grăvēs crŷstāllăquĕ pōrtāt

cāndĭdĭōrĕ mănū: crēscīt nŏvă grātĭă Bācchō.

Cārĕ pŭēr sŭpĕrīs, quī praēlībārĕ vĕrēndūm

nēctăr ĕt īngēntēm tŏtĭēns cōntīngĕrĕ dēxtrām

ēlēctūs quām nōssĕ Gĕtaē, quām tāngĕrĕ Pērsaē

Ārmĕnĭīque Īndīquĕ pĕtūnt! Ō sīdĕrĕ dēxtrō

ēdĭtĕ, mūltă tĭbī dīvum īndūlgēntĭă fāvīt!

Ōlim ĕtĭām, nē prīmă gĕnās lānūgŏ nĭtēntēs

cārpĕrĕt ēt pūlchraē fūscārēt grātĭă fōrmaē,

īpsĕ dĕūs pătrĭaē cēlsām trāns aēquŏră līquīt

Pērgămŏn. Haūd ūllī pŭĕrūm mōllīrĕ pŏtēstās

crēdĭtă, sēd tăcĭtā iŭvĕnīs Phoēbēĭŭs ārtĕ

lēnĭtĕr haūd ūllō cōncūssūm vūlnĕrĕ cōrpūs

dē sēxū trānsīrĕ iŭbēt. Tămĕn ānxĭă cūrīs

mōrdētūr pŭĕrīquĕ tĭmēt Cўthĕrēă dŏlōrēs.

Nōndūm pūlchră dŭcīs clēmēntĭă coēpĕrăt ōrtū

īntāctōs sērvārĕ mărēs; nūnc frāngĕrĕ sēxūm

ātque hŏmĭnēm mūtārĕ nĕfās, gāvīsăquĕ sōlōs

quōs gĕnŭīt nātūră vĭdēt, nēc lēgĕ sĭnīstrā

fērrĕ tĭmēnt fămŭlaē nātōrūm pōndĕră mātrēs.

Tū quŏquĕ nūnc, iŭvĕnīs, gĕnĭtūs sī tārdĭŭs ēssēs,

ūmbrātūsquĕ gĕnās ĕt ădūltōs fōrtĭŏr ārtūs

nōn ūnūm gaūdēns Phoēbēa ād līmĭnă mūnūs

mīsīssēs; pătrĭās nūnc sōlūs crīnĭs ăd ōrās

nāvĭgĕt. Hūnc mūltō Păphĭē sătŭrābăt ămōmō,

hūnc nŏvă tērgĕmĭnā pēctēbāt Grātĭă dēxtrā.

Huīc ēt pūrpŭrĕī cēdēt cŏmă saūcĭă Nīsī,

ēt quām Spērchīō tŭmĭdūs sērvābăt Ăchīllēs.

Īpsī, cūm prīmūm nĭvĕām praēcērpĕrĕ frōntēm

dēcrētum ēst ŭmĕrōsquĕ mănū nūdārĕ nĭtēntēs,

āccūrrūnt tĕnĕrī Păphĭā cūm mātrĕ vŏlūcrēs

ēxpĕdĭūntquĕ cŏmās ēt Sērĭcă pēctŏrĕ pōnūnt

pāllĭă. Tūnc iūnctīs crīnem īncīdērĕ săgīttīs

ātque aūrō gēmmīsquĕ lŏcānt, răpĭt īpsă cădēntēm

mātĕr ĕt ārcānōs ĭtĕrāt Cўthĕrēă lĭquōrēs.

Tūnc pŭĕr ē tūrbā, mănĭbūs quī fōrtĕ sŭpīnīs

nōbĭlĕ gēmmātō spĕcŭlūm pōrtāvĕrăt aūrō:

"Hōc quŏquĕ dēmŭs" ăīt "pătrĭīs nēc grātĭŭs ūllūm

mūnŭs ĕrīt tēmplīs īpsōquĕ pŏtēntĭŭs aūrō.

Tū mŏdŏ fīge ăcĭem ēt vūltūs hīc ūsquĕ rĕlīnquĕ."

Sīc ăĭt ēt spĕcŭlūm rēclūsĭt ĭmāgĭnĕ rāptā.

Āt pŭĕr ēgrĕgĭūs tēndēns ād sīdĕră pālmās;

"Hīs mĭhĭ prō dōnīs, hŏmĭnūm mītīssĭmĕ cūstōs,

sī mĕrŭī, lōngā dŏmĭnūm rĕnŏvārĕ iŭvēntā

ātque ōrbī sērvārĕ vĕlīs! Hōc sīdĕră mēcūm,

hōc ūndaē tērraēquĕ rŏgānt. Ĕăt, ōrŏ, pĕr ānnōs

Īlĭăcōs Pўlĭōsquĕ sĭmūl, prŏprĭōsquĕ pĕnātēs

gaūdĕăt ēt sēcūm Tārpēiă sĕnēscĕrĕ tēmplă."

Sīc ăĭt ēt mōtās mīrātūr Pērgămŏs ārās.

V

ECLOGA AD CLAVDIAM VXOREM

Quīd mĭhĭ maēstă dĭē, sŏcĭīs quīd nōctĭbŭs, ūxōr,

ānxĭă pērvĭgĭlī dūcīs sūspīrĭă cūrā?

Nōn mĕtŭō nē laēsă fĭdēs aūt pēctŏre ĭn īstō

āltĕr ămōr; nūllīs īn tē dătŭr īrĕ săgīttīs

(aūdĭăt īnfēstō lĭcĕt hōc Rhāmnūsĭă vūltū),

nōn dătŭr. Ēt si ĕgŏmēt pătrĭō dē lītŏrĕ rāptūs

quāttŭŏr ēmĕrĭtīs pēr bēllă, pĕr aēquŏră lūstrīs

ērrārēm, tū mīllĕ prŏcōs īntāctă fŭgārēs,

nōn īmpērfēctās cōmmēntă rĕtēxĕrĕ tēlās,

sēd sĭnĕ fraūdĕ pălām thălămōsque ārmātă nĕgāssēs.

Dīc tămĕn, ūnde ălĭā mĭhĭ frōnte ēt nūbĭlă vūltūs?

Ānnĕ quŏd Eūbŏĭcōs fēssūs rĕmĕārĕ pĕnātēs

aūgŭrŏr ēt pătrĭā sĕnĭūm cōmpōnĕrĕ tērrā?

Cūr hōc trīstĕ tĭbī? Cērtē lāscīvĭă cōrdĕ

nūllă nĕc aūt trĕpĭdī mūlcēnt tē proēlĭă Cīrcī

aūt īntrāt sēnsūs clāmōsī tūrbă thĕātrī;

sēd prŏbĭtās ĕt ŏpācă quĭēs ēt sōrdĭdă nūmquām

gaūdĭă. Quās aūtēm cŏmĭtēm tē rāptŏ pĕr ūndās?

Quāmquam, ēt sī gĕlĭdās īrēm mānsūrŭs ăd Ārctōs

vēl sŭpĕr Hēspĕrĭaē vădă cālīgāntĭă Thŷlēs

aūt sēptēmgĕmĭnī căpŭt īmpĕnĕtrābĭlĕ Nīlī,

hōrtārērĕ vĭās. Ĕtĕnīm tŭă (nēmpĕ bĕnīgnā

quām mĭhĭ sōrtĕ Vĕnūs iūnctām flōrēntĭbŭs ānnīs

sērvăt ĕt īn sĕnĭūm), tŭă, quaē mē vūlnĕrĕ prīmō

īntāctūm thălămīs ĕt ădhūc iŭvĕnīlĕ văgāntēm

fīxīstī, tŭă frēnă lĭbēns dŏcĭlīsquĕ rĕcēpī,

ēt sĕmĕl īnsērtās nōn mūtātūrŭs hăbēnās

ūsquĕ prĕmō. Tū mē nĭtĭdīs Ālbānă fĕrēntēm

dōnă cŏmīs sānctōque īndūtūm Caēsărĭs aūrō

vīscĕrĭbūs cōmplēxă tŭīs, sērtīsquĕ dĕdīstī

ōscŭla ănhēlă mĕīs; tū, cūm Căpĭtōlĭă nōstraē

īnfĭtĭātă lўraē, saēvum īngrātūmquĕ dŏlēbās

mēcūm vīctă Iŏvēm; tū prōcūrrēntĭă prīmīs

cārmĭnă nōstră sŏnīs, tōtāsque īn mūrmŭrĕ nōctēs

aūrĕ răpīs vĭgĭlī; lōngī tū sōlă lăbōrīs

cōnscĭă, cūmquĕ tŭīs crēvīt mĕă Thēbăĭs ānnīs.

Quālēm tē nūpēr Stўgĭās prŏpĕ rāptŭs ăd ūmbrās

cūm iām Lēthaēōs aūdīrēm cōmmĭnŭs āmnēs,

āspēxī, tĕnŭīque ŏcŭlōs iām mōrtĕ cădēntēs.

Scīlĭcĕt ēxhaūstī Lăchĕsīs mĭhĭ tēmpŏră fātī

tē tāntūm mĭsĕrātă dĕdīt, sŭpĕrīquĕ pŏtēntēs

īnvĭdĭām tĭmŭērĕ tŭām. Pōst īstă prŏpīnquūm

nūnc ĭtĕr ōptāndōsquĕ sĭnūs cŏmĕs īrĕ mŏrārīs?

Heū | ŭbĭ nōtă fĭdēs tōtque ēxplōrātă pĕr ūsūs,

quā vĕtĕrēs Lătĭās Grāiās hērōĭdăs aēquās?

Īssĕt ăd Īlĭăcās (quĭd ĕnīm dētērrĕt ămāntēs?)

Pēnĕlŏpē gāvīsă dŏmōs, sī pāssŭs Ŭlīxēs;

quēsta ēst Aēgĭălē, quēsta ēst Mĕlĭboēă rĕlīnquī,

ēt quām (quām saēvī!) fēcērūnt maēnădă plānctūs.

Nēc mĭnŏr hīs tū nōssĕ fĭdēm vītāmquĕ mărītīs

dēdĕrĕ. Sīc cērtē cĭnĕrēs ūmbrāmquĕ prĭōrēm

quaērĭs ădhūc, sīc ēxsĕquĭās āmplēxă cănōrī

cōniŭgĭs īngēntēs ĭtĕrāstī pēctŏrĕ plānctūs,

iām mĕă. Nēc pĭĕtās ălĭa ēst tĭbĭ cūrăquĕ nātaē;

sīc ēt mātĕr ămās, sīc nūmquām cōrdĕ rĕcēdīt

nātă tŭō, fīxāmque ănĭmī pĕnĕtrālĭbŭs īmīs

nōctĕ dĭēquĕ tĕnēs. Nōn sīc Trāchīnĭă nīdōs

Ālcўŏnē, vērnōs nōn sīc Phĭlŏmēlă pĕnātēs

cīrcŭmĭt āmplēctēns ănĭmāmque īn pīgnŏră trānsfērt.

Ēt nūnc īllă tĕnēt, vĭdŭō quōd sōlă cŭbīlī

ōtĭă tām pūlchraē tĕrĭt īnfēcūndă iŭvēntaē.

Sēd vĕnĭēnt, plēnīs vĕnĭēnt cōnūbĭă taēdīs.

Sīc cērtē fōrmaēquĕ bŏnīs ănĭmīquĕ mĕrētūr;

sīvĕ chĕlŷn cōmplēxă fĕrīt seū vōcĕ pătērnā

dīscēndūm Mūsīs sŏnăt ēt mĕă cārmĭnă flēctīt,

cāndĭdă seū mōllī dīdūcīt brācchĭă mōtū,

īngĕnĭūm prŏbĭtās ārtēmquĕ mŏdēstĭă vīncīt.

Nōnnĕ lĕvēs pŭĕrōs, nōn tē, Cўthĕrēă, pŭdēbīt

hōc cēssārĕ dĕcūs? Nēc tāntūm Rōmă iŭgālēs

cōncĭlĭārĕ tŏrōs fēstāsque āccēndĕrĕ taēdās

fērtĭlĭs: ēt nōstrā gĕnĕrī tēllūrĕ dăbūntūr.

Nōn ădĕō Vĕsŭvīnŭs ăpēx ēt flāmmĕă dīrī

mōntĭs hĭēms trĕpĭdās ēxhaūsīt cīvĭbŭs ūrbēs:

stānt pŏpŭlīsquĕ vĭgēnt, hīnc aūspĭcĕ cōndĭtă Phoēbō

tēctă Dĭcārchēī pōrtūsque ēt lītŏră mūndī

hōspĭta: ăt hīnc māgnaē trāctūs ĭmĭtāntĭă Rōmaē

quaē Căpўs ādvēctīs īmplēvīt moēnĭă Teūcrīs.

Nōstrăquĕ nēc prŏprĭīs tĕnŭīs nēc rāră cŏlōnīs

Pārthĕnŏpē, cuī mītĕ sŏlūm trāns aēquŏră vēctaē

īpsĕ Dĭōnaēā mōnstrāvĭt Ăpōllŏ cŏlūmbā.

Hās ĕgŏ tē sēdēs (nām nēc mĭhĭ bārbără Thrācē

nēc Lĭbўē nātālĕ sŏlūm) trānsfērrĕ lăbōrō,

quās ēt mōllĭs hĭēms ēt frīgĭdă tēmpĕrăt aēstās,

quās īmbēllĕ frĕtūm tōrpēntĭbŭs āllŭĭt ūndīs.

Pāx sēcūră lŏcīs ēt dēsĭdĭs ōtĭă vītaē

ēt nūmquām tūrbātă quĭēs sōmnīquĕ pĕrāctī.

Nūllă fŏrō răbĭēs aūt strīctae īn iūrgĭă lēgēs:

mōrūm iūră vĭrīs sōlum ēt sĭnĕ fāscĭbŭs aēquūm.

Quīd nūnc māgnĭfĭcās spĕcĭēs cūltūsquĕ lŏcōrūm

tēmplăque ĕt īnnŭmĕrīs spătĭa īntērstīnctă cŏlūmnīs,

ēt gĕmĭnām mōlēm nūdī tēctīquĕ thĕātrī

ēt Căpĭtōlīnīs quīnquēnnĭă prōxĭmă lūstrīs,

quīd laūdēm lītūs lībērtātēmquĕ Mĕnāndrī,

quām Rōmānŭs hŏnōs ēt Grāiă lĭcēntĭă mīscēnt?

Nēc dēsūnt vărĭaē cīrca ōblēctāmĭnă vītaē:

sīvĕ văpōrĭfĕrās, blāndīssĭmă lītŏră, Bāiās,

ēnthĕă fātĭdĭcaē seū vīsĕrĕ tēctă Sĭbŷllaē

dūlcĕ sĭt Īlĭăcōquĕ iŭgūm mĕmŏrābĭlĕ rēmō,

seū tĭbĭ Bācchēī vīnētă mădēntĭă Gaūrī

Tēlĕbŏūmquĕ dŏmōs, trĕpĭdīs ŭbĭ dūlcĭă naūtīs

lūmĭnă nōctĭvăgaē tōllīt Phărŭs aēmŭlă lūnaē,

cārăquĕ nōn mōllī iŭgă Sūrrēntīnă Lўaēō,

quaē mĕŭs ānte ălĭōs hăbĭtātōr Pōllĭŭs aūgēt,

Īnărĭmēsquĕ lăcūs mĕdĭcōs Stăbĭāsquĕ rĕnātās.

Mīllĕ tĭbī nōstraē rĕfĕrām tēllūrĭs ămōrēs,

sēd sătĭs hōc, cōniūnx, sătĭs ēst dīxīssĕ: crĕāvīt

mē tĭbĭ, mē sŏcĭūm lōngōs ādstrīnxĭt ĭn ānnōs.

Nōnne haēc āmbōrūm gĕnĕtrīx āltrīxquĕ vĭdērī

dīgnă? Sĕd īngrātūs quī plūra ādnēctŏ tŭīsquĕ

mōrĭbŭs īndŭbĭtō: vĕnĭēs, cārīssĭmă cōniūnx,

praēvĕnĭēsque ĕtĭām; sĭnĕ mē tĭbĭ dūctŏr ăquārūm

Thŷbrĭs ĕt ārmĭfĕrī sōrdēbūnt tēctă Quĭrīnī.

STATIVS POLLIO SVO SALVTEM

Tibi certe, Polli dulcissime et hac cui tam fideliter inhaeres quiete dignissime, non habeo diu probandam libellorum istorum temeritatem, cum scias multos ex illis in sinu tuo subito natos et hanc audaciam stili nostri frequenter expaueris, quotiens in illius facundiae tuae penetrale seductus altius litteras intro et in omnes a te studiorum sinus ducor. Securus itaque tertius hic Siluarum nostrarum liber ad te mittitur. Habuerat quidem et secundus te testem, sed hic habet auctorem. Nam primum limen eius Hercules Surrentinus aperit, quem in litore tuo consecratum, statim ut uideram, his uersibus adoraui. Sequitur libellus quo splendidissimum et mihi iucundissimum iuuenem Maecium Celerem, a sacratissimo imperatore missum ad legionem Syriacam, quia sequi non poteram, sic prosecutus sum. Merebatur et Claudi Etrusci mei pietas aliquod ex studiis nostris solacium, cum lugeret ueris (quod iam rarissimum est) lacrimis senem patrem. Earinus praeterea, Germanici nostri libertus, scit quam diu desiderium eius moratus sim, cum perisset ut capillos suos, quos cum gemmata pyxide et speculo ad Pergamenum Asclepium mittebat, uersibus dedicarem. Summa est ecloga qua mecum secedere Neapolim Claudiam meam exhortor. Hic, si uerum dicimus, sermo est, et quidem securus ut cum uxore et qui persuadere malit quam placere. Huic praecipue libello fauebis cum scias hanc destinationem quietis meae tibi maxime intendere meque non tam in patriam quam ad te secedere. Vale.

I

HERCVLES SVRRENTINVS POLLI FELICIS

Intermissa tibi renouat, Tirynthie, sacra

Pollius et causas designat desidis anni,

quod coleris maiore tholo nec litora pauper

nuda tenes tectumque uagis habitabile nautis,

sed nitidos postes Graisque effulta metallis

culmina, ceu taedis iterum lustratus honesti

ignis ab Oetaea conscenderis aethera flamma.

Vix oculis animoque fides. Tune ille reclusi

liminis et paruae custos inglorius arae?

Vnde haec aula recens fulgorque inopinus agresti

Alcidae? Sunt fata deum, sunt fata locorum.

O uelox pietas! Steriles hic nuper harenas

ad sparsum pelago montis latus hirtaque dumis

saxa nec ulla pati faciles uestigia terras

cernere erat. Quaenam subito fortuna rigentes

ditauit scopulos? Tyrione haec moenia plectro

an Getica uenere lyra? Stupet ipse labores

annus, et angusti bisseno limite menses

longaeuum mirantur opus. Deus attulit arces

erexitque suas, atque obluctantia saxa

summouit nitens et magno pectore montem

reppulit: immitem credas iussisse nouercam.

Ergo age, seu patrios liber iam legibus Argos

incolis et mersum tumulis Eurysthea calcas,

siue tui solium Iouis et uirtute parata

astra tenes, haustumque tibi succincta beati

nectaris excluso melior Phryge porrigit Hebe:

huc ades et genium templis nascentibus infer.

Non te Lerna nocens nec pauperis arua Molorchi

nec formidatus Nemees ager antraque poscunt

Thracia nec Pharii polluta altaria regis,

sed felix simplexque domus fraudumque malarum

inscia et hospitibus superis dignissima sedes.

Pone truces arcus agmenque immite pharetrae

et regum multo perfusum sanguine robur,

instratumque umeris dimitte rigentibus hostem.

Hic tibi Sidonio celsum puluinar acantho

texitur et signis crescit torus asper eburnis.

Pacatus mitisque ueni nec turbidus ira

nec famulare timens, sed quem te Maenalis Auge

confectum thiasis et multo fratre madentem

detinuit qualemque uagae post crimina noctis

Thespius obstupuit, totiens socer. Hic tibi festa

gymnas et insontes iuuenum sine caestibus irae

annua ueloci peragunt certamina lustro.

Hic templis inscriptus auo gaudente sacerdos

paruus adhuc similisque tui, cum prima nouercae

monstra manu premeres atque exanimata doleres.

Sed quaenam subiti, ueneranda, exordia templi

dic age, Calliope; socius tibi grande sonabit

Alcides tensoque modos imitabitur arcu.

Tempus erat, caeli cum torrentissimus axis

incumbit terris ictusque Hyperione multo

acer anhelantis incendit Sirius agros.

Iamque dies aderat, profugis cum regibus aptum

fumat Aricinum Triuiae nemus et face multa

conscius Hippolyti splendet lacus; ipsa coronat

emeritos Diana canes et spicula terget

et tutas sinit ire feras, omnisque pudicis

Itala terra focis Hecateidas excolit idus.

Ast ego, Dardaniae quamuis sub collibus Albae

rus proprium magnique ducis mihi munere currens

unda domi curas mulcere aestusque leuare

sufficerent, notas Sirenum nomine rupes

facundique larem Polli non hospes habebam,

assidue moresque uiri pacemque nouosque

Pieridum flores intactaque carmina discens.

Forte diem Triuiae dum litore ducimus udo

angustasque fores adsuetaque tecta grauati

frondibus et patula defendimus arbore soles,

delituit caelum et subitis lux candida cessit

nubibus ac tenuis grauiore fauonius austro

immaduit; qualem Libyae Saturnia nimbum

attulit, Iliaco dum diues Elissa marito

donatur testesque ululant per deuia nymphae.

Diffugimus, festasque dapes redimitaque uina

arripiunt famuli; nec quo conuiuia migrent,

quamuis innumerae gaudentia rura superne

insedere domus et multo culmine diues

mons nitet: instantes sed proxima quaerere nimbi

suadebant laesique fides reditura sereni.

Stabat dicta sacri tenuis casa nomine templi

et magnum Alciden humili lare parua premebat,

fluctiuagos nautas scrutatoresque profundi

uix operire capax. Huc omnis turba coimus,

huc epulae ditesque tori coetusque ministrum

stipantur nitidaeque cohors gratissima Pollae.

Non cepere fores, angustaque deficit aedes.

Erubuit risitque deus dilectaque Polli

corda subit blandisque uirum complectitur ulnis.

"Tune" inquit "largitor opum, qui mente profusa

tecta Dicarchei pariter iuuenemque replesti

Parthenopen? Nostro qui tot fastigia monti,

tot uirides lucos, tot saxa imitantia uultus

aeraque, tot scripto uiuentes lumine ceras

fixisti? Quid enim ista domus, quid terra, priusquam

te gauderet, erat? longo tu tramite nudos

texisti scopulos, fueratque ubi semita tantum,

nunc tibi distinctis stat porticus alta columnis,

ne sorderet iter. Curui tu litoris ora

clausisti calidas gemina testudine nymphas.

uix opera enumerem; mihi pauper et indigus uni

Pollius? et talis hilaris tamen intro penates

et litus, quod pandis, amo. Sed proxima sedem

despicit et tacite ridet mea limina Iuno.

Da templum dignasque tuis conatibus aras,

quas puppes uelis nolint transire secundis,

quo pater aetherius mensisque accita deorum

turba et ab excelso ueniat soror hospita templo.

Nec te, quod solidus contra riget umbo maligni

montis et immenso non umquam exesus ab aeuo,

terreat: ipse adero et conamina tanta iuuabo

asperaque inuitae perfringam uiscera terrae.

Incipe et Herculeis fidens hortatibus aude.

Non Amphioniae steterint uelocius arces

Pergameusue labor". Dixit mentemque reliquit.

Nec mora cum scripta formatur imagine tela.

Innumerae coiere manus: his caedere siluas

et leuare trabes, illis immergere curae

fundamenta solo. Coquitur pars umida terrae

protectura hiemes atque exclusura pruinas,

indomitusque silex curua fornace liquescit.

Praecipuus sed enim labor est exscindere dextra

oppositas rupes et saxa negantia ferro.

Hic pater ipse loci positis Tirynthius armis

insudat ualidaque solum deforme bipenni,

cum graue nocturna caelum subtexitur umbra,

ipse fodit, ditesque Caprae uiridesque resultant

Taurubulae, et terris ingens redit aequoris echo.

Non tam grande sonat motis incudibus Aetne,

cum Brontes Steropesque ferit, nec maior ab antris

Lemniacis fragor est ubi flammeus aegida caelat

Mulciber et castis exornat Pallada donis.

Decrescunt scopuli, et rosea sub luce reuersi

artifices mirantur opus. Vix annus anhelat

alter, et ingenti diues Tirynthius arce

despectat fluctus et iunctae tecta nouercae

prouocat et dignis inuitat Pallada templis.

Iam placidae dant signa tubae, iam fortibus ardens

fumat harena sacris. Hos nec Pisaeus honores

Iuppiter aut Cirrhae pater aspernetur opacae.

Nil his triste locis; cedat lacrimabilis Isthmos,

cedat atrox Nemee: litat hic felicior infans.

Ipsae pumiceis uirides Nereides antris

exsiliunt ultro, scopulis umentibus haerent,

nec pudet occulte nudas spectare palaestras.

Spectat et Icario nemorosus palmite Gaurus

siluaque quae fixam pelago Nesida coronat,

et placidus Limon omenque Euploea carinis,

et Lucrina Venus, Phrygioque e uertice Graias

addisces, Misene, tubas, ridetque benigna

Parthenope gentile sacrum nudosque uirorum

certatus et parua suae simulacra coronae.

Quin age et ipse libens proprii certaminis actus

inuicta dignare manu; seu nubila disco

findere seu uolucres Zephyros praecedere telo

seu tibi dulce manu Libycas nodare palaestras,

indulge sacris et, si tibi poma supersunt

Hesperidum, gremio uenerabilis ingere Pollae;

nam capit et tantum non degenerabit honorem.

Quod si dulce decus uiridesque resumeret annos,

(da ueniam, Alcide) fors hic et pensa tulisses.

Haec ego nascentes laetus bacchatus ad aras

libamenta tuli. Nunc ipse in limine cerno

soluentem uoces et talia dicta ferentem:

"Macte animis opibusque meos imitate labores,

qui rigidas rupes infecundaeque pudenda

naturae deserta domas et uertis in usum

lustra habitata feris foedeque latentia profers

numina. Quae tibi nunc meritorum praemia soluam?

Quas referam grates? Parcarum fila tenebo

extendamque colus (duram scio uincere Mortem),

auertam luctus et tristia damna uetabo

teque nihil laesum uiridi renouabo senecta

concedamque diu iuuenes spectare nepotes,

donec et hic sponsae maturus et illa marito,

rursus et ex illis suboles noua grexque proteruus

nunc umeris irreptet aui, nunc agmine blando

certatim placidae concurrat ad oscula Pollae.

Nam templis numquam statuetur terminus aeui,

dum me flammigeri portabit machina caeli.

Nec mihi plus Nemee priscumque habitabitur Argos

nec Tiburna domus solisque cubilia Gades".

Sic ait; et tangens surgentem altaribus ignem

populeaque mouens albentia tempora silua

et Styga et aetherii iurauit fulmina Patris.

II

PROPEMPTICON MAECIO CELERI

Di quibus audaces amor est seruare carinas

saeuaque uentosi mulcere pericula ponti,

sternite molle fretum placidumque aduertite uotis

concilium, et lenis non obstrepat unda precanti:

grande tuo rarumque damus, Neptune, profundo

depositum. Iuuenis dubio committitur alto

Maecius atque animae partem super aequora nostrae

maiorem transferre parat. Proferte benigna

sidera et antemnae gemino considite cornu,

Oebalii fratres; uobis pontusque polusque

luceat; Iliacae longe nimbosa sororis

astra fugate, precor, totoque excludite caelo.

Vos quoque caeruleum ponti, Nereides, agmen,

quis honor et regni cessit fortuna secundi

(dicere quae magni fas sit mihi sidera ponti),

surgite de uitreis spumosae Doridos antris

Baianosque sinus et feta tepentibus undis

litora tranquillo certatim ambite natatu,

quaerentes ubi celsa ratis, quam scandere gaudet

nobilis Ausoniae Celer armipotentis alumnus.

Nec quaerenda diu; modo nam trans aequora terris

prima Dicarcheis Pharium grauis intulit annum,

prima salutauit Capreas et margine dextro

sparsit Tyrrhenae Mareotica uina Mineruae.

Huius utrumque latus molli praecingite gyro,

partitaeque uices uos stuppea tendite mali

uincula, uos summis adnectite sipara uelis,

uos Zephyris aperite sinus; pars transtra reponat,

pars demittat aquis curuae moderamina puppis;

sint quibus exploret primos grauis arte molorchos,

quaeque secuturam religent post terga phaselon

uncaque summersae penitus retinacula uellant;

temperet haec aestus pelagusque inclinet ad ortus:

officio careat glaucarum nulla sororum.

Hinc multo Proteus geminoque hinc corpore Triton

praenatet, et subitis qui perdidit inguina monstris

Glaucus, adhuc patriis quotiens allabitur oris

litoream blanda feriens Anthedona cauda.

Tu tamen ante omnes diua cum matre, Palaemon,

annue, si uestras amor est mihi pandere Thebas,

nec cano degeneri Phoebeum Amphiona plectro.

Et pater Aeolio frangit qui carcere uentos,

cui uarii flatus omnisque per aequora mundi

spiritus atque hiemes nimbosaque nubila parent,

artius obiecto Borean Eurumque Notumque

monte premat: soli Zephyro sit copia caeli,

solus agat puppes summasque supernatet undas

assiduus pelago; donec tua turbine nullo

laesa Paraetoniis assignet carbasa ripis.

Audimur. Vocat ipse ratem nautasque morantes

increpat. Ecce meum timido iam frigore pectus

labitur et nequeo, quamuis mouet ominis horror,

claudere suspensos oculorum in margine fletus.

Iamque ratem terris diuisit fune soluto

nauita et angustum deiecit in aequora pontem.

Saeuus et e puppi longo clamore magister

dissipat amplexus atque oscula fida reuellit,

nec longum cara licet in ceruice morari.

Attamen in terras e plebe nouissimus omni

ibo nec egrediar nisi iam currente carina.

Quis rude et abscissum miseris animantibus aequor

fecit iter solidaeque pios telluris alumnos

expulit in fluctus pelagoque immisit hianti

audax ingenii? Nec enim temeraria uirtus

illa magis, summae gelidum quae Pelion Ossae

iunxit anhelantemque iugis bis pressit Olympum.

Vsque adeone parum lentas transire paludes

stagnaque et angustos summittere pontibus amnes?

Imus in abruptum gentilesque undique terras

exigua fugimus clausi trabe et aëre nudo.

Inde furor uentis indignataeque procellae

et caeli fremitus et fulmina plura Tonanti.

Ante rates pigro torpebant aequora somno,

nec spumare Thetis nec spargere nubila fluctus

audebant. Visis tumuerunt puppibus undae,

inque hominem surrexit hiems. Tunc nubila Plias

Oleniumque pecus, solito tunc peior Orion.

Iusta queror. Fugit ecce uagas ratis acta per undas

paulatim minor et longe seruantia uincit

lumina, tot gracili ligno complexa timores,

quaeque super reliquos te, nostri pignus amoris,

portat dura, Celer. Quos nunc ego pectore somnos

quosue queam perferre dies? Quis cuncta pauenti

nuntius an facili te praetermiserit unda

Lucani rabida ora maris, num torta Charybdis

fluctuet aut Siculi populatrix uirgo profundi,

quos tibi currenti praeceps gerat Hadria mores,

quae pax Carpathio, quali te subuehat aura

Doris Agenorei furtis blandita iuuenci?

Sed merui questus. Quid enim te castra petente

non uel ad ignotos ibam comes impiger Indos

Cimmeriumque chaos? Starem prope bellica regis

signa mei, seu tela manu seu frena teneres,

armatis seu iura dares; operumque tuorum

etsi non socius, certe mirator adessem.

Si quondam magno Phoenix reuerendus Achilli

litus ad Iliacum Thymbraeaque Pergama uenit

imbellis tumidoque nihil iuratus Atridae,

cur nobis ignauus amor? Sed pectore fido

numquam abero longisque sequar tua carbasa uotis.

Isi, Phoroneis olim stabulata sub antris,

nunc regina Phari numenque Orientis anheli,

excipe multisono puppem Mareotida sistro

ac iuuenem egregium, Latius cui ductor Eoa

signa Palaestinasque dedit frenare cohortes,

ipsa manu placida per limina festa sacrosque

duc portus urbesque tuas. Te praeside noscat,

unde paludosi fecunda licentia Nili,

cur uada desidant et ripa coërceat undas

Cecropio stagnata luto, cur inuida Memphis,

curue Therapnaei lasciuiat ora Canopi,

cur seruet Pharias Lethaeus ianitor aras,

uilia cur magnos aequent animalia diuos;

quae sibi praesternat uiuax altaria Phoenix,

quos dignetur agros aut quo se gurgite Nili

mergat adoratus trepidis pastoribus Apis.

Duc et ad Emathios manes, ubi belliger urbis

conditor Hyblaeo perfusus nectare durat,

anguiferamque domum, blando qua mersa ueneno

Actias Ausonias fugit Cleopatra catenas.

Vsque et in Assyrias sedes mandataque castra

prosequere et Marti iuuenem, dea, trade Latino.

Nec nouus hospes erit: puer his sudauit in aruis

notus adhuc tantum maioris lumine claui,

iam tamen et turmas facili praeuertere gyro

fortis et Eoas iaculo damnare sagittas.

Ergo erit illa dies, qua te maiora daturus

Caesar ab emerito iubeat discedere bello,

at nos hoc iterum stantes in litore uastos

cernemus fluctus aliasque rogabimus auras.

O tum quantus ego aut quanta uotiua mouebo

plectra lyra, cum me magna ceruice ligatum

attolles umeris atque in mea pectora primum

incumbes e puppe nouus seruataque reddes

colloquia inque uicem medios narrabimus annos:

tu rapidum Euphraten et regia Bactra sacrasque

antiquae Babylonis opes et Zeugma, Latinae

pacis iter, qua dulce nemus florentis Idumes,

qua pretiosa Tyros rubeat, quo purpura suco

Sidoniis iterata cadis, ubi germine primum

candida felices sudent opobalsama uirgae;

ast ego, deuictis dederim quae busta Pelasgis

quaeue laboratas claudat mihi pagina Thebas.

III

CONSOLATIO AD CLAVDIVM ETRVSCVM

Summa deum, Pietas, cuius gratissima caelo

rara profanatas inspectant numina terras,

huc uittata comam niueoque insignis amictu,

qualis adhuc praesens nullaque expulsa nocentum

fraude rudes populos atque aurea regna colebas,

mitibus exsequiis ades et lugentis Etrusci

cerne pios fletus laudataque lumina terge.

Nam quis inexpleto rumpentem pectora questu

complexumque rogos incumbentemque fauillis

aspiciens non aut primaeuae funera plangi

coniugis aut nati modo pubescentia credat

ora rapi flammis? Pater est, qui fletur. Adeste

dique hominesque sacris. Procul hinc, procul ite nocentes,

si cui corde nefas tacitum fessique senectus

longa patris, si quis pulsatae conscius umquam

matris et inferna rigidum timet Aeacon urna:

insontes castosque uoco. Tenet ecce seniles

leniter implicitos uultus sanctamque parentis

canitiem spargit lacrimis animaeque supremum

frigus amat; celeres genitoris filius annos

(mira fides!) nigrasque putat properasse sorores.

Exsultent placidi Lethaea ad flumina manes,

Elysiae gaudete domus, date serta per aras,

festaque pallentes hilarent altaria lucos.

Felix haec, nimium felix plorataque nato

umbra uenit. Longe Furiarum sibila, longe

tergeminus custos, penitus uia longa patescat

manibus egregiis. Eat horrendumque silentis

accedat domini solium gratesque supremas

perferat et totidem iuueni roget anxius annos.

Macte pio gemitu! Dabimus solacia dignis

luctibus Aoniasque tuo sacrabimus ultro

inferias, Etrusce, seni. Tu largus Eoa

germina, tu messes Cilicumque Arabumque superbas

merge rogis; ferat ignis opes heredis et alto

aggere missuri nitido pia nubila caelo

stipentur cineres: nos non arsura feremus

munera, uenturosque tuus durabit in annos

me monstrante dolor. Neque enim mihi flere parentem

ignotum; similis gemui proiectus ad ignem.

Ille mihi tua damna dies compescere cantu

suadet: et ipse tuli quos nunc tibi confero questus.

Non tibi clara quidem, senior placidissime, gentis

linea nec proauis demissum stemma, sed ingens

suppleuit fortuna genus culpamque parentum

occuluit. Nec enim dominos de plebe tulisti,

sed quibus occasus pariter famulantur et ortus.

Nec pudor iste tibi: quid enim terrisque poloque

parendi sine lege manet? Vice cuncta reguntur

alternisque premunt. Propriis sub regibus omnis

terra; premit felix regum diademata Roma;

hanc ducibus frenare datum; mox crescit in illos

imperium superis. Sed habent et numina legem:

seruit et astrorum uelox chorus et uaga seruit

luna nec iniussae totiens redit orbita lucis,

et (modo si fas est aequare iacentia summis)

pertulit et saeui Tirynthius horrida regis

pacta, nec erubuit famulantis fistula Phoebi.

Sed neque barbaricis Latio transmissus ab oris:

Smyrna tibi gentile solum potusque uerendo

fonte Meles Hermique uadum, quo Lydius intrat

Bacchus et aurato reficit sua cornua limo.

Laeta dehinc series uariisque ex ordine curis

auctus honos; semperque gradi prope numina, semper

Caesareum coluisse latus sacrisque deorum

arcanis haerere datum. Tibereia primum

aula tibi uixdum ora noua mutante iuuenta

panditur (hic annis multa super indole uictis

libertas oblata uenit) nec proximus heres,

immitis quamquam et Furiis agitatus, abegit.

Hinc et in Arctoas tenuis comes usque pruinas

terribilem affatu passus uisuque tyrannum

immanemque suis, ut qui metuenda ferarum

corda domant mersasque iubent iam sanguine tacto

reddere ab ore manus et nulla uiuere praeda.

Praecipuos sed enim merito surrexit in actus

nondum stelligerum senior dimissus in axem

Claudius et longo transmittit habere nepoti.

Quis superos metuens pariter tot templa, tot aras

promeruisse datur? Summi Iouis aliger Arcas

nuntius; imbrifera potitur Thaumantide Iuno;

stat celer obsequio iussa ad Neptunia Triton:

tu totiens mutata ducum iuga rite tulisti

integer, inque omni felix tua cumba profundo.

Iamque piam lux alta domum praecelsaque toto

intrauit Fortuna gradu; iam creditur uni

sanctarum digestus opum partaeque per omnis

diuitiae populos magnique impendia mundi.

Quicquid ab auriferis eiectat Hiberia fossis,

Dalmatico quod monte nitet, quod messibus Afris

uerritur, aestiferi quicquid terit area Nili,

quodque legit mersus pelagi scrutator Eoi,

et Lacedaemonii pecuaria culta Galaesi

perspicuaeque niues Massylaque robora et Indi

dentis honos: uni parent commissa ministro,

quae Boreas quaeque Eurus atrox, quae nubilus Auster

inuehit: hibernos citius numeraueris imbres

siluarumque comas. Vigil iste animique sagacis

excitus euoluit quantum Romana sub omni

pila die quantumque tribus, quid templa, quid alti

undarum cursus, quid propugnacula poscant

aequoris aut longe series porrecta uiarum;

quod domini celsis niteat laquearibus aurum,

quae diuum in uultus igni formanda liquescat

massa, quid Ausoniae scriptum crepet igne Monetae.

Hic tibi rara quies animoque exclusa uoluptas,

exiguaeque dapes et numquam laesa profundo

cura mero; sed iura tamen genialia cordi

et mentem uincire toris ac iungere festa

conubia et fidos domino genuisse clientes.

Quis sublime genus formamque insignis Etruscae

nesciat? haudquaquam proprio mihi cognita uisu,

sed decus eximium famae par reddit imago,

uultibus et similis natorum gratia monstrat.

Nec uulgare genus; fasces summamque curulem

frater et Ausonios enses mandataque fidus

signa tulit, cum prima truces amentia Dacos

impulit et magno gens est damnata triumpho.

Sic quicquid patrio cessatum a sanguine, mater

reddidit, obscurumque latus clarescere uidit

conubio gauisa domus. Nec pignora longe;

quippe bis ad partus uenit Lucina manuque

ipsa leui grauidos tetigit fecunda labores.

Felix a! si longa dies, si cernere uultus

natorum uiridisque genas tibi iusta dedissent

stamina! Sed media cecidere abrupta iuuenta

gaudia, florentesque manu scidit Atropos annos;

qualia pallentes declinant lilia culmos

pubentesque rosae primos moriuntur ad austros,

aut ubi uerna nouis exspirat purpura pratis.

Illa sagittiferi circumuolitastis Amores

funera maternoque rogos unxistis amomo;

nec modus aut pennis laceris aut crinibus ignem

spargere, collectaeque pyram struxere pharetrae.

Quas tunc inferias aut quae lamenta dedisses

maternis, Etrusce, rogis, qui funera patris

haud matura putas atque hos pius ingemis annos!

Illum et qui nutu superas nunc temperat arces,

progeniem claram terris partitus et astris,

laetus Idumaei donauit honore triumphi

dignatusque loco uictricis et ordine pompae

non uetuit, tenuesque nihil minuere parentes.

Atque idem in cuneos populo deduxit equestres

mutauitque genus laeuaeque ignobile ferrum

exuit et celso natorum aequauit honorem.

Dextra bis octonis fluxerunt saecula lustris,

atque aeui sine nube tenor. Quam diues in usus

natorum totoque uolens excedere censu,

testis adhuc largi nitor inde adsuetus Etrusci,

cui tua non humilis dedit indulgentia mores:

hunc siquidem amplexu semper reuocante tenebas

blandus et imperio numquam pater; huius honori

pronior ipse etiam gaudebat cedere frater.

Quas tibi deuoti iuuenes pro patre renato,

summe ducum, grates, aut quae pia uota rependunt!

Tu (seu tarda situ rebusque exhausta senectus

errauit, seu blanda diu Fortuna regressum

maluit) attonitum et uenturi fulminis ictus

horrentem tonitru tantum lenique procella

contentus monuisse senem; cumque horrida supra

aequora curarum socius procul Itala rura

linqueret, hic molles Campani litoris oras

et Diomedeas concedere iussus in arces,

atque hospes, non exsul, erat. Nec longa moratus

Romuleum reseras iterum, Germanice, limen

maerentemque foues inclinatosque penates

erigis. Haud mirum, ductor placidissime, quando

haec est quae uictis parcentia foedera Cattis

quaeque suum Dacis donat clementia montem,

quae modo Marcomanos post horrida bella uagosque

Sauromatas Latio non est dignata triumpho.

Iamque in fine dies et inexorabile pensum

deficit. Hic maesti pietas me poscit Etrusci,

qualia nec Siculae moderantur carmina rupes

nec fati iam certus olor saeuique marita

Tereos. Heu quantis lassantem bracchia uidi

planctibus et prono fusum super oscula uultu!

Vix famuli comitesque tenent, uix arduus ignis

summouet. Haud aliter gemuit periuria Theseus

litore, qui falsis deceperat Aegea uelis.

Tunc immane gemens foedatusque ora tepentis

affatur cineres: "Cur nos, fidissime, linquis

Fortuna redeunte, pater? Modo numina magni

praesidis atque breues superum placauimus iras,

nec frueris tantique orbatus muneris usu

ad manes, ingrate, fugis. Nec flectere Parcas

aut placare malae datur aspera numina Lethes?

Felix, cui magna patrem ceruice uehenti

sacra Mycenaeae patuit reuerentia flammae,

quique tener saeuis genitorem Scipio Poenis

abstulit et Lydi pietas temeraria Lausi.

Ergo et Thessalici coniunx pensare mariti

funus et immitem potuit Styga uincere supplex

Thracius? Hoc quanto melius pro patre liceret!

Non totus rapiere tamen, nec funera mittam

longius; hic manes, hic intra tecta tenebo:

tu custos dominusque laris, tibi cuncta tuorum

parebunt; ego rite minor semperque secundus

assiduas libabo dapes et pocula sacris

manibus effigiesque colam: te lucida saxa,

te similem doctae referet mihi linea cerae,

nunc ebur et fuluum uultus imitabitur aurum.

Inde uiam morum longaeque examina uitae

affatusque pios monituraque somnia poscam."

Talia dicentem genitor dulcedine laeta

audit et immites lente descendit ad umbras

uerbaque dilectae fert narraturus Etruscae.

Salue supremum, senior mitissime patrum,

supremumque uale, qui numquam sospite nato

triste chaos maestique situs patiere sepulcri.

Semper odoratis spirabunt floribus arae,

semper et Assyrios felix bibet urna liquores

et lacrimas, qui maior honos. Hic sacra litabit

manibus eque tua tumulum tellure leuabit.

Nostra quoque exemplo meritus tibi carmina sancit

hoc etiam gaudens cinerem donasse sepulcro.

IV

CAPILLI FLAVI EARINI

Ite, comae, facilemque precor transcurrite pontum,

ite coronato recubantes molliter auro;

ite, dabit cursus mitis Cytherea secundos

placabitque notos, fors et de puppe timenda

transferet inque sua ducet super aequora concha.

Accipe laudatos, iuuenis Phoebeie, crines

quos tibi Caesareus donat puer, accipe laetus

intonsoque ostende patri. Sine dulce nitentes

comparet atque diu fratris putet esse Lyaei.

Forsan et ipse comae numquam labentis honorem

praemetet atque alio clusum tibi ponet in auro.

Pergame, pinifera multum felicior Ida,

illa licet sacrae placeat sibi nube rapinae

(nempe dedit superis illum quem turbida semper

Iuno uidet refugitque manum nectarque recusat),

at tu grata deis pulchroque insignis alumno

misisti Latio, placida quem fronte ministrum

Iuppiter Ausonius pariter Romanaque Iuno

aspiciunt et uterque probant. Nec tanta potenti

terrarum domino diuum sine mente uoluptas.

Dicitur Idalios Erycis de uertice lucos

dum petit et molles agitat Venus aurea cygnos,

Pergameas intrasse domos, ubi maximus aegris

auxiliator adest et festinantia sistens

fata salutifero mitis deus incubat angui.

Hic puerum egregiae praeclarum sidere formae

ipsius ante dei ludentem conspicit aras.

Ac primum subita paulum decepta figura

natorum de plebe putat; sed non erat illi

arcus et ex umeris nullae fulgentibus umbrae.

Miratur puerile decus uultumque comasque

aspiciens "Tune Ausonias" ait "ibis ad arces,

neglectus Veneri? tu sordida tecta iugumque

seruitii uulgare feres? procul absit: ego isti,

quem meruit formae dominum dabo. Vade age mecum,

uade, puer: ducam uolucri per sidera curru

donum immane duci; nec te plebeia manebunt

iura: Palatino famulus deberis amori.

Nil ego, nil, fateor, toto tam dulce sub orbe

aut uidi aut genui. Cedet tibi Latmius ultro

Sangariusque puer, quemque irrita fontis imago

et sterilis consumpsit amor. Te caerula Nais

mallet et apprensa traxisset fortius urna.

Tu, puer, ante omnis; solus formosior ille,

cui daberis". Sic orsa leues secum ipsa per auras

tollit olorinaque iubet considere biga.

Nec mora. iam Latii montes ueterisque penates

Euandri, quos mole noua pater inclitus orbis

excolit et summis aequat Germanicus astris.

Tunc propior iam cura deae, quae forma capillis

optima, quae uestis roseos accendere uultus

apta, quod in digitis, collo quod dignius aurum.

Norat caelestis oculos ducis ipsaque taedas

iunxerat et plena dederat conubia dextra.

Sic ornat crines, Tyrios sic fundit amictus,

dat radios ignemque suum. Cessere priores

deliciae famulumque greges; hic pocula magno

prima duci murrasque graues crystallaque portat

candidiore manu: crescit noua gratia Baccho.

Care puer superis, qui praelibare uerendum

nectar et ingentem totiens contingere dextram

electus quam nosse Getae, quam tangere Persae

Armeniique Indique petunt! O sidere dextro

edite, multa tibi diuum indulgentia fauit!

Olim etiam, ne prima genas lanugo nitentes

carperet et pulchrae fuscaret gratia formae,

ipse deus patriae celsam trans aequora liquit

Pergamon. Haud ulli puerum mollire potestas

credita, sed tacita iuuenis Phoebeius arte

leniter haud ullo concussum uulnere corpus

de sexu transire iubet. Tamen anxia curis

mordetur puerique timet Cytherea dolores.

Nondum pulchra ducis clementia coeperat ortu

intactos seruare mares; nunc frangere sexum

atque hominem mutare nefas, gauisaque solos

quos genuit natura uidet, nec lege sinistra

ferre timent famulae natorum pondera matres.

Tu quoque nunc, iuuenis, genitus si tardius esses,

umbratusque genas et adultos fortior artus

non unum gaudens Phoebea ad limina munus

misisses; patrias nunc solus crinis ad oras

nauiget. Hunc multo Paphie saturabat amomo,

hunc noua tergemina pectebat Gratia dextra.

Huic et purpurei cedet coma saucia Nisi,

et quam Sperchio tumidus seruabat Achilles.

Ipsi, cum primum niueam praecerpere frontem

decretum est umerosque manu nudare nitentes,

accurrunt teneri Paphia cum matre uolucres

expediuntque comas et Serica pectore ponunt

pallia. Tunc iunctis crinem incidere sagittis

atque auro gemmisque locant, rapit ipsa cadentem

mater et arcanos iterat Cytherea liquores.

Tunc puer e turba, manibus qui forte supinis

nobile gemmato speculum portauerat auro:

"Hoc quoque demus" ait "patriis nec gratius ullum

munus erit templis ipsoque potentius auro.

Tu modo fige aciem et uultus hic usque relinque."

Sic ait et speculum reclusit imagine rapta.

At puer egregius tendens ad sidera palmas;

"His mihi pro donis, hominum mitissime custos,

si merui, longa dominum renouare iuuenta

atque orbi seruare uelis! Hoc sidera mecum,

hoc undae terraeque rogant. Eat, oro, per annos

Iliacos Pyliosque simul, propriosque penates

gaudeat et secum Tarpeia senescere templa".

Sic ait et motas miratur Pergamos aras.

V

ECLOGA AD CLAVDIAM VXOREM

Quid mihi maesta die, sociis quid noctibus, uxor,

anxia peruigili ducis suspiria cura?

Non metuo ne laesa fides aut pectore in isto

alter amor; nullis in te datur ire sagittis

(audiat infesto licet hoc Rhamnusia uultu),

non datur. Et si egomet patrio de litore raptus

quattuor emeritis per bella, per aequora lustris

errarem, tu mille procos intacta fugares,

non imperfectas commenta retexere telas,

sed sine fraude palam thalamosque armata negasses.

Dic tamen, unde alia mihi fronte et nubila uultus?

Anne quod Euboicos fessus remeare penates

auguror et patria senium componere terra?

Cur hoc triste tibi? Certe lasciuia corde

nulla nec aut trepidi mulcent te proelia Circi

aut intrat sensus clamosi turba theatri;

sed probitas et opaca quies et sordida numquam

gaudia. Quas autem comitem te rapto per undas?

Quamquam, et si gelidas irem mansurus ad Arctos

uel super Hesperiae uada caligantia Thyles

aut septemgemini caput impenetrabile Nili,

hortarere uias. Etenim tua (nempe benigna

quam mihi sorte Venus iunctam florentibus annis

seruat et in senium), tua, quae me uulnere primo

intactum thalamis et adhuc iuuenile uagantem

fixisti, tua frena libens docilisque recepi,

et semel insertas non mutaturus habenas

usque premo. Tu me nitidis Albana ferentem

dona comis sanctoque indutum Caesaris auro

uisceribus complexa tuis, sertisque dedisti

oscula anhela meis; tu, cum Capitolia nostrae

infitiata lyrae, saeuum ingratumque dolebas

mecum uicta Iouem; tu procurrentia primis

carmina nostra sonis, totasque in murmure noctes

aure rapis uigili; longi tu sola laboris

conscia, cumque tuis creuit mea Thebais annis.

Qualem te nuper Stygias prope raptus ad umbras

cum iam Lethaeos audirem comminus amnes,

aspexi, tenuique oculos iam morte cadentes.

Scilicet exhausti Lachesis mihi tempora fati

te tantum miserata dedit, superique potentes

inuidiam timuere tuam. Post ista propinquum

nunc iter optandosque sinus comes ire moraris?

Heu | ubi nota fides totque explorata per usus,

qua ueteres Latias Graias heroidas aequas?

Isset ad Iliacas (quid enim deterret amantes?)

Penelope gauisa domos, si passus Vlixes;

questa est Aegiale, questa est Meliboea relinqui,

et quam (quam saeui!) fecerunt maenada planctus.

Nec minor his tu nosse fidem uitamque maritis

dedere. Sic certe cineres umbramque priorem

quaeris adhuc, sic exsequias amplexa canori

coniugis ingentes iterasti pectore planctus,

iam mea. Nec pietas alia est tibi curaque natae;

sic et mater amas, sic numquam corde recedit

nata tuo, fixamque animi penetralibus imis

nocte dieque tenes. Non sic Trachinia nidos

Alcyone, uernos non sic Philomela penates

circumit amplectens animamque in pignora transfert.

Et nunc illa tenet, uiduo quod sola cubili

otia tam pulchrae terit infecunda iuuentae.

Sed uenient, plenis uenient conubia taedis.

Sic certe formaeque bonis animique meretur;

siue chelyn complexa ferit seu uoce paterna

discendum Musis sonat et mea carmina flectit,

candida seu molli diducit bracchia motu,

ingenium probitas artemque modestia uincit.

Nonne leues pueros, non te, Cytherea, pudebit

hoc cessare decus? Nec tantum Roma iugales

conciliare toros festasque accendere taedas

fertilis: et nostra generi tellure dabuntur.

Non adeo Vesuuinus apex et flammea diri

montis hiems trepidas exhausit ciuibus urbes:

stant populisque uigent, hinc auspice condita Phoebo

tecta Dicarchei portusque et litora mundi

hospita: at hinc magnae tractus imitantia Romae

quae Capys aduectis impleuit moenia Teucris.

Nostraque nec propriis tenuis nec rara colonis

Parthenope, cui mite solum trans aequora uectae

ipse Dionaea monstrauit Apollo columba.

Has ego te sedes (nam nec mihi barbara Thrace

nec Libye natale solum) transferre laboro,

quas et mollis hiems et frigida temperat aestas,

quas imbelle fretum torpentibus alluit undis.

Pax secura locis et desidis otia uitae

et numquam turbata quies somnique peracti.

Nulla foro rabies aut strictae in iurgia leges:

morum iura uiris solum et sine fascibus aequum.

Quid nunc magnificas species cultusque locorum

templaque et innumeris spatia interstincta columnis,

et geminam molem nudi tectique theatri

et Capitolinis quinquennia proxima lustris,

quid laudem litus libertatemque Menandri,

quam Romanus honos et Graia licentia miscent?

Nec desunt uariae circa oblectamina uitae:

siue uaporiferas, blandissima litora, Baias,

enthea fatidicae seu uisere tecta Sibyllae

dulce sit Iliacoque iugum memorabile remo,

seu tibi Bacchei uineta madentia Gauri

Teleboumque domos, trepidis ubi dulcia nautis

lumina noctiuagae tollit Pharus aemula lunae,

caraque non molli iuga Surrentina Lyaeo,

quae meus ante alios habitator Pollius auget,

Inarimesque lacus medicos Stabiasque renatas.

Mille tibi nostrae referam telluris amores,

sed satis hoc, coniunx, satis est dixisse: creauit

me tibi, me socium longos adstrinxit in annos.

Nonne haec amborum genetrix altrixque uideri

digna? Sed ingratus qui plura adnecto tuisque

moribus indubito: uenies, carissima coniunx,

praeueniesque etiam; sine me tibi ductor aquarum

Thybris et armiferi sordebunt tecta Quirini.