CATULLI - CATULLI CARMINA DOCTA - CARMEN LXI


5

61

Collis o | Heliconii

cultor, Uraniae genus,

qui rapis teneram ad virum

virginem, o | Hymenaee Hymen,

5o | Hymen Hymenaee;

cinge tempora floribus

suave olentis amaraci,

flammeum cape laetus, huc

huc veni, niveo gerens

10luteum pede soccum;

excitusque hilari die,

nuptialia concinens

voce carmina tinnula,

pelle humum pedibus, manu

15pineam quate taedam.

Namque Iunia Manlio,

qualis Idalium colens

venit ad Phrygium Venus

iudicem, bona cum bona

20nubet alite virgo,

floridis velut enitens

myrtus Asia ramulis

quos Hamadryades deae

nutriunt umore.

25Quare age, huc aditum ferens,

perge linquere Thespiae

rupis Aonios specus,

nympha quos super irrigat

frigerans Aganippe.

30Ac domum dominam voca

coniugis cupidam novi,

mentem amore revinciens,

ut tenax hedera huc et huc

arborem implicat errans.

35Vosque item simul, integrae

virgines, quibus advenit

par dies, agite in modum

dicite, o | Hymenaee Hymen,

o | Hymen Hymenaee.

40Ut lubentius, audiens

se citarier ad suum

munus, huc aditum ferat

dux bonae Veneris, boni

coniugator amoris.

45Quis deus magis est ama-

tis petendus amantibus?

Quem colent homines magis

caelitum, o | Hymenaee Hymen,

o | Hymen Hymenaee?

50Te suis tremulus parens

invocat, tibi virgines

zonula solvunt sinus,

te timens cupida novos

captat aure maritus.

55Tu fero iuveni in manus

floridam ipse puellulam

dedis a gremio suae

matris, o | Hymenaee Hymen,

o | Hymen Hymenaee.

60Nil potest sine te Venus,

fama quod bona comprobet,

commodi capere, at potest

te volente. Quis huic deo

compararier ausit?

65Nulla quit sine te domus

liberos dare, nec parens

stirpe nitier; at potest

te volente. Quis huic deo

compararier ausit?

70Quae tuis careat sacris,

non queat dare praesides

terra finibus: at queat

te volente. Quis huic deo

compararier ausit?

75Claustra pandite ianuae.

Virgo adest. Viden ut faces

splendidas quatiunt comas?

. . .

. . .

. . .

. . .

Tardet ingenuus pudor.

Quem tamen magis audiens,

80flet quod ire necesse est.

Flere desine. Non tibi Au-

runculeia periculum est,

ne qua femina pulcrior

clarum ab Oceano diem

85viderit venientem.

Talis in vario solet

divitis domini hortulo

stare flos hyacinthinus.

Sed moraris, abit dies.

90Prodeas nova nupta.

Prodeas nova nupta, si

iam videtur, et audias

nostra verba. Viden? Faces

aureas quatiunt comas:

95prodeas nova nupta.

Non tuus levis in mala

deditus vir adultera,

probra turpia persequens,

a tuis teneris volet

100secubare papillis,

lenta sed velut adsitas

vitis implicat arbores,

implicabitur in tuum

complexum. Sed abit dies:

105prodeas nova nupta.

O cubile quod omnibus

. . .

. . .

. . .

candido pede lecti,

quae tuo veniunt ero,

quanta gaudia, quae vaga

110nocte, quae medio die

gaudeat! Sed abit dies:

prodeas nova nupta.

Tollite, ‹o› pueri, faces:

flammeum video venire.

115Ite concinite in modum

"io | Hymen Hymenaee io,

io | Hymen Hymenaee."

Ne diu taceat procax

Fescennina iocatio,

120nec nuces pueris neget

desertum domini audiens

concubinus amorem.

Da nuces pueris, iners

concubine! Satis diu

125lusisti nucibus: lubet

iam servire Talasio.

Concubine, nuces da.

Sordebant tibi vilicae,

concubine, hodie atque heri:

130nunc tuum cinerarius

tondet os. Miser a miser

concubine, nuces, da.

Diceris male te a tuis

unguentate glabris marite

135abstinere, sed abstine.

Io | Hymen Hymenaee io,

‹io | Hymen Hymenaee.›

Scimus haec tibi quae licent

sola cognita, sed marito

140ista non eadem licent.

Io | Hymen Hymenaee io,

io | Hymen Hymenaee.

Nupta, tu quoque quae tuus

vir petet cave ne neges,

145ne petitum aliunde eat.

Io | Hymen Hymenaee io,

io | Hymen Hymenaee.

En tibi domus ut potens

et beata viri tui,

150quae tibi sine serviat

( Io | Hymen Hymenaee io,

io | Hymen Hymenaee)

usque dum tremulum movens

cana tempus anilitas

155omnia omnibus annuit.

Io | Hymen Hymenaee io,

io | Hymen Hymenaee.

Transfer omine cum bono

limen aureolos pedes,

160rasilemque subi forem.

Io | Hymen Hymenaee io,

io | Hymen Hymenaee.

Aspice intus ut accubans

vir tuus Tyrio in toro

165totus immineat tibi.

Io | Hymen Hymenaee io,

io | Hymen Hymenaee.

Illi non minus ac tibi

pectore uritur intimo

170flamma, sed penite magis.

Io | Hymen Hymenaee io,

io | Hymen Hymenaee.

Mitte brachiolum teres,

praetextate, puellulae:

175iam cubile adeat viri.

Io | Hymen Hymenaee io,

io | Hymen Hymenaee.

«Uos» bonae senibus viris

cognitae bene feminae

180collocate puellulam.

Io | Hymen Hymenaee io,

io | Hymen Hymenaee.

Iam licet venias marite:

uxor in thalamo tibi est,

185ore floridulo nitens,

alba parthenice velut

luteumve papaver.

At, marite, ita me iuvent

caelites, nihilo minus

190pulcer es, neque te Venus

neglegit. Sed abit dies:

perge, ne remorare.

Non diu remoratus es:

iam venis. Bona te Venus

195iuverit, quoniam palam

quod cupis cupis, et bonum

non abscondis amorem.

Ille pulveris Africi

siderumque micantium

200subducat numerum prius,

qui vestri numerare volt

multa milia ludi.

Ludite ut lubet, et brevi

liberos date. Non decet

205tam vetus sine liberis

nomen esse, sed indidem

semper ingenerari.

Torquatus volo parvulus

matris e gremio suae

210porrigens teneras manus

dulce rideat ad patrem

semihiante labello.

Sit suo similis patri

Manlio et facile insciis

215noscitetur ab omnibus,

et pudicitiam suae

matris indicet ore.

Talis illius a bona

matre laus genus approbet,

220qualis unica ab optima

matre Telemacho manet

fama Penelopeo.

Claudite ostia, virgines:

lusimus satis. At boni

225coniuges, bene vivite et

munere assiduo valentem

exercete iuventam.

61

Cōllīs ō | Hĕlĭcōnĭī

cūltŏr, Ūrănĭaē gĕnūs,

quī răpīs tĕnĕram ād vĭrūm

vīrgĭnem, ō | Hўmĕnaēe Hўmēn,

ō | Hўmēn Hўmĕnaēē;5

cīngĕ tēmpŏră flōrĭbūs

suāve ŏlēntĭs ămārăcī,

flāmmĕūm căpĕ laētŭs, hūc

hūc vĕnī, nĭvĕō gĕrēns

lūtĕūm pĕdĕ sōccūm;10

ēxcītūsque hĭlărī dĭē,

nūptĭālĭă cōncĭnēns

vōcĕ cārmĭnă tīnnŭlā,

pēlle hŭmūm pĕdĭbūs, mănū

pīnĕām quătĕ taēdām.15

Nāmquĕ Iūnĭă Mānlĭō,

quālĭs Īdălĭūm cŏlēns

vēnĭt ād Phrўgĭūm Vĕnūs

iūdĭcēm, bŏnă cūm bŏnā

nūbĕt ālĭtĕ vīrgō,20

flōrĭdīs vĕlŭt ēnĭtēns

mŷrtŭs Āsĭă rāmŭlīs

quōs Hămādrўădēs dĕaē

nūtrĭūnt ŭmōrē.

Quāre ăge, hūc ădĭtūm fĕrēns,25

pērgē līnquĕrĕ Thēspĭaē

rūpĭs Āŏnĭōs spĕcūs,

nŷmphă quōs sŭpĕr īrrĭgāt

frīgĕrāns Ăgănīppē.

Āc dŏmūm dŏmĭnām vŏcă30

cōniŭgīs cŭpĭdām nŏvī,

mēntem ămōrĕ rĕvīncĭēns,

ūt tĕnāx hĕdĕra hūc ĕt hūc

ārbŏrem īmplĭcăt ērrāns.

Vōsque ĭtēm sĭmŭl, īntĕgraē35

vīrgĭnēs, quĭbŭs ādvĕnīt

pār dĭēs, ăgĭte īn mŏdūm

dīcĭte, ō | Hўmĕnaēe Hўmēn,

ō | Hўmēn Hўmĕnaēĕ.

Ūt lŭbēntĭŭs, aūdĭēns40

sē cĭtārĭĕr ād sŭūm

mūnŭs, hūc ădĭtūm fĕrāt

dūx bŏnaē Vĕnĕrīs, bŏnī

cōniŭgātŏr ămōrīs.

Quīs dĕūs măgĭs ēst ămā-45

tīs pĕtēndŭs ămāntĭbūs?

Quēm cŏlēnt hŏmĭnēs măgīs

caēlītum, ō | Hўmĕnaēe Hўmēn,

ō | Hўmēn Hўmĕnaēĕ?

Tē sŭīs trĕmŭlūs părēns50

īnvŏcāt, tĭbĭ vīrgĭnēs

zōnŭlā sŏlŭūnt sĭnūs,

tē tĭmēns cŭpĭdā nŏvōs

cāptăt aūrĕ mărītūs.

Tū fĕrō iŭvĕni īn mănūs55

flōrĭdam īpsĕ pŭēllŭlām

dēdĭs ā grĕmĭō sŭaē

mātrĭs, ō | Hўmĕnaēe Hўmēn,

ō | Hўmēn Hўmĕnaēĕ.

Nīl pŏtēst sĭnĕ tē Vĕnūs,60

fāmă quōd bŏnă cōmprŏbēt,

cōmmŏdī căpĕre, āt pŏtēst

tē vŏlēntĕ. Quĭs huīc dĕō

cōmpărārĭĕr aūsīt?

Nūllă quīt sĭnĕ tē dŏmūs65

lībĕrōs dărĕ, nēc părēns

stīrpĕ nītĭĕr; āt pŏtēst

tē vŏlēntĕ. Quĭs huīc dĕō

cōmpărārĭĕr aūsīt?

Quaē tŭīs cărĕāt săcrīs,70

nōn quĕāt dărĕ praēsĭdēs

tērră fīnĭbŭs: āt quĕāt

tē vŏlēntĕ. Quĭs huīc dĕō

cōmpărārĭĕr aūsīt?

Claūstră pāndĭtĕ iānŭaē.75

Vīrgo ădēst. Vĭdĕn ūt făcēs

splēndĭdās quătĭūnt cŏmās?

. . .

. . .

. . .

. . .

Tārdĕt īngĕnŭūs pŭdōr.

Quēm tămēn măgĭs aūdĭēns,

flēt quŏd īrĕ nĕcēsse ēst.80

Flērĕ dēsĭnĕ. Nōn tĭbi Aū-

rūncŭleīă pĕrīcŭlum ēst,

nē quă fēmĭnă pūlcrĭōr

clārum ăb Ōcĕănō dĭēm

vīdĕrīt vĕnĭēntēm.85

Tālĭs īn vărĭō sŏlēt

dīvĭtīs dŏmĭni hōrtŭlō

stārĕ flōs hўăcīnthĭnūs.

Sēd mŏrārĭs, ăbīt dĭēs.

Prōdĕās nŏvă nūptă.90

Prōdĕās nŏvă nūptă, sī

iām vĭdētŭr, ĕt aūdĭās

nōstră vērbă. Vĭdēn? Făcēs

aūrĕās quătĭūnt cŏmās:

prōdĕās nŏvă nūptă.95

Nōn tŭūs lĕvĭs īn mălā

dēdĭtūs vĭr ădūltĕrā,

prōbră tūrpĭă pērsĕquēns,

ā tŭīs tĕnĕrīs vŏlēt

sēcŭbārĕ păpīllīs,100

lēntă sēd vĕlŭt ādsĭtās

vītĭs īmplĭcăt ārbŏrēs,

īmplĭcābĭtŭr īn tŭūm

cōmplēxūm. Sĕd ăbīt dĭēs:

prōdĕās nŏvă nūptă.105

Ō cŭbīlĕ quŏd ōmnĭbūs

. . .

. . .

. . .

cāndĭdō pĕdĕ lēctī,

quaē tŭō vĕnĭūnt ĕrō,

quāntă gaūdĭă, quaē văgā

nōctĕ, quaē mĕdĭō dĭē110

gaūdĕāt! Sĕd ăbīt dĭēs:

prōdĕās nŏvă nūptă.

Tōllĭte, ‹ō› pŭĕrī, făcēs:

flāmmĕūm vĭdĕō vĕnīre.

Ītĕ cōncĭnĭte īn mŏdūm115

"iō | Hўmēn Hўmĕnaēĕ iō,

iō | Hўmēn Hўmĕnaēĕ."

Nē dĭū tăcĕāt prŏcāx

Fēscēnnīnă iŏcātĭō,

nēc nŭcēs pŭĕrīs nĕgēt120

dēsērtūm dŏmĭni aūdĭēns

cōncŭbīnŭs ămōrēm.

Dā nŭcēs pŭĕrīs, ĭnērs

cōncŭbīnĕ! Sătīs dĭū

lūsīstī nŭcĭbūs: lŭbēt125

iām sērvīrĕ Tălāsĭō.

Cōncŭbīnĕ, nŭcēs dā.

Sōrdĕbānt tĭbĭ vīlĭcaē,

cōncŭbīne, hŏdĭe ātque hĕrī:

nūnc tŭūm cĭnĕrārĭūs130

tōndēt ōs. Mĭsĕr ā mĭsēr

cōncŭbīnĕ, nŭcēs, dā.

Dīcĕrīs mălĕ te ā tŭīs

ūnguēntātĕ glăbrīs mărīte

ābstĭnērĕ, sĕd ābstĭnē.135

Iō | Hўmēn Hўmĕnaēĕ iō,

‹iō | Hўmēn Hўmĕnaēĕ.›

Scīmŭs haēc tĭbĭ quaē lĭcēnt

sōlă cōgnĭtă, sēd mărīto

īstă nōn ĕădēm lĭcēnt.140

Iō | Hўmēn Hўmĕnaēĕ iō,

iō | Hўmēn Hўmĕnaēĕ.

Nūptă, tū quŏquĕ quaē tŭūs

vīr pĕtēt căvĕ nē nĕgēs,

nē pĕtītum ălĭūnde ĕāt.145

Iō | Hўmēn Hўmĕnaēĕ iō,

iō | Hўmēn Hўmĕnaēĕ.

Ēn tĭbī dŏmŭs ūt pŏtēns

ēt bĕātă vĭrī tŭī,

quaē tĭbī sĭnĕ sērvĭāt150

(Iō | Hўmēn Hўmĕnaēĕ iō,

iō | Hўmēn Hўmĕnaēĕ)

ūsquĕ dūm trĕmŭlūm mŏvēns

cānă tēmpŭs ănīlĭtās

ōmnĭa ōmnĭbŭs ānnŭīt.155

Iō | Hўmēn Hўmĕnaēĕ iō,

iō | Hўmēn Hўmĕnaēĕ.

Trānsfĕr ōmĭnĕ cūm bŏnō

līmĕn aūrĕŏlōs pĕdēs,

rāsĭlēmquĕ sŭbī fŏrēm.160

Iō | Hўmēn Hўmĕnaēĕ iō,

iō | Hўmēn Hўmĕnaēĕ.

Āspĭce īntŭs ŭt āccŭbāns

vīr tŭūs Tўrĭo īn tŏrō

tōtŭs īmmĭnĕāt tĭbī.165

Iō | Hўmēn Hўmĕnaēĕ iō,

iō | Hўmēn Hўmĕnaēĕ.

Īllĭ nōn mĭnŭs āc tĭbĭ

pēctŏre ūrĭtŭr īntĭmō

flāmmă, sēd pĕnĭtē măgīs.170

Iō | Hўmēn Hўmĕnaēĕ iō,

iō | Hўmēn Hўmĕnaēĕ.

Mīttĕ brāchĭŏlūm tĕrēs,

praētēxtātĕ, pŭēllŭlaē:

iām cŭbīle ădĕāt vĭrī.175

Iō | Hўmēn Hўmĕnaēĕ iō,

iō | Hўmēn Hўmĕnaĕĕ.

«Vōs» bŏnaē sĕnĭbūs vĭrīs

cōgnĭtaē bĕnĕ fēmĭnaē

cōllŏcātĕ pŭēllŭlām.180

Iō | Hўmēn Hўmĕnaēĕ iō,

iō | Hўmēn Hўmĕnaēĕ.

Iām lĭcēt vĕnĭās mărīte:

ūxŏr īn thălămō tĭbi ēst,

ōrĕ flōrĭdŭlō nĭtēns,185

ālbă pārthĕnĭcē vĕlūt

lūtĕūmvĕ păpāvēr.

Āt, mărīte, ĭtă mē iūvēnt

caēlĭtēs, nĭhĭlō mĭnūs

pūlcĕr ēs, nĕquĕ tē Vĕnūs190

nēglĕgīt. Sĕd ăbīt dĭēs:

pērgĕ, nē rĕmŏrārĕ.

Nōn dĭū rĕmŏrātŭs ēs:

iām vĕnīs. Bŏnă tē Vĕnūs

iūvĕrīt, quŏnĭām pălām195

quōd cŭpīs cŭpĭs, ēt bŏnūm

nōn ābscōndĭs ămōrēm.

Īllĕ pūlvĕrĭs Āfrĭcī

sīdĕrūmquĕ mĭcāntĭūm

sūbdūcāt nŭmĕrūm prĭūs,200

quī vēstrī nŭmĕrārĕ vōlt

mūltă mīlĭă lūdī.

Lūdĭte ūt lŭbĕt, ēt brĕvī

lībĕrōs dătĕ. Nōn dĕcēt

tām vĕtūs sĭnĕ lībĕrīs205

nōmĕn ēssĕ, sĕd īndĭdēm

sēmpĕr īngĕnĕrārĭ.

Tōrquātūs vŏlŏ pārvŭlūs

mātrĭs ē grĕmĭō sŭaē

pōrrĭgēns tĕnĕrās mănūs210

dūlcĕ rīdĕăt ād pătrēm

sēmĭhiāntĕ lăbēllō.

Sīt sŭō sĭmĭlīs pătrī

Mānlĭo ēt făcĭle īnscĭīs

nōscĭtētŭr ăb ōmnĭbūs,215

ēt pŭdīcĭtĭām sŭaē

mātrĭs īndĭcĕt ōrĕ.

Tālĭs īllĭŭs ā bŏnā

mātrĕ laūs gĕnŭs āpprŏbēt,

quālĭs ūnĭca ăb ōptĭmā220

mātrĕ Tēlĕmăchō mănēt

fāmă Pēnĕlŏpēō.

Claūdĭte ōstĭă, vīrgĭnēs:

lūsĭmūs sătĭs. Āt bŏnī

cōniŭgēs, bĕnĕ vīvĭte ēt225

mūnĕre āssĭdŭō vălēntēm

ēxērcētĕ iŭvēntām.