DECIMI MAGNI AUSONII - LUDUS SEPTEM SAPIENTUM

2

1.

AUSONIUS CONSUL DREPANIO PROCONS. SALUTEM

Ignoscenda istaec an cognoscenda rearis,

adtento, Drepani, perlege iudicio.

Aequanimus fiam te iudice, sive legenda,

sive tegenda putes carmina, quae dedimus.

Nam primum est meruisse tuum, Pacate, favorem:

proxima defensi cura pudoris erit.

Possum ego censuram lectoris ferre severi

et possum modica laude placere mihi.

Novit equus plausae sonitum cervicis amare,

novit et intrepidus verbera lenta pati.

Maeonio qualem cultum quaesivit Homero

censor Aristarchus normaque Zenodoti!

Pone obelos igitur, primorum stemmata vatum:

palmas, non culpas esse putabo meas

et correcta magis quam condemnata vocabo,

adponet docti quae mihi lima viri.

Interea arbitrii subiturus pondera tanti,

optabo, ut placeam: si minus, ut lateam.

2.

PROLOGUS

Septem sapientes, nomen quibus istud dedit

superior aetas nec secuta sustulit,

hodie in orchestram palliati prodeunt.

Quid erubescis tu, togate Romule,

scaenam quod introibunt tam clari viri?

Nobis pudendum hoc, non et Atticis quoque,

quibus theatrum curiae praebet vicem.

Nostris negotis sua loca sortito data.

Campus comitiis, ut conscriptis curia,

forum atque rostra separat ius civium.

Una est Athenis atque in omni Graecia

ad consulendum publici sedes loci,

quam in urbe nostra sero luxus condidit.

Aedilis olim scaenam tabulatam dabat

subito excitatam nulla mole saxea.

Murena sic et Gallius: nota eloquar.

Postquam potentes nec verentes sumptuum

nomen perenne crediderunt, si semel

constructa moles saxeo fundamine

in omne tempus conderet ludis locum:

cuneata crevit haec theatri inmanitas.

Pompeius hanc et Balbus et Caesar dedit

Octavianus, concertantes sumptibus.

Sed quid ego istaec? Non hac ‹de› causa huc prodii,

ut expedirem, quis theatra, quis forum,

quis condidisset privas partes moenium:

set ut verendos disque laudatos viros

praegrederer ‹ac per›agerem quid vellent sibi

Pronuntiare suas solent sententias,

quas quisque iam prudentium anteverterit.

Scitis profecto, quae sint: set si memoria

rebus vetustis cludit, veniet ludius

edissertator harum, quas teneo minus.

3

LUDIUS

Delphis Solonem scripse fama est Atticum

γνῶθι σεαυτόν, quod Latinum est: Nosce te.

Multi hoc Laconis esse Chilonis putant.

Spartane Chilon, sit tuum necne ambigunt,

quod introfertur: ὅρα τέλος μακροῦ βίου,

finem intueri longae vitae qui iubes.

Multi hoc Solonem dixe Croeso existimant.

Et Pittacum dixisse fama est Lesbium:

γίγνωσκε καιρόν. Tempus ut noris, iubet.

Set καιρός iste tempestivum tempus est.

Bias Prieneus dixit: οἱ πλεῖστοι κακοί,

quod est Latinum: plures hominum sunt mali

Set imperitos scito, quos dixit malos.

Μελέτη τὸ πᾶν Periandri | est Corinthii

meditationem | esse totum qui putat.

Ἄριστον μέτρον esse dixit Lindius

Cleobulus, hoc est: optimus cunctis modus.

Thales ‹set› ἐγγύα, πάρα δ' ἄτα protulit,

spondere qui nos, noxa quia praesto est, vetat.

Hoc nos monere faeneratis non placet.

Dixi: recedam; legifer venit Solon.

4

SOLON

De more Graeco prodeo in scaenam Solon,

septem sapientum fama cui palmam dedit.

Set fama non est iudicii severitas;

neque esse primum, verum me unum existimo,

aequalitas quod ordinem nescit pati.

Recte olim ineptum Delphicus iussit deus

quaerentem, quisnam primus sapientum foret,

ut in orbe tereti nominum sertum inderet,

ne primus esset, ne vel imus quispiam.

Eorum e medio prodeo gyro Solon,

ut, quod dixisse Croeso regi existimor,

id omnis hominum secta sibi dictum putet.

Graece coactum est: ὅρα τέλος μακροῦ βίου:

quod longius fit, si Latine edisseras:

spectare vitae iubeo cunctos terminum.

Proinde miseros aut beatos dicere

evita, quod sunt semper ancipiti statu.

Id adeo sic est. Si queam, paucis loquar.

Rex, an tyrannus, Lydiae Croesus fuit

his in beatis, dives insanum in modum,

lateribus aureis templa qui divis dabat.

Is me evocavit. Venio dicto oboediens,

meliore ut uti rege possint Lydii.

Rogat, beatum prodam, si quem noverim.

Tellum ne dico, civem non ignobilem:

pro patria pugnans iste vitam obiecerat.

Despexit, alium quaerit. Inveni Aglaum:

fines agelli proprii numquam excesserat.

At ille ridens: «quo dein me ponis loco,

beatus orbe toto qui solus vocor?»

«Spectandum» dico «terminum vitae prius,

tum iudicandum, si manet felicitas ».

Dictum moleste Croesus accepit. Ego

relinquo regem. Bellum ille in Persas parat.

Profectus, victus, vinctus, regi deditus.

†At ille captans funeris instar sui,

qua flamma totum se per ambitum dabat

volvens in altum fumidos aestu globos.

Ac paene sero Croesus ingenti sono,

«o vere vates», inquit, «o Solon, Solon».

Clamore magno ter Solonem nuncupat.

Qua voce Cyrus motus extingui iubet

gyrum per omnem et destrui ardentem pyram.

Et commodum profusus imber nubibus

repressit ignem. Croesus ad regem ilico

per ministrorum ducitur lectam manum.

Interrogatus, quem Solonem diceret

et quam ciendi causam haberet nominis,

seriem per omnem cuncta regi edisserit.

Miseratur ille vimque fortunae videns

laudat Solonem, Croesum ‹iam› in amicis habet

vinctumque pedicis aureis secum iubet

reliquum quod esset vitae totum degere.

Ego duorum regum testimonio

laudatus et probatus ambobus fui.

Quodque uni dictum est, quisque sibi dictum putet.

Ego iam peregi, qua de causa huc prodii.

Venit ecce Chilon. Vos valete et plaudite.

5

CHILON

Lumbi sedendo, oculi spectando dolent,

manendo Solonem, quoad sese recipiat.

Hui, quam pauca! quam diu locuntur Attici!

Unam trecentis versibus sententiam

tandem peregit meque respectans abit.

Spartanus ego sum Chilon, qui nunc prodeo.

Brevitate nota, qua Lacones utimur,

commendo nostrum γνῶθι σεαυτόν, nosce te,

quod in columna iam tenetur Delphica.

Labor molestus iste fructi est optimi,

quid ferre possis, quidve non dinoscere:

noctu diuque, quae geras, quae gesseris,

ad usque puncti tenuis instar quaerere.

Officia cuncta, pudor, honor, constantia

in hoc et illa spreta nobis gloria.

Dixi. Valete memores: plausum non moror.

6

CLEOBULUS

Cleobulus ego sum, parvae civis insulae,

magnae sed auctor, qua cluo, sententiae,

ἄριστον μέτρον quem dixisse existimant.

Interpretare tu, qui orchestrae proximus

gradibus propinquis in quattuordecim sedes:

ἄριστον μέτρον an sit «optimus modus»,

dic. Annuisti. Gratiam habeo. Persequar

per ordinem. Iam dixit ex isto loco

Afer poëta vester «ut ne quid nimis»,

et noster quidam μηδὲν ἄγαν. Huc pertinet

uterque sensus, Italus seu Dorius.

Fandi, tacendi, somni, vigiliae est modus,

beneficiorum, gratiarum, iniuriae,

studii, laborum: vita in omni quidquid est,

istum requirit optimae pausae modum.

Dixi: recedam. Sit modus: venit Thales.

7

THALES

Milesius sum Thales, aquam qui principem

rebus creandis dixi, ut vates Pindarus.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Dedere piscatores extractum mari.

Namque hi iubente Delio me legerant,

quod ille munus hoc sapienti miserat.

Ego recusans non recepi et reddidi

ferendum ad alios, quos priores crederem.

Dein per omnes septem sapientes viros

missum ac remissum rursus ad me deferunt.

Ego receptum consecravi Apollini.

Nam si sapientem deligi Phoebus iubet,

non hominem quemquam, set deum credi decet.

Is igitur ego sum. Causa set in scaenam fuit

mihi prodeundi, quae tribus ante me,

adsertor ut sententiae fierem meae.

Ea displicebit, non tamen prudentibus,

quos docuit usus et peritos reddidit.

‹Ἐγ›γύα πάρα δ' ἅτα Graece dicimus;

Latinum est: «sponde; noxa ‹sed› praesto tibi est».

Per mille possim currere exempla, ut probem

praedes vadesque paenitudinis reos;

sed nolo nominatim quemquam dicere.

Sibi quisque vestrum dicat et secum putet,

spondere quantis damno fuerit et malo.

Gratum hoc officium maneat, ambobus tamen.

Pars plaudite ergo, pars offensi explodite.

8.

BIAS

Bias Prieneus dixi, οἱ πλεῖστοι κακοί,

Latine dictum suspicor «plures mali».

Dixisse nollem: veritas odium parit.

Malos sed imperitos dixi et barbaros,

qui ius et aequum ‹et› sacros mores neclegunt.

Nam populus iste, quo theatrum cingitur,

totus bonorum est. Hostium tellus habet,

dixisse quos me creditis, plures malos.

Sed nemo quisquam tam malus iudex fuat,

qui non bonorum partibus se copulet,

sive ille vere bonus est, seu dici studet.

Iam fugit illud nomen invisum mali.

Abeo. Valete et plaudite, plures boni.

9

PITTACUS

Mytilena ‹ego› ortus Pittacus sum Lesbius,

γίγνωσκε καιρόν qui docui sententiam.

sed iste καιρός, tempus ut noris, monet

et esse καιρόν, tempestivum quod vocant.

Romana sic est vox «veni in tempore ».

Vester quoque ‹Afer› comicus Terentius

rerum omnium esse primum tempus autumat,

ad Antiphilam quom venerat servus Dromo

nullo inpeditam, temporis servans vicem.

Reputate cuncti, quotiens offensam | incidat,

spectata cui non fuerit opportunitas.

Tempus me abire, molestus ne sim: plaudite.

10

PERIANDER

Ephyra creatus huc Periander prodeo,

μελέτη τὸ πᾶν qui dixi et ‹hoc› dictum probo,

meditationem esse totum quod geras.

Is quippe solus rei gerendae est efficax,

meditatur omne qui prius negotium.

Adversa rerum vel secunda praedicat

meditanda cunctis comicus Terentius.

Locare sedes, bellum gerere aut ponere,

magnas modicasque res, etiam parvas quoque

agere volentem semper meditari decet.

Nam segniores omnes in coeptis novis,

meditatio si rei gerendae defuit.

Nil est, quod ampliorem curam postulet,

quam cogitare, quid gerendum sit. Dehinc

incogitantes fors, non consilium regit.

Sed ego me ad partes iam recipio. Plaudite,

meditati ut vestram rem curetis publicam.

1.

AUSONIUS CONSUL DREPANIO PROCONS. SALUTEM

Īgnōscēnda īstaēc ān cōgnōscēndă rĕārīs,

ādtēntō, Drĕpănī, ‖ pērlĕgĕ iūdĭcĭō.

Aēquănĭmūs fīām tē iūdĭcĕ, sīvĕ lĕgēndă,

sīvĕ tĕgēndă pŭtēs ‖ cārmĭnă, quaē dĕdĭmūs.

Nām prīmum ēst mĕrŭīssĕ tŭūm, Pācātĕ, făvōrēm:

prōxĭmă dēfēnsī ‖ cūră pŭdōrĭs ĕrīt.

Pōssum ĕgŏ cēnsūrām lēctōrīs fērrĕ sĕvērī

ēt pōssūm mŏdĭcā ‖ laūdĕ plăcērĕ mĭhī.

Nōvĭt ĕquūs plaūsaē sŏnĭtūm cērvīcĭs ămārĕ,

nōvĭt ĕt īntrĕpĭdūs ‖ vērbĕră lēntă pătī.

Maēŏnĭō quālēm cūltūm quaēsīvĭt Hŏmērō

cēnsŏr Ărīstārchūs ‖ nōrmăquĕ Zēnŏdŏtī!

Pōne ŏbĕlōs ĭgĭtūr, prīmōrūm stēmmătă vātūm:

pālmās, nōn cūlpās ‖ ēssĕ pŭtābŏ mĕās

ēt cōrrēctă măgīs quām cōndēmnātă vŏcābō,

ādpōnēt dōctī ‖ quaē mĭhĭ līmă vĭrī.

Īntĕrĕa ārbĭtrĭī sŭbĭtūrūs pōndĕră tāntī,

ōptābo, ūt plăcĕām: ‖ sī mĭnŭs, ūt lătĕām.

2.

PROLOGUS

Sēptēm săpĭēntēs, nōmēn quĭbŭs īstūd dĕdīt

sŭpĕrĭŏr aētās nēc sĕcūtă sūstŭlīt,

hŏdĭe īn ōrchēstrām pāllĭātī prōdĕūnt.

Quĭd ērŭbēscīs tū, tŏgātĕ Rōmŭlĕ,

scaēnām quŏd īntrŏībūnt tām clārī vĭrī?

Nōbīs pŭdēndum hōc, nōn ĕt Āttĭcīs quŏquĕ,

quĭbūs thĕātrūm cūrĭaē praēbēt vĭcēm.

Nōstrīs nĕgōtīs sŭă lŏcă sōrtītō dătă.

Cāmpūs cŏmītiīs, ūt cōnscrīptīs cūrĭă,

fŏrum ātquĕ rōstră sēpărāt iūs cīvĭūm.

Ūna ēst Ăthēnīs ātque ĭn ōmnī Graēcĭā

ād cōnsŭlēndūm pūblĭcī sĕdēs lŏcī,

quam ĭn ūrbĕ nōstrā sērŏ lūxūs cōndĭdīt.

Aēdīlĭs ōlīm scaēnām tăbŭlātām dăbāt

sŭbĭto ēxcĭtātām nūllā mōlĕ sāxĕā.

Mūrēnă sīc ēt Gāllĭūs: nōta ēlŏquār.

Pōstquām pŏtēntēs nēc vĕrēntēs sūmptŭūm

nōmēn pĕrēnnĕ crēdĭdērūnt, sī sĕmēl

cōnstrūctă mōlēs sāxĕō fūndāmĭnĕ

ĭn ōmnĕ tēmpūs cōndĕrēt lūdīs lŏcūm:

cŭnĕātă crēvĭt haēc thĕātri īnmānĭtās.

Pōmpēiŭs hānc ĕt Bālbŭs ēt Caēsār dĕdīt

Ōctāvĭānūs, cōncērtāntĕs sūmptĭbūs.

Sēd quĭd ĕgo īstaēc? Nōn hāc ‹dĕ› caūsa hūc prōdĭī,

ŭt ēxpĕdīrēm, quīs thĕātră, quīs fŏrūm,

quīs cōndĭdīssēt prīvās pārtēs moēnĭūm:

sĕt ūt vĕrēndōs dīsquĕ laūdātōs vĭrōs

praēgrĕdĕrĕr ‹āc pĕr›ăgĕrēm quīd vēllēnt sĭbī

Prŏnūntĭārĕ sŭās sŏlēnt sēntēntĭās,

quās quīsquĕ iām prūdēntĭum āntĕvērtĕrīt.

Scītīs prŏfēctō, quaē sīnt: sĕt sī mĕmōrĭă

rēbūs vĕtūstīs clūdīt, vĕnĭĕt lūdĭūs

ēdīssērtātŏr hārūm, quās tĕnĕō mĭnūs.

3

LUDIUS

Dēlphīs Sŏlōnēm scrīpsĕ fāma ēst Āttĭcūm

γνῶˉθιˉ σε˘αυˉτόˉν, quōd Lătīnum ēst: Nōscĕ tē.

Mūlti hōc Lăcōnĭs ēssĕ Chīlōnīs pŭtānt.

Spārtānĕ Chīlōn, sīt tŭūm nēcne āmbĭgūnt,

quōd īntrŏfērtŭr: ὅ˘ραˉ τέ˘λοˉς μα˘κροῦˉ βί˘ουˉ,

fīnem īntŭērī lōngaē vītaē quī iŭbēs.

Mūlti hōc Sŏlōnēm dīxĕ Croēso ēxīstĭmānt.

Ēt Pīttăcūm dīxīssĕ fāma ēst Lēsbĭūm:

γί˘γνωˉσκε˘ καιˉρόˉν. Tēmpŭs ūt nōrīs, iŭbēt.

Sēt καιˉρό˘ς īstĕ tēmpēstīvūm tēmpŭs ēst.

Bĭās Prĭēneūs dīxĭt: οἱˉ πλεῖˉστοιˉ κα˘κοίˉ,

quŏd ēst Lătīnūm: plūrĕs hŏmĭnūm sūnt mălī

Sĕt īmpĕrītōs scītŏ, quōs dīxīt mălōs.

Με˘λέ˘τηˉ τὸ˘ πᾶˉν Pĕrĭāndrĭ | ēst Cŏrīnthĭī

mĕdĭtātĭōnĕm | ēssĕ tōtūm quī pŭtāt.

˘ριˉστοˉν μέˉτρο˘ν ēssĕ dĭxīt Līndĭūs

Clĕŏbūlŭs, hōc ēst: ōptĭmūs cūnctīs mŏdūs.

Thălēs ‹sĕt› ἐˉγγύ˘αˉ, πά˘ραˉ δ' ἄ˘ˉτα prōtŭlīt,

spōndērĕ quī nōs, nōxă quĭă praēsto ēst, vĕtāt.

Hōc nōs mŏnērĕ faēnĕrātīs nōn plăcēt.

Dīxī: rĕcĕdām; lĕgĭfēr vĕnīt Sŏlōn.

4

SOLON

Dē mōrĕ Graēcō prōdĕo īn scaēnām Sŏlōn,

sēptēm săpĭēntūm fāmă cuī pālmām dĕdīt.

Sēt fāmă nŏn ĕst iūdĭcĭī sĕvērĭtās;

nĕque ēssĕ prīmūm, vērūm me ūnum ēxīstĭmō,

aēquālĭtās quŏd ōrdĭnēm nēscīt pătī.

Rēcte ōlim ĭnēptūm Dēlphĭcūs iūssīt dĕūs

quaērēntēm, quīsnām prīmūs săpĭēntūm fŏrēt,

ŭt ĭn ōrbĕ tĕrĕtī nōmĭnūm sērtum īndĕrēt,

nē prīmŭs ēssēt, nē vĕl īmūs quīspĭām.

Ĕōrum ē mĕdĭō prōdĕō gŷrō Sŏlōn,

ūt, quōd dīxīssĕ Croēsō rēgi ēxīstĭmōr,

ĭd ōmnĭs hŏmĭnūm sēctă sĭbĭ dīctūm pŭtēt.

Graēcē cŏāctum ēst: ὅ˘ραˉ τέ˘λοˉς μα˘κροῦˉ βί˘ουˉ:

quōd lōngĭūs fīt, sī Lătīne ēdīssĕrās:

spēctārĕ vītaē iŭbĕō cūnctōs tērmĭnūm.

Prŏīndĕ mĭsĕrōs aūt bĕātōs dīcĕrĕ

ēvītā, quōd sūnt sēmpĕr āncĭpĭtī stătū.

Ĭd ădĕō sīc ēst. Sī quĕām, paūcīs lŏquār.

Rēx, ān tўrănnŭs, Lўdĭaĕ Croĕsŭs fŭīt

hĭs īn bĕātīs, dīvĕs īnsānum īn mŏdūm,

lătĕrĭbŭs aūreīs tēmplă quĭ dĭvĭs dăbāt.

Īs me ēvŏcāvīt. Vĕnĭō dīcto ŏboēdĭēns,

mĕlĭōre ŭt ūtī rēgĕ pōssīnt Lŷdĭī.

Rŏgāt, bĕātūm prōdām, sī quēm nōvĕrīm.

Tēllūm nē dīcō, cīvēm nōn īgnōbĭlēm:

prō pătrĭā pūgnāns īstĕ vītam ōbiēcĕrāt.

Dēspēxĭt, ălĭūm quaērĭt. Īnvēni Āglăūm:

fīnēs ăgēllī prŏprĭī nūmquam ēxcēssĕrāt.

Ăt īllĕ rīdēns: «quō deīn mē pōnīs lŏcō,

bĕātŭs ōrbĕ tōtō quī sŏlūs vŏcōr?»

«Spēctāndūm» dīcō «tērmĭnūm vītaē prĭūs,

tūm iŭdĭcāndūm, sī mănēt fēlīcĭtās ».

Dīctūm mŏlēstē Croēsŭs āccēpĭt. Ĕgō

rĕlīnquō rēgēm. Bēllum īlle īn Pērsās părāt.

Prŏfēctūs, vīctūs, vīnctūs, rēgī dēdĭtūs.

†Ăt īllē cāptāns fūnĕrĭs īnstār sŭī,

quā flāmmā tōtūm sē pĕr āmbĭtūm dăbāt

vōlvēns ĭn āltūm fūmĭdōs aēstū glŏbōs.

Āc paēnĕ sērō Croēsŭs īngēntī sŏnō,

«ō vērē vātĕs», īnquĭt, «ō Sŏlōn, Sŏlōn».

Clāmōrĕ māgnō tēr Sŏlōnēm nūncŭpāt.

Quā vōcĕ Cŷrūs mōtŭs ēxtīnguī iŭbēt

gŷrūm pĕr ōmnem ēt dēstrŭi ārdēntēm pўrām.

Ēt cōmmŏdūm prŏfūsŭs īmbēr nūbĭbūs

rĕprēssĭt īgnēm. Croēsŭs ād rēgem īlĭcō

pēr mĭnīstrōrūm dūcĭtūr lēctām mănūm.

Īntērrŏgātūs, quēm Sŏlōnēm dīcĕrēt

ēt quām cĭēndī caūsam hăbērēt nōmĭnīs,

sĕrĭēm pĕr ōmnēm cūnctă rĕgi ēdīssĕrīt.

Mĭsĕrātŭr īllĕ vīmquĕ fōrtūnaē vĭdēns

laūdāt Sŏlōnēm, Croēsūm ‹iam› ĭn ămīcīs hăbēt

vīnctūmquĕ pĕdĭcīs aūrĕīs sēcūm iŭbēt

rĕlĭquūm quŏd ēssēt vītaē tōtūm dēgĕrĕ.

Ĕgō dŭōrūm rēgūm tēstĭmōnĭō

laūdātŭs ēt prŏbātŭs āmbōbūs fŭī.

Quōdque ūnī dīctum ēst, quīsquĕ sĭbī dīctūm pŭtēt.

Ĕgŏ iām pĕrēgī, quā dĕ caūsa hūc prōdĭī.

Vĕnĭt ēccĕ Chīlōn. Vōs vălēte ĕt plaūdĭtĕ.

5

CHILON

Lūmbī sĕdēndo, ŏcŭlī spēctāndō dŏlēnt,

mănēndō Sŏlōnēm, quoād sēsĕ rĕcĭpĭāt.

Huī, quām paūcă! quām dĭū lŏcūntŭr Āttĭcī!

Ūnām trĕcēntīs vērsĭbūs sēntēntĭām

tāndēm pĕrēgīt mēquĕ rēspēctāns ăbīt.

Spārtānŭs ĕgŏ sūm Chīlōn, quī nūnc prōdĕō.

Brĕvĭtātĕ nōtā, quā Lăcōnĕs ūtĭmūr,

cōmmēndō nōstrūm γνῶˉθιˉ σε˘αυˉτόˉν, nōscĕ tē,

quŏd īn cŏlūmnā iām tĕnētūr Dēlphĭcā.

Lăbōr mŏlēstŭs īstĕ frūcti ēst ōptĭmī,

quīd fērrĕ pōssīs, quīdvĕ nōn dīnōscĕrĕ:

nōctū dĭūquĕ, quaē gĕrās, quaē gēssĕrīs,

ăd ūsquĕ pūnctī tĕnŭīs īnstār quaērĕrĕ.

Ōffĭcĭă cūnctă, pŭdōr, hŏnōr, cōnstāntĭă

ĭn hōc ĕt īllă sprētă nōbĭs glōrĭă.

Dīxī. Vălētĕ mĕmŏrēs: plaūsūm nōn mŏrōr.

6

CLEOBULUS

Clĕŏbūlŭs ĕgŏ sūm, pārvaē cīvĭs īnsŭlaē,

māgnaē sĕd aūctōr, quā clŭō, sēntēntĭaē,

˘ριˉστοˉν μέ˘τροˉν quēm dīxīsse ēxīstĭmānt.

Īntērprĕtārĕ tū, qui ōrchēstraē prōxĭmūs

grădĭbūs prŏpīnquīs īn quāttuōrdĕcīm sĕdēs:

˘ριˉστοˉν μέ˘τροˉν ān sĭt «ōptĭmūs mŏdūs»,

dĭc. Ānnŭīstī. Grātĭam hăbĕō. Pērsĕquār

pĕr ōrdĭnēm. Iām dīxĭt ēx īstō lŏcō

Āfēr pŏētă vēstĕr «ūt nē quīd nĭmīs»,

ēt nōstēr quīdām μηˉδὲ˘ν ἄ˘γαˉν. Hūc pērtĭnēt

ŭtērquĕ sēnsŭs, Ĭtălūs seū Dōrĭūs.

Fāndī, tăcēndī, sōmnī, vĭgĭlĭae ēst mŏdūs,

bĕnĕfĭciōrūm, grātĭārum, ĭniūrĭaē,

stŭdĭī, lăbōrūm: vīta ĭn ōmnī quīdquĭd ēst,

īstūm rĕquīrĭt ōptĭmaē paūsaē mŏdūm.

Dīxī: rĕcēdām. Sīt mŏdūs: vĕnīt Thălēs.

7

THALES

Mīlēsĭūs sūm Thălēs, ăquām quī prīncĭpēm

rēbūs crĕāndīs dīxi, ūt vātēs Pīndărūs.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Dĕdērĕ pīscātōrĕs ēxtrāctūm mărī.

Nāmque hī iŭbēntĕ Dēlĭō mĕ lēgĕrānt,

quŏd īllĕ mūnŭs hōc săpĭēntī mīsĕrāt.

Ĕgō rĕcūsāns nōn rĕcēpi ēt rēddĭdī

fĕrēndum ăd ălĭōs, quōs prĭōrēs crēdĕrēm.

Dĕīn pĕr ōmnēs sēptēm săpĭēntēs vĭrōs

mīssum āc rĕmīssūm rūrsŭs ād mĕ dēfĕrūnt.

Ĕgō rĕcēptūm cōnsĕcrāvi Ăpōllĭnī.

Nām sī săpĭēntēm dēlĭgī Phoēbūs iŭbēt,

nōn hŏmĭnēm quēmquām, sēt dĕūm crēdī dĕcēt.

Ĭs ĭgĭtŭr ĕgō sūm. Caūsă sĕt īn scaēnām fŭīt

mĭhī prŏdĕūndī, quaē trībŭs āntĕ mē,

ādsērtŏr ūt sēntēntĭaē fĭĕrēm mĕaē.

Ĕă dīsplĭcēbīt, nōn tămēn prūdēntĭbūs,

quōs dŏcŭĭt ūsŭs ēt pĕrītōs rēddĭdīt.

‹Ἐˉγ›γύ˘αˉ πά˘ρα˘ δ' ἅ˘ταˉ Graēcē dīcĭmūs;

Lătīnum ēst: «spōndē; nōxă ‹sēd› praēstō tĭbi ēst».

Pēr mīllĕ pōssīm cūrrĕre ēxēmpla, ūt prŏbēm

praēdēs vādēsquĕ paēnĭtūdĭnīs rĕōs;

sēd nōlō nōmĭnātīm quēmquām dīcĕrĕ.

Sĭbĭ quīsquĕ vēstrūm dīcăt ēt sēcūm pŭtēt,

spōndērĕ quāntīs dāmnō fŭĕrĭt ēt mălō.

Grātum hōc ōffĭcĭūm mănĕāt, āmbōbūs tămēn.

Pārs plaūdĭte ērgō, pārs ōffēnsi ēxplōdĭtĕ.

8.

BIAS

Bīās Prĭēneūs dīxī, οἱˉ πλεῖˉστοιˉ κα˘κοίˉ,

Lătīnē dīctūm sūspĭcōr «plūrēs mălī».

Dīxīssĕ nōllēm: vērĭtās ŏdĭūm părīt.

Mălōs sĕd īmpĕrītōs dīxi ēt bārbărōs,

quī iūs ĕt aēquum ‹ēt› sācrōs mōrēs nēclĕgūnt.

Nām pŏpŭlŭs īstĕ, quō thĕātrūm cīngĭtūr,

tōtūs bŏnōrum ēst. Hōstĭūm tēllūs hăbēt,

dīxīssĕ quōs mĕ crēdĭtīs, plūrēs mălōs.

Sēd nēmŏ quīsquām tām mălūs iŭdēx fŭāt,

quī nōn bŏnōrūm pārtĭbūs sē cōpŭlēt,

sīve īllĕ vērē bŏnŭs ēst, seū dīcī stŭdēt.

Iām fūgĭt īllūd nōmĕn īnvīsūm mălī.

Ăbĕō. Vălēte ēt plaūdĭtē, plūrēs bŏnī.

9

PITTACUS

Mўtĭlēna ‹ĕgo› ōrtūs Pīttăcūs sūm Lēsbĭūs,

γίˉγνωˉσκε˘ καιˉρόˉν quī dŏcŭī sēntēntĭām.

sĕd īstĕ καιˉρόˉς, tēmpŭs ūt nōrīs, mŏnēt

ĕt ēssĕ καιˉρόˉν, tēmpēstīvūm quōd vŏcānt.

Rōmānă sīc ēst vōx «vĕni īn tēmpŏrē ».

Vēstēr quōque ‹Āfēr› cōmĭcūs Tĕrēntĭūs

rērum ōmnĭum ēssĕ prīmūm tēmpŭs aūtŭmāt,

ăd Āntĭphĭlām quōm vēnĕrāt sērvūs Drŏmō

nūllo īnpĕdītām, tēmpŏrīs sērvāns vĭcēm.

Rĕpŭtātĕ cūnctī, quŏtĭēns ōffēnsăm | īncĭdāt,

spēctātă cuī nōn fūĕrĭt ōppōrtūnĭtās.

Tēmpūs me ăbīrĕ, mŏlēstūs nē sīm: plaūdĭtĕ.

10

PERIANDER

Ĕphўrā crĕātŭs hūc Pĕrĭāndēr prōdĕō,

με˘λέ˘τηˉ τὸ˘ πᾶˉν quī dīxi ĕt ‹hōc› dīctūm prŏbō,

mĕdĭtātĭōnĕm | ēssĕ tōtūm quōd gĕrās.

Īs quīppĕ sōlūs reī gĕrēndae ēst ēffĭcāx,

mĕdĭtātŭr ōmnĕ quī prĭūs nĕgōtĭūm.

Ādvērsă rērūm vēl sĕcūndă praēdĭcāt

mĕdĭtăndă cūnctīs cōmĭcūs Tĕrēntĭus.

Lŏcārĕ sĕdēs, bēllūm gĕrĕrē aūt pōnĕrĕ,

māgnās mŏdĭcāsquĕ rēs, ĕtiām pārvās quŏquĕ

ăgĕrĕ vŏlēntēm sēmpēr mĕdĭtārī dĕcēt.

Nām sēgnĭōrĕs ōmnĕs īn coēptīs nŏvīs,

mĕdĭtātĭŏ sī reī gĕrēndaē dēfŭīt.

Nĭl ēst, quŏd āmplĭōrēm cūrām pōstŭlēt,

quām cōgĭtārĕ, quīd gĕrēndūm sīt. Dĕhīnc

īncōgĭtāntēs fōrs, nōn cōnsĭlĭūm rĕgīt.

Sĕd ĕgŏ me ād pārtēs iām rĕcĭpiō. Plaūdĭtĕ,

mĕdĭtāti ūt vēstrām rēm cūrētīs pūblĭcām.