I.
Aemula quid cessas finem properare senectus?
cur et in hoc fesso corpore tarda uenis?
solue precor miseram tali de carcere uitam:
mors est iam requies, uiuere poena mihi,
non sum qui fueram: periit pars maxima nostri
hoc quoque quod superest langor et horror habent.
lux grauis in luctu, rebus gratissima laetis,
quodque omni peius funere, uelle mori,
dum iuuenile decus, dum mens sensusque maneret,
orator toto clarus in orbe fui.
saepe poëtarum mendacia dulcia finxi
et ueros titulos res mihi ficta dabat.
saepe perorata percepi lite coronam
et merui linguae praemia grata meae.
quae cum defectis iam sint immortua membris
heu senibus uitae portio quanta manet!
nec minor his aderat sublimis gratia formae,
quae uel si desit, cetera multa placent,
quin etiam uirtus fuluo pretiosior auro,
per quam praeclarum plus micat ingenium.
si libuit celeres arcu temptare sagittas,
occubuit telis praeda petita meis.
si placuit canibus densos circumdare saltus,
prostraui multas non sine laude feras.
dulce fuit madidam si fors uersare palaestram,
implicui ualidis lubrica membra toris.
nunc agili cursu cunctos anteire solebam,
nunc tragici cantus exuperare melos.
augebat meritum dulcis mixtura bonorum,
ut semper uarium plus micat artis opus.
nam quaecumque solent per se perpensa placere,
alterno potius iuncta decore placent.
has inter uirtutis opes tolerantia rerum.
spernebat cunctas insuperata minas:
uertice nudato uentos pluuiasque ferebam,
non mihi solstitium, non graue frigus erat:
innabam gelidas Tiberini gurgitis undas
nec timui dubio credere membra freto.
quamuis exiguo poteram requiescere somno
et quamuis modico membra fouere cibo;
at si me subito uinosus repperit hospes
aut fecit laetus sumere multa dies,
cessit et ipse pater Bacchus stupuitque bibentem
et, qui cuncta solet uincere, uictus abit.
haut facile est animum tantis inflectere rebus,
ut res oppositas mens ferat una duas:
hoc quoque uirtutum quondam certamine magnum
Socratem palmam promeruisse ferunt,
hinc etiam rigidum memorant ualuisse Catonem:
non res in uitium, sed male facta cadunt.
intrepidus quaecumque forent ad utrasque ferebar:
cedebant animo tristia cuncta meo.
pauperiem modico contentus semper amaui
et rerum dominus nil cupiendo fui.
tu me sola tibi subdis, miseranda senectus,
cui cedit quicquid uincere cuncta potest.
in te corruimus, tua sunt quaecumque fatiscunt,
ultima teque tuo conficis ipsa malo.
ergo his ornatum meritis prouincia tota
optabat natis me sociare suis:
sed mihi dulce magis resoluto uiuere collo
nullaque coniugii uincula grata pati.
ibam per mediam uenali corpore Romam
spectandus cunctis undique uirginibus.
quaeque peti poterat, fuerat uel forte petita,
erubuit uultum uisa puella meum
et modo subridens latebras fugitiua petebat
non tamen effugiens tota latere uolens,
sed magis ex aliqua cupiebat parte uideri,
laetior hoc potius quod male tecta fuit.
sic cunctis formosus ego gratusque uidebar
omnibus, et sponsus hic generalis eram,
sed tantum sponsus; nam me natura pudicum
fecerat, et casto pectore durus eram.
nam dum praecipue cupio me iungere formae,
permansi uiduo frigidus usque toro.
omnis foeda mihi atque omnis mihi rustica uisa est
nullaque coniugio digna puella meo.
horrebam tenues, horrebam corpore pingues,
non mihi grata breuis, non mihi longa fuit.
cum media tantum dilexi ludere forma;
maior enim mediis gratia rebus inest.
corporis has nostri mollis lasciuia partes
incolit, has sedes mater amoris habet.
quaerebam gracilem, sed quae non macra fuisset:
carnis ad officium carnea membra placent.
sit quod in amplexu delectet stringere corpus,
ne laedant pressum quaelibet ossa latus.
candida contempsi, nisi quae suffusa rubore
uernarent propriis ora serena rosis.
hunc Venus ante alios sibi uindicat ipsa colorem,
diligit et florem Cypris ubique suum.
aurea caesaries demissaque lactea ceruix
uultibus ingenuis uisa sedere magis.
nigra supercilia, frons libera, lumina nigra
urebant animum saepe notata meum.
flammea dilexi modicumque tumentia labra,
quae gustata mihi basia plena darent.
in tereti collo uisum est pretiosius aurum,
gemma et iudicio plus radiare meo.
singula turpe seni quondam quaesita referre;
et quod tunc decuit, iam modo crimen habet.
diuersos diuersa iuuant: non omnibus annis
omnia conueniunt: res prius apta nocet.
exultat leuitate puer, grauitate senectus:
inter utrumque manens stat iuuenile decus.
hunc tacitum tristemque decet, fit clarior ille
laetitia et linguae garrulitate suae.
cuncta trahit secum uertitque uolubile tempus
nec patitur certa currere quaeque uia.
nunc quod longa mihi grauis est et inutilis aetas,
uiuere cum nequeam, sit mihi posse mori.
o quam dura premit miseros condicio uitae:
nec mors humano subiacet arbitrio.
dulce mori miseris, sed mors optata recedit:
at cum tristis erit praecipitata uenit.
me uero heu tantis defunctum in partibus olim
uiuum Tartareas constat inire uias.
iam minor auditus, gustus minor; ipsa caligant
lumina; uix tactu noscere certa queo;
nullus dulcis odor, nulla est iam grata uoluptas:
sensibus expertem quis superesse putet?
en Lethaea meam subeunt obliuia mentem,
nec confusa sui iam meminisse potest:
ad nullum consurgit opus, cum corpore languet
atque intenta suis astupet illa malis.
carmina nulla cano: cantandi summa uoluptas
effugit et uocis gratia uera perit.
non fora sollicito, non blanda poëmata fingo,
litibus haut rabidis commoda iura sequor.
ipsaque me species quondam dilecta reliquit
et uideor formae mortuus esse meae.
pro niueo rutiloque prius nunc inficit ora
pallor et exanguis funereusque color.
aret sicca cutis, rigidi stant undique nerui,
et lacerant uncae scabida membra manus.
quondam ridentes oculi nunc fonte perenni
deplangunt poenas nocte dieque suas;
et quos grata prius ciliorum serta tegebant,
desuper incumbens hispida silua premit,
ac uelut inclusi caeco conduntur in antro:
toruum nescio quid heu furiale uident.
iam pauor est uidisse senem, nec credere possis
hunc hominem humana qui ratione caret.
si libros repeto, duplex se littera findit,
largior occurrit pagina nota mihi.
claram per nebulas uideor mihi cernere lucem,
nubila sunt oculis ipsa serena meis.
eripitur sine morte dies: caligine caeca
septum tartareo quis neget esse loco?
talia quis demens homini persuaserit auctor
ut cupiat uoto turpior esse suo?
iam subeunt morbi, subeunt discrimina mille,
iam dulces epulae deliciaeque nocent.
cogimur a gratis animum suspendere rebus,
atque ut uiuamus uiuere destitimus.
et me, quem dudum iam nulla aduersa nocebant,
ipsa quibus regimur nunc alimenta grauant.
esse libet saturum: saturum mox esse pigebit;
praestat ut abstineam: abstinuisse nocet.
quae modo profuerat, contraria redditur esca:
fastidita iacet, quae modo dulcis erat.
non Veneris, non grata mihi sunt munera Bacchi,
nec quicquid uitae fallere damna solet.
sola iacens natura manet, quae sponte per horas
soluitur et uitio carpitur ipsa suo.
non totiens experta mihi medicamina prosunt,
non aegris quicquid ferre solebat opem.
sed cum materia pereunt quaecumque parantur,
fit magis et damnis tristior urna suis.
non secus instantem cupiens fulcire ruinam
diuersis contra nititur obicibus,
donec longa dies omni compage soluta
ipsum cum rebus subruat auxilium.
quid quod nulla leuant animum spectacula rerum,
nec mala tot uitae dissimulare licet?
turpe seni uultus nitidi uestesque decorae,
quis sine iamque ipsum uiuere turpe seni.
crimen amare iocos, crimen conuiuia, cantus:
o miseri, quorum gaudia crimen habent.
quid mihi diuitiae, quarum si dempseris usum,
quamuis largus opum, semper egenus ero?
immo etiam poena est partis incumbere rebus,
quas cum possideas est uiolare nefas.
non aliter sitiens uicinas Tantalus undas
captat et appositis abstinet ora cibis.
efficior custos rerum magis ipse mearum
conseruans aliis, quae periere mihi;
sicut in auricomis dependens plurimus hortis
peruigil obseruat non sua poma draco.
hinc me sollicitum torquent super omnia curae,
hinc requies animo non datur ulla meo.
quaerere quae nequeo, semper retinere laboro,
et retinens semper nil tenuisse puto.
stat dubius tremulusque senex semperque malorum
credulus, et stultus quae facit ipse timet,
laudat praeteritos, praesentes despicit annos,
hoc tantum rectum, quod sapit ipse, putat.
se solum doctum, se iudicat esse peritum
et quod sit sapiens desipit inde magis.
multa licet nolis referens eademque reuoluens
horret et alloquium conspuit ipse suum.
deficit auditor, non deficit ipse loquendo.
o sola fortes garrulitate senes!
omnia nequicquam clamosis uocibus implet:
nil satis est: horret, quae placuere modo.
arridet de se ridentibus, ac sibi plaudens
incipit opprobrio laetior esse suo.
hae sunt primitiae mortis, his partibus aetas
defluit et pigris gressibus ima petit.
non habitus, non ipse color, non gressus euntis,
non species eadem quae fuit ante manet.
labitur ex umeris demisso corpore uestis.
quaeque breuis fuerat iam modo longa mihi est.
contrahimur miroque modo decrescimus: ipsa
diminui nostri corporis ossa putes.
nec caelum spectare licet, sed prona senectus
terram, qua genita est et reditura, uidet
fitque tripes, prorsus quadrupes, ut paruulus infans,
et per sordentem (flebile) repit humum.
ortus cuncta suos repetunt matremque requirunt,
et redit ad nihilum, quod fuit ante nihil.
hinc est quod baculo incumbens ruitura senectus
assiduo pigram uerbere pulsat humum
et numerosa mouens certo uestigia plausu
talia rugato creditur ore loqui:
"suscipe me, genetrix, nati miserere laborum:
membra peto gremio fessa fouere tuo.
horrent me pueri, nequeo uelut ante uideri:
horrendos partus cur sinis esse tuos?
nil mihi cum superis: expleui munera uitae:
redde precor patrio mortua membra solo.
quid miseros uariis prodest extendere poenis?
non est materni pectoris ista pati."
his dictis trunco titubantes sustinet artus,
neglecti repetens stramina dura tori.
quo postquam iacuit, misero quid funere differt?
heu tantum adtracti corporis ossa uides.
cumque magis semper iaceam uiuamque iacendo,
quis sub uitali computet esse loco?
iam poena est totum quod uiuimus: urimur aestu,
officiunt nebulae, frigus et aura nocet,
ros laedit modicoque etiam corrumpimur imbre,
ueris et autumni laedit amoena dies.
hinc miseros scabies, hinc tussis anhela fatigat:
continuos gemitus aegra senectus habet.
hos superesse reor, quibus et spirabilis aër
et lux, qua regimur, redditur ipsa grauis?
ipsa etiam cunctis requies gratissima, somnus
auolat et sera uix mihi nocte redit,
uel si lassatos umquam dignabitur artus,
turbidus in quantis horret imaginibus!
mollia fulcra tori duris sunt cautibus aequa,
parua licet magnum pallia pondus habent.
cogor per mediam turbatus surgere noctem
multaque, ne patiar deteriora, pati.
uincimur infirmi defectu corporis, et qua
noluero, infelix hac ego parte trahor.
omnia naturae soluuntur uiscera nostrae,
et tam praeclarum quam male nutat opus!
his ueniens onerata malis incurua senectus
cedere ponderibus se docet ipsa suis.
ergo quis cupiat per longum ducere poenas
paulatimque anima deficiente mori?
morte mori melius, quam uitam ducere mortis
et sensus membris hic sepelire suis.
non queror heu longi quod totum soluitis anni:
improba naturae dicere iussa nefas.
deficiunt ualidi longaeuo tempore tauri,
et quondam pulcer fit modo turpis equus.
fracta diu rabidi conpescitur ira leonis
lentaque per senium aspera tigris erit.
ipsa etiam ueniens consumit saxa uetustas,
et nullum est quod non tempore cedat opus.
set mihi uenturos melius praeuertere casus
atque infelices anticipare dies.
poena minor certam subito perferre ruinam,
quod timeas grauius sustinuisse diu.
at quos fert alios quis posset dicere casus?
hoc quoque difficile est commemorasse seni.
iurgia, contemptus uiolentaque damna secuntur
nec quisquam ex tantis praebet amicus opem.
ipsi me pueri atque ipsae sine lite puellae
turpe putant dominum iam uocitare suum.
irrident gressum, irrident iam denique uultum
et tremulum, quondam quod timuere, caput.
cumque nihil uideam, tamen hoc spectare licebit
ut grauior misero poena sit ista mihi.
felix qui meruit tranquillam ducere uitam
et laeto stabiles claudere fine dies.
dura satis miseris memoratio prisca bonorum,
et grauius summo culmine mersa ruit.
II.
En dilecta mihi nimium formosa Lycoris,
cum qua mens eadem, res fuit una mihi,
post multos quibus indiuisi uiximus annos
respuit amplexus heu pauefacta meos,
iamque alios iuuenes aliosque requirit amores;
me uocat imbellem decrepitumque senem,
nec meminisse uolet transactae dulcia uitae
nec me quod potius reddidit ipsa senem.
immo etiam causas ingrata ac perfida fingit,
ut spretum uitio iudicet esse meo.
haec me praeteriens cum dudum forte uideret,
expuit obductis uestibus ora tegens.
"hunc" inquit "dilexi? hic me complexus amauit?
huic ego saepe (nefas) oscula blanda dedi?"
nauseat et priscum uomitu ceu fundit amorem,
inponit capiti plurima dira meo.
en, quid longa dies nunc affert! ut sibi quemquam
quondam dilectum prodere turpe putet.
nonne fuit melius tali me tempore fungi,
quo nulli merito despiciendus eram,
quam, postquam periit quicquid fuit ante decoris,
extinctum meritis uiuere criminibus?
iam nihil est totum quod uiximus: omnia secum
tempus praeteriens horaque summa trahit.
atque tamen - niuei circumdant tempora cani
et iam caeruleis infecit hora notis -
praestat adhuc nimiumque sibi pretiosa uidetur
atque annos mecum despicit illa suos.
et, fateor, primae retinet monimenta figurae
atque inter cineres condita flamma manet.
ut uideo, pulcris etiam uos parcitis, anni,
nec ueteris formae gratia tota perit.
reliquiis ueterum iuuenes pascuntur amorum,
set si quid nunc est, quod fuit ante, placet.
ante oculos statuunt primaeui temporis actus
atque in praeteritum luxuriantur opus.
et quia nos totus membrorum deserit usus
nullius amplexus quod memoretur habet,
set solus miseris superest post omnia luctus:
quot bona tunc habui, tot modo damna fleo.
omnia nemo pati, non omnes omnia possunt
efficere: hoc uincit femina uicta uiro.
ergo uelut pecudum praesentia sola manebunt,
nil de transactis, quod memoretur, erit?
cum fugiunt et bruta nouos animalia campos
ac repetunt celeres pascua nota greges,
sub qua decubuit requiescere diligit umbram
taurus et amissum quaerit ouile pecus,
dulcius in solitis cantat philomela rubetis
fitque suum rabidis dulce cubile feris.
tu tantum bene nota tibi atque experta relinquis,
hospitia et potius non manifesta petis.
nonne placet melius certis confidere rebus?
euentus uarios res noua semper habet.
sum grandaeuus ego, nec tu minus alba capillis:
par aetas animos conciliare solet.
si modo non possum, quondam potuisse memento:
sit satis ut placeam me placuisse prius.
permanet inualidis reuerentis prisca colonis,
quod fuit in uetulo milite, miles amat,
rusticus expertum deflet cessisse iuuencum,
cum quo consenuit uictor honorat equum.
non me adeo primis spoliauit floribus aetas:
en uersus facio et media dicta cano.
sit grauitas sitque ipsa tibi ueneranda senectus,
sit quod te nosti uiuere uelle diu.
quis suam in alterius condemnet crimine uitam
et quod pertendit claudere certet iter?
dicere si fratrem seu dedignaris amicum,
dic patrem: affectum nomen utrumque tenet.
uincat honor luxum, pietas succedat amori:
plus ratio quam uis caeca ualere solet.
his lacrimis longos, quantum fas, fleuimus annos:
est graue, quod doleat, commemorare diu.
III.
Nunc operae pretium est quaedam memorare iuuentae
atque senectutis pauca referre meae,
quis lector mentem rerum uertigine fractam
erigat et maestum noscere curet opus.
captus amore tuo demens, Aquilina, ferebar,
pallidus et tristis captus amore tuo.
nondum quid sit amor uel quid Venus ignea noram:
torquebar potius rusticitate mea.
nec minus illa meo percussa cupidine flagrans
errabat toto non capienda domo.
carmina, pensa procul nimium dilecta iacebant:
solus amor cordi curaque semper erat.
nec reperire uiam, qua caecum pasceret ignem,
docta nec alternis reddere uerba notis,
tantum in conspectu studium praestabat inane,
anxia uel solo lumine corda fouens.
me pedagogus agit, illam tristissima mater
seruabat, tanti poena secunda mali.
pensabant oculos nutusque per omnia nostros
quaeque solet mentis ducere signa color.
dum licuit, uotum tacite compressimus ambo
et uaria dulces teximus arte dolos.
at postquam teneram rupit uerecundia frontem
nec ualuit penitus flamma recepta tegi,
mox captare locos et tempora coepimus ambo
atque superciliis luminibusque loqui,
fallere sollicitos, suspensos ponere gressus
et tota nullo currere nocte sono.
nec longum: genetrix furtiuum sensit amorem
et medicare parans uulnera uulneribus
increpitat caeditque: fouentur caedibus ignes,
ut solet adiecto crescere flamma rogo.
concipiunt geminum flagrantia corda furorem
et sic permixto saeuit amore dolor.
tunc me uisceribus per totum quaerit anhelis,
emptum suppliciis quem putat esse suis,
nec memorare pudet turpesque reuoluere uestes:
immo etiam gaudens imputat illa mihi.
"pro te susceptos iuuat" inquit "ferre dolores:
tu pretium tanti dulce cruoris eris.
sit modo certa fides atque inconcussa uoluntas:
quae nihil imminuit passio, nulla fuit."
his egomet stimulis angebar semper et ardens
languebam, nec spes ulla salutis erat.
prodere non ausus carpebar uulnere muto,
set stupor et macies uocis habebat opus.
hic mihi magnarum scrutator maxime rerum,
solus, Boëti, fers miseratus opem.
nam cum me curis intentum saepe uideres
nec posses causas noscere tristitiae,
tandem prospiciens tali me peste teneri
mitibus alloquiis pandere clausa iubes:
"dicito, et unde nouo correptus carperis aestu?
dicito, et edicti sume doloris opem.
non intellecti nulla est curatio morbi,
et magis inclusis ignibus antra fremunt."
dum pudor est tam foeda loqui uitiumque fateri,
agnouit taciti conscia signa mali.
mox ait: "occultae satis est res prodita causae.
pone metum: ueniam uis tibi tanta dabit."
prostratus pedibus uerecunda silentia rupi
cum lacrimis referens ordine cuncta suo.
"fare" ait "an placitae potiaris munere formae."
respondi "pietas talia uelle fugit."
soluitur in risum exclamans "pro mira uoluntas!
castus amor Veneris dicito quando fuit?
parcere dilectae iuuenis desiste puellae:
impius hic fueris, si pius esse uelis.
unguibus et morsu teneres pascuntur amores,
uulnera non refugit res magis apta plagae."
interea donis permulcet corda parentum
et pretio faciles in mea uota trahit.
auri caecus amor natiuum uincit amorem:
coeperunt natae crimen amare suae.
dant uitiis furtisque locum, dant iungere dextras
et totum ludo concelebrare diem.
permissum fit uile nefas, fit languidus ardor:
uicerunt morbum languida corda suum.
illa nihil quaesita uidens procedere, causam
odit et illaeso corpore tristis abit.
proieci uanas sanato pectore curas
et subito didici quam miser ante fui.
"salue sancta" inquam "semperque intacta maneto
uirginitas: per me plena pudoris eris."
quae postquam perlata uiro sunt omnia tanto
meque uidet fluctus exuperasse meos,
"macte" inquit "iuuenis, proprii dominator amoris,
et de contemptu sume trophaea tuo.
arma tibi Veneris cedantque Cupidinis arcus,
cedat et armipotens ipsa Minerua tibi."
sic mihi peccandi studium permissa potestas
abstulit atque ipsum talia uelle fugit.
ingrati tristes pariter discedimus ambo:
discidii ratio tota pudica fuit.
IV.
Restat adhuc alios turpesque reuoluere casus
atque aliquo molli pascere corda ioco.
conueniunt etenim delirae ignaua senectae,
aptaque sunt operi carmina uana meo.
sic uicibus uariis alterni fallimur anni
et mutata magis tempora grata mihi.
uirgo fuit, species dederat cui candida nomen
Candida; diuersis nam bene compta comis.
huic ego per totum uidi pendentia corpus
cymbala multiplices edere pulsa sonos.
nunc niueis digitis, nunc pulsans pectine cordas
arguto quicquam murmure dulce loqui,
sic me diuersis tractum de partibus una
carpebat uariis pulcra puella modis.
hanc ego saltantem subito correptus amaui
et coepi tacitus uulnera grata pati.
singula uisa semel semper memorare libebat
haerebant animo nocte dieque meo.
saepe uelut uisae laetabar imagine formae,
et procul absenti uoce manuque fui.
saepe, uelut praesens fuerit, mecum ipse loquebar,
captabam dulces quos solet illa modos.
o quotiens demens, quotiens sine mente putabar,
nec, puto, fallebar: non bene sanus eram.
atque aliquis, cui caeca foret bene nota uoluptas:
"cantat, cantantem Maximianus amat."
certe difficile est abscondere pectoris aestus,
panditur et clauso saepius ore furor.
nam subito inficiens uultum pallorque ruborque
internum clausae uocis habebat opus.
nec minus ipsa meas prodebant somnia curas,
somnia secreto non bene fida meo.
nam cum sopitos premerent obliuia sensus,
confessa est facinus nescia lingua suum.
"Candida," clamabam "propera: cur, Candida, tardas?
nox abit et furtis lux inimica redit."
proximus ut genitor mecum comitatus amatae
uirginis herbosa forte iacebat humo,
illius ad nomen turbatos excutit artus
exilit et natam credit adesse suam.
omnia collustrans toto me pectore somnum
prospicit afflantem nec meminisse mei.
"uana putas an uera sopor ludibria iactat?
hoc et uerus" ait "pectoris ardor agit.
credo equidem assuetas animo remeare figuras,
et fallax studium ludit imago suum."
stat tamen attonitus perplexaque murmura captat
et tacitis precibus dicere plura rogat.
sic ego, qui cunctis sanctae grauitatis habebar,
proditus et uitio sum miser ipse meo,
et nunc infelix tota est sine crimine uita
et peccare senem non potuisse pudet.
deserimur uitiis, fugit indignata uoluptas,
nec quod non possum, non uoluisse meum est.
hoc etiam meminisse licet, quod serior aetas
intulit - et gemitus, quos mihi laeta dedit.
set quis has possit naturae adtingere partes,
clarus et ut sapiens noxia saepe uelit?
interdum rapimur uitiis trahimurque uolentes,
et quod non capiunt pectore bruta uolunt.
V.
Missus ad eoas legati munere partes
tranquillum cunctis nectere pacis opus,
dum studeo gemini componere foedera regni,
inueni cordis bella nefanda mei.
hic me suscipiens Etruscae gentis alumnum
inuoluit patriis Graia puella dolis.
nam cum se nostro captam simularet amore,
me potius uero fecit amore capi.
peruigil ad nostras astabat nocte fenestras
nescio quid Graeco murmure dulce canens.
nunc aderant lacrimae, gemitus, suspiria, pallor
et quicquid nullum fingere posse putes.
sic uelut afflictam nimium miseratus amantem
efficior potius tunc miserandus ego.
haec erat egregiae formae uultusque modesti,
grata micans oculis nec minus arte placens,
docta loqui digitis et carmina fingere docta
et responsuram sollicitare lyram.
illam Sirenis stupefactus cantibus aequans
efficior demens alter Vlixes ego,
et qui non poteram tantas euadere moles
nescius in scopulos et uada caeca feror.
quis referat gressus certa sub lege mouentes
suspensosque nouis plausibus ire pedes?
grande erat inflexos gradibus numerare capillos,
grande erat in niueo pulla colore coma.
urebant oculos stantes duraeque papillae
et quas astringens clauderet una manus.
ah, quantum mentem stomachi fultura mouebat
atque sub exhausto pectore pingue femur!
terrebar teneros astringere fortiter artus:
uisa per amplexus ossa sonare meos
"grandia" clamabat "tua nunc me brachia laedunt:
non tolerant pondus subdita membra tuum."
dirigui, quantusque fuit calor ille recessit
et nata est uenae causa pudenda meae.
non lac sic durum permixta coagula reddunt
nec liquidi mollis spuma liquoris erit.
succubui, fateor, Graiae tunc nescius artis,
succubui Tusca simplicitate senex.
qua defensa suo superata est Hectore Troia
unum non poterat fraus superare senem?
muneris iniuncti curam studiumque reliqui
deditus imperiis, saeue Cupido, tuis.
nec memorare pudet tali me uulnere uictum:
sudbitus his flammis Iuppiter ipse fuit.
set mihi prima quidem nox affuit ac sua soluit
munera, grandaeuo uix subeunda uiro
proxima destituit uires uacuusque recessit
ardor et in Venerem segnis ut ante fui.
illa uelut proprium repetens infesta tributum
instat et increpitat "debita redde mihi."
sed nihil hic clamor, nil sermo mitis agebat:
quod natura negat, reddere nemo potest.
erubui, stupui. quia tunc uerecundia mentem
abstulit et blandum terror ademit opus,
contrectare manu coepit flagrantia membra
meque etiam digitis sollicitare suis
nil mihi torpenti uel tactus profuit ignis:
perstitit in medio frigus ut ante foco.
"quae te crudelis rapuit mihi femina?" dixit,
"cuius ab amplexu fessus ad arma redis?"
iurabam curis animum mordacibus uri
nec posse ad luxum tristia corda trahi.
illa dolum credens "non" inquit "fallis amantem:
plurima certus amor lumina semper habet.
quin potius placido noli" inquit "parcere ludo:
proice tristitias et renouare ioco.
obtundunt siquidem curarum pondera sensus:
intermissa minus sarcina pondus habet."
tunc egomet toto nudatus corpore lecto
effusis lacrimis talia uerba dedi:
"cogimur heuque senes crimen uitiumque fateri,
ne meus extinctus forte putetur amor.
me miserum cuius non est culpanda uoluptas!
uindicor infelix debilitatis ope.
en longo confecta situ tibi tradimus arma,
arma ministeriis quippe dicata tuis.
fac quodcumque potes, nos cessimus. hoc tamen ipso
grandior est hostis, quod minus ardet amor."
protinus argutas admouit turpiter artes
meque cupit flammis uiuificare suis.
ast ubi dilecti persensit funera membri
nec uelut expositum surgere uidit opus,
erigitur uiduoque toro laniata recumbens
uocibus his luctus et sua damna fouet:
"mentula, festorum cultrix operosa dierum,
quondam deliciae diuitiaeque meae,
quo te deiectam lacrimarum gurgite plangam,
quae de tot meritis carmina digna feram?
tu mihi flagranti succurrere saepe solebas
atque aestus animi ludificare mei.
tu mihi per totam custos gratissima noctem
consors laetitiae tristitiaeque meae,
conscia secreti semper fidissima nostri,
astans internis peruigil obsequiis:
quo tibi feruor abit per quem feritura placebas,
quo tibi cristatum uulnificumque caput?
nempe iaces nullo, ut quondam, perfusa rubore,
pallida demisso uertice nempe iaces.
nil tibi blandities, nil dulcia carmina prosunt,
non quicquid mentem sollicitare solet.
hic uelut exposito meritam te fungere plango:
occidit, assueto quod caret officio."
hanc ego cum lacrimis deducta uoce canentem
irridens dictis talibus increpui:
"dum defles nostri langorem, femina, membri,
ostendis morbo te grauiore premi."
illa furens: "nescis, ut cerno, perfide, nescis:
non fleo priuatum, set generale chaos.
haec genus humanum, pecudum, uolucrumque, ferarum
et quicquid toto spirat in orbe, creat.
hac sine diuersi nulla est concordia sexus,
hac sine coniugii gratia summa perit.
haec geminas tanto constringit foedere mentes,
unius ut faciat corporis esse duo.
pulcra licet pretium, si desit, femina perdit,
et si defuerit, uir quoque turpis erit.
haec si gemma micans rutilum non conferat aurum
externum fallax mortiferumque genus.
tecum pura fides secretaque certa loquuntur,
o uere nostrum fructiferumque bonum!
ualde, inquam, felix, semper felicibus apta,
en tibi cognatis utere deliciis!
cedunt cuncta tibi, quodque est sublimius, ultro
cedunt imperiis maxima sceptra tuis,
nec subtracta gemunt, set se tibi subdita gaudent:
uulnera sunt irae prosperiora tuae.
ipsa etiam totum moderans sapientia mundum
porrigit inuictas ad tua iussa manus.
sternitur icta tuo uotiuo uulnere uirgo
et perfusa nouo laeta cruore iacet.
fert tacitum ridetque suum laniata dolorem
et percussori plaudit amica suo.
non tibi semper iners, non mollis conuenit actus
mixtaque sunt ludis fortia facta tuis.
nam nunc ingenio, magnis nunc uiribus usa
nunc his quae Veneris sunt inimica malis.
nam tibi peruigiles intendunt saepe labores
imbres insidiae iurgia damna rates.
tu mihi saepe feri commendas corda tyranni,
sangineus per te Mars quoque mitis erit,
et post extinctos debellatosque Gigantes
excutis irato tela trisulca Ioui.
tu cogis rabidas affectum discere tigres,
per te blandus amans redditur ipse leo.
mira tibi uirtus, mira est patientia: uictos
diligis et uinci tu quoque saepe uoles.
cum superata iaces, uires animosque resumis
atque iterum uinci, uincere rursus amas.
ira breuis, longa est pietas, recidiua uoluptas,
et cum posse perit, mens tamen una manet."
conticuit tandem longo satiata dolore:
me uelut expletis deserit exequiis.
VI.
Claude precor miseras, aetas uerbosa, querelas
numquid et hic uitium uis reserare tuum?
sic satis, indignum leuiter tetigisse pudorem:
contractata diu crimina crimen habent.
omnibus est eadem leti uia, non tamen unus
est uitae cunctis exitiique modus,
hac pueri atque senes pariter iuuenesque feruntur,
hac par diuitibus pauper egenus erit.
ergo quod attritum quodque est uitabile nulli,
festino gressu uincere praestat iter.
infelix ceu iam defleto funere surgo
hac me defunctum uiuere parte puto.
I.
Aēmŭlă quīd cēssās fīnēm prŏpĕrārĕ sĕnēctūs?
cūr ĕt ĭn hōc fēssō ‖ cōrpŏrĕ tārdă vĕnīs?
sōlvĕ prĕcōr mĭsĕrām tālī dē cārcĕrĕ vītām:
mōrs ēst iām rĕquĭēs, ‖ vīvĕrĕ poēnă mĭhĭ,
nōn sūm quī fŭĕrām: pĕrĭīt pārs māxĭmă nōstrī
hōc quŏquĕ quōd sŭpĕrēst ‖ lāngŏr ĕt hōrrŏr hăbēnt.
lūx grăvĭs īn lūctū, rēbūs grātīssĭmă laētīs,
quōdque ōmnī pēiūs ‖ fūnĕrĕ, vēllĕ mŏrī,
dūm iŭvĕnīlĕ dĕcūs, dūm mēns sēnsūsquĕ mănērēt,
ōrātōr tōtō ‖ clārŭs ĭn ōrbĕ fŭī.
saēpĕ pŏētārūm mēndācĭă dūlcĭă fīnxī
ēt vērōs tĭtŭlōs ‖ rēs mĭhĭ fīctă dăbāt.
saēpĕ pĕrōrātā pērcēpī lītĕ cŏrōnām
ēt mĕrŭī līnguaē ‖ praēmĭă grātă mĕaē.
quaē cūm dēfēctīs iām sīnt īmmōrtŭă mēmbrīs
heū sĕnĭbūs vītaē ‖ pōrtĭŏ quāntă mănēt!
nēc mĭnŏr hīs ădĕrāt sūblīmīs grātĭă fōrmaē,
quaē vēl sī dēsīt, ‖ cētĕră mūltă plăcēnt,
quīn ĕtĭām vīrtūs fūlvō prĕtĭōsĭŏr aūrō,
pēr quām praēclārūm ‖ plūs mĭcăt īngĕnĭūm.
sī lĭbŭīt cĕlĕrēs ārcū tēmptārĕ săgīttās,
ōccŭbŭīt tēlīs ‖ praēdă pĕtītă mĕīs.
sī plăcŭīt cănĭbūs dēnsōs cīrcūmdărĕ sāltūs,
prōstrāvī mūltās ‖ nōn sĭnĕ laūdĕ fĕrās.
dūlcĕ fŭīt mădĭdām sī fōrs vērsārĕ pălaēstrām,
īmplĭcŭī vălĭdīs ‖ lūbrĭcă mēmbră tŏrīs.
nūnc ăgĭlī cūrsū cūnctōs ānteīrĕ sŏlēbām,
nūnc trăgĭcī cāntūs ‖ ēxŭpĕrārĕ mĕlōs.
aūgēbāt mĕrĭtūm dūlcīs mīxtūră bŏnōrūm,
ūt sēmpēr vărĭūm ‖ plūs mĭcăt ārtĭs ŏpūs.
nām quaēcūmquĕ sŏlēnt pēr sē pērpēnsă plăcērĕ,
āltērnō pŏtĭūs ‖ iūnctă dĕcōrĕ plăcēnt.
hās īntēr vīrtūtĭs ŏpēs tŏlĕrāntĭă rērūm.
spērnēbāt cūnctās ‖ īnsŭpĕrātă mĭnās:
vērtĭcĕ nūdātō vēntōs plŭvĭāsquĕ fĕrēbām,
nōn mĭhĭ sōlstĭtĭūm, ‖ nōn grăvĕ frīgŭs ĕrāt:
īnnābām gĕlĭdās Tĭbĕrīnī gūrgĭtĭs ūndās
nēc tĭmŭī dŭbĭō ‖ crēdĕrĕ mēmbră frĕtō.
quāmvīs ēxĭgŭō pŏtĕrām rĕquĭēscĕrĕ sōmnō
ēt quāmvīs mŏdĭcō ‖ mēmbră fŏvērĕ cĭbō;
āt sī mē sŭbĭtō vīnōsūs rēppĕrĭt hōspēs
aūt fēcīt laētūs ‖ sūmĕrĕ mūltă dĭēs,
cēssĭt ĕt īpsĕ pătēr Bācchūs stŭpŭītquĕ bĭbēntēm
ēt, quī cūnctă sŏlēt ‖ vīncĕrĕ, vīctŭs ăbīt.
haūt făcĭle ēst ănĭmūm tāntīs īnflēctĕrĕ rēbūs,
ūt rēs ōppŏsĭtās ‖ mēns fĕrăt ūnă dŭās:
hōc quŏquĕ vīrtūtūm quōndām cērtāmĭnĕ māgnūm
Sōcrātēm pālmām ‖ prōmĕrŭīssĕ fĕrūnt,
hīnc ĕtĭām rĭgĭdūm mĕmŏrānt vălŭīssĕ Cătōnēm:
nōn rēs īn vĭtĭūm, ‖ sēd mălĕ fāctă cădūnt.
īntrĕpĭdūs quaēcūmquĕ fŏrēnt ăd ŭtrāsquĕ fĕrēbār:
cēdēbānt ănĭmō ‖ trīstĭă cūnctă mĕō.
paūpĕrĭēm mŏdĭcō cōntēntūs sēmpĕr ămāvī
ēt rērūm dŏmĭnūs ‖ nīl cŭpĭēndŏ fŭī.
tū mē sōlă tĭbī sūbdīs, mĭsĕrāndă sĕnēctūs,
cuī cēdīt quīcquīd ‖ vīncĕrĕ cūnctă pŏtēst.
īn tē cōrrŭĭmūs, tŭă sūnt quaēcūmquĕ fătīscūnt,
ūltĭmă tēquĕ tŭō ‖ cōnfĭcĭs īpsă mălō.
ērgo hīs ōrnātūm mĕrĭtīs prōvīncĭă tōtă
ōptābāt nātīs ‖ mē sŏcĭārĕ sŭīs:
sēd mĭhĭ dūlcĕ măgīs rĕsŏlūtō vīvĕrĕ cōllō
nūllăquĕ cōniŭgĭī ‖ vīncŭlă grātă pătī.
ībām pēr mĕdĭām vēnālī cōrpŏrĕ Rōmām
spēctāndūs cūnctīs ‖ ūndĭquĕ vīrgĭnĭbūs.
quaēquĕ pĕtī pŏtĕrāt, fŭĕrāt vēl fōrtĕ pĕtītă,
ērŭbŭīt vūltūm ‖ vīsă pŭēllă mĕūm
ēt mŏdŏ sūbrīdēns lătĕbrās fŭgĭtīvă pĕtēbāt
nōn tămĕn ēffŭgĭēns ‖ tōtă lătērĕ vŏlēns,
sēd măgĭs ēx ălĭquā cŭpĭēbāt pārtĕ vĭdērī,
laētĭŏr hōc pŏtĭūs ‖ quōd mălĕ tēctă fŭīt.
sīc cūnctīs fōrmōsŭs ĕgō grātūsquĕ vĭdēbār
ōmnĭbŭs, ēt spōnsūs ‖ hīc gĕnĕrālĭs ĕrām,
sēd tāntūm spōnsūs; nām mē nātūră pŭdīcūm
fēcĕrăt, ēt cāstō ‖ pēctŏrĕ dūrŭs ĕrām.
nām dūm praēcĭpŭē cŭpĭō mē iūngĕrĕ fōrmaē,
pērmānsī vĭdŭō ‖ frīgĭdŭs ūsquĕ tŏrō.
ōmnīs foēdă mĭhi ātque ōmnīs mĭhĭ rūstĭcă vīsa ēst
nūllăquĕ cōniŭgĭō ‖ dīgnă pŭēllă mĕō.
hōrrēbām tĕnŭēs, hōrrēbām cōrpŏrĕ pīnguēs,
nōn mĭhĭ grātă brĕvīs, ‖ nōn mĭhĭ lōngă fŭīt.
cūm mĕdĭā tāntūm dīlēxī lūdĕrĕ fōrmā;
māiŏr ĕnīm mĕdĭīs ‖ grātĭă rēbŭs ĭnēst.
cōrpŏrĭs hās nōstrī mōllīs lāscīvĭă pārtēs
īncŏlĭt, hās sēdēs ‖ mātĕr ămōrĭs hăbēt.
quaērēbām grăcĭlēm, sēd quaē nōn mācră fŭīssēt:
cārnĭs ăd ōffĭcĭūm ‖ cārnĕă mēmbră plăcēnt.
sīt quŏd ĭn āmplēxū dēlēctēt strīngĕrĕ cōrpūs,
nē laēdānt prēssūm ‖ quaēlĭbĕt ōssă lătūs.
cāndĭdă cōntēmpsī, nĭsĭ quaē sūffūsă rŭbōrĕ
vērnārēnt prŏprĭīs ‖ ōră sĕrēnă rŏsīs.
hūnc Vĕnŭs ānte ălĭōs sĭbĭ vīndĭcăt īpsă cŏlōrēm,
dīlĭgĭt ēt flōrēm ‖ Cŷprĭs ŭbīquĕ sŭūm.
aūrĕă caēsărĭēs dēmīssăquĕ lāctĕă cērvīx
vūltĭbŭs īngĕnŭīs ‖ vīsă sĕdērĕ măgīs.
nīgră sŭpērcĭlĭā, frōns lībĕră, lūmĭnă nīgră
ūrēbānt ănĭmūm ‖ saēpĕ nŏtātă mĕūm.
flāmmĕă dīlēxī mŏdĭcūmquĕ tŭmēntĭă lābră,
quaē gūstātă mĭhī ‖ bāsĭă plēnă dărēnt.
īn tĕrĕtī cōllō vīsum ēst prĕtĭōsĭŭs aūrūm,
gēmma ēt iūdĭcĭō ‖ plūs rădĭārĕ mĕō.
sīngŭlă tūrpĕ sĕnī quōndām quaēsītă rĕfērrĕ;
ēt quōd tūnc dĕcŭīt, ‖ iām mŏdŏ crīmĕn hăbēt.
dīvērsōs dīvērsă iŭvānt: nōn ōmnĭbŭs ānnīs
ōmnĭă cōnvĕnĭūnt: ‖ rēs prĭŭs āptă nŏcēt.
ēxūltāt lĕvĭtātĕ pŭēr, grăvĭtātĕ sĕnēctūs:
īntĕr ŭtrūmquĕ mănēns ‖ stāt iŭvĕnīlĕ dĕcūs.
hūnc tăcĭtūm trīstēmquĕ dĕcēt, fīt clārĭŏr īllĕ
laētĭtĭa ēt līnguaē ‖ gārrŭlĭtātĕ sŭaē.
cūnctă trăhīt sēcūm vērtītquĕ vŏlūbĭlĕ tēmpūs
nēc pătĭtūr cērtā ‖ cūrrĕrĕ quaēquĕ vĭā.
nūnc quōd lōngă mĭhī grăvĭs ēst ĕt ĭnūtĭlĭs aētās,
vīvĕrĕ cūm nĕquĕām, ‖ sīt mĭhĭ pōssĕ mŏrī.
ō quām dūră prĕmīt mĭsĕrōs cōndīcĭŏ vītaē:
nēc mōrs hūmānō ‖ sūbiăcĕt ārbĭtrĭō.
dūlcĕ mŏrī mĭsĕrīs, sēd mōrs ōptātă rĕcēdīt:
āt cūm trīstĭs ĕrīt ‖ praēcĭpĭtātă vĕnīt.
mē vēro heū tāntīs dēfūnctum īn pārtĭbŭs ōlīm
vīvūm Tārtărĕās ‖ cōnstăt ĭnīrĕ vĭās.
iām mĭnŏr aūdītūs, gūstūs mĭnŏr; īpsă călīgānt
lūmĭnă; vīx tāctū ‖ nōscĕrĕ cērtă quĕō;
nūllūs dūlcĭs ŏdōr, nūlla ēst iām grātă vŏlūptās:
sēnsĭbŭs ēxpērtēm ‖ quīs sŭpĕrēssĕ pŭtēt?
ēn Lēthaēă mĕām sŭbĕūnt ōblīvĭă mēntēm,
nēc cōnfūsă sŭī ‖ iām mĕmĭnīssĕ pŏtēst:
ād nūllūm cōnsūrgĭt ŏpūs, cūm cōrpŏrĕ lānguēt
ātque īntēntă sŭīs ‖ āstŭpĕt īllă mălīs.
cārmĭnă nūllă cănō: cāntāndī sūmmă vŏlūptās
ēffŭgĭt ēt vōcīs ‖ grātĭă vēră pĕrīt.
nōn fŏră sōllĭcĭtō, nōn blāndă pŏēmătă fīngō,
lītĭbŭs haūt răbĭdīs ‖ cōmmŏdă iūră sĕquōr.
īpsăquĕ mē spĕcĭēs quōndām dīlēctă rĕlīquīt
ēt vĭdĕōr fōrmaē ‖ mōrtŭŭs ēssĕ mĕaē.
prō nĭvĕō rŭtĭlōquĕ prĭūs nūnc īnfĭcĭt ōră
pāllŏr ĕt ēxānguīs ‖ fūnĕrĕūsquĕ cŏlōr.
ārēt sīccă cŭtīs, rĭgĭdī stānt ūndĭquĕ nērvī,
ēt lăcĕrānt ūncaē ‖ scābĭdă mēmbră mănūs.
quōndām rīdēntēs ŏcŭlī nūnc fōntĕ pĕrēnnī
dēplāngūnt poēnās ‖ nōctĕ dĭēquĕ sŭās;
ēt quōs grātă prĭūs cĭlĭōrūm sērtă tĕgēbānt,
dēsŭpĕr īncūmbēns ‖ hīspĭdă sīlvă prĕmīt,
āc vĕlŭt īnclūsī caēcō cōndūntŭr ĭn āntrō:
tōrvūm nēscĭŏ quīd ‖ heū fŭrĭālĕ vĭdēnt.
iām păvŏr ēst vīdīssĕ sĕnēm, nēc crēdĕrĕ pōssīs
hūnc hŏmĭnem hūmānā ‖ quī rătĭōnĕ cărēt.
sī lībrōs rĕpĕtō, dūplēx sē līttĕră fīndīt,
lārgĭŏr ōccūrrīt ‖ pāgĭnă nōtă mĭhĭ.
clārām pēr nĕbŭlās vĭdĕōr mĭhĭ cērnĕrĕ lūcēm,
nūbĭlă sūnt ŏcŭlīs ‖ īpsă sĕrēnă mĕīs.
ērĭpĭtūr sĭnĕ mōrtĕ dĭēs: cālīgĭnĕ caēcā
sēptūm tārtărĕō ‖ quīs nĕgĕt ēssĕ lŏcō?
tālĭă quīs dēmēns hŏmĭnī pērsuāsĕrĭt aūctōr
ūt cŭpĭāt vōtō ‖ tūrpĭŏr ēssĕ sŭō?
iām sŭbĕūnt mōrbī, sŭbĕūnt dīscrīmĭnă mīllĕ,
iām dūlcēs ĕpŭlaē ‖ dēlĭcĭaēquĕ nŏcēnt.
cōgĭmŭr ā grātīs ănĭmūm sūspēndĕrĕ rēbūs,
ātque ūt vīvāmūs ‖ vīvĕrĕ dēstĭtĭmūs.
ēt mē, quēm dūdūm iām nūlla ādvērsă nŏcēbānt,
īpsă quĭbūs rĕgĭmūr ‖ nūnc ălĭmēntă grăvānt.
ēssĕ lĭbēt sătŭrūm: sătŭrūm mōx ēssĕ pĭgēbīt;
praēstăt ŭt ābstĭnĕam: ‖ ābstĭnŭīssĕ nŏcēt.
quaē mŏdŏ prōfŭĕrāt, cōntrārĭă rēddĭtŭr ēscă:
fāstīdītă iăcēt, ‖ quaē mŏdŏ dūlcĭs ĕrāt.
nōn Vĕnĕrīs, nōn grātă mĭhī sūnt mūnĕră Bācchī,
nēc quīcquīd vītaē ‖ fāllĕrĕ dāmnă sŏlēt.
sōlă iăcēns nātūră mănēt, quaē spōntĕ pĕr hōrās
sōlvĭtŭr ēt vĭtĭō ‖ cārpĭtŭr īpsă sŭō.
nōn tŏtĭēns ēxpērtă mĭhī mĕdĭcāmĭnă prōsūnt,
nōn aēgrīs quīcquīd ‖ fērrĕ sŏlēbăt ŏpēm.
sēd cūm mātĕrĭā pĕrĕūnt quaēcūmquĕ părāntūr,
fīt măgĭs ēt dāmnīs ‖ trīstĭŏr ūrnă sŭīs.
nōn sĕcŭs īnstāntēm cŭpĭēns fūlcīrĕ rŭīnām
dīvērsīs cōntrā ‖ nītĭtŭr ōbĭcĭbūs,
dōnēc lōngă dĭēs ōmnī cōmpāgĕ sŏlūtā
īpsūm cūm rēbūs ‖ sūbrŭăt aūxĭlĭūm.
quīd quōd nūllă lĕvānt ănĭmūm spēctācŭlă rērūm,
nēc mălă tōt vītaē ‖ dīssĭmŭlārĕ lĭcēt?
tūrpĕ sĕnī vūltūs nĭtĭdī vēstēsquĕ dĕcōraē,
quīs sĭnĕ iāmque īpsūm ‖ vīvĕrĕ tūrpĕ sĕnī.
crīmĕn ămārĕ iŏcōs, crīmēn cōnvīvĭă, cāntūs:
ō mĭsĕrī, quōrūm ‖ gaūdĭă crīmĕn hăbēnt.
quīd mĭhĭ dīvĭtĭaē, quārūm sī dēmpsĕrĭs ūsūm,
quāmvīs lārgŭs ŏpūm, ‖ sēmpĕr ĕgēnŭs ĕrō?
īmmo ĕtĭām poēna ēst pārtīs īncūmbĕrĕ rēbūs,
quās cūm pōssĭdĕās ‖ ēst vĭŏlārĕ nĕfās.
nōn ălĭtēr sĭtĭēns vīcīnās Tāntălŭs ūndās
cāptăt ĕt āppŏsĭtīs ‖ ābstĭnĕt ōră cĭbīs.
ēffĭcĭōr cūstōs rērūm măgĭs īpsĕ mĕārūm
cōnsērvāns ălĭīs, ‖ quaē pĕrĭērĕ mĭhĭ;
sīcŭt ĭn aūrĭcŏmīs dēpēndēns plūrĭmŭs hōrtīs
pērvĭgĭl ōbsērvāt ‖ nōn sŭă pōmă drăcŏ.
hīnc mē sōllĭcĭtūm tōrquēnt sŭpĕr ōmnĭă cūraē,
hīnc rĕquĭēs ănĭmō ‖ nōn dătŭr ūllă mĕō.
quaērĕrĕ quaē nĕquĕō, sēmpēr rĕtĭnērĕ lăbōrō,
ēt rĕtĭnēns sēmpēr ‖ nīl tĕnŭīssĕ pŭtō.
stāt dŭbĭūs trĕmŭlūsquĕ sĕnēx sēmpērquĕ mălōrūm
crēdŭlŭs, ēt stūltūs ‖ quaē făcĭt īpsĕ tĭmēt,
laūdāt praētĕrĭtōs, praēsēntēs dēspĭcĭt ānnōs,
hōc tāntūm rēctūm, ‖ quōd săpĭt īpsĕ, pŭtāt.
sē sōlūm dōctūm, sē iūdĭcăt ēssĕ pĕrītūm
ēt quōd sīt săpĭēns ‖ dēsĭpĭt īndĕ măgīs.
mūltă lĭcēt nōlīs rĕfĕrēns ĕădēmquĕ rĕvōlvēns
hōrrĕt ĕt āllŏquĭūm ‖ cōnspŭĭt īpsĕ sŭūm.
dēfĭcĭt aūdītōr, nōn dēfĭcĭt īpsĕ lŏquēndō.
ō sōlā fōrtēs ‖ gārrŭlĭtātĕ sĕnēs!
ōmnĭă nēquīcquām clāmōsīs vōcĭbŭs īmplēt:
nīl sătĭs ēst: hōrrēt, ‖ quaē plăcŭērĕ mŏdŏ.
ārrīdēt dē sē rīdēntĭbŭs, āc sĭbĭ plaūdēns
īncĭpĭt ōpprŏbrĭō ‖ laētĭŏr ēssĕ sŭō.
haē sūnt prīmĭtĭaē mōrtīs, hīs pārtĭbŭs aētās
dēflŭĭt ēt pīgrīs ‖ grēssĭbŭs īmă pĕtīt.
nōn hăbĭtūs, nōn īpsĕ cŏlōr, nōn grēssŭs ĕūntīs,
nōn spĕcĭēs ĕădēm ‖ quaē fŭĭt āntĕ mănēt.
lābĭtŭr ēx ŭmĕrīs dēmīssō cōrpŏrĕ vēstīs.
quaēquĕ brĕvīs fŭĕrāt ‖ iām mŏdŏ lōngă mĭhi ēst.
cōntrăhĭmūr mīrōquĕ mŏdō dēcrēscĭmŭs: īpsă
dīmĭnŭī nōstrī ‖ cōrpŏrĭs ōssă pŭtēs.
nēc caēlūm spēctārĕ lĭcēt, sēd prōnă sĕnēctūs
tērrām, quā gĕnĭta ēst ‖ ēt rĕdĭtūră, vĭdēt
fītquĕ trĭpēs, prōrsūs quădrŭpēs, ūt pārvŭlŭs īnfāns,
ēt pēr sōrdēntēm ‖ (flēbĭlĕ) rēpĭt hŭmūm.
ōrtūs cūnctă sŭōs rĕpĕtūnt mātrēmquĕ rĕquīrūnt,
ēt rĕdĭt ād nĭhĭlūm, ‖ quōd fŭĭt āntĕ nĭhīl.
hīnc ēst quōd băcŭlo īncūmbēns rŭĭtūră sĕnēctūs
āssĭdŭō pīgrām ‖ vērbĕrĕ pūlsăt hŭmūm
ēt nŭmĕrōsă mŏvēns cērtō vēstīgĭă plaūsū
tālĭă rūgātō ‖ crēdĭtŭr ōrĕ lŏquī:
"sūscĭpĕ mē, gĕnĕtrīx, nātī mĭsĕrērĕ lăbōrūm:
mēmbră pĕtō grĕmĭō ‖ fēssă fŏvērĕ tŭō.
hōrrēnt mē pŭĕrī, nĕquĕō vĕlŭt āntĕ vĭdērī:
hōrrēndōs pārtūs ‖ cūr sĭnĭs ēssĕ tŭōs?
nīl mĭhĭ cūm sŭpĕrīs: ēxplēvī mūnĕră vītaē:
rēddĕ prĕcōr pătrĭō ‖ mōrtŭă mēmbră sŏlō.
quīd mĭsĕrōs vărĭīs prōdēst ēxtēndĕrĕ poēnīs?
nōn ēst mātērnī ‖ pēctŏrĭs īstă pătī."
hīs dīctīs trūncō tĭtŭbāntēs sūstĭnĕt ārtūs,
nēglēctī rĕpĕtēns ‖ strāmĭnă dūră tŏrī.
quō pōstquām iăcŭīt, mĭsĕrō quīd fūnĕrĕ dīffērt?
heū tāntum ādtrāctī ‖ cōrpŏrĭs ōssă vĭdēs.
cūmquĕ măgīs sēmpēr iăcĕām vīvāmquĕ iăcēndō,
quīs sūb vītālī ‖ cōmpŭtĕt ēssĕ lŏcō?
iām poēna ēst tōtūm quōd vīvĭmŭs: ūrĭmŭr aēstū,
ōffĭcĭūnt nĕbŭlaē, ‖ frīgŭs ĕt aūră nŏcēt,
rōs laēdīt mŏdĭcōque ĕtĭām cōrrūmpĭmŭr īmbrĕ,
vērĭs ĕt aūtūmnī ‖ laēdĭt ămoēnă dĭēs.
hīnc mĭsĕrōs scăbĭēs, hīnc tūssĭs ănhēlă fătīgāt:
cōntĭnŭōs gĕmĭtūs ‖ aēgră sĕnēctŭs hăbēt.
hōs sŭpĕrēssĕ rĕōr, quĭbŭs ēt spīrābĭlĭs āēr
ēt lūx, quā rĕgĭmūr, ‖ rēddĭtŭr īpsă grăvīs?
īpsa ĕtĭām cūnctīs rĕquĭēs grātīssĭmă, sōmnūs
āvŏlăt ēt sērā ‖ vīx mĭhĭ nōctĕ rĕdīt,
vēl sī lāssātōs ūmquām dīgnābĭtŭr ārtūs,
tūrbĭdŭs īn quāntīs ‖ hōrrĕt ĭmāgĭnĭbūs!
mōllĭă fūlcră tŏrī dūrīs sūnt caūtĭbŭs aēquă,
pārvă lĭcēt māgnūm ‖ pāllĭă pōndŭs hăbēnt.
cōgōr pēr mĕdĭām tūrbātūs sūrgĕrĕ nōctēm
mūltăquĕ, nē pătĭār ‖ dētĕrĭōră, pătī.
vīncĭmŭr īnfīrmī dēfēctū cōrpŏrĭs, ēt quā
nōlŭĕro, īnfēlīx ‖ hāc ĕgŏ pārtĕ trăhōr.
ōmnĭă nātūraē sōlvūntūr vīscĕră nōstraē,
ēt tām praēclārūm ‖ quām mălĕ nūtăt ŏpūs!
hīs vĕnĭēns ŏnĕrātă mălīs īncūrvă sĕnēctūs
cēdĕrĕ pōndĕrĭbūs ‖ sē dŏcĕt īpsă sŭīs.
ērgō quīs cŭpĭāt pēr lōngūm dūcĕrĕ poēnās
paūlātīmque ănĭmā ‖ dēfĭcĭēntĕ mŏrī?
mōrtĕ mŏrī mĕlĭūs, quām vītām dūcĕrĕ mōrtīs
ēt sēnsūs mēmbrīs ‖ hīc sĕpĕlīrĕ sŭīs.
nōn quĕrŏr heū lōngī quōd tōtūm sōlvĭtĭs ānnī:
īmprŏbă nātūraē ‖ dīcĕrĕ iūssă nĕfās.
dēfĭcĭūnt vălĭdī lōngaēvō tēmpŏrĕ taūrī,
ēt quōndām pūlcēr ‖ fīt mŏdŏ tūrpĭs ĕquūs.
frāctă dĭū răbĭdī cōnpēscĭtŭr īră lĕōnīs
lēntăquĕ pēr sēnīum ‖ āspĕră tīgrĭs ĕrīt.
īpsa ĕtĭām vĕnĭēns cōnsūmīt sāxă vĕtūstās,
ēt nūllum ēst quōd nōn ‖ tēmpŏrĕ cēdăt ŏpūs.
sēt mĭhĭ vēntūrōs mĕlĭūs praēvērtĕrĕ cāsūs
ātque īnfēlīcēs ‖ āntĭcĭpārĕ dĭēs.
poēnă mĭnōr cērtām sŭbĭtō pērfērrĕ rŭīnām,
quōd tĭmĕās grăvĭūs ‖ sūstĭnŭīssĕ dĭū.
āt quōs fērt ălĭōs quīs pōssēt dīcĕrĕ cāsūs?
hōc quŏquĕ dīffĭcĭle ēst ‖ cōmmĕmŏrāssĕ sĕnī.
iūrgĭă, cōntēmptūs vĭŏlēntăquĕ dāmnă sĕcūntūr
nēc quīsquam ēx tāntīs ‖ praēbĕt ămīcŭs ŏpēm.
īpsī mē pŭĕri ātque īpsaē sĭnĕ lītĕ pŭēllaē
tūrpĕ pŭtānt dŏmĭnūm ‖ iām vŏcĭtārĕ sŭūm.
īrrīdēnt grēssum, īrrīdēnt iām dēnĭquĕ vūltūm
ēt trĕmŭlūm, quōndām ‖ quōd tĭmŭērĕ, căpūt.
cūmquĕ nĭhīl vĭdĕām, tămĕn hōc spēctārĕ lĭcēbīt
ūt grăvĭōr mĭsĕrō ‖ poēnă sĭt īstă mĭhĭ.
fēlīx quī mĕrŭīt trānquīllām dūcĕrĕ vītām
ēt laētō stăbĭlēs ‖ claūdĕrĕ fīnĕ dĭēs.
dūră sătīs mĭsĕrīs mĕmŏrātĭŏ prīscă bŏnōrūm,
ēt grăvĭūs sūmmō ‖ cūlmĭnĕ mērsă rŭīt.
II.
Ēn dīlēctă mĭhī nĭmĭūm fōrmōsă Lўcōrīs,
cūm quā mēns ĕădēm, ‖ rēs fŭĭt ūnă mĭhĭ,
pōst mūltōs quĭbŭs īndīvīsī vīxĭmŭs ānnōs
rēspŭĭt āmplēxūs ‖ heū păvĕfāctă mĕōs,
iāmque ălĭōs iŭvĕnēs ălĭōsquĕ rĕquīrĭt ămōrēs;
mē vŏcăt īmbēllēm ‖ dēcrĕpĭtūmquĕ sĕnēm,
nēc mĕmĭnīssĕ vŏlēt trānsāctaē dūlcĭă vītaē
nēc mē quōd pŏtĭūs ‖ rēddĭdĭt īpsă sĕnēm.
īmmo ĕtĭām caūsās īngrāta āc pērfĭdă fīngīt,
ūt sprētūm vĭtĭō ‖ iūdĭcĕt ēssĕ mĕō.
haēc mē praētĕrĭēns cūm dūdūm fōrtĕ vĭdērēt,
ēxpŭĭt ōbdūctīs ‖ vēstĭbŭs ōră tĕgēns.
"hūnc" īnquīt "dīlēxi? hīc mē cōmplēxŭs ămāvīt?
huīc ĕgŏ saēpĕ (nĕfās) ‖ ōscŭlă blāndă dĕdī?"
naūsĕăt ēt prīscūm vŏmĭtū ceū fūndĭt ămōrēm,
īnpōnīt căpĭtī ‖ plūrĭmă dīră mĕō.
ēn, quīd lōngă dĭēs nūnc āffērt! ūt sĭbĭ quēmquām
quōndām dīlēctūm ‖ prōdĕrĕ tūrpĕ pŭtēt.
nōnnĕ fŭīt mĕlĭūs tālī mē tēmpŏrĕ fūngī,
quō nūllī mĕrĭtō ‖ dēspĭcĭēndŭs ĕrām,
quām, pōstquām pĕrĭīt quīcquīd fŭĭt āntĕ dĕcōrīs,
ēxtīnctūm mĕrĭtīs ‖ vīvĕrĕ crīmĭnĭbūs?
iām nĭhĭl ēst tōtūm quōd vīxĭmŭs: ōmnĭă sēcūm
tēmpūs praētĕrĭēns ‖ hōrăquĕ sūmmă trăhīt.
ātquĕ tămēn - nĭvĕī cīrcūmdānt tēmpŏră cānī
ēt iām caērŭlĕīs ‖ īnfĕcĭt hōră nŏtīs -
praēstăt ădhūc nĭmĭūmquĕ sĭbī prĕtĭōsă vĭdētūr
ātque ānnōs mēcūm ‖ dēspĭcĭt īllă sŭōs.
ēt, fătĕōr, prīmaē rĕtĭnēt mŏnĭmēntă fĭgūraē
ātque īntēr cĭnĕrēs ‖ cōndĭtă flāmmă mănēt.
ūt vĭdĕō, pūlcrīs ĕtĭām vōs pārcĭtĭs, ānnī,
nēc vĕtĕrīs fōrmaē ‖ grātĭă tōtă pĕrīt.
rēlĭquĭīs vĕtĕrūm iŭvĕnēs pāscūntŭr ămōrūm,
sēt sī quīd nūnc ēst, ‖ quōd fŭĭt āntĕ, plăcēt.
ānte ŏcŭlōs stătŭūnt prīmaēvī tēmpŏrĭs āctūs
ātque īn praētĕrĭtūm ‖ lūxŭrĭāntŭr ŏpūs.
ēt quĭă nōs tōtūs mēmbrōrūm dēsĕrĭt ūsūs
nūllĭŭs āmplēxūs ‖ quōd mĕmŏrētŭr hăbēt,
sēt sōlūs mĭsĕrīs sŭpĕrēst pōst ōmnĭă lūctūs:
quōt bŏnă tūnc hăbŭī, ‖ tōt mŏdŏ dāmnă flĕō.
ōmnĭă nēmŏ pătī, nōn ōmnēs ōmnĭă pōssūnt
ēffĭcĕre: hōc vīncīt ‖ fēmĭnă vīctă vĭrō.
ērgŏ vĕlūt pĕcŭdūm praēsēntĭă sōlă mănēbūnt,
nīl dē trānsāctīs, ‖ quōd mĕmŏrētŭr, ĕrīt?
cūm fŭgĭūnt ēt brūtă nŏvōs ănĭmālĭă cāmpōs
āc rĕpĕtūnt cĕlĕrēs ‖ pāscŭă nōtă grĕgēs,
sūb quā dēcŭbŭīt rĕquĭēscĕrĕ dīlĭgĭt ūmbrām
taūrŭs ĕt āmīssūm ‖ quaērĭt ŏvīlĕ pĕcūs,
dūlcĭŭs īn sŏlĭtīs cāntāt phĭlŏmēlă rŭbētīs
fītquĕ sŭūm răbĭdīs ‖ dūlcĕ cŭbīlĕ fĕrīs.
tū tāntūm bĕnĕ nōtă tĭbi ātque ēxpērtă rĕlīnquīs,
hōspĭtĭa ēt pŏtĭūs ‖ nōn mănĭfēstă pĕtīs.
nōnnĕ plăcēt mĕlĭūs cērtīs cōnfīdĕrĕ rēbūs?
ēvēntūs vărĭōs ‖ rēs nŏvă sēmpĕr hăbēt.
sūm grāndaēvŭs ĕgō, nēc tū mĭnŭs ālbă căpīllīs:
pār aētās ănĭmōs ‖ cōncĭlĭārĕ sŏlēt.
sī mŏdŏ nōn pōssūm, quōndām pŏtŭīssĕ mĕmēntŏ:
sīt sătĭs ūt plăcĕām ‖ mē plăcŭīssĕ prĭūs.
pērmănĕt īnvălĭdīs rĕvĕrēntīs prīscă cŏlōnīs,
quōd fŭĭt īn vĕtŭlō ‖ mīlĭtĕ, mīlĕs ămāt,
rūstĭcŭs ēxpērtūm dēflēt cēssīssĕ iŭvēncūm,
cūm quō cōnsĕnŭīt ‖ vīctŏr hŏnōrăt ĕquūm.
nōn me ădĕō prīmīs spŏlĭāvīt flōrĭbŭs aētās:
ēn vērsūs făcĭo ēt ‖ mēdĭă dīctă cănō.
sīt grăvĭtās sītque īpsă tĭbī vĕnĕrāndă sĕnēctūs,
sīt quōd tē nōstī ‖ vīvĕrĕ vēllĕ dĭū.
quīs sŭam ĭn āltĕrĭūs cōndēmnēt crīmĭnĕ vītām
ēt quōd pērtēndīt ‖ claūdĕrĕ cērtĕt ĭtēr?
dīcĕrĕ sī frātrēm seū dēdīgnārĭs ămīcūm,
dīc pātrem: āffēctūm ‖ nōmĕn ŭtrūmquĕ tĕnēt.
vīncăt hŏnōr lūxūm, pĭĕtās sūccēdăt ămōrī:
plūs rătĭō quām vīs ‖ caēcă vălērĕ sŏlēt.
hīs lăcrĭmīs lōngōs, quāntūm fās, flēvĭmŭs ānnōs:
ēst grăvĕ, quōd dŏlĕāt, ‖ cōmmĕmŏrārĕ dĭū.
III.
Nūnc ŏpĕraē prĕtĭum ēst quaēdām mĕmŏrārĕ iŭvēntaē
ātquĕ sĕnēctūtīs ‖ paūcă rĕfērrĕ mĕaē,
quīs lēctōr mēntēm rērūm vērtīgĭnĕ frāctām
ērĭgăt ēt maēstūm ‖ nōscĕrĕ cūrĕt ŏpūs.
cāptŭs ămōrĕ tŭō dēmēns, Ăquĭlīnă, fĕrēbār,
pāllĭdŭs ēt trīstīs ‖ cāptŭs ămōrĕ tŭō.
nōndūm quīd sĭt ămōr vēl quīd Vĕnŭs īgnĕă nōrām:
tōrquēbār pŏtĭūs ‖ rūstĭcĭtātĕ mĕā.
nēc mĭnŭs īllă mĕō pērcūssă cŭpīdĭnĕ flāgrāns
ērrābāt tōtō ‖ nōn căpĭēndă dŏmō.
cārmĭnă, pēnsă prŏcūl nĭmĭūm dīlēctă iăcēbānt:
sōlŭs ămōr cōrdī ‖ cūrăquĕ sēmpĕr ĕrāt.
nēc rĕpĕrīrĕ vĭām, quā caēcūm pāscĕrĕt īgnēm,
dōctă nĕc āltērnīs ‖ rēddĕrĕ vērbă nŏtīs,
tāntum īn cōnspēctū stŭdĭūm praēstābăt ĭnānĕ,
ānxĭă vēl sōlō ‖ lūmĭnĕ cōrdă fŏvēns.
mē pĕdăgōgŭs ăgīt, īllām trīstīssĭmă mātēr
sērvābāt, tāntī ‖ poēnă sĕcūndă mălī.
pēnsābānt ŏcŭlōs nūtūsquĕ pĕr ōmnĭă nōstrōs
quaēquĕ sŏlēt mēntīs ‖ dūcĕrĕ sīgnă cŏlōr.
dūm lĭcŭīt, vōtūm tăcĭtē cōmprēssĭmŭs āmbŏ
ēt vărĭā dūlcēs ‖ tēxĭmŭs ārtĕ dŏlōs.
āt pōstquām tĕnĕrām rūpīt vĕrĕcūndĭă frōntēm
nēc vălŭīt pĕnĭtūs ‖ flāmmă rĕcēptă tĕgī,
mōx cāptārĕ lŏcōs ēt tēmpŏră coēpĭmŭs āmbŏ
ātquĕ sŭpērcĭlĭīs ‖ lūmĭnĭbūsquĕ lŏquī,
fāllĕrĕ sōllĭcĭtōs, sūspēnsōs pōnĕrĕ grēssūs
ēt tōtā nūllō ‖ cūrrĕrĕ nōctĕ sŏnō.
nēc lōngūm: gĕnĕtrīx fūrtīvūm sēnsĭt ămōrēm
ēt mĕdĭcārĕ părāns ‖ vūlnĕră vūlnĕrĭbūs
īncrĕpĭtāt caēdītquĕ: fŏvēntūr caēdĭbŭs īgnēs,
ūt sŏlĕt ādiēctō ‖ crēscĕrĕ flāmmă rŏgō.
cōncĭpĭūnt gĕmĭnūm flāgrāntĭă cōrdă fŭrōrēm
ēt sīc pērmīxtō ‖ saēvĭt ămōrĕ dŏlōr.
tūnc mē vīscĕrĭbūs pēr tōtūm quaērĭt ănhēlīs,
ēmptūm sūpplĭcĭīs ‖ quēm pŭtăt ēssĕ sŭīs,
nēc mĕmŏrārĕ pŭdēt tūrpēsquĕ rĕvōlvĕrĕ vēstēs:
īmmo ĕtĭām gaūdēns ‖ īmpŭtăt īllă mĭhĭ.
"prō tē sūscēptōs iŭvăt" īnquīt "fērrĕ dŏlōrēs:
tū prĕtĭūm tāntī ‖ dūlcĕ crŭōrĭs ĕrīs.
sīt mŏdŏ cērtă fĭdēs ātque īncōncūssă vŏlūntās:
quaē nĭhĭl īmmĭnŭīt ‖ pāssĭŏ, nūllă fŭīt."
hīs ĕgŏmēt stĭmŭlīs āngēbār sēmpĕr ĕt ārdēns
lānguēbām, nēc spēs ‖ ūllă sălūtĭs ĕrāt.
prōdĕrĕ nōn aūsūs cārpēbār vūlnĕrĕ mūtō,
sēt stŭpŏr ēt măcĭēs ‖ vōcĭs hăbēbăt ŏpūs.
hīc mĭhĭ māgnārūm scrūtātōr māxĭmĕ rērūm,
sōlūs, Bōētī, ‖ fērs mĭsĕrātŭs ŏpēm.
nām cūm mē cūrīs īntēntūm saēpĕ vĭdērēs
nēc pōssēs caūsās ‖ nōscĕrĕ trīstĭtĭaē,
tāndēm prōspĭcĭēns tālī mē pēstĕ tĕnērī
mītĭbŭs āllŏquĭīs ‖ pāndĕrĕ claūsă iŭbēs:
"dīcĭto, ĕt ūndĕ nŏvō cōrrēptūs cārpĕrĭs aēstū?
dīcĭto, ĕt ēdīctī ‖ sūmĕ dŏlōrĭs ŏpēm.
nōn īntēllēctī nūlla ēst cūrātĭŏ mōrbī,
ēt măgĭs īnclūsīs ‖ īgnĭbŭs āntră frĕmūnt."
dūm pŭdŏr ēst tām foēdă lŏquī vĭtĭūmquĕ fătērī,
āgnōvīt tăcĭtī ‖ cōnscĭă sīgnă mălī.
mōx ăĭt: "ōccūltaē sătĭs ēst rēs prōdĭtă caūsaē.
pōnĕ mĕtūm: vĕnĭām ‖ vīs tĭbĭ tāntă dăbīt."
prōstrātūs pĕdĭbūs vĕrĕcūndă sĭlēntĭă rūpī
cūm lăcrĭmīs rĕfĕrēns ‖ ōrdĭnĕ cūnctă sŭō.
"fāre" ăĭt "ān plăcĭtaē pŏtĭārīs mūnĕrĕ fōrmaē."
rēspōndī "pĭĕtās ‖ tālĭă vēllĕ fŭgīt."
sōlvĭtŭr īn rīsum ēxclāmāns "prō mīră vŏlūntās!
cāstŭs ămōr Vĕnĕrīs ‖ dīcĭtŏ quāndŏ fŭīt?
pārcĕrĕ dīlēctaē iŭvĕnīs dēsīstĕ pŭēllaē:
īmpĭŭs hīc fŭĕrīs, ‖ sī pĭŭs ēssĕ vĕlīs.
ūnguĭbŭs ēt mōrsū tĕnĕrēs pāscūntŭr ămōrēs,
vūlnĕră nōn rĕfŭgīt ‖ rēs măgĭs āptă plăgaē."
īntĕrĕā dōnīs pērmūlcēt cōrdă părēntūm
ēt prĕtĭō făcĭlēs ‖ īn mĕă vōtă trăhīt.
aūrī caēcŭs ămōr nātīvūm vīncĭt ămōrēm:
coēpērūnt nātaē ‖ crīmĕn ămārĕ sŭaē.
dānt vĭtĭīs fūrtīsquĕ lŏcūm, dānt iūngĕrĕ dēxtrās
ēt tōtūm lūdō ‖ cōncĕlĕbrārĕ dĭēm.
pērmīssūm fīt vīlĕ nĕfās, fīt lānguĭdŭs ārdōr:
vīcērūnt mōrbūm ‖ lānguĭdă cōrdă sŭūm.
īllă nĭhīl quaēsītă vĭdēns prōcēdĕrĕ, caūsām
ōdĭt ĕt īllaēsō ‖ cōrpŏrĕ trīstĭs ăbīt.
prōiēcī vānās sānātō pēctŏrĕ cūrās
ēt sŭbĭtō dĭdĭcī ‖ quām mĭsĕr āntĕ fŭī.
"sālvē sāncta" īnquām "sēmpērque īntāctă mănētŏ
vīrgĭnĭtās: pēr mē ‖ plēnă pŭdōrĭs ĕrīs."
quaē pōstquām pērlātă vĭrō sūnt ōmnĭă tāntō
mēquĕ vĭdēt flūctūs ‖ ēxŭpĕrāssĕ mĕōs,
"mācte" īnquīt "iŭvĕnīs, prŏprĭī dŏmĭnātŏr ămōrīs,
ēt dē cōntēmptū ‖ sūmĕ trŏphaēă tŭō.
ārmă tĭbī Vĕnĕrīs cēdāntquĕ Cŭpīdĭnĭs ārcūs,
cēdăt ĕt ārmĭpŏtēns ‖ īpsă Mĭnērvă tĭbĭ."
sīc mĭhĭ pēccāndī stŭdĭūm pērmīssă pŏtēstās
ābstŭlĭt ātque īpsūm ‖ tālĭă vēllĕ fŭgīt.
īngrātī trīstēs părĭtēr dīscēdĭmŭs āmbŏ:
dīscĭdĭī rătĭō ‖ tōtă pŭdīcă fŭīt.
IV.
Rēstăt ădhūc ălĭōs tūrpēsquĕ rĕvōlvĕrĕ cāsūs
ātque ălĭquō mōllī ‖ pāscĕrĕ cōrdă iŏcō.
cōnvĕnĭūnt ĕtĕnīm dēlīrae īgnāvă sĕnēctaē,
āptăquĕ sūnt ŏpĕrī ‖ cārmĭnă vānă mĕō.
sīc vĭcĭbūs vărĭīs āltērnī fāllĭmŭr ānnī
ēt mūtātă măgīs ‖ tēmpŏră grātă mĭhĭ.
vīrgŏ fŭīt, spĕcĭēs dĕdĕrāt cuī cāndĭdă nōmēn
Cāndĭdă; dīvērsīs ‖ nām bĕnĕ cōmptă cŏmīs.
huīc ĕgŏ pēr tōtūm vīdī pēndēntĭă cōrpūs
cŷmbălă mūltĭplĭcēs ‖ ēdĕrĕ pūlsă sŏnōs.
nūnc nĭvĕīs dĭgĭtīs, nūnc pūlsāns pēctĭnĕ cōrdās
ārgūtō quīcquām ‖ mūrmŭrĕ dūlcĕ lŏquī,
sīc mē dīvērsīs trāctūm dē pārtĭbŭs ūnă
cārpēbāt vărĭīs ‖ pūlcră pŭēllă mŏdīs.
hānc ĕgŏ sāltāntēm sŭbĭtō cōrrēptŭs ămāvī
ēt coēpī tăcĭtūs ‖ vūlnĕră grātă pătī.
sīngŭlă vīsă sĕmēl sēmpēr mĕmŏrārĕ lĭbēbāt
haērēbānt ănĭmō ‖ nōctĕ dĭēquĕ mĕō.
saēpĕ vĕlūt vīsaē laētābăr ĭmāgĭnĕ fōrmaē,
ēt prŏcŭl ābsēntī ‖ vōcĕ mănūquĕ fŭī.
saēpĕ, vĕlūt praēsēns fŭĕrīt, mēcum īpsĕ lŏquēbār,
cāptābām dūlcēs ‖ quōs sŏlĕt īllă mŏdōs.
ō quŏtĭēns dēmēns, quŏtĭēns sĭnĕ mēntĕ pŭtābār,
nēc, pŭtŏ, fāllēbār: ‖ nōn bĕnĕ sānŭs ĕrām.
ātque ălĭquīs, cuī caēcă fŏrēt bĕnĕ nōtă vŏlūptās:
"cāntāt, cāntāntēm ‖ Māxĭmĭānŭs ămāt."
cērtē dīffĭcĭle ēst ābscōndĕrĕ pēctŏrĭs aēstūs,
pāndĭtŭr ēt claūsō ‖ saēpĭŭs ōrĕ fŭrōr.
nām sŭbĭto īnfĭcĭēns vūltūm pāllōrquĕ rŭbōrquĕ
īntērnūm claūsaē ‖ vōcĭs hăbēbăt ŏpūs.
nēc mĭnŭs īpsă mĕās prōdēbānt sōmnĭă cūrās,
sōmnĭă sēcrētō ‖ nōn bĕnĕ fīdă mĕō.
nām cūm sōpītōs prĕmĕrēnt ōblīvĭă sēnsūs,
cōnfēssa ēst făcĭnūs ‖ nēscĭă līnguă sŭūm.
"Cāndĭdă," clāmābām "prŏpĕrā: cūr, Cāndĭdă, tārdās?
nōx ăbĭt ēt fūrtīs ‖ lūx ĭnĭmīcă rĕdīt."
prōxĭmŭs ūt gĕnĭtōr mēcūm cŏmĭtātŭs ămātaē
vīrgĭnĭs hērbōsā ‖ fōrtĕ iăcēbăt hŭmō,
īllĭŭs ād nōmēn tūrbātōs ēxcŭtĭt ārtūs
ēxĭlĭt ēt nātām ‖ crēdĭt ădēssĕ sŭām.
ōmnĭă cōllūstrāns tōtō mē pēctŏrĕ sōmnūm
prōspĭcĭt āfflāntēm ‖ nēc mĕmĭnīssĕ mĕī.
"vānă pŭtās ān vēră sŏpōr lūdībrĭă iāctāt?
hōc ēt vērŭs" ăīt ‖ "pēctŏrĭs ārdŏr ăgīt.
crēdo ĕquĭdem āssuētās ănĭmō rĕmĕārĕ fĭgūrās,
ēt fāllāx stŭdĭūm ‖ lūdĭt ĭmāgŏ sŭūm."
stāt tămĕn āttŏnĭtūs pērplēxăquĕ mūrmŭră cāptāt
ēt tăcĭtīs prĕcĭbūs ‖ dīcĕrĕ plūră rŏgāt.
sīc ĕgŏ, quī cūnctīs sānctaē grăvĭtātĭs hăbēbār,
prōdĭtŭs ēt vĭtĭō ‖ sūm mĭsĕr īpsĕ mĕō,
ēt nūnc īnfēlīx tōta ēst sĭnĕ crīmĭnĕ vītă
ēt pēccārĕ sĕnēm ‖ nōn pŏtŭīssĕ pŭdēt.
dēsĕrĭmūr vĭtĭīs, fŭgĭt īndīgnātă vŏlūptās,
nēc quōd nōn pōssūm, ‖ nōn vŏlŭīssĕ mĕum ēst.
hōc ĕtĭām mĕmĭnīssĕ lĭcēt, quōd sērĭŏr aētās
īntŭlĭt - ēt gĕmĭtūs, ‖ quōs mĭhĭ laētă dĕdīt.
sēt quīs hās pōssīt nātūrae ādtīngĕrĕ pārtēs,
clārŭs ĕt ūt săpĭēns ‖ nōxĭă saēpĕ vĕlīt?
īntērdūm răpĭmūr vĭtĭīs trăhĭmūrquĕ vŏlēntēs,
ēt quōd nōn căpĭūnt ‖ pēctŏrĕ brūtă vŏlūnt.
V.
Mīssŭs ăd ēōās lēgātī mūnĕrĕ pārtēs
trānquīllūm cūnctīs ‖ nēctĕrĕ pācĭs ŏpūs,
dūm stŭdĕō gĕmĭnī cōmpōnĕrĕ foēdĕră rēgnī,
īnvēnī cōrdīs ‖ bēllă nĕfāndă mĕī.
hīc mē sūscĭpĭēns Ētrūscaē gēntĭs ălūmnūm
īnvōlvīt pătrĭīs ‖ Grāiă pŭēllă dŏlīs.
nām cūm sē nōstrō cāptām sĭmŭlārĕt ămōrĕ,
mē pŏtĭūs vērō ‖ fēcĭt ămōrĕ căpī.
pērvĭgĭl ād nōstrās āstābāt nōctĕ fĕnēstrās
nēscĭŏ quīd Graēcō ‖ mūrmŭrĕ dūlcĕ cănēns.
nūnc ădĕrānt lăcrĭmaē, gĕmĭtūs, sūspīrĭă, pāllōr
ēt quīcquīd nūllūm ‖ fīngĕrĕ pōssĕ pŭtēs.
sīc vĕlŭt āfflīctām nĭmĭūm mĭsĕrātŭs ămāntēm
ēffĭcĭōr pŏtĭūs ‖ tūnc mĭsĕrāndŭs ĕgŏ.
haēc ĕrăt ēgrĕgĭaē fōrmaē vūltūsquĕ mŏdēstī,
grātă mĭcāns ŏcŭlīs ‖ nēc mĭnŭs ārtĕ plăcēns,
dōctă lŏquī dĭgĭtīs ēt cārmĭnă fīngĕrĕ dōctă
ēt rēspōnsūrām ‖ sōllĭcĭtārĕ lўrām.
īllām Sīrēnīs stŭpĕfāctūs cāntĭbŭs aēquāns
ēffĭcĭōr dēmēns ‖ āltĕr Ŭlīxĕs ĕgŏ,
ēt quī nōn pŏtĕrām tāntās ēvādĕrĕ mōlēs
nēscĭŭs īn scŏpŭlōs ‖ ēt vădă caēcă fĕrōr.
quīs rĕfĕrāt grēssūs cērtā sūb lēgĕ mŏvēntēs
sūspēnsōsquĕ nŏvīs ‖ plaūsĭbŭs īrĕ pĕdēs?
grānde ĕrăt īnflēxōs grădĭbūs nŭmĕrārĕ căpīllōs,
grānde ĕrăt īn nĭvĕō ‖ pūllă cŏlōrĕ cŏmă.
ūrēbānt ŏcŭlōs stāntēs dūraēquĕ păpīllaē
ēt quās āstrīngēns ‖ claūdĕrĕt ūnă mănūs.
āh, quāntūm mēntēm stŏmăchī fūltūră mŏvēbāt
ātquĕ sŭb ēxhaūstō ‖ pēctŏrĕ pīnguĕ fĕmūr!
tērrēbār tĕnĕrōs āstrīngĕrĕ fōrtĭtĕr ārtūs:
vīsă pĕr āmplēxūs ‖ ōssă sŏnārĕ mĕōs
"grāndĭă" clāmābāt "tŭă nūnc mē brāchĭă laēdūnt:
nōn tŏlĕrānt pōndūs ‖ sūbdĭtă mēmbră tŭūm."
dīrĭgŭī, quāntūsquĕ fŭīt călŏr īllĕ rĕcēssīt
ēt nāta ēst vēnaē ‖ caūsă pŭdēndă mĕaē.
nōn lāc sīc dūrūm pērmīxtă cŏāgŭlă rēddūnt
nēc lĭquĭdī mōllīs ‖ spūmă lĭquōrĭs ĕrīt.
sūccŭbŭī, fătĕōr, Grāiaē tūnc nēscĭŭs ārtīs,
sūccŭbŭī Tūscā ‖ sīmplĭcĭtātĕ sĕnēx.
quā dēfēnsă sŭō sŭpĕrāta ēst Hēctŏrĕ Troīă
ūnūm nōn pŏtĕrāt ‖ fraūs sŭpĕrārĕ sĕnēm?
mūnĕrĭs īniūnctī cūrām stŭdĭūmquĕ rĕlīquī
dēdĭtŭs īmpĕrĭīs, ‖ saēvĕ Cŭpīdŏ, tŭīs.
nēc mĕmŏrārĕ pŭdēt tālī mē vūlnĕrĕ vīctūm:
sūdbĭtŭs hīs flāmmīs ‖ Iūppĭtĕr īpsĕ fŭīt.
sēt mĭhĭ prīmă quĭdēm nōx āffŭĭt āc sŭă sōlvīt
mūnĕră, grāndaēvō ‖ vīx sŭbĕūndă vĭrō
prōxĭmă dēstĭtŭīt vīrēs văcŭūsquĕ rĕcēssīt
ārdŏr ĕt īn Vĕnĕrēm ‖ sēgnĭs ŭt āntĕ fŭī.
īllă vĕlūt prŏprĭūm rĕpĕtēns īnfēstă trĭbūtūm
īnstăt ĕt īncrĕpĭtāt ‖ "dēbĭtă rēddĕ mĭhĭ."
sēd nĭhĭl hīc clāmōr, nīl sērmō mītĭs ăgēbāt:
quōd nātūră nĕgāt, ‖ rēddĕrĕ nēmŏ pŏtēst.
ērŭbŭī, stŭpŭī. quĭă tūnc vĕrĕcūndĭă mēntēm
ābstŭlĭt ēt blāndūm ‖ tērrŏr ădēmĭt ŏpūs,
cōntrēctārĕ mănū coēpīt flāgrāntĭă mēmbră
mēque ĕtĭām dĭgĭtīs ‖ sōllĭcĭtārĕ sŭīs
nīl mĭhĭ tōrpēntī vēl tāctūs prōfŭĭt īgnīs:
pērstĭtĭt īn mĕdĭō ‖ frīgŭs ŭt āntĕ fŏcō.
"quaē tē crūdēlīs răpŭīt mĭhĭ fēmĭnă?" dīxīt,
"cūiŭs ăb āmplēxū ‖ fēssŭs ăd ārmă rĕdīs?"
iūrābām cūrīs ănĭmūm mōrdācĭbŭs ūrī
nēc pōsse ād lūxūm ‖ trīstĭă cōrdă trăhī.
īllă dŏlūm crēdēns "nōn" īnquīt "fāllĭs ămāntēm:
plūrĭmă cērtŭs ămōr ‖ lūmĭnă sēmpĕr hăbēt.
quīn pŏtĭūs plăcĭdō nōli" īnquīt "pārcĕrĕ lūdō:
prōĭcĕ trīstĭtĭās ‖ ēt rĕnŏvārĕ iŏcō.
ōbtūndūnt sĭquĭdēm cūrārūm pōndĕră sēnsūs:
īntērmīssă mĭnūs ‖ sārcĭnă pōndŭs hăbēt."
tūnc ĕgŏmēt tōtō nūdātūs cōrpŏrĕ lēctō
ēffūsīs lăcrĭmīs ‖ tālĭă vērbă dĕdī:
"cōgĭmŭr heūquĕ sĕnēs crīmēn vĭtĭūmquĕ fătērī,
nē mĕŭs ēxtīnctūs ‖ fōrtĕ pŭtētŭr ămōr.
mē mĭsĕrūm cūiūs nōn ēst cūlpāndă vŏlūptās!
vīndĭcŏr īnfēlīx ‖ dēbĭlĭtātĭs ŏpĕ.
ēn lōngō cōnfēctă sĭtū tĭbĭ trādĭmŭs ārmă,
ārmă mĭnīstĕrĭīs ‖ quīppĕ dĭcātă tŭīs.
fāc quōdcūmquĕ pŏtēs, nōs cēssĭmŭs. hōc tămĕn īpsō
grāndĭŏr ēst hōstīs, ‖ quōd mĭnŭs ārdĕt ămōr."
prōtĭnŭs ārgūtās ādmōvīt tūrpĭtĕr ārtēs
mēquĕ cŭpīt flāmmīs ‖ vīvĭfĭcārĕ sŭīs.
āst ŭbĭ dīlēctī pērsēnsīt fūnĕră mēmbrī
nēc vĕlŭt ēxpŏsĭtūm ‖ sūrgĕrĕ vīdĭt ŏpūs,
ērĭgĭtūr vĭdŭōquĕ tŏrō lănĭātă rĕcūmbēns
vōcĭbŭs hīs lūctūs ‖ ēt sŭă dāmnă fŏvēt:
"mēntŭlă, fēstōrūm cūltrīx ŏpĕrōsă dĭērūm,
quōndām dēlĭcĭaē ‖ dīvĭtĭaēquĕ mĕaē,
quō tē dēiēctām lăcrĭmārūm gūrgĭtĕ plāngām,
quaē dē tōt mĕrĭtīs ‖ cārmĭnă dīgnă fĕrām?
tū mĭhĭ flāgrāntī sūccūrrĕrĕ saēpĕ sŏlēbās
ātque aēstūs ănĭmī ‖ lūdĭfĭcārĕ mĕī.
tū mĭhĭ pēr tōtām cūstōs grātīssĭmă nōctēm
cōnsōrs laētĭtĭaē ‖ trīstĭtĭaēquĕ mĕaē,
cōnscĭă sēcrētī sēmpēr fīdīssĭmă nōstrī,
āstāns īntērnīs ‖ pērvĭgĭl ōbsĕquĭīs:
quō tĭbĭ fērvŏr ăbīt pēr quēm fĕrĭtūră plăcēbās,
quō tĭbĭ crīstātūm ‖ vūlnĭfĭcūmquĕ căpūt?
nēmpĕ iăcēs nūllo, ūt quōndām, pērfūsă rŭbōrĕ,
pāllĭdă dēmīssō ‖ vērtĭcĕ nēmpĕ iăcēs.
nīl tĭbĭ blāndĭtĭēs, nīl dūlcĭă cārmĭnă prōsūnt,
nōn quīcquīd mēntēm ‖ sōllĭcĭtārĕ sŏlēt.
hīc vĕlŭt ēxpŏsĭtō mĕrĭtām tē fūngĕrĕ plāngō:
ōccĭdĭt, āssuētō ‖ quōd cărĕt ōffĭcĭō."
hānc ĕgŏ cūm lăcrĭmīs dēdūctā vōcĕ cănēntēm
īrrīdēns dīctīs ‖ tālĭbŭs īncrĕpŭī:
"dūm dēflēs nōstrī lāngōrēm, fēmĭnă, mēmbrī,
ōstēndīs mōrbō ‖ tē grăvĭōrĕ prĕmī."
īllă fŭrēns: "nēscīs, ūt cērnō, pērfĭdĕ, nēscīs:
nōn flĕŏ prīvātūm, ‖ sēt gĕnĕrālĕ chăōs.
haēc gĕnŭs hūmānūm, pĕcŭdūm, vŏlŭcrūmquĕ, fĕrārūm
ēt quīcquīd tōtō ‖ spīrăt ĭn ōrbĕ, crĕāt.
hāc sĭnĕ dīvērsī nūlla ēst cōncōrdĭă sēxūs,
hāc sĭnĕ cōniŭgĭī ‖ grātĭă sūmmă pĕrīt.
haēc gĕmĭnās tāntō cōnstrīngīt foēdĕrĕ mēntēs,
ūnĭŭs ūt făcĭāt ‖ cōrpŏrĭs ēssĕ dŭō.
pūlcră lĭcēt prĕtĭūm, sī dēsīt, fēmĭnă pērdīt,
ēt sī dēfŭĕrīt, ‖ vīr quŏquĕ tūrpĭs ĕrīt.
haēc sī gēmmă mĭcāns rŭtĭlūm nōn cōnfĕrăt aūrūm
ēxtērnūm fāllāx ‖ mōrtĭfĕrūmquĕ gĕnūs.
tēcūm pūră fĭdēs sēcrētăquĕ cērtă lŏquūntūr,
ō vērē nōstrūm ‖ frūctĭfĕrūmquĕ bŏnūm!
vālde, īnquām, fēlīx, sēmpēr fēlīcĭbŭs āptā,
ēn tĭbĭ cōgnātīs ‖ ūtĕrĕ dēlĭcĭīs!
cēdūnt cūnctă tĭbī, quōdque ēst sūblīmĭŭs, ūltrō
cēdūnt īmpĕrĭīs ‖ māxĭmă scēptră tŭīs,
nēc sūbtrāctă gĕmūnt, sēt sē tĭbĭ sūbdĭtă gaūdēnt:
vūlnĕră sūnt īraē ‖ prōspĕrĭōră tŭaē.
īpsa ĕtĭām tōtūm mŏdĕrāns săpĭēntĭă mūndūm
pōrrĭgĭt īnvīctās ‖ ād tŭă iūssă mănūs.
stērnĭtŭr īctă tŭō vōtīvō vūlnĕrĕ vīrgō
ēt pērfūsă nŏvō ‖ laētă crŭōrĕ iăcēt.
fērt tăcĭtūm rīdētquĕ sŭūm lănĭātă dŏlōrēm
ēt pērcūssōrī ‖ plaūdĭt ămīcă sŭō.
nōn tĭbĭ sēmpĕr ĭnērs, nōn mōllīs cōnvĕnĭt āctūs
mīxtăquĕ sūnt lūdīs ‖ fōrtĭă fāctă tŭīs.
nām nūnc īngĕnĭō, māgnīs nūnc vīrĭbŭs ūsă
nūnc hīs quaē Vĕnĕrīs ‖ sūnt ĭnĭmīcă mălīs.
nām tĭbĭ pērvĭgĭlēs īntēndūnt saēpĕ lăbōrēs
īmbrēs īnsĭdĭaē ‖ iūrgĭă dāmnă rătēs.
tū mĭhĭ saēpĕ fĕrī cōmmēndās cōrdă tўrānnī,
sāngĭnĕūs pēr tē ‖ Mārs quŏquĕ mītĭs ĕrīt,
ēt pōst ēxtīnctōs dēbēllātōsquĕ Gĭgāntēs
ēxcŭtĭs īrātō ‖ tēlă trĭsūlcă Iŏvī.
tū cōgīs răbĭdās āffēctūm dīscĕrĕ tīgrēs,
pēr tē blāndŭs ămāns ‖ rēddĭtŭr īpsĕ lĕŏ.
mīră tĭbī vīrtūs, mīra ēst pătĭēntĭă: vīctōs
dīlĭgĭs ēt vīncī ‖ tū quŏquĕ saēpĕ vŏlēs.
cūm sŭpĕrātă iăcēs, vīrēs ănĭmōsquĕ rĕsūmīs
ātque ĭtĕrūm vīncī, ‖ vīncĕrĕ rūrsŭs ămās.
īră brĕvīs, lōnga ēst pĭĕtās, rĕcĭdīvă vŏlūptās,
ēt cūm pōssĕ pĕrīt, ‖ mēns tămĕn ūnă mănēt."
cōntĭcŭīt tāndēm lōngō sătĭātă dŏlōrĕ:
mē vĕlŭt ēxplētīs ‖ dēsĕrĭt ēxĕquĭīs.
VI.
Claūdĕ prĕcōr mĭsĕrās, aētās vērbōsă, quĕrēlās
nūmquĭd ĕt hīc vĭtĭūm ‖ vīs rĕsĕrārĕ tŭūm?
sīc sătĭs, īndīgnūm lĕvĭtēr tĕtĭgīssĕ pŭdōrēm:
cōntrāctātă dĭū ‖ crīmĭnă crīmĕn hăbēnt.
ōmnĭbŭs ēst ĕădēm lētī vĭă, nōn tămĕn ūnūs
ēst vītaē cūnctīs ‖ ēxĭtĭīquĕ mŏdūs,
hāc pŭĕri ātquĕ sĕnēs părĭtēr iŭvĕnēsquĕ fĕrūntūr,
hāc pār dīvĭtĭbūs ‖ paūpĕr ĕgēnŭs ĕrīt.
ērgŏ quŏd āttrītūm quōdque ēst vītābĭlĕ nūllī,
fēstīnō grēssū ‖ vīncĕrĕ praēstăt ĭtēr.
īnfēlīx ceū iām dēflētō fūnĕrĕ sūrgō
hāc mē dēfūnctūm ‖ vīvĕrĕ pārtĕ pŭtō.