Nēmpe haēc ādsĭdŭē. iām clārūm mānĕ fĕnēstrās
īntrăt ĕt āngūstās ēxtēndīt lūmĭnĕ rīmās.
stērtĭmŭs, īndŏmĭtūm quōd dēspūmārĕ Fălērnūm
sūffĭcĭāt, quīntā dūm līnĕă tāngĭtŭr ūmbrā.
"ēn quĭd ăgīs? sīccās īnsānă cănīcŭlă mēssēs
iām dūdūm cŏquĭt ēt pătŭlā pĕcŭs ōmnĕ sŭb ūlmōst"
ūnŭs ăīt cŏmĭtūm. vērūmne? ĭtăn? ōcĭŭs ādsīt
hūc ălĭquīs. nēmōn? tūrgēscīt vītrĕă bīlīs:
fīndŏr, ŭt Ārcădĭaē pĕcŭārĭă rūdĕrĕ crēdās.
iām lĭbĕr ēt pŏsĭtīs bĭcŏlōr mēmbrānă căpīllīs
īnquĕ mănūs chārtaē nōdōsăquĕ vēnĭt hărūndŏ.
tūm quĕrĭmūr crāssūs călămō quōd pēndĕăt ūmōr.
nīgră sĕd īnfūsā vānēscīt sēpĭă lŷmphā,
dīlūtās quĕrĭmūr gĕmĭnēt quōd fīstŭlă gūttās.
ō mĭsĕr īnquĕ dĭēs ūltrā mĭsĕr, hūcĭnĕ rērūm
vēnĭmŭs? ā, cūr nōn pŏtĭūs tĕnĕrōquĕ cŏlūmbō
ēt sĭmĭlīs rēgūm pŭĕrīs pāppārĕ mĭnūtūm
pōscĭs ĕt īrātūs māmmaē lāllārĕ rĕcūsās?
ān tālī stŭdĕām călămō? cuī vērbă? quĭd īstās
sūccĭnĭs āmbāgēs? tĭbĭ lūdĭtŭr. ēfflŭĭs āmēns,
cōntēmnērĕ. sŏnāt vĭtĭūm pērcūssă, mălīgnē
rēspōndēt vĭrĭdī nōn cōctă fĭdēlĭă līmō.
ūdum ēt mōllĕ lŭtum ēs, nūnc nūnc prŏpĕrāndŭs ĕt ācrī
fīngēndūs sĭnĕ fīnĕ rŏtā. sēd rūrĕ pătērnō
ēst tĭbĭ fār mŏdĭcūm, pūrum ēt sĭnĕ lābĕ sălīnūm
(quīd mĕtŭās?) cūltrīxquĕ fŏcī sēcūră pătēllă.
hōc sătĭs? ān dĕcĕāt pūlmōnēm rūmpĕrĕ vēntīs
stēmmătĕ quōd Tūscō rāmūm mīllēsĭmĕ dūcīs
cēnsōrēmvĕ tŭūm vēl quōd trăbĕātĕ sălūtās?
ād pŏpŭlūm phălĕrās! ĕgŏ te īntŭs ĕt īn cŭtĕ nōvī.
nōn pŭdĕt ād mōrēm dīscīnctī vīvĕrĕ Nāttaē.
sēd stŭpĕt hīc vĭtĭo ēt fībrīs īncrēvĭt ŏpīmūm
pīnguĕ, cărēt cūlpā, nēscīt quīd pērdăt, ĕt āltō
dēmērsūs sūmmā rūrsūs nōn būllĭt ĭn ūndā.
Māgnĕ pătēr dīvūm, saēvōs pūnīrĕ tўrānnōs
haūt ălĭā rătĭōnĕ vĕlīs, cūm dīră lĭbīdŏ
mōvĕrĭt īngĕnĭūm fērvēntī tīnctă vĕnēnō:
vīrtūtēm vĭdĕānt īntābēscāntquĕ rĕlīctā.
ānnĕ măgīs Sĭcŭlī gĕmŭērūnt aēră iŭvēncī
ēt măgĭs aūrātīs pēndēns lăquĕārĭbŭs ēnsīs
pūrpŭrĕās sūbtēr cērvīcēs tērrŭĭt, "īmūs,
īmūs praēcĭpĭtēs" quām sī sĭbĭ dīcăt ĕt īntūs
pāllĕăt īnfēlīx quōd prōxĭmă nēscĭăt ūxōr?
Saēpe ŏcŭlōs, mĕmĭnī, tāngēbām pārvŭs ŏlīvō,
grāndĭă sī nōllēm mŏrĭtūrī vērbă Cătōnīs
dīscĕrĕ nōn sānō mūltūm laūdāndă măgīstrō,
quaē pătĕr āddūctīs sūdāns aūdīrĕt ămīcīs.
iūre; ĕtĕnim īd sūmmūm, quīd dēxtēr sēnĭŏ fērrēt,
scīre ĕrăt īn vōtō, dāmnōsă cănīcŭlă quāntūm
rādĕrĕt, āngūstaē cōllō nōn fāllĭĕr ōrcaē,
neū quīs cāllĭdĭōr būxūm tōrquērĕ flăgēllō.
haūt tĭbi ĭnēxpērtūm cūrvōs dēprēndĕrĕ mōrēs
quaēquĕ dŏcēt săpĭēns brācātīs īnlĭtă Mēdīs
pōrtĭcŭs, īnsōmnīs quĭbŭs ēt dētōnsă iŭvēntūs
īnvĭgĭlāt sĭlĭquīs ēt grāndī pāstă pŏlēntā;
ēt tĭbĭ quaē Sămĭōs dīdūxīt līttĕră rāmōs
sūrgēntēm dēxtrō mōnstrāvīt līmĭtĕ cāllēm.
stērtĭs ădhūc lāxūmquĕ căpūt cōmpāgĕ sŏlūtā
ōscĭtăt hēstērnūm dīssūtīs ūndĭquĕ mālīs.
ēst ălĭquīd quō tēndĭs ĕt īn quōd dērĭgĭs ārcūm?
ān pāssīm sĕquĕrīs cōrvōs tēstāquĕ lŭtōquĕ,
sēcūrūs quō pēs fĕrăt, ātque ēx tēmpŏrĕ vīvīs?
Ēllĕbŏrūm frūstrā, cūm iām cŭtĭs aēgră tŭmēbīt,
pōscēntīs vĭdĕās; vĕnĭēnti ōccūrrĭtĕ mōrbō,
ēt quĭd ŏpūs Crătĕrō māgnōs prōmīttĕrĕ mōntīs?
dīscĭte ĕt, ō mĭsĕrī, caūsās cōgnōscĭtĕ rērūm:
quīd sŭmŭs ēt quīdnām vīctūrī gīgnĭmŭr, ōrdŏ
quīs dătŭs, aūt mētaē quā mōllīs flēxŭs ĕt ūndĕ,
quīs mŏdŭs ārgēntō, quīd fās ōptārĕ, quĭd āspēr
ūtĭlĕ nūmmŭs hăbēt, pătrĭaē cārīsquĕ prŏpīnquīs
quāntum ēlārgīrī dĕcĕāt, quēm tē dĕŭs ēssĕ
iūssĭt ĕt hūmānā quā pārtĕ lŏcātŭs ĕs īn rē.
dīscĕ nĕc īnvĭdĕās quōd mūltă fĭdēlĭă pūtēt
īn lŏcŭplētĕ pĕnū, dēfēnsīs pīnguĭbŭs Ūmbrīs,
ēt pĭpĕr ēt pērnaē, Mārsī mŏnŭmēntă clĭēntīs,
maēnăquĕ quōd prīmā nōndūm dēfēcĕrĭt ōrcā.
Hīc ălĭquīs dē gēnte hīrcōsā cēntŭrĭōnūm
dīcāt: "quōd săpĭō sătĭs ēst mĭhĭ. nōn ĕgŏ cūrō
ēssĕ quŏd Ārcĕsĭlās aērūmnōsīquĕ Sŏlōnēs
ōbstīpō căpĭte ēt fīgēntēs lūmĭnĕ tērrām,
mūrmŭră cūm sēcum ēt răbĭōsă sĭlēntĭă rōdūnt
ātque ēxpōrrēctō trŭtĭnāntūr vērbă lăbēllō,
aēgrōtī vĕtĕrīs mĕdĭtāntēs sōmnĭă, gīgnī
dē nĭhĭlō nĭhĭlum, īn nĭhĭlūm nīl pōssĕ rĕvērtī.
hōc ēst quōd pāllēs? cūr quīs nōn prāndĕăt hōc ēst?"
hīs pŏpŭlūs rīdēt, mūltūmquĕ tŏrōsă iŭvēntūs
īngĕmĭnāt trĕmŭlōs nāsō crīspāntĕ căchīnnōs.
"Īnspĭcĕ, nēscĭŏ quīd trĕpĭdāt mĭhĭ pēctŭs ĕt aēgrīs
faūcĭbŭs ēxsŭpĕrāt grăvĭs hālĭtŭs, īnspĭcĕ sōdēs"
quī dīcīt mĕdĭcō, iūssūs rĕquĭēscĕrĕ, pōstquām
tērtĭă cōmpŏsĭtās vīdīt nōx cūrrĕrĕ vēnās,
dē māiōrĕ dŏmō mŏdĭcē sĭtĭēntĕ lăgoēnā
lēnĭă lōtūrō sĭbĭ Sūrrēntīnă rŏgābīt.
"heūs bŏnĕ, tū pāllēs." "nĭhĭl ēst." "vĭdĕās tămĕn īstūc,
quīdquĭd ĭd ēst. sūrgīt tăcĭtē tĭbĭ lūtĕă pēllīs."
"āt tū dētĕrĭūs pāllēs, nē sīs mĭhĭ tūtōr.
iām prīdem hūnc sĕpĕlī; tū rēstās." "pērgĕ, tăcēbō."
tūrgĭdŭs hīc ĕpŭlīs ātque ālbō vēntrĕ lăvātūr,
gūttŭrĕ sūlpŭrĕās lēnte ēxhālāntĕ mĕfītēs.
sēd trĕmŏr īntēr vīnă sŭbīt călĭdūmquĕ trĭēntēm
ēxcŭtĭt ē mănĭbūs, dēntēs crĕpŭērĕ rĕtēctī,
ūnctă cădūnt lāxīs tūnc pūlmēntārĭă lābrīs.
hīnc tŭbă, cāndēlaē, tāndēmquĕ bĕātŭlŭs āltō
cōmpŏsĭtūs lēctō crāssīsquĕ lŭtātŭs ămōmīs
īn pōrtām rĭgĭdās cālcēs ēxtēndĭt. ăt īllūm
hēstērnī căpĭte īndūtō sŭbĭērĕ Quĭrītēs.
"Tāngĕ, mĭsēr, vēnās ēt pōne īn pēctŏrĕ dēxtrām;
nīl călĕt hīc. sūmmōsquĕ pĕdēs āttīngĕ mănūsquĕ;
nōn frīgēnt." vīsa ēst sī fōrtĕ pĕcūnĭă, sīvĕ
cāndĭdă vīcīnī sūbrīsīt mōllĕ pŭēllă,
cōr tĭbĭ rītĕ sălīt? pŏsĭtum ēst ālgēntĕ cătīnō
dūrum hŏlŭs ēt pŏpŭlī crībrō dēcūssă fărīnă:
tēmptēmūs faūcēs; tĕnĕrō lătĕt ūlcŭs ĭn ōrĕ
pūtrĕ quŏd haūt dĕcĕāt plēbēiā rādĕrĕ bētā.
ālgēs, cum ēxcūssīt mēmbrīs tĭmŏr ālbŭs ărīstās;
nūnc făcĕ sūppŏsĭtā fērvēscīt sānguĭs ĕt īrā
scīntīllānt ŏcŭlī, dīcīsquĕ făcīsquĕ quŏd īpsĕ
nōn sāni ēsse hŏmĭnīs nōn sānūs iūrĕt Ŏrēstēs.
Nempe haec adsidue. iam clarum mane fenestras
intrat et angustas extendit lumine rimas.
stertimus, indomitum quod despumare Falernum
sufficiat, quinta dum linea tangitur umbra.
"en quid agis? siccas insana canicula messes
iam dudum coquit et patula pecus omne sub ulmost"
unus ait comitum. uerumne? itan? ocius adsit
huc aliquis. nemon? turgescit uitrea bilis:
findor, ut Arcadiae pecuaria rudere credas.
iam liber et positis bicolor membrana capillis
inque manus chartae nodosaque uenit harundo.
tum querimur crassus calamo quod pendeat umor.
nigra sed infusa uanescit sepia lympha,
dilutas querimur geminet quod fistula guttas.
o miser inque dies ultra miser, hucine rerum
uenimus? a, cur non potius teneroque columbo
et similis regum pueris pappare minutum
poscis et iratus mammae lallare recusas?
an tali studeam calamo? cui uerba? quid istas
succinis ambages? tibi luditur. effluis amens,
contemnere. sonat uitium percussa, maligne
respondet uiridi non cocta fidelia limo.
udum et molle lutum es, nunc nunc properandus et acri
fingendus sine fine rota. sed rure paterno
est tibi far modicum, purum et sine labe salinum
(quid metuas?) cultrixque foci secura patella.
hoc satis? an deceat pulmonem rumpere uentis
stemmate quod Tusco ramum millesime ducis
censoremue tuum uel quod trabeate salutas?
ad populum phaleras! ego te intus et in cute noui.
non pudet ad morem discincti uiuere Nattae.
sed stupet hic uitio et fibris increuit opimum
pingue, caret culpa, nescit quid perdat, et alto
demersus summa rursus non bullit in unda.
Magne pater diuum, saeuos punire tyrannos
haut alia ratione uelis, cum dira libido
mouerit ingenium feruenti tincta ueneno:
uirtutem uideant intabescantque relicta.
anne magis Siculi gemuerunt aera iuuenci
et magis auratis pendens laquearibus ensis
purpureas subter ceruices terruit, "imus,
imus praecipites" quam si sibi dicat et intus
palleat infelix quod proxima nesciat uxor?
Saepe oculos, memini, tangebam paruus oliuo,
grandia si nollem morituri uerba Catonis
discere non sano multum laudanda magistro,
quae pater adductis sudans audiret amicis.
iure; etenim id summum, quid dexter senio ferret,
scire erat in uoto, damnosa canicula quantum
raderet, angustae collo non fallier orcae,
neu quis callidior buxum torquere flagello.
haut tibi inexpertum curuos deprendere mores
quaeque docet sapiens bracatis inlita Medis
porticus, insomnis quibus et detonsa iuuentus
inuigilat siliquis et grandi pasta polenta;
et tibi quae Samios diduxit littera ramos
surgentem dextro monstrauit limite callem.
stertis adhuc laxumque caput compage soluta
oscitat hesternum dissutis undique malis.
est aliquid quo tendis et in quod derigis arcum?
an passim sequeris coruos testaque lutoque,
securus quo pes ferat, atque ex tempore uiuis?
Elleborum frustra, cum iam cutis aegra tumebit,
poscentis uideas; uenienti occurrite morbo,
et quid opus Cratero magnos promittere montis?
discite et, o miseri, causas cognoscite rerum:
quid sumus et quidnam uicturi gignimur, ordo
quis datus, aut metae qua mollis flexus et unde,
quis modus argento, quid fas optare, quid asper
utile nummus habet, patriae carisque propinquis
quantum elargiri deceat, quem te deus esse
iussit et humana qua parte locatus es in re.
disce nec inuideas quod multa fidelia putet
in locuplete penu, defensis pinguibus Vmbris,
et piper et pernae, Marsi monumenta clientis,
maenaque quod prima nondum defecerit orca.
Hic aliquis de gente hircosa centurionum
dicat: "quod sapio satis est mihi. non ego curo
esse quod Arcesilas aerumnosique Solones
obstipo capite et figentes lumine terram,
murmura cum secum et rabiosa silentia rodunt
atque exporrecto trutinantur uerba labello,
aegroti ueteris meditantes somnia, gigni
de nihilo nihilum, in nihilum nil posse reuerti.
hoc est quod palles? cur quis non prandeat hoc est?"
his populus ridet, multumque torosa iuuentus
ingeminat tremulos naso crispante cachinnos.
"Inspice, nescio quid trepidat mihi pectus et aegris
faucibus exsuperat grauis halitus, inspice sodes"
qui dicit medico, iussus requiescere, postquam
tertia compositas uidit nox currere uenas,
de maiore domo modice sitiente lagoena
lenia loturo sibi Surrentina rogabit.
"heus bone, tu palles." "nihil est." "uideas tamen istuc,
quidquid id est. surgit tacite tibi lutea pellis."
"at tu deterius palles, ne sis mihi tutor.
iam pridem hunc sepeli; tu restas." "perge, tacebo."
turgidus hic epulis atque albo uentre lauatur,
gutture sulpureas lente exhalante mefites.
sed tremor inter uina subit calidumque trientem
excutit e manibus, dentes crepuere retecti,
uncta cadunt laxis tunc pulmentaria labris.
hinc tuba, candelae, tandemque beatulus alto
compositus lecto crassisque lutatus amomis
in portam rigidas calces extendit. at illum
hesterni capite induto subiere Quirites.
"Tange, miser, uenas et pone in pectore dextram;
nil calet hic. summosque pedes attinge manusque;
non frigent." uisa est si forte pecunia, siue
candida uicini subrisit molle puella,
cor tibi rite salit? positum est algente catino
durum holus et populi cribro decussa farina:
temptemus fauces; tenero latet ulcus in ore
putre quod haut deceat plebeia radere beta.
alges, cum excussit membris timor albus aristas;
nunc face supposita feruescit sanguis et ira
scintillant oculi, dicisque facisque quod ipse
non sani esse hominis non sanus iuret Orestes.