6

63

Super alta vectus Attis celeri rate maria,

Phrygium ut nemus citato cupide pede tetigit

adiitque opaca silvis redimita loca deae,

stimulatus ibi furenti rabie, vagus animis,

devolsit ilei acuto sibi pondera silice,

itaque ut relicta sensit sibi membra sine viro,

etiam recente terrae sola sanguine maculans,

niveis citata cepit manibus leve typanum,

typanum tuum, Cybele, tua, mater, initia,

quatiensque terga tauri teneris cava digitis

canere haec suis adorta est tremebunda comitibus.

«Agite ite ad alta, Gallae, Cybeles nemora simul,

simul ite, Dindymenae dominae vaga pecora,

aliena quae petentes velut exules loca

sectam meam exsecutae duce me mihi comites

rapidum salum tulistis truculentaque pelagi,

et corpus evirastis Veneris nimio odio;

hilarate erae citatis erroribus animum.

Mora tarda mente cedat: simul ite, sequimini

Phrygiam ad domum Cybeles, Phrygia ad nemora deae,

ubi cymbalum sonat vox, ubi tympana reboant,

tibicen ubi canit Phryx curvo grave calamo,

ubi capita Maenades vi iaciunt hederigerae,

ubi sacra sancta acutis ululatibus agitant,

ubi suevit illa divae volitare vaga cohors,

quo nos decet citatis celerare tripudiis.»

Simul haec comitibus Attis cecinit notha mulier,

thiasus repente linguis trepidantibus ululat,

leve tympanum remugit, cava cymbala recrepant,

viridem citus adit Idam properante pede chorus.

Furibunda simul anhelans vaga vadit animam agens

comitata tympano Attis per opaca nemora dux,

veluti iuvenca vitans onus indomita iugi;

rapidae ducem sequuntur Gallae properipedem.

Itaque, ut domum Cybeles tetigere lassulae,

nimio e labore somnum capiunt sine Cerere.

Piger his labante languore oculos sopor operit;

abit in quiete molli rabidus furor animi.

Sed ubi oris aurei Sol radiantibus oculis

lustravit aethera album, sola dura, mare ferum,

pepulitque noctis umbras vegetis sonipedibus,

ibi Somnus excitam Attin fugiens citus abiit;

trepidante eum recepit dea Pasithea sinu.

Ita de quiete molli rapida sine rabie

simul ipsa pectore Attis sua facta recoluit,

liquidaque mente vidit sine quis ubique foret,

animo aestuante rusum reditum ad vada tetulit.

Ibi maria vasta visens lacrimantibus oculis,

patriam allocuta maestast ita voce miseriter.

«Patria o mei creatrix, patria o mea genetrix,

ego quam miser relinquens, dominos ut erifugae

famuli solent, ad Idae tetuli nemora pedem,

ut aput nivem et ferarum gelida stabula forem,

et earum omnia adirem furibunda latibula,

ubinam aut quibus locis te positam, patria, reor?

Cupit ipsa pupula ad te sibi derigere aciem,

rabie fera carens dum breve tempus animus est.

Egone a mea remota haec ferar in nemora domo?

Patria, bonis, amicis, genitoribus abero?

Abero foro, palaestra, stadio et gymnasiis?

Miser a miser, querendum est etiam atque etiam, anime.

Quod enim genus figuraest, ego non quod obierim?

Ego mulier, ego adolescens, ego ephebus, ego puer,

ego gymnasii fui flos, ego eram decus olei:

mihi ianuae frequentes, mihi limina tepida,

mihi floridis corollis redimita domus erat,

linquendum ubi esset orto mihi Sole cubiculum.

Ego nunc deum ministra et Cybeles famula ferar?

Ego Maenas, ego mei pars, ego vir sterilis ero?

Ego viridis algida Idae nive amicta loca colam?

Ego vitam agam sub altis Phrygiae columinibus,

ubi cerva silvicultrix, ubi aper nemorivagus?

Iam iam dolet quod egi, iam iamque paenitet.»

Roseis ut huic labellis sonitus ‹citus› abiit,

geminas deorum ad aures nova nuntia referens,

ibi iuncta iuga resolvens Cybele leonibus

laevumque pecoris hostem stimulans ita loquitur.

«Agedum», inquit «age ferox ‹i›, fac ut hunc furor ‹agitet›,

fac uti furoris ictu reditum in nemora ferat,

mea libere nimis qui fugere imperia cupit.

Age caede terga cauda, tua verbera patere,

fac cuncta mugienti fremitu loca retonent,

rutilam ferox torosa cervice quate iubam.»

Ait haec minax Cybele religatque iuga manu.

Ferus ipse sese adhortans rapidum incitat animo,

vadit, fremit, refringit virgulta pede vago.

At ubi umida albicantis loca litoris adiit,

teneramque vidit Attin prope marmora pelagi,

facit impetum. Illa demens fugit in nemora fera;

ibi semper omne vitae spatium famula fuit.

Dea, magna dea, Cybele, dea domina Dindymi,

procul a mea tuos sit furor omnis, era, domo:

alios age incitatos, alios age rabidos.

63

Sŭpĕr āltă vĕctŭs Āttīs ‖ cĕlĕrī rătĕ mărĭă,

Phrўgĭum ūt nĕmūs cĭtātō ‖ cŭpĭdē pĕdĕ tĕtĭgīt

ădĭītque ŏpācă sīlvīs ‖ rĕdĭmītă lŏcă dĕaē,

stĭmŭlātŭs ĭbĭ fŭrēntī ‖ răbĭē, văgŭs ănĭmīs,

dēvōlsĭt īlei ăcūtō ‖ sĭbĭ pōndĕră sĭlĭcĕ,

ĭtăque ūt rĕlīctă sēnsīt ‖ sĭbĭ mēmbră sĭnĕ vĭrō,

ĕtĭām rĕcēntĕ tērraē ‖ sŏlă sānguĭnĕ măcŭlāns,

nĭvĕīs cĭtātă cēpīt ‖ mănĭbūs lĕvĕ tўpănūm,

tўpănūm tŭūm, Cўbēlē, ‖ tŭă, mātĕr, ĭnĭtĭă,

quătĭēnsquĕ tērgă taūrī ‖ tĕnĕrīs căvă dĭgĭtīs

cănĕre haēc sŭīs ădōrta ēst ‖ trĕmĕbūndă cŏmĭtĭbūs.

«Ăgĭte īte ăd āltă, Gāllaē, ‖ Cўbĕlēs nĕmŏră sĭmūl,

sĭmŭl ītĕ, Dīndўmēnaē ‖ dŏmĭnaē văgă pĕcŏră,

ălĭēnă quaē pĕtēntēs ‖ vĕlŭt ēxŭlēs lŏcă

sēctām mĕam ēxsĕcūtaē ‖ dŭcĕ mē mĭhĭ cŏmĭtēs

răpĭdūm sălūm tŭlīstīs ‖ trŭcŭlēntăquĕ pĕlăgī,

ēt cōrpŭs ēvĭrāstīs ‖ Vĕnĕrīs nĭmĭo ŏdĭō;

hĭlărāte ĕraē cĭtātīs ‖ ērrōrĭbŭs ănĭmūm.

Mŏră tārdă mēntĕ cēdāt: ‖ sĭmŭl ītĕ, sĕquĭmĭnī

Phrўgĭam ād dŏmūm Cўbēlēs, ‖ Phrўgĭa ād nĕmŏră dĕaē,

ŭbĭ cŷmbălūm sŏnāt vōx, ‖ ŭbĭ tŷmpănă rĕbŏānt,

tĭbĭcēn ŭbī cănīt Phrŷx ‖ cūrvō grăvĕ călămō,

ŭbĭ căpĭtă Maēnădēs vī ‖ iăcĭūnt hĕdĕrĭgĕraē,

ŭbĭ sācră sāncta ăcūtīs ‖ ŭlŭlātĭbŭs ăgĭtānt,

ŭbĭ suēvĭt īllă dīvaē ‖ vŏlĭtārĕ văgă cŏhōrs,

quō nōs dĕcēt cĭtātīs ‖ cĕlĕrārĕ trĭpŭdĭīs.»

Sĭmŭl haēc cŏmĭtĭbŭs Āttīs ‖ cĕcĭnīt nŏthă mŭlĭēr,

thĭăsūs rĕpēntĕ līnguīs ‖ trĕpĭdāntĭbŭs ŭlŭlāt,

lĕvĕ tŷmpănūm rĕmūgīt, ‖ căvă cŷmbălă rĕcrĕpānt,

vĭrĭdēm cĭtŭs ădĭt Īdām ‖ prŏpĕrāntĕ pĕdĕ chŏrūs.

Fŭrĭbūndă sĭmŭl ănhēlāns ‖ văgă vādĭt ănĭmam ăgēns

cŏmĭtātă tŷmpăno Āttīs ‖ pĕr ŏpācă nĕmŏră dūx,

vĕlŭtī iŭvēncă vītāns ‖ ŏnŭs īndŏmĭtă iŭgī;

răpĭdaē dŭcēm sĕquūntūr ‖ Gāllaē prŏpĕrĭpĕdēm.

Ĭtăque, ūt dŏmūm Cўbēlēs ‖ tĕtĭgērĕ lāssŭlaē,

nĭmĭo ē lăbōrĕ sōmnūm ‖ căpĭūnt sĭnĕ Cĕrĕrĕ.

Pĭgĕr hīs lăbāntĕ lānguōre ‖ ŏcŭlōs sŏpŏr ŏpĕrīt;

ăbĭt īn quĭētĕ mōllī ‖ răbĭdūs fŭrŏr ănĭmī.

Sĕd ŭbi ōrĭs aūrĕī Sōl ‖ rădĭāntĭbŭs ŏcŭlīs

lūstrāvĭt aēthĕra ālbūm, ‖ sŏlă dūră, mărĕ fĕrūm,

pĕpŭlītquĕ nōctĭs ūmbrās ‖ vĕgĕtīs sŏnĭpĕdĭbūs,

ĭbĭ Sōmnŭs ēxcĭtam Āttīn ‖ fŭgĭēns cĭtŭs ăbĭīt;

trĕpĭdānte ĕūm rĕcēpīt ‖ dĕă Pāsĭthĕă sĭnū.

Ĭtă dē quĭētĕ mōllī ‖ răpĭdā sĭnĕ răbĭē

sĭmŭl īpsă pēctŏre Āttīs ‖ sŭă fāctă rĕcŏlŭīt,

lĭquĭdāquĕ mēntĕ vīdīt ‖ sĭnĕ quīs ŭbĭquĕ fŏrēt,

ănĭmo aēstŭāntĕ rūsūm ‖ rĕdĭtum ād vădă tĕtŭlīt.

Ĭbĭ māriă vāstă vīsēns ‖ lăcrĭmāntĭbŭs ŏcŭlīs,

pătrĭam āllŏcūtă maēstāst ‖ ĭtă vōcĕ mĭsĕrĭtēr.

«Pătrĭa ō mĕī crĕātrīx, ‖ pătrĭa ō mĕă gĕnĕtrīx,

ĕgŏ quām mĭsēr rĕlīnquēns, ‖ dŏmĭnōs ŭt ĕrĭfŭgaē

fămŭlī sŏlēnt, ăd Īdaē ‖ tĕtŭlī nĕmŏră pĕdēm,

ŭt ăpūt nĭvem ēt fĕrārūm ‖ gĕlĭdā stăbŭlă fŏrēm,

ĕt ĕārum ōmnĭa ădīrēm ‖ fŭrĭbūndă lătĭbŭlă,

ŭbĭnam aūt quĭbūs lŏcīs tē ‖ pŏsĭtām, pătrĭă, rĕōr?

Cŭpĭt īpsă pūpŭla ād tē ‖ăsĭbī dĕrĭgĕre ăcĭēm,

răbĭē fĕrā cărēns dūm ‖ brĕvĕ tēmpŭs ănĭmŭs ēst.

Ĕgŏne ā mĕā rĕmōta haēc ‖ fĕrăr īn nĕmŏră dŏmō?

Pătrĭā, bŏnīs, ămīcīs, ‖ gĕnĭtōrĭbŭs ăbĕrō?

Ăbĕrō fŏrō, pălaēstrā, ‖ stădĭo ēt gŷmnăsĭīs?

Mĭsĕr ā mĭsēr, quĕrēndum ēst ‖ ĕtĭam ātque ĕtĭam, ănĭmĕ.

Quŏd ĕnīm gĕnūs fĭgūraēst, ‖ ĕgŏ nōn quŏd ŏbĭĕrīm?

Ĕgŏ mūlĭĕr, ĕgo ădŏlēscēns, ‖ ĕgo ĕphēbŭs, ĕgŏ pŭēr,

ĕgŏ gŷmnāsiī fŭī flōs, ‖ ĕgo ĕrām dĕcŭs ŏlĕī:

mĭhĭ iānŭaē frĕquēntēs, ‖ mĭhĭ līmĭnă tĕpĭdă,

mĭhĭ flōrĭdīs cŏrōllīs ‖ rĕdĭmītă dŏmŭs ĕrāt,

līnquēndum ŭbi ēssĕt ōrtō ‖ mĭhĭ Sōlĕ cŭbĭcŭlūm.

Ĕgŏ nūnc dĕūm mĭnīstra ēt ‖ Cўbĕlēs fămŭlă fĕrār?

Ĕgŏ Maēnăs, ĕgŏ mĕī pārs, ‖ ĕgŏ vīr stĕrĭlĭs ĕrō?

Ĕgŏ vĭrĭdĭs ālgĭda Īdaē ‖ nĭve ămīctă lŏcă cŏlām?

Ĕgŏ vītam ăgām sŭb āltīs ‖ Phrўgĭaē cŏlŭmĭnĭbūs,

ŭbĭ cērvă sīlvĭcūltrīx, ‖ ŭbi ăpēr nĕmŏrĭvăgūs?

Iăm iām dŏlēt quŏd ēgī, ‖ iăm iāmquĕ paēnĭtēt.»

Rŏsĕīs ŭt huīc lăbēllīs ‖ sŏnĭtūs ‹cĭtŭs› ăbĭīt,

gĕmĭnās dĕōrum ăd aūrēs ‖ nŏvă nūntĭă rĕfĕrēns,

ĭbĭ iūnctă iŭgă rĕsōlvēns ‖ Cўbĕlē lĕōnĭbūs

laēvūmquĕ pĕcŏrĭs hōstēm ‖ stĭmŭlāns ĭtă lŏquĭtūr.

«Ăgĕdum», īnquĭt «ăgĕ fĕrōx ‹ī›, ‖ făc ŭt hūnc fŭrŏr ‹ăgĭtēt›,

făc ŭtī fŭrōrĭs īctū ‖ ăĕditum īn nĕmŏră fĕrāt,

mĕă lībĕrē nĭmīs quī ‖ fŭgĕre īmpĕrĭă cŭpīt.

Ăgĕ caēdĕ tērgă caūdā, ‖ tŭă vērbĕră pătĕrĕ,

fāc cūnctă mūgĭēntī ‖ frĕmĭtū lŏcă rĕtŏnēnt,

rŭtĭlām fĕrōx tŏrōsā ‖ cērvīcĕ quătĕ iŭbām.»

Ăĭt haēc mĭnāx Cўbēlē ‖ rĕlĭgātquĕ iŭgă mănū.

Fĕrŭs īpsĕ sēse ădhōrtāns ‖ răpĭdum īncĭtăt ănĭmō,

vādīt, frĕmīt, rĕfrīngīt ‖ vīrgūltă pĕdĕ văgō.

Ăt ŭbi ūmĭda ālbĭcāntīs ‖ lŏcă lītŏrĭs ădĭīt,

tĕnĕrāmquĕ vīdĭt Āttīn ‖ prŏpĕ mārmŏră pĕlăgī,

făcĭt īmpĕtum. Īllă dēmēns ‖ fŭgĭt īn nĕmŏră fĕră;

ĭbĭ sēmpĕr ōmnĕ vītaē ‖ spătĭūm fămŭlă fŭīt.

Dĕă, māgnă dĕă, Cўbēlē, ‖ dĕă dŏmĭnă Dīndўmī,

prŏcŭl ā mĕā tŭōs sīt ‖ fŭrŏr ōmnĭs, ĕră, dŏmō:

ălĭōs ăge īncĭtātōs, ‖ ălĭōs ăgĕ răbĭdōs.