P. PAPINII STATII - THEBAIDOS LIBER VIII

I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII

0

Ūt sŭbĭtūs vātēs pāllēntĭbŭs īncĭdĭt ūmbrīs

lētĭfĕrāsquĕ dŏmōs rēgīsque ārcānă sĕpūltī

rūpĭt ĕt ārmātō tūrbāvīt fūnĕrĕ mānīs,

hōrrŏr hăbēt cūnctōs, Stўgĭīs mīrāntŭr ĭn ōrīs

tēla ĕt ĕquōs cōrpūsquĕ nŏvūm; nĕc ĕnim īgnĭbŭs ārtūs5

cōndĭtŭs aūt maēstā nĭgĕr ādvēntābăt ăb ūrnā,

sēd bēllī sūdōrĕ călēns, clĭpĕūmquĕ crŭēntīs

rōrĭbŭs ēt scīssī rēspērsūs pūlvĕrĕ cāmpī.

Nēcdum īllum aūt trūncā lūstrāvĕrăt ōbvĭă tāxō

Eūmēnīs, aūt fūrvŏ Prŏsērpĭnă pōstĕ nŏtārāt10

coētĭbŭs āssūmptūm fūnctīs; quīn cōmmĭnŭs īpsă

fātōrūm dēprēnsă cŏlūs, vīsōquĕ păvēntēs

aūgŭrĕ tūnc dēmūm rūmpēbānt stāmĭnă Pārcaē.

Īllum ēt sēcūrī cīrcūmspēxērĕ frăgōrēm

Ēlўsĭi, ēt sī quōs prŏcŭl ūltĕrĭōrĕ bărāthrō15

āltĕră nōx ălĭīsquĕ grăvāt plăgă caēcă tĕnēbrīs.

Tūnc rĕgĕmūnt pīgrīquĕ lăcūs ūstaēquĕ pălūdēs,

ūmbrĭfĕraēquĕ frĕmīt sūlcātōr pāllĭdŭs ūndaē

dīssĭlŭīssĕ nŏvō pĕnĭtūs tēllūrĭs hĭātū

Tārtăra ĕt ādmīssōs nōn pēr sŭă flūmĭnă mānīs.20

Fōrtĕ sĕdēns mĕdĭā rēgni īnfēlīcĭs ĭn ārcĕ

dūx Ĕrĕbī pŏpŭlōs pōscēbāt crīmĭnă vītaē,

nīl hŏmĭnūm mĭsĕrāns īrātūsque ōmnĭbŭs ūmbrīs.

Stānt Fŭrĭaē cīrcūm vărĭaēque ēx ōrdĭnĕ Mōrtēs,

saēvăquĕ mūltĭsŏnās ēxsērtāt Poēnă cătēnās;25

Fātă sĕrūnt ănĭmās ĕt ĕōdēm pōllĭcĕ dāmnānt:

vīncĭt ŏpūs. Iūxtā Mīnōs cūm frātrĕ vĕrēndō

iūră bŏnūs mĕlĭōră mŏnēt rēgēmquĕ crŭēntūm

tēmpĕrăt; āssīstūnt lăcrĭmīs ātque īgnĕ tŭmēntēs

Cōcŷtōs Phlĕgĕthōnque, ēt Stŷx pēriūrĭă dīvūm30

ārgŭĭt. Īlle aūtēm sŭpĕrā cōmpāgĕ sŏlūtā

nēc sŏlĭtūs sēntīrĕ mĕtūs ēxpāvĭt ŏbōrtā

sīdĕră, iūcūndāque ōffēnsūs lūcĕ prŏfātūr:

Quaē sŭpĕrūm lābēs ĭnĭmīcum īmpēgĭt Ăvērnō

aēthĕră? Quīs rūpīt tĕnĕbrās vītaēquĕ sĭlēntīs35

ādmŏnĕt? ūndĕ mĭnās? ŭtĕr haēc mĭhĭ proēlĭă frātrūm?

cōngrĕdĭōr, pĕrĕānt ăgĕdūm dīscrīmĭnă rērūm.

Nām cuī dūlcĕ măgīs? Māgnō mē tērtĭă vīctūm

dēiēcīt Fōrtūnă pŏlō, mūndūmquĕ nŏcēntēm

sērvŏ: nĕc īstĕ mĕūs dīrīsque ēn pērvĭŭs āstrīs40

īnspĭcĭtūr. tŭmĭdūsnĕ mĕās rēgnātŏr Ŏlŷmpī

ēxplōrāt vīrīs? hăbĕō iām quāssă Gĭgāntūm

vīncŭla ĕt aēthĕrĭūm cŭpĭdōs ēxīrĕ sŭb āxēm

Tītānās mĭsĕrūmquĕ pătrēm: quīd me ōtĭă maēstă

saēvŭs ĕt īmplăcĭdām prŏhĭbēt pērfērrĕ quĭētēm45

āmīssūmque ōdīssĕ dĭēm? Pāndam ōmnĭă rēgnă,

sī plăcĕt, ēt Stўgĭō praētēxam Hўpĕrīŏnă caēlō.

Ārcădă nēc sŭpĕrīs - quĭd ĕnīm mĭhĭ nūntĭŭs āmbās

ītquĕ rĕdītquĕ dŏmōs? - ēmīttam ĕt ŭtrūmquĕ tĕnēbō

Tŷndărĭdēn. Cūr aūtem ăvĭdīs Īxīŏnă frāngō50

vērtĭcĭbūs? cūr nōn ēxspēctānt Tāntălŏn ūndaē?

Ānnĕ prŏfānātūm tŏtĭēns chăŏs hōspĭtĕ vīvō

pērpĕtĭār? Mē Pīrĭthŏī tĕmĕrārĭŭs ārdōr

tēmptăt ĕt aūdācī Thēseūs iūrātŭs ămīcō,

mē fĕrŭs Ālcīdēs, tūm cūm cūstōdĕ rĕmōtō55

fērrĕă Cērbĕrĕaē tăcŭērūnt līmĭnă pōrtaē;

Ōdrўsĭīs ĕtĭām pŭdĕt heū! pătŭīssĕ quĕrēlīs

Tārtără: vīdi ĕgŏmēt blānda īntēr cārmĭnă tūrpīs

Eūmĕnĭdūm lăcrĭmās ĭtĕrātăquĕ pēnsă Sŏrōrūm;

mē quŏquĕ... Sēd dūraē mĕlĭōr vĭŏlēntĭă lēgīs.60

āst ĕgŏ vīx ūnūm, nēc cēlsa ād sīdĕră, fūrtō

aūsŭs ĭtēr Sĭcŭlō răpŭī cōnūbĭă cāmpō:

nēc lĭcŭīssĕ fĕrūnt; īniūstaēque ā Iŏvĕ lēgēs

prōtĭnŭs, ēt sēctūm gĕnĕtrīx mĭhĭ cōmpŭtăt ānnūm.

sēd quĭd ĕgo haēc? ī, Tārtărĕās ūlcīscĕrĕ sēdēs,65

Tīsĭphŏnē; sī quāndŏ nŏvīs āspērrĭmă mōnstrīs,

trīste, īnsuētum, īngēns, quōd nōndūm vīdĕrĭt aēthēr,

ēdĕ nĕfās, quōd mīrĕr ĕgo īnvĭdĕāntquĕ Sŏrōrēs.

Ātque ădĕō frātrēs - nōstrīque haēc ōmĭnă sūntō

prīma ŏdĭī -, frātrēs āltērna īn vūlnĕră laētō70

Mārtĕ rŭānt; sīt, quī răbĭdārūm mōrĕ fĕrārūm

māndăt ătrōx hōstīlĕ căpūt, quīque īgnĕ sŭprēmō

ārcĕăt ēxănĭmēs ēt mānĭbŭs aēthĕră nūdīs

cōmmăcŭlēt; iŭvĕt īstă fĕrūm spēctārĕ Tŏnāntēm.

Praētĕrĕā, nē sōlă fŭrōr mĕă rēgnă lăcēssāt,75

quaērĕ dĕīs quī bēllă fĕrāt, quī fūlmĭnĭs īgnīs

īnfēstūmquĕ Iŏvēm clĭpĕō fūmāntĕ rĕpēllāt.

fāxo haūd sīt cūnctīs lĕvĭōr mĕtŭs ātră mŏvērĕ

Tārtără, frōndēntī quām iūngĕrĕ Pēlĭŏn Ōssaē".

Dīxĕrăt; ātque īllī iāmdūdūm rēgĭă trīstīs80

āttrĕmĭt ōrāntī, sŭăque ēt quaē dēsŭpĕr ūrgēt

nūtābāt tēllūs: nōn fōrtĭŭs aēthĕră vūltū

tōrquĕt ĕt āstrĭfĕrōs īnclīnāt Iūppĭtĕr āxīs.

"Āt tĭbĭ quōs" īnquīt "mānīs, quī līmĭtĕ praēcēps

nōn lĭcĭtō pĕr ĭnānĕ rŭīs?" Sŭbĭt īllĕ mĭnāntēm85

iām tĕnŭīs vīsū, iām vānēscēntĭbŭs ārmīs,

iām pĕdĕs: ēxstīnctō tămĕn īntērcēptŭs ĭn ōrĕ

aūgŭrĭī pērdūrăt hŏnōs, ōbscūrăquĕ frōntī

vīttă mănēt, rāmūmquĕ tĕnēt mŏrĭēntĭs ŏlīvaē.

"Sī lĭcĕt ēt sānctīs hīc ōră rĕsōlvĕrĕ fās ēst90

mānĭbŭs, ō cūnctīs fīnītōr māxĭmĕ rērūm,

āt mĭhĭ, quī quōndām caūsās ĕlĕmēntăquĕ nōrām,

ēt sătŏr, ōrŏ, mĭnās stĭmŭlātăquĕ cōrdă rĕmūlcē,

nēve īrā dīgnāre hŏmĭnem ēt tŭă iūră tĭmēntēm,

nām nĕc ăd Hērcŭlĕōs - ūnde haēc mĭhĭ proēlĭă? - rāptūs,95

nēc Vĕnĕrem īllĭcĭtām - crēde hīs īnsīgnĭbŭs - aūsī

īntrāmūs Lēthēn: fŭgĭāt nē trīstĭs ĭn āntrūm

Cērbĕrŭs, aūt nōstrōs tĭmĕāt Prōsērpĭnă cūrrūs.

Aūgŭr Ăpōllĭnĕīs mŏdŏ dīlēctīssĭmŭs ārīs,

tēstŏr ĭnānĕ chăōs - quĭd ĕnim hīc iūrāndŭs Ăpōllŏ? -,100

crīmĭnĕ nōn ūllō sŭbĕō nŏvă fātă, nĕc ālmā

sīc mĕrŭī dē lūcĕ răpī; scīt iūdĭcĭs ūrnă

Dīctaēī vērūmquĕ pŏtēst dēprēndĕrĕ Mīnōs.

Cōniŭgĭs īnsĭdĭīs ĕt ĭnīquō vēndĭtŭs aūrō

Ārgŏlĭcās ăcĭēs - ūnde haēc tĭbĭ tūrbă rĕcēntūm105

ūmbrārum, ēt nōstraē vĕnĭūnt quŏquĕ fūnĕră dēxtraē -

nōn īgnārŭs ĭnī: sŭbĭtō mē tūrbĭnĕ mūndī

- hōrrĕt ădhūc ănĭmūs - mĕdĭīs ē mīlĭbŭs haūsīt

nōx tŭă. Quaē mĭhĭ mēns, dūm pēr căvă vīscĕră tērraē

vādŏ dĭū pēndēns ĕt ĭn ăĕrē vōlvŏr ŏpērtō?110

eī mĭhĭ! nīl ēx mē sŏcĭīs pătrĭaēquĕ rĕlīctūm,

vēl cāptūm Thēbīs; iām nōn Lērnaēă vĭdēbō

tēctă nĕc āttŏnĭtō sāltēm cĭnĭs ībŏ părēntī.

nōn tŭmŭlō, nōn īgnĕ mĭsēr lăcrĭmīsquĕ mĕōrūm

prōdūctūs, tōtō părĭtēr tĭbĭ fūnĕrĕ vēnī,115

nīl īstīs aūsūrŭs ĕquīs; nēc dēprĕcŏr ūmbrām

āccĭpĕre ēt trĭpŏdūm iām nōn mĕmĭnīssĕ mĕōrūm.

Nām tĭbĭ praēsāgī quīs iām sŭpĕr aūgŭrĭs ūsūs,

cūm Pārcaē tŭă iūssă trăhānt? Sēd pēctŏră flēctās

ēt mĕlĭōr sīs, quaēsŏ, dĕīs. Sī quāndŏ nĕfāndă120

hūc ădĕrīt cōniūnx, īllī fūnēstă rĕsērvā

sūpplĭcĭa: īllă tŭā, rēctōr bŏnĕ, dīgnĭŏr īrā".

Āccĭpĭt īllĕ prĕcēs īndīgnātūrquĕ mŏvērī.

Ūt lĕŏ Māssŷlī cūm lūx stĕtĭt ōbvĭă fērrī,

tūnc īrās, tūnc ārmă cĭtāt; sī dēcĭdĭt hōstīs,125

īrĕ sŭprā sătĭs ēst vītāmquĕ rĕlīnquĕrĕ vīctō.

Īntĕrĕā vīttīs laūrōque īnsīgnĭs ŏpīmā

cūrrŭs ĕt ēgrĕgĭīs mŏdŏ fōrmīdātŭs ĭn ārmīs

lūcĕ pălām, fūsūs nūllī nūllīquĕ fŭgātūs,

quaērĭtŭr: ābsīstūnt tūrmaē, sūspēctăquĕ tēllūs130

ōmnĭbŭs, īnfīdī mīlēs vēstīgĭă cāmpī

cīrcŭĭt, ātque ăvĭdaē trīstīs lŏcŭs īllĕ rŭīnaē

cēssăt ĕt īnfērnī vītātŭr hŏnōrĕ sĕpūlcrī.

nūntīūs hōrtāntĭ dĭvērsa īn pārtĕ mănīplōs

Ādrāstō, vīx īpsĕ rătūs vīdīssĕ, Pălaēmōn135

ādvŏlăt ēt trĕpĭdāns - stĕtĕrāt nām fōrtĕ cădēntī

prōxĭmŭs īnspēctōquĕ mĭsēr pāllēbăt hĭātū -:

"Vērtĕ grădūm, fŭgĕ, rēctŏr" ăīt "sī Dōrĭcă sāltēm

tērră lŏcō pătrĭaēquĕ mănēnt, ŭbĭ līquĭmŭs, ārcēs.

Nōn ārmīs, nōn sānguĭne ŏpūs: quĭd ĭnūtĭlĕ fērrūm140

strīngĭmŭs īn Thēbās? Cūrrūs hŭmŭs īmpĭă sōrbēt

ārmăquĕ bēllāntīsquĕ vĭrōs; fŭgĕre ēccĕ vĭdētūr

hīc ĕtĭām quō stāmŭs ăgēr. vīdi īpsĕ prŏfūndaē

nōctĭs ĭtēr rūptāquĕ sŏlī cōmpāgĕ rŭēntēm

īllum heū, praēsāgīs quō nūllŭs ămīcĭŏr āstrīs,145

Oēclīdēn, frūstrāquĕ mănūs cūm vōcĕ tĕtēndīt.

Mīră lŏquōr, sūlcōs ĕtĭāmnūm, rēctŏr, ĕquōrūm

fūmāntēmquĕ lŏcum ēt spūmīs mădĭda ārvă rĕlīquīt.

Nēc cōmmūnĕ mălum ēst: tēllūs āgnōscĭt ălūmnōs,

stāt Thēbāna ăcĭēs". Stŭpĕt haēc ēt crēdĕre Ădrāstūs150

cūnctātūr; sēd Mōpsŭs ĭdēm trĕpĭdūsquĕ fĕrēbāt

Āctŏr ĭdēm. iām Fāmă nŏvīs tērrōrĭbŭs aūdāx

nōn ūnūm cĕcĭdīssĕ rĕfērt. Spōnte āgmĭnă rētrō

nōn ēxspēctātō rĕvŏcāntūm mōrĕ tŭbārūm

praēcĭpĭtānt: sēd tōrpĕt ĭtēr, fāllūntquĕ rŭēntīs155

gēnuă vĭrōs; īpsīquĕ - pŭtēs sēnsīssĕ - rĕpūgnānt

cōrnĭpĕdēs nūllōquĕ trŭcēs hōrtāmĭnĕ pārēnt,

nēc cĕlĕrārĕ grădūm nēc tōllĕrĕ lūmĭnă tērrā.

fōrtĭŭs īncūrsānt Tўrĭī, sēd Vēspĕr ŏpācūs

lūnārīs iām dūcĭt ĕquōs; dătă foēdĕrĕ pārvō160

maēstă vĭrīs rĕquĭēs ēt nōx aūctūră tĭmōrēs.

Quaē tĭbĭ tūnc făcĭēs, pōstquām pērmīssă gĕmēndī

cōpĭă! quī flētūs gălĕīs cĕcĭdērĕ sŏlūtīs!

nīl sŏlĭtūm fēssōs iŭvăt; ābiēcērĕ mădēntīs,

sīcŭt ĕrānt, clĭpĕōs, nēc quīsquām spīcŭlă tērsīt,165

nēc laūdāvĭt ĕquūm, nĭtĭdaē nēc cāssĭdĭs āltām

cōmpsĭt ădōrnāvītquĕ iŭbām; vīx māgnă lăvārĕ

vūlnĕra ĕt ēfflāntīs lĭbĕt īntērnēctĕrĕ plāgās:

tāntŭs ŭbīquĕ dŏlōr. Mēnsās ălĭmēntăquĕ bēllō

dēbĭtă nēc pūgnaē suāsīt tĭmŏr: ōmnĭă laūdēs,170

Āmphĭărāĕ, tŭās fēcūndăquĕ pēctŏră vērī

cōmmĕmŏrānt lăcrĭmīs, ēt pēr tēntōrĭă sērmŏ

ūnŭs: ăbīssĕ dĕōs dīlāpsăquĕ nūmĭnă cāstrīs.

Heū | ŭbĭ laūrĭgĕrī cūrrūs sōllēmnĭăque ārmă

ēt gălĕaē vīttātŭs ăpēx? Mōc āntră lăcūsquĕ175

Cāstălĭī trĭpŏdūmquĕ fĭdēs? Sīc grātŭs Ăpōllŏ?

quīs mĭhĭ sīdĕrĕōs lāpsūs mēntēmquĕ sĭnīstrī

fūlgŭrĭs, aūt caēsīs sălĭāt quōd nūmĕn ĭn ēxtīs,

quāndo ĭtĕr, ūndĕ mŏraē, quaē saēvīs ūtĭlĭs ārmīs,

quaē pācēm măgĭs hōră vĕlīt? Quīs iam ōmnĕ fŭtūrūm180

prōfĕrĕt, aūt cūm quō vŏlŭcrēs mĕă fātă lŏquēntūr?

Hōs quŏquĕ bēllōrūm cāsūs nōbīsquĕ tĭbīquĕ

praēscĭĕrās, - ēt quāntă săcrō sūb pēctŏrĕ vīrtūs! -

vēnīstī tămĕn ēt mĭsĕrīs cŏmĕs āddĭtŭs ārmīs.

Ēt cūm tē tēllūs fātālīsque hōră vŏcārēt,185

tū Tўrĭās ăcĭēs āvērsăquĕ sīgnă văcāstī

stērnĕrĕ; tūnc ĕtĭām mĕdĭā dē mōrtĕ tĭmēndūm

hōstĭbŭs īnfēstāque ăbĕūntēm vīdĭmŭs hāstā.

Ēt nūnc tē quīs cāsŭs hăbēt? Pŏtĕrīsnĕ rĕvērtī

sēdĭbŭs ā Stўgĭīs āltāque ērūmpĕrĕ tērrā?190

Ānnĕ sĕdēs hĭlărīs iūxtā tŭă nūmĭnă Pārcās

ēt vĭcĕ cōncōrdī dīscīs vēntūră dŏcēsquĕ?

Ān tĭbĭ fēlīcīs lūcōs mĭsĕrātŭs Ăvērnī

rēctŏr ĕt Ēlўsĭās dĕdĭt īnsērvārĕ vŏlūcrēs?

Quīdquĭd ĕs, aētērnūs Phoēbō dŏlŏr ēt nŏvă clādēs195

sēmpĕr ĕrīs mūtīsquĕ dĭū plōrābĕrĕ Dēlphīs.

Hīc Tĕnĕdōn Chrŷsēnquĕ dĭēs pārtūquĕ lĭgātām

Dēlŏn ĕt īntōnsī claūdēt pĕnĕtrālĭă Brānchī,

nēc Clărĭās hāc lūcĕ fŏrīs Dĭdўmaēăquĕ quīsquām

līmĭnă nēc Lўcĭām sūpplēx cōnsūltŏr ădībīt.200

quīn ēt cōrnĭgĕrī vātīs nĕmŭs ātquĕ Mŏlōssī

quērcŭs ănhēlă Iŏvīs Trōiānăquĕ Thŷmbră tăcēbīt.

Īpsi āmnēs īpsaēquĕ vŏlēnt ārēscĕrĕ laūrūs,

īpsĕ nĭhīl cērtūm sāgīs clāngōrĭbŭs aēthēr

praēcĭnĕt, ēt nūllā fĕrĭēntŭr ăb ālĭtĕ nūbēs.205

Iāmque ĕrĭt īllĕ dĭēs, quō tē quŏquĕ cōnscĭă fātīs

tēmplă cŏlānt rēddātquĕ tŭūs rēspōnsă săcērdōs".

Tālĭă fātĭdĭcō pĕrăgūnt sōllēmnĭă rēgī,

ceū flāmmās āc dōnă rŏgō trīstīsquĕ rĕpēndānt

ēxsĕquĭās mōllīque ănĭmām tēllūrĕ rĕpōnānt.210

Frāctă dĕhīnc cūnctīs āvērsăquĕ pēctŏră bēllō.

Sīc fōrtīs Mĭnўās sŭbĭtō cūm fūnĕrĕ Tīphŷs

dēstĭtŭīt, nōn ārmă sĕquī, nōn fērrĕ vĭdētūr

rēmŭs ăquās, īpsīquĕ mĭnūs iām dūcĕrĕ vēntī.

Iām fēssī gĕmĭtū paūlātim ēt cōrdă lĕvāvīt215

ēxhaūstūs sērmōnĕ dŏlōr, nōx āddĭtă cūrās

ōbrŭĭt ēt făcĭlīs lăcrĭmīs īrrēpĕrĕ sōmnūs.

Āt nōn Sīdŏnĭām dīvērsa īn pārtĕ pĕr ūrbēm

nōx ĕădēm: vărĭō prōdūcūnt sīdĕră lūdō

āntĕ dŏmōs īntrāque, īpsaēque ād moēnĭă mārcēnt220

ēxcŭbĭaē; gĕmĭna aēră sŏnānt Īdaēăquĕ tērgă

ēt mŏdĕrātă sŏnūm vărĭō spīrāmĭnĕ būxūs.

tūnc dūlcēs sŭpĕrōs ātque ōmne ēx ōrdĭne ălūmnūm

nūmĕn ŭbīquĕ săcrī rĕsŏnānt paēānĕs, ŭbīquĕ

sērtă cŏrōnātūmquĕ mĕrūm. Nūnc fūnĕră rīdēnt225

aūgŭrĭs īgnārī, cōntrāque īn tēmpŏrĕ cērtānt

Tīrĕsĭān laūdārĕ sŭūm; nūnc fātă rĕvōlvūnt

māiōrūm vĕtĕrēsquĕ cănūnt ăb ŏrīgĭnĕ Thēbās:

hī mărĕ Sīdŏnĭūm mănĭbūsque āttrītă Tŏnāntīs

cōrnŭa ĕt īngēntī sūlcātūm Nērĕă taūrō,230

hī Cādmūm lāssāmquĕ bŏvēm fētōsquĕ crŭēntī

Mārtĭs ăgrōs, ălĭī Tўrĭām rēptāntĭă sāxă

ād chĕlўn ēt dūrās ănĭmāntem Āmphīŏnă caūtēs,

hī grăvĭdām Sĕmĕlēn, īllī Cўthĕrēĭă laūdānt

cōnŭbĭa ēt mūltā dēdūctām lāmpădĕ frātrūm235

Hārmŏnĭām: nūllīs dēēst sŭă fābŭlă mēnsīs.

ceū mŏdŏ gēmmĭfĕrūm thŷrsō pŏpŭlātŭs Hўdāspēn

Ēōāsquĕ dŏmōs nīgrī vēxīllă trĭūmphī

Lībĕr ĕt īgnōtōs pŏpŭlīs ōstēndĕrĕt Īndōs.

Tūm prīmum ād coētūs sŏcĭaēque ād foēdĕră mēnsaē240

sēmpĕr ĭnāspēctūm dīrāque īn sēdĕ lătēntēm

Oēdĭpŏdēn ēxīssĕ fĕrūnt vūltūquĕ sĕrēnō

cānĭtĭēm nīgrām squālōre ēt sōrdĭdă fūsīs

ōră cŏmīs lāxāssĕ mănū sŏcĭūmquĕ bĕnīgnōs

ādfātūs ĕt ăbāctă prĭūs sōlācĭă pāssūm,245

quīn haūsīssĕ dăpēs īnsīccātūmquĕ crŭōrēm

dēiēcīssĕ gĕnīs. Cūnctōs aūdītquĕ rĕfērtquĕ,

quī Dītem ēt Fŭrĭās tāntum ēt sī quāndŏ rĕgēntēm

Āntĭgŏnēn maēstīs sŏlĭtūs pūlsārĕ quĕrēlīs.

caūsă lătēt. nōn hūnc Tўrĭī fōrs prōspĕră bēllī,250

tāntūm bēllă iŭvānt; nātum hōrtātūrquĕ prŏbātquĕ,

nēc vīcīssĕ vĕlīt; sēd prīmōs cōmmĭnŭs ēnsēs

ēt scĕlĕrīs tăcĭtō rīmātūr sēmĭnă vōtō.

īnde ĕpŭlaē dūlcēs īgnōtăquĕ gaūdĭă vūltū.

Quālīs pōst lōngaē Phīneūs iēiūnĭă poēnaē,255

nīl strīdērĕ dŏmī vŏlŭcrēs ūt sēnsĭt ăbāctās

- nēcdūm tōtă fĭdēs -, hĭlărīs mēnsāsquĕ tŏrōsquĕ

nēc tūrbātă fĕrīs trāctāvīt pōcŭlă pīnnīs.

Cētĕră Grāiōrūm cūrīs ārmīsquĕ iăcēbāt

fēssă cŏhōrs; āltō cāstrōrum ēx āggĕre Ădrāstūs260

laētĭfĭcōs tĕnŭī cāptābāt cōrdĕ tŭmūltūs,

quāmquam aēgēr sĕnĭō, sĕd ăgīt mĭsĕrāndă pŏtēstās

īnvĭgĭlārĕ mălīs. Īllum aērĕŭs ūndĭquĕ clāmōr

Thēbānīque ūrūnt sŏnĭtūs, ĕt ămāră lăcēssīt

tībĭă, tūm nĭmĭō vōcēs mārcōrĕ sŭpērbaē265

īncērtaēquĕ făcēs ēt iām mălĕ pērvĭgĭl īgnīs.

Sīc ŭbĭ pēr flūctūs ūnō rătĭs ōbrŭtă sōmnō

cōntĭcŭīt, tāntīquĕ mărīs sēcūră iŭvēntūs

māndāvēre ănĭmās: sōlūs stāt pūppĕ măgīstēr

pērvĭgĭl īnscrīptāquĕ dĕūs quī nāvĭgăt ālnō.270

Tēmpŭs ĕrāt, iūnctōs cūm iām sŏrŏr īgnĕă Phoēbī

sēnsĭt ĕquōs pĕnĭtūsquĕ căvām sūb lūcĕ părātā

Ōcĕănī mūgīrĕ dŏmūm, sēsēquĕ văgāntēm

cōllĭgĭt ēt lĕvĭtēr mōtō fŭgăt āstră flăgēllō:

cōncĭlĭūm rēx trīstĕ vŏcāt, quaērūntquĕ gĕmēntēs,275

quīs trĭpŏdās sūccēssŏr ăgāt, quō prōvĭdă laūrūs

trānsĕăt ātque ōrbūm vīttaē dĕcŭs. Haūd mŏră, cūnctī

īnsīgnēm fāmā sānctōquĕ Mĕlāmpŏdĕ crētūm

Thīŏdămāntă vŏlūnt, quīcum īpse ārcānă dĕōrūm

pārtīri ēt vīsās ūnī sŏcĭārĕ sŏlēbāt280

Āmphĭărāŭs ăvīs, tāntaēque haūd īnvĭdŭs ārtīs

gaūdēbāt dīcī sĭmĭlēm iūxtāquĕ sĕcūndūm.

īllum īngēns cōnfūndĭt hŏnōs ĭnŏpīnăquĕ tūrbāt

glōrĭa ĕt ōblātās frōndēs sūbmīssŭs ădōrāt,

sēque ŏnĕrī nĕgăt ēssĕ părēm cōgīquĕ mĕrētūr.285

sīcŭt Ăchaēmĕnĭūs sŏlĭūm gēntēsquĕ pătērnās

ēxcēpīt sī fōrtĕ pŭēr, cuī vīvĕrĕ pātrēm

tūtĭŭs, īncērtā fōrmīdĭnĕ gaūdĭă lībrāt,

ān fīdī prŏcĕrēs, nē pūgnēt vūlgŭs hăbēnīs,

cuī lătŭs Eūphrātaē, cuī Cāspĭă līmĭnă māndēt,290

sūmĕrĕ tūnc ārcūs īpsūmque ŏnĕrārĕ vĕrētūr

pātrĭs ĕquūm, vīsūsquĕ sĭbī nēc scēptră căpācī

sūstēntārĕ mănū nĕc ădhūc īmplērĕ tĭārām.

Ātque ĭs ŭbi īntōrtō sīgnāvīt vēllĕrĕ crīnēm

cōnvēnītquĕ dĕīs, hĭlărī pēr cāstră tŭmūltū295

vādĭt ŏvāns āc, prīmă sŭī dŏcŭmēntă, săcērdōs

tēllūrēm plācārĕ părāt: nēc fūttĭlĕ maēstīs

īd vīsūm Dănăīs. Gĕmĭnās ērgo īlĭcĕt ārās

ārbŏrĭbūs vīvīs ĕt ădūltō caēspĭtĕ tēxī

īmpĕrăt, īnnŭmĕrōsquĕ dĕaē, sŭă mūnĕră, flōrēs300

ēt cŭmŭlōs frūgum ēt quīdquīd nŏvăt īmpĭgĕr ānnūs,

āddĭt ĕt īntāctō spārgēns āltārĭă lāctĕ

īncĭpĭt: "Ō | hŏmĭnūm dīvūmque aētērnă crĕātrīx,

quaē flŭvĭōs sīlvāsque ănĭmārum ēt sēmĭnă mūndō

cūnctă Prŏmēthēāsquĕ mănūs Pŷrrhaēăquĕ sāxă305

gīgnĭs, ĕt īmpāstīs quaē prīma ălĭmēntă dĕdīstī

mūtāstīquĕ vĭrīs, quaē pōntum āmbīsquĕ vĕhīsquĕ:

tē pĕnĕs ēt pĕcŭdūm gēns mītĭs ĕt īră fĕrārūm

ēt vŏlŭcrūm rĕquĭēs; fīrmum ātque īmmōbĭlĕ mūndī

rōbŭr ĭnōccĭdŭī, tē vēlōx māchĭnă caēlī310

āĕrĕ pēndēntēm văcŭō, tē cūrrŭs ŭtērquĕ

cīrcŭĭt, ō rērūm mĕdĭa īndīvīsăquĕ māgnīs

frātrĭbŭs! Ērgŏ sĭmūl tōt gēntĭbŭs ālmă, tŏt āltīs

ūrbĭbŭs āc pŏpŭlīs, sūbtērque āc dēsŭpĕr ūnā

sūffĭcĭs, āstrĭgĕrūmquĕ dŏmōs Ātlāntă sŭpērnās315

fērrĕ lăbōrāntēm nūllō vĕhĭs īpsă lăbōrĕ:

nōs tāntūm pōrtārĕ nĕgās, nōs, dīvă, grăvārīs?

Quōd, prĕcŏr, īgnārī lŭĭmūs scĕlŭs? Ān quĭă plēbēs

ēxtērna Īnăchĭīs hūc ādvēntāmŭs ăb ōrīs?

Ōmne hŏmĭnī nātālĕ sŏlūm, nēc te, ōptĭmă, saēvō320

tāmque hŭmĭlī pŏpŭlōs dĕcĕāt dīstīnguĕrĕ fīnĕ

ūndĭque ŭbīquĕ tŭōs; mănĕās cōmmūnĭs ĕt ārmă

hīnc ātque īndĕ fĕrās; lĭcĕāt, prĕcŏr, ōrdĭnĕ bēllī

pūgnācīs ēfflāre ănĭmās ēt rēddĕrĕ caēlō.

nē răpĕ tām sŭbĭtīs spīrāntĭă cōrpŏră būstīs,325

nē prŏpĕrā: vĕnĭēmŭs ĕnīm, quō līmĭtĕ cūnctī,

quā lĭcĕt īrĕ vĭā; tāntum ēxōrātă Pĕlāsgīs

sīstĕ lĕvēm cāmpūm, cĕlĕrēs neū praēcĭpĕ Pārcās.

Āt tū, cārĕ dĕīs, quēm nōn mănŭs ūllă nĕc ēnsēs

Sīdŏnĭī, sēd māgnă sĭnū Nātūră sŏlūtō,330

ceū tē Cīrrhaēō mĕrĭtūm tŭmŭlārĕt hĭātū,

sīc āmplēxă cŏīt, hĭlărīs dēs, ōrŏ, prĕcātūs

nōssĕ tŭōs, caēlōque ēt vēră mŏnēntĭbŭs ārīs

cōncĭlĭēs, ēt quaē pŏpŭlīs prōfērrĕ părābās,

mē dŏcĕās: tĭbĭ sācră fĕrām praēsāgă, tŭīquĕ335

nūmĭnĭs īntērprēs tē Phoēbo ābsēntĕ vŏcābō.

Īllĕ mĭhī Dēlō Cīrrhāquĕ pŏtēntĭŏr ōmnī,

quō rŭĭs, īlle ădўtīs mĕlĭōr lŏcŭs." haēc ŭbĭ dīctă,

nīgrāntīs tērraē pĕcŭdēs ōbscūrăquĕ mērgīt

ārmēnta, āc vīvīs cŭmŭlōs ūndāntĭs hărēnaē340

āggĕrăt ēt vātī mōrtīs sĭmŭlācră rĕpēndīt.

Tālĭa ăpūd Grāiōs, cūm iām Māvōrtĭă cōntrā

cōrnŭă, iām saēvōs frăgŏr aērĕŭs ēxcĭtăt ēnsēs.

Āddĭt ăcērbă sŏnūm Teūmēsi ē vērtĭcĕ crīnēm

īncŭtĭēns ăcŭītquĕ tŭbās ēt sībĭlă mīscēt345

Tīsĭphŏnē: stŭpĕt īnsŏlĭtō clāngōrĕ Cĭthaērōn

mārcĭdŭs ēt tūrrēs cārmēn nōn tālĕ sĕcūtaē.

iām trĕpĭdās Bēllōnă fŏrēs ārmātăquĕ pūlsāt

līmĭnă, iām mūltō lāxāntūr cārdĭnĕ Thēbaē.

Tūrbăt ĕquēs pĕdĭtēs, cūrrūs prŏpĕrāntĭbŭs ōbstānt,350

ceū Dănăī pōst tērgă prĕmānt: sīc ōmnĭbŭs ālaē

ārtāntūr pōrtīs sēptēmque ēxcūrsĭbŭs haērēnt.

Ōgўgĭīs īt sōrtĕ Crĕōn, Ĕtĕōclĕă mīttūnt

Nēīstaē, cēlsās Hŏmŏlōĭdăs ōccŭpăt Haēmōn,

Hŷpsĕă Proētīaē, cēlsūm fūdērĕ Drўāntă355

Ēlēctraē, quătĭt Hŷpsīstās mănŭs Eūrўmĕdōntīs,

cūlmĭnă māgnănĭmūs stīpāt Dīrcaēă Mĕnoēceūs.

Quālĭs ŭbi āvērsī sēcrētūs pābŭlă caēlī

Nīlŭs ĕt Ēōās māgnō bĭbĭt ōrĕ prŭīnās,

scīndīt fōntĭs ŏpēs sēptēmquĕ pătēntĭbŭs ārvīs360

īn mărĕ fērt hĭĕmēs; pĕnĭtūs cēssērĕ fŭgātaē

Nērĕĭdēs dūlcīquĕ tĭmēnt ōccūrrĕrĕ pōntō.

Trīstĭs ăt īndĕ grădūm tārdē mŏvĕt Īnăchă pūbēs,

praēcĭpŭe Ēlēaē Lăcĕdaēmŏnĭaēquĕ cŏhōrtēs

ēt Pўlĭī; sŭbĭtūm nām Thīŏdămāntă sĕquūntūr365

aūgŭrĕ fraūdātī, nēcdum āccēssērĕ rĕgēntī.

Nēc tŭă tē, prīncēps trĭpŏdūm, sōla āgmĭnă quaērūnt:

cūnctă phălānx sĭbĭ deēssĕ pŭtāt; mĭnŏr īllĕ pĕr ālās

sēptĭmŭs ēxstăt ăpēx. Lĭquĭdō vĕlŭt aēthĕrĕ nūbēs

īnvĭdă Pārrhăsĭīs ūnūm sī dētrăhăt āstrīs,370

trūncŭs hŏnōr Plaūstrī, nĕc ĭdēm rĭgĕt īgnĕ rĕcīsō

āxĭs, ĕt īncērtī nŭmĕrānt sŭă sīdĕră naūtaē.

Sēd iām bēllă vŏcānt: ălĭās nŏvă sūggĕrĕ vīrēs,

Cāllĭŏpē, māiōrquĕ chĕlŷn mĭhĭ tēndăt Ăpōllŏ.

fātālēm pŏpŭlīs ūltrō pōscēntĭbŭs hōrām375

ādmŏvĕt ātră dĭēs, Stўgĭīsque ēmīssă tĕnēbrīs

Mōrs frŭĭtūr caēlō bēllātōrēmquĕ vŏlāndō

cāmpum ŏpĕrīt nīgrōquĕ vĭrōs īnvītăt hĭātū,

nīl vūlgārĕ lĕgēns, sēd quaē dīgnīssĭmă vītā

fūnĕră, praēcĭpŭōs ānnīs ănĭmīsquĕ crŭēntō380

ūnguĕ nŏtāt; iāmque īn mĭsĕrōs pēnsum ōmnĕ Sŏrōrūm

scīndĭtŭr, ēt Fŭrĭaē răpŭērūnt līcĭă Pārcīs.

Stāt mĕdĭūs cāmpīs ĕtĭāmnūm cūspĭdĕ sīccā

Bēllĭpŏtēns, iāmque hōs clĭpĕūm, iām vērtĭt ăd īllōs

ārmă cĭēns, ăbŏlētquĕ dŏmōs, cōnūbĭă, nātōs.385

Pēllĭtŭr ēt pătrĭae ēt, quī mēntĕ nŏvīssĭmŭs ēxīt,

lūcĭs ămōr; tĕnĕt īn căpŭlīs hāstīsquĕ părātās

īră mănūs ănĭmōsque ūltrā thōrācăs ănhēlōs

cōnātūr, gălĕaēquĕ trĕmūnt hōrrōrĕ cŏmārūm.

Quīd mīrūm călŭīssĕ vĭrōs? Flāmmāntŭr ĭn hōstēm390

cōrnĭpĕdēs nĭvĕōquĕ rĭgānt sŏlă pūtrĭă nīmbō,

cōrpŏră ceū mīxtī dŏmĭnīs īrāsquĕ sĕdēntūm

īndŭĕrīnt: sīc frēnă tĕrūnt, sīc proēlĭă pōscūnt

hīnnītū tōllūntque ārmōs ĕquĭtēsquĕ sŭpīnānt.

Iāmquĕ rŭūnt, prīmūsquĕ vĭrūm cōncūrrĕrĕ pūlvīs395

īncĭpĭt, ēt spătĭīs ūtrīmque aēquālĭbŭs āctī

ādvēntānt mĕdĭūmquĕ vĭdēnt dēcrēscĕrĕ cāmpūm.

Iām clĭpĕūs clĭpĕīs, ūmbōnĕ rĕpēllĭtŭr ūmbŏ,

ēnsĕ mĭnāx ēnsīs, pĕdĕ pēs ēt cūspĭdĕ cūspīs:

sīc ōbnīxa ăcĭēs părĭtēr sūspīrĭă fūmānt,400

ādmōtaēquĕ nĭtēnt ălĭēna īn cāssĭdĕ crīstaē.

Pūlchĕr ădhūc bēllī vūltūs: stānt vērtĭcĕ cōnī,

plēna ārmēntă vĭrīs, nūllī sĭnĕ praēsĭdĕ cūrrūs,

ārmă lŏcō, splēndēnt clĭpĕī phărĕtraēquĕ dĕcōraē

cīngŭlăque ēt nōndūm dēfōrmĕ crŭōrĭbŭs aūrūm.405

āt pōstquām răbĭēs ēt vītaē prōdĭgă vīrtūs

ēmīsēre ănĭmōs, nōn tāntă cădēntĭbŭs Haēdīs

āĕrĭām Rhŏdŏpēn sŏlĭdā nĭvĕ vērbĕrăt Ārctōs,

nēc frăgŏr Aūsŏnĭaē tāntūs, cūm Iūppĭtĕr ōmnī

ārcĕ tŏnāt, tāntā quătĭtūr nēc grāndĭnĕ Sŷrtīs,410

cūm Lĭbўaē Bŏrĕās Ĭtălōs nĭgĕr āttŭlĭt īmbrēs.

Ēxclūsērĕ dĭēm tēlīs, stānt fērrĕă caēlō

nūbĭlă, nēc iăcŭlīs ārtātūs sūffĭcĭt āēr.

Hī pĕrĕūnt mīssīs, īllī rĕdĕūntĭbŭs hāstīs,

cōncūrrūnt pĕr ĭnānĕ sŭdēs ēt mūtŭă pērdūnt415

vūlnĕră, cōncūrrūnt hāstaē, strīdēntĭă fūndaē

sāxă plŭūnt, vŏlŭcrēs ĭmĭtāntūr fūlgŭră glāndēs

ēt fōrmīdāndaē nōn ūnā mōrtĕ săgīttaē.

nōn lŏcŭs ād tērrām tēlīs: īn cōrpŏră fērrūm

ōmnĕ cădīt; saēpe īgnārī pĕrĭmūntquĕ cădūntquĕ.420

Cāsŭs ăgīt vīrtūtĭs ŏpūs: nūnc tūrbă rĕcēdīt,

nūnc prĕmĭt, āc vĭcĭbūs tēllūrem āmīttĭt ĕt aūfērt.

Ūt vēntīs nīmbīsquĕ mĭnāx cūm sōlvĭt hăbēnās

Iūppĭtĕr āltērnōque ādflīgīt tūrbĭnĕ mūndūm:

stāt caēlī dīvērsa ăcĭēs, nūnc fōrtĭŏr Aūstrī,425

nūnc Ăquĭlōnĭs hĭēms, dōnēc pūgnāntĕ prŏcēllā

aūt nĭmĭīs hīc vīcĭt ăquīs, aūt īllĕ sĕrēnō.

Prīncĭpĭūm pūgnaē tūrmās Āsōpĭŭs Hŷpseūs

Oēbălĭās - nāmque haē māgnum ēt gēntīlĕ tŭmēntēs

Eūbŏĭcūm dūrīs rūmpūnt ūmbōnĭbŭs āgmēn -430

rēppŭlĭt ērēptō cŭnĕī dūctōrĕ Mĕnālcā.

Hīc ēt mēntĕ Lăcōn, crūdī tōrrēntĭs ălūmnūs

- nēc tūrpāvĭt ăvōs -, hāstam ūltrā pēctŭs ĕūntēm,

nē pŭdŏr īn tērgō, pĕr ĕt ōssa ēt vīscĕră rētrō

ēxtrăhĭt ātque hōstī dēxtrā lābēntĕ rĕmīttīt435

sānguĭnĕām: dīlēctă gĕnīs mŏrĭēntĭs ŏbērrānt

Tāўgĕta ēt pūgnaē laūdātăquĕ pēctŏră mātrī.

Phaēdĭmŏn Īăsĭdēn ārcū Dīrcaēŭs Ămŷntās

dēstĭnăt: heū cĕlĕrēs Pārcaē! Iām pālpĭtăt ārvīs

Phaēdĭmŭs, ēt cērtī nōndūm tăcĕt ārcŭs Ămŷntaē.440

Ābstŭlĭt ēx ŭmĕrō dēxtrām Călўdōnĭŭs Āgreūs

Phēgĕŏs: īllă sŭūm tērrā tĕnĕt īmprŏbă fērrūm

ēt mŏvĕt; ēxtĭmŭīt spārsa īntēr tēlă iăcēntēm

praēgrĕdĭēns trūncāmquĕ tămēn pērcūssĭt Ăcoētēs.

Īphĭn ătrōx Ăcămās, Ārgūm fĕrŭs īmpŭlĭt Hŷpseūs,445

strāvĭt Ăbāntă Phĕrēs, dīvērsăquĕ vūlnĕră flēntēs

Īphĭs ĕquēs, pĕdĕs Ārgŭs, Ăbās aūrīgă iăcēbānt.

Īnăchĭdaē gĕmĭnī gĕmĭnōs ē sānguĭnĕ Cādmī

ōccūltōs gălĕīs - saēva īgnōrāntĭă bēllī -

pērcŭlĕrānt fērrō; sēd dūm spŏlĭa ōmnĭă caēsīs450

ērĭpĭūnt, vīdērĕ nĕfās, ēt maēstŭs ŭtērquĕ

rēspĭcĭt ād frātrēm părĭtērque ērrāssĕ quĕrūntūr.

Cūltŏr Ĭōn Pīsaē cūltōrēm Dāphnĕă Cīrrhaē

tūrbātīs prōstrāvĭt ĕquīs; hūnc laūdăt ăb āltō

Iūppĭtĕr, hūnc tārdūs frūstrā mĭsĕrātŭr Ăpōllŏ.455

Īngēntīs Fōrtūnă vĭrōs īllūstrăt ŭtrīmquĕ

sānguĭne ĭn ādvērsō: Dănăōs Cādmēĭŭs Haēmōn

sternit agitque, furens sequitur Tyria agmina Tydeus;

Pāllās huīc praēsēns, īllūm Tīrŷnthĭŭs īmplēt.

Quālĭtĕr hībērnī sūmmīs dŭŏ mōntĭbŭs āmnēs460

frāngūntūr gĕmĭnāquĕ cădūnt īn plānă rŭīnā:

cōntēndīssĕ pŭtēs, ŭtĕr ārva ārbūstăquĕ tōllāt

āltĭŭs aūt sŭpĕrēt pōntīs; ēt cum ūnă rĕcēptās

cōnfūndīt iām vāllĭs ăquās, sĭbĭ quīsquĕ sŭpērbūs

īrĕ cŭpīt, pōntōquĕ nĕgānt dēscēndĕrĕ mīxtī.465

Ībāt fūmĭfĕrām quătĭēns Ōnchēstĭŭs Īdās

lāmpădă pēr mĕdĭōs tūrbābātque āgmĭnă Grāiūm,

īgnĕ vĭām rūmpēns; māgnō quēm cōmmĭnŭs īctū

Tŷdĕŏs hāstă fĕrī dīspūlsā cāssĭdĕ fīxīt.

Īlle īngēns īn tērgă iăcēt, stāt frōntĕ sŭpērstēs470

lāncĕă, cōllāpsaē vĕnĭūnt īn tēmpŏră flāmmaē.

prōsĕquĭtūr Tŷdeūs: "Saēvōs nē dīxĕrĭs Ārgōs,

īgnĕ tŭō, Thēbānĕ, - rŏgūm cōncēdĭmŭs - ārdē!"

Īndĕ, vĕlūt prīmō tīgrīs gāvīsă crŭōrĕ

pēr tōtūm cŭpĭt īrĕ pĕcūs, sīc Āŏnă sāxō,475

ēnsĕ Phŏlūm, Chrŏmĭn ēnsĕ, dŭōs Hĕlĭcāŏnăs hāstă

trānsĭgĭt, Aēgaēaē Vĕnĕrīs quōs Maēră săcērdōs

ēdĭdĕrāt prŏhĭbēntĕ dĕā; vōs praēdă crŭēntī

Tŷdĕŏs, īt saēvās ĕtĭāmnūm mātĕr ăd ārās.

Nēc mĭnŭs Hērcŭlĕūm cōntrā văgŭs Haēmŏnă dūcīt480

sānguĭs: ĭnēxplētō răpĭtūr pēr mīlĭă fērrō,

nūnc tŭmĭdaē Călўdōnĭs ŏpēs, nūnc tōrvă Pўlēnēs

āgmĭnă, nūnc maēstaē fūndēns Pleūrōnĭs ălūmnōs,

dōnĕc ĭn Ōlĕnĭūm fēssā iām cūspĭdĕ Būtēn

īncĭdĭt. Hūnc tūrmīs ōbvērsum ĕt ăbīrĕ vĕtāntēm485

ādgrĕdĭtūr; pŭĕr īllĕ, pŭēr mālāsquĕ cŏmāmquĕ

īntĕgĕr, īgnārō cuī tūnc Thēbānă bĭpēnnīs

īn gălĕām lībrātă vĕnīt: fūndūntŭr ŭtrōquĕ

tēmpŏră dīvĭdŭīquĕ cădūnt īn brācchĭă crīnēs,

ēt nōn hōc mĕtŭēns ĭnŏpīnō līmĭnĕ vītă490

ēxsĭlŭīt. Tūnc flāvum Hўpănīn flāvūmquĕ Pŏlītēn

- īllĕ gĕnās Phoēbō, crīnem hīc pāscēbăt Ĭācchō:

saēvŭs ŭtērquĕ dĕūs -, vīctīs Hўpĕrēnŏră iūngīt

cōnvērsūmquĕ fŭgā Dămăsūm; sēd lāpsă pĕr ārmōs

hāstă vĭrī trāns pēctŭs ăbīt pārmāmquĕ tĕnēntī495

ēxcŭtĭt ēt sūmmā fŭgĭēns īn cūspĭdĕ pōrtāt.

Stērnĕrĕt ādvērsōs ĕtĭāmnum Īsmēnĭŭs Haēmōn

Īnăchĭdās nām tēlă rĕgīt vīrīsquĕ mĭnīstrāt

Āmphĭtrўōnĭădēs -, saēvūm sēd Tŷdĕă cōntrā

Pāllăs ăgīt. Iāmque ādvērsō vēnērĕ făvōrĕ500

cōmmĭnŭs, ēt plăcĭdō prĭŏr haēc Tīrŷnthĭŭs ōrĕ:

"Fīdă sŏrōr, quaēnam hūnc bēllī cālīgĭnĕ nōbīs

cōngrēssūm fōrtūnă tŭlīt? Nūm rēgĭă Iūnŏ

hōc mōlītă nĕfās? Cĭtĭūs mē fūlmĭnă cōntrā

- īnfāndūm! - rŭĕre ēt māgnō bēllārĕ părēntī505

āspĭcĭāt. Gĕnŭs huīc... Sēd mītto āgnōscĕrĕ, quāndō

tū dīvērsă fŏvēs, nēc si īpsūm cōmmĭnŭs Hŷllūm

Tŷdĕŏs hāstă tŭī Stўgĭōque ēx ōrbĕ rĕmīssūm

Āmphĭtrўōnă pĕtāt; tĕnĕo aētērnūmquĕ tĕnēbō

quāntum haēc dīvă mănūs, quŏtĭēns sūdāvĕrĭt aēgīs510

īstă mĭhī, dūrīs fămŭlūs dūm cāsĭbŭs ōmnīs

lūstrŏ văgūs tērrās; īpsa heū! cŏmĕs īnvĭă mēcūm

Tārtără, nī sŭpĕrōs Ăchĕrōn ēxclūdĕrĕt, īssēs.

Tū pătrĭām caēlūmquĕ mĭhī, quīs tāntă rĕlātū

aēquĕt? hăbē tōtās, sī mēns ēxscīndĕrĕ, Thēbās.515

Cēdo ĕquĭdēm vĕnĭāmquĕ prĕcōr". Sīc ōrsŭs ăbībāt.

Pāllădă mūlcĕt hŏnōs: rĕdĭīt ārdōrĕ rĕmīssō

vūltŭs ĕt ērēctī sēdērūnt pēctŏrĭs ānguēs.

Sēnsĭt ăbēssĕ dĕūm, lĕvĭūs Cādmēĭŭs Haēmōn

tēlă rŏtāt nūllōquĕ mănūm cōgnōscĭt ĭn īctū.520

Tūnc măgĭs ātquĕ măgīs vīrēs ănĭmūsquĕ rĕcēdūnt,

nēc pŭdŏr īrĕ rĕtrō; cēdēntem Ăchĕlōĭŭs hērōs

īmpĕdĭt, ēt lībrāns ūnī sĭbĭ mīssĭlĕ tēlūm

dīrēxīt iāctūs, sūmmaē quā mārgĭnĕ pārmaē

īmă sĕdēt gălĕa ēt iŭgŭlī vītālĭă lūcēnt.525

Nēc frūstrātă mănūs, mōrtēmque īnvēnĕrăt hāstă;

sēd prŏhĭbēt paūlūmque ŭmĕrī lībārĕ sĭnīstrī

praēbŭĭt ēt mĕrĭtō pārcīt Trītōnĭă frātrī.

Īllĕ tămēn nēc stārĕ lŏcō nēc cōmmĭnŭs īrĕ

āmplĭŭs aūt vūltūs aūdēt pērfērrĕ crŭēntī530

Tŷdĕŏs, aēgra ănĭmō vīs āc fīdūcĭă cēssīt.

Quālīs saētĭgĕrām Lūcānā cūspĭdĕ frōntēm

strīctŭs ăpēr, pĕnĭtūs cuī nōn īnfōssă cĕrēbrō

vūlnĕră, nēc fēlīx dēxtraē tĕnŏr, īn lătŭs īrās

frāngĭt, ĕt ēxpērtaē iām nōn vĕnĭt ōbvĭŭs hāstaē.535

Ēccĕ dŭcēm tūrmaē cērta īndīgnātŭs ĭn hōstēm

spīcŭlă fēlīcī Prŏthŏūm tōrquērĕ lăcērtō,

tūrbĭdŭs Oēnīdēs ūnā dŭŏ cōrpŏră pīnū,

cōrnĭpĕdēmque ĕquĭtēmquĕ, fĕrīt: rŭĭt īllĕ rŭēntēm

īn Prŏthŏūm lāpsāsquĕ mănū quaērēntĭs hăbēnās540

īn vūltūs gălĕām clĭpĕūmque īn pēctŏră cālcāt,

saūcĭŭs ēxtrēmō dōnēc cūm sānguĭnĕ frēnōs

rēspŭĭt ēt iūnctā dŏmĭnō cērvīcĕ rĕcūmbīt.

Sīc ūlmūs vītīsquĕ, dŭplēx iāctūră cŏlēntī,

Gaūrānō dē mōntĕ cădūnt, sēd maēstĭŏr ūlmūs545

quaērĭt ŭtrūmquĕ nĕmūs, nēc tām sŭă brācchĭă lābēns

quām gĕmĭt āssuētās īnvītăquĕ prōtĕrĭt ūvās.

Sūmpsĕrăt īn Dănăōs Hĕlĭcōnĭŭs ārmă Cŏrŷmbūs,

āntĕ cŏmēs Mūsīs, Stўgĭī cuī cōnscĭă pēnsī

īpsă dĭū pŏsĭtīs lētūm praēdīxĕrăt āstrīs550

Ūrănĭē. cŭpĭt īllĕ tămēn pūgnāsquĕ vĭrōsquĕ,

fōrsĭtăn ūt cănĕrēt; lōngā iăcĕt īpsĕ cănēndūs

laūdĕ, sĕd āmīssūm mūtaē flēvērĕ sŏrōrēs.

Pāctŭs Ăgēnŏrĕām prīmīs Ătўs ībăt ăb ānnīs

Īsmēnēn, Tўrĭī iŭvĕnīs nōn ādvĕnă bēllī.555

Quāmvīs Cīrrhă dŏmūs, sŏcĕrōs nēc trīstĭbŭs āctīs

āvērsātŭs ĕrāt; spōnsām quīn cāstŭs ămāntī

squālŏr ĕt īndīgnī cōmmēndāt grātĭă lūctūs.

Īpsĕ quŏque ēgrĕgĭūs, nēc pēctŏră vīrgĭnĭs īllī

dīvērsa, īnquĕ vĭcēm, sĭnĕrēt fōrtūnă, plăcēbānt.560

bēllă vĕtānt taēdās, iŭvĕnīque hīnc māiŏr ĭn hōstēs

īră; rŭīt prīmīs īmmīxtŭs ĕt āgmĭnă Lērnaē

nūnc pĕdĕs ēnsĕ văgō, prēnsīs nūnc cēlsŭs hăbēnīs,

ceū spēctētŭr, ăgīt. Trĭplĭcī vēlāvĕrăt ōstrō

sūrgēntēs ĕtĭāmnum ŭmĕrōs ēt lēvĭă mātēr565

pēctŏră; nūnc aūrō phălĕrās aūrōquĕ săgīttās

cīngŭlăque ēt mănĭcās, nē cōniŭgĕ vīlĭŏr īrēt,

prēssĕrăt ēt mīxtūm cōnō crīspāvĕrăt aūrūm.

tālĭbŭs heū! fīdēns vŏcăt ūltro īn proēlĭă Grāiōs.

āc prīmum īn făcĭlīs grāssātūs cūspĭdĕ tūrmās570

ārmă rĕfērt sŏcĭīs ĕt ĭn āgmĭnă fīdă pĕrāctā

caēdĕ rĕdīt. Sīc Hŷrcānā lĕŏ Cāspĭŭs ūmbrā

nūdŭs ădhūc nūllōquĕ iŭbaē flāvēntĭs hŏnōrĕ

tērrĭbĭlīs māgnīque ĕtĭāmnūm sānguĭnĭs īnsōns,

haūd prŏcŭl ā stăbŭlīs cāptāt cūstōdĕ rĕmōtō575

sēgnĕ pĕcūs tĕnĕrāquĕ fămēm cōnsūmĭt ĭn āgnā.

Mōx īgnōtum ārmīs āc sōlō cōrpŏrĕ mēnsūs

Tŷdĕă nōn tĭmŭīt, frăgĭlīquĕ lăcēssĕrĕ tēlō

saēpĭŭs īnfrēndēntem ălĭīs ălĭōsquĕ sĕquēntēm

aūsŭs ĕrāt. Tāndem īnvălĭdōs Aētōlŭs ăd īctūs580

fōrtĕ rĕfērt ŏcŭlōs ēt fōrmīdābĭlĕ rīdēns:

"Iāmdūdūm vĭdĕō, māgnūm cŭpĭs, īmprŏbĕ, lētī

nōmĕn" ăīt; sĭmŭl aūdācēm nōn ēnsĕ nĕc hāstā

dīgnātūs lĕvĭtēr dĭgĭtīs īmbēllĕ sŏlūtīs

ābiēcīt iăcŭlūm: lătĕbrās tămĕn īnguĭnĭs āltē585

mīssĭlĕ, ceū tōtīs īntōrtūm vīrĭbŭs, haūsīt.

Praētĕrĭt haūd dŭbĭūm fāti ēt spŏlĭārĕ sŭpērbīt

Oēnīdēs. "Nĕque ĕnim hās Mārti aūt tĭbĭ, bēllĭcă Pāllās,

ēxŭvĭās fīgēmŭs" ăīt, "prŏcŭl ārcĕăt īpsūm

fērrĕ pŭdōr; vīx, sī bēllūm cŏmĭtātă rĕlīctīs590

Dēĭpўlē thălămīs, īlli īllaūdāndă tŭlīssēm."

sīc ăĭt, ēt bēllī māiōra ād praēmĭă mēntĕ

dūcĭtŭr: īnnŭmĕrīs vĕlŭtī lĕŏ fōrtĕ pŏtītūs

caēdĭbŭs īmbēllīs vĭtŭlōs mōllēsquĕ iŭvēncās

trānsmīttīt: māgnō fŭrŏr ēst īn sānguĭnĕ mērgī,595

nēc nĭsĭ rēgnāntīs cērvīcĕ rĕcūmbĕrĕ taūrī.

Āt nōn sēmiănĭmī clāmōrĕ Mĕnoēcĕă lāpsūs

fāllĭt Ătŷs: praēvērtĭt ĕquōs cūrrūquĕ cĭtātō

dēsĭlĭt: īnstābāt pūbēs Tĕgĕaēă iăcēntī,

nēc prŏhĭbēnt Tўrĭī. "Pŭdĕāt, Cādmēă iŭvēntūs,600

tērrĭgĕnās mēntītă pătrēs! Quō tēndĭtĭs" īnquīt,

"dēgĕnĕrēs? mĕlĭūsnĕ iăcēt prō sānguĭnĕ nōstrō

hōspĕs Ătŷs? Tāntum hōspĕs ădhūc ēt cōniŭgĭs ūltōr

īnfēlīx nōndum īstĕ sŭaē; nōs pīgnŏră tāntă

prōdĭmŭs?" Īnsūrgūnt iūstō fīrmātă pŭdōrĕ605

āgmĭnă, cuīquĕ sŭaē rĕdĭēre īn pēctŏră cūraē.

Īntĕrĕā thălămī sēcrēta īn pārtĕ sŏrōrēs,

pār ălĭūd mōrūm mĭsĕrīque īnnōxĭă prōlēs

Oēdĭpŏdaē, vărĭās mīscēnt sērmōnĕ quĕrēlās.

Nēc mălă quaē iūxtā, sēd lōnga ăb ŏrīgĭnĕ fātī,610

haēc mātrīs taēdās, ŏcŭlōs āst īllă pătērnōs,

āltĕră rēgnāntēm, prŏfŭgūm gĕmĭt āltĕră frātrēm,

bēlla āmbaē. grăvĭs hīnc mīstī cūnctātĭŏ vōtī:

nūtăt ŭtrōquĕ tĭmōr, quēmnam hōc cērtāmĭnĕ vīctūm,

quēm vīcīssĕ vĕlīnt: tăcĭtē praēpōndĕrăt ēxsūl.615

sīc Pāndīŏnĭaē rĕpĕtūnt ŭbĭ fīdă vŏlūcrēs

hōspĭtĭa ātquĕ lărēm brūmā pūlsāntĕ rĕlīctūm,

stāntquĕ sŭpēr nīdōs vĕtĕrīsque ēxōrdĭă fātī

ādnārrānt tēctīs, īt trūncum āc flēbĭlĕ mūrmūr

vērbă pŭtānt, vōxque īllă tămēn nōn dīssŏnă vērbīs.620

Ātque ĭbĭ pōst lăcrĭmās ēt lōngă sĭlēntĭă rūrsūs

īnchŏăt Īsmēnē: "Quīsnam hīc mōrtālĭbŭs ērrōr?

Quaē dēcēptă fĭdēs? Cūram īnvĭgĭlārĕ quĭētī

clārăquĕ pēr sōmnōs ănĭmī sĭmŭlācră rĕvērtī?

Ēcce ĕgŏ, quaē thălămōs, nēc sī pāx āltă mănērēt,625

trāctārēm sēnsū - pŭdĕt heū! -, cōnūbĭă vīdī

nōctĕ, sŏrōr; spōnsum ūndĕ mĭhī sŏpŏr āttŭlĭt āmēns

vīx nōtūm vīsū? Sĕmĕl hīs īn sēdĭbŭs īllūm,

dūm mĕă nēscĭŏ quō spōndēntūr foēdĕră pāctō,

rēspēxī nōn spōntĕ, sŏrōr. Tūrbātă rĕpēntĕ630

ōmnĭă cērnēbām, sŭbĭtūsque īntērcĭdĭt īgnīs,

mēquĕ sĕquēbātūr răbĭdō clāmōrĕ rĕpōscēns

mātĕr Ătŷn. Quaēnam haēc dŭbĭaē praēsāgĭă clādīs?

Nēc tĭmĕō, dūm tūtă dŏmūs mīlēsquĕ sŭpērstēs

Dōrĭcŭs ēt tŭmĭdōs lĭcĕāt cōmpōnĕrĕ frātrēs".635

Tālĭă nēctēbānt, sŭbĭtō cūm pīgră tŭmūltū

ēxpāvīt dŏmŭs, ēt mūltō sūdōrĕ rĕcēptūs

fērtŭr Ătŷs, sērvāns ănĭmām iām sānguĭnĕ nūllō,

cuī mănŭs īn plāgā, dēpēndēt lānguĭdă cērvīx

ēxtĕrĭōr clĭpĕō, crīnēsque ā frōntĕ sŭpīnī.640

Prīmă vĭdēt cārāmquĕ trĕmēns Ĭŏcāstă vŏcābāt

Īsmēnēn: nāmque hōc sōlūm mŏrĭbūndă prĕcātūr

vōx gĕnĕrī, sōlum hōc gĕlĭdīs iām nōmĕn ĭnērrāt

faūcĭbŭs. ēxclāmānt fămŭlaē, tōllēbăt ĭn ōră

vīrgŏ mănūs, tĕnŭīt saēvūs pŭdŏr; āttămĕn īrĕ645

cōgĭtŭr, īndūlgēt sūmmum hōc Ĭŏcāstă iăcēntī,

ōstēndītque ōffērtquĕ. quătēr iām mōrtĕ sŭb īpsā

ād nōmēn vīsūs dēfēctăquĕ fōrtĭtĕr ōră

sūstŭlĭt; īllam ūnām nēglēctō lūmĭnĕ caēlī

āspĭcĭt ēt vūltū nōn ēxsătĭātŭr ămātō.650

Tūnc quĭă nēc gĕnĕtrīx iūxtā pŏsĭtūsquĕ bĕātā

mōrtĕ pătēr, spōnsaē mūnūs mĭsĕrābĭlĕ trādūnt

dēclīnārĕ gĕnās; ĭbĭ dēmūm tēstĕ rĕmōtō

fāssă pĭōs gĕmĭtūs lăcrĭmāsque īn lūmĭnă fūdīt.

Dūmque ĕă pēr Thēbās, ălĭīs sērpēntĭbŭs ārdēns655

ēt făcĕ mūtātā bēllum īntēgrābăt Ĕnŷō.

Ārmă vŏlūnt, prīmōs vĕlŭtī mŏdŏ cōmmĭnŭs īctūs

sūstŭlĕrīnt ōmnīsque ĕtĭāmnūm lūcĕăt ēnsīs.

Ēmĭnĕt Oēnīdēs. Quāmvīs ĕt hărūndĭnĕ cērtā

Pārthĕnŏpaēŭs ăgāt, mŏrĭēntūmque ōră fŭrēntī660

Hīppŏmĕdōn prōcūlcĕt ĕquō, Căpănēăquĕ pīnūs

iām prŏcŭl Āŏnĭīs vŏlĕt āgnōscēndă cătērvīs:

Tŷdĕŏs īllă dĭēs, īllūm fŭgĭūntquĕ trĕmūntquĕ

clāmāntēm: "Quō tērgă dătīs? lĭcĕt ēccĕ pĕrēmptōs

ūlcīscī sŏcĭōs maēstāmquĕ rĕpēndĕrĕ nōctēm.665

Īlle ĕgo ĭnēxplētīs sōlūs quī caēdĭbŭs haūsī

quīnquāgīnta ănĭmās: tŏtĭdēm, tŏtĭdem hēiă grĕgātīm

fērtĕ mănūs! nūllīnĕ pătrēs, nūllīnĕ iăcēntūm

ūnănĭmī frātrēs? Quaē tānta ōblīvĭŏ lūctūs?

Quām pŭdĕt Īnăchĭās cōntēntum ăbĭīssĕ Mўcēnās!670

Hīnĕ sŭpēr Thēbīs? Haēc rōbŏră rēgĭs? Ŭbi aūtēm

ēgrĕgĭūs dūx īllĕ mĭhī?" Sĭmŭl ōrdĭnĕ laēvō

īpsum ēxhōrtāntēm cŭnĕōs căpĭtīsquĕ sŭpērbī

īnsīgnēm fūlgōrĕ vĭdēt; nēc sēgnĭŭs ārdēns

ōccūrrīt, nĭvĕō quām flāmmĭgĕr ālĕs ŏlōrī675

īmmĭnĕt ēt māgnā trĕpĭdūm cīrcūmlĭgăt ūmbrā.

Tūnc prĭŏr: "Āŏnĭaē rēx ō iūstīssĭmĕ gēntīs,

īmŭs ĭn ārmă pălām tāndēmque ōstēndĭmŭs ēnsēs,

ān nōctem ēt sŏlĭtās plăcĕt ēxspēctārĕ tĕnēbrās?"

īllĕ nĭhīl cōntrā, sēd strīdŭlă cōrnŭs ĭn hōstēm680

īt rĕfĕrēns māndātă dŭcīs, quām prōvĭdŭs hērōs

iāmiam īn fīnĕ vĭaē pērcūssam ōblīquăt, ĕt īpsĕ

tēlum īngēns ăvĭde ēt quāntō nōn āntĕ lăcērtō

īmpŭlĭt: ībăt ătrōx fīnēm pŏsĭtūră dŭēllō

lāncĕă. Cōnvērtēre ŏcŭlōs ūtrīmquĕ făvēntīs685

Sīdŏnĭī Grāīquĕ dĕī; crūdēlĭs Ĕrīnŷs

ōbstăt ĕt īnfāndō dīffērt Ĕtĕōclĕă frātrī:

cūspĭs ĭn ārmĭgĕrūm Phlĕgўān pēccāvĭt. Ĭbi īngēns

pūgnă vĭrūm, strīctō nām saēvĭŏr īrrŭĭt ēnsĕ

Aētōlūs, rētrōquĕ dătūm Thēbānă tĕgēbānt690

ārmă dŭcēm. sīc dēnsă lŭpūm iām nōctĕ sŭb ātrā

ārcĕt ăb āpprēnsō pāstōrūm tūrbă iŭvēncō;

īmprŏbŭs ērĭgĭtūr cōntrā, nēc cūră vĕtāntēs

īmpĕtĕre: īllum, īllūm, sĕmĕl īn quēm vēnĕrăt, ūrgēt.

Nōn sĕcŭs ōbiēctās ăcĭēs tūrbāmquĕ mĭnōrēm695

dīssĭmŭlāt trānsītquĕ mănū; tămĕn ōră Thŏāntīs,

pēctŏră Dēĭlŏchī, Clŏnĭī lătŭs, īlĭă tōrvī

pērfŏrăt Hīppŏtădaē; trūncīs sŭă mēmbră rĕmīttīt

īntērdūm gălĕāsquĕ rŏtāt pēr nūbĭlă plēnās.

Ēt iām cōrpŏrĭbūs sēsē spŏlĭīsquĕ cădēntūm700

claūsĕrăt; ūnum ăcĭēs cīrcūm cōnsūmĭtŭr, ūnūm

ōmnĭă tēlă vŏvēnt: sūmmīs haēc ōssĭbŭs haērēnt,

pārs frūstrātă cădūnt, pārtēm Trītōnĭă vēllīt,

mūltă rĭgēnt clĭpĕō. Dēnsīs iām cōnsĭtŭs hāstīs

fērrātūm quătĭt ūmbŏ nĕmūs, tērgōquĕ fătīscīt705

ātque ŭmĕrīs gēntīlĭs ăpēr; nūsquam ārdŭă cōnī

glōrĭă, quīque ăpĭcēm tōrvaē Grādīvŭs hăbēbāt

cāssĭdĭs, haūt laētūm dŏmĭnō rŭĭt ōmĕn: ĭnūstă

tēmpŏrĭbūs nūda aēră sĕdēnt, cīrcūmquĕ sŏnōrī

vērtĭcĕ pērcūssō vōlvūntŭr ĭn ārmă mŏlārēs.710

Iām crŭŏr īn gălĕā, iām saūcĭă prōlŭĭt ātēr

pēctŏră pērmīxtūs sūdōre ēt sānguĭnĕ tōrrēns.

Rēspĭcĭt hōrtāntēs sŏcĭōs ēt Pāllădă fīdām,

lōngĭŭs ōppŏsĭtā cēlāntēm lūmĭnă pārmā:

ībăt ĕnīm māgnūm lăcrĭmīs īnflēctĕrĕ pātrēm.715

Ēccĕ sĕcāt Zĕphўrōs īngēntēm frāxĭnŭs īrām

fōrtūnāmquĕ fĕrēns, tēlī nōn ēmĭnĕt aūctōr:

Āstăcĭdēs Mĕlănīppŭs ĕrāt, nēc prōdĭdĭt īpsĕ,

ēt vēllēt lătŭīssĕ mănūm, sēd gaūdĭă tūrmaē

mōnstrābānt trĕpĭdūm; nām flēxŭs ĭn īlĭă Tŷdeūs720

sūbmīssūm lătŭs ēt clĭpĕī lāxāvĕrăt ōrbēm.

Clāmōrem Āŏnĭī mīscēnt gĕmĭtūmquĕ Pĕlāsgī,

ōbiēctāntquĕ mănūs īndīgnāntēmquĕ tŭēntūr.

Īllĕ pĕr ōppŏsĭtōs lōngē rīmātŭs ămārūm

Āstăcĭdēn, tōtīs ănĭmaē sē cōgĭt ĭn īctūm725

rēlĭquĭīs tēlūmquĕ iăcīt, quōd prōxĭmŭs Hōpleūs

praēbŭĕrāt: pĕrĭt ēxprēssūs cōnāmĭnĕ sānguīs.

tūnc trīstēs sŏcĭī cŭpĭdūm bēllārĕ - quĭs ārdōr! -

ēt pōscēntem hāstās mĕdĭāque īn mōrtĕ nĕgāntēm

ēxspīrārĕ trăhūnt, sūmmīque īn mārgĭnĕ cāmpī730

ēffūltūm gĕmĭnā lătĕra īnclīnāntĭă pārmā

pōnūnt, āc saēvī rĕdĭtūrum ād proēlĭă Mārtīs

prōmīttūnt flēntēs. Sĕd ĕt īpsĕ rĕcēdĕrĕ caēlūm

īngēntēsque ănĭmōs ēxtrēmō frīgŏrĕ lābī

sēnsĭt, ĕt īnnīxūs tērraē: "Mĭsĕrēscĭtĕ" clāmāt,735

Īnăchĭdaē: nōn ōssă prĕcōr rĕfĕrāntŭr ŭt Ārgōs

Aētōlūmvĕ lărēm; nĕc ĕnīm mĭhĭ cūră sŭprēmī

fūnĕrĭs: ōdi ārtūs frăgĭlēmque hūnc cōrpŏrĭs ūsūm,

dēsērtōrem ănĭmī. Căpŭt, ō căpŭt, ō mĭhĭ sī quīs

āppōrtēt, Mĕlănīppĕ, tŭūm! nām vōlvĕrĭs ārvīs,740

fīdo ĕquĭdēm, nēc mē vīrtūs sūprēmă fĕfēllīt.

ī, prĕcŏr, Ārgēī sī quīd tĭbĭ sānguĭnĭs ūmquām,

Hīppŏmĕdōn, vāde, ō prīmīs pŭĕr īnclĭtĕ bēllīs

Ārcăs, ĕt Ārgŏlĭcaē Căpăneū iām māxĭmĕ tūrmaē".

Mōti ōmnēs, sēd prīmŭs ăbīt prīmūsquĕ rĕpērtūm745

Āstăcĭdēn mĕdĭō Căpăneūs ē pūlvĕrĕ tōllīt

spīrāntēm laēvāquĕ sŭpēr cērvīcĕ rĕpōrtāt,

tērgă crŭēntāntēm cōncūssī vūlnĕrĭs ūndā:

quālĭs ăb Ārcădĭō rĕdĭīt Tīrŷnthĭŭs āntrō

cāptīvūmquĕ sŭēm clāmāntĭbŭs īntŭlĭt Ārgīs.750

Ērĭgĭtūr Tŷdeūs vūltūque ōccūrrĭt ĕt āmēns

laētĭtĭāque īrāque, ūt sīngūltāntĭă vīdīt

ōră trăhīque ŏcŭlōs sēsēque āgnōvĭt ĭn īllō,

īmpĕrăt ābscīsūm pōrgī, laēvāquĕ rĕcēptūm

spēctăt ătrōx hōstīlĕ căpūt, glīscītquĕ tĕpēntīs755

lūmĭnă tōrvă vĭdēns ĕt ădhūc dŭbĭtāntĭă fīgī.

Īnfēlīx cōntēntŭs ĕrāt: plūs ēxĭgĭt ūltrīx

Tīsĭphŏnē; iāmque īnflēxō Trītōnĭă pātrĕ

vēnĕrăt ēt mĭsĕrō dĕcŭs īmmōrtālĕ fĕrēbāt,

ātque īllum ēffrāctī pērfūsūm tābĕ cĕrēbrī760

āspĭcĭt ēt vīvō scĕlĕrāntēm sānguĭnĕ faūcēs

- nēc cŏmĭtēs aūfērrĕ vălēnt -: stĕtĭt āspĕră Gōrgōn

crīnĭbŭs ēmīssīs rēctīque ānte ōră cĕrāstaē

vēlāvērĕ dĕām; fŭgĭt āvērsātă iăcēntēm,

nēc prĭŭs āstră sŭbīt, quām mŷstĭcă lāmpăs ĕt īnsōns765

Ēlīsōs mūltā pūrgāvīt lūmĭnă lŷmphā.

Ut subitus vates pallentibus incidit umbris

letiferasque domos regisque arcana sepulti

rupit et armato turbavit funere manis,

horror habet cunctos, Stygiis mirantur in oris

5tela et equos corpusque novum; nec enim ignibus artus

conditus aut maesta niger adventabat ab urna,

sed belli sudore calens, clipeumque cruentis

roribus et scissi respersus pulvere campi.

Necdum illum aut trunca lustraverat obvia taxo

10Eumenis, aut furvo Proserpina poste notarat

coetibus assumptum functis; quin comminus ipsa

fatorum deprensa colus, visoque paventes

augure tunc demum rumpebant stamina Parcae.

Illum et securi circumspexere fragorem

15Elysii, et si quos procul ulteriore barathro

altera nox aliisque gravat plaga caeca tenebris.

Tunc regemunt pigrique lacus ustaeque paludes,

umbriferaeque fremit sulcator pallidus undae

dissilvisse novo penitus telluris hiatu

20Tartara et admissos non per sua flumina manis.

Forte sedens media regni infelicis in arce

dux Erebi populos poscebat crimina vitae,

nil hominum miserans iratusque omnibus umbris.

Stant Furiae circum variaeque ex ordine Mortes,

25saevaque multisonas exsertat Poena catenas;

Fata serunt animas et eodem pollice damnant:

vincit opus. Iuxta Minos cum fratre verendo

iura bonus meliora monet regemque cruentum

temperat; assistunt lacrimis atque igne tumentes

30Cocytos Phlegethonque, et Styx periuria divum

arguit. Ille autem supera compage soluta

nec solitus sentire metus expavit oborta

sidera, iucundaque offensus luce profatur:

Quae superum labes inimicum impegit Averno

35aethera? Quis rupit tenebras vitaeque silentis

admonet? unde minas? uter haec mihi proelia fratrum?

congredior, pereant agedum discrimina rerum.

Nam cui dulce magis? Magno me tertia victum

deiecit Fortuna polo, mundumque nocentem

40servo: nec iste meus dirisque en pervius astris

inspicitur. tumidusne meas regnator Olympi

explorat viris? habeo iam quassa Gigantum

vincula et aetherium cupidos exire sub axem

Titanas miserumque patrem: quid me otia maesta

45saevus et implacidam prohibet perferre quietem

amissumque odisse diem? Pandam omnia regna,

si placet, et Stygio praetexam Hyperiona caelo.

Arcada nec superis - quid enim mihi nuntius ambas

itque reditque domos? - emittam et utrumque tenebo

50Tyndariden. Cur autem avidis Ixiona frango

verticibus? cur non exspectant Tantalon undae?

Anne profanatum totiens chaos hospite vivo

perpetiar? Me Pirithoi temerarius ardor

temptat et audaci Theseus iuratus amico,

55me ferus Alcides, tum cum custode remoto

ferrea Cerbereae tacuerunt limina portae;

Odrysiis etiam pudet heu! patuisse querelis

Tartara: vidi egomet blanda inter carmina turpis

Eumenidum lacrimas iterataque pensa Sororum;

60me quoque... Sed durae melior violentia legis.

ast ego vix unum, nec celsa ad sidera, furto

ausus iter Siculo rapui conubia campo:

nec licuisse ferunt; iniustaeque a Iove leges

protinus, et sectum genetrix mihi computat annum.

65sed quid ego haec? i, Tartareas ulciscere sedes,

Tisiphone; si quando novis asperrima monstris,

triste, insuetum, ingens, quod nondum viderit aether,

ede nefas, quod mirer ego invideantque Sorores.

Atque adeo fratres - nostrique haec omina sunto

70prima odii -, fratres alterna in vulnera laeto

Marte ruant; sit, qui rabidarum more ferarum

mandat atrox hostile caput, quique igne supremo

arceat exanimes et manibus aethera nudis

commaculet; iuvet ista ferum spectare Tonantem.

75Praeterea, ne sola furor mea regna lacessat,

quaere deis qui bella ferat, qui fulminis ignis

infestumque Iovem clipeo fumante repellat.

faxo haud sit cunctis levior metus atra movere

Tartara, frondenti quam iungere Pelion Ossae".

80Dixerat; atque illi iamdudum regia tristis

attremit oranti, suaque et quae desuper urget

nutabat tellus: non fortius aethera vultu

torquet et astriferos inclinat Iuppiter axis.

"At tibi quos" inquit "manis, qui limite praeceps

85non licito per inane ruis?" Subit ille minantem

iam tenuis visu, iam vanescentibus armis,

iam pedes: exstincto tamen interceptus in ore

augurii perdurat honos, obscuraque fronti

vitta manet, ramumque tenet morientis olivae.

90"Si licet et sanctis hic ora resolvere fas est

manibus, o cunctis finitor maxime rerum,

at mihi, qui quondam causas elementaque noram,

et sator, oro, minas stimulataque corda remulce,

neve ira dignare hominem et tua iura timentem,

95nam nec ad Herculeos - unde haec mihi proelia? - raptus,

nec Venerem illicitam - crede his insignibus - ausi

intramus Lethen: fugiat ne tristis in antrum

Cerberus, aut nostros timeat Proserpina currus.

Augur Apollineis modo dilectissimus aris,

100testor inane chaos - quid enim hic iurandus Apollo? -,

crimine non ullo subeo nova fata, nec alma

sic merui de luce rapi; scit iudicis urna

Dictaei verumque potest deprendere Minos.

Coniugis insidiis et iniquo venditus auro

105Argolicas acies - unde haec tibi turba recentum

umbrarum, et nostrae veniunt quoque funera dextrae -

non ignarus ini: subito me turbine mundi

- horret adhuc animus - mediis e milibus hausit

nox tua. Quae mihi mens, dum per cava viscera terrae

110vado diu pendens et in aëre volvor operto?

ei mihi! nil ex me sociis patriaeque relictum,

vel captum Thebis; iam non Lernaea videbo

tecta nec attonito saltem cinis ibo parenti.

non tumulo, non igne miser lacrimisque meorum

115productus, toto pariter tibi funere veni,

nil istis ausurus equis; nec deprecor umbram

accipere et tripodum iam non meminisse meorum.

Nam tibi praesagi quis iam super auguris usus,

cum Parcae tua iussa trahant? Sed pectora flectas

120et melior sis, quaeso, deis. Si quando nefanda

huc aderit coniunx, illi funesta reserva

supplicia: illa tua, rector bone, dignior ira".

Accipit ille preces indignaturque moveri.

Ut leo Massyli cum lux stetit obvia ferri,

125tunc iras, tunc arma citat; si decidit hostis,

ire supra satis est vitamque relinquere victo.

Interea vittis lauroque insignis opima

currus et egregiis modo formidatus in armis

luce palam, fusus nulli nullique fugatus,

130quaeritur: absistunt turmae, suspectaque tellus

omnibus, infidi miles vestigia campi

circuit, atque avidae tristis locus ille ruinae

cessat et inferni vitatur honore sepulcri.

nuntius hortanti diversa in parte maniplos

135Adrasto, vix ipse ratus vidisse, Palaemon

advolat et trepidans - steterat nam forte cadenti

proximus inspectoque miser pallebat hiatu -:

"Uerte gradum, fuge, rector" ait "si Dorica saltem

terra loco patriaeque manent, ubi liquimus, arces.

140Non armis, non sanguine opus: quid inutile ferrum

stringimus in Thebas? Currus humus impia sorbet

armaque bellantisque viros; fugere ecce videtur

hic etiam quo stamus ager. vidi ipse profundae

noctis iter ruptaque soli compage ruentem

145illum heu, praesagis quo nullus amicior astris,

Oecliden, frustraque manus cum voce tetendit.

Mira loquor, sulcos etiamnum, rector, equorum

fumantemque locum et spumis madida arva reliquit.

Nec commune malum est: tellus agnoscit alumnos,

150stat Thebana acies". Stupet haec et credere Adrastus

cunctatur; sed Mopsus idem trepidusque ferebat

Actor idem. iam Fama novis terroribus audax

non unum cecidisse refert. Sponte agmina retro

non exspectato revocantum more tubarum

155praecipitant: sed torpet iter, falluntque ruentis

genua viros; ipsique - putes sensisse - repugnant

cornipedes nulloque truces hortamine parent,

nec celerare gradum nec tollere lumina terra.

fortius incursant Tyrii, sed Vesper opacus

160lunaris iam ducit equos; data foedere parvo

maesta viris requies et nox auctura timores.

Quae tibi tunc facies, postquam permissa gemendi

copia! qui fletus galeis cecidere solutis!

nil solitum fessos iuvat; abiecere madentis,

165sicut erant, clipeos, nec quisquam spicula tersit,

nec laudavit equum, nitidae nec cassidis altam

compsit adornavitque iubam; vix magna lavare

vulnera et efflantis libet internectere plagas:

tantus ubique dolor. Mensas alimentaque bello

170debita nec pugnae suasit timor: omnia laudes,

Amphiaraë, tuas fecundaque pectora veri

commemorant lacrimis, et per tentoria sermo

unus: abisse deos dilapsaque numina castris.

Heu | ubi laurigeri currus sollemniaque arma

175et galeae vittatus apex? Moc antra lacusque

Castalii tripodumque fides? Sic gratus Apollo?

quis mihi sidereos lapsus mentemque sinistri

fulguris, aut caesis saliat quod numen in extis,

quando iter, unde morae, quae saevis utilis armis,

180quae pacem magis hora velit? Quis iam omne futurum

proferet, aut cum quo volucres mea fata loquentur?

Hos quoque bellorum casus nobisque tibique

praescieras, et - quanta sacro sub pectore virtus! -

venisti tamen et miseris comes additus armis.

185Et cum te tellus fatalisque hora vocaret,

tu Tyrias acies aversaque signa vacasti

sternere; tunc etiam media de morte timendum

hostibus infestaque abeuntem vidimus hasta.

Et nunc te quis casus habet? Poterisne reverti

190sedibus a Stygiis altaque erumpere terra?

Anne sedes hilaris iuxta tua numina Parcas

et vice concordi discis ventura docesque?

An tibi felicis lucos miseratus Averni

rector et Elysias dedit inservare volucres?

195Quidquid es, aeternus Phoebo dolor et nova clades

semper eris mutisque diu plorabere Delphis.

Hic Tenedon Chrysenque dies partuque ligatam

Delon et intonsi claudet penetralia Branchi,

nec Clarias hac luce foris Didymaeaque quisquam

200limina nec Lyciam supplex consultor adibit.

quin et cornigeri vatis nemus atque Molossi

quercus anhela Iovis Troianaque Thymbra tacebit.

Ipsi amnes ipsaeque volent arescere laurus,

ipse nihil certum sagis clangoribus aether

205praecinet, et nulla ferientur ab alite nubes.

Iamque erit ille dies, quo te quoque conscia fatis

templa colant reddatque tuus responsa sacerdos".

Talia fatidico peragunt sollemnia regi,

ceu flammas ac dona rogo tristisque rependant

210exsequias mollique animam tellure reponant.

Fracta dehinc cunctis aversaque pectora bello.

Sic fortis Minyas subito cum funere Tiphys

destituit, non arma sequi, non ferre videtur

remus aquas, ipsique minus iam ducere venti.

215Iam fessi gemitu paulatim et corda levavit

exhaustus sermone dolor, nox addita curas

obruit et facilis lacrimis irrepere somnus.

At non Sidoniam diversa in parte per urbem

nox eadem: vario producunt sidera ludo

220ante domos intraque, ipsaeque ad moenia marcent

excubiae; gemina aera sonant Idaeaque terga

et moderata sonum vario spiramine buxus.

tunc dulces superos atque omne ex ordine alumnum

numen ubique sacri resonant paeanes, ubique

225serta coronatumque merum. Nunc funera rident

auguris ignari, contraque in tempore certant

Tiresian laudare suum; nunc fata revolvunt

maiorum veteresque canunt ab origine Thebas:

hi mare Sidonium manibusque attrita Tonantis

230cornua et ingenti sulcatum Nerea tauro,

hi Cadmum lassamque bovem fetosque cruenti

Martis agros, alii Tyriam reptantia saxa

ad chelyn et duras animantem Amphiona cautes,

hi gravidam Semelen, illi Cythereia laudant

235conubia et multa deductam lampade fratrum

Harmoniam: nullis deest sua fabula mensis.

ceu modo gemmiferum thyrso populatus Hydaspen

Eoasque domos nigri vexilla triumphi

Liber et ignotos populis ostenderet Indos.

240Tum primum ad coetus sociaeque ad foedera mensae

semper inaspectum diraque in sede latentem

Oedipoden exisse ferunt vultuque sereno

canitiem nigram squalore et sordida fusis

ora comis laxasse manu sociumque benignos

245adfatus et abacta prius solacia passum,

quin hausisse dapes insiccatumque cruorem

deiecisse genis. Cunctos auditque refertque,

qui Ditem et Furias tantum et si quando regentem

Antigonen maestis solitus pulsare querelis.

250causa latet. non hunc Tyrii fors prospera belli,

tantum bella iuvant; natum hortaturque probatque,

nec vicisse velit; sed primos comminus enses

et sceleris tacito rimatur semina voto.

inde epulae dulces ignotaque gaudia vultu.

255Qualis post longae Phineus ieiunia poenae,

nil stridere domi volucres ut sensit abactas

- necdum tota fides -, hilaris mensasque torosque

nec turbata feris tractavit pocula pinnis.

Cetera Graiorum curis armisque iacebat

260fessa cohors; alto castrorum ex aggere Adrastus

laetificos tenui captabat corde tumultus,

quamquam aeger senio, sed agit miseranda potestas

invigilare malis. Illum aereus undique clamor

Thebanique urunt sonitus, et amara lacessit

265tibia, tum nimio voces marcore superbae

incertaeque faces et iam male pervigil ignis.

Sic ubi per fluctus uno ratis obruta somno

conticuit, tantique maris secura iuventus

mandavere animas: solus stat puppe magister

270pervigil inscriptaque deus qui navigat alno.

Tempus erat, iunctos cum iam soror ignea Phoebi

sensit equos penitusque cavam sub luce parata

Oceani mugire domum, seseque vagantem

colligit et leviter moto fugat astra flagello:

275concilium rex triste vocat, quaeruntque gementes,

quis tripodas successor agat, quo provida laurus

transeat atque orbum vittae decus. Haud mora, cuncti

insignem fama sanctoque Melampode cretum

Thiodamanta volunt, quicum ipse arcana deorum

280partiri et visas uni sociare solebat

Amphiaraus avis, tantaeque haud invidus artis

gaudebat dici similem iuxtaque secundum.

illum ingens confundit honos inopinaque turbat

gloria et oblatas frondes submissus adorat,

285seque oneri negat esse parem cogique meretur.

sicut Achaemenius solium gentesque paternas

excepit si forte puer, cui vivere patrem

tutius, incerta formidine gaudia librat,

an fidi proceres, ne pugnet vulgus habenis,

290cui latus Euphratae, cui Caspia limina mandet,

sumere tunc arcus ipsumque onerare veretur

patris equum, visusque sibi nec sceptra capaci

sustentare manu nec adhuc implere tiaram.

Atque is ubi intorto signavit vellere crinem

295convenitque deis, hilari per castra tumultu

vadit ovans ac, prima sui documenta, sacerdos

tellurem placare parat: nec futtile maestis

id visum Danais. Geminas ergo ilicet aras

arboribus vivis et adulto caespite texi

300imperat, innumerosque deae, sua munera, flores

et cumulos frugum et quidquid novat impiger annus,

addit et intacto spargens altaria lacte

incipit: "O | hominum divumque aeterna creatrix,

quae fluvios silvasque animarum et semina mundo

305cuncta Prometheasque manus Pyrrhaeaque saxa

gignis, et impastis quae prima alimenta dedisti

mutastique viris, quae pontum ambisque vehisque:

te penes et pecudum gens mitis et ira ferarum

et volucrum requies; firmum atque immobile mundi

310robur inoccidui, te velox machina caeli

aëre pendentem vacuo, te currus uterque

circuit, o rerum media indivisaque magnis

fratribus! Ergo simul tot gentibus alma, tot altis

urbibus ac populis, subterque ac desuper una

315sufficis, astrigerumque domos Atlanta supernas

ferre laborantem nullo vehis ipsa labore:

nos tantum portare negas, nos, diva, gravaris?

Quod, precor, ignari luimus scelus? An quia plebes

externa Inachiis huc adventamus ab oris?

320Omne homini natale solum, nec te, optima, saevo

tamque humili populos deceat distinguere fine

undique ubique tuos; maneas communis et arma

hinc atque inde feras; liceat, precor, ordine belli

pugnacis efflare animas et reddere caelo.

325ne rape tam subitis spirantia corpora bustis,

ne propera: veniemus enim, quo limite cuncti,

qua licet ire via; tantum exorata Pelasgis

siste levem campum, celeres neu praecipe Parcas.

At tu, care deis, quem non manus ulla nec enses

330Sidonii, sed magna sinu Natura soluto,

ceu te Cirrhaeo meritum tumularet hiatu,

sic amplexa coit, hilaris des, oro, precatus

nosse tuos, caeloque et vera monentibus aris

concilies, et quae populis proferre parabas,

335me doceas: tibi sacra feram praesaga, tuique

numinis interpres te Phoebo absente vocabo.

Ille mihi Delo Cirrhaque potentior omni,

quo ruis, ille adytis melior locus." haec ubi dicta,

nigrantis terrae pecudes obscuraque mergit

340armenta, ac vivis cumulos undantis harenae

aggerat et vati mortis simulacra rependit.

Talia apud Graios, cum iam Mavortia contra

cornua, iam saevos fragor aereus excitat enses.

Addit acerba sonum Teumesi e vertice crinem

345incutiens acuitque tubas et sibila miscet

Tisiphone: stupet insolito clangore Cithaeron

marcidus et turres carmen non tale secutae.

iam trepidas Bellona fores armataque pulsat

limina, iam multo laxantur cardine Thebae.

350Turbat eques pedites, currus properantibus obstant,

ceu Danai post terga premant: sic omnibus alae

artantur portis septemque excursibus haerent.

Ogygiis it sorte Creon, Eteoclea mittunt

Neistae, celsas Homoloidas occupat Haemon,

355Hypsea Proetiae, celsum fudere Dryanta

Electrae, quatit Hypsistas manus Eurymedontis,

culmina magnanimus stipat Dircaea Menoeceus.

Qualis ubi aversi secretus pabula caeli

Nilus et Eoas magno bibit ore pruinas,

360scindit fontis opes septemque patentibus arvis

in mare fert hiemes; penitus cessere fugatae

Nereides dulcique timent occurrere ponto.

Tristis at inde gradum tarde movet Inacha pubes,

praecipue Eleae Lacedaemoniaeque cohortes

365et Pylii; subitum nam Thiodamanta sequuntur

augure fraudati, necdum accessere regenti.

Nec tua te, princeps tripodum, sola agmina quaerunt:

cuncta phalanx sibi deesse putat; minor ille per alas

septimus exstat apex. Liquido velut aethere nubes

370invida Parrhasiis unum si detrahat astris,

truncus honor Plaustri, nec idem riget igne reciso

axis, et incerti numerant sua sidera nautae.

Sed iam bella vocant: alias nova suggere vires,

Calliope, maiorque chelyn mihi tendat Apollo.

375fatalem populis ultro poscentibus horam

admovet atra dies, Stygiisque emissa tenebris

Mors fruitur caelo bellatoremque volando

campum operit nigroque viros invitat hiatu,

nil vulgare legens, sed quae dignissima vita

380funera, praecipuos annis animisque cruento

ungue notat; iamque in miseros pensum omne Sororum

scinditur, et Furiae rapuerunt licia Parcis.

Stat medius campis etiamnum cuspide sicca

Bellipotens, iamque hos clipeum, iam vertit ad illos

385arma ciens, aboletque domos, conubia, natos.

Pellitur et patriae et, qui mente novissimus exit,

lucis amor; tenet in capulis hastisque paratas

ira manus animosque ultra thoracas anhelos

conatur, galeaeque tremunt horrore comarum.

390Quid mirum calvisse viros? Flammantur in hostem

cornipedes niveoque rigant sola putria nimbo,

corpora ceu mixti dominis irasque sedentum

induerint: sic frena terunt, sic proelia poscunt

hinnitu tolluntque armos equitesque supinant.

395Iamque ruunt, primusque virum concurrere pulvis

incipit, et spatiis utrimque aequalibus acti

adventant mediumque vident decrescere campum.

Iam clipeus clipeis, umbone repellitur umbo,

ense minax ensis, pede pes et cuspide cuspis:

400sic obnixa acies pariter suspiria fumant,

admotaeque nitent aliena in casside cristae.

Pulcher adhuc belli vultus: stant vertice coni,

plena armenta viris, nulli sine praeside currus,

arma loco, splendent clipei pharetraeque decorae

405cingulaque et nondum deforme cruoribus aurum.

at postquam rabies et vitae prodiga virtus

emisere animos, non tanta cadentibus Haedis

aëriam Rhodopen solida nive verberat Arctos,

nec fragor Ausoniae tantus, cum Iuppiter omni

410arce tonat, tanta quatitur nec grandine Syrtis,

cum Libyae Boreas Italos niger attulit imbres.

Exclusere diem telis, stant ferrea caelo

nubila, nec iaculis artatus sufficit aër.

Hi pereunt missis, illi redeuntibus hastis,

415concurrunt per inane sudes et mutua perdunt

vulnera, concurrunt hastae, stridentia fundae

saxa pluunt, volucres imitantur fulgura glandes

et formidandae non una morte sagittae.

non locus ad terram telis: in corpora ferrum

420omne cadit; saepe ignari perimuntque caduntque.

Casus agit virtutis opus: nunc turba recedit,

nunc premit, ac vicibus tellurem amittit et aufert.

Ut ventis nimbisque minax cum solvit habenas

Iuppiter alternoque adfligit turbine mundum:

425stat caeli diversa acies, nunc fortior Austri,

nunc Aquilonis hiems, donec pugnante procella

aut nimiis hic vicit aquis, aut ille sereno.

Principium pugnae turmas Asopius Hypseus

Oebalias - namque hae magnum et gentile tumentes

430Euboicum duris rumpunt umbonibus agmen -

reppulit erepto cunei ductore Menalca.

Hic et mente Lacon, crudi torrentis alumnus

- nec turpavit avos -, hastam ultra pectus euntem,

ne pudor in tergo, per et ossa et viscera retro

435extrahit atque hosti dextra labente remittit

sanguineam: dilecta genis morientis oberrant

Taygeta et pugnae laudataque pectora matri.

Phaedimon Iasiden arcu Dircaeus Amyntas

destinat: heu celeres Parcae! Iam palpitat arvis

440Phaedimus, et certi nondum tacet arcus Amyntae.

Abstulit ex umero dextram Calydonius Agreus

Phegeos: illa suum terra tenet improba ferrum

et movet; extimuit sparsa inter tela iacentem

praegrediens truncamque tamen percussit Acoetes.

445Iphin atrox Acamas, Argum ferus impulit Hypseus,

stravit Abanta Pheres, diversaque vulnera flentes

Iphis eques, pedes Argus, Abas auriga iacebant.

Inachidae gemini geminos e sanguine Cadmi

occultos galeis - saeva ignorantia belli -

450perculerant ferro; sed dum spolia omnia caesis

eripiunt, videre nefas, et maestus uterque

respicit ad fratrem pariterque errasse queruntur.

Cultor Ion Pisae cultorem Daphnea Cirrhae

turbatis prostravit equis; hunc laudat ab alto

455Iuppiter, hunc tardus frustra miseratur Apollo.

Ingentis Fortuna viros illustrat utrimque

sanguine in adverso: Danaos Cadmeius Haemon

sternit agitque, furens sequitur Tyria agmina Tydeus;

Pallas huic praesens, illum Tirynthius implet.

460Qualiter hiberni summis duo montibus amnes

franguntur geminaque cadunt in plana ruina:

contendisse putes, uter arva arbustaque tollat

altius aut superet pontis; et cum una receptas

confundit iam vallis aquas, sibi quisque superbus

465ire cupit, pontoque negant descendere mixti.

Ibat fumiferam quatiens Onchestius Idas

lampada per medios turbabatque agmina Graium,

igne viam rumpens; magno quem comminus ictu

Tydeos hasta feri dispulsa casside fixit.

470Ille ingens in terga iacet, stat fronte superstes

lancea, collapsae veniunt in tempora flammae.

prosequitur Tydeus: "Saevos ne dixeris Argos,

igne tuo, Thebane, - rogum concedimus - arde!"

Inde, velut primo tigris gavisa cruore

475per totum cupit ire pecus, sic Aona saxo,

ense Pholum, Chromin ense, duos Helicaonas hasta

transigit, Aegaeae Veneris quos Maera sacerdos

ediderat prohibente dea; vos praeda cruenti

Tydeos, it saevas etiamnum mater ad aras.

480Nec minus Herculeum contra vagus Haemona ducit

sanguis: inexpleto rapitur per milia ferro,

nunc tumidae Calydonis opes, nunc torva Pylenes

agmina, nunc maestae fundens Pleuronis alumnos,

donec in Olenium fessa iam cuspide Buten

485incidit. Hunc turmis obuersum et abire vetantem

adgreditur; puer ille, puer malasque comamque

integer, ignaro cui tunc Thebana bipennis

in galeam librata venit: funduntur utroque

tempora dividuique cadunt in bracchia crines,

490et non hoc metuens inopino limine vita

exsilvit. Tunc flavum Hypanin flavumque Politen

- ille genas Phoebo, crinem hic pascebat Iaccho:

saevus uterque deus -, victis Hyperenora iungit

conversumque fuga Damasum; sed lapsa per armos

495hasta viri trans pectus abit parmamque tenenti

excutit et summa fugiens in cuspide portat.

Sterneret adversos etiamnum Ismenius Haemon

Inachidas - nam tela regit virisque ministrat

Amphitryoniades -, saevum sed Tydea contra

500Pallas agit. Iamque adverso venere favore

comminus, et placido prior haec Tirynthius ore:

"Fida soror, quaenam hunc belli caligine nobis

congressum fortuna tulit? Num regia Iuno

hoc molita nefas? Citius me fulmina contra

505- infandum! - ruere et magno bellare parenti

aspiciat. Genus huic... Sed mitto agnoscere, quando

tu diversa foves, nec si ipsum comminus Hyllum

Tydeos hasta tui Stygioque ex orbe remissum

Amphitryona petat; teneo aeternumque tenebo

510quantum haec diva manus, quotiens sudaverit aegis

ista mihi, duris famulus dum casibus omnis

lustro vagus terras; ipsa heu! comes invia mecum

Tartara, ni superos Acheron excluderet, isses.

Tu patriam caelumque mihi, quis tanta relatu

515aequet? habe totas, si mens exscindere, Thebas.

Cedo equidem veniamque precor". Sic orsus abibat.

Pallada mulcet honos: rediit ardore remisso

vultus et erecti sederunt pectoris angues.

Sensit abesse deum, levius Cadmeius Haemon

520tela rotat nulloque manum cognoscit in ictu.

Tunc magis atque magis vires animusque recedunt,

nec pudor ire retro; cedentem Acheloius heros

impedit, et librans uni sibi missile telum

direxit iactus, summae qua margine parmae

525ima sedet galea et iuguli vitalia lucent.

Nec frustrata manus, mortemque invenerat hasta;

sed prohibet paulumque umeri libare sinistri

praebuit et merito parcit Tritonia fratri.

Ille tamen nec stare loco nec comminus ire

530amplius aut vultus audet perferre cruenti

Tydeos, aegra animo vis ac fiducia cessit.

Qualis saetigeram Lucana cuspide frontem

strictus aper, penitus cui non infossa cerebro

vulnera, nec felix dextrae tenor, in latus iras

535frangit, et expertae iam non venit obvius hastae.

Ecce ducem turmae certa indignatus in hostem

spicula felici Prothoum torquere lacerto,

turbidus Oenides una duo corpora pinu,

cornipedemque equitemque, ferit: ruit ille ruentem

540in Prothoum lapsasque manu quaerentis habenas

in vultus galeam clipeumque in pectora calcat,

saucius extremo donec cum sanguine frenos

respuit et iuncta domino cervice recumbit.

Sic ulmus vitisque, duplex iactura colenti,

545Gaurano de monte cadunt, sed maestior ulmus

quaerit utrumque nemus, nec tam sua bracchia labens

quam gemit assuetas invitaque proterit uvas.

Sumpserat in Danaos Heliconius arma Corymbus,

ante comes Musis, Stygii cui conscia pensi

550ipsa diu positis letum praedixerat astris

Uranie. cupit ille tamen pugnasque virosque,

forsitan ut caneret; longa iacet ipse canendus

laude, sed amissum mutae flevere sorores.

Pactus Agenoream primis Atys ibat ab annis

555Ismenen, Tyrii iuvenis non advena belli.

Quamuis Cirrha domus, soceros nec tristibus actis

aversatus erat; sponsam quin castus amanti

squalor et indigni commendat gratia luctus.

Ipse quoque egregius, nec pectora virginis illi

560diversa, inque vicem, sineret fortuna, placebant.

bella vetant taedas, iuvenique hinc maior in hostes

ira; ruit primis immixtus et agmina Lernae

nunc pedes ense vago, prensis nunc celsus habenis,

ceu spectetur, agit. Triplici velaverat ostro

565surgentes etiamnum umeros et levia mater

pectora; nunc auro phaleras auroque sagittas

cingulaque et manicas, ne coniuge vilior iret,

presserat et mixtum cono crispaverat aurum.

talibus heu! fidens vocat ultro in proelia Graios.

570ac primum in facilis grassatus cuspide turmas

arma refert sociis et in agmina fida peracta

caede redit. Sic Hyrcana leo Caspius umbra

nudus adhuc nulloque iubae flaventis honore

terribilis magnique etiamnum sanguinis insons,

575haud procul a stabulis captat custode remoto

segne pecus teneraque famem consumit in agna.

Mox ignotum armis ac solo corpore mensus

Tydea non timuit, fragilique lacessere telo

saepius infrendentem aliis aliosque sequentem

580ausus erat. Tandem invalidos Aetolus ad ictus

forte refert oculos et formidabile ridens:

"Iamdudum video, magnum cupis, improbe, leti

nomen" ait; simul audacem non ense nec hasta

dignatus leviter digitis imbelle solutis

585abiecit iaculum: latebras tamen inguinis alte

missile, ceu totis intortum viribus, hausit.

Praeterit haud dubium fati et spoliare superbit

Oenides. "Neque enim has Marti aut tibi, bellica Pallas,

exuvias figemus" ait, "procul arceat ipsum

590ferre pudor; vix, si bellum comitata relictis

Deipyle thalamis, illi illaudanda tulissem."

sic ait, et belli maiora ad praemia mente

ducitur: innumeris veluti leo forte potitus

caedibus imbellis vitulos mollesque iuvencas

595transmittit: magno furor est in sanguine mergi,

nec nisi regnantis cervice recumbere tauri.

At non semianimi clamore Menoecea lapsus

fallit Atys: praevertit equos curruque citato

desilit: instabat pubes Tegeaea iacenti,

600nec prohibent Tyrii. "Pudeat, Cadmea iuventus,

terrigenas mentita patres! Quo tenditis" inquit,

"degeneres? meliusne iacet pro sanguine nostro

hospes Atys? Tantum hospes adhuc et coniugis ultor

infelix nondum iste suae; nos pignora tanta

605prodimus?" Insurgunt iusto firmata pudore

agmina, cuique suae rediere in pectora curae.

Interea thalami secreta in parte sorores,

par aliud morum miserique innoxia proles

Oedipodae, varias miscent sermone querelas.

610Nec mala quae iuxta, sed longa ab origine fati,

haec matris taedas, oculos ast illa paternos,

altera regnantem, profugum gemit altera fratrem,

bella ambae. gravis hinc misti cunctatio voti:

nutat utroque timor, quemnam hoc certamine victum,

615quem vicisse velint: tacite praeponderat exsul.

sic Pandioniae repetunt ubi fida volucres

hospitia atque larem bruma pulsante relictum,

stantque super nidos veterisque exordia fati

adnarrant tectis, it truncum ac flebile murmur

620verba putant, voxque illa tamen non dissona verbis.

Atque ibi post lacrimas et longa silentia rursus

inchoat Ismene: "Quisnam hic mortalibus error?

Quae decepta fides? Curam invigilare quieti

claraque per somnos animi simulacra reverti?

625Ecce ego, quae thalamos, nec si pax alta maneret,

tractarem sensu - pudet heu! -, conubia vidi

nocte, soror; sponsum unde mihi sopor attulit amens

vix notum visu? Semel his in sedibus illum,

dum mea nescio quo spondentur foedera pacto,

630respexi non sponte, soror. Turbata repente

omnia cernebam, subitusque intercidit ignis,

meque sequebatur rabido clamore reposcens

mater Atyn. Quaenam haec dubiae praesagia cladis?

Nec timeo, dum tuta domus milesque superstes

635Doricus et tumidos liceat componere fratres".

Talia nectebant, subito cum pigra tumultu

expavit domus, et multo sudore receptus

fertur Atys, servans animam iam sanguine nullo,

cui manus in plaga, dependet languida cervix

640exterior clipeo, crinesque a fronte supini.

Prima videt caramque tremens Iocasta vocabat

Ismenen: namque hoc solum moribunda precatur

vox generi, solum hoc gelidis iam nomen inerrat

faucibus. exclamant famulae, tollebat in ora

645virgo manus, tenuit saevus pudor; attamen ire

cogitur, indulget summum hoc Iocasta iacenti,

ostenditque offertque. quater iam morte sub ipsa

ad nomen visus defectaque fortiter ora

sustulit; illam unam neglecto lumine caeli

650aspicit et vultu non exsatiatur amato.

Tunc quia nec genetrix iuxta positusque beata

morte pater, sponsae munus miserabile tradunt

declinare genas; ibi demum teste remoto

fassa pios gemitus lacrimasque in lumina fudit.

655Dumque ea per Thebas, aliis serpentibus ardens

et face mutata bellum integrabat Enyo.

Arma volunt, primos veluti modo comminus ictus

sustulerint omnisque etiamnum luceat ensis.

Eminet Oenides. Quamuis et harundine certa

660Parthenopaeus agat, morientumque ora furenti

Hippomedon proculcet equo, Capaneaque pinus

iam procul Aoniis volet agnoscenda catervis:

Tydeos illa dies, illum fugiuntque tremuntque

clamantem: "Quo terga datis? licet ecce peremptos

665ulcisci socios maestamque rependere noctem.

Ille ego inexpletis solus qui caedibus hausi

quinquaginta animas: totidem, totidem heia gregatim

ferte manus! nulline patres, nulline iacentum

unanimi fratres? Quae tanta oblivio luctus?

670Quam pudet Inachias contentum abiisse Mycenas!

Hine super Thebis? Haec robora regis? Ubi autem

egregius dux ille mihi?" Simul ordine laevo

ipsum exhortantem cuneos capitisque superbi

insignem fulgore videt; nec segnius ardens

675occurrit, niveo quam flammiger ales olori

imminet et magna trepidum circumligat umbra.

Tunc prior: "Aoniae rex o iustissime gentis,

imus in arma palam tandemque ostendimus enses,

an noctem et solitas placet exspectare tenebras?"

680ille nihil contra, sed stridula cornus in hostem

it referens mandata ducis, quam providus heros

iamiam in fine viae percussam obliquat, et ipse

telum ingens avide et quanto non ante lacerto

impulit: ibat atrox finem positura duello

685lancea. Convertere oculos utrimque faventis

Sidonii Graique dei; crudelis Erinys

obstat et infando differt Eteoclea fratri:

cuspis in armigerum Phlegyan peccavit. Ibi ingens

pugna virum, stricto nam saevior irruit ense

690Aetolus, retroque datum Thebana tegebant

arma ducem. sic densa lupum iam nocte sub atra

arcet ab apprenso pastorum turba iuvenco;

improbus erigitur contra, nec cura vetantes

impetere: illum, illum, semel in quem venerat, urget.

695Non secus obiectas acies turbamque minorem

dissimulat transitque manu; tamen ora Thoantis,

pectora Deilochi, Clonii latus, ilia torvi

perforat Hippotadae; truncis sua membra remittit

interdum galeasque rotat per nubila plenas.

700Et iam corporibus sese spoliisque cadentum

clauserat; unum acies circum consumitur, unum

omnia tela vovent: summis haec ossibus haerent,

pars frustrata cadunt, partem Tritonia vellit,

multa rigent clipeo. Densis iam consitus hastis

705ferratum quatit umbo nemus, tergoque fatiscit

atque umeris gentilis aper; nusquam ardua coni

gloria, quique apicem torvae Gradivus habebat

cassidis, haut laetum domino ruit omen: inusta

temporibus nuda aera sedent, circumque sonori

710vertice percusso volvuntur in arma molares.

Iam cruor in galea, iam saucia proluit ater

pectora permixtus sudore et sanguine torrens.

Respicit hortantes socios et Pallada fidam,

longius opposita celantem lumina parma:

715ibat enim magnum lacrimis inflectere patrem.

Ecce secat Zephyros ingentem fraxinus iram

fortunamque ferens, teli non eminet auctor:

Astacides Melanippus erat, nec prodidit ipse,

et vellet latuisse manum, sed gaudia turmae

720monstrabant trepidum; nam flexus in ilia Tydeus

submissum latus et clipei laxaverat orbem.

Clamorem Aonii miscent gemitumque Pelasgi,

obiectantque manus indignantemque tuentur.

Ille per oppositos longe rimatus amarum

725Astaciden, totis animae se cogit in ictum

reliquiis telumque iacit, quod proximus Hopleus

praebuerat: perit expressus conamine sanguis.

tunc tristes socii cupidum bellare - quis ardor! -

et poscentem hastas mediaque in morte negantem

730exspirare trahunt, summique in margine campi

effultum gemina latera inclinantia parma

ponunt, ac saevi rediturum ad proelia Martis

promittunt flentes. Sed et ipse recedere caelum

ingentesque animos extremo frigore labi

735sensit, et innixus terrae: "Miserescite" clamat,

Inachidae: non ossa precor referantur ut Argos

Aetolumve larem; nec enim mihi cura supremi

funeris: odi artus fragilemque hunc corporis usum,

desertorem animi. Caput, o caput, o mihi si quis

740apportet, Melanippe, tuum! nam volveris arvis,

fido equidem, nec me virtus suprema fefellit.

i, precor, Argei si quid tibi sanguinis umquam,

Hippomedon, vade, o primis puer inclite bellis

Arcas, et Argolicae Capaneu iam maxime turmae".

745Moti omnes, sed primus abit primusque repertum

Astaciden medio Capaneus e pulvere tollit

spirantem laevaque super cervice reportat,

terga cruentantem concussi vulneris unda:

qualis ab Arcadio rediit Tirynthius antro

750captivumque suem clamantibus intulit Argis.

Erigitur Tydeus vultuque occurrit et amens

laetitiaque iraque, ut singultantia vidit

ora trahique oculos seseque agnovit in illo,

imperat abscisum porgi, laevaque receptum

755spectat atrox hostile caput, gliscitque tepentis

lumina torva videns et adhuc dubitantia figi.

Infelix contentus erat: plus exigit ultrix

Tisiphone; iamque inflexo Tritonia patre

venerat et misero decus immortale ferebat,

760atque illum effracti perfusum tabe cerebri

aspicit et vivo scelerantem sanguine fauces

- nec comites auferre valent -: stetit aspera Gorgon

crinibus emissis rectique ante ora cerastae

velavere deam; fugit aversata iacentem,

765nec prius astra subit, quam mystica lampas et insons

Elisos multa purgavit lumina lympha.