STATIVS ABASCANTO SVO SALVTEM
Omnibus adfectibus prosequenda sunt bona exempla, cum publice prosint. Pietas quam Priscillae tuae praestas et morum tuorum pars et nulli non conciliare te, praecipue marito, potest. Vxorem enim uiuam amare uoluptas est, defunctam religio. Ego tamen huic operi non ut unus e turba nec tantum quasi officiosus adsilui. Amauit enim Vxorem meam Priscilla et amando fecit mihi illam probatiorem; post hoc ingratus sum si lacrimas tuas transeo. Praeterea latus omne diuinae domus semper demereri pro mea mediocritate conitor. Nam qui bona fide deos colit amat et sacerdotes. Sed quamuis propiorem usum amicitiae tuae iampridem cuperem, mallem tamen nondum inuenisse materiam.
I
EPICEDION IN PRISCILLAM ABASCANTI VXOREM
Sī mănŭs aūt sĭmĭlīs dŏcĭlīs mĭhĭ fīngĕrĕ cērās
aūt ĕbŭr īmprēssīs aūrūmve ănĭmārĕ fĭgūrīs.
hīnc, Prīscīllă, tŭō sōlātĭă grātă mărītō
cōncĭpĕrēm. nāmque ēgrĕgĭā pĭĕtātĕ mĕrētūr
ūt vĕl Ăpēllēō vūltūs sīgnātă cŏlōrĕ,
Phīdĭăcā vēl nātă mănū rēddārĕ dŏlēntī.
sīc aūfērrĕ rŏgīs ūmbrām cōnātŭr, ĕt īngēns
cērtāmēn cūm Mōrtĕ gĕrīt, cūrāsquĕ fătīgāt
ārtĭfĭcum īnque ōmnī tē quaērĭt ămārĕ mĕtāllō.
sēd mōrtālĭs hŏnōs, ăgĭlīs quēm dēxtră lăbōrāt.
nōs tĭbĭ, laūdātī iŭvĕnīs rārīssĭmă cōniūnx,
lōngă nĕc ōbscūrūm fīnēm lātūră pĕrēnnī
tēmptāmūs dărĕ iūstă lўrā, mŏdŏ dēxtĕr Ăpōllŏ
quīquĕ vĕnīt iūnctō mĭhĭ sēmpĕr Ăpōllĭnĕ Caēsār
ānnŭăt: haūt ălĭō mĕlĭūs cōndērĕ sĕpūlcrō.
Sēră quĭdēm tāntō strŭĭtūr mĕdĭcīnă dŏlōrī,
āltĕră cūm vŏlŭcrīs Phoēbī rŏtă tōrquĕăt ānnūm;
sēd cūm plāgă rĕcēns ĕt ădhūc īn vūlnĕrĕ prīmō
nīgră dŏmūs, quīs tūm mĭsĕrās āccēssŭs ăd aūrēs
cōniŭgĭs ōrbātī? tūnc flēre ēt scīndĕrĕ vēstēs
ēt fămŭlōs lāssārĕ grĕgēs ēt vīncĕrĕ plānctūs
Fātăque ĕt īniūstōs răbĭdīs pūlsārĕ quĕrēlīs
caēlĭcŏlās sōlāmĕn ĕrāt. lĭcĕt īpsĕ lĕvāndōs
ād gĕmĭtūs sīlvīs cŏmĭtātŭs ĕt āmnĭbŭs Ōrpheūs
āffŏrĕt ātque ōmnīs părĭtēr mātērtĕră vātēm,
ōmnĭs Ăpōllĭnĕūs tĕgĕrēt Bācchīquĕ săcērdōs:
nīl cāntūs, nīl fīlă dĕīs pāllēntĭs Ăvērnī
Eūmĕnĭdūmque aūdītă cŏmīs mūlcērĕ vălērēnt:
tāntŭs ĭn āttŏnĭtō rēgnābāt pēctŏrĕ lūctūs!
nūnc ĕtĭam ād tāctūs rĕfŭgīt iām plānă cĭcātrīx,
dūm cănĭmūs, grăvĭbūsque ŏcŭlīs ūxōrĭŭs īnstāt
īmbĕr. hăbēntnĕ pĭōs ĕtĭāmnum haēc lūmĭnă flētūs?
mīră fĭdēs! cĭtĭūs gĕnĕtrīx Sĭpўlēă fĕrētūr
ēxhaūsīssĕ gĕnās, cĭtĭūs Tīthōnĭdă maēstī
dēfĭcĭēnt rōrēs aūt ēxsătĭātă fătīscēt
mātĕr Ăchīllēīs hĭĕmēs āffrāngĕrĕ būstīs.
mācte ănĭmī! nŏtăt īstă dĕūs, quī flēctĭt hăbēnās
ōrbĭs ĕt hūmānōs prŏpĭōr Iŏvĕ dīgĕrĭt āctūs,
maērēntēmquĕ vĭdēt lēctīque ārcānă mĭnīstrī.
hīnc ĕtĭām dŏcŭmēntă căpīt, quōd dīlĭgĭs ūmbrām
ēt cŏlĭs ēxsĕquĭās. hīc ēst cāstīssĭmŭs ārdōr,
hīc ămŏr ā dŏmĭnō mĕrĭtūs cēnsōrĕ prŏbārī.
Nēc mīrūm, sī vōs cōllātō pēctŏrĕ mīxtōs
iūnxĭt ĭnābrūptā Cōncōrdĭă lōngă cătēnā.
īllă quĭdēm nūptūmquĕ prĭōr taēdāsquĕ mărītō
pāssa ălĭō, sēd tē ceū vīrgĭnĭtātĕ iŭgātūm
vīscĕrĭbūs tōtīs ănĭmāque āmplēxă fŏvēbāt;
quālĭtĕr aēquaēvō sŏcĭātām pālmĭtĕ vītēm
ūlmŭs ămāt mīscētquĕ nĕmūs dītēmquĕ prĕcātūr
aūtūmnum ēt cārīs gaūdēt rĕdĭmītă răcēmīs.
Laūdāntūr prŏăvīs seū pūlchraē mūnĕrĕ fōrmaē
quaē mōrūm cărŭērĕ bŏnīs, fālsaēquĕ pŏtēntēs
laūdĭs ĕgēnt vēraē: tĭbĭ quāmquam ĕt ŏrīgŏ nĭtērēt
ēt fēlīx spĕcĭēs mūltūmque ōptāndă mărītīs,
ēx tē māiŏr hŏnōs, ūnūm nōvīssĕ cŭbīlĕ,
ūnūm sēcrētīs ăgĭtārĕ sŭb ōssĭbŭs īgnēm.
īllūm nēc Phrўgĭūs vĭtĭāssēt rāptŏr ămōrēm
Dūlĭchĭīvĕ prŏcī nēc quī frātērnŭs ădūltēr
cāstă Mўcēnaēō cōnūbĭă pōllŭĭt aūrō.
sī Băbўlōnŏs ŏpēs, Lŷdaē sī pōndĕră gāzaē
Īndōrūmquĕ dărēs Sērūmque Ărăbūmquĕ pŏtēntēs
dīvĭtĭās, māllēt cūm paūpērtātĕ pŭdīcā
īntĕmĕrātă mŏrī vītāmquĕ rĕpēndĕrĕ fāmaē.
nēc frōns trīstĕ rĭgēns nĭmĭūsque īn mōrĭbŭs hōrrōr,
sēd sīmplēx hĭlărīsquĕ fĭdēs ēt mīxtă pŭdōrī
grātĭă. quōd si āncēps mĕtŭs ād māiōră vŏcāssēt,
īllă vĕl ārmĭfĕrās prō cōniŭgĕ laētă cătērvās
fūlmĭnĕōsque īgnēs mĕdĭīquĕ pĕrīcŭlă pōntī
ēxcĭpĕrēt. mĕlĭūs, quōd nōn ādvērsă prŏbārūnt,
quaē tĭbĭ cūră tŏrī, quāntūs prō cōniŭgĕ pāllōr.
sēd mĕlĭōrĕ vĭā dēxtrōs tŭă vōtă mărītō
prōmĕrŭērĕ dĕōs, dūm nōctĕ dĭēquĕ fătīgās
nūmĭnă, dūm cūnctīs sūpplēx ādvōlvĕrĭs ārīs
ēt mītēm gĕnĭūm dŏmĭnī praēsēntĭs ădōrās.
Aūdīta ēs, vēnītquĕ grădū Fōrtūnă bĕnīgnō.
vīdīt quīppĕ pĭī iŭvĕnīs nāvāmquĕ quĭētēm
īntāctāmquĕ fĭdēm sūccīnctăquĕ pēctŏră cūrīs
ēt vĭgĭlēs sēnsūs ēt dīgna ēvōlvĕrĕ tāntās
sōbrĭă cōrdă vĭcēs, vīdīt quī cūnctă sŭōrūm
nōvĭt ĕt īnspēctīs āmbīt lătŭs ōmnĕ mĭnīstrīs.
nēc mīrūm: vĭdĕt īlle ōrtūs ŏbĭtūsquĕ, quĭd Aūstēr,
quīd Bŏrĕās hībērnŭs ăgāt, fērrīquĕ tŏgaēquĕ
cōnsĭlĭa ātque īpsām mēntēm prŏbăt. īllĕ iŭbātīs
mōlem īmmēnsam ŭmĕrīs ēt vīx trāctābĭlĕ pōndūs
īmpŏsŭīt (nĕc ĕnīm nŭmĕrōsĭŏr āltĕră sācrā
cūră dŏmō): māgnūm lātē dīmīttĕre ĭn ōrbēm
Rōmŭlĕī māndātă dŭcīs, vīrēsquĕ mŏdōsquĕ
īmpĕrĭī trāctārĕ mănū; quaē laūrŭs ăb Ārctō,
quīd văgŭs Eūphrātēs, quīd rīpă bĭnōmĭnĭs Hīstrī,
quīd Rhēnī vēxīllă fĕrānt, quāntum ūltĭmŭs ōrbīs
cēssĕrĭt ēt rĕfŭgō cīrcūmsŏnă gūrgĭtĕ Thūlē
(ōmnĭă nām laētās pīla āttōllēntĭă frōndēs,
nūllăquĕ fāmōsā sīgnātūr lāncĕă pēnnā);
praētĕrĕā, fīdōs dŏmĭnūs sī dīvĭdăt ēnsēs,
pāndĕrĕ, quīs cēntūm vălĕāt frēnārĕ, mănīplōs
īntēr mīssŭs ĕquēs, quīs praēcēpīssĕ cŏhōrtī,
quēm dĕcĕāt clārī praēstāntĭŏr ōrdŏ trĭbūnī,
quīsnām frēnĭgĕraē sīgnūm dărĕ dīgnĭŏr ālaē;
mīlle ĕtĭām praēnōssĕ vĭcēs, ān mērsĕrĭt āgrōs
Nīlŭs, ăn īmbrĭfĕrō Lĭbўē sūdāvĕrĭt Aūstrō:
cūnctăquĕ sī nŭmĕrēm, nōn plūra īntērprĕtĕ vīrgā
nūntĭăt ēx cēlsīs ālēs Tĕgĕātĭcŭs āstrīs,
quaēquĕ cădīt lĭquĭdās Iūnōnĭă vīrgŏ pĕr aūrās
ēt pīctūrātō plŭvĭūm lĭgăt āĕră gŷrō,
quaēquĕ tŭās laūrūs vŏlŭcrī, Gērmānĭcĕ, cūrsū
Fāmă vĕhīt praēgrēssă dĭēm tārdūmquĕ sŭb āstrīs
Ārcăda ĕt īn mĕdĭō līnquīt Thaūmāntĭdă caēlō.
Quālēm tē sŭpĕrī, Prīscīlla, hŏmĭnēsquĕ bĕnīgnō
āspēxērĕ dĭē, cūm prīmum īngēntĭbŭs āctīs
ādmōtūs cōniūnx! vīcīstī gaūdĭă paēnĕ
īpsĭŭs, ēffūsō dūm pēctŏrĕ prōnă săcrātōs
āntĕ pĕdēs ăvĭdē dŏmĭnī tām māgnă mĕrēntīs
vōlvĕrĭs. Āŏnĭō nōn sīc īn vērtĭcĕ gaūdēt,
quām pătĕr ārcānī praēfēcĭt hĭātĭbŭs āntrī
Dēlĭŭs, aūt prīmī cuī iūs vĕnĕrābĭlĕ thŷrsī
Bācchŭs ĕt āttŏnĭtaē trĭbŭīt vēxīllă cătērvaē.
nēc tămĕn hīnc mūtātă quĭēs prŏbĭtāsvĕ sĕcūndīs
īntŭmŭīt: tĕnŏr īdem ănĭmō mōrēsquĕ mŏdēstī
fōrtūnā crēscēntĕ mănēnt. fŏvĕt ānxĭă cūrās
cōniŭgĭs hōrtātūrquĕ sĭmūl flēctītquĕ lăbōrēs.
īpsă dăpēs mŏdĭcās ēt sōbrĭă pōcŭlă trādīt,
ēxēmplūmque ăd ĕrīlĕ mŏnēt, vĕlŭt Āpŭlă cōniūnx
āgrĭcŏlaē pārcī vēl sōle īnfēctă Săbīnō,
quaē vĭdĕt ēmĕrĭtī iām prōspēctāntĭbŭs āstrīs
tēmpŭs ădēssĕ vĭrī, prŏpĕrē mēnsāsquĕ tŏrōsquĕ
īnstrŭĭt ēxspēctātquĕ sŏnūm rĕdĕūntĭs ărātrī.
pārvă lŏquōr. tēcūm gĕlĭdās cŏmĕs īllă pĕr Ārctōs
Sārmătĭcāsque hĭĕmēs Hīstrūmque ēt pāllĭdă Rhēnī
frīgŏră, tēcum ōmnēs ănĭmō dūrātă pĕr aēstūs
ēt, sī cāstră dărēnt, vēllēt gēstārĕ phărētrās,
vēllĕt Ămāzŏnĭā lătŭs īntērclūdĕrĕ pēltā,
dūm tē pūlvĕrĕā bēllōrūm nūbĕ vĭdērēt
Caēsărĕī prŏpĕ fūlmĕn ĕquī dīvīnăquĕ tēlă
vībrāntem ēt māgnaē spārsūm sūdōrĭbŭs hāstaē.
Hāctĕnŭs ālmă chĕlŷs. tēmpūs nūnc pōnĕrĕ frōndēs,
Phoēbĕ, tŭās maēstāquĕ cŏmām dāmnārĕ cŭprēssō.
Quīsnam īmpācātā cōnsānguĭnĭtātĕ lĭgāvīt
Fōrtūnam Īnvĭdĭāmquĕ dĕūs? quīs iūssĭt ĭnīquās
aētērnūm bēllārĕ dĕās? nūllāmnĕ nŏtābīt
īllă dŏmūm, tōrvō quām nōn haēc lūmĭnĕ fīgāt
prōtĭnŭs ēt saēvā prōtūrbēt gaūdĭă dēxtrā?
flōrēbānt hĭlărēs īncōncūssīquĕ pĕnātēs:
nīl maēstūm. quĭd ĕnīm, quāmvīs īnfīdă lĕvīsquĕ,
Caēsărĕ tām dēxtrō pōssēt Fōrtūnă tĭmērī?
īnvēnērĕ vĭām līvēntĭă Fātă, pĭūmquĕ
īntrāvīt vīs saēvă lărēm. sīc plēnă mălīgnō
ādflāntūr vīnētă Nŏtō, sīc āltă sĕnēscīt
īmbrĕ sĕgēs nĭmĭō, răpĭdaē sīc ōbvĭă pūppī
īnvĭdĕt ēt vēlīs ādnūbĭlăt aūră sĕcūndīs:
cārpĭtŭr ēxĭmĭūm fātō Prīscīllă dĕcōrēm;
quālĭtĕr āltă cŏmām sīlvārūm glōrĭă pīnūs
seū Iŏvĭs īgnĕ mălō seū iām rādīcĕ sŏlūtā
dēfĭcĭt ēt nūllī spŏlĭātă rĕmūrmŭrăt aūraē.
quīd prŏbĭtās aūt cāstă fĭdēs, quīd nūmĭnă prōsūnt
cūltă dĕūm? fūrvaē mĭsĕrām cīrcum ūndĭquĕ lētī
vāllāvērĕ plăgaē, tēndūntūr dūră sŏrōrūm
līcĭa ĕt ēxāctī sŭpĕrēst pārs ūltĭmă fīlī.
nīl fămŭlī coētūs, nīl ārs ŏpĕrōsă mĕdēntūm
aūxĭlĭātă mălīs; cŏmĭtēs tămĕn ūndĭquĕ fīctō
spēm sĭmŭlānt vūltū, flēntēm nŏtăt īllă mărītūm.
īllĕ mŏdo īnfērnaē nēquīquām flūmĭnă Lēthēs
īncōrrūptă rŏgāt, nūnc ānxĭŭs ōmnĭbŭs ārīs
īllăcrĭmāt sīgnātquĕ fŏrēs ēt pēctŏrĕ tērgēt
līmĭnă; nūnc māgnī vŏcăt ēxōrābĭlĕ nūmēn
Caēsărĭs. heū dūrūs fātī tĕnŏr! ēstnĕ quŏd īllī
nōn lĭcĕāt? quāntaē pŏtĕrānt mōrtālĭbŭs ānnīs
āccēssīssĕ mŏraē sī tū, pătĕr, ōmnĕ tĕnērēs
ārbĭtrĭūm! caēcō gĕmĕrēt Mōrs clūsă bărāthrō
lōngĭŭs ēt văcŭaē pŏsŭīssēnt stāmĭnă Pārcaē.
Iāmquĕ cădūnt vūltūs ŏcŭlīsquĕ nŏvīssĭmŭs ērrōr
ōbtūnsaēque aūrēs, nĭsĭ cūm vōx sōlă mărītī
nōscĭtŭr; īllum ūnūm mĕdĭā dē mōrtĕ rĕvērsă
mēns vĭdĕt, īllum aēgrīs cīrcūmdāt fōrtĭtĕr ūlnīs
īmmōtās ōbvērsă gĕnās, nēc sōlĕ sŭprēmō
lūmĭnă, sēd dūlcī māvūlt sătĭārĕ mărītō.
Tūm sīc ūnănĭmūm mŏrĭēns sōlātŭr ămāntēm:
"pārs ănĭmaē vīctūră mĕaē, cuī līnquĕrĕ pōssīm
ō | ŭtĭnām, quōs dūră mĭhī răpĭt Ātrŏpŏs, ānnōs:
pārcĕ, prĕcōr, lăcrĭmīs, saēvō nē cōncŭtĕ plānctū
pēctŏră, nēc crŭcĭā fŭgĭēntēm cōniŭgĭs ūmbrām.
līnquo ĕquĭdēm thălămōs, sālvō tămĕn ōrdĭnĕ mōrtīs,
quōd prĭŏr: ēxēgī lōngā pŏtĭōră sĕnēctā
tēmpŏră; vīdi ōmnī prīdēm tē flōrĕ nĭtēntēm,
vīdi āltaē prŏpĭūs prŏpĭūsque āccēdĕrĕ dēxtraē.
nōn īn tē Fātīs, nōn iām caēlēstĭbŭs ūllīs
ārbĭtrĭūm: mēcum īstă fĕrō. tū līmĭtĕ coēptō
tēndĕ lĭbēns sācrūmquĕ lătūs gĕnĭūmquĕ pŏtēntēm
īrrĕquĭētŭs ămā. nūnc, quōd cŭpĭs īpsĕ iŭbērī,
dā Căpĭtōlīnīs aētērnūm sēdĭbŭs aūrūm,
quō nĭtĕāt sācrī cēntēnō pōndĕrĕ vūltūs
Caēsărĭs ēt prŏprĭaē sīgnēt cūltrīcĭs ămōrēm.
sīc ĕgŏ nēc Fŭrĭās nēc dētĕrĭōră vĭdēbō
Tārtăra ĕt Ēlўsĭās fēlīx ādmīttăr ĭn ōrās."
Haēc dīcīt lābēns sŏcĭōsque āmplēctĭtŭr ārtūs
haērēntēmque ănĭmām nōn trīstĭs ĭn ōră mărītī
trānstŭlĭt ēt cārā prēssīt sŭă lūmĭnă dēxtrā.
Āt iŭvĕnīs māgnō flāmmātūs pēctŏră lūctū
nūnc īmplēt saēvō vĭdŭōs clāmōrĕ pĕnātēs,
nūnc fērrūm lāxārĕ cŭpīt, nūnc ārdŭă tēndīt
īn lŏcă (vīx rĕtĭnēnt cŏmĭtēs), nūnc ōrĕ lĭgātō
īncŭbăt āmīssaē mērsūmque īn cōrdĕ dŏlōrēm
saēvŭs ăgīt, quālīs cōnspēctā cōniŭgĕ sēgnīs
Ōdrўsĭūs vātēs pŏsĭtīs ād Strŷmŏnă plēctrīs
ōbstŭpŭīt trīstēmquĕ rŏgūm sĭnĕ cārmĭnĕ flēvīt.
īlle ĕtĭam ērēctē rūpīssēt tēmpŏră vītaē,
nē tū Tārtărĕūm chăŏs īncŏmĭtātă sŭbīrēs,
sēd prŏhĭbēt mēns fīdă dŭcī sērvāndăquĕ sācrīs
īmpĕrĭīs ēt māiŏr ămōr. Quīs cārmĭnĕ dīgnō
ēxsĕquĭās ēt dōnă mălaē fērālĭă pōmpaē
pērlĕgăt? ōmne īllīc stīpātum ēxāmĭnĕ lōngō
vēr Ărăbūm Cĭlĭcūmquĕ flŭīt flōrēsquĕ Săbaēī
Īndōrūmque ārsūră sĕgēs praērēptăquĕ tēmplīs
tūră, Pălaēstīnī sĭmŭl Hēbraēīquĕ lĭquōrēs
Cōrўcĭaēquĕ cŏmaē Cĭnўrēăquĕ gērmĭna; ĕt āltīs
īpsă tŏrīs Sērūm Tўrĭōque ūmbrātă rĕcūmbīt
tēgmĭnĕ. sēd tōtō spēctātŭr ĭn āgmĭnĕ cōniūnx
sōlŭs; ĭn hūnc māgnaē flēctūntūr lūmĭnă Rōmaē
ceū iŭvĕnēs nātōs sūprēma ād būstă fĕrēntēm:
īs dŏlŏr īn vūltū, tāntūm crīnēsquĕ gĕnaēquĕ
nōctĭs hăbēnt. īllām trānquīllō fīnĕ sŏlūtām
fēlīcēmquĕ vŏcānt, lăcrĭmās fūdērĕ mărītō.
Ēst lŏcŭs, ānte ūrbēm quā prīmūm nāscĭtŭr īngēns
Āppĭă quāque Ĭtălō gĕmĭtūs Ālmōnĕ Cўbēbē
pōnĭt ĕt Īdaēōs iām nōn rĕmĭnīscĭtŭr āmnīs.
hīc tē Sīdŏnĭō vēlātām mōllĭtĕr ōstrō
ēxĭmĭūs cōniūnx (nĕc ĕnīm fūmāntĭă būstă
clāmōrēmquĕ rŏgī pŏtŭīt pērfērrĕ) bĕātō
cōmpŏsŭīt, Prīscīllă, tŏrō. nīl lōngĭŏr aētās
cārpĕrĕ, nīl aēvī pŏtĕrūnt vĭtĭārĕ lăbōrēs;
sīc caūtūm mēmbrīs: tāntās vĕnĕrābĭlĕ mārmōr
spīrăt ŏpēs. mōx īn vărĭās mūtātă nŏvārīs
ēffĭgĭēs: hōc aērĕ Cĕrēs, hōc lūcĭdă Gnōsīs,
īllō Māiă thŏlō, Vĕnŭs hōc nōn īmprŏbă sāxō.
āccĭpĭūnt vūltūs haūd īndīgnātă dĕcōrōs
nūmĭnă: cīrcūmstānt fămŭlī cōnsuētăquĕ tūrbă
ōbsĕquĭīs, tūnc rītĕ tŏrī mēnsaēquĕ părāntūr
āssĭdŭaē. dŏmŭs īstă, dŏmūs! quīs trīstĕ sĕpūlcrūm
dīxĕrĭt? hāc mĕrĭtō vīsā pĭĕtātĕ mărītī
prōtĭnŭs ēxclāmēs: "ēst hīc, āgnōscŏ, mĭnīstēr
īllĭŭs, aētērnaē mŏdŏ quī sācrārĭă gēntī
cōndĭdĭt īnque ălĭō pŏsŭīt sŭă sīdĕră caēlō."
sīc, ŭbĭ māgnă nŏvūm Phărĭō dē lītŏrĕ pūppīs
sōlvĭt ĭtēr iāmque īnnŭmĕrōs ūtrīmquĕ rŭdēntēs
lātăquĕ vēlĭfĕrī pōrrēxīt brācchĭă mālī
īnvāsītquĕ vĭās, ĭn ĕōdem āngūstă phăsēlōs
aēquŏre ĕt īmmēnsī pārtēm sĭbĭ vīndĭcăt Aūstrī.
Quīd nūnc īmmŏdĭcōs, iŭvĕnūm lēctīssĭmĕ, flētūs
cōrdĕ fŏvēs lōngūmquĕ vĕtās ēxīrĕ dŏlōrēm?
nēmpĕ tĭmēs nē Cērbĕrĕōs Prīscīllă trĕmēscāt
lātrātūs? tăcĕt īllĕ pĭīs: nē tārdĭŏr ādsīt
nāvĭtă prōtūrbētquĕ vădīs? Vĕhĭt īllĕ mĕrēntēs
prōtĭnŭs ēt mānēs plăcĭdūs lŏcăt hōspĭtĕ cūmbā.
praētĕrĕā, sī quāndŏ pĭō laūdātă mărītō
ūmbră vĕnīt, iŭbĕt īrĕ făcēs Prōsērpĭnă laētās
ēgrēssāsquĕ săcrīs vĕtĕrēs hērōĭdăs āntrīs
lūmĭnĕ pūrpŭrĕō trīstēs lāxārĕ tĕnēbrās
sērtăque ĕt Ēlўsĭōs ănĭmaē praēstērnĕrĕ flōrēs.
sīc mānēs Prīscīllă sŭbīt; ĭbĭ sūpplĭcĕ dēxtrā
prō tē Fātă rŏgāt, rēgēs tĭbĭ trīstĭs Ăvērnī
plācăt, ŭt ēxplētīs hūmānī fīnĭbŭs aēvī
pācāntēm tērrās dŏmĭnūm iŭvĕnēmquĕ rĕlīnquās
īpsĕ sĕnēx. cērtaē iūrānt īn vōtă sŏrōrēs.
II
LAVDES CRISPINI VETTI BOLANI FILI
Rūră mĕūs Tŷrrhēnă pĕtīt sāltūsquĕ Tăgētīs
Crīspīnūs; nēc lōngă mŏra ēst aūt āvĭă tēllūs;
ēt mĕă sēcrētō vēllūntūr pēctŏră mōrsū,
ūdăquĕ tūrgēntēs īmpēllūnt lūmĭnă gūttās,
ceū sŭpĕr Aēgaēās hĭĕmēs ăbĕūntĭs ămīcī
vēlă sĕquār spēctēmquĕ rătēm iām fēssŭs ăb āltīs
rūpĭbŭs ātque ŏcŭlōs lōngō quĕrăr āĕrĕ vīncī.
Quīd? sī mīlĭtĭaē iām tē, pŭĕr īnclĭtĕ, prīmaē
clāră rŭdīmēnta ēt cāstrōrūm dūlcĕ vŏcārēt
aūspĭcĭūm, quāntō mānārēnt gaūdĭă flētū
quōsvĕ dărem āmplēxūs! ĕtĭāmne ōptāndă prŏpīnquānt
trīstĭa, ŭt ōctōnōs bīs iām tĭbĭ cīrcŭĭt ōrbēs
vītă? sĕd āngūstīs ănĭmūs rōbūstĭŏr ānnīs
sūccūmbītque ŏnĕri ēt mēntēm sŭă nōn căpĭt aētās.
nēc mīrūm: nōn tē sĕrĭēs ĭnhŏnōră părēntūm
ōbscūrūm prŏăvīs ēt prīscaē lūcĭs ĕgēntēm
plēbēiā dē stīrpĕ tŭlīt; nōn sānguĭnĕ crētūs
tūrmālī trăbĕāquĕ rĕcēns ēt paūpĕrĕ clāvō
aūgūstām sēdem ēt Lătĭī pĕnĕtrālĕ sĕnātūs
ādvĕnă pūlsāstī, sēd praēcēdēntĕ tŭōrūm
āgmĭnĕ. Rōmŭlĕī quālīs pēr iūgĕră cīrcī
cūm pūlchēr vīsū tĭtŭlīs gĕnĕrōsŭs ăvītīs
ēxspēctātŭr ĕquūs cūiūs dē stēmmătĕ lōngō
fēlīx dēmĕrĭtōs hăbĕt ādmīssūră părēntēs,
īllum ōmnēs ăcŭūnt plaūsūs, īllum īpsĕ vŏlāntēm
pūlvĭs ĕt īncūrvaē gaūdēnt āgnōscĕrĕ mētaē:
sīc tē, clārĕ pŭēr, gĕnĭtūm sĭbĭ Cūrĭă sēnsīt
prīmăquĕ pātrĭcĭā claūsīt vēstīgĭă lūnā.
mōx Tўrĭōs ēx mōrĕ sĭnūs tŭnĭcāmquĕ pŏtēntēm
āgnōvēre ŭmĕrī. sĕd ĕnīm tĭbĭ māgnă părābāt
ād tĭtŭlōs ēxēmplă pătēr. quīppe īllĕ iŭvēntām
prōtĭnŭs īngrĕdĭēns phărĕtrātum īnvāsĭt Ărāxēn
bēllĭgĕr īndŏcĭlēmquĕ fĕrō sērvīrĕ Nĕrōnī
Ārmĕnĭām. rĭgĭdī sūmmām Māvōrtĭs ăgēbāt
Cōrbŭlŏ, sēd cŏmĭtēm bēllī sŏcĭūmquĕ lăbōrūm
īllĕ quŏque ēgrĕgĭīs mūltūm mīrātŭs ĭn ārmīs
Bōlānum; ātque īllī cūrārum āspērrĭmă suētūs
crēdĕrĕ pārtīrīquĕ mĕtūs, quōd tēmpŭs ămīcūm
fraūdĭbŭs, ēxsērtō quaēnām bŏnă tēmpŏră bēllō,
quaē sūspēctă fĭdēs aūt quaē fŭgă vēră fĕrōcīs
Ārmĕnĭī. Bōlānŭs ĭtēr praēnōssĕ tĭmēndūm,
Bōlānūs tūtīs iŭgă quaērĕrĕ cōmmŏdă cāstrīs,
mētīrī Bōlānŭs ăgrōs, ăpĕrīrĕ mălīgnās
tōrrēntūm nĕmŏrūmquĕ mŏrās tāntāmquĕ vĕrēndī
mēntem īmplērĕ dŭcīs iūssīsque īngēntĭbŭs ūnūs
sūffĭcĕre. īpsă vĭrūm nōrāt iām bārbără tēllūs,
īllĕ sĕcūndŭs ăpēx bēllōrum ēt prōxĭmă cāssīs.
sīc Phrўgĕs āttŏnĭtī, quāmquām Nĕmĕaēă vĭdērēnt
ārmă Clĕōnaēūsque ăcĭēs īmpēllĕrĕt ārcūs,
pūgnānte Ālcīdē tămĕn ēt Tĕlămōnă tĭmēbānt.
dīscĕ, pŭēr (nĕc ĕnim ēxtērnō mŏnĭtōrĕ pĕtēndūs
vīrtūtīs tĭbĭ pūlchĕr ămōr: cōgnātă mĭnīstrēt
laūs ănĭmōs. ălĭīs Dĕcĭī rĕdŭcēsquĕ Cămīllī
mōnstrēntūr): tū dīscĕ pătrēm, quāntūsquĕ nĭgrāntēm
flūctĭbŭs ōccĭdŭīs fēssōque Hўpĕrīŏnĕ Thūlēn
īntrārīt māndātă gĕrēns quāntūsquĕ pŏtēntīs
mīlle ūrbēs Ăsĭaē sōrtītō rēxĕrĭt ānnō,
īmpĕrĭūm mūlcēntĕ tŏgā. bĭbĕ tālĭă prōnīs
aūrĭbŭs, haēc cērtēnt tĭbĭ cōncĭlĭārĕ prŏpīnquī,
haēc ĭtĕrēnt cŏmĭtēs praēcēptă sĕnēsquĕ pătērnă.
Iāmque ălĭō mōlīrĭs ĭtēr nēc dēsĭdĕ pāssū
īrĕ părās; nōndūm vălĭdaē tĭbĭ sīgnă iŭvēntaē
īrrēpsērĕ gĕnīs, ĕt ădhūc tĕnŏr īntĕgĕr aēvī.
nēc gĕnĭtōr iūxtā; fātīs nāmque haūstŭs ĭnīquīs
ōccĭdĭt ēt gĕmĭnām prōlēm sĭnĕ praēsĭdĕ līnquēns.
nēc sāltēm tĕnĕrīs ōstrūm pŭĕrīlĕ lăcērtīs
ēxŭĭt ālbēntīque ŭmĕrōs īndūxĭt ămīctū.
quēm nōn cōrrūpīt pūbēs ēffrēnă nŏvaēquĕ
lībērtās prŏpĕrātă tŏgaē? ceū nēscĭă fālcīs
sīlvă cŏmās tōllīt frūctūmque ēxspīrăt ĭn ūmbrās.
āt tĭbĭ Pīĕrĭaē tĕnĕrō sūb pēctŏrĕ cūraē
ēt pŭdŏr ēt dōctī lēgēm sĭbĭ dīcĕrĕ mōrēs;
tūnc hĭlărīs prŏbĭtās ēt frōns trānquīllă nĭtōrquĕ
lūxŭrĭaē cōnfīnĕ tĕnēns pĭĕtāsquĕ pĕr ōmnēs
dīspēnsātă mŏdōs; aēquaēvō cēdĕrĕ frātrī
mīrārīquĕ pătrēm mĭsĕraēque īgnōscĕrĕ mātrī
ādmŏnŭīt fōrtūnă dŏmūs. tĭbĭne īllă nĕfāndă
pōcŭlă lētālēsquĕ mănū cōmpōnĕrĕ sūcōs
ēvălŭīt, quī vōcĕ pŏtēs praēvērtĕrĕ mōrsūs
sērpēntum ātque ōmnīs vūltū plācārĕ nŏvērcās?
īnfēstārĕ lĭbēt mānēs mĕrĭtōquĕ prĕcātū
pācem aūfērrĕ rŏgīs; sēd tē, pŭĕr ōptĭmĕ, cērnō
flēctēntēm iūstīs ēt tālĭă dīctă părāntēm:
"pārcĕ prĕcōr cĭnĕrī: fātum īllŭd ĕt īră nŏcēntūm
Pārcārūm crīmēnquĕ dĕī, mōrtālĭă quīsquīs
pēctŏră sērŏ vĭdēt nēc prīmo īn līmĭnĕ sīstīt
cōnātūs scĕlĕrum ātque ănĭmōs īnfāndă părāntēs.
ēxcĭdăt īllă dĭēs aēvō nēc pōstĕră crēdānt
saēcŭlă! Nōs cērtē tăcĕāmŭs ĕt ōbrŭtă mūltā
nōctĕ tĕgī prŏprĭaē pătĭāmūr crīmĭnă gēntīs.
ēxēgīt poēnās, hŏmĭnūm cuī cūră sŭōrūm,
quō Pĭĕtās aūctōrĕ rĕdīt tērrāsquĕ rĕvīsīt,
quēm tĭmĕt ōmnĕ nĕfās. sătĭs haēc lăcrĭmāndăquĕ nōbīs
ūltĭŏ. quīn saēvās ŭtĭnam ēxōrārĕ lĭcērēt
Eūmĕnĭdās tĭmĭdaēque āvērtĕrĕ Cērbĕrŏn ūmbraē
īmmĕmŏrēmquĕ tŭīs cĭtĭūs dărĕ mānĭbŭs āmnēm."
Mācte ănĭmō, iŭvĕnīs! sēd crēscūnt crīmĭnă mātrīs.
nēc tāntūm pĭĕtās, sēd prōtĭnŭs ārdŭă vīrtūs
āffēctātă tĭbī. nūpēr cūm fōrtĕ sŏdālīs
īmmĕrĭtaē fālsō pāllērēt crīmĭnĕ fāmaē
ērĭgĕrētquĕ fŏrūm sūccīnctăquĕ iūdĭcĕ mūltō
sūrgĕrĕt ēt cāstūm vībrārēt Iūlĭă fūlmēn,
tū, quāmquām nōn āntĕ fŏrūm lēgēsquĕ sĕvērās
pāssūs sēd tăcĭtā stŭdĭōrum ōccūltŭs ĭn ūmbrā,
dēfēnsārĕ mĕtūs ādvērsăquĕ tēlă sŭbīstī
pēllĕre, ĭnērmĭs ădhūc ēt tīrŏ, păvēntĭs ămīcī.
haūd ūmquām tālēs āspēxīt Rōmŭlŭs ānnōs
Dārdănĭūsquĕ sĕnēx mĕdĭī bēllārĕ tŏgātā
strāgĕ fŏrī. stŭpŭērĕ pătrēs tēmptāmĭnă tāntă
cōnātūsquĕ tŭōs, nēc iām rĕŭs īpsĕ tĭmēbāt.
pār vĭgŏr ēt mēmbrīs, prōmptaēque ād fōrtĭă vīrēs
sūffĭcĭūnt ănĭmo ātque īngēntĭă iūssă sĕquūntūr.
īpse ĕgŏ tē nūpēr Tĭbĕrīno īn lītŏrĕ vīdī
quā Tŷrrhēnă vădīs Laūrēntĭbŭs aēstŭăt ūndă,
tēndēntēm cūrsūs vēxāntēmque īlĭă nūdă
cālcĕ fĕrōcĭs ĕquī, vūltū dēxtrāquĕ mĭnācēm
(sī quă fĭdēs dīctīs, stŭpŭi ārmātūmquĕ pŭtāvī:)
Gaētūlō sīc pūlchĕr ĕquō Trōiānăquĕ quāssāns
tēlă nŏvērcālēs ībāt vēnātŏr ĭn āgrōs
Āscănĭūs mĭsĕrāmquĕ pătrī flāgrābăt Ĕlīssām;
Trōĭlŭs haūd ălĭtēr gŷrō lĕvĭōrĕ mĭnāntīs
ēlūdēbăt ĕquōs aūt quēm dē tūrrĭbŭs āltīs
Ārcădăs Ōgўgĭō vērsāntem īn pūlvĕrĕ mētās
spēctābānt Tўrĭaē nōn tōrvō lūmĭnĕ mātrēs.
ērgo ăgĕ (nām māgnī dŭcĭs īndūlgēntĭă pūlsāt
cērtăquĕ dāt vōtīs hĭlărīs vēstīgĭă frātēr),
sūrge ănĭmo ēt fōrtēs cāstrōrūm cōncĭpĕ cūrās.
mōnstrābūnt ăcĭēs Māvōrs Āctaēăquĕ vīrgŏ,
flēctĕrĕ Cāstŏr ĕquōs, ŭmĕrīs quătĕre ārmă Quĭrīnūs,
quī tĭbĭ tām tĕnĕrō pērmīsīt plaūdĕrĕ cōllō
nūbĭgĕnās clĭpĕōs īntāctăquĕ caēdĭbŭs ārmă.
Quāsnam ĭgĭtūr tērrās, quēm Caēsărĭs ībĭs ĭn ōrbēm?
Ārctōōsne āmnēs ēt Rhēnī frāctă nătābīs
flūmĭna, ăn aēstĭfĕrīs Lĭbўaē sūdābĭs ĭn ārvīs?
ān iŭgă Pānnŏnĭaē mūtātōrēsquĕ dŏmōrūm
Saūrŏmătās quătĭēs? ān tē sēptēnŭs hăbēbīt
Hīstĕr ĕt ūmbrōsō cīrcūmflŭă cōniŭgĕ Peūcē?
ān Sŏlўmūm cĭnĕrēm pālmētăquĕ cāptă sŭbībīs
nōn sĭbĭ fēlīcīs sīlvās pōnēntĭs Ĭdūmēs?
quōd sī tē māgnō tēllūs frēnātă părēntī
āccĭpĭāt, quāntūm fĕrŭs ēxsūltābĭt Ărāxēs,
quāntă Călēdŏnĭōs āttōllēt glōrĭă cāmpōs,
cūm tĭbĭ lōngaēvūs rĕfĕrēt trŭcĭs īncŏlă tērraē:
"hīc suētūs dărĕ iūră părēns, hōc caēspĭtĕ tūrmās
āffārī vĕlŭt ē spĕcŭlā, cāstēllăquĕ lōngē
(āspĭcĭs?) īllĕ dĕdīt cīnxītque haēc moēnĭă fōssā;
bēllĭgĕrīs haēc dōnă dĕīs, haēc tēlă dĭcāvīt
(cērnĭs ădhūc tĭtŭlōs); hūnc īpsĕ vŏcāntĭbŭs ārmīs
īndŭĭt, hūnc rēgī răpŭīt thōrācă Brĭtānnō."
quālĭtĕr īn Teūcrōs vīctrīcĭă bēllă părāntī
īgnōtūm Pŷrrhō Phoēnīx nārrābăt Ăchīllēm.
Fēlīx quī vĭrĭdī fīdēns, Ōptātĕ, iŭvēntā
dūrābīs quāscūmquĕ vĭās vāllūmquĕ sŭbībīs,
fōrsăn ĕt īpsĕ lătūs (sīc nūmĭnă prīncĭpĭs ādsīnt)
cīnctŭs ĕt ūnănĭmī cŏmĕs īndēfēssŭs ămīcī,
quō Pўlădēs ēx mōrĕ pĭūs, quō Dārdănă gēssīt
bēllă Mĕnoētĭădēs. quīppe haēc cōncōrdĭă vōbīs,
hīc ămŏr ēst dūrētquĕ prĕcōr! nōs fōrtĭŏr aētās
iām fŭgĭt; hīnc vōtīs tāntūm prĕcĭbūsquĕ iŭvābō.
eī mĭhĭ, sēd coētūs sŏlĭtōs sī fōrtĕ cĭēbō
ēt mĕă Rōmŭlĕī vĕnĭēnt ād cārmĭnă pātrēs,
tū dĕĕrīs, Crīspīnĕ, mĭhī, cŭnĕōsquĕ pĕr ōmnēs
tē mĕŭs ābsēntēm cīrcūmspēctābĭt Ăchīllēs.
sēd vĕnĭēs mĕlĭōr (vātūm nōn īrrĭtă cūrrūnt
ōmĭnă): quīque ăquĭlās tĭbĭ nūnc ēt cāstră rĕclūdīt,
īdem ōmnēs pērfērrĕ grădūs cīngīquĕ sŭpērbīs
fāscĭbŭs ēt pătrĭās dăbĭt īnsēdīssĕ cŭrūlēs.
Sēd quĭs ăb ēxcēlsīs Trōiānaē cōllĭbŭs Ālbaē,
ūndĕ sŭaē iūxtā prōspēctāt moēnĭă Rōmaē
prōxĭmŭs īllĕ dĕūs, Fāmā vēlōcĭŏr īntrāt
nūntĭŭs ātquĕ tŭōs īmplēt, Crīspīnĕ, pĕnātēs?
dīcēbām cērtē: vātūm nōn īrrĭtă cūrrūnt
aūgŭrĭa. ēn, īngēns rĕsĕrāt tĭbĭ līmĕn hŏnōrūm
Caēsăr ĕt Aūsŏnĭī cōmmīttīt mūnĭă fērrī.
vādĕ, pŭēr, tāntīsque ēnīxūs sūffĭcĕ dōnīs,
fēlīx, quī māgnō iām nūnc sūb praēsĭdĕ iūrās
cuīquĕ săcēr prīmūm trādīt Gērmānĭcŭs ēnsēm.
nōn mĭnŭs hōc, fōrtīs quām sī tĭbĭ pāndĕrĕt īpsĕ
Bēllĭpŏtēns ăquĭlās tōrvāque īndūcĕrĕt ōrā
cāssĭdĕ. vāde ălăcēr māiōrăquĕ dīscĕ mĕrērī.
III
EPICEDION IN PATREM SVVM
Īpsĕ mălās vīrēs ēt lāmēntābĭlĕ cārmēn
Ēlўsĭō dē fōntĕ mĭhī pūlsūmquĕ sĭnīstraē
dā, gĕnĭtōr praēdōctĕ, lўraē. nĕque ĕnim āntră mŏvērī
Dēlĭă nēc sŏlĭtām fās ēst īmpēllĕrĕ Cīrrhām
tē sĭnĕ. Cōrўcĭā quīcquīd mŏdŏ Phoēbŭs ĭn ūmbrā,
quīcquĭd ăb Īsmărĭīs mōnstrārāt cōllĭbŭs Eūhān,
dēdĭdĭcī. fūgērĕ mĕōs Pārnāsĭă crīnēs
vēllĕră, fūnēstāmque hĕdĕrīs īrrēpĕrĕ tāxūm
ēxtĭmŭī trĕpĭdāmquĕ (nĕfās!) ārēscĕrĕ laūrūm.
cērte ĕgŏ, māgnănĭmūm quī fācta āttōllĕrĕ rēgūm
ībam āltūm spīrāns Mārtēmque aēquārĕ cănēndō.
quīs stĕrĭlī mĕă cōrdă sĭtū, quĭs Ăpōllĭnĕ mērsō
frīgĭdă dāmnātaē praēdūxīt nūbĭlă mēntī?
stānt cīrcum āttŏnĭtaē vātem ēt nīl dūlcĕ sŏnāntēs
nēc dĭgĭtīs nēc vōcĕ dĕaē. dūx īpsă sĭlēntī
fūltă căpūt cĭthărā, quālīs pōst Ōrphĕă rāptūm
āstĭtĭt, Hēbrĕ, tĭbī, cērnēns iām sūrdă fĕrārūm
āgmĭna ĕt īmmōtōs sūblātō cārmĭnĕ lūcōs.
Āt tū seū mēmbrīs ēmīssŭs ĭn ārdŭă tēndēns
fūlgēntīsquĕ plăgās rērūmque ĕlĕmēntă rĕcēnsēs,
quīs dĕŭs, ūnde īgnēs, quaē dūcāt sēmĭtă sōlēm,
quaē mĭnŭāt Phoēbēn quaēque īntēgrārĕ lătēntēm
caūsă quĕāt, nōtīquĕ mŏdōs ēxtēndĭs Ărātī;
seū tū Lēthaēī sēcrēto īn grāmĭnĕ cāmpī
cōncĭlĭa hērōūm iūxtā mānīsquĕ bĕātōs,
Maēŏnĭum Āscraēūmquĕ sĕnēm nōn sēgnĭŏr ūmbrā
āccŏlĭs āltērnūmquĕ sŏnās ēt cārmĭnă mīscēs:
dā vōcēm māgnō, pătĕr, īngĕnĭūmquĕ dŏlōrī.
Nām mē tēr rĕlĕgēns caēlō tērque ōră rĕtēxēns
Lūnă vĭdēt rĕsĭdēm nūllāque Hĕlĭcōnĭdĕ trīstīs
sōlāntēm cūrās: tŭŭs ūt mĭhĭ vūltĭbŭs īgnīs
īrrŭbŭīt cĭnĕrēmque ŏcŭlīs ūmēntĭbŭs haūsī,
vīlĭs hŏnōs stŭdĭīs. vīx haēc īn mūnĕră sōlvō
prīmum ănĭmūm tăcĭtīsquĕ sĭtūm dēpēllĕrĕ chōrdīs
nūnc ĕtĭām lābēntĕ mănū nēc lūmĭnĕ sīccō
ōrdĭŏr ācclīnīs tŭmŭlō quō mōllĕ quĭēscīs
iūgĕră nōstră tĕnēns, ŭbĭ pōst Aēnēĭă fātă
stēllātūs Lătĭīs īngēssīt mōntĭbŭs Ālbām
Āscănĭūs, Phrўgĭō dūm pīnguīs sānguĭnĕ cāmpōs
ōdĭt ĕt īnfaūstaē rēgnūm dōtālĕ nŏvērcaē.
hīc ĕgŏ tē (nām Sīcănĭī nōn mītĭŭs hālāt
aūră crŏcī; dītēs nēc sī tĭbĭ rāră Săbaēī
cīnnăma, ŏdōrātās nĕc Ărābs dēcērpsĭt ărīstās),
īnfērnī cūm laūdĕ lăcī sēd cārmĭnĕ plāngō
Pīĕrĭō; sūme ēt gĕmĭtūs ēt vūlnĕră nātī
ēt lăcrĭmās, rārī quās ūmquam hăbŭērĕ părēntēs.
ātque ŭtĭnām fōrtūnă mĭhī dărĕ mānĭbŭs ārās,
pār tēmplīs ŏpŭs, āĕrĭāmque ēdūcĕrĕ mōlēm,
Cŷclōpūm scŏpŭlōs ūltra ātque aūdācĭă sāxă
Pŷrămĭdum, ēt māgnō tŭmŭlūm praētēxĕrĕ lūcō!
īllīc ēt Sĭcŭlī sŭpĕrāssēm dōnă sĕpūlcrī
ēt Nĕmĕēs lūcum ēt Pĕlŏpīs sōllēmnĭă trūncī.
īllīc Oēbălĭō nōn fīndĕrĕt āĕră dīscō
Grāiōrūm vīs nūdă vĭrūm, nōn ārvă rĭgārēt
sūdŏr ĕquum aūt pūtrī sŏnĭtūm dărĕt ūngŭlă fōssā;
sēd Phoēbī sīmplēx chŏrŭs, ēt frōndēntĭă vātūm
praēmĭă laūdātō, gĕnĭtōr, tĭbĭ rītĕ lĭgārēm.
īpsĕ mădēns ŏcŭlīs, ūmbrārum ănĭmaēquĕ săcērdōs,
praēcĭnĕrēm gĕmĭtūm, cuī tē nēc Cērbĕrŭs ōmnī
ōrĕ nĕc Ōrphēaē quīrēnt āvērtĕrĕ lēgēs.
ātquĕ tĭbī mōrēsquĕ tŭōs ēt fāctă cănēntēm
fōrs ēt māgnĭlŏquō nōn pōsthăbŭīssĕt Hŏmērō,
tēndĕrĕt ēt tōrvō pĭĕtās aēquārĕ Mărōnī.
Cūr măgĭs īncēssāt sŭpĕrōs ēt aēnă sŏrōrūm
stāmĭnă, quaē tĕpĭdō gĕnĕtrīx sŭpĕr āggĕrĕ nātī
ōrbă sĕdēt, vēl quaē prīmaēvī cōniŭgĭs īgnēm
āspĭcĭt ōbstāntēsquĕ mănūs tūrbāmquĕ tĕnēntēm
vīncĭt ĭn ārdēntēm, lĭcĕāt, mŏrĭtūră mărītūm?
māiŏr ĕt hīs fōrsān sŭpĕrōs ēt Tārtără pūlsēt
īnvĭdĭa: ēxtērnīs ĕtĭām mĭsĕrābĭlĕ vīsū
fūnŭs ĕāt. sēd nēc mŏdŏ sē Nātūră dŏlēntī
nēc Pĭĕtās īniūstă dĕdīt: mĭhĭ līmĭnĕ prīmō
fātōrum ēt vĭrĭdī, gĕnĭtōr, ceū rāptŭs ăb aēvō
Tārtără dūră sŭbīs. nĕc ĕnīm Mărăthōnĭă vīrgŏ
pārcĭŭs ēxstīnctūm saēvōrūm crīmĭne ăgrēstūm
flēvĕrĭt Īcărĭūm, Phrўgĭā quām tūrrĕ cădēntēm
Āstўănāctă părēns. lăquĕō quīn īllă sŭprēmōs
īnclūsīt gĕmĭtūs: āt tē pōst fūnĕră māgnī
Hēctŏrĭs Haēmŏnĭō pŭdŏr ēst sērvīssĕ mărītō.
Nōn ĕgŏ, quās fātī cērtūs sĭbĭ mōrtĕ cănōrā
īnfĕrĭās praēmīttĭt ŏlōr nēc rūpĕ quŏd ātrā
Tŷrrhēnaē vŏlŭcrēs naūtīs praēdūlcĕ mĭnāntūr,
īn pătrĭōs ădhĭbēbŏ rŏgōs; nōn mūrmŭrĕ trūncō
quōd gĕmĭt ēt dūraē quĕrĭtūr Phĭlŏmēlă sŏrōrī:
nōtă nĭmīs vātī. quīs nōn īn fūnĕrĕ cūnctōs
Hēlĭădūm rāmōs lăcrĭmōsăquĕ gērmĭnă dīxīt
ēt Phrўgĭūm sĭlĭcem, ātque aūsūm cōntrārĭă Phoēbō
cārmĭnă nēc fīdā gāvīsām Pāllădă būxō?
tē Pĭĕtās ōblītă vĭrūm rĕvŏcātăquĕ caēlō
Iūstĭtĭa ēt gĕmĭnā plāngāt Fācūndĭă līnguā
ēt Pāllās dōctīquĕ cŏhōrs Hĕlĭcōnĭă Phoēbī;
quīs lăbŏr Āŏnĭōs sēnō pĕdĕ dūcĕrĕ cāntūs
ēt quĭbŭs Ārcădĭā cārmēn tēstūdĭnĕ mēnsīs
†cŷdălĭbēm† nōmēnquĕ fŭīt, quōsque ōrbĕ sŭb ōmnī
ārdŭă sēptēnā nŭmĕrāt Săpĭēntĭă fāmā,
quī fŭrĭās rēgūmquĕ dŏmōs āvērsăquĕ caēlō
sīdĕră tērrĭfĭcō sŭpĕr īntŏnŭērĕ cŏthūrnō,
ēt quīs lāscīvā vīrēs tĕnŭārĕ Thălīā
dūlcĕ vĕl hērōōs grēssū trūncārĕ tĕnōrēs.
ōmnĭă nāmque ănĭmō cōmplēxŭs ĕt ōmnĭbŭs ūsūs
quā fāndī vīs lātă pătēt, sīve ōrsă lĭbēbāt
Āŏnĭīs vīncīrĕ mŏdīs seū vōcĕ sŏlūtā
spārgĕre ĕt ēffrēnō nīmbōs aēquārĕ prŏfātū.
Ēxsĕrĕ sēmĭrŭtōs sŭbĭtō dē pūlvĕrĕ vūltūs,
Pārthĕnŏpē, crīnēmque ādflātō mōntĕ sĕpūltūm
pōnĕ sŭpēr tŭmŭlōs ēt māgnī fūnŭs ălūmnī,
quō nōn Mūnўchĭaē quīcquām praēstāntĭŭs ārcēs
dōctăquĕ Cŷrēnē Spārtēve ănĭmōsă crĕāvīt.
sī tū stīrpĕ văcāns fāmaēque ōbscūră iăcērēs
nīl gēntīlĕ tĕnēns, īllō tē cīvĕ prŏbābās
Grāiam ātque Eūbŏĭcō māiōrūm sānguĭnĕ dūcī.
īllĕ tŭīs tŏtĭēns praēstābāt tēmpŏră sērtīs
cūm stătă laūdātō cănĕrēt quīnquēnnĭă vērsū
ōră sŭpērgrēssūs Pўlĭī sĕnĭs ōrăquĕ rēgīs
Dūlĭchĭī spĕcĭēmquĕ cŏmām sūbnēxŭs ŭtrōquĕ.
nōn tĭbĭ dēfōrmēs ōbscūrī sānguĭnĭs ōrtūs
nēc sĭnĕ lūcĕ gĕnūs, quāmquām fōrtūnă părēntūm
ārtĭŏr ēxpēnsīs. ĕtĕnīm tē dīvĭtĕ rītū
pōnĕrĕ pūrpŭrĕōs Īnfāntĭă lēgĭt ămīctūs
stīrpĭs hŏnōrĕ dătōs ēt nōbĭlĕ pēctŏrĭs aūrūm.
prōtĭnŭs ēxōrtō dēxtrūm rīsērĕ sŏrōrēs
Āŏnĭdēs, pŭĕrīquĕ chĕlŷn sūmmīsĭt ĕt ōră
īmbŭĭt āmnĕ săcrō iām tūm mĭhĭ blāndŭs Ăpōllŏ.
nēc sīmplēx pătrĭaē dĕcŭs, ēt nātālĭs ŏrīgŏ
pēndĕt ĕt āmbĭgŭō gĕmĭnaē cērtāmĭnĕ tērraē.
tē dē gēntĕ sŭūm Lătĭīs āscītă cŏlōnīs
Grāiă rĕfērt Hўĕlē, Trōiūs quā pūppĕ măgīstēr
ēxcĭdĭt ēt mĕdĭīs mĭsĕr ēvĭgĭlāvĭt ĭn ūndīs;
māiŏr ăt īndĕ sŭūm lōngō prŏbăt ōrdĭnĕ vītaē
Maēŏnĭdēn ălĭaēque ălĭīs nātālĭbŭs ūrbēs
dīrĭpĭūnt cūnctaēquĕ prŏbānt; nōn ōmnĭbŭs īllĕ
vērŭs, ălīt vīctōs īmmānīs glōrĭă fālsī.
ātque ĭbĭ dūm prōfērs ānnōs vītāmquĕ sălūtās,
prōtĭnŭs ād pătrĭī răpĕrīs cērtāmĭnă lūstrī
vīx īmplēndă vĭrīs, laūdūm fēstīnŭs ĕt aūdāx
īngĕnĭī. stŭpŭīt prīmaēva ād cārmĭnă plēbēs
Eūbŏĭca ēt nātīs tē mōnstrāvērĕ părēntēs.
īndĕ frĕquēns pūgnaē nūllōque īnglōrĭă sācrō
vōx tŭă: nōn tŏtĭēns vīctōrēm Cāstŏră gŷrō
nēc frātrēm caēstū vĭrĭdēs cŏlŭērĕ Thĕrāpnaē.
sīn prōnūm vīcīssĕ dŏmī, quĭd Ăchaēă mĕrērī
praēmĭă, nūnc rāmīs Phoēbī, nūnc grāmĭnĕ Lērnaē,
nūnc Ăthămāntēā prōtēctūm tēmpŏră pīnū,
cūm tŏtĭēns lāssātă tămēn nūsquam āvĭă frōndēs
ābstŭlĭt aūt ălĭūm tĕtĭgīt Vīctōrĭă crīnēm?
Hīnc tĭbĭ vōtă pătrūm crēdī gĕnĕrōsăquĕ pūbēs
tē mŏnĭtōrĕ rĕgī, mōrēs ēt fāctă prĭōrūm
dīscĕrĕ, quīs cāsūs Trōiaē, quām tārdŭs Ŭlīxēs,
quāntŭs ĕquūm pūgnāsquĕ vĭrūm dēcūrrĕrĕ vērsū
Maēŏnĭdēs quāntūmquĕ pĭōs dītārĭt ăgrēstēs
Āscraēūs Sĭcŭlūsquĕ sĕnēx, quā lēgĕ rĕcūrrāt
Pīndărĭcaē vōx flēxă lўraē vŏlŭcrūmquĕ prĕcātōr
Ībўcŭs ēt tĕtrĭcīs Ālcmān cāntātŭs Ămŷclīs
Stēsĭchŏrūsquĕ fĕrōx sāltūsque īngrēssă vĭrīlēs
nōn fōrmīdātā tĕmĕrārĭă Chālcĭdĕ Sāpphō,
quōsque ălĭōs dīgnātă chĕlŷs. tū pāndĕrĕ dōctūs
cārmĭnă Bāttĭădaē lătĕbrāsquĕ Lўcōphrŏnĭs ātrī
Sōphrŏnăque īmplĭcĭtūm tĕnŭīsque ārcānă Cŏrīnnaē.
sēd quīd pārvă lŏquōr? tū pār ādsuētŭs Hŏmērō
fērrĕ iŭgūm sēnōsquĕ pĕdēs aēquārĕ sŏlūtīs
vērsĭbŭs ēt nūmquām pāssū brĕvĭōrĕ rĕlīnquī.
quīd mīrūm, pătrĭā sī tē pĕtĭērĕ rĕlīctā
quōs Lūcānŭs ăgēr, rĭgĭdī quōs iūgĕră Daūnī,
quōs Vĕnĕrī plōrātă dŏmūs nēglēctăquĕ tēllūs
Ālcīdaē, vēl quōs ē vērtĭcĕ Sūrrēntīnō
mīttīt Tŷrrhēnī spĕcŭlātrīx vīrgŏ prŏfūndī,
quōs prŏpĭōrĕ sĭnū lĭtŭō rēmōquĕ nŏtātūs
cōllĭs ĕt Aūsŏnĭī prīdēm lărĭs hōspĭtă Cŷmē
quōsquĕ Dĭcārchēī pōrtūs Bāiānăquĕ mīttūnt
lītŏră, quā mĕdĭīs āltē pērmīssŭs ănhēlāt
īgnĭs ăquīs ĕt ŏpērtă dŏmōs īncēndĭă sērvānt?
sīc ăd Ăvērnālēs scŏpŭlōs ĕt ŏpācă Sĭbŷllaē
āntră rŏgātūraē vĕnĭēbānt ūndĭquĕ gēntēs;
īllă mĭnās dīvūm Pārcārūmque āctă cănēbāt
quāmvīs dēcēptō vātēs nōn īrrĭtă Phoēbō.
mōx ēt Rōmŭlĕām stīrpēm prŏcĕrēsquĕ fŭtūrōs
īnstrŭĭs īnquĕ pătrūm vēstīgĭă dūcĕrĕ pērstās.
sūb tē Dārdănĭūs făcĭs ēxplōrātŏr ŏpērtaē,
quī Dĭŏmēdēī cēlāt pĕnĕtrālĭă fūrtī,
crēvĭt ĕt īndĕ săcrūm dĭdĭcīt pŭĕr; ārmă prŏbātōr
mōnstrāstī Sălĭīs praēsāgūmque aēthĕră cērtīs
aūgŭrĭbūs; cuī Chālcĭdĭcūm fās vōlvĕrĕ cārmēn,
cūr Phrўgĭī lătĕāt cŏmă flāmĭnĭs, ēt tŭă mūltūm
vērbĕră sūccīnctī fōrmīdāvērĕ Lŭpērcī.
Ēt nūnc ēx īllō fōrsān grĕgĕ gēntĭbŭs āltēr
iūră dăt Ēōīs, āltēr cōmpēscĭt Hĭbērās,
āltĕr Ăchaēmĕnĭūm sēclūdīt zeūgmătĕ Pērsēn,
hī dītēs Ăsĭaē pŏpŭlōs, hī Pōntĭcă frēnānt,
hī fŏră pācĭfĭcīs ēmēndānt fāscĭbŭs, īllī
cāstră pĭā stătĭōnĕ tĕnēnt: tū laūdĭs ŏrīgŏ.
Nōn tĭbĭ cērtāssēnt iŭvĕnīlĭă fīngĕrĕ cōrdă
Nēstŏr ĕt īndŏmĭtī Phoēnīx mŏdĕrātŏr ălūmnī
quīquĕ tŭbās ācrēs lĭtŭōsque aūdīrĕ vŏlēntēm
Aēăcĭdēn ălĭō frāngēbāt cārmĭnĕ Chīrōn.
Tālĭă dūm cĕlĕbrās, sŭbĭtām cīvīlĭs Ĕrīnŷs
Tārpēiō dē mōntĕ făcēm Phlēgraēăquĕ mōvīt
proēlĭă. sācrĭlĕgīs lūcēnt Căpĭtōlĭă taēdīs,
ēt Sĕnŏnūm fŭrĭās Lătĭaē sūmpsērĕ cŏhōrtēs.
vīx rĕquĭēs flāmmaē nēcdūm rŏgŭs īllĕ dĕōrūm
sīdĕrăt, ēxcīsīs cūm tū sōlācĭă tēmplīs
īmpĭgĕr ēt mūltūm făcĭbūs vēlōcĭŏr īpsīs
cōncĭnĭs ōrĕ pĭō cāptīvăquĕ fūlmĭnă dēflēs.
mīrāntūr Lătĭī prŏcĕrēs ūltōrquĕ dĕōrūm
Caēsăr, ĕt ē mĕdĭō dīvūm pătĕr ānnŭĭt īgnī.
iāmque ēt flērĕ pĭō Vĕsŭvīna īncēndĭă cāntū
mēns ĕrăt ēt gĕmĭtūm pătrĭīs īmpēndĕrĕ dāmnīs,
cūm pătĕr ēxēmptūm tērrīs ād sīdĕră mōntēm
sūstŭlĭt ēt lātē mĭsĕrās dēiēcĭt ĭn ūrbēs.
Mē quŏquĕ vōcālēs lūcōs Boēōtăquĕ tēmpē
pūlsāntēm, cūm stīrpĕ tŭā dēscēndĕrĕ dīxī,
ādmīsērĕ dĕaē; nĕc ĕnīm mĭhĭ sīdĕră tāntūm
aēquŏrăque ēt tērrās, quaē mōs dēbērĕ părēntī,
sēd dĕcŭs hōc quōdcūmquĕ lўraē prīmūsquĕ dĕdīstī
nōn vūlgārĕ lŏqui ēt fāmām spērārĕ sĕpūlcrō.
quālĭs ĕrās, Lătĭōs quŏtĭēns ĕgŏ cārmĭnĕ pātrēs
mūlcērēm fēlīxquĕ tŭī spēctātŏr ădēssēs
mūnĕrĭs! heū quālī cōnfūsūs gaūdĭă flētū
vōtă pĭōsquĕ mĕtūs īntēr laētūmquĕ pŭdōrēm!
quām tŭŭs īllĕ dĭēs, quām nōn mĭhĭ glōrĭă māiōr!
tālĭs Ŏlŷmpĭăcā iŭvĕnēm cūm spēctăt hărēnā
quī gĕnŭīt, plūs īpsĕ fĕrīt, plūs cōrdĕ sŭb āltō
caēdĭtŭr; āttēndūnt cŭnĕī, spēctātŭr Ăchaēīs
īllĕ măgīs, crēbrō dūm lūmĭnă pūlvĕrĭs haūstū
ōbrŭĭt ēt prēnsā vŏvĕt ēxspīrārĕ cŏrōnā.
eī mĭhĭ quōd tāntūm pătrĭās ĕgŏ vērtĭcĕ frōndēs
sōlăquĕ Chālcĭdĭcaē Cĕrĕālĭă dōnă cŏrōnaē
tē sūb tēstĕ tŭlī! quālēm tē Dārdănŭs Ālbaē
vīx cēpīssĕt ăgēr, sī pēr mē sērtă tŭlīssēs
Caēsărĕā dōnātă mănū! quōd sūbdĕrĕ rōbūr
īllă dĭēs, quāntūm pŏtŭīt dēmpsīssĕ sĕnēctaē!
nām quōd mē mīxtā quērcūs nōn prēssĭt ŏlīvā
ēt fūgīt spērātŭs hŏnōs, quām dūlcĕ părēntīs
īnvĭdă Tārpēī cănĕrēs! tē nōstră măgīstrō
Thēbăĭs ūrguēbāt prīscōrum ēxōrdĭă vātūm;
tū cāntūs stĭmŭlārĕ mĕōs, tū pāndĕrĕ fāctă
hērōūm bēllīquĕ mŏdōs pŏsĭtūsquĕ lŏcōrūm
mōnstrābās. Lăbăt īncērtō mĭhĭ līmĭtĕ cūrsūs
tē sĭne, ĕt ōrbātaē cālīgānt vēlă cărīnaē.
nēc sōlūm lārgā mēmēt pĭĕtātĕ fŏvēbās:
tālĭs ĕt īn thălămōs. ūnā tĭbĭ cōgnĭtă taēdā
cōnŭbĭa, ūnŭs ămōr. cērtē sēiūngĕrĕ mātrēm
iām gĕlĭdīs nĕquĕō būstīs; tē sēntĭt hăbētquĕ,
tē vĭdĕt ēt tŭmŭlōs ōrtūque ŏbĭtūquĕ sălūtāt,
ūt Phărĭōs ălĭaē fīctā pĭĕtātĕ dŏlōrēs
Mŷgdŏnĭōsquĕ cŏlūnt ēt nōn sŭă fūnĕră plōrānt.
Quīd rĕfĕram ēxpŏsĭtōs sērvātō pōndĕrĕ mōrēs?
quaē pĭĕtās, quām vīlĕ lŭcrūm, quaē cūră pŭdōrīs,
quāntŭs ămōr rēctī! rūrsūsque, ŭbĭ dūlcĕ rĕmīttī,
grātĭă quaē dīctīs! ănĭmō quām nūllă sĕnēctūs!
hīs tĭbĭ prō mĕrĭtīs fāmām laūdēsquĕ bĕnīgnās
iūdēx cūră dĕūm nūllōque ē vūlnĕrĕ trīstēm
cōncēssīt. răpĕrīs, gĕnĭtōr, nōn īndĭgŭs aēvī,
nōn nĭmĭūs, trīnīsquĕ dĕcēm quīnquēnnĭă lūstrīs
iūnctă fĕrēns. sēd mē pĭĕtās nŭmĕrārĕ dŏlōrquĕ
nōn sĭnĭt, ō Pўlĭās aēvī trānscēndĕrĕ mētās
ēt Teūcrōs aēquārĕ sĕnēs, ō dīgnĕ vĭdērĕ
mē sĭmĭlēm! sēd nēc lētī tĭbĭ iānŭă trīstīs:
quīppĕ lĕvēs caūsaē, nēc sēgnīs lābĕ sĕnīlī
ēxĭtŭs īnstāntī praēmīsīt mēmbră sĕpūlcrō,
sēd tē tōrpŏr ĭnērs ēt mōrs ĭmĭtātă quĭētēm
ēxplĭcŭīt fālsōquĕ tŭlīt sūb Tārtără sōmnō.
Quōs ĕgŏ tūnc gĕmĭtūs (cŏmĭtūm mănŭs ānxĭă vīdīt,
vīdĭt ĕt ēxēmplūm gĕnĕtrīx gāvīsăquĕ nōvīt),
quaē lāmēntă tŭlī! vĕnĭām cōncēdĭtĕ, mānēs,
fās dīxīssĕ, pătēr: nōn tū mĭhĭ plūră dĕdīssēs.
fēlīx īllĕ pătrēm văcŭīs cīrcūmdĕdĭt ūlnīs;
vēllĕt ĕt Ēlўsĭā quāmvīs īn sēdĕ lŏcātūm
ābrĭpĕre ēt Dănăās ĭtĕrūm pōrtārĕ pĕr ūmbrās,
tēmptāntem ēt vīvōs mōlītum īn Tārtără grēssūs
dētŭlĭt īnfērnaē vātēs lōngaēvă Dĭānaē;
sī chĕlўn Ōdrўsĭām pīgrō trānsmīsĭt Ăvērnō
caūsă mĭnōr, sī Thēssălĭcīs Ādmētŭs ĭn ōrīs,
sī lūx ūnă rĕtrō Phўlăcēĭdă rēttŭlĭt ūmbrām,
cūr nĭhĭl ēxōrēt, gĕnĭtōr, chĕlўs aūt tŭă mānēs
aūt mĕă? Fās mĭhĭ sīc pătrĭōs cōntīngĕrĕ vūltūs,
fās iūnxīssĕ mănūs, ēt lēx quaēcūmquĕ sĕquātūr.
Āt vōs, ūmbrārūm rēgēs Aētnaēăquĕ Iūnŏ,
sī laūdāndă prĕcōr, taēdās aūfērtĕ cŏmāsquĕ
Eūmĕnĭdūm; nūllō sŏnĕt āspĕr ĭānĭtŏr ōrĕ,
cēntaūrōs Hŷdraēquĕ grĕgēs Scŷllaēăquĕ mōnstră
āvērsaē cēlēnt vāllēs, ūmbrāmquĕ sĕnīlēm
īnvītēt rīpīs, dīscūssā plēbĕ, sŭprēmūs
vēctŏr ĕt īn mĕdĭā cōmpōnāt mōllĭtĕr ālgā.
ītĕ, pĭī mānēs Grāiūmque ēxāmĭnă vātūm,
īllūstrēmque ănĭmām Lēthaēīs spārgĭtĕ sērtīs
ēt mōnstrātĕ nĕmūs, quō nūlla īrrūmpĭt Ĕrīnŷs,
īn quō fālsă dĭēs caēlōquĕ sĭmīllĭmŭs āēr.
Īndĕ tămēn vĕnĭās mĕlĭōr quā pōrtă mălīgnūm
cōrnĕă vīncĭt ĕbūr, sōmnīque ĭn ĭmāgĭnĕ mōnstrā,
quaē sŏlĭtūs. sīc sācră Nŭmaē rītūsquĕ cŏlēndōs
mītĭs Ărīcīnō dīctābāt Nŷmphă sŭb āntrō,
Scīpĭŏ sīc plēnōs Lătĭō Iŏvĕ dūcĕrĕ sōmnōs
crēdĭtŭr Aūsŏnĭīs, sīc nōn sĭne Ăpōllĭnĕ Sŷllă.
IV
SOMNVS
Crīmĭnĕ quō mĕrŭī, iŭvĕnīs plăcĭdīssĭmĕ dīvūm,
quōve ērrōrĕ mĭsēr, dōnīs ūt sōlŭs ĕgērēm,
Sōmnĕ, tŭīs? tăcĕt ōmnĕ pĕcūs vŏlŭcrēsquĕ fĕraēquĕ
ēt sĭmŭlānt fēssōs cūrvātă căcūmĭnă sōmnōs,
nēc trŭcĭbūs flŭvĭīs īdēm sŏnŭs; ōccĭdĭt hōrrōr
aēquŏrĭs, ēt tērrīs mărĭa ācclīnātă quĭēscūnt.
sēptĭmă iām rĕdĭēns Phoēbē mĭhĭ rēspĭcĭt aēgrās
stārĕ gĕnās; tŏtĭdem Oētaēaē Păphĭaēquĕ rĕvīsūnt
lāmpădĕs ēt tŏtĭēns nōstrōs Tīthōnĭă quēstūs
praētĕrĭt ēt gĕlĭdō spārgīt mĭsĕrātă flăgēllō.
ūnde ĕgŏ sūffĭcĭām? nōn sī mĭhĭ lūmĭnă mīllĕ,
quaē săcĕr āltērnā tāntūm stătĭōnĕ tĕnēbāt
Ārgŭs ĕt haūd ūmquām vĭgĭlābāt cōrpŏrĕ tōtō.
āt nūnc, heū! si ălĭquīs lōngā sūb nōctĕ pŭēllaē
brācchĭă nēxă tĕnēns ūltrō tē, Sōmnĕ, rĕpēllīt,
īndĕ vĕnī, nēc tē tōtās īnfūndĕrĕ pēnnās
lūmĭnĭbūs cōmpēllŏ mĕīs (hōc tūrbă prĕcētūr
laētĭŏr): ēxtrēmō mē tāngĕ căcūmĭnĕ vīrgaē,
sūffĭcĭt, aūt lĕvĭtēr sūspēnsō pōplĭtĕ trānsī.
V
EPICEDION IN PVERVM SVVM
Mē mĭsĕrūm! nĕque ĕnīm vērbīs sōllēmnĭbŭs ūllă
īncĭpĭām nēc Cāstălĭaē vōcālĭbŭs ūndīs
īnvīsūs Phoēbōquĕ grăvīs. quaē vēstră, sŏrōrēs,
ōrgĭă, Pīĕrĭaē, quās īncēstāvĭmŭs ārās?
dīcĭtĕ, pōst poēnām lĭcĕāt cōmmīssă fătērī.
nūmquĭd ĭnāccēssō pŏsŭī vēstīgĭă lūcō?
nūm vĕtĭtō dē fōntĕ bĭbī? quaē cūlpă, quĭs ērrōr,
quēm lŭĭmūs tāntīs? mŏrĭēntĭbŭs ēccĕ lăcērtīs
vīscĕră nōstră tĕnēns ănĭmāmque āvēllĭtŭr īnfāns,
nōn dē stīrpĕ quĭdēm nēc quī mĕă nōmĭnă fērrēt
ōrăquĕ; nōn fŭĕrām gĕnĭtōr, sēd cērnĭtĕ flētūs
līvēntēsquĕ gĕnās ēt crēdĭtĕ plānctĭbŭs ōrbī:
ōrbŭs ĕgo. hūc pātrēs ĕt ăpērtō pēctŏrĕ mātrēs
cōnvĕnĭānt; cĭnĕrēmque ŏcŭlīs ēt crīmĭnă fērtĕ!
sī quă sŭb ūbĕrĭbūs plēnīs ād fūnĕră nātōs
īpsă grădū lābēntĕ tŭlīt mădĭdūmquĕ cĕcīdīt
pēctŭs ĕt ārdēntēs rēstīnxīt lāctĕ păpīllās;
quīsquĭs ădhūc tĕnĕraē sīgnātūm flōrĕ iŭvēntaē
īmmērsīt cĭnĕrī iŭvĕnēm prīmāquĕ iăcēntīs
sērpĕrĕ crūdēlīs vīdīt lānūgĭnĕ flāmmās,
ādsĭt ĕt āltērnō mēcūm clāmōrĕ fătīscāt:
vīncētūr lăcrĭmīs, ēt tē, Nātūră, pŭdēbīt.
tāntă mĭhī fĕrĭtās, tānta ēst īnsānĭă lūctūs.
hōc quŏquĕ dūm mĕdĭtōr, tēr dēnā lūcĕ pĕrāctā,
ācclīnīs tŭmŭlo ēt plānctūs īn cārmĭnă vērtō
dīscōrdēsquĕ mŏdōs ēt sīngūltāntĭă vērbă
mōlĭŏr, ōrsă lўraē vīs ēst ātque īră tăcēndī
īmpătĭēns, sēd nēc sŏlĭtaē mĭhĭ vērtĭcĕ laūrūs
nēc frōntī vīttātŭs hŏnōs. ēn tāxĕă mārcēt
sīlvă cŏmīs, hĭlărēsque hĕdĕrās plōrātă cŭprēssūs
ēxclūdīt rāmīs; nĕc ĕbūrnō pōllĭcĕ chōrdās
pūlsŏ, sĕd īncērtām dĭgĭtīs ērrāntĭbŭs āmēns
scīndŏ chĕlŷn. iŭvăt, heū!, iŭvăt īllaūdābĭlĕ cārmēn
fūndĕre ĕt īncōmptē mĭsĕrūm laūdārĕ dŏlōrēm.
sīc mĕrŭī? sīc mē cāntūque hăbĭtūquĕ nĕfāstūm
āspĭcĭānt sŭpĕrī? pŭdĕāt Thēbāsquĕ nŏvūmquĕ
Aēăcĭdēn: nīl iām plăcĭdūm mānābĭt ăb ōrĕ.
īlle ĕgŏ quī (quŏtĭēns!) blāndē mātrūmquĕ pătrūmquĕ
vūlnĕră, quī vĭdŭōs pŏtŭī mūlcērĕ dŏlōrēs,
īlle ĕgŏ lūgēntūm mītīs sōlātŏr, ăcērbīs
aūdītūs tŭmŭlīs ēt dēscēndēntĭbŭs ūmbrīs,
dēfĭcĭō mĕdĭcāsquĕ mănūs fōmēntăquĕ quaērō
vūlnĕrĭbūs, sēd si ūllă, mĕīs. nūnc tēmpŭs, ămīcī,
quōrum ĕgŏ mānāntēs ŏcŭlōs ēt saūcĭă tērsī
pēctŏră: rēddĭte ŏpēm, saēvās ēxsōlvĭtĕ grātīs.
nīmīrūm cūm vēstră dŏmūs ĕgŏ fūnĕră maēstūs
īncrĕpĭtāns: "quī dāmnă dŏlēs ălĭēnă, rĕpōnĕ
īnfēlīx lăcrĭmās ēt trīstĭă cārmĭnă sērvā".
vērum ĕrăt: ābsūmptaē vīrēs ēt cōpĭă fāndī
nūllă mĭhī, dīgnūmquĕ nĭhīl mēns fūlmĭnĕ tāntō
rēppĕrĭt: īnfĕrĭōr vōx ōmnĭs ĕt ōmnĭă sōrdēnt
vērba. īgnōscĕ, pŭēr: tū mē cālīgĭnĕ mērsūm
ōbrŭĭs. ā! dūrūs, vīsō sī vūlnĕrĕ cāraē
cōniŭgĭs īnvēnīt cănĕrēt quōd Thrācĭŭs Ōrpheūs
dūlcĕ sĭbī, sī būstă Lĭnī cōmplēxŭs Ăpōllŏ
nōn tăcŭīt. nĭmĭūs fōrtāsse ăvĭdūsquĕ dŏlōrīs
dīcŏr ĕt īn lăcrĭmīs iūstum ēxcēssīssĕ pŭdōrēm!
quīsnam aūtēm gĕmĭtūs lāmēntăquĕ nōstră rĕpēndīs?
ō nĭmĭūm fēlīx, nĭmĭūm crūdēlĭs ĕt ēxpērs
īmpĕrĭī, Fōrtūnă, tŭī, quī dīcĕrĕ lēgēm
flētĭbŭs aūt fīnēs aūdēt cēnsērĕ dŏlēndī!
īncĭtăt, heū!, plānctūs; pŏtĭūs fŭgĭēntĭă rīpās
flūmĭnă dētĭnĕās răpĭdīs aūt īgnĭbŭs ōbstēs,
quām mĭsĕrōs lūgērĕ vĕtēs. tămĕn īllĕ sĕvērūs,
quīsquĭs ĭs ēst, nōstraē cōgnōscāt vūlnĕră caūsaē.
Nōn ĕgŏ mērcātūs Phărĭā dē pūppĕ lŏquācēs
dēlĭcĭās dōctūmquĕ sŭī cōnvīcĭă Nīlī
īnfāntēm, līnguā nĭmĭūm sălĭbūsquĕ prŏtērvūm,
dīlēxī: mĕŭs īllĕ, mĕūs. tēllūrĕ cădēntēm
ēxcēpi ātque ūnctūm gĕnĭtālī cārmĭnĕ fōvī
pōscēntēmquĕ nŏvās trĕmŭlīs ŭlŭlātĭbŭs aūrās
īnsĕrŭī vītaē. quīd plūs trĭbŭērĕ părēntēs?
quīn ălĭōs ōrtūs lībērtātēmquĕ sŭb īpsīs
ūbĕrĭbūs tĭbĭ, pārvĕ, dĕdī cūm mūnĕră nōstră
rīdēbās īngrātŭs ădhūc. prŏpĕrāvĕrĭt īllĕ,
sēd mĕrĭtō prŏpĕrābăt, ămōr, nē pērdĕrĕt ūllūm
lībērtās tām pārvă dĭēm. nōnne hōrrĭdŭs īpsōs
īnvĭdĭā sŭpĕrōs ĭnĭūstăquĕ Tārtără pūlsēm?
nōnnĕ gĕmām tē, cārĕ pŭēr? quō sōspĭtĕ nātōs
nōn cŭpĭī, prīmō gĕmĭtūm quī prōtĭnŭs ōrtū
īmplĭcŭīt fīxītquĕ mĭhī, cuī vērbă sŏnōsquĕ
mōnstrāvī quēstūsque ēt vūlnĕră caēcă rĕsōlvēns,
rēptāntēmquĕ sŏlō dēmīssŭs ăd ōscŭlă nōstră
ērēxī, blāndōquĕ sĭnū iām iāmquĕ cădēntēs
ēxsōpīrĕ gĕnās dūlcēsque āccērsĕrĕ sōmnōs.
cuī nōmēn vōx prīmă mĕūm lūdūsquĕ tĕnēllō
rīsŭs, ĕt ā nōstrō vĕnĭēbānt gaūdĭă vūltū.
STATIVS ABASCANTO SVO SALVTEM
Omnibus adfectibus prosequenda sunt bona exempla, cum publice prosint. Pietas quam Priscillae tuae praestas et morum tuorum pars et nulli non conciliare te, praecipue marito, potest. Vxorem enim uiuam amare uoluptas est, defunctam religio. Ego tamen huic operi non ut unus e turba nec tantum quasi officiosus adsilui. Amauit enim Vxorem meam Priscilla et amando fecit mihi illam probatiorem; post hoc ingratus sum si lacrimas tuas transeo. Praeterea latus omne diuinae domus semper demereri pro mea mediocritate conitor. Nam qui bona fide deos colit amat et sacerdotes. Sed quamuis propiorem usum amicitiae tuae iampridem cuperem, mallem tamen nondum inuenisse materiam.
I
EPICEDION IN PRISCILLAM ABASCANTI VXOREM
Si manus aut similis docilis mihi fingere ceras
aut ebur impressis aurumue animare figuris.
hinc, Priscilla, tuo solatia grata marito
conciperem. namque egregia pietate meretur
ut uel Apelleo uultus signata colore,
Phidiaca uel nata manu reddare dolenti.
sic auferre rogis umbram conatur, et ingens
certamen cum Morte gerit, curasque fatigat
artificum inque omni te quaerit amare metallo.
sed mortalis honos, agilis quem dextra laborat.
nos tibi, laudati iuuenis rarissima coniunx,
longa nec obscurum finem latura perenni
temptamus dare iusta lyra, modo dexter Apollo
quique uenit iuncto mihi semper Apolline Caesar
annuat: haut alio melius condere sepulcro.
Sera quidem tanto struitur medicina dolori,
altera cum uolucris Phoebi rota torqueat annum;
sed cum plaga recens et adhuc in uulnere primo
nigra domus, quis tum miseras accessus ad aures
coniugis orbati? tunc flere et scindere uestes
et famulos lassare greges et uincere planctus
Fataque et iniustos rabidis pulsare querelis
caelicolas solamen erat. licet ipse leuandos
ad gemitus siluis comitatus et amnibus Orpheus
afforet atque omnis pariter matertera uatem,
omnis Apollineus tegeret Bacchique sacerdos:
nil cantus, nil fila deis pallentis Auerni
Eumenidumque audita comis mulcere ualerent:
tantus in attonito regnabat pectore luctus!
nunc etiam ad tactus refugit iam plana cicatrix,
dum canimus, grauibusque oculis uxorius instat
imber. habentne pios etiamnum haec lumina fletus?
mira fides! citius genetrix Sipylea feretur
exhausisse genas, citius Tithonida maesti
deficient rores aut exsatiata fatiscet
mater Achilleis hiemes affrangere bustis.
macte animi! notat ista deus, qui flectit habenas
orbis et humanos propior Ioue digerit actus,
maerentemque uidet lectique arcana ministri.
hinc etiam documenta capit, quod diligis umbram
et colis exsequias. hic est castissimus ardor,
hic amor a domino meritus censore probari.
Nec mirum, si uos collato pectore mixtos
iunxit inabrupta Concordia longa catena.
illa quidem nuptumque prior taedasque marito
passa alio, sed te ceu uirginitate iugatum
uisceribus totis animaque amplexa fouebat;
qualiter aequaeuo sociatam palmite uitem
ulmus amat miscetque nemus ditemque precatur
autumnum et caris gaudet redimita racemis.
Laudantur proauis seu pulchrae munere formae
quae morum caruere bonis, falsaeque potentes
laudis egent uerae: tibi quamquam et origo niteret
et felix species multumque optanda maritis,
ex te maior honos, unum nouisse cubile,
unum secretis agitare sub ossibus ignem.
illum nec Phrygius uitiasset raptor amorem
Dulichiiue proci nec qui fraternus adulter
casta Mycenaeo conubia polluit auro.
si Babylonos opes, Lydae si pondera gazae
Indorumque dares Serumque Arabumque potentes
diuitias, mallet cum paupertate pudica
intemerata mori uitamque rependere famae.
nec frons triste rigens nimiusque in moribus horror,
sed simplex hilarisque fides et mixta pudori
gratia. quod si anceps metus ad maiora uocasset,
illa uel armiferas pro coniuge laeta cateruas
fulmineosque ignes mediique pericula ponti
exciperet. melius, quod non aduersa probarunt,
quae tibi cura tori, quantus pro coniuge pallor.
sed meliore uia dextros tua uota marito
promeruere deos, dum nocte dieque fatigas
numina, dum cunctis supplex aduolueris aris
et mitem genium domini praesentis adoras.
Audita es, uenitque gradu Fortuna benigno.
uidit quippe pii iuuenis nauamque quietem
intactamque fidem succinctaque pectora curis
et uigiles sensus et digna euoluere tantas
sobria corda uices, uidit qui cuncta suorum
nouit et inspectis ambit latus omne ministris.
nec mirum: uidet ille ortus obitusque, quid Auster,
quid Boreas hibernus agat, ferrique togaeque
consilia atque ipsam mentem probat. ille iubatis
molem immensam umeris et uix tractabile pondus
imposuit (nec enim numerosior altera sacra
cura domo): magnum late dimittere in orbem
Romulei mandata ducis, uiresque modosque
imperii tractare manu; quae laurus ab Arcto,
quid uagus Euphrates, quid ripa binominis Histri,
quid Rheni uexilla ferant, quantum ultimus orbis
cesserit et refugo circumsona gurgite Thule
(omnia nam laetas pila attollentia frondes,
nullaque famosa signatur lancea penna);
praeterea, fidos dominus si diuidat enses,
pandere, quis centum ualeat frenare, maniplos
inter missus eques, quis praecepisse cohorti,
quem deceat clari praestantior ordo tribuni,
quisnam frenigerae signum dare dignior alae;
mille etiam praenosse uices, an merserit agros
Nilus, an imbrifero Libye sudauerit Austro:
cunctaque si numerem, non plura interprete uirga
nuntiat ex celsis ales Tegeaticus astris,
quaeque cadit liquidas Iunonia uirgo per auras
et picturato pluuium ligat aëra gyro,
quaeque tuas laurus uolucri, Germanice, cursu
Fama uehit praegressa diem tardumque sub astris
Arcada et in medio linquit Thaumantida caelo.
Qualem te superi, Priscilla, hominesque benigno
aspexere die, cum primum ingentibus actis
admotus coniunx! uicisti gaudia paene
ipsius, effuso dum pectore prona sacratos
ante pedes auide domini tam magna merentis
uolueris. Aonio non sic in uertice gaudet,
quam pater arcani praefecit hiatibus antri
Delius, aut primi cui ius uenerabile thyrsi
Bacchus et attonitae tribuit uexilla cateruae.
nec tamen hinc mutata quies probitasue secundis
intumuit: tenor idem animo moresque modesti
fortuna crescente manent. fouet anxia curas
coniugis hortaturque simul flectitque labores.
ipsa dapes modicas et sobria pocula tradit,
exemplumque ad erile monet, uelut Apula coniunx
agricolae parci uel sole infecta Sabino,
quae uidet emeriti iam prospectantibus astris
tempus adesse uiri, propere mensasque torosque
instruit exspectatque sonum redeuntis aratri.
parua loquor. tecum gelidas comes illa per Arctos
Sarmaticasque hiemes Histrumque et pallida Rheni
frigora, tecum omnes animo durata per aestus
et, si castra darent, uellet gestare pharetras,
uellet Amazonia latus intercludere pelta,
dum te puluerea bellorum nube uideret
Caesarei prope fulmen equi diuinaque tela
uibrantem et magnae sparsum sudoribus hastae.
Hactenus alma chelys. tempus nunc ponere frondes,
Phoebe, tuas maestaque comam damnare cupresso.
Quisnam impacata consanguinitate ligauit
Fortunam Inuidiamque deus? quis iussit iniquas
aeternum bellare deas? nullamne notabit
illa domum, toruo quam non haec lumine figat
protinus et saeua proturbet gaudia dextra?
florebant hilares inconcussique penates:
nil maestum. quid enim, quamuis infida leuisque,
Caesare tam dextro posset Fortuna timeri?
inuenere uiam liuentia Fata, piumque
intrauit uis saeua larem. sic plena maligno
adflantur uineta Noto, sic alta senescit
imbre seges nimio, rapidae sic obuia puppi
inuidet et uelis adnubilat aura secundis:
carpitur eximium fato Priscilla decorem;
qualiter alta comam siluarum gloria pinus
seu Iouis igne malo seu iam radice soluta
deficit et nulli spoliata remurmurat aurae.
quid probitas aut casta fides, quid numina prosunt
culta deum? furuae miseram circum undique leti
uallauere plagae, tenduntur dura sororum
licia et exacti superest pars ultima fili.
nil famuli coetus, nil ars operosa medentum
auxiliata malis; comites tamen undique ficto
spem simulant uultu, flentem notat illa maritum.
ille modo infernae nequiquam flumina Lethes
incorrupta rogat, nunc anxius omnibus aris
illacrimat signatque fores et pectore terget
limina; nunc magni uocat exorabile numen
Caesaris. heu durus fati tenor! estne quod illi
non liceat? quantae poterant mortalibus annis
accessisse morae si tu, pater, omne teneres
arbitrium! caeco gemeret Mors clusa barathro
longius et uacuae posuissent stamina Parcae.
Iamque cadunt uultus oculisque nouissimus error
obtunsaeque aures, nisi cum uox sola mariti
noscitur; illum unum media de morte reuersa
mens uidet, illum aegris circumdat fortiter ulnis
immotas obuersa genas, nec sole supremo
lumina, sed dulci mauult satiare marito.
Tum sic unanimum moriens solatur amantem:
"pars animae uictura meae, cui linquere possim
o | utinam, quos dura mihi rapit Atropos, annos:
parce, precor, lacrimis, saeuo ne concute planctu
pectora, nec crucia fugientem coniugis umbram.
linquo equidem thalamos, saluo tamen ordine mortis,
quod prior: exegi longa potiora senecta
tempora; uidi omni pridem te flore nitentem,
uidi altae propius propiusque accedere dextrae.
non in te Fatis, non iam caelestibus ullis
arbitrium: mecum ista fero. tu limite coepto
tende libens sacrumque latus geniumque potentem
irrequietus ama. nunc, quod cupis ipse iuberi,
da Capitolinis aeternum sedibus aurum,
quo niteat sacri centeno pondere uultus
Caesaris et propriae signet cultricis amorem.
sic ego nec Furias nec deteriora uidebo
Tartara et Elysias felix admittar in oras."
Haec dicit labens sociosque amplectitur artus
haerentemque animam non tristis in ora mariti
transtulit et cara pressit sua lumina dextra.
At iuuenis magno flammatus pectora luctu
nunc implet saeuo uiduos clamore penates,
nunc ferrum laxare cupit, nunc ardua tendit
in loca (uix retinent comites), nunc ore ligato
incubat amissae mersumque in corde dolorem
saeuus agit, qualis conspecta coniuge segnis
Odrysius uates positis ad Strymona plectris
obstupuit tristemque rogum sine carmine fleuit.
ille etiam erecte rupisset tempora uitae,
ne tu Tartareum chaos incomitata subires,
sed prohibet mens fida duci seruandaque sacris
imperiis et maior amor. Quis carmine digno
exsequias et dona malae feralia pompae
perlegat? omne illic stipatum examine longo
uer Arabum Cilicumque fluit floresque Sabaei
Indorumque arsura seges praereptaque templis
tura, Palaestini simul Hebraeique liquores
Coryciaeque comae Cinyreaque germina; et altis
ipsa toris Serum Tyrioque umbrata recumbit
tegmine. sed toto spectatur in agmine coniunx
solus; in hunc magnae flectuntur lumina Romae
ceu iuuenes natos suprema ad busta ferentem:
is dolor in uultu, tantum crinesque genaeque
noctis habent. illam tranquillo fine solutam
felicemque uocant, lacrimas fudere marito.
Est locus, ante urbem qua primum nascitur ingens
Appia quaque Italo gemitus Almone Cybebe
ponit et Idaeos iam non reminiscitur amnis.
hic te Sidonio uelatam molliter ostro
eximius coniunx (nec enim fumantia busta
clamoremque rogi potuit perferre) beato
composuit, Priscilla, toro. nil longior aetas
carpere, nil aeui poterunt uitiare labores;
sic cautum membris: tantas uenerabile marmor
spirat opes. mox in uarias mutata nouaris
effigies: hoc aere Ceres, hoc lucida Gnosis,
illo Maia tholo, Venus hoc non improba saxo.
accipiunt uultus haud indignata decoros
numina: circumstant famuli consuetaque turba
obsequiis, tunc rite tori mensaeque parantur
assiduae. domus ista, domus! quis triste sepulcrum
dixerit? hac merito uisa pietate mariti
protinus exclames: "est hic, agnosco, minister
illius, aeternae modo qui sacraria genti
condidit inque alio posuit sua sidera caelo."
sic, ubi magna nouum Phario de litore puppis
soluit iter iamque innumeros utrimque rudentes
lataque ueliferi porrexit bracchia mali
inuasitque uias, in eodem angusta phaselos
aequore et immensi partem sibi uindicat Austri.
Quid nunc immodicos, iuuenum lectissime, fletus
corde foues longumque uetas exire dolorem?
nempe times ne Cerbereos Priscilla tremescat
latratus? tacet ille piis: ne tardior adsit
nauita proturbetque uadis? Vehit ille merentes
protinus et manes placidus locat hospite cumba.
praeterea, si quando pio laudata marito
umbra uenit, iubet ire faces Proserpina laetas
egressasque sacris ueteres heroidas antris
lumine purpureo tristes laxare tenebras
sertaque et Elysios animae praesternere flores.
sic manes Priscilla subit; ibi supplice dextra
pro te Fata rogat, reges tibi tristis Auerni
placat, ut expletis humani finibus aeui
pacantem terras dominum iuuenemque relinquas
ipse senex. certae iurant in uota sorores.
II
LAVDES CRISPINI VETTI BOLANI FILI
Rura meus Tyrrhena petit saltusque Tagetis
Crispinus; nec longa mora est aut auia tellus;
et mea secreto uelluntur pectora morsu,
udaque turgentes impellunt lumina guttas,
ceu super Aegaeas hiemes abeuntis amici
uela sequar spectemque ratem iam fessus ab altis
rupibus atque oculos longo querar aëre uinci.
Quid? si militiae iam te, puer inclite, primae
clara rudimenta et castrorum dulce uocaret
auspicium, quanto manarent gaudia fletu
quosue darem amplexus! etiamne optanda propinquant
tristia, ut octonos bis iam tibi circuit orbes
uita? sed angustis animus robustior annis
succumbitque oneri et mentem sua non capit aetas.
nec mirum: non te series inhonora parentum
obscurum proauis et priscae lucis egentem
plebeia de stirpe tulit; non sanguine cretus
turmali trabeaque recens et paupere clauo
augustam sedem et Latii penetrale senatus
aduena pulsasti, sed praecedente tuorum
agmine. Romulei qualis per iugera circi
cum pulcher uisu titulis generosus auitis
exspectatur equus cuius de stemmate longo
felix demeritos habet admissura parentes,
illum omnes acuunt plausus, illum ipse uolantem
puluis et incuruae gaudent agnoscere metae:
sic te, clare puer, genitum sibi Curia sensit
primaque patricia clausit uestigia luna.
mox Tyrios ex more sinus tunicamque potentem
agnouere umeri. sed enim tibi magna parabat
ad titulos exempla pater. quippe ille iuuentam
protinus ingrediens pharetratum inuasit Araxen
belliger indocilemque fero seruire Neroni
Armeniam. rigidi summam Mauortis agebat
Corbulo, sed comitem belli sociumque laborum
ille quoque egregiis multum miratus in armis
Bolanum; atque illi curarum asperrima suetus
credere partirique metus, quod tempus amicum
fraudibus, exserto quaenam bona tempora bello,
quae suspecta fides aut quae fuga uera ferocis
Armenii. Bolanus iter praenosse timendum,
Bolanus tutis iuga quaerere commoda castris,
metiri Bolanus agros, aperire malignas
torrentum nemorumque moras tantamque uerendi
mentem implere ducis iussisque ingentibus unus
sufficere. ipsa uirum norat iam barbara tellus,
ille secundus apex bellorum et proxima cassis.
sic Phryges attoniti, quamquam Nemeaea uiderent
arma Cleonaeusque acies impelleret arcus,
pugnante Alcide tamen et Telamona timebant.
disce, puer (nec enim externo monitore petendus
uirtutis tibi pulcher amor: cognata ministret
laus animos. aliis Decii reducesque Camilli
monstrentur): tu disce patrem, quantusque nigrantem
fluctibus occiduis fessoque Hyperione Thulen
intrarit mandata gerens quantusque potentis
mille urbes Asiae sortito rexerit anno,
imperium mulcente toga. bibe talia pronis
auribus, haec certent tibi conciliare propinqui,
haec iterent comites praecepta senesque paterna.
Iamque alio moliris iter nec deside passu
ire paras; nondum ualidae tibi signa iuuentae
irrepsere genis, et adhuc tenor integer aeui.
nec genitor iuxta; fatis namque haustus iniquis
occidit et geminam prolem sine praeside linquens.
nec saltem teneris ostrum puerile lacertis
exuit albentique umeros induxit amictu.
quem non corrupit pubes effrena nouaeque
libertas properata togae? ceu nescia falcis
silua comas tollit fructumque exspirat in umbras.
at tibi Pieriae tenero sub pectore curae
et pudor et docti legem sibi dicere mores;
tunc hilaris probitas et frons tranquilla nitorque
luxuriae confine tenens pietasque per omnes
dispensata modos; aequaeuo cedere fratri
mirarique patrem miseraeque ignoscere matri
admonuit fortuna domus. tibine illa nefanda
pocula letalesque manu componere sucos
eualuit, qui uoce potes praeuertere morsus
serpentum atque omnis uultu placare nouercas?
infestare libet manes meritoque precatu
pacem auferre rogis; sed te, puer optime, cerno
flectentem iustis et talia dicta parantem:
"parce precor cineri: fatum illud et ira nocentum
Parcarum crimenque dei, mortalia quisquis
pectora sero uidet nec primo in limine sistit
conatus scelerum atque animos infanda parantes.
excidat illa dies aeuo nec postera credant
saecula! Nos certe taceamus et obruta multa
nocte tegi propriae patiamur crimina gentis.
exegit poenas, hominum cui cura suorum,
quo Pietas auctore redit terrasque reuisit,
quem timet omne nefas. satis haec lacrimandaque nobis
ultio. quin saeuas utinam exorare liceret
Eumenidas timidaeque auertere Cerberon umbrae
immemoremque tuis citius dare manibus amnem."
Macte animo, iuuenis! sed crescunt crimina matris.
nec tantum pietas, sed protinus ardua uirtus
affectata tibi. nuper cum forte sodalis
immeritae falso palleret crimine famae
erigeretque forum succinctaque iudice multo
surgeret et castum uibraret Iulia fulmen,
tu, quamquam non ante forum legesque seueras
passus sed tacita studiorum occultus in umbra,
defensare metus aduersaque tela subisti
pellere, inermis adhuc et tiro, pauentis amici.
haud umquam tales aspexit Romulus annos
Dardaniusque senex medii bellare togata
strage fori. stupuere patres temptamina tanta
conatusque tuos, nec iam reus ipse timebat.
par uigor et membris, promptaeque ad fortia uires
sufficiunt animo atque ingentia iussa sequuntur.
ipse ego te nuper Tiberino in litore uidi
qua Tyrrhena uadis Laurentibus aestuat unda,
tendentem cursus uexantemque ilia nuda
calce ferocis equi, uultu dextraque minacem
(si qua fides dictis, stupui armatumque putaui):
Gaetulo sic pulcher equo Troianaque quassans
tela nouercales ibat uenator in agros
Ascanius miseramque patri flagrabat Elissam;
Troilus haud aliter gyro leuiore minantis
eludebat equos aut quem de turribus altis
Arcadas Ogygio uersantem in puluere metas
spectabant Tyriae non toruo lumine matres.
ergo age (nam magni ducis indulgentia pulsat
certaque dat uotis hilaris uestigia frater),
surge animo et fortes castrorum concipe curas.
monstrabunt acies Mauors Actaeaque uirgo,
flectere Castor equos, umeris quatere arma Quirinus,
qui tibi tam tenero permisit plaudere collo
nubigenas clipeos intactaque caedibus arma.
Quasnam igitur terras, quem Caesaris ibis in orbem?
Arctoosne amnes et Rheni fracta natabis
flumina, an aestiferis Libyae sudabis in aruis?
an iuga Pannoniae mutatoresque domorum
Sauromatas quaties? an te septenus habebit
Hister et umbroso circumflua coniuge Peuce?
an Solymum cinerem palmetaque capta subibis
non sibi felicis siluas ponentis Idumes?
quod si te magno tellus frenata parenti
accipiat, quantum ferus exsultabit Araxes,
quanta Caledonios attollet gloria campos,
cum tibi longaeuus referet trucis incola terrae:
"hic suetus dare iura parens, hoc caespite turmas
affari uelut e specula, castellaque longe
(aspicis?) ille dedit cinxitque haec moenia fossa;
belligeris haec dona deis, haec tela dicauit
(cernis adhuc titulos); hunc ipse uocantibus armis
induit, hunc regi rapuit thoraca Britanno."
qualiter in Teucros uictricia bella paranti
ignotum Pyrrho Phoenix narrabat Achillem.
Felix qui uiridi fidens, Optate, iuuenta
durabis quascumque uias uallumque subibis,
forsan et ipse latus (sic numina principis adsint)
cinctus et unanimi comes indefessus amici,
quo Pylades ex more pius, quo Dardana gessit
bella Menoetiades. quippe haec concordia uobis,
hic amor est duretque precor! nos fortior aetas
iam fugit; hinc uotis tantum precibusque iuuabo.
ei mihi, sed coetus solitos si forte ciebo
et mea Romulei uenient ad carmina patres,
tu deeris, Crispine, mihi, cuneosque per omnes
te meus absentem circumspectabit Achilles.
sed uenies melior (uatum non irrita currunt
omina): quique aquilas tibi nunc et castra recludit,
idem omnes perferre gradus cingique superbis
fascibus et patrias dabit insedisse curules.
Sed quis ab excelsis Troianae collibus Albae,
unde suae iuxta prospectat moenia Romae
proximus ille deus, Fama uelocior intrat
nuntius atque tuos implet, Crispine, penates?
dicebam certe: uatum non irrita currunt
auguria. en, ingens reserat tibi limen honorum
Caesar et Ausonii committit munia ferri.
uade, puer, tantisque enixus suffice donis,
felix, qui magno iam nunc sub praeside iuras
cuique sacer primum tradit Germanicus ensem.
non minus hoc, fortis quam si tibi panderet ipse
Bellipotens aquilas toruaque induceret ora
casside. uade alacer maioraque disce mereri.
III
EPICEDION IN PATREM SVVM
Ipse malas uires et lamentabile carmen
Elysio de fonte mihi pulsumque sinistrae
da, genitor praedocte, lyrae. neque enim antra moueri
Delia nec solitam fas est impellere Cirrham
te sine. Corycia quicquid modo Phoebus in umbra,
quicquid ab Ismariis monstrarat collibus Euhan,
dedidici. fugere meos Parnasia crines
uellera, funestamque hederis irrepere taxum
extimui trepidamque (nefas!) arescere laurum.
certe ego, magnanimum qui facta attollere regum
ibam altum spirans Martemque aequare canendo.
quis sterili mea corda situ, quis Apolline merso
frigida damnatae praeduxit nubila menti?
stant circum attonitae uatem et nil dulce sonantes
nec digitis nec uoce deae. dux ipsa silenti
fulta caput cithara, qualis post Orphea raptum
astitit, Hebre, tibi, cernens iam surda ferarum
agmina et immotos sublato carmine lucos.
At tu seu membris emissus in ardua tendens
fulgentisque plagas rerumque elementa recenses,
quis deus, unde ignes, quae ducat semita solem,
quae minuat Phoeben quaeque integrare latentem
causa queat, notique modos extendis Arati;
seu tu Lethaei secreto in gramine campi
concilia heroum iuxta manisque beatos,
Maeonium Ascraeumque senem non segnior umbra
accolis alternumque sonas et carmina misces:
da uocem magno, pater, ingeniumque dolori.
Nam me ter relegens caelo terque ora retexens
Luna uidet residem nullaque Heliconide tristis
solantem curas: tuus ut mihi uultibus ignis
irrubuit cineremque oculis umentibus hausi,
uilis honos studiis. uix haec in munera soluo
primum animum tacitisque situm depellere chordis
nunc etiam labente manu nec lumine sicco
ordior acclinis tumulo quo molle quiescis
iugera nostra tenens, ubi post Aeneia fata
stellatus Latiis ingessit montibus Albam
Ascanius, Phrygio dum pinguis sanguine campos
odit et infaustae regnum dotale nouercae.
hic ego te (nam Sicanii non mitius halat
aura croci; dites nec si tibi rara Sabaei
cinnama, odoratas nec Arabs decerpsit aristas),
inferni cum laude laci sed carmine plango
Pierio; sume et gemitus et uulnera nati
et lacrimas, rari quas umquam habuere parentes.
atque utinam fortuna mihi dare manibus aras,
par templis opus, aëriamque educere molem,
Cyclopum scopulos ultra atque audacia saxa
Pyramidum, et magno tumulum praetexere luco!
illic et Siculi superassem dona sepulcri
et Nemees lucum et Pelopis sollemnia trunci.
illic Oebalio non finderet aëra disco
Graiorum uis nuda uirum, non arua rigaret
sudor equum aut putri sonitum daret ungula fossa;
sed Phoebi simplex chorus, et frondentia uatum
praemia laudato, genitor, tibi rite ligarem.
ipse madens oculis, umbrarum animaeque sacerdos,
praecinerem gemitum, cui te nec Cerberus omni
ore nec Orpheae quirent auertere leges.
atque tibi moresque tuos et facta canentem
fors et magniloquo non posthabuisset Homero,
tenderet et toruo pietas aequare Maroni.
Cur magis incessat superos et aena sororum
stamina, quae tepido genetrix super aggere nati
orba sedet, uel quae primaeui coniugis ignem
aspicit obstantesque manus turbamque tenentem
uincit in ardentem, liceat, moritura maritum?
maior et his forsan superos et Tartara pulset
inuidia: externis etiam miserabile uisu
funus eat. sed nec modo se Natura dolenti
nec Pietas iniusta dedit: mihi limine primo
fatorum et uiridi, genitor, ceu raptus ab aeuo
Tartara dura subis. nec enim Marathonia uirgo
parcius exstinctum saeuorum crimine agrestum
fleuerit Icarium, Phrygia quam turre cadentem
Astyanacta parens. laqueo quin illa supremos
inclusit gemitus: at te post funera magni
Hectoris Haemonio pudor est seruisse marito.
Non ego, quas fati certus sibi morte canora
inferias praemittit olor nec rupe quod atra
Tyrrhenae uolucres nautis praedulce minantur,
in patrios adhibebo rogos; non murmure trunco
quod gemit et durae queritur Philomela sorori:
nota nimis uati. quis non in funere cunctos
Heliadum ramos lacrimosaque germina dixit
et Phrygium silicem, atque ausum contraria Phoebo
carmina nec fida gauisam Pallada buxo?
te Pietas oblita uirum reuocataque caelo
Iustitia et gemina plangat Facundia lingua
et Pallas doctique cohors Heliconia Phoebi;
quis labor Aonios seno pede ducere cantus
et quibus Arcadia carmen testudine mensis
†cydalibem† nomenque fuit, quosque orbe sub omni
ardua septena numerat Sapientia fama,
qui furias regumque domos auersaque caelo
sidera terrifico super intonuere cothurno,
et quis lasciua uires tenuare Thalia
dulce uel heroos gressu truncare tenores.
omnia namque animo complexus et omnibus usus
qua fandi uis lata patet, siue orsa libebat
Aoniis uincire modis seu uoce soluta
spargere et effreno nimbos aequare profatu.
Exsere semirutos subito de puluere uultus,
Parthenope, crinemque adflato monte sepultum
pone super tumulos et magni funus alumni,
quo non Munychiae quicquam praestantius arces
doctaque Cyrene Sparteue animosa creauit.
si tu stirpe uacans famaeque obscura iaceres
nil gentile tenens, illo te ciue probabas
Graiam atque Euboico maiorum sanguine duci.
ille tuis totiens praestabat tempora sertis
cum stata laudato caneret quinquennia uersu
ora supergressus Pylii senis oraque regis
Dulichii speciemque comam subnexus utroque.
non tibi deformes obscuri sanguinis ortus
nec sine luce genus, quamquam fortuna parentum
artior expensis. etenim te diuite ritu
ponere purpureos Infantia legit amictus
stirpis honore datos et nobile pectoris aurum.
protinus exorto dextrum risere sorores
Aonides, puerique chelyn summisit et ora
imbuit amne sacro iam tum mihi blandus Apollo.
nec simplex patriae decus, et natalis origo
pendet et ambiguo geminae certamine terrae.
te de gente suum Latiis ascita colonis
Graia refert Hyele, Troius qua puppe magister
excidit et mediis miser euigilauit in undis;
maior at inde suum longo probat ordine uitae
Maeoniden aliaeque aliis natalibus urbes
diripiunt cunctaeque probant; non omnibus ille
uerus, alit uictos immanis gloria falsi.
atque ibi dum profers annos uitamque salutas,
protinus ad patrii raperis certamina lustri
uix implenda uiris, laudum festinus et audax
ingenii. stupuit primaeua ad carmina plebes
Euboica et natis te monstrauere parentes.
inde frequens pugnae nulloque ingloria sacro
uox tua: non totiens uictorem Castora gyro
nec fratrem caestu uirides coluere Therapnae.
sin pronum uicisse domi, quid Achaea mereri
praemia, nunc ramis Phoebi, nunc gramine Lernae,
nunc Athamantea protectum tempora pinu,
cum totiens lassata tamen nusquam auia frondes
abstulit aut alium tetigit Victoria crinem?
Hinc tibi uota patrum credi generosaque pubes
te monitore regi, mores et facta priorum
discere, quis casus Troiae, quam tardus Vlixes,
quantus equum pugnasque uirum decurrere uersu
Maeonides quantumque pios ditarit agrestes
Ascraeus Siculusque senex, qua lege recurrat
Pindaricae uox flexa lyrae uolucrumque precator
Ibycus et tetricis Alcman cantatus Amyclis
Stesichorusque ferox saltusque ingressa uiriles
non formidata temeraria Chalcide Sappho,
quosque alios dignata chelys. tu pandere doctus
carmina Battiadae latebrasque Lycophronis atri
Sophronaque implicitum tenuisque arcana Corinnae.
sed quid parua loquor? tu par adsuetus Homero
ferre iugum senosque pedes aequare solutis
uersibus et numquam passu breuiore relinqui.
quid mirum, patria si te petiere relicta
quos Lucanus ager, rigidi quos iugera Dauni,
quos Veneri plorata domus neglectaque tellus
Alcidae, uel quos e uertice Surrentino
mittit Tyrrheni speculatrix uirgo profundi,
quos propiore sinu lituo remoque notatus
collis et Ausonii pridem laris hospita Cyme
quosque Dicarchei portus Baianaque mittunt
litora, qua mediis alte permissus anhelat
ignis aquis et operta domos incendia seruant?
sic ad Auernales scopulos et opaca Sibyllae
antra rogaturae ueniebant undique gentes;
illa minas diuum Parcarumque acta canebat
quamuis decepto uates non irrita Phoebo.
mox et Romuleam stirpem proceresque futuros
instruis inque patrum uestigia ducere perstas.
sub te Dardanius facis explorator opertae,
qui Diomedei celat penetralia furti,
creuit et inde sacrum didicit puer; arma probator
monstrasti Saliis praesagumque aethera certis
auguribus; cui Chalcidicum fas uoluere carmen,
cur Phrygii lateat coma flaminis, et tua multum
uerbera succincti formidauere Luperci.
Et nunc ex illo forsan grege gentibus alter
iura dat Eois, alter compescit Hiberas,
alter Achaemenium secludit zeugmate Persen,
hi dites Asiae populos, hi Pontica frenant,
hi fora pacificis emendant fascibus, illi
castra pia statione tenent: tu laudis origo.
Non tibi certassent iuuenilia fingere corda
Nestor et indomiti Phoenix moderator alumni
quique tubas acres lituosque audire uolentem
Aeaciden alio frangebat carmine Chiron.
Talia dum celebras, subitam ciuilis Erinys
Tarpeio de monte facem Phlegraeaque mouit
proelia. sacrilegis lucent Capitolia taedis,
et Senonum furias Latiae sumpsere cohortes.
uix requies flammae necdum rogus ille deorum
siderat, excisis cum tu solacia templis
impiger et multum facibus uelocior ipsis
concinis ore pio captiuaque fulmina defles.
mirantur Latii proceres ultorque deorum
Caesar, et e medio diuum pater annuit igni.
iamque et flere pio Vesuuina incendia cantu
mens erat et gemitum patriis impendere damnis,
cum pater exemptum terris ad sidera montem
sustulit et late miseras deiecit in urbes.
Me quoque uocales lucos Boeotaque tempe
pulsantem, cum stirpe tua descendere dixi,
admisere deae; nec enim mihi sidera tantum
aequoraque et terras, quae mos debere parenti,
sed decus hoc quodcumque lyrae primusque dedisti
non uulgare loqui et famam sperare sepulcro.
qualis eras, Latios quotiens ego carmine patres
mulcerem felixque tui spectator adesses
muneris! heu quali confusus gaudia fletu
uota piosque metus inter laetumque pudorem!
quam tuus ille dies, quam non mihi gloria maior!
talis Olympiaca iuuenem cum spectat harena
qui genuit, plus ipse ferit, plus corde sub alto
caeditur; attendunt cunei, spectatur Achaeis
ille magis, crebro dum lumina pulueris haustu
obruit et prensa uouet exspirare corona.
ei mihi quod tantum patrias ego uertice frondes
solaque Chalcidicae Cerealia dona coronae
te sub teste tuli! qualem te Dardanus Albae
uix cepisset ager, si per me serta tulisses
Caesarea donata manu! quod subdere robur
illa dies, quantum potuit dempsisse senectae!
nam quod me mixta quercus non pressit oliua
et fugit speratus honos, quam dulce parentis
inuida Tarpei caneres! te nostra magistro
Thebais urguebat priscorum exordia uatum;
tu cantus stimulare meos, tu pandere facta
heroum bellique modos positusque locorum
monstrabas. Labat incerto mihi limite cursus
te sine, et orbatae caligant uela carinae.
nec solum larga memet pietate fouebas:
talis et in thalamos. una tibi cognita taeda
conubia, unus amor. certe seiungere matrem
iam gelidis nequeo bustis; te sentit habetque,
te uidet et tumulos ortuque obituque salutat,
ut Pharios aliae ficta pietate dolores
Mygdoniosque colunt et non sua funera plorant.
Quid referam expositos seruato pondere mores?
quae pietas, quam uile lucrum, quae cura pudoris,
quantus amor recti! rursusque, ubi dulce remitti,
gratia quae dictis! animo quam nulla senectus!
his tibi pro meritis famam laudesque benignas
iudex cura deum nulloque e uulnere tristem
concessit. raperis, genitor, non indigus aeui,
non nimius, trinisque decem quinquennia lustris
iuncta ferens. sed me pietas numerare dolorque
non sinit, o Pylias aeui transcendere metas
et Teucros aequare senes, o digne uidere
me similem! sed nec leti tibi ianua tristis:
quippe leues causae, nec segnis labe senili
exitus instanti praemisit membra sepulcro,
sed te torpor iners et mors imitata quietem
explicuit falsoque tulit sub Tartara somno.
Quos ego tunc gemitus (comitum manus anxia uidit,
uidit et exemplum genetrix gauisaque nouit),
quae lamenta tuli! ueniam concedite, manes,
fas dixisse, pater: non tu mihi plura dedisses.
felix ille patrem uacuis circumdedit ulnis;
uellet et Elysia quamuis in sede locatum
abripere et Danaas iterum portare per umbras,
temptantem et uiuos molitum in Tartara gressus
detulit infernae uates longaeua Dianae;
si chelyn Odrysiam pigro transmisit Auerno
causa minor, si Thessalicis Admetus in oris,
si lux una retro Phylaceida rettulit umbram,
cur nihil exoret, genitor, chelys aut tua manes
aut mea? Fas mihi sic patrios contingere uultus,
fas iunxisse manus, et lex quaecumque sequatur.
At uos, umbrarum reges Aetnaeaque Iuno,
si laudanda precor, taedas auferte comasque
Eumenidum; nullo sonet asper ianitor ore,
centauros Hydraeque greges Scyllaeaque monstra
auersae celent ualles, umbramque senilem
inuitet ripis, discussa plebe, supremus
uector et in media componat molliter alga.
ite, pii manes Graiumque examina uatum,
illustremque animam Lethaeis spargite sertis
et monstrate nemus, quo nulla irrumpit Erinys,
in quo falsa dies caeloque simillimus aër.
Inde tamen uenias melior qua porta malignum
cornea uincit ebur, somnique in imagine monstra,
quae solitus. sic sacra Numae ritusque colendos
mitis Aricino dictabat Nympha sub antro,
Scipio sic plenos Latio Ioue ducere somnos
creditur Ausoniis, sic non sine Apolline Sylla.
IV
SOMNVS
Crimine quo merui, iuuenis placidissime diuum,
quoue errore miser, donis ut solus egerem,
Somne, tuis? tacet omne pecus uolucresque feraeque
et simulant fessos curuata cacumina somnos,
nec trucibus fluuiis idem sonus; occidit horror
aequoris, et terris maria acclinata quiescunt.
septima iam rediens Phoebe mihi respicit aegras
stare genas; totidem Oetaeae Paphiaeque reuisunt
lampades et totiens nostros Tithonia questus
praeterit et gelido spargit miserata flagello.
unde ego sufficiam? non si mihi lumina mille,
quae sacer alterna tantum statione tenebat
Argus et haud umquam uigilabat corpore toto.
at nunc, heu! si aliquis longa sub nocte puellae
bracchia nexa tenens ultro te, Somne, repellit,
inde ueni, nec te totas infundere pennas
luminibus compello meis (hoc turba precetur
laetior): extremo me tange cacumine uirgae,
sufficit, aut leuiter suspenso poplite transi.
V
EPICEDION IN PVERVM SVVM
Me miserum! neque enim uerbis sollemnibus ulla
incipiam nec Castaliae uocalibus undis
inuisus Phoeboque grauis. quae uestra, sorores,
orgia, Pieriae, quas incestauimus aras?
dicite, post poenam liceat commissa fateri.
numquid inaccesso posui uestigia luco?
num uetito de fonte bibi? quae culpa, quis error,
quem luimus tantis? morientibus ecce lacertis
uiscera nostra tenens animamque auellitur infans,
non de stirpe quidem nec qui mea nomina ferret
oraque; non fueram genitor, sed cernite fletus
liuentesque genas et credite planctibus orbi:
orbus ego. huc patres et aperto pectore matres
conueniant; cineremque oculis et crimina ferte!
si qua sub uberibus plenis ad funera natos
ipsa gradu labente tulit madidumque cecidit
pectus et ardentes restinxit lacte papillas;
quisquis adhuc tenerae signatum flore iuuentae
immersit cineri iuuenem primaque iacentis
serpere crudelis uidit lanugine flammas,
adsit et alterno mecum clamore fatiscat:
uincetur lacrimis, et te, Natura, pudebit.
tanta mihi feritas, tanta est insania luctus.
hoc quoque dum meditor, ter dena luce peracta,
acclinis tumulo et planctus in carmina uerto
discordesque modos et singultantia uerba
molior, orsa lyrae uis est atque ira tacendi
impatiens, sed nec solitae mihi uertice laurus
nec fronti uittatus honos. en taxea marcet
silua comis, hilaresque hederas plorata cupressus
excludit ramis; nec eburno pollice chordas
pulso, sed incertam digitis errantibus amens
scindo chelyn. iuuat, heu!, iuuat illaudabile carmen
fundere et incompte miserum laudare dolorem.
sic merui? sic me cantuque habituque nefastum
aspiciant superi? pudeat Thebasque nouumque
Aeaciden: nil iam placidum manabit ab ore.
ille ego qui (quotiens!) blande matrumque patrumque
uulnera, qui uiduos potui mulcere dolores,
ille ego lugentum mitis solator, acerbis
auditus tumulis et descendentibus umbris,
deficio medicasque manus fomentaque quaero
uulneribus, sed si ulla, meis. nunc tempus, amici,
quorum ego manantes oculos et saucia tersi
pectora: reddite opem, saeuas exsoluite gratis.
nimirum cum uestra domus ego funera maestus
increpitans: "qui damna doles aliena, repone
infelix lacrimas et tristia carmina serua".
uerum erat: absumptae uires et copia fandi
nulla mihi, dignumque nihil mens fulmine tanto
repperit: inferior uox omnis et omnia sordent
uerba. ignosce, puer: tu me caligine mersum
obruis. a! durus, uiso si uulnere carae
coniugis inuenit caneret quod Thracius Orpheus
dulce sibi, si busta Lini complexus Apollo
non tacuit. nimius fortasse auidusque doloris
dicor et in lacrimis iustum excessisse pudorem!
quisnam autem gemitus lamentaque nostra rependis?
o nimium felix, nimium crudelis et expers
imperii, Fortuna, tui, qui dicere legem
fletibus aut fines audet censere dolendi!
incitat, heu!, planctus; potius fugientia ripas
flumina detineas rapidis aut ignibus obstes,
quam miseros lugere uetes. tamen ille seuerus,
quisquis is est, nostrae cognoscat uulnera causae.
Non ego mercatus Pharia de puppe loquaces
delicias doctumque sui conuicia Nili
infantem, lingua nimium salibusque proteruum,
dilexi: meus ille, meus. tellure cadentem
excepi atque unctum genitali carmine foui
poscentemque nouas tremulis ululatibus auras
inserui uitae. quid plus tribuere parentes?
quin alios ortus libertatemque sub ipsis
uberibus tibi, parue, dedi cum munera nostra
ridebas ingratus adhuc. properauerit ille,
sed merito properabat, amor, ne perderet ullum
libertas tam parua diem. nonne horridus ipsos
inuidia superos iniustaque Tartara pulsem?
nonne gemam te, care puer? quo sospite natos
non cupii, primo gemitum qui protinus ortu
implicuit fixitque mihi, cui uerba sonosque
monstraui questusque et uulnera caeca resoluens,
reptantemque solo demissus ad oscula nostra
erexi, blandoque sinu iam iamque cadentes
exsopire genas dulcesque accersere somnos.
cui nomen uox prima meum ludusque tenello
risus, et a nostro ueniebant gaudia uultu.