[ARGUMENTUM I

In faciem versus Amphitruonis Iuppiter,

dum bellum gereret cum Telobois hostibus,

Alcmenam uxorem cepit usurariam.

Mercurius formam Sosiae servi gerit

absentis: his Alcmena decipitur dolis.

Postquam rediere veri Amphitruo et Sosia,

uterque deluduntur dolis in mirum modum.

Hinc iurgium, tumultus uxori et viro,

donec cum tonitru voce missa ex aethere

adulterum se Iuppiter confessus est.

ARGUMENTM II

Amore captus Alcumenas Iuppiter

Mutavit sese in formam eius coniugis,

Pro patria Amphitruo dum decernit cum hostibus.

Habitu Mercurius ei subservit Sosiae.

Is advenientis servum ac dominum frustra habet.

Turbas uxori ciet Amphitruo, atque invicem

Raptant pro moechis. Blepharo captus arbiter

Uter sit non quit Amphitruo decernere.

Omnem rem noscunt. Geminos illa enititur.

PERSONAE

MERCURIUS DEUS

SOSIA SERVUS

IUPPITER DEUS

ALCUMENA MATRONA

AMPHITRUO DUX

BLEPHARO GUBERNATOR

BROMIA ANCILLA]

PROLOGUS.

MERCURIUS.

Ut vos in vostris voltis mercimoniis

emundis vendundisque me laetum lucris

adficere atque adiuvare in rebus omnibus,

et ut res rationesque vostrorum omnium spati

bene expedire voltis peregrique et domi,

bonoque atque amplo auctare perpetuo lucro

quasque incepistis res quasque inceptabitis,

et uti bonis vos vostrosque omnis nuntiis spati

me adficere voltis, ea adferam, ea ut nuntiem

quae maxume in rem vostram communem sient

(nam vos quidem id iam scitis concessum et datum

mi esse ab dis aliis, nuntiis praesim et lucro):

haec ut me voltis adprobare, adnitier

lucrum ut perenne vobis semper suppetat,

ita huic facietis fabulae silentium

itaque aequi et iusti hic eritis omnes arbitri.

Nunc quoiius iussu venio et quam ob rem venerim

dicam simulque ipse eloquar nomen meum.

Iovi' iussu venio: nomen Mercuriost mihi:

pater huc me misit ad vos oratum meus;

tam etsi pro imperio vobis quod dictum foret

scibat facturos, quippe qui intellexerat

vereri vos se et metuere, ita ut aequom est Iovem;

verum profecto hoc petere me precario

a vobis iussit leniter dictis bonis.

Etenim ille quoius huc iussu venio, Iuppiter

non minu' quam vostrum quivis formidat malum:

humana matre natus, humano patre

mirari non est aequom sibi si praetimet;

atque ego quoque etiam, qui Iovis sum filius,

contagione mei patris metuo malum.

Propterea pace advenio et pacem ad vos fero:

iustam rem et facilem esse oratam a vobis volo,

nam iustae ab iustis iustus sum orator datus.

Nam iniusta ab iustis impetrari non decet,

iusta autem ab iniustis petere insipientia est;

quippe illi iniqui ius ignorant neque tenent.

Nunc iam huc animum omnes quae loquar advortite.

Debetis velle quae velimus: meruimus

et ego et pater de vobis et re publica;

nam quid ego memorem (ut alios in tragoediis spati

vidi, Neptunum, Virtutem, Victoriam,

Martem, Bellonam commemorare quae bona

vobis fecissent) quis benefactis meu' pater

deorum regnator, architectust omnibus?

Sed mos numquam ‹ille› illi fuit patri meo

ut exprobraret quod bonis faceret boni;

gratum arbitratur esse id a vobis sibi

meritoque vobis bona se facere quae facit.

Nunc quam rem oratum huc veni primum proloquar;

post argumentum huius eloquar tragoediae.

Quid? Contraxistis frontem quia tragoediam

dixi futuram hanc? Deu' sum, commutavero.

Eandem hanc, si voltis, faciam ‹iam› ex tragoedia

comoedia ut sit omnibus isdem vorsibus.

Utrum sit an non voltis? Sed ego stultior,

quasi nesciam vos velle, qui divos siem.

Teneo quid animi vostri super hac re siet:

faciam ut commixta sit; ‹sit› tragi[co]comoedia;

nam me perpetuo facere ut sit comoedia,

reges quo veniant et di, non par arbitror.

Quid igitur? Quoniam hic servos quoque partis habet,

faciam sit, proinde ut dixi, tragico[co]moedia.

Nunc hoc me orare a vobis iussit Iuppiter

ut conquistores singula in subsellia

eant per totam caveam spectatoribus,

si quoi favitores delegatos viderint,

ut is in cavea pignus capiantur togae;

sive qui ambissent palmam ‹his› histrionibus

seu quoiquam artifici (seu per scriptas litteras

seu qui ipse ambisset seu per internuntium),

sive adeo aediles perfidiose quoi duint,

sirempse legem iussit esse Iuppiter,

quasi magistratum sibi alterive ambiverit.

Virtute dixit vos victores vivere,

non ambitione neque perfidia; qui minus

eadem histrioni sit lex quae summo viro?

Virtute ambire oportet, non favitoribus.

Sat habet favitorum semper qui recte facit,

si illis fides est quibus est ea res in manu.

Hoc quoque etiam mihi in mandatis ‹is› dedit

ut conquistores fierent histrionibus:

qui sibi mandasset delegati ut plauderent

quive quo placeret alter fecisset minus,

eius ornamenta et corium uti conciderent.

Mirari nolim vos quapropter Iuppiter

nunc histriones curet; ne miremini:

ipse hanc acturust Iuppiter comoediam.

Quid? Admiratin estis? Quasi vero novum

nunc proferatur Iovem facere histrioniam;

etiam, histriones anno quom in proscaenio hic

Iovem invocarunt, venit, auxilio is fuit.

Praeterea certo prodit in tragoedia.

Hanc fabulam, inquam, hic Iuppiter hodie ipse aget

et ego una cum illo. Nunc ‹vos› animum advortite,

dum huius argumentum eloquar comoediae.

Haec urbs est Thebae. In illisce habitat aedibus

Amphitruo, natus Argis ex Argo patre,

quicum Alcumena est nupta, Electri filia.

In nunc Amphitruo praefectust legionibus,

nam cum Telobois bellum est Thebano poplo.

Is priu' quam hinc abiit ipsemet in exercitum,

gravidam Alcumenam fecit uxorem suam.

Nam ego vos novisse credo iam ut sit pater meus,

quam liber harum rerum multarum siet

quantusque amator siet quod complacitum est semel.

Is amare occepit Alcumenam clam virum

usuramque eiius corporis cepit sibi,

et gravidam fecit is eam compressu suo.

Nunc de Alcumena ut rem teneatis rectius,

utrimque est gravida, et ex viro et ex summo Iove.

Et meu' pater nunc intus hic cum illa cubat,

et haec ob eam rem nox est facta longior,

dum ‹cum› illa quacum volt voluptatem capit;

sed ita adsimulavit se, quasi Amphitruo siet.

Nunc ne hunc ornatum vos meum admiremini,

quod ego huc processi cum servili schema:

veterem atque antiquam rem novam ad vos proferam,

propterea ornatus in novom incessi modum.

Nam meu' pater intus nunc est eccum Iuppiter;

in Amphitruonis vortit sese imaginem

omnesque eum esse censent servi qui vident:

ita vorsipellem se facit quando lubet.

Ego servi sumpsi Sosiae mi imaginem,

qui cum Amphitruone abivit hinc in exercitum,

ut praeservire amanti meo possem patri

atque ut ne qui essem familiares quaererent,

vorsari crebro hic quom viderent me domi;

nunc, quom esse credent servom et conservom suom,

hau quisquam quaeret qui siem aut quid venerim.

Pater nunc intus suo animo morem gerit:

cubat complexus quoiius cupiens maxume est;

quae illi ad legionem facta sunt memorat pater

meus Alcumenae: illa illum censet virum

suom esse, quae cum moecho est. Ibi nunc meu' pater

memorat legiones hostium ut fugaverit,

quo pacto sit donis donatus plurumis.

Ea dona quae illic Amphitruoni sunt data

apstulimus: facile meu' pater quod volt facit.

Nunc hodie Amphitruo veniet huc ab exercitu

et servos, quoiius ego fero hanc imaginem.

Nunc internosse ut nos possitis facilius,

ego has habebo usque ‹hic› in petaso pinnulas;

tum meo patri autem torulus inerit aureus

sub petaso: id signum Amphitruoni non erit.

Ea signa nemo ‹homo› horum familiarium

videre poterit: verum vos videbitis.

Sed Amphitruonis illi[cum] est servos Sosia:

a portu illic nunc ‹huc› cum lanterna advenit.

Abigam iam ego illunc advenientem ab aedibus.

Adeste: erit operae pretium spectantibus

Iovem et Mercurium facere hic histrioniam.

ACTUS I

SOSIA MERCURIUS

SO. Qui me alter est audacior homo aut qui confidentior,

iuventutis mores qui sciam, qui hoc noctis solus ambulem?

Quid faciam nunc si tresviri me in carcerem compegerint?

Ind' cras quasi e promptaria cella depromar ad flagrum,

nec caussam liceat dicere mihi, neque in ero quicquam auxili

siet, nec quisquam sit quin me omnes esse dignum deputent.

Ita quasi incuden me miserum homines octo validi caedant:

ita peregre adveniens

hospitio puplicitus accipiar.

Haec eri inmodestia

coëgit me,

qui hoc noctis a portu ingratiis excitavit.

Nonne idem huc luci me mittere potuit?

Opulento homini hoc servitus dura est,

hoc magi' miser est diviti' servos:

noctesque diesque adsiduo satis superque est

quod facto aut dicto adest opus, quietu' ne sis.

Ipse dominu' dives operis, [et] laboris expers,

quodquomque homini accidit lubere, posse retur:

aequom esse putat, non reputat labori' quid sit,

nec aequom anne iniquom imperet cogitabit.

Ergo in servitute expetunt multa iniqua:

habendum et ferundum hoc onust cum labore.

ME. Satiust me queri illo modo servitutem:

hodie qui fuerim liber, eum nunc

potivit pater servitutis;

hic qui verna natust queritur.

SO. Sum vero verna verbero: numero mihi in mentem fuit

dis advenientem gratias pro meritis agere atque adloqui?

Ne illi edepol si merito meo referre studeant gratiam,

aliquem hominem adlegent qui mihi advenienti os occillet probe,

quoniam bene quae in me fecerunt ingrata ea habui atque inrita.

ME. Facit ille quod volgo hau solent, ut quid se sit dignum sciat.

SO. Quod numquam opinatus fui neque alius quisquam civium

sibi eventurum, id contigit, ut salvi poteremur domi.

Victores victis hostibus legiones reveniunt domum,

duello exstincto maxumo atque internecatis hostibus.

Quod multa Thebano poplo acerba obiecit funera,

id vi et virtute militum victum atque expugnatum oppidum est

imperio atque auspicio mei eri Amphitruonis maxume.

Praedaque agroque adoriaque adfecit popularis suos

regique Thebano Creoni regnum stabilivit suom.

Me a portu praemisit domum ut haec nuntiem uxori suae,

ut gesserit rem publicam ductu, imperio, auspicio suo.

Ea nunc meditabor quo modo illi dicam, quom illo advenero.

Si dixero mendacium, solens meo more fecero.

Nam quom pugnabant maxume, ego tum fugiebam maxume;

verum quasi adfuerim tamen simulabo atque audita eloquar.

Sed quo modo et verbis quibus me deceat fabularier,

prius ipse mecum etiam volo hic meditari. Sic hoc proloquar.

"Principio ut illo advenimus, ubi primum terram tetigimus,

continuo Amphitruo delegit viros primorum principes;

eos legat, Telobois iubet sententiam ut dicant suam:

si sine vi et sine bello velint rapta et raptores tradere,

si quae asportassent reddere, se exercitum extemplo domum

redducturum, abituros agro Argivos, pacem atque otium

dare illis; sin aliter sient animati neque dent quae petat,

sese igitur summa vi virisque eorum oppidum oppugnassere.

Haec ubi Telobois ordine iterarunt quos praefecerat

Amphitruo, magnanimi viri freti virtute et viribus

superbe nimi' ferociter legatos nostros increpant,

respondent bello se et suos tutari posse, proinde uti

propere suis de finibus exercitus deducerent.

Haec ubi legati pertulere, Amphitruo castris ilico

producit omnem exercitum. Contra Teleboae ex oppido

legiones educunt suas nimi' pulchris armis praeditas.

Postquam utrimque exitum est maxuma copia,

dispertiti viri, dispertiti ordines,

nos nostras more nostro et modo instruximus

legiones, item hostes contra legiones suas instruont.

Deinde utrique imperatores in medium exeunt,

extra turbam ordinum conloquontur simul.

Convenit, victi utri sint eo proelio,

urbem, agrum, aras, focos seque uti dederent.

Postquam id actum est, tubae contra utrimque occanunt,

consonat terra, clamorem utrimque ecferunt.

Imperator utrimque, hinc et illinc, Iovi

vota suscipere, ‹utrimque› hortari exercitum.

‹tum› pro se quisque id quod quisque potest et valet

edit, ferro ferit, tela frangunt, boat

caelum fremitu virum, ex spiritu atque anhelitu

nebula constat, cadunt volneris vi et virium.

Denique, ut voluimus, nostra superat manus:

hostes crebri cadunt, nostri contra ingruont.

Vicimus vi feroces.

Sed fugam in se tamen nemo convortitur

nec recedit loco quin statim rem gerat;

animam amittunt prius quam loco demigrent:

quisque ut steterat iacet optinetque ordinem.

Hoc ubi Amphitruo erus conspicatus est,

ilico equites iubet dextera inducere.

Equites parent citi: ab dextera maxumo

cum clamore involant impetu alacri,

foedant et proterunt hostium copias

iure iniustas.

ME. Numquam etiam quicquam adhuc verborum est prolocutus perperam:

namque ego fui illi in re praesenti et meu' quom pugnatum est pater.

SO. Perduelles penetrant se in fugam; ibi nostris animus additust:

vortentibus Telobois telis complebantur corpora

ipsusque Amphitruo regem Pterelam sua optruncavit manu.

Haec illist pugnata pugna usque a mani ad vesperum

(hoc adeo hoc commemini magi' quia illo die inpransus fui),

sed proelium id tandem diremit nox interventu suo.

Postridie in castra ex urbe ad nos veniunt flentes principes:

velatis manibus orant ignoscamus peccatum suom,

deduntque se, divina humanaque omnia, urbem et liberos

in dicionem atque in arbitratum cuncti Thebano poplo.

Post ob virtutem ero Amphitruoni patera aurea donata est,

qui Pterela potitare rex est solitus. Haec sic dicam erae.

Nunc pergam eri imperium exsequi et me domum capessere.

ME. Attat, illic huc iturust. Ibo ego illic obviam,

neque ego hunc hominem ‹huc› hodie ad aedis has sinam umquam accedere;

quando imago est huiius in me, certum est hominem eludere.

Et enim vero quoniam formam cepi huius in med et statum,

decet et facta moresque huius habere me similis item.

Itaque me malum esse oportet, callidum, astutum admodum,

atque hunc telo suo sibi, malitia, a foribus pellere.

Sed quid illuc est? Caelum aspectat. Opservabo quam rem agat.

SO. Certe edepol, si quicquamst aliud quod credam aut certo sciam,

credo ego hac noctu Nocturnum obdormivisse ebrium.

Nam neque se Septentriones quoquam in caelo commovent,

neque se Luna quoquam mutat atque uti exorta est semel,

nec Iugulae neque Vesperugo neque Vergiliae occidunt.

Ita statim stant signa, neque nox quoquam concedit die.

ME. Perge, Nox, ut occepisti; gere patri morem meo:

optumo optume optumam operam das, datum pulchre locas.

SO. Neque ego hac nocte longiorem me vidisse censeo,

nisi item unam, verberatus quam pependi perpetem;

eam quoque edepol etiam multo haec vicit longitudine.

Credo edepol equidem dormire Solem atque adpotum probe;

mira sunt nisi invitavit sese in cena plusculum.

ME. Ain vero, verbero? Deos esse tui similis putas?

Ego pol te istis tuis pro dictis et male factis, furcifer,

accipiam; modo sis veni huc: invenies infortunium.

SO. Ubi sunt isti scortatores qui soli inviti cubant?

Haec nox scita est exercendo scorto conducto male.

ME. Meu' pater nunc pro huius verbis recte et sapienter facit,

qui complexus cum Alcumena cubat amans, animo opsequens.

SO. Ibo ut erus quod imperavit Alcumenae nuntiem.

Sed quis hic est homo quem ante aedis video hoc noctis? Non placet.

ME. Nullust hoc metuculosus aeque. SO. Mi in mentem venit,

illic homo ‹hodie› hoc denuo volt pallium detexere.

ME. Timet homo: deludam ego illum. SO. Perii, dentes pruriunt;

certe advenientem hic me hospitio pugneo accepturus est.

Credo misericors est: nunc propterea quod me meus erus

fecit ut vigilarem, hic pugnis faciet hodie ut dormiam.

Oppido interii. Opsecro hercle, quantus et quam validus est!

ME. Clare advorsum fabulabor, auscultet hic quae loquar;

igitur magi' modum maiorem in sese concipiet metum.

Agite, pugni, iam diu est quod ventri victum non datis:

iam pridem videtur factum heri quod homines quattuor spati

in soporem conlocastis nudos. SO. Formido male

ne ego hic nomen meum commutem et Quintus fiam e Sosia;

quattuor viros sopori se dedisse hic autumat:

metuo ne numerum augeam illum. ME. Em nunciam ergo: sic volo.

SO. Cingitur: certe expedit se. ME. Non feret quin vapulet.

SO. Quis homo? ME. Quisquis homo huc profecto venerit, pugnos edet.

SO. Apage, non placet me hoc noctis esse: cenavi modo;

proin tu istam cenam largire, si sapis, essurientibus.

ME. Hau male huic est pondus pugno. SO: perii, pugnos ponderat.

ME. Quid si ego illum tractim tangam, ut dormiat? SO. Servaveris,

nam continuas has tris noctes pervigilavi. ME. Pessumest,

facimus nequiter, ferire malam male discit manus;

alia forma ³ esse oportet quem tu pugno legeris.

SO. Illic homo me interpolabit meumque os finget denuo.

ME. Exossatum os esse oportet quem probe percusseris.

SO. Mirum ni hic me quasi murenam exossare cogitat.

Ultro istunc qui exossat homines! Perii si me aspexerit:

ME. Olet homo quidam malo suo. SO. Ei, numnam ego obolui?

ME. Atque hau longe abesse oportet, verum longe hinc afuit.

SO. Illic homo superstitiosust. ME. Gestiunt pugni mihi.

SO. Si in me exercituru's, quaeso in parietem primum domes.

ME. Vox mi ad auris advolavit. SO. Ne ego homo infelix fui

qui non alas intervelli: volucrem vocem gestito.

ME. Illic homo a me sibi malam rem arcessit iumento suo.

SO. Non equidem ullum habeo iumentum. ME. Onerandus est pugnis probe.

SO. Lassus sum hercle e navi, ut vectus huc sum: etiam nunc nauseo;

vix incedo inanis, ne ire posse cum onere existumes.

ME. Certe enim hic nescioquis loquitur. SO. Salvos sum, non me videt:

"Nescioquem" loqui autumat; mihi certo nomen Sosiaest.

ME. Hinc enim mihi dextra vox auris, ut videtur, verberat.

SO. Metuo, vocis ne vicem hodie hic vapulem, quae hunc verberat.

ME. Optume eccum incedit ad me. SO. Timeo, totus torpeo.

Non edepol nunc ubi terrarum sim scio, si quis roget,

neque miser me commovere possum prae formidine.

Ilicet: mandata eri perierunt una et Sosia.

Verum certumst confidenter hominem contra conloqui,

qui possim videri huic fortis, a me ut apstineat manum.

ME. Quo ambulas tu qui Volcanum in cornu conclusum geris?

SO. Quid id exquiris tu qui pugnis os exossas hominibus?

ME. Servo'sne an liber? SO. Utquomque animo conlibitum est meo.

ME. Ain vero? SO. Aio enim vero. ME. Verbero. SO. Mentire nunc.

ME. At iam faciam ut verum dicas dicere. SO. Quid eo est opus?

ME. Possum scire quo profectus, quoius sis aut quid veneris?

SO. Huc eo. Eri sum servos. Numquid nunc es certior?

ME. Ego tibi istam hodie, sceleste, comprimam linguam. SO. Hau potes:

bene pudiceque adservatur. ME. Pergin argutarier?

Quid apud hasce aedis negoti est tibi? SO. Immo quid tibi est?

ME. Rex Creo vigiles nocturnos singulos semper locat.

SO. Bene facit: quia nos eramus peregri, tutatust domi;

at nunc abi sane, advenisse familiaris dicito.

ME. Nescio quam tu familiaris sis: nisi actutum hinc abis,

familiaris, accipiere faxo hau familiariter.

SO. Hic, inquam, habito ego atque horunc servos sum. ME. At scin quo modo?

Faciam ego hodie te superbum, nisi hinc abis. SO. Quonam modo?

ME. Auferere, non abibis, si ego fustem sumpsero.

SO. Quin me esse huiius familiai familiarem praedico.

ME. Vide sis quam mox vapulare vis, nisi actutum hinc abis.

SO. Tun domo prohibere peregre me advenientem postulas?

ME. Haecine tua domust? SO. Ita inquam. ME. Quis erus est igitur tibi?

SO. Amphitruo, qui nunc praefectust Thebanis legionibus,

quicum nupta est Alcumena. ME. Quid ais? Quid nomen tibi est?

SO. Sosiam vocant Thebani, Davo prognatum patre.

ME. Ne tu istic hodie malo tuo compositis mendaciis

advenisti, audaciai columen, consutis dolis.

SO. Immo equidem tunicis consutis huc advenio, non dolis.

ME. At mentiris etiam: certo pedibus, non tunicis venis.

SO. Ita profecto. ME. Non profecto vapula ob mendacium.

SO. Non edepol volo profecto. ME. At pol profecto ingratiis.

Hoc quidem "profecto" certum est, non est arbitrarium.

SO. Tuam fidem opsecro. ME. Tun te audes Sosiam esse dicere,

qui ego sum? SO. Perii. ME. Parum etiam, praeut futurum est, praedicas.

Quoius nunc es? SO. Tuo', nam pugnis usu fecisti tuom.

Pro fidem, Thebani cives! ME. Etiam clamas, carnufex?

Loquere, quid venisti? SO. Ut esset quem tu pugnis caederes.

ME. Quoius es? SO. Amphitruonis, inquam, Sosia. ME. Ergo istoc magis,

quia vaniloquo's, vapulabis: ego sum, non tu, Sosia.

SO. Ita di faciant, ut tu potius sis atque ego te ut verberem.

ME. Etiam muttis? SO. Iam tacebo. ME. Quis tibi erust? SO. Quem tu voles.

ME. Quid igitur? Qui nunc vocare? SO. Nemo nisi quem iusseris.

ME. Amphitruonis te esse aiebas Sosiam. SO. Peccaveram,

nam Amphitruonis socium ne me esse volui dicere.

ME. Scibam equidem nullum esse nobis nisi me servom Sosiam.

Fugit te ratio. SO. Utinam istuc pugni fecissent tui.

ME. Ego sum Sosia ille quem tu dudum esse aiebas mihi.

SO. Opsecro ut per pacem liceat te adloqui, ut ne vapulem.

ME. Immo indutiae parumper fiant, si quid vis loqui.

SO. Non loquar nisi pace facta, quando pugnis plus vales.

ME. Dicito [si] quid vis, non nocebo. SO. Tuae fide credo? ME. Meae.

SO. Quid si falles? ME. Tum Mercurius Sosiae iratus siet.

SO. Animum advorte. Nunc licet mi libere quidvis loqui.

Amphitruonis ego sum servos Sosia. ME. Etiam denuo?

SO. Pacem feci, foedus feci. Vera dico. ME. Vapula.

SO. Ut lubet quid tibi lubet fac, quoniam pugnis plus vales;

verum, utut es facturus, hoc quidem hercle hau reticebo tamen.

ME. Tu me vivos hodie numquam facies quin sim Sosia.

SO. Certe edepol tu me alienabis numquam quin noster siem;

nec praesente nobis alius quisquamst servos Sosia.

Qui cum | Amphitruone hinc fueram in exercitum.

ME. Hic homo sanus non est. SO. Quod mihi praedicas vitium, id tibi est.

Quid, malum, non sum ego servos Amphitruonis Sosia?

Nonne hac noctu nostra navis ‹huc› ex portu Persico

venit, quae me advexit? Non me huc erus misit meus?

Nonne ego nunc sto ante aedis nostras? Non mi est lanterna in manu?

Non loquor, non vigilo? Nonne hic homo modo me pugnis contudit?

Fecit hercle, nam etiam ‹mi› misero nunc malae dolent.

Quid igitur ego dubito, aut qur non intro eo in nostram domum?

ME. Quid, domum vostram? SO. Ita enim vero. ME. Quin quae dixisti modo

omnia ementitu's: equidem Sosia Amphitruoni' sum.

Nam noctu hac soluta est navis nostra e portu Persico,

et ubi Pterela rex regnavit oppidum expugnavimus,

et legiones Teloboarum vi pugnando cepimus,

et ipsius Amphitruo optruncavit regem Pterelam in proelio.

SO. Egomet mihi non credo, quom illaec autumare illum audio;

hic quidem certe quae illic sunt res gestae memorat memoriter.

Sed quid ais? Quid Amphitruoni a Telobois est datum?

ME. Pterela rex qui potitare solitusst est patera aurea.

SO. Elocutus est. Ubi patera nunc est? ME. ‹Est› in cistula;

Amphitruonis opsignata signo est. SO. Signi dic quid est?

ME. Cum quadrigis Sol exoriens. Quid me captas, carnufex?

SO. Argumentis vicit, aliud nomen quaerendum est mihi.

Nescio unde haec hic spectavit. Iam ego hunc decipiam probe;

nam quod egomet solus feci, nec quisquam alius adfuit,

in tabernaclo, id quidem hodie numquam poterit dicere.

Si tu Sosia es, legiones quom pugnabant maxume,

quid in tabernaclo fecisti? Victus sum si dixeris.

ME. Cadus erat vini, inde implevi hirneam. SO. Ingressusst viam.

ME. Eam ego, ut matre fuerat natum, vini eduxi meri.

SO. Factumst illud, ut ego illic vini hirneam ebiberim meri.

Mira sunt nisi latuit intus illic in illac hirnea.

ME. Quid nunc? Vincon argumentis te non esse Sosiam?

SO. Tu negas med esse? ME. Quid ego ni negem, qui egomet siem?

SO. Per Iovem iuro med esse neque me falsum dicere.

ME. At ego per Mercurium iuro tibi Iovem non credere;

nam iniurato scio plus credet mihi quam iurato tibi.

SO. Quis ego sum saltem, si non sum Sosia? Te interrogo.

ME. Ubi ego Sosia nolim esse, tu esto sane Sosia;

nunc, quando ego sum, vapulabis, ni hinc abis, ignobilis.

SO. Certe edepol, quom illum contemplo et formam cognosco meam,

quem ad modum ego sum (saepe in speculum inspexi), nimi' similest mei;

itidem habet petasum ac vestitum: tam consimilest atque ego;

sura, pes, statura, tonsus, oculi, nasum vel labra,

malae, mentum, barba, collus: totus. Quid verbis opust?

Si tergum cicatricosum, nihil hoc similist similius.

Sed quom cogito, equidem cum idem sum qui semper fui.

Novi erum, novi aedis nostras; sane sapio et sentio.

Non ego illi optempero quod loquitur. Pultabo fores.

ME. Quo agis te? SO. Domum. ME. Quadrigas si nunc inscendas Iovis

atque hinc fugias, ita vix poteris ecfugere infortunium.

SO. Nonne erae meae nuntiare quod erus meu' iussit licet?

ME. Tuae si quid vis nuntiare: hanc nostram adire non sinam.

Nam si me inritassis, hodie lumbifragium hinc auferes.

SO. Abeo potius. Si inmortales, opsecro vostram fidem,

ubi ego perii? Ubi inmutatus sum? Ubi ego formam perdidi?

An egomet me illic reliqui, si forte oblitus fui?

Nam hicquidem omnem imaginem meam, quae antehac fuerat, possidet.

Vivo fit quod numquam quisquam mortuo faciet mihi.

Ibo ad portum atque haec uti sunt facta ero dicam meo;

nisi etiam is quoque me ignorabit; quod ille faxit Iuppiter,

ut ego hodie raso capite calvos capiam pilleum.

MERCURIUS.

ME. Bene prospere[que] hoc hodie operis processit mihi:

amovi a foribus maxumam molestiam,

patri ut liceret tuto illam amplexarier.

Iam ille illuc ad erum quom Amphitruonem advenerit,

narrabit servom hinc sese a foribus Sosiam

amovisse; ille adeo illum mentiri sibi

credet, neque credet huc profectum, ut iusserit.

Erroris ambo ego illos et dementiae

complebo atque Amphitruonis omnem familiam,

adeo usque satietatem dum capiet pater

illius quam amat. Igitur demum omnes scient

quae facta. Denique Alcumenam Iuppiter

rediget antiquam coniugi in concordiam.

Nam Amphitruo actutum uxori turbas conciet

atque insimulabit eam probri. Tum meu' pater

eam seditionem illi in tranquillum conferet.

Nunc de Alcumena dudum quo dixi minus,

hodie illa pariet filios geminos duos:

alter decumo post mense nascetur puer

quam seminatus‹t›, alter mense septumo;

eorum Amphitruonis alter est, alter Iovis:

verum minori puero maior est pater,

minor maiori. Iamne hoc scitis quid siet?

Sed Alcumenai huius honoris gratia

pater curavit uno ut fetu fieret,

uno ut labore apsolvat aerumnas duas

et ne in suspicione ponatur stupri

et clandestina ut celetur consuetio.

Quamquam, ut iam dudum dixi, resciscet tamen

Amphitruo rem omnem. Quid igitur? Nemo id probro

profecto ducet Alcumenae; nam deum

non par videtur facere, delictum suom

suamque ut culpam expetere in mortalem ut sinat.

Orationem comprimam: crepuit foris.

Amphitruo subditivos eccum exit foras

cum | Alcumena - uxore usuraria.

IUPPITER ALCUMENA MERCURIUS.

IU. Bene vale, Alcumena, cura rem communem, quod facis;

atque imperce quaeso: menses iam tibi esse actos vides.

Mihi necesse est ire hinc; verum quod erit natum tollito.

AL. Quid istuc est, mi vir, negoti quod tu tam subito domo

abeas? IU. Edepol hau quod tui me neque domi distaedeat;

sed ubi summus imperator non adest ad exercitum,

citius quod non facto est usus fit quam quod facto est opus.

ME. Nimis hic scitust sycophanta, qui quidem meu' sit pater.

Opservatote, ‹ut› quam blande mulieri palpabitur.

AL. Ecastor te experior quanti facias uxorem tuam.

IU. Satin habes si feminarum nulla est quam aeque diligam?

ME. Edepol ne illa si istis rebus te sciat operam dare,

ego faxim ted Amphitruonem esse malis quam Iovem.

AL. Experiri istuc mavellem me quam mi memorarier.

Prius abis quam lectus ubi cubuisti concaluit locus.

Heri venisti media nocte, nunc abis. Hoccin placet?

ME. Accedam atque hanc appellabo et subparasitabor patri.

Numquam edepol quemquam mortalem credo ego uxorem suam

sic ecflictim amare, proinde ut hic te ecflictim deperit.

IU. Carnufex, non ego te novi? Abin e conspectu meo?

Quid tibi hanc curatio est rem, verbero, aut muttitio?

Quoii ego iam hoc scipione - AL. Ah noli. IU. Muttito modo.

ME. Nequiter paene expedivit prima parasitatio.

IU. Verum quod tu dicis, mea uxor, non te mi irasci decet.

Clanculum abii: a legione operam hanc surrupui tibi,

ex me primo ‹ut› prima scires rem ut gessissem publicam.

Ea tibi omnia enarravi. Nisi te amarem plurumum,

non facerem. ME. Facitne ut dixi? Timidam palpo percutit.

IU. Nunc, ne legio persentiscat, clam illuc redeundum est mihi,

ne me uxorem praevortisse dicant re publica.

AL. Lacrumantem ex abitu concinnas tu tuam uxorem. IU. Tace,

ne corrumpe oculos, redibo actutum. AL. Id "actutum" diu est.

IU. Non ego te hic lubens relinquo neque abeo aps te. AL. Sentio,

nam qua nocte ad me venisti, eadem abis. IU. Qur me tenes?

Tempus est: exire ex urbe priu' quam lucescat volo.

Nunc tibi hanc pateram, quae dono mi illi ob virtutem data est,

Pterela rex qui potitavit, quem ego mea occidi manu,

Alcumena, tibi condono. AL. Facis ut alias res soles.

Ecastor condignum donum, qualest qui donum dedit.

ME. Immo sic: condignum donum, qualest quoi dono datumst.

IU. Pergin autem? Nonne ego possum, furcifer, te perdere?

AL. Noli amabo, Amphitruo, irasci Sosiae caussa mea.

IU. Faciam ita ut vis. ME. Ex amore hic admodum quam saevos est.

IU. Numquid vis? AL. Ut quom apsim me ames, me tuam te apsenti tamen.

ME. Eamus, Amphitruo. Lucescit hoc iam. IU. Abi prae, Sosia;

iam ego sequar. Numquid vis? AL. Etiam: ut actutum advenias. IU. Licet,

prius tua opinione hic adero: bonum animum habe. —

nunc te, nox, quae me mansisti, mitto ut concedas die,

ut mortalis inlucescat luce clara et candida.

Atque quanto, nox, fuisti longior hac proxuma,

tanto brevior dies ut fiat faciam, ut aeque disparet

et dies e nocte accedat. Ibo et Mercurium supsequar. —

ACTUS II

AMPHITRUO SOSIA.

AM. Age tu secundum. SO. Sequor, supsequor te.

AM. Scelestissumum te arbitror. SO. Nam quamobrem?

AM. Quia id quod neque est neque fuit neque futurum est

mihi praedicas. SO. Eccere, iam tuatim

facis, ut tuis nulla apud te fides sit.

AM. Quid est? Quo modo? Iam quidem hercle ego tibi istam

scelestam, scelus, linguam apscidam. SO. Tuos sum,

proinde ut commodumst et lubet quidque facias;

tamen quin loquar haec uti facta sunt hic,

numquam ullo modo me potes deterrere.

AM. Scelestissume, audes mihi praedicare id,

domi te esse nunc qui hic ades? SO. Vera dico.

AM. Malum quod tibi di dabunt, atque ego hodie

dabo. SO. Istuc tibist in manu, nam tuos sum.

AM. Tun me, verbero, audes erum ludificari?

Tune id dicere audes, quod nemo umquam homo antehac

vidit nec potest fieri, tempore uno

homo idem duobus locis ut simul sit?

SO. Profecto ut loquor res ita est. AM. Iuppiter te

perdat. SO. Quid mali sum, ere, tua ex re promeritus?

AM. Rogasne, inprobe, etiam qui ludos facis me?

SO. Merito maledicas mihi, si id ita factum est.

Verum hau mentior, resque uti facta dico.

AM. Homo hic ebrius est, ut opinor.

SO. Utinam ita essem. AM. Optas quae facta.

SO. Egone? AM. Tu istic. Ubi bibisti?

SO. Nusquam equidem bibi. AM. Quid hoc sit

hominis? SO. Equidem deciens dixi:

domi ego sum, inquam, ecquid audis?

Et apud te adsum Sosia idem.

Satin hoc plane, satin diserte,

ere, nunc videor

tibi locutus esse? AM. Vah,

apage te a me. SO. Quid est negoti?

AM. Pestis te tenet. SO. Nam qur istuc

dicis? Equidem valeo et salvos

sum recte, Amphitruo. AM. At te ego faciam

hodie proinde ac meritus es,

ut minu' valeas et miser sis,

salvo' domum si rediero: iam

sequere sis, erum qui ludificas

dictis delirantibus,

qui quoniam eru' quod imperavit neglexisti persequi,

nunc venis etiam ultro inrisum dominum: quae neque fieri

possunt neque fando umquam accepit quisquam profers, carnufex;

quoius ego hodie in tergum istaec faxo expetant mendacia.

SO. Amphitruo, miserruma istaec miseria est servo bono,

apud erum qui vera loquitur, si id vi verum vincitur.

AM. Quo id, malum, pacto potest nam (mecum argumentis puta)

fieri, nunc uti tu ‹et› hic sis domi? Id dici volo.

SO. Sum profecto et hic et illic. Hoc quoivis mirari licet.

Neque tibi istuc mirum ‹mirum› magi' videtur quam mihi.

AM. Quo modo? SO. Nihilo, inquam, mirum magi' tibi istuc quam mihi;

neque, ita me di ament, credebam primo mihimet Sosiae,

donec Sosia illic egomet fecit sibi ut crederem.

Ordine omne, uti quidque actum est, dum apud hostis sedimus,

edissertavit. Tum formam una apstulit cum nomine.

Neque lact lactis magis est simile quam ille ego similest mei.

Nam ut dudum ante lucem a portu me praemisisti domum -

AM. Quid igitur? SO. Priu' multo ante aedis stabam quam illo adveneram.

AM. Quas, malum, nugas? Satin tu sanus es? SO. Sic sum ut vides.

AM. Huic homini nescioquid est mali mala obiectum manu,

postquam a me abiit. SO. Fateor, nam sum optusus pugnis pessume.

AM. Quis te verberavit? SO. Egomet memet, qui nunc sum domi.

AM. Cave quicquam, nisi quod rogabo te, mihi responderis.

Omnium primum iste qui sit Sosia, hoc dici volo.

SO. Tuos est servos. AM. Mihi quidem uno te plus etiam est quam volo,

neque postquam sum natus habui nisi te servom Sosiam.

SO. At ego nunc, Amphitruo, dico: Sosiam servom tuom

praeter me alterum, inquam, adveniens faciam ut offendas domi,

Davo prognatum patre eodem quo ego sum, forma, aetate item

qua ego sum. Quid opust verbis? Geminus Sosia hic factust tibi.

AM. Nimia memoras mira. Sed vidistin uxorem meam?

SO. Quin inter ire in aedis numquam licitum est. AM. Quis te prohibuit?

SO. Sosia ille quem iam dudum dico, is qui me contudit.

AM. Quis istic Sosia est? SO. Ego, inquam. Quotiens dicendum est tibi?

AM. Sed quid ais? Num obdormiuisti dudum? SO. Nusquam gentium.

AM. Ibi forte istum si vidisses quendam in somnis Sosiam.

SO. Non soleo ego somniculose eri imperia persequi.

Vigilans vidi, vigilans nunc ‹ut› video, vigilans fabulor,

vigilantem ille me iam dudum vigilans pugnis contudit.

AM. Quis homo? SO. Sosia, inquam, ego ille. Quaeso, nonne intellegis?

AM. Qui, malum, intellegere quisquam potis est? Ita nugas blatis.

SO. Verum actutum nosces, quom illum nosces servom Sosiam.

AM. Sequere hac igitur me, nam mi istuc primum exquisito est opus.

Sed vide ex navi ecferantur quae imperavi iam omnia.

SO. Et memor sum et diligens, ut quae imperes compareant;

non ego cum vino simitu ebibi imperium tuom.

AM. Utinam di faxint infecta dicta re eveniant tua.

ALCUMENA AMPHITRUO SOSIA

AL. Satin parva res est voluptatum in vita atque in aetate agunda

praequam quod molestum est? Ita quoiq' comparatum est in aetate hominum;

ita dis est placitum, voluptatem ut maeror comes consequatur:

quin incommodi plus malique ilico adsit, boni si optigit quid.

Nam ego id nunc experior domo atque ipsa de me scio, quoi voluptas

parumper datast, dum viri [mei] mi potestas videndi fuit

noctem unam modo; atque is repente abiit a me hinc ante lucem.

Sola hic mi nunc videor, quia ille hinc abest quem ego amo praeter omnis.

Plus aegri ex abitu viri, quam ex adventu voluptati' cepi.

Sed hoc me beat

saltem, quom perduellis vicit et domum laudis compos revenit:

id solacio est.

Apsit, dum modo laude parta

domum recipiat se; feram et perferam usque.

Abitum eiius animo forti atque offirmato, id modo si mercedis

datur mi, ut meus victor vir belli clueat.

Satis mi esse ducam.

Virtus praemium est optumum;

virtus omnibus rebus anteit profecto:

libertas, salus, vita, res et parentes, patria et prognati

tutantur, servantur:

virtus omnia in se habet, omnia adsunt

bona quem penest virtus.

AM. Edepol me uxori exoptatum credo adventurum domum,

quae me amat, quam contra amo, praesertim re gesta bene,

victis hostibus: quos nemo posse superari ratust,

eos auspicio meo atque [in] ductu primo coetu vicimus.

Certe enim med illi exspectatum optato venturum scio.

SO. Quid? Me non rere exspectatum amicae venturum meae?

AL. Meu' vir hicquidem est. AM. Sequere hac tu me. AL. Nam quid ill' revortitur

qui dudum properare se[se] aibat? An ille me temptat sciens

atque id se volt experiri, suom abitum ut desiderem?

Ecastor med haud invita se domum recipit suam.

SO. Amphitruo, redire ad navem meliust nos. AM. Qua gratia?

SO. Quia domi daturus nemo est prandium advenientibus.

AM. Qui tibi nunc istuc in mentemst? SO. Quia enim sero advenimus.

AM. Qui? SO. Quia Alcumenam ante aedis stare saturam intellego.

AM. Gravidam ego illanc hic reliqui quom abeo. SO. Ei perii miser.

AM. Quid tibi est? SO. Ad aquam praebendam commodum adveni dumum,

decumo post mense, ut rationem te dictare intellego.

AM. Bono animo es. SO. Scin quam bono animo sim? Si situlam cepero,

numquam edepol tu mihi divini [quicquam] creduis post hunc diem,

ni ego illi puteo, si occepso, animam omnem intertraxero.

AM. Sequere hac me modo; alium ego isti rei adlegabo, ne time.

AL. Magi' nunc ‹me› meum officium facere, si huic eam advorsum, arbitror.

AM. Amphitruo uxorem salutat laetus speratam suam,

quam omnium Thebis vir unam esse optumam diiudicat,

quamque adeo cives Thebani vero rumiferant probam.

Valuistin usque? Exspectatun advenio? SO. Hau vidi magis.

Exspectatum eum salutat magis hau quicquam quam canem.

AM. Et quom [te] gravidam et quom et pulchre plenam aspicio, gaudeo.

AL. Opsecro ecastor, quid tu me deridiculi gratia

sic salutas atque appellas, quasi dudum non videris,

quasi qui nunc primum recipias te domum huc ex hostibus,

atque me nunc proinde appellas quasi multo post videris?

AM. Immo equidem te nisi nunc hodie nusquam vidi gentium.

AL. Cur negas? AM. Quia vera didici dicere. AL. Haud aequom facit

qui quod didicit id dediscit. An periclitamini

quid animi habeam? Sed quid huc vos revortimini tam cito?

An te auspicium commoratum est an tempestas continet

qui non abiisti ad legiones, ita uti dudum dixeras?

AM. Dudum? Quam dudum istuc factum est? AL. Temptas. Iam dudum, modo.

AM. Qui istuc potis est fieri, quaeso, ut dicis: iam dudum, modo?

AL. Quid enim censes? Te ut deludam contra lusorem meum,

qui nunc primum te advenisse dicas, modo qui hinc abieris.

AM. Haec quidem deliramenta loquitur. SO. Paullisper mane,

dum edormiscat unum somnum. AM. Quaene vigilans somniat?

AL. Equidem ecastor vigilo et vigilans id quod factum est fabulor.

Nam dudum ante lucem et istunc et te vidi. AM. Quo in loco?

AL. Hic in aedibus ubi tu habitas. AM. Numquam factum est. SO. Non taces?

Quid si e portu navis huc nos dormientis detulit?

AM. Etiam tu quoque adsentaris hu‹c? SO. Quid vis fieri?

Non tu scis? Bacchae bacchanti si velis advorsarier,

ex insana insaniorem facies, feriet saepius;

si opsequare, una resolvas plaga. AM. At pol qui certa res

hanc est obiurgare, quae me hodie advenientem domum

noluerit salutare. SO. Inritabis crabrones. AM. Tace.

Alcumena, unum rogare te volo. AL. Quidvis roga.

AM. Num tibi aut stultitia accessit aut superat superbia?

AL. Qui istuc in mentemst tibi ex me, mi vir, percontarier?

AM. Quia salutare advenientem me solebas antidhac,

appellare itidem ut pudicae suos viros quae sunt solent.

Eo more expertem te factam adveniens offendi domi.

AL. Ecastor equidem te certo heri advenientem ilico

et salutavi et valuissesne usque exquisivi simul,

mi vir, et manum prehendi et osculum tetuli tibi.

SO. Tun heri hunc salutavisti? AL. Et te quoque etiam, Sosia.

SO. Amphitruo, speravi ego istam tibi parituram filium;

verum non est puero gravida. AM. Quid igitur? SO. Insania.

AL. Equidem sana sum et deos quaeso ut salva pariam filium.

Verum tu malum magnum habebis si hic suom officium facit:

ob istuc omen, ominator, capies quod te condecet.

SO. Enim vero praegnati oportet et malum et malum dari

ut quod obrodat sit, animo si male esse occeperit.

AM. Tu me heri hic vidisti? AL. Ego, inquam, si vis deciens dicere.

AM. In somnis fortasse. AL. Immo vigilans vigilantem. AM. Vae [misero] mihi!

SO. Quid tibi est? AM. Delirat uxor. SO. Atra bili percita est.

Nulla res tam delirantis homines concinnat cito.

AM. Ubi primum tibi sensisti, mulier, impliciscier?

AL. Equidem ecastor sana et salva sum. AM. Qur igitur praedicas

te heri me vidisse, qui hac noctu in portum advecti sumus?

Ibi cenavi atque ibi quievi in navi noctem perpetem,

neque meum pedem huc intuli etiam in aedis, ut cum exercitu

hinc profectus sum ad Teloboas hostis eosque ut vicimus.

AL. Immo mecum cenavisti et mecum cubuisti. AM. Quid est?

AL. Vera dico. AM. Non de hac quidem hercle re; de aliis nescio.

AL. Primulo diluculo abiisti ad legiones. AM. Quo modo?

SO. Recte dicit, ut commeminit: somnium narrat tibi.

Sed, mulier, postquam experrecta es, te prodigiali Iovi

aut mola salsa hodie aut ture comprecatam oportuit.

AL. Vae capiti tuo! SO. Tua istuc refert — si curaveris.

AL. Iterum iam hic in me inclementer dicit, atque id sine malo.

AM. Tace tu. Tu dice: egone aps te abii hinc hodie cum diluculo?

AL. Quis igitur nisi vos narravit mi illi ut fuerit proelium?

AM. An etiam id tu scis? AL. Quipp' qui ex te audivi, ut urbem maxumam

expugnavisses regemque Pterelam tute occideris.

AM. Egone istuc dixi? AL. Tute istic, etiam astante hoc Sosia.

AM. Audivistin tu me narrare haec hodie? SO. Ubi ego audiverim?

AM. Hanc roga. SO. Mequidem praesente numquam factumst, quod sciam.

AL. Mirum quin te advorsus dicat. AM. Sosia, age me huc aspice.

SO. Specto. AM. Vera volo loqui te, nolo adsentari mihi.

Audivistin tu hodie me illi dicere ea quae illa autumat?

SO. Quaeso edepol, num tu quoque etiam insanis, quom id me interrogas,

qui ipsus equidem nunc primum istanc tecum conspicio simul?

AM. Quid nunc, mulier? Audin illum? AL. Ego vero, ac falsum dicere.

AM. Neque tu illi neque mihi viro ipsi credis? AL. Eo fit quia mihi

plurumum et scio istaec facta proinde ut proloquor.

AM. Tun me heri advenisse dicis? AL. Tun te abiisse hodie hinc negas?

AM. Nego enim vero, et me advenire nunc primum aio ad te domum.

AL. Opsecro, etiamne hoc negabis, te auream pateram mihi

dedisse dono hodie, qua te illi donatum esse dixeras?

AM. Neque edepol dedi neque dixi; verum ita animatus fui

itaque nunc sum ut ea te patera donem. Sed quis istuc tibi

dixit? AL. Ego equidem ex te audivi et ex tua accepi manu

pateram. AM. Mane, mane, opsecro te. Nimi' demiror, Sosia,

qui illaec illi me donatum esse aurea patera sciat,

nisi tu dudum hanc convenisti et narravisti haec omnia.

SO. Neque edepol ego dixi neque istam vidi nisi tecum simul.

AM. Quid hoc sit hominis? AL. Vin proferri pateram? AM. Proferri volo.

AL. Fiat. ‹i› tu, Thessala, intus pateram proferto foras,

qua hodie meu' vir donavit me. AM. Secede huc tu, Sosia.

Enim vero illud praeter alia miror maxume,

si haec habet pateram illam. SO. An etiam credis id, quae in hac cistellula

tuo signo opsignata fertur? AM. Salvom signum est? SO. Inspice.

AM. Recte, ita est ut opsignavi. SO. Quaeso, quin tu istanc iubes

pro cerrita circumferri? AM. Edepol qui facto est opus;

nam haec quidem edepol larvarum plenast. AL. Quid verbis opust?

Em tibi pateram, eccam. AM. Cedo mi. AL. Age aspice huc sis nunciam

tu qui quae facta infitiare; quem ego iam hic convincam palam.

Estne haec patera qua donatu' s illi? AM. Summe Iuppiter,

quid ego video? Haec ea est profecto patera. Perii, Sosia.

SO. Aut pol haec praestigiatrix mulier multo maxuma est

aut pateram hic inesse oportet. AM. Agedum, exsolve cistulam.

SO. Quid ego istam exsolvam? Opsignatast recte, res gesta est bene:

tu peperisti Amphitruonem ‹alium›, ego alium peperi Sosiam;

nunc si patera pateram peperit, omnes congeminavimus.

AM. Certum est aperire atque inspicere. SO. Vide sis signi quid siet,

ne posterius in me culpam conferas. AM. Aperi modo;

nam haec quidem nos delirantis facere dictis postulat.

AL. Unde haec igitur est nisi aps te quae mihi don data est?

AM. Opu' mi est istuc exquisito. SO. Iuppiter, pro Iuppiter!

AM. Quid tibi est? SO. Hic patera nulla in cistulast. AM. Quid ego audio?

SO. Id quod verumst. AM. At cum cruciatu iam, nisi apparet, tuo.

AL. Haec quidem apparet. AM. Quis igitur dedit? AL. Qui me rogat.

SO. Me captas, quia tute ab navi clanculum huc alia via

praecucurristi, atque hinc pateram tute exemisti atque eam

huic dedisti, post hanc rursum opsignasti clanculum.

AM. Ei mihi! Iam tu quoque huiius adiuvas insaniam?

Ain heri nos advenisse huc? AL. Aio, adveniensque ilico

me salutavisti, et ego te, et osculum tetuli tibi.

AM. Iam illud non placet principium de osculo. Perge exsequi.

AL. Lavisti. AM. Quid postquam lavi? AL. Accubuisti. SO. Eugae optume!

Nunc exquire. AM. Ne interpella. Perge porro dicere.

AL. Cena adposita est; cenavisti mecum, ego accubui simul.

AM. In eodem lecto? AL. In eodem. SO. Ei, non placet convivium.

Sine modo argumenta dicat. Quid postquam cenavimus?

AL. Te dormitare aibas; mensa ablata est, cubitum hinc abiimus.

AM. Ubi tu cubuisti? AL. In eodem lecto una in cubiculo.

AM. Perdidisti. S. Quid tibi est? AM. Haec me modo ad mortem dedit.

AL. Quid iam, amabo? AM. Ne me appella. SO. Quid tibi est? AM. Perii miser,

quia pudicitiae huiius vitium me hinc apsente est additum.

AL. Opsecro ecastor, qur istuc, mi vir, ex ted audio?

AM. Vir ego tuo' sim? Ne me appella, falsa, falso nomine.

SO. Haeret haec res, si quidem haec iam mulier facta est ex viro.

AL. Quid ego feci qua istaec propter dicta dicantur mihi?

AM. Tute edictas facta tua, ex me quaeris quid deliqueris.

AL. Quid ego tibi deliqui, si quoi nupta sum tecum fui?

AM. Tun mecum fueris? Quid illac inpudente audacius?

Saltem, tute si pudoris egeas, sumas mutuom.

AL. Istuc facinus quod tu insimulas nostro generi non decet.

Tu si me inpudicitiae captas, capere non potes.

AM. Pro di inmortales, cognoscin tu me saltem, Sosia?

SO. Propemodum. AM. Cenavin ego heri in navi in portu Persico?

AL. Mihi quoque adsunt testes qui illud quod ego dicam adsentiant.

SO. Nescio quid istuc negoti dicam, nisi si quispiam est

Amphitruo alius, qui forte ted hinc apsenti tamen

tuam rem curet teque apsente hic munus fungatur tuom.

Nam quom de illo subditivo Sosia mirum nimist,

certe de istoc Amphitruone iam alterum mirum est magis.

AM. Nescioquis praestigiator hanc frustratur mulierem.

AL. Per supremi regis regnum iuro et matrem familias

Iunonem, quam me vereri et metuere est par maxume,

ut mi extra unum te mortalis nemo corpus corpore

contigit, quo me inpudicam faceret. AM. Vera istaec velim.

AL. Vera dico, sed nequiquam, quoniam non vis credere.

AM. Mulier es, audacter iuras. AL. Quae non deliquit, decet

audacem esse, confidenter pro se et proterve loqui.

AM. Satis audacter. AL. Ut pudicam decet. AM. †in† verbis probas.

AL. Non ego illam mi dotem duco esse quae dos dicitur

sed pudicitiam et pudorem et sedatum cupidinem,

deum metum, parentum amorem et cognatum concordiam,

tibi morigera atque ut munifica sim bonis, prosim probis.

SO. Ne ista edepol, si haec vera loquitur, examussim est optuma.

AM. Delenitus sum profecto ita ut me qui sim nesciam.

SO. Amphitruo es profecto, cave sis ne tu te usu perduis:

ita nunc homines inmutantur, postquam peregre advenimus.

AM. Mulier, istanc rem inquisitam certum est non amittere.

AL. Edepol me lubente facies. AM. Quid ais? Responde mihi,

quid si adduco tuom cognatum huc a navi Naucratem,

qui mecum una vectust una navi, atque is si denegat

facta quae tu facta dicis, quid tibi aequom est fieri?

Numquid caussam dicis quin te hoc multem matrimonio?

AL. Si deliqui, nulla caussa est. AM. Convenit. Tu, Sosia,

duc hos intro. Ego huc ab navi mecum adducam Naucratem. —

SO. Nunc quidem praeter nos nemo est. Dic mihi verum serio:

ecquis alius Sosia intust qui mei similis siet?

AL. Abin hinc a me, dignus domino servos? SO. Abeo, si iubes. —

AL. Nimis ecastor facinus mirum est qui illi conlibitum siet

meo viro sic me insimulare falso facinus tam malum.

Quidquid est, iam ex Naucrate cognato id cognoscam meo. -

ACTUS III

IUPPITER

IU. Ego sum ille Amphitruo, quoii est servos Sosia,

idem Mercurius qui fit quando commodumst,

in superiore qui habito cenaculo,

qui interdum fio Iuppiter quando lubet;

huc autem quom extemplo adventum adporto, ilico

Amphitruo fio et vestitum immuto meum.

Nunc huc honoris vostri venio gratia,

ne hanc incohatam transigam comoediam;

simul Alcumenae, quam vir insontem probri

Amphitruo accusat, veni ut auxilium feram:

nam mea sit culpa, quod egomet contraxerim,

si id Alcumenae †innocenti† expetat.

Nunc amphitruonem memet, ut occepi semel,

esse adsimulabo | atque in horum familiam

hodie frustrationem iniciam maxumam;

post igitur demum faciam res fiat palam

atque Alcumenae in tempore auxilium feram

faciamque ut uno fetu et quod gravida est viro

et me quod gravidast pariat sine doloribus.

Mercurium iussi me continuo consequi,

si quid vellem imperare. Nunc hanc adloquar.

ALCUMENA IUPPITER

AL. Durare nequeo in aedibus. Ita me probri,

stupri, dedecoris a viro argutam meo!

Ea quae sunt facta †infectare est at† clamitat,

quae neque sunt facta neque ego in me admisi arguit;

atque id me susque deque esse habituram putat.

Non edepol faciam, neque me perpetiar probri

falso insimulatam, quin ego illum aut deseram

aut sati' faciat mi ille atque adiuret insuper

nolle esse dicta quae in me insontem protulit.

IU. Faciundum est mi illud fieri quod illaec postulat,

si me illam amantem ad sese studeam recipere:

quando ego quod feci id factum Amphitruoni offuit

atque illi dudum meus amor negotium

insonti exhibuit, nunc autem insonti mihi

illius ira in hanc et male dicta expetent.

AL. Sed eccum video qui ‹modo› me miseram arguit

stupri, dedecoris. IU. Te volo, uxor, conloqui.

Quo te avortisti? AL. Ita ‹ingeni› ingenium meumst:

inimicos semper osa sum optuerier.

IU. Heiia autem inimicos? AL. Sic est, vera praedico;

nisi etiam hoc falso dici insimulaturus es.

IU. Nimi' verecunda es. AL. Potin ut apstineas manum?

Nam certo, si sis sanus aut sapias satis,

quam tu inpudicam esse arbitrere et praedices,

cum ea tu sermonem nec ioco nec serio

tibi habeas, nisi sis stultior stultissumo.

IU. Si dixi, nihilo magis es neque ego esse arbitror,

et id huc revorti uti me purgarem tibi.

Nam numquam quicquam meo animo fuit aegrius

quam postquam audivi ted esse iratam mihi.

"qur dixisti?" inquies. Ego expediam tibi.

Non edepol quo te esse inpudicam crederem;

verum periclitatus sum animum tuom

quid faceres et quo pacto id ferre induceres.

Equidem ioco illa dixeram dudum tibi,

ridiculi caussa. Vel hunc rogato Sosiam.

AL. Quin tu adducis meum cognatum Naucratem,

testem quem dudum te adducturum dixeras

te huc non venisse? IU. Si quid dictum est per iocum,

non aequom est id te serio praevortier.

AL. Ego illum scio quam doluerit cordi meo.

IU. Per dexteram tuam te, Alcumena, oro, opsecro,

da mihi hanc veniam, ignosce, irata ne sies.

AL. Ego istaec feci verba virtute inrita;

nunc, quando factis me inpudicis apstini,

ab inpudicis dictis avorti volo.

Valeas, tibi habeas res tuas, reddas meas.

Iuben mi ire comites? IU. Sanan es? AL. Si non iubes,

ibo egomet; comitem mihi Pudicitiam duxero.

IU. Mane. Arbitratu tuo ius iurandum dabo.

Me meam pudicam esse uxorem arbitrarier.

Id ego si fallo, tum te, summe Iuppiter,

quaeso Amphitruoni semper iratus sies.

AL. A, propitius sit potius. IU. Confido fore;

nam ius iurandum verum te advorsum dedi.

Iam nunc irata non es? AL. Non sum. IU. Bene facis.

Nam in hominum aetate multa eveniunt huiusmodi:

capiunt voluptates, capiunt rusum miserias;

irae interveniunt, redeunt rusum in gratiam.

Verum irae si quae forte eveniunt huiusmodi

inter eos, rusum si reventum in gratiam est,

bis tanto amici sunt inter se quam prius.

AL. Primum cavisse oportuit ne diceres,

verum eadem si idem purgas mi, patiunda sunt.

IU. Iube vero vasa pura adornari mihi,

ut quae ad legionem vota vovi si domum

rediissem salvos, ea ego exsolvam omnia.

AL. Ego istuc curabo. IU. Evocate huc Sosiam;

gubernatorem qui in mea navi fuit

Blepharonem arcessat qui nobiscum prandeat.

Åis adeo inpransus ludificabiturÅ,

quom ego Amphitruonem collo hinc opstricto traham.

AL. Mirum quid solus secum secreto ille agat.

Atque aperiuntur aedes. Exit Sosia.

SOSIA IUPPITER ALCUMENA

SO. Amphitruo, adsum. Si quid opus est, impera, imperium exsequar.

IU. ‹Sosia,› optume advenis. SO. Iam pax est inter vos duos?

nam quia vos tranquillos video, gaudeo et volupest mihi.

Atque ita servom par videtur frugi sese instituere:

proinde eri ut sint, ipse item sit; voltum e voltu comparet:

tristis sit, si eri sint tristes; hilarus sit, si gaudeant.

Sed age responde: iam vos rediistis in concordiam?

IU. Derides qui scis haec dudum me dixisse per iocum.

SO. An id ioco dixisti? Equidem serio ac vero ratus.

IU. Habui expurigationem; facta pax est. SO. Optume est.

IU. Ego rem divinam intus faciam, vota quae sunt. SO. Censeo.

IU. Tu gubernatorem a navi huc evoca verbis meis

Blepharonem, uti re divina facta mecum prandeat.

SO. Iam hic ero quom illic censebis esse me. —IU. Actutum huc redi.

AL. Numquid vis, quin abeam iam intro, ut apparentur quibus opust?

IU. I sane, et quantum potest parata fac sint omnia.

AL. Quin venis quando vis intro? Faxo hau quicquam sit morae. —

IU. Recte loquere et proinde diligentem ut uxorem decet.

Iam hisce ambo, et servos et era, frustra sunt duo,

qui me Amphitruonem rentur esse: errant probe.

Nunc tu, divine Sosia, huc fac adsies,

(audis quae dico, tam etsi praesens non ades),

face iam Amphitruonem advenientem ab aedibus

autem abigas; quovis pacto fac commentu' sis.

Volo deludi illunc, dum cum hac usuraria

uxore nunc mi morigero. Haec curata sint

fac sis, proinde adeo ut velle med intellegis,

atque ut ministres mi, mihi quom sacruficem.

MERCURIUS

ME. Concedite atque apscedite omnes, de via decedite,

nec quisquam tam av‹i›dax fuat homo qui obviam opsistat mihi.

Nam mihi quidem hercle qui minus liceat deo minitarier

populo, ni decedat mihi, quam servolo in comoediis?

Ill' navem salvam nuntiat aut irati adventum senis:

ego sum Iovi dicto audiens, eius iussu nunc huc me adfero.

Quam ob rem mihi magi' par est via decedere et concedere.

Pater ut vocat me, eum sequor, eius dicto, imperio sum audiens;

ut filium bonum patri esse oportet, itidem ego sum patri.

Amanti subparasitor, hortor, adsto, admoneo, gaudeo.

Si quid patri volupest, voluptas ea mihi multo maxumast.

Amat: sapit; recte facit, animo quando opsequitur suo,

quod omnis homines facere oportet, dum id modo fiat bono.

Nunc Amphitruonem volt deludi meu' pater: faxo probe

iam hic deludetur, spectatores, vobis inspectantibus.

Capiam coronam mi in caput, adsimulabo me esse ebrium;

atque illuc susum escendero: inde optume aspellam virum

de supero, quom huc accesserit; faciam ut sit madidus sobrius.

Deinde illi actutum sufferet suo' servos poenas Sosia:

eum fecisse ille hodie arguet quae ego fecero hic. Quid ‹id› mea?

Meo me aequomst morigerum patri, eius studio servire addecet.

Sed eccum Amphitruonem, advenit; iam ille hic deludetur probe,

siquidem vos voltis auscultando operam dare.

Ibo intro, orantum capiam qui potis decet;

dein susum ascendam in tectum ut illum hinc prohibeam.

ACTUS IV

AMPHITRUO

AM. Naucratem quem convenire volui, in navi non erat,

neque domi neque in urbe invenio quemquam qui illum viderit.

Nam omnis plateas perreptavi, gymnasia et myropolia;

apud emporium atque in macello, in palaestra atque in foro,

in medicinis, in tonstrinis, apud omnis aedis sacras

sum defessus quaeritando: nusquam invenio Naucratem.

Nunc domum ibo atque ex uxore hanc rem pergam exquirere,

quis fuerit quem propter corpus suom stupri compleverit.

Nam ne quam illam quaestionem inquisitam hodie amittere

mortuom satiust. Sed aedis occluserunt. Eugepae,

pariter hoc fit atque ut alia facta sunt. Feriam fores.

Aperite hoc. Heus, ecquis hic est? Ecquis hoc aperit ostium?

MERCURIUS AMPHITRUO

ME. Quis ad fores est? AM. Ego sum. ME. Quid "ego sum"? AM. Ita loquor. Tibi Iuppiter

dique omnes irati certo sunt qui sic frangas fores.

AM. Quo modo? ME. Eo modo, ut profecto vivas aetatem miser.

AM. Sosia. ME. Ita: sum Sosia, nisi me esse oblitum existumas.

Quid nunc vis? AM. Sceleste, at etiam quid velim, id tu me rogas?

ME. Ita, rogo. Paene ecfregisti, fatue, foribus cardines.

An fores censebas nobis publicitus praeberier?

Quid me aspectas, stolide? Quid nunc vis tibi? Aut quis tu es homo?

AM. Verbero, etiam quis ego sim me rogitas, ulmorum Accheruns?

Quem pol ego hodie ob istaec dicta faciam ferventem flagris.

ME. Prodigum te fuisse oportet olim in adulescentia.

AM. Quidum? ME. Quia senecta aetate a me mendicas malum.

AM. Cum cruciatu tuo istaec hodie, verna, verba funditas.

ME. Sacrufico ego tibi. AM. Qui? ME. Quia enim te macto infortunio.

AM. At ego te cruce et cruciatu mactabo, mastigia.

(ME.) erus Amphitruo‹st› occupatus.

(ME.) abiendi nunc tibi etiam occasiost.

(ME.) optumo iure infringatur aula cineris in caput.

(ME.) ne tu postules matulam unam tibi aquai infundi in caput.

(ME.) larvatu's. Edepol hominem miserum! Medicum quaerita.

(AL.) exiuravisti te mihi dixe per iocum.

(AL.) quaeso advenienti morbo medicari iube:

tu certe aut larvatus aut cerritus es.

(AL.) nisi hoc ita factum est, proinde ut factum esse autumo,

non caussam dico quin vero insimules probri.

(AM.) quoius? Quae me apsente corpus volgavit suom.

(AM.) quid minitabas te facturum, si istas pepulissem fores?

(AM.) ibi scrobes ecfodito plus sexagenos in dies.

(AM.) noli pessumae precari.

(BL.) animam comprime.

(IU.) manifestum hunc optorto collo teneo furem flagiti.

(AM.) immo ego hunc, Thebani cives, qui domi uxorem meam

impudicitia impedivit, teneo, thensaurum stupri.

(AM.) nilne te pudet, sceleste, populi in conspectum ingredi?

(AM.) clandestino.

(AM.? IU.?) qui nequeas nostrorum uter sit Amphitruo decernere.

BLEPHARO AMPHITRUO IUPPITER

(BL.) vos inter vos partite; ego abeo, mihi negotium est;

neque ego umquam usquam tanta mira me vidisse censeo.

AM. Blepharo, quaeso ut advocatus mi adsis neve abeas. BL. Vale.

Quid med advocato opust qui utri sim advocatus nescio? -

IU. Intro ego hinc eo: Alcumena parturit. - AM. Perii miser.

Quid ego? * * quem advocati iam atque amici deserunt?

Numquam edepol me inultus istic ludificabit, quisquis est;

iam ad regem recta me ducam resque ut facta est eloquar.

Ego pol illum ulciscar hodie Thessalum veneficum,

qui pervorse perturbavit familiae mentem meae.

Sed ubi illest? Intro edepol abiit, credo ad uxorem meam.

Qui me Thebis alter vivit miserior? Quid nunc agam,

quem omnes mortales ignorant et ludificant ut lubet?

Certumst, intro rumpam in aedis: ubi quemque hominem aspexero,

si ancillam seu servom sive uxorem sive adulterum

seu patrem sive avom videbo, optruncabo in aedibus.

Neque me Iuppiter neque di omnes id prohibebunt, si volent,

quin sic faciam uti constitui. Pergam in aedis nunciam.

ACTUS V

BROMIA AMPHITRUO

BR. Spes atque opes vitae meae iacent sepultae in pectore,

neque ullast confidentia iam in corde, quin amiserim;

ita mi videntur omnia, mare, terra, caelum, consequi

iam ut opprimar, ut enicer. Me miseram, quid agam nescio.

Ita tanta mira nin aedibus sunt facta. Vae miserae mihi,

animo malest, aquam velim. Corrupta sum atque absumpta sum

caput dolet, neque audio, nec oculis prospicio satis,

nec me miserior femina est neque ulla videatur magis.

Ita erae meae hodie contigit. Nam ubi parturit, deos [sibi] invocat,

strepitus, crepitus, sonitus, tonitrus: ut subito, ut prope, ut valide tonuit!

Ubi quisque institerat, concidit crepitu. Ibi nescioquis maxuma

voce exclamat: "Alcumena, adest auxilium, ne time:

et tibi et tuis propitius caeli cultor advenit.

Exsurgite" inquit "qui terrore meo occidistis prae metu."

ut iacui, exsurgo. Ardere censui aedis, ita tum confulgebant.

Ibi me inclamat Alcumena; iam ea res me horrore adficit.

Erilis praevortit metus: accurro, ut sciscam quid velit.

Atque illam geminos filios pueros peperisse conspicor;

neque nostrum quidquam sensimus, quom peperit, neque providimus.

Sed quid hoc? Quis hic est senex qui ante aedis nostras sic iacet?

Numnam hunc percussit Iuppiter?

Credo edepol, nam pro Iuppiter sepultust quasi sit mortuos.

Ibo et cognoscam, quisquis est. Amphitruo hic quidem ‹est› eru' meus.

Amphitruo. AM. Perii. BR. Surge. AM. Interii. BR. Cedo manum. AM. Quis me tenet?

BR. Tua Bromia ancilla. AM. Totus timeo, ita med increpuit Iuppiter.

Nec secus est quasi si ab Acherunte veniam. Sed quid tu foras

egressa es? BR. Eadem nos formido timidas terrore impulit

in aedibus tu ubi habitas. Nimia mira vidi. Vae mihi,

Amphitruo; ita mihi animus etiam nunc abest. AM. Agedum expedi:

scin me tuom esse erum Amphitruonem? BR. Scio. AM. Vide etiam nunc. BR. Scio.

AM. Haec sola sanam mentem gestat meorum familiarium.

BR. Immo omnes sani sunt profecto. AM. At me uxor insanum facit

suis foedis factis. BR. At ego faciam tu idem ut aliter praedices,

Amphitruo, piam et pudicam esse tuam uxorem ut scias.

De ea re signa atque argumenta paucis verbis eloquar.

Omnium primum: Alcumena geminos peperit filios.

AM. Ain tu, geminos? BR. Geminos. AM. Di me servant. BR. Sine me dicere,

ut scias tibi tuaeque uxori deos esse omnis propitios.

AM. Loquere. BR. Postquam parturire hodie uxor occepit tua,

ubi utero exorti dolores, ut solent puerperae,

invocat deos inmortalis ut sibi auxilium ferant,

manibus puris, capite operto. Ibi continuo contonat

sonitu maxumo; aedis primo ruere rebamur tuas.

AM. Aedes totae confulgebant tuae quasi essent aureae.

AM. Quaeso, apsolvito hinc me extemplo, quando sat' deluseris.

Quid fit deinde? BR. Dum haec aguntur, interea uxorem tuam

neque gementem neque plorantem nostrum quisquam audivimus;

ita profecto sine dolore peperit. AM. Iam istuc gaudeo,

utut me erga merita est. BR. Mitte istaec atque haec quae dicam accipe.

Postquam peperit, pueros lavere iussit nos. Occepimus.

Sed puer ille quem ego lavi, ut magnust et multum valet!

Neque eum quisquam conligare quivit incunabulis.

AM. Nimia mira memoras; si istaec vera sunt, divinitus

non metuo quin meae uxori latae suppetiae sient.

BR. Magi' iam faxo mira dices. Postquam in cunas conditust,

devolant angues iubatae deorsum in impluvium duo

maxumae: continuo extollunt ambo capita. AM. Ei mihi!

BR. Ne pave. Sed angues oculis omnis circumvisere.

Postquam pueros conspicatae, pergunt ad cunas citae.

Ego cunas recessim rusum vorsum trahere et ducere,

metuens pueris, mihi formidans; tantoque angues acrius

persequi. Postquam conspexit anguis ille alter puer,

citus e cunis exsilit, facit recta in anguis impetum:

alteram altera prehendit eas manu perniciter.

AM. Mira memoras, nimi' formidolosum facinus praedicas;

nam mihi horror membra misero percipit dictis tuis.

Quid fit deinde? Porro loquere. BR. Puer ambo anguis enicat.

Dum haec aguntur, voce clara exclamat uxorem tuam —

AM. Quis homo? BR. Summus imperator divom atque hominum Iuppiter.

Is se dixit cum Alcumena clam consuetum cubitibus,

eumque filium suom esse qui illas anguis vicerit;

alterum tuom esse dixit puerum. AM. Pol me hau paenitet,

si licet boni dimidium mihi dividere cum Iove.

Abi domum, iube vasa pura actutum adornari mihi,

ut Iovis supremi multis hostiis pacem expetam.

Ego Teresiam coniectorem advocabo et consulam

quid faciundum censeat; simul hanc rem ut facta est eloquar.

Sed quid hoc? Quam valide tonuit. Di, opsecro vostram fidem.

IUPPITER

IU. Bono animo es, adsum auxilio, Amphitruo, tibi et tuis:

nihil est quod timeas. Hariolos, haruspices

mitte omnis; quae futura et quae facta eloquar,

multo adeo melius quam illi, quom sum Iuppiter.

Primum omnium Alcumenae usuram corporis

cepi, et concubitu gravidam feci filio.

Tu gravidam item fecisti, quom in exercitum

profectu's: uno partu duos peperit simul.

Eorum alter, nostro qui est susceptus semine,

suis factis te inmortali adficiet gloria.

Tu cum Alcumena uxore antiquam in gratiam

redi: hau promeruit quam ob rem vitio vorteres;

mea vi subactast facere. Ego in caelum migro. -

AMPHITRUO

AM. Faciam ita ut iubes et te oro promissa ut serves tua.

Ibo ad uxorem intro, missum facio Teresiam senem.

Nunc spectatores, Iovi' summi caussa clare plaudite.