1

Bēllĭcĕ, dēpŏsĭtīs clĭpĕō paūlīspĕr ĕt hāstā,

Mārs, ădĕs ēt nĭtĭdās ‖ cāssĭdĕ sōlvĕ cŏmās.

fōrsĭtăn īpsĕ rŏgēs quīd sīt cūm Mārtĕ pŏētaē:

ā tē quī cănĭtūr ‖ nōmĭnă mēnsĭs hăbēt.

īpsĕ vĭdēs mănĭbūs pĕrăgī fĕră bēllă Mĭnērvaē:

nūm mĭnŭs īngĕnŭīs ‖ ārtĭbŭs īllă văcāt?

Pāllădĭs ēxēmplō pōnēndaē tēmpŏră sūmĕ

cūspĭdĭs: īnvĕnĭēs ‖ ēt quŏd ĭnērmĭs ăgās.

tūm quŏque ĭnērmĭs ĕrās, cūm tē Rōmānă săcērdōs

cēpĭt, ŭt huīc ūrbī ‖ sēmĭnă māgnă dărēs.

Sīlvĭă Vēstālīs (quĭd ĕnīm vĕtăt īndĕ mŏvērī?)

sācră lăvātūrās ‖ mānĕ pĕtēbăt ăquās.

vēntum ĕrăt ād mōllī dēclīvēm trāmĭtĕ rīpām

pōnĭtŭr ē sūmmā ‖ fīctĭlĭs ūrnă cŏmā:

fēssă rĕsēdĭt hŭmō, vēntōsque āccēpĭt ăpērtō

pēctŏrĕ, tūrbātās ‖ rēstĭtŭītquĕ cŏmās.

dūm sĕdĕt, ūmbrōsaē sălĭcēs vŏlŭcrēsquĕ cănōraē

fēcērūnt sōmnōs ‖ ēt lĕvĕ mūrmŭr ăquaē;

blāndă quĭēs fūrtīm vīctīs ōbrēpsĭt ŏcēllīs,

ēt cădĭt ā mēntō ‖ lānguĭdă fāctă mănūs.

Mārs vĭdĕt hānc vīsāmquĕ cŭpīt pŏtĭtūrquĕ cŭpītā,

ēt sŭă dīvīnā ‖ fūrtă fĕfēllĭt ŏpĕ.

sōmnŭs ăbīt, iăcĕt īpsă grăvīs; iām scīlĭcĕt īntrā

vīscĕră Rōmānaē ‖ cōndĭtŏr ūrbĭs ĕrāt.

lānguĭdă cōnsūrgīt, nēc scīt cūr lānguĭdă sūrgāt,

ēt pĕrăgīt tālēs ‖ ārbŏrĕ nīxă sŏnōs:

"ūtĭlĕ sīt faūstūmquĕ, prĕcōr, quŏd ĭmāgĭnĕ sōmnī

vīdĭmŭs: ān sōmnō ‖ clārĭŭs īllŭd ĕrāt?

īgnĭbŭs Īlĭăcīs ădĕrām, cūm lāpsă căpīllīs

dēcĭdĭt āntĕ săcrōs ‖ lānĕă vīttă fŏcōs.

īndĕ dŭaē părĭtēr, vīsū mīrābĭlĕ, pālmaē

sūrgūnt: ēx īllīs ‖ āltĕră māiŏr ĕrāt,

ēt grăvĭbūs rāmīs tōtūm prōtēxĕrăt ōrbēm,

cōntĭgĕrātquĕ sŭā ‖ sīdĕră sūmmă cŏmā.

ēccĕ mĕūs fērrūm pătrŭūs mōlītŭr ĭn īllās:

tērrĕŏr ādmŏnĭtū, ‖ cōrquĕ tĭmōrĕ mĭcāt.

Mārtĭă, pīcŭs, ăvīs gĕmĭnō prō stīpĭtĕ pūgnānt

ēt lŭpă: tūtă pĕr hōs ‖ ūtrăquĕ pālmă fŭīt."

dīxĕrăt, ēt plēnām nōn fīrmīs vīrĭbŭs ūrnām

sūstŭlĭt: īmplērāt, ‖ dūm sŭă vīsă rĕfērt.

īntĕrĕā crēscēntĕ Rĕmō, crēscēntĕ Quĭrīnō,

caēlēstī tŭmĭdūs ‖ pōndĕrĕ vēntĕr ĕrāt.

quō mĭnŭs ēmĕrĭtīs ēxīrēt cūrsĭbŭs ānnūs

rēstābānt nĭtĭdō ‖ iām dŭŏ sīgnă dĕō:

Sīlvĭă fīt mātēr; Vēstaē sĭmŭlācră fĕrūntūr

vīrgĭnĕās ŏcŭlīs ‖ ōppŏsŭīssĕ mănūs.

āră dĕaē cērtē trĕmŭīt părĭēntĕ mĭnīstrā,

ēt sŭbĭīt cĭnĕrēs ‖ tērrĭtă flāmmă sŭōs.

hōc ŭbĭ cōgnōvīt cōntēmptŏr Ămūlĭŭs aēquī

(nām rāptās frātrī ‖ vīctŏr hăbēbăt ŏpēs),

āmnĕ iŭbēt mērgī gĕmĭnōs. scĕlŭs ūndă rĕfūgīt:

īn sīccā pŭĕrī ‖ dēstĭtŭūntŭr hŭmō.

lāctĕ quĭs īnfāntēs nēscīt crēvīssĕ fĕrīnō,

ēt pīcum ēxpŏsĭtīs ‖ saēpĕ tŭlīssĕ cĭbōs?

nōn ĕgŏ tē, tāntaē nūtrīx Lārēntĭă gēntīs,

nēc tăcĕām vēstrās, ‖ Faūstŭlĕ paūpĕr, ŏpēs:

vēstĕr hŏnōs vĕnĭēt, cūm Lārēntālĭă dīcām:

āccēptūs gĕnĭīs ‖ īllă Dĕcēmbĕr hăbēt.

Mārtĭă tēr sēnōs prōlēs ădŏlēvĕrăt ānnōs,

ēt sŭbĕrāt flāvaē ‖ iām nŏvă bārbă cŏmaē:

ōmnĭbŭs āgrĭcŏlīs ārmēntōrūmquĕ măgīstrīs

Īlĭădaē frātrēs ‖ iūră pĕtītă dăbānt.

saēpĕ dŏmūm vĕnĭūnt praēdōnūm sānguĭnĕ laētī

ēt rĕdĭgūnt āctōs ‖ īn sŭă rūră bŏvēs.

ūt gĕnŭs aūdĭĕrūnt, ănĭmōs pătĕr ēdĭtŭs aūgēt,

ēt pŭdĕt īn paūcīs ‖ nōmĕn hăbērĕ căsīs,

Rōmŭlĕōquĕ cădīt trāiēctŭs Ămūlĭŭs ēnsĕ,

rēgnăquĕ lōngaēvō ‖ rēstĭtŭūntŭr ăvō.

moēnĭă cōndūntūr, quaē, quāmvīs pārvă fŭērūnt,

nōn tămĕn ēxpĕdĭīt ‖ trānsĭlŭīssĕ Rĕmō.

iām, mŏdŏ quaē fŭĕrānt sīlvaē pĕcŏrūmquĕ rĕcēssūs,

ūrbs ĕrăt, aētērnaē ‖ cūm pătĕr ūrbĭs ăīt:

"ārbĭtĕr ārmōrūm, dē cūiūs sānguĭnĕ nātūs

crēdŏr ĕt, ūt crēdār, ‖ pīgnŏră mūltă dăbō,

ā tē prīncĭpĭūm Rōmānŏ dĭcīmūs ānnō:

prīmūs dē pătrĭō ‖ nōmĭnĕ mēnsĭs ĕrīt."

vōx rătă fīt, pătrĭōquĕ vŏcāt dē nōmĭnĕ mēnsēm:

dīcĭtŭr haēc pĭĕtās ‖ grātă fŭīssĕ dĕō.

ēt tămĕn ānte ōmnēs Mārtēm cŏlŭērĕ prĭōrēs;

hōc dĕdĕrāt stŭdĭīs ‖ bēllĭcă tūrbă sŭīs.

Pāllădă Cēcrŏpĭdaē, Mīnōĭă Crētă Dĭānām,

Vūlcānūm tēllūs ‖ Hŷpsĭpўlaēă cŏlīt,

Iūnōnēm Spārtē Pĕlŏpēĭădēsquĕ Mўcēnaē,

pīnĭgĕrūm Faūnī ‖ Maēnălĭs ōră căpūt:

Mārs Lătĭō vĕnĕrāndŭs ĕrāt, quĭă praēsĭdĕt ārmīs;

ārmă fĕraē gēntī ‖ rēmquĕ dĕcūsquĕ dăbānt.

quōd sī fōrtĕ văcās, pĕrĕgrīnōs īnspĭcĕ fāstōs:

mēnsĭs ĭn hīs ĕtĭām ‖ nōmĭnĕ Mārtĭs ĕrīt.

tērtĭŭs Ālbānīs, quīntūs fŭĭt īllĕ Fălīscīs,

sēxtŭs ăpūd pŏpŭlōs, ‖ Hērnĭcă tērră, tŭōs;

īntĕr Ărīcīnōs Ālbānăquĕ tēmpŏră cōnstāt

fāctăquĕ Tēlĕgŏnī ‖ moēnĭă cēlsă mănū;

quīntūm Laūrēntēs, bīs quīntum Aēquīcŭlŭs ācēr,

ā trĭbŭs hūnc prīmūm ‖ tūrbă Cŭrēnsĭs hăbēt;

ēt tĭbĭ cūm prŏăvīs, mīlēs Paēlīgnĕ, Săbīnīs

cōnvĕnĭt; huīc gēntī ‖ quārtŭs ŭtrīquĕ dĕūs.

Rōmŭlŭs, hōs ōmnēs ūt vīncĕrĕt ōrdĭnĕ sāltēm,

sānguĭnĭs aūctōrī ‖ tēmpŏră prīmă dĕdīt.

nēc tŏtĭdēm vĕtĕrēs, quōt nūnc, hăbŭērĕ kălēndās:

īllĕ mĭnōr gĕmĭnīs ‖ mēnsĭbŭs ānnŭs ĕrāt.

nōndūm trādĭdĕrāt vīctās vīctōrĭbŭs ārtēs

Graēcĭă, fācūndūm ‖ sēd mălĕ fōrtĕ gĕnūs:

quī bĕnĕ pūgnābāt, Rōmānām nōvĕrăt ārtēm:

mīttĕrĕ quī pŏtĕrāt ‖ pīlă, dĭsērtŭs ĕrāt.

quīs tūnc aūt Hўădās aūt Plīădăs Ātlāntēās

sēnsĕrăt, aūt gĕmĭnōs ‖ ēssĕ sŭb āxĕ pŏlōs,

ēssĕ dŭās Ārctōs, quārūm Cўnŏsūră pĕtātūr

Sīdŏnĭīs, Hĕlĭcēn ‖ Grāiă cărīnă nŏtēt,

sīgnăquĕ quaē lōngō frātēr pērcēnsĕăt ānnō,

īrĕ pĕr haēc ūnō ‖ mēnsĕ sŏrōrĭs ĕquōs?

lībĕră cūrrēbānt ĕt ĭnōbsērvātă pĕr ānnūm

sīdĕră; cōnstābāt ‖ sēd tămĕn ēssĕ dĕōs.

nōn īllī caēlō lābēntĭă sīgnă tĕnēbānt,

sēd sŭă, quaē māgnūm ‖ pērdĕrĕ crīmĕn ĕrāt,

īllă quĭdem ē fēnō, sĕd ĕrāt rĕvĕrēntĭă fēnō

quāntām nūnc ăquĭlās ‖ cērnĭs hăbērĕ tŭās.

pērtĭcă sūspēnsōs pōrtābāt lōngă mănīplōs,

ūndĕ mănīplārīs ‖ nōmĭnă mīlĕs hăbēt.

ērgo ănĭmi īndŏcĭlēs ĕt ădhūc rătĭōnĕ cărēntēs

mēnsĭbŭs ēgērūnt ‖ lūstră mĭnōră dĕcēm.

ānnŭs ĕrāt dĕcĭmūm cūm lūnă rĕcēpĕrăt ōrbēm:

hīc nŭmĕrūs māgnō ‖ tūnc ĭn hŏnōrĕ fŭīt,

seū quĭă tōt dĭgĭtī, pēr quōs nŭmĕrārĕ sŏlēmūs,

seū quĭă bīs quīntō ‖ fēmĭnă mēnsĕ părīt,

seū quŏd ădūsquĕ dĕcēm nŭmĕrō crēscēntĕ vĕnītūr,

prīncĭpĭūm spătĭīs ‖ sūmĭtŭr īndĕ nŏvīs.

īndĕ pătrēs cēntūm dēnōs sēcrēvĭt ĭn ōrbēs

Rōmŭlŭs, hāstātōs ‖ īnstĭtŭītquĕ dĕcēm,

ēt tŏtĭdēm prīncēps, tŏtĭdēm pīlānŭs hăbēbāt

cōrpŏră, lēgĭtĭmō ‖ quīquĕ mĕrēbăt ĕquō.

quīn ĕtĭām pārtēs tŏtĭdēm Tĭtĭēnsĭbŭs īllĕ,

quōsquĕ vŏcānt Rāmnēs, ‖ Lūcĕrĭbūsquĕ dĕdīt.

ādsuētōs ĭgĭtūr nŭmĕrōs sērvāvĭt ĭn ānnō;

hōc lūgēt spătĭō ‖ fēmĭnă maēstă vĭrūm.

neū dŭbĭtēs prīmaē fŭĕrīnt quīn āntĕ Kălēndaē

Mārtĭs, ăd haēc ănĭmūm ‖ sīgnă rĕfērrĕ pŏtēs.

laūrĕă flāmĭnĭbūs quaē tōtō pērstĭtĭt ānnō

tōllĭtŭr, ēt frōndēs ‖ sūnt ĭn hŏnōrĕ nŏvaē;

iānŭă tūm rēgīs pŏsĭtā vĭrĕt ārbŏrĕ Phoēbī;

āntĕ tŭās fĭt ĭdēm, ‖ Cūrĭă prīscă, fŏrēs.

Vēstă quŏque ūt fŏlĭō nĭtĕāt vēlātă rĕcēntī,

cēdĭt ăb Īlĭăcīs ‖ laūrĕă cānă fŏcīs.

āddĕ quŏd ārcānā fĭĕrī nŏvŭs īgnĭs ĭn aēdĕ

dīcĭtŭr, ēt vīrēs ‖ flāmmă rĕfēctă căpīt.

nēc mĭhĭ pārvă fĭdēs ānnōs hīnc īssĕ prĭōrēs

Ānnă quŏd hōc coēpta ēst ‖ mēnsĕ Pĕrēnnă cŏlī.

hīnc ĕtĭām vĕtĕrēs ĭnĭtī mĕmŏrāntŭr hŏnōrēs

ād spătĭūm bēllī, ‖ pērfĭdĕ Poēnĕ, tŭī.

dēnĭquĕ quīntŭs ăb hōc fŭĕrāt Quīntīlĭs, ĕt īndĕ

īncĭpĭt ā nŭmĕrō ‖ nōmĭnă quīsquĭs hăbēt.

prīmŭs, ŏlīvĭfĕrīs Rōmām dēdūctŭs ăb ārvīs,

Pōmpĭlĭūs mēnsēs ‖ sēnsĭt ăbēssĕ dŭōs,

sīve hōc ā Sămĭō dōctūs, quī pōssĕ rĕnāscī

nōs pŭtăt, Ēgĕrĭā ‖ sīvĕ mŏnēntĕ sŭā.

sēd tămĕn ērrābānt ĕtĭām nūnc tēmpŏră, dōnēc

Caēsărĭs īn mūltīs ‖ haēc quŏquĕ cūră fŭīt.

nōn haēc īllĕ dĕūs tāntaēquĕ prŏpāgĭnĭs aūctōr

crēdĭdĭt ōffĭcĭīs ‖ ēssĕ mĭnōră sŭīs,

prōmīssūmquĕ sĭbī vŏlŭīt praēnōscĕrĕ caēlūm

nēc dĕŭs īgnōtās ‖ hōspĕs ĭnīrĕ dŏmōs.

īllĕ mŏrās sōlīs, quĭbŭs īn sŭă sīgnă rĕdīrēt,

trādĭtŭr ēxāctīs ‖ dīspŏsŭīssĕ nŏtīs;

īs dĕcĭēs sēnōs tēr cēntum ēt quīnquĕ dĭēbūs

iūnxĭt ĕt ā plēnō ‖ tēmpŏră quīntă dĭē.

hīc ānnī mŏdŭs ēst: īn lūstrum āccēdĕrĕ dēbēt,

quaē cōnsūmmātūr ‖ pārtĭbŭs, ūnă dĭēs.

"Sī lĭcĕt ōccūltōs mŏnĭtūs aūdīrĕ dĕōrūm

vātĭbŭs, ūt cērtē ‖ fāmă lĭcērĕ pŭtāt,

cūm sīs ōffĭcĭīs, Grādīvĕ, vĭrīlĭbŭs āptūs,

dīc mĭhĭ mātrōnaē ‖ cūr tŭă fēstă cŏlānt."

sīc ĕgŏ. sīc pŏsĭtā dīxīt mĭhĭ cāssĭdĕ Māvōrs

(sēd tămĕn īn dēxtrā ‖ mīssĭlĭs hāstă fŭīt):

"nūnc prīmūm stŭdĭīs pācīs dĕŭs ūtĭlĭs ārmīs

ādvŏcŏr, ēt grēssūs ‖ īn nŏvă cāstră fĕrō.

nēc pĭgĕt, īncēptī: iŭvăt hāc quŏquĕ pārtĕ mŏrārī,

hōc sōlām nē sē ‖ pōssĕ Mĭnērvă pŭtēt.

dīscĕ, Lătīnōrūm vātēs ŏpĕrōsĕ dĭērūm,

quōd pĕtĭs, ēt mĕmŏrī ‖ pēctŏrĕ dīctă nŏtā.

ārvă fŭīt, sī prīmă vĕlīs ĕlĕmēntă rĕfērrĕ,

Rōmă, sĕd īn pārvā ‖ spēs tămĕn hūiŭs ĕrāt.

moēnĭă iām stābānt, pŏpŭlīs āngūstă fŭtūrīs,

crēdĭtă sēd tūrbaē ‖ tūm nĭmĭs āmplă sŭaē.

quaē fŭĕrīt nōstrī sī quaērīs rēgĭă nātī,

āspĭcĕ dē cānnā ‖ strāmĭnĭbūsquĕ dŏmūm.

īn stĭpŭlā plăcĭdī căpĭēbāt mūnĕră sōmnī,

ēt tămĕn ēx īllō ‖ vēnĭt ĭn āstră tŏrō.

iāmquĕ lŏcō māiūs nōmēn Rōmānŭs hăbēbāt,

nēc cōniūnx īllī ‖ nēc sŏcĕr ūllŭs ĕrāt.

spērnēbānt gĕnĕrōs ĭnŏpēs vīcīnĭă dīvēs,

ēt mălĕ crēdēbār ‖ sānguĭnĭs aūctŏr ĕgŏ.

īn stăbŭlīs hăbĭtāsse ĕt ŏvēs pāvīssĕ nŏcēbāt

iūgĕrăque īncūltī ‖ paūcă tĕnērĕ sŏlī.

cūm părĕ quaēquĕ sŭō cŏĕūnt vŏlŭcrēsquĕ fĕraēquĕ

ātque ălĭquām dē quā ‖ prōcrĕĕt ānguĭs hăbēt.

ēxtrēmīs dāntūr cōnūbĭă gēntĭbŭs: āt quaē

Rōmānō vēllēt ‖ nūbĕrĕ nūllă fŭīt.

īndŏlŭī pătrĭāmquĕ dĕdī tĭbĭ, Rōmŭlĕ, mēntēm.

"tōllĕ prĕcēs", dīxī ‖ "quōd pĕtĭs ārmă dăbūnt."

fēstă părāt Cōnsō. Cōnsūs tĭbĭ cētĕră dīcēt,

īllā fāctă dĭē ‖ dūm sŭă sācră cănēt.

īntŭmŭērĕ Cŭrēs ēt quōs dŏlŏr āttĭgĭt īdēm:

tūm prīmūm gĕnĕrīs ‖ īntŭlĭt ārmă sŏcēr.

iāmquĕ fĕrē rāptaē mātrūm quŏquĕ nōmĕn hăbēbānt,

trāctăque ĕrānt lōngā ‖ bēllă prŏpīnquă mŏrā:

cōnvĕnĭūnt nūptaē dīctām Iūnōnĭs ĭn aēdēm,

quās īntēr mĕă sīc ‖ ēst nŭrŭs aūsă lŏquī:

"ō părĭtēr rāptaē, quŏnĭam hōc cōmmūnĕ tĕnēmūs,

nōn ūltrā lēntē ‖ pōssŭmŭs ēssĕ pĭaē.

stānt ăcĭēs: sĕd ŭtrā dī sīnt prō pārtĕ rŏgāndī

ēlĭgĭte; hīnc cōniūnx, ‖ hīnc pătĕr ārmă tĕnēt.

quaērēndum ēst vĭdŭaē fĭĕrī mālītĭs ăn ōrbaē.

cōnsĭlĭūm vōbīs ‖ fōrtĕ pĭūmquĕ dăbō."

cōnsĭlĭūm dĕdĕrāt: pārēnt, crīnēsquĕ rĕsōlvūnt

maēstăquĕ fūnĕrĕā ‖ cōrpŏră vēstĕ tĕgūnt.

iām stĕtĕrānt ăcĭēs fērrō mōrtīquĕ părātaē,

iām lĭtŭūs pūgnaē ‖ sīgnă dătūrŭs ĕrāt,

cūm rāptaē vĕnĭūnt īntēr pātrēsquĕ vĭrōsquĕ,

īnquĕ sĭnū nātōs, ‖ pīgnŏră cāră, tĕnēnt.

ūt mĕdĭūm cāmpī scīssīs tĕtĭgērĕ căpīllīs,

īn tērrām pŏsĭtō ‖ prōcŭbŭērĕ gĕnū;

ēt, quăsĭ sēntīrēnt, blāndō clāmōrĕ nĕpōtēs

tēndēbānt ăd ăvōs ‖ brācchĭă pārvă sŭōs.

quī pŏtĕrāt, clāmābăt ăvūm tūm dēnĭquĕ vīsūm,

ēt, quī vīx pŏtĕrāt, ‖ pōssĕ cŏāctŭs ĕrāt.

tēlă vĭrīs ănĭmīquĕ cădūnt, glădĭīsquĕ rĕmōtīs

dānt sŏcĕrī gĕnĕrīs ‖ āccĭpĭūntquĕ mănūs,

laūdātāsquĕ tĕnēnt nātās, scūtōquĕ nĕpōtēm

fērt ăvŭs: hīc scūtī ‖ dūlcĭŏr ūsŭs ĕrāt.

īndĕ †dĭēm quaē prīmㆠmĕās cĕlĕbrārĕ Kălēndās

Oēbălĭaē mātrēs ‖ nōn lĕvĕ mūnŭs hăbēnt,

aūt quĭă cōmmīttī strīctīs mūcrōnĭbŭs aūsaē

fīnĭĕrānt lăcrĭmīs ‖ Mārtĭă bēllă sŭīs;

vēl quŏd ĕrāt dē mē fēlīcĭtĕr Īlĭă mātēr

rītĕ cŏlūnt mātrēs ‖ sācră dĭēmquĕ mĕūm.

quīd quŏd hĭēms ădŏpērtă gĕlū tūm dēnĭquĕ cēdīt,

ēt pĕrĕūnt lāpsaē ‖ sōlĕ tĕpēntĕ nĭvēs;

ārbŏrĭbūs rĕdĕūnt dētōnsaē frīgŏrĕ frōndēs,

ūvĭdăque īn tĕnĕrō pālmĭtĕ ‖ gēmmă tŭmēt;

quaēquĕ dĭū lătŭīt, nūnc, sē quā tōllăt ĭn aūrās,

fērtĭlĭs ōccūltās ‖ īnvĕnĭt hērbă vĭās?

nūnc fēcūndŭs ăgēr, pĕcŏrīs nūnc hōră crĕāndī,

nūnc ăvĭs īn rāmō ‖ tēctă lărēmquĕ părāt.

tēmpŏră iūrĕ cŏlūnt Lătĭaē fēcūndă părēntēs,

quārūm mīlĭtĭām ‖ vōtăquĕ pārtŭs hăbēt.

āddĕ quŏd, ēxcŭbĭās ŭbĭ rēx Rōmānŭs ăgēbāt,

quī nūnc Ēsquĭlĭās ‖ nōmĭnă cōllĭs hăbēt,

īllīc ā nŭrĭbūs Iūnōnī tēmplă Lătīnīs

hāc sūnt, sī mĕmĭnī, ‖ pūblĭcă fāctă dĭē.

quīd mŏrŏr ēt vărĭīs ŏnĕrō tŭă pēctŏră caūsīs?

ēmĭnĕt ānte ŏcŭlōs ‖ quōd pĕtĭs ēccĕ tŭōs.

mātĕr ămāt nūptās: mātrīs mē tūrbă frĕquēntāt.

haēc nōs praēcĭpŭē ‖ tām pĭă caūsă dĕcēt."

fērtĕ dĕaē flōrēs: gaūdēt flōrēntĭbŭs hērbīs

haēc dĕă; dē tĕnĕrō ‖ cīngĭtĕ flōrĕ căpūt:

dīcĭtĕ "tū nōbīs lūcēm, Lūcīnă, dĕdīstī":

dīcĭtĕ "tū vōtō ‖ pārtŭrĭēntĭs ădēs."

sīquă tămēn grăvĭda ēst, rĕsŏlūtō crīnĕ prĕcētūr

ūt sōlvāt pārtūs ‖ mōllĭtĕr īllă sŭōs.

Quīs mĭhĭ nūnc dīcēt quārē caēlēstĭă Mārtīs

ārmă fĕrānt Sălĭī ‖ Māmŭrĭūmquĕ cănānt?

nŷmphă, mŏnē, nĕmŏrī stāgnōque ŏpĕrātă Dĭānaē;

nŷmphă, Nŭmaē cōniūnx, ‖ ād tŭă fāctă vĕnī.

vāllĭs Ărīcīnaē sīlvā praēcīnctŭs ŏpācā

ēst lăcŭs, āntīquā ‖ rēlĭgĭōnĕ săcēr;

hīc lătĕt Hīppŏlўtūs lōrīs dīrēptŭs ĕquōrūm,

ūndĕ nĕmūs nūllīs ‖ īllŭd ădītŭr ĕquīs.

līcĭă dēpēndēnt lōngās vēlāntĭă saēpēs,

ēt pŏsĭta ēst mĕrĭtaē ‖ mūltă tăbēllă dĕaē.

saēpĕ pŏtēns vōtī, frōntēm rĕdĭmītă cŏrōnīs,

fēmĭnă lūcēntēs ‖ pōrtăt ăb Ūrbĕ făcēs.

rēgnă tĕnēnt fōrtēs mănĭbūs pĕdĭbūsquĕ fŭgācēs,

ēt pĕrĭt ēxēmplō ‖ pōstmŏdŏ quīsquĕ sŭō.

dēflŭĭt īncērtō lăpĭdōsūs mūrmŭrĕ rīvūs:

saēpĕ, sĕd ēxĭgŭīs ‖ haūstĭbŭs, īndĕ bĭbī.

Ēgĕrĭa ēst quaē praēbĕt ăquās, dĕă grātă Cămēnīs:

īllă Nŭmaē cōniūnx ‖ cōnsĭlĭūmquĕ fŭīt.

prīncĭpĭō nĭmĭūm prōmptōs ād bēllă Quĭrītēs

mōllīrī plăcŭīt ‖ iūrĕ dĕūmquĕ mĕtū.

īndĕ dătaē lēgēs, nē fīrmĭŏr ōmnĭă pōssēt,

coēptăquĕ sūnt pūrē ‖ trādĭtă sācră cŏlī.

ēxŭĭtūr fĕrĭtās, ārmīsquĕ pŏtēntĭŭs aēquūmst,

ēt cūm cīvĕ pŭdēt ‖ cōnsĕrŭīssĕ mănūs

ātque ălĭquīs, mŏdŏ trūx, vīsā iām vērtĭtŭr ārā

vīnăquĕ dāt tĕpĭdīs ‖ fārrăquĕ sālsă fŏcīs.

ēccĕ dĕūm gĕnĭtōr rŭtĭlās pēr nūbĭlă flāmmās

spārgĭt, ĕt ēffūsīs ‖ aēthĕră sīccăt ăquīs.

nōn ălĭās mīssī cĕcĭdērĕ frĕquēntĭŭs īgnēs:

rēx păvĕt ēt vūlgī ‖ pēctŏră tērrŏr hăbēt.

cuī dĕă "nē nĭmĭūm tērrērĕ: pĭābĭlĕ fūlmēn

ēst" ăĭt "ēt saēvī ‖ flēctĭtŭr īră Iŏvīs.

sēd pŏtĕrūnt rītūm Pīcūs Faūnūsquĕ pĭāndī

trādĕrĕ, Rōmānī ‖ nūmĕn ŭtrūmquĕ sŏlī.

nēc sĭnĕ vī trādēnt: ădhĭbē tū vīncŭlă cāptīs";

ātque ĭtă quā pōssīnt ‖ ēdĭdĭt ārtĕ căpī.

lūcŭs Ăvēntīnō sŭbĕrāt nĭgĕr īlĭcĭs ūmbrā,

quō pōssēs vīsō ‖ dīcĕrĕ "nūmĕn ĭnēst".

īn mĕdĭō grāmēn, mūscōque ădŏpērtă vĭrēntī

mānābāt sāxō ‖ vēnă pĕrēnnĭs ăquaē;

īndĕ fĕrē sōlī Faūnūs Pīcūsquĕ bĭbēbānt:

hūc vĕnĭt ēt fōntī ‖ rēx Nŭmă māctăt ŏvēm,

plēnăque ŏdōrātī dīspōnīt pōcŭlă Bācchī,

cūmquĕ sŭīs āntrō ‖ cōndĭtŭs īpsĕ lătēt.

ād sŏlĭtōs vĕnĭūnt sīlvēstrĭă nūmĭnă fōntēs

ēt rĕlĕvānt mūltō ‖ pēctŏră sīccă mĕrō.

vīnă quĭēs sĕquĭtūr: gĕlĭdō Nŭmă prōdĭt ăb āntrō

vīnclăquĕ sōpītās ‖ āddĭt ĭn ārtă mănūs.

sōmnŭs ŭt ābscēssīt, pūgnāndō vīncŭlă tēmptānt

rūmpĕrĕ; pūgnāntēs ‖ fōrtĭŭs īllă tĕnēnt.

tūm Nŭmă: "dī nĕmŏrūm, fāctīs īgnōscĭtĕ nōstrīs

sī scĕlŭs īngĕnĭō ‖ scītĭs ăbēssĕ mĕō,

quōquĕ mŏdō pōssīt fūlmēn mōnstrātĕ pĭārī."

sīc Nŭmă; sīc quătĭēns ‖ cōrnŭă Faūnŭs ăīt:

"māgnă pĕtīs, nēc quaē mŏnĭtū tĭbĭ dīscĕrĕ nōstrō

fās sĭt: hăbēnt fīnēs ‖ nūmĭnă nōstră sŭōs.

dī sŭmŭs āgrēstēs ēt quī dŏmĭnēmŭr ĭn āltīs

mōntĭbŭs; ārbĭtrĭum ēst ‖ īn sŭă tēctă Iŏvī.

hūnc tū nōn pŏtĕrīs pēr tē dēdūcĕrĕ caēlō,

āt pŏtĕrīs nōstrā ‖ fōrsĭtăn ūsŭs ŏpĕ."

dīxĕrăt haēc Faūnūs; pār ēst sēntēntĭă Pīcī.

"dēmĕ tămēn nōbīs ‖ vīncŭlă", Pīcŭs ăīt,

"Iūppĭtĕr hūc vĕnĭēt, vălĭdā pērdūctŭs ăb ārtĕ:

nūbĭlă prōmīssī ‖ Stŷx mĭhĭ tēstĭs ĕrīt."

ēmīssī lăquĕīs quĭd ăgānt, quaē cārmĭnă dīcānt,

quāquĕ trăhānt sŭpĕrīs ‖ sēdĭbŭs ārtĕ Iŏvēm

scīrĕ nĕfās hŏmĭnī. nōbīs cōncēssă cănēntūr

quaēquĕ pĭō dīcī ‖ vātĭs ăb ōrĕ lĭcēt.

ēlĭcĭūnt caēlō tē, Iūppĭtĕr; ūndĕ mĭnōrēs

nūnc quŏquĕ tē cĕlĕbrānt ‖ Ēlĭcĭūmquĕ vŏcānt.

cōnstăt Ăvēntīnaē trĕmŭīssĕ căcūmĭnă sīlvaē,

tērrăquĕ sūbsēdīt ‖ pōndĕrĕ prēssă Iŏvīs:

cōrdă mĭcānt rēgīs tōtōque ē cōrpŏrĕ sānguīs

fūgĭt ĕt hīrsūtaē ‖ dērĭgŭērĕ cŏmaē.

ūt rĕdĭīt ănĭmūs, "dā cērtă pĭāmĭnă" dīxīt

"fūlmĭnĭs, āltōrūm ‖ rēxquĕ pătērquĕ dĕūm,

sī tŭă cōntĭgĭmūs mănĭbūs dōnārĭă pūrīs,

hōc quŏquĕ quōd pĕtĭtūr ‖ sī pĭă līnguă rŏgāt."

ādnŭĭt ōrāntī, sēd vērum āmbāgĕ rĕmōtā

ābdĭdĭt ēt dŭbĭō ‖ tērrŭĭt ōrĕ vĭrūm.

"caēdĕ căpūt" dīxīt; cuī rēx "pārēbĭmŭs" īnquīt;

"caēdēnda ēst hōrtīs ‖ ērŭtă cēpă mĕīs."

āddĭdĭt hīc "hŏmĭnīs"; "sūmēs" ăĭt īllĕ "căpīllōs."

pōstŭlăt hīc ănĭmām; ‖ cuī Nŭmă "pīscĭs" ăīt.

rīsĭt, ĕt "hīs" īnquīt "făcĭtō mĕă tēlă prŏcūrēs,

ō vīr cōllŏquĭō ‖ nōn ăbĭgēndĕ dĕūm.

sēd tĭbĭ, prōtŭlĕrīt cūm tōtūm crāstĭnŭs ōrbēm

Cŷnthĭŭs, īmpĕrĭī ‖ pīgnŏră cērtă dăbō."

dīxĭt ĕt īngēntī tŏnĭtrū sŭpĕr aēthĕră mōtūm

fērtŭr, ădōrāntēm ‖ dēstĭtŭītquĕ Nŭmām.

īllĕ rĕdīt laētūs mĕmŏrātquĕ Quĭrītĭbŭs āctă:

tārdă vĕnīt dīctīs ‖ dīffĭcĭlīsquĕ fĭdēs.

"āt cērtē crēdēmŭr" ăīt "sī vērbă sĕquētūr

ēxĭtŭs: ēn aūdī ‖ crāstĭnă, quīsquĭs ădēs.

prōtŭlĕrīt tērrīs cūm tōtūm Cŷnthĭŭs ōrbēm,

Iūppĭtĕr īmpĕrĭī ‖ pīgnŏră cērtă dăbīt."

dīscēdūnt dŭbĭī, prōmīssăquĕ tārdă vĭdēntūr,

dēpēndētquĕ fĭdēs ‖ ā vĕnĭēntĕ dĭē.

mōllĭs ĕrāt tēllūs rōrātā mānĕ prŭīnā:

āntĕ sŭī pŏpŭlūs ‖ līmĭnă rēgĭs ădēst.

prōdĭt ĕt īn sŏlĭō mĕdĭūs cōnsēdĭt ăcērnō;

īnnŭmĕrī cīrcā ‖ stāntquĕ sĭlēntquĕ vĭrī.

ōrtŭs ĕrāt sūmmō tāntūmmŏdŏ mārgĭnĕ Phoēbūs:

sōllĭcĭtaē mēntēs ‖ spēquĕ mĕtūquĕ păvēnt.

cōnstĭtĭt ātquĕ căpūt nĭvĕō vēlātŭs ămīctū

iām bĕnĕ dīs nōtās ‖ sūstŭlĭt īllĕ mănūs

ātque ĭtă "tēmpŭs ădēst prōmīssī mūnĕrĭs" īnquīt;

"pōllĭcĭtām dīctīs, ‖ Iūppĭtĕr, āddĕ fĭdēm."

dūm lŏquĭtūr, tōtūm iām sōl ēmōvĕrăt ōrbēm,

ēt grăvĭs aēthĕrĭō ‖ vēnĭt ăb āxĕ frăgōr.

tēr tŏnŭīt sĭnĕ nūbĕ dĕūs, trĭă fūlgŭră mīsīt.

crēdĭtĕ dīcēntī: ‖ mīră sĕd āctă lŏquōr:

ā mĕdĭā caēlūm rĕgĭōnĕ dĕhīscĕrĕ coēpīt:

sūmmīsēre ŏcŭlōs ‖ cūm dŭcĕ tūrbă sŭō.

ēccĕ lĕvī scūtūm vērsātūm lēnĭtĕr aūrā

dēcĭdĭt: ā pŏpŭlō ‖ clāmŏr ăd āstră vĕnīt.

tōllĭt hŭmō mūnūs caēsā prĭŭs īllĕ iŭvēncā

quaē dĕdĕrāt nūllī ‖ cōllă prĕmēndă iŭgō,

īdque āncīlĕ vŏcāt, quŏd ăb ōmnī pārtĕ rĕcīsūmst,

quāquĕ nŏtēs ŏcŭlīs ‖ āngŭlŭs ōmnĭs ăbēst.

tūm, mĕmŏr īmpĕrĭī sōrtēm cōnsīstĕre ĭn īllō,

cōnsĭlĭūm mūltaē ‖ cāllĭdĭtātĭs ĭnīt:

plūră iŭbēt fĭĕrī sĭmĭlī caēlātă fĭgūrā,

ērrŏr ŭt ānte ŏcŭlōs ‖ īnsĭdĭāntĭs ĕāt.

Māmŭrĭūs, mōrūm fābraēne ēxāctĭŏr ārtīs

dīffĭcĭle ēst, īllūd, ‖ dīcĕrĕ, claūsĭt ŏpūs.

cuī Nŭmă mūnĭfĭcūs "fāctī pĕtĕ praēmĭă" dīxīt:

"sī mĕă nōtă fĭdēs, ‖ īnrĭtă nūllă pĕtēs."

iām dĕdĕrāt Sălĭīs ā sāltū nōmĭnă dūctă

ārmăque ĕt ād cērtōs ‖ vērbă cănēndă mŏdōs;

tūm sīc Māmŭrĭūs: "mērcēs mĭhĭ glōrĭă dētūr,

nōmĭnăque ēxtrēmō ‖ cārmĭnĕ nōstră sŏnēnt."

īndĕ săcērdōtēs ŏpĕrī prōmīssă vĕtūstō

praēmĭă pērsōlvūnt ‖ Māmŭrĭūmquĕ vŏcānt.

Nūbĕrĕ sīquă vŏlēs, quāmvīs prŏpĕrābĭtĭs āmbō,

dīffĕr; hăbēnt pārvaē ‖ cōmmŏdă māgnă mŏraē.

ārmă mŏvēnt pūgnās, pūgna ēst ălĭēnă mărītīs;

cōndĭtă cūm fŭĕrīnt, ‖ āptĭŭs ōmĕn ĕrīt.

Hīs ĕtĭām cōniūnx ăpĭcātī cīnctă Dĭālīs

lūcĭbŭs īmpēxās ‖ dēbĕt hăbērĕ cŏmās.

Tērtĭă nōx dē mēnsĕ sŭōs ŭbĭ mōvĕrĭt ōrtūs

cōndĭtŭs ē gĕmĭnīs ‖ Pīscĭbŭs āltĕr ĕrīt.

nām dŭŏ sūnt: Aūstrīs hīc ēst, Ăquĭlōnĭbŭs īllĕ

prōxĭmŭs; ā vēntō ‖ nōmĕn ŭtērquĕ tĕnēt.

Cūm crŏcĕīs rōrārĕ gĕnīs Tīthōnĭă cōniūnx

coēpĕrĭt ēt quīntaē ‖ tēmpŏră lūcĭs ăgēt,

sīve ēst Ārctŏphўlāx, sīve ēst pĭgĕr īllĕ Bŏōtēs,

mērgētūr vīsūs ‖ ēffŭgĭētquĕ tŭōs.

āt nōn ēffŭgĭēt Vīndēmĭtŏr: hōc quŏquĕ caūsām

ūndĕ trăhāt sīdūs ‖ pārvă dŏcērĕ mŏrāst.

Āmpĕlŏn īntōnsūm sătўrō nŷmphāquĕ crĕātūm

fērtŭr ĭn Īsmărĭīs ‖ Bācchŭs ămāssĕ iŭgīs.

trādĭdĭt huīc vītēm pēndēntēm frōndĭbŭs ūlmī,

quaē nūnc dē pŭĕrī ‖ nōmĭnĕ nōmĕn hăbēt.

dūm lĕgĭt īn rāmō pīctās tĕmĕrārĭŭs ūvās

dēcĭdĭt: āmīssūm ‖ Lībĕr ĭn āstră tŭlīt.

Sēxtŭs ŭbi Ōcĕănō clīvōsūm scāndĭt Ŏlŷmpūm

Phoēbŭs ĕt ālātīs ‖ aēthĕră cārpĭt ĕquīs,

quīsquĭs ădēs cāstaēquĕ cŏlīs pĕnĕtrālĭă Vēstaē,

grātāre, Īlĭăcīs ‖ tūrăquĕ pōnĕ fŏcīs.

Caēsărĭs īnnŭmĕrīs, quōs mālŭĭt īllĕ mĕrērī,

āccēssīt tĭtŭlīs ‖ pōntĭfĭcālĭs hŏnōr.

īgnĭbŭs aētērnīs aētērnī nūmĭnă praēsūnt

Caēsărĭs: īmpĕrĭī ‖ pīgnŏră iūnctă vĭdēs.

dī vĕtĕrīs Troīaē, dīgnīssĭmă praēdă fĕrēntī,

quā grăvĭs Aēnēās ‖ tūtŭs ăb hōstĕ fŭīt,

ōrtŭs ăb Aēnēā tāngīt cōgnātă săcērdōs

nūmĭnă: cōgnātūm, ‖ Vēstă, tŭērĕ căpūt.

quōs sānctā fŏvĕt īllĕ mănū, bĕnĕ vīvĭtĭs, īgnēs:

vīvĭte ĭnēxstīnctī, ‖ flāmmăquĕ dūxquĕ, prĕcōr.

Ūnă nŏta ēst Mārtī Nōnīs, sācrātă quŏd īllīs

tēmplă pŭtānt lūcōs ‖ Vēiŏvĭs āntĕ dŭōs.

Rōmŭlŭs, ūt sāxō lūcūm cīrcūmdĕdĭt āltō,

"quīlĭbĕt hūc" īnquīt ‖ "cōnfŭgĕ; tūtŭs ĕrīs."

ō quām dē tĕnŭī Rōmānŭs ŏrīgĭnĕ crēvīt,

tūrbă vĕtūs quām nōn ‖ īnvĭdĭōsă fŭīt!

nē tămĕn īgnārō nŏvĭtās tĭbĭ nōmĭnĭs ōbstēt,

dīscĕ quĭs īstĕ dĕūs, ‖ cūrvĕ vŏcētŭr ĭtā.

Iūppĭtĕr ēst iŭvĕnīs: iŭvĕnālēs āspĭcĕ vūltūs;

āspĭcĕ deīndĕ mănūm: ‖ fūlmĭnă nūllă tĕnēt.

fūlmĭnă pōst aūsōs caēlum ādfēctārĕ Gĭgāntās

sūmptă Iŏvī: prīmō ‖ tēmpŏre ĭnērmĭs ĕrāt.

īgnĭbŭs Ōssă nŏvīs ēt Pēlĭŏn āltĭŭs Ōssā

ārsĭt ĕt īn sŏlĭdā ‖ fīxŭs Ŏlŷmpŭs hŭmō.

stāt quŏquĕ cāpră sĭmūl: nŷmphaē pāvīssĕ fĕrūntūr

Crētĭdĕs, īnfāntī ‖ lāc dĕdĭt īllă Iŏvī.

nūnc vŏcŏr ād nōmēn: vēgrāndĭă fārră cŏlōnī

quaē mălĕ crēvērūnt, ‖ vēscăquĕ pārvă vŏcānt;

vīs ĕă sī vērbi ēst, cūr nōn ĕgŏ Vēiŏvĭs aēdēm

aēdēm nōn māgnī ‖ sūspĭcĕr ēssĕ Iŏvīs?

Iāmque ŭbĭ caērŭlĕūm vărĭābūnt sīdĕră caēlūm

sūspĭcĕ: Gōrgŏnĕī ‖ cōllă vĭdēbĭs ĕquī.

crēdĭtŭr hīc caēsaē grăvĭdā cērvīcĕ Mĕdūsaē

sānguĭnĕ rēspērsīs ‖ prōsĭlŭīssĕ iŭbīs.

huīc sūprā nūbēs ēt sūbtēr sīdĕră lāpsō

caēlūm prō tērrā, ‖ prō pĕdĕ pīnnă fŭīt;

iāmque īndīgnāntī nŏvă frēnă rĕcēpĕrăt ōrĕ

cūm lĕvĭs Āŏnĭās ‖ ūngŭlă fōdĭt ăquās.

nūnc frŭĭtūr caēlō, quōd pīnnīs āntĕ pĕtēbāt,

ēt nĭtĭdūs stēllīs ‖ quīnquĕ dĕcēmquĕ mĭcāt.

Prōtĭnŭs āspĭcĭēs vĕnĭēntī nōctĕ Cŏrōnām

Cnōsĭdă: Thēsēō ‖ crīmĭnĕ fāctă dĕāst.

iām bĕnĕ pēriūrō mūtārāt cōniŭgĕ Bācchūm

quaē dĕdĭt īngrātō ‖ fīlă lĕgēndă vĭrō;

sōrtĕ tŏrī gaūdēns "quīd flēbām rūstĭcă?" dīxīt;

"ūtĭlĭtēr nōbīs ‖ pērfĭdŭs īllĕ fŭīt."

īntĕrĕā Lībēr dēpēxōs crīnĭbŭs Īndōs

vīcĭt, ĕt Ēōō ‖ dīvĕs ăb ōrbĕ rĕdīt.

īntēr cāptīvās făcĭē praēstāntĕ pŭēllās

grātă nĭmīs Bācchō ‖ fīlĭă rēgĭs ĕrāt.

flēbăt ămāns cōniūnx, spătĭātăquĕ lītŏrĕ cūrvō

ēdĭdĭt īncūltīs ‖ tālĭă vērbă cŏmīs:

"ēn ĭtĕrūm, flūctūs, sĭmĭlēs aūdītĕ quĕrēllās.

ēn ĭtĕrūm lăcrĭmās ‖ āccĭpe, hărēnă, mĕās.

dīcēbām, mĕmĭnī, "pēriūre ēt pērfĭdĕ Thēseū!"

īlle ăbĭīt, ĕădēm ‖ crīmĭnă Bācchŭs hăbēt.

nūnc quŏquĕ "nūllă vĭrō" clāmābō "fēmĭnă crēdāt:

nōmĭnĕ mūtātō ‖ caūsă rĕlātă mĕa ēst.

ō | ŭtĭnām mĕă sōrs quā prīmūm coēpĕrăt īssēt,

iāmque ĕgŏ praēsēntī ‖ tēmpŏrĕ nūllă fŏrēm.

quīd mē dēsērtīs mŏrĭtūrām, Lībĕr, hărēnīs

sērvābās? pŏtŭī ‖ dēdŏlŭīssĕ sĕmēl.

Bācchĕ lĕvīs lĕvĭōrquĕ tŭīs, quaē tēmpŏră cīngūnt,

frōndĭbŭs, īn lăcrĭmās ‖ cōgnĭtĕ Bācchĕ mĕās,

aūsŭs ĕs ānte ŏcŭlōs āddūctā paēlĭcĕ nōstrōs

tām bĕnĕ cōmpŏsĭtūm ‖ sōllĭcĭtārĕ tŏrūm?

heū | ŭbĭ pāctă fĭdēs? ŭbĭ quaē iūrārĕ sŏlēbās?

mē mĭsĕrām, quŏtĭēns ‖ haēc ĕgŏ vērbă lŏquār?

Thēsĕă cūlpābās fāllācēmque īpsĕ vŏcābās:

iūdĭcĭō pēccās ‖ tūrpĭŭs īpsĕ tŭō.

nē scĭăt haēc quīsquām tăcĭtīsquĕ dŏlōrĭbŭs ūrār,

nē tŏtĭēns fāllī ‖ dīgnă fŭīssĕ pŭtēr.

praēcĭpŭē cŭpĭām cēlārī Thēsĕă, nē tē

cōnsōrtēm cūlpaē ‖ gaūdĕăt ēssĕ sŭaē.

āt, pŭtŏ, praēpŏsĭta ēst fūscaē mĭhĭ cāndĭdă paēlēx!

ēvĕnĭāt nōstrīs ‖ hōstĭbŭs īllĕ cŏlōr.

quīd tămĕn hōc rēfērt? vĭtĭō tĭbĭ grātĭŏr īpsōst.

quīd făcĭs? āmplēxūs ‖ īnquĭnăt īllă tŭōs.

Bācchĕ, fĭdēm praēstā, nēc praēfĕr ămōrĭbŭs ūllām

cōniŭgĭs: ādsuēvī ‖ sēmpĕr ămārĕ vĭrūm.

cēpērūnt mātrēm fōrmōsī cōrnŭă taūrī

mē tŭa; ăt hīc laūdi ēst, ‖ īllĕ pŭdēndŭs ămōr.

nē nŏcĕāt quŏd ămō: nĕque ĕnīm tĭbĭ, Bācchĕ, nŏcēbāt

quōd flāmmās nōbīs ‖ fāssŭs ĕs īpsĕ tŭās.

nēc, quōd nōs ūrīs, mīrūm făcĭs: ōrtŭs ĭn īgnĕ

dīcĕrĭs, ēt pătrĭā ‖ rāptŭs ăb īgnĕ mănū.

īlla ĕgŏ sūm cuī tū sŏlĭtūs prōmīttĕrĕ caēlūm.

eī mĭhĭ, prō caēlō ‖ quālĭă dōnă fĕrō!

dīxĕrăt; aūdībāt iāmdūdūm vērbă quĕrēntīs

Lībĕr, ŭt ā tērgō ‖ fōrtĕ sĕcūtŭs ĕrāt.

ōccŭpăt āmplēxū lăcrĭmāsquĕ pĕr ōscŭlă sīccāt,

ēt "părĭtēr caēlī ‖ sūmmă pĕtāmŭs" ăīt:

"tū mĭhĭ iūnctă tŏrō mĭhĭ iūnctă vŏcābŭlă sūmēs,

nām tĭbĭ mūtātaē ‖ Lībĕră nōmĕn ĕrīt,

sīntquĕ tŭaē tēcūm făcĭām mŏnĭmēntă cŏrōnaē

Vūlcānūs Vĕnĕrī ‖ quām dĕdĭt, īllă tĭbī."

dīctă făcīt, gēmmāsquĕ nŏvēm trānsfōrmăt ĭn īgnēs:

aūrĕă pēr stēllās ‖ nūnc mĭcăt īllă nŏvēm.

Sēx ŭbĭ sūstŭlĕrīt, tŏtĭdēm dēmērsĕrĭt ōrbēs

pūrpŭrĕūm răpĭdō ‖ quī vĕhĭt āxĕ dĭēm,

āltĕră grāmĭnĕō spēctābĭs Ĕquīrrĭă Cāmpō

quēm Tĭbĕrīs cūrvīs ‖ īn lătŭs ūrgĕt ăquīs;

quī tămĕn ēiēctā sī fōrtĕ tĕnēbĭtŭr ūndā

Caēlĭŭs āccĭpĭāt ‖ pūlvĕrŭlēntŭs ĕquōs.

Īdĭbŭs ēst Ānnaē fēstūm gĕnĭālĕ Pĕrēnnaē

nōn prŏcŭl ā rīpīs, ‖ ādvĕnă Thŷbrĭ, tŭīs.

plēbs vĕnĭt āc vĭrĭdēs pāssīm dīsiēctă pĕr hērbās

pōtăt, ĕt āccūmbīt ‖ cūm părĕ quīsquĕ sŭā.

sūb Iŏvĕ pārs dūrāt, paūcī tēntōrĭă pōnūnt,

sūnt quĭbŭs ē rāmīs ‖ frōndĕă fāctă căsāst;

pārs, ŭbĭ prō rĭgĭdīs călămōs stătŭērĕ cŏlūmnīs,

dēsŭpĕr ēxtēntās ‖ īmpŏsŭērĕ tŏgās.

sōlĕ tămēn vīnōquĕ călēnt ānnōsquĕ prĕcāntūr

quōt sūmānt cўăthōs, ‖ ād nŭmĕrūmquĕ bĭbūnt.

īnvĕnĭēs īllīc quī Nēstŏrĭs ēbĭbăt ānnōs,

quaē sīt pēr călĭcēs ‖ fāctă Sĭbŷllă sŭōs.

īllīc ēt cāntānt quīcquīd dĭdĭcērĕ thĕātrīs,

ēt iāctānt făcĭlēs ‖ ād sŭă vērbă mănūs,

ēt dūcūnt pŏsĭtō dūrās crātērĕ chŏrēās,

cūltăquĕ dīffūsīs ‖ sāltăt ămīcă cŏmīs.

cūm rĕdĕūnt, tĭtŭbānt ēt sūnt spēctācŭlă vūlgī,

ēt fōrtūnātōs ‖ ōbvĭă tūrbă vŏcāt.

ōccūrrīt nūpēr (vīsa ēst mĭhĭ dīgnă rĕlātū)

pōmpă: sĕnēm pōtūm ‖ pōtă trăhēbăt ănūs.

quaē tămĕn haēc dĕă sīt quŏnĭām rūmōrĭbŭs ērrāt,

fābŭlă prōpŏsĭtō ‖ nūllă tĕgēndă mĕō.

ārsĕrăt Aēnēaē Dīdō mĭsĕrābĭlĭs īgnĕ,

ārsĕrăt ēxstrūctīs ‖ īn sŭă fātă rŏgīs,

cōmpŏsĭtūsquĕ cĭnīs, tŭmŭlīque īn mārmŏrĕ cārmēn

hōc brĕvĕ, quōd mŏrĭēns ‖ īpsă rĕlīquĭt, ĕrāt:

"Praēbŭĭt Aēnēās ēt caūsām mōrtĭs ĕt ēnsēm:

īpsă sŭā Dīdō ‖ cōncĭdĭt ūsă mănū."

prōtĭnŭs īnvādūnt Nŭmĭdaē sĭnĕ vīndĭcĕ rēgnūm,

ēt pŏtĭtūr cāptā ‖ Maūrŭs Ĭārbă dŏmō,

sēquĕ mĕmōr sprētūm "thălămīs tămĕn" īnquĭt "Ĕlīssaē

ēn ĕgŏ, quēm tŏtĭēns ‖ rēppŭlĭt īllă, frŭōr."

dīffŭgĭūnt Tўrĭī quō quēmque ăgĭt ērrŏr, ŭt ōlīm

āmīssō dŭbĭaē ‖ rēgĕ văgāntŭr ăpēs.

tērtĭă nūdāndās āccēpĕrăt ārĕă mēssēs,

īnquĕ căvōs ĭĕrānt ‖ tērtĭă mūstă lăcūs:

pēllĭtŭr Ānnă dŏmō, lăcrĭmānsquĕ sŏrōrĭă līnquīt

moēnĭă; gērmānaē ‖ iūstă dăt āntĕ sŭaē.

mīxtă bĭbūnt mōllēs lăcrĭmīs ūnguēntă făvīllaē

vērtĭcĕ lībātās ‖ āccĭpĭūntquĕ cŏmās,

tērquĕ "vălē" dīxīt, cĭnĕrēs tĕr ăd ōră rĕlātōs

prēssĭt, ĕt ēst īllīs ‖ vīsă sŭbēssĕ sŏrōr.

nāctă rătēm cŏmĭtēsquĕ fŭgaē pĕdĕ lābĭtŭr aēquō

moēnĭă rēspĭcĭēns, ‖ dūlcĕ sŏrōrĭs ŏpūs.

fērtĭlĭs ēst Mĕlĭtē stĕrĭlī vīcīnă Cŏsŷraē

īnsŭlă, quām Lĭbўcī ‖ vērbĕrăt ūndă frĕtī.

hānc pĕtĭt, hōspĭtĭō rēgīs cōnfīsă vĕtūstō:

hōspĕs ŏpūm dīvēs ‖ rēx ĭbĭ Bāttŭs ĕrāt.

quī pōstquām dĭdĭcīt cāsūs ŭtrĭūsquĕ sŏrōrīs,

"haēc" īnquīt "tēllūs ‖ quāntŭlăcūmquĕ tŭa ēst."

ēt tămĕn hōspĭtĭī sērvāssĕt ăd ūltĭmă mūnūs;

sēd tĭmŭīt māgnās ‖ Pŷgmălĭōnĭs ŏpēs.

sīgnă rĕcēnsŭĕrāt bīs sōl sŭă, tērtĭŭs ībāt

ānnŭs, ĕt ēxĭlĭō ‖ tērră părāndă nŏva ēst.

frātĕr ădēst bēllōquĕ pĕtīt. rēx ārmă pĕrōsūs

"nōs sŭmŭs īmbēllēs, ‖ tū fŭgĕ sōspĕs" ăīt.

iūssă fŭgīt vēntōquĕ rătēm cōmmīttĭt ĕt ūndīs:

āspĕrĭōr quōvīs ‖ aēquŏrĕ frātĕr ĕrāt.

ēst prŏpĕ pīscōsōs lăpĭdōsī Crāthĭdĭs āmnēs

pārvŭs ăgēr, Cămĕrēn ‖ īncŏlă tūrbă vŏcāt:

īllūc cūrsŭs ĕrāt. nēc lōngĭŭs ābfŭĭt īndĕ

quām quāntūm nŏvĭēs ‖ mīttĕrĕ fūndă pŏtēst:

vēlă cădūnt prīmo ēt dŭbĭā lībrāntŭr ăb aūrā:

"fīndĭtĕ rēmĭgĭō" ‖ nāvĭtă dīxĭt "ăquās";

dūmquĕ părānt tōrtō sūbdūcĕrĕ cārbăsă līnō,

pērcŭtĭtūr răpĭdō ‖ pūppĭs ădūncă Nŏtō,

īnquĕ pătēns aēquōr, frūstrā pūgnāntĕ măgīstrō,

fērtŭr, ĕt ēx ŏcŭlīs ‖ vīsă rĕfūgĭt hŭmūs.

ādsĭlĭūnt flūctūs īmōque ā gūrgĭtĕ pōntūs

vērtĭtŭr, ēt cānās ‖ ālvĕŭs haūrĭt ăquās.

vīncĭtŭr ārs vēntō nēc iām mŏdĕrātŏr hăbēnīs

ūtĭtŭr, āt vōtīs ‖ īs quŏquĕ pōscĭt ŏpēm.

iāctātūr tŭmĭdās ēxūl Phoēnīssă pĕr ūndās,

ūmĭdăque ōppŏsĭtā ‖ lūmĭnă vēstĕ tĕgīt.

tūm prīmūm Dīdō fēlīx ēst dīctă sŏrōrī

ēt quaēcūmque ălĭquām ‖ cōrpŏrĕ prēssĭt hŭmūm.

dūcĭtŭr ād Laūrēns īngēntī flāmĭnĕ lītūs

pūppĭs, ĕt ēxpŏsĭtīs ‖ ōmnĭbŭs haūstă pĕrīt.

iām pĭŭs Aēnēās rēgnō nātāquĕ Lătīnī

aūctŭs ĕrāt, pŏpŭlōs ‖ mīscŭĕrātquĕ dŭōs.

lītŏrĕ dōtālī sōlō cŏmĭtātŭs Ăchātĕ

sēcrētūm nūdō ‖ dūm pĕdĕ cārpĭt ĭtēr,

āspĭcĭt ērrāntēm, nēc crēdĕrĕ sūstĭnĕt Ānnām

ēssĕ: quĭd īn Lătĭōs ‖ īllă vĕnīrĕt ăgrōs?

dūm sēcum Aēnēās, "Ānna ēst!" ēxclāmăt Ăchātēs:

ād nōmēn vūltūs ‖ sūstŭlĭt īllă sŭōs.

heū, quĭd ăgāt? fŭgĭāt? quōs tērraē quaērăt hĭātūs?

ānte ŏcŭlōs mĭsĕraē ‖ fātă sŏrōrĭs ĕrānt.

sēnsĭt, ĕt āllŏquĭtūr trĕpĭdām Cўthĕrēĭŭs hērōs

(flēt tămĕn ādmŏnĭtū ‖ mōtŭs, Ĕlīssă, tŭī):

"Ānnă, pĕr hānc iūrō, quām quōndam aūdīrĕ sŏlēbās

tēllūrēm fātō ‖ prōspĕrĭōrĕ dărī,

pērquĕ dĕōs cŏmĭtēs, hāc nūpēr sēdĕ lŏcātōs,

saēpĕ mĕās īllōs ‖ īncrĕpŭīssĕ mŏrās.

nēc tĭmŭī dē mōrtĕ tămēn: mĕtŭs ābfŭĭt īstĕ.

eī mĭhĭ, crēdĭbĭlī ‖ fōrtĭŏr īllă fŭīt.

nē rĕfĕr: āspēxī nōn īllō cōrpŏrĕ dīgnă

vūlnĕră Tārtărĕās ‖ aūsŭs ădīrĕ dŏmōs.

āt tū, seū rătĭō tē nōstrīs ādpŭlĭt ōrīs

sīvĕ dĕūs, rēgnī ‖ cōmmŏdă cārpĕ mĕī.

mūltă tĭbī mĕmŏrēs, nīl nōn dēbēmŭs Ĕlīssaē:

nōmĭnĕ grātă tŭō, ‖ grātă sŏrōrĭs ĕrīs."

tālĭă dīcēntī (nĕque ĕnīm spēs āltĕră rēstāt)

crēdĭdĭt, ērrōrēs ‖ ēxpŏsŭītquĕ sŭōs;

ūtquĕ dŏmum īntrāvīt Tўrĭōs īndūtă părātūs,

īncĭpĭt Aēnēās ‖ (cētĕră tūrbă tăcēt):

"hānc tĭbĭ cūr trādām, pĭă caūsă, Lăvīnĭă cōniūnx,

ēst mĭhĭ: cōnsūmpsī ‖ naūfrăgŭs hūiŭs ŏpēs.

ōrtă Tўro ēst, rēgnūm Lĭbўcā pōssēdĭt ĭn ōrā:

quām prĕcŏr ūt cāraē ‖ mōrĕ sŏrōrĭs ămēs."

ōmnĭă prōmīttīt fālsūmquĕ Lăvīnĭă vūlnūs

mēntĕ prĕmīt tăcĭtā ‖ dīssĭmŭlātquĕ mĕtūs;

dōnăquĕ cūm vĭdĕāt praētēr sŭă lūmĭnă fērrī

mūltă, tămēn mīttī ‖ clām quŏquĕ mūltă pŭtāt.

nōn hăbĕt ēxāctūm quĭd ăgāt: fŭrĭālĭtĕr ōdīt,

ēt părăt īnsĭdĭās ‖ ēt cŭpĭt ūltă mŏrī.

nōx ĕrăt: āntĕ tŏrūm vīsa ēst āstārĕ sŏrōrīs

squālēntī Dīdō ‖ sāngiŭnŏlēntă cŏmā

ēt "fŭgĕ, nē dŭbĭtā, maēstūm fŭgĕ" dīcĕrĕ "tēctūm";

sūb vērbūm quĕrŭlās ‖ īmpŭlĭt aūră fŏrēs.

ēxsĭlĭt ēt vēlōx hŭmĭlī †sŭpĕr aūsㆠfĕnēstrā

sē iăcĭt (aūdācēm ‖ fēcĕrăt īpsĕ tĭmōr),

cūmquĕ mĕtū răpĭtūr tŭnĭcā vēlātă rĕcīnctā,

cūrrĭt ŭt aūdītīs ‖ tērrĭtă dāmmă lŭpīs,

cōrnĭgĕr hānc cŭpĭdīs răpŭīssĕ Nŭmīcĭŭs ūndīs

crēdĭtŭr ēt stāgnīs ‖ ōccŭlŭīssĕ sŭīs.

Sīdŏnĭs īntĕrĕā māgnō clāmōrĕ pĕr āgrōs

quaērĭtŭr: āppārēnt ‖ sīgnă nŏtaēquĕ pĕdūm;

vēntum ĕrăt ād rīpās: ĭnĕrānt vēstīgĭă rīpīs;

sūstĭnŭīt tăcĭtās ‖ cōnscĭŭs āmnĭs ăquās.

īpsă lŏquī vīsa ēst "plăcĭdī sūm nŷmphă Nŭmīcī:

āmnĕ pĕrēnnĕ lătēns ‖ Ānnă Pĕrēnnă vŏcōr."

prōtĭnŭs ērrātīs laētī vēscūntŭr ĭn āgrīs

ēt cĕlĕbrānt lārgō ‖ sēquĕ dĭēmquĕ mĕrō.

Sūnt quĭbŭs haēc Lūna ēst, quĭă mēnsĭbŭs īmplĕăt ānnūm;

pārs Thĕmĭn, Īnăchĭām ‖ pārs pŭtăt ēssĕ bŏvēm.

īnvĕnĭēs quī tē nŷmphēn Āzānĭdă dīcānt

tēquĕ Iŏvī prīmōs, ‖ Ānnă, dĕdīssĕ cĭbōs.

haēc quŏquĕ, quām rĕfĕrām, nōstrās pērvēnĭt ăd aūrēs

fāmă, nĕc ā vērī ‖ dīssĭdĕt īllă fĭdē.

plēbs vĕtŭs ēt nūllīs ĕtĭām nūnc tūtă trĭbūnīs

fūgĭt ĕt īn Sācrī ‖ vērtĭcĕ Mōntĭs ĕrāt

iām quŏquĕ quēm sēcūm tŭlĕrānt dēfēcĕrăt īllōs

vīctŭs ĕt hūmānīs ‖ ūsĭbŭs āptă Cĕrēs.

ōrtă sŭbūrbānīs quaēdām fŭĭt Ānnă Bŏvīllīs,

paūpēr, sēd mūltaē ‖ sēdŭlĭtātĭs ănūs;

īllă, lĕvī mītrā cānōs īncīnctă căpīllōs,

fīngēbāt trĕmŭlā ‖ rūstĭcă lībă mănū,

ātque ĭtă pēr pŏpŭlūm fūmāntĭă mānĕ sŏlēbāt

dīvĭdĕre: haēc pŏpŭlō ‖ cōpĭă grātă fŭīt.

pācĕ dŏmī fāctā sīgnūm pŏsŭērĕ Pĕrēnnaē

quōd sĭbĭ dēfēctīs ‖ īllă fĕrēbăt ŏpēm.

Nūnc mĭhĭ, cūr cāntēnt, sŭpĕrēst, ōbscēnă pŭēllaē,

dīcĕrĕ; nām cōëūnt ‖ cērtăquĕ prōbră cănūnt.

nūpĕr ĕrāt dĕă fāctă: vĕnīt Grādīvŭs ăd Ānnām,

ēt cūm sēdūctā ‖ tālĭă vērbă făcīt:

"mēnsĕ mĕō cŏlĕrīs, iūnxī mĕă tēmpŏră tēcūm;

pēndĕt ăb ōffĭcĭō ‖ spēs mĭhĭ māgnă tŭō.

ārmĭfĕr ārmĭfĕraē cōrrēptŭs ămōrĕ Mĭnērvaē

ūrŏr, ĕt hōc lōngō ‖ tēmpŏrĕ vūlnŭs ălō.

ēffĭcĕ, dī stŭdĭō sĭmĭlēs cŏĕāmŭs ĭn ūnūm:

cōnvĕnĭūnt pārtēs ‖ haē tĭbĭ, cōmĭs ănūs."

dīxĕrăt; īllă dĕūm prōmīssō lūdĭt ĭnānī,

ēt stūltām dŭbĭā ‖ spēm trăhĭt ūsquĕ mŏrā.

saēpĭŭs īnstāntī "māndātă pĕrēgĭmŭs" īnquīt;

"ēvīcta ēst: prĕcĭbūs ‖ vīx dĕdĭt īllă mănūs."

crēdĭt ămāns thălămōsquĕ părāt. dēdūcĭtŭr īllūc

Ānnă tĕgēns vūltūs, ‖ ūt nŏvă nūptă, sŭōs.

ōscŭlă sūmptūrūs sŭbĭtō Mārs āspĭcĭt Ānnām:

nūnc pŭdŏr ēlūsūm, ‖ nūnc sŭbĭt īră, dĕūm.

rīdēt āmătŏrēm cāraē nŏvă dīvă Mĭnērvaē,

nēc rēs hāc Vĕnĕrī ‖ grātĭŏr ūllă fŭīt.

īndĕ iŏcī vĕtĕrēs ōbscēnăquĕ dīctă cănūntūr,

ēt iŭvăt hānc māgnō ‖ vērbă dĕdīssĕ dĕō.

Praētĕrĭtūrŭs ĕrām glădĭōs īn prīncĭpĕ fīxōs,

cūm sīc ā cāstīs ‖ Vēstă lŏcūtă fŏcīs:

"nē dŭbĭtā mĕmĭnīssĕ: mĕūs fŭĭt īllĕ săcērdōs;

sācrĭlĕgaē tēlīs ‖ mē pĕtĭērĕ mănūs.

īpsă vĭrūm răpŭī sĭmŭlācrăquĕ nūdă rĕlīquī:

quaē cĕcĭdīt fērrō, ‖ Caēsărĭs ūmbră fŭīt."

īllĕ quĭdēm caēlō pŏsĭtūs Iŏvĭs ātrĭă vīdīt,

ēt tĕnĕt īn māgnō ‖ tēmplă dĭcātă fŏrō;

āt quīcūmquĕ nĕfās aūsī, prŏhĭbēntĕ dĕōrūm

nūmĭnĕ, pōllŭĕrānt ‖ pōntĭfĭcālĕ căpūt,

mōrtĕ iăcēnt mĕrĭtā: tēstēs ēstōtĕ, Phĭlīppī,

ēt quōrūm spārsīs ‖ ōssĭbŭs ālbĕt hŭmūs.

hōc ŏpŭs, haēc pĭĕtās, haēc prīma ĕlĕmēntă fŭērūnt

Caēsărĭs, ūlcīscī ‖ iūstă pĕr ārmă pătrēm.

Pōstĕră cūm tĕnĕrās aūrōră rĕfēcĕrĭt hērbās,

Scōrpĭŏs ā prīmā ‖ pārtĕ vĭdēndŭs ĕrīt.

Tērtĭă pōst Īdūs lūx ēst cĕlĕbērrĭmă Bācchō:

Bācchĕ, făvē vātī, ‖ dūm tŭă fēstă cănō.

nēc rĕfĕrām Sĕmĕlēn, ād quām nĭsĭ fūlmĭnă sēcūm

Iūppĭtĕr ādfērrēt, ‖ †pārvŭs ĭnērmĭs ĕrās†;

nēc, pŭĕr ūt pōssēs mātūrō tēmpŏrĕ nāscī,

ēxplētūm pătrĭō ‖ cōrpŏrĕ mātrĭs ŏpūs.

Sīthŏnăs ēt Scўthĭcōs lōngūm nārrārĕ trĭūmphōs

ēt dŏmĭtās gēntēs, ‖ tūrĭfĕr Īndĕ, tŭās.

tū quŏquĕ Thēbānaē mălă praēdă tăcēbĕrĕ mātrīs,

īnquĕ tŭūm fŭrĭīs ‖ āctĕ Lўcūrgĕ gĕnūs.

ēccĕ lĭbēt sŭbĭtōs pīscēs Tŷrrhēnăquĕ mōnstră

dīcĕrĕ; sēd nōn ēst ‖ cārmĭnĭs hūiŭs ŏpūs.

cārmĭnĭs hūiŭs ŏpūs caūsās ēxpōnĕrĕ quārē

vītĭsătōr pŏpŭlōs ‖ ād sŭă lībă vŏcēt.

āntĕ tŭōs ōrtūs āraē sĭne hŏnōrĕ fŭērūnt,

Lībĕr, ĕt īn gĕlĭdīs ‖ hērbă rĕpērtă fŏcīs.

tē mĕmŏrānt, Gāngē tōtōque Ŏrĭēntĕ sŭbāctō,

prīmĭtĭās māgnō ‖ sēpŏsŭīssĕ Iŏvī:

cīnnămă tū prīmūs cāptīvăquĕ tūră dĕdīstī

dēvĕ trĭūmphātō ‖ vīscĕră tōstă bŏvĕ.

nōmĭne ăb aūctōrīs dūcūnt lībāmĭnă nōmēn

lībăquĕ, quōd sānctīs ‖ pārs dătŭr īndĕ fŏcīs;

lībă dĕō fīūnt, sūcīs quĭă dūlcĭbŭs īdēm

gaūdĕt, ĕt ā Bācchō ‖ mēllă rĕpērtă fĕrūnt.

ībăt hărēnōsō sătўrīs cŏmĭtātŭs ăb Hēbrō

(nōn hăbĕt īngrātōs ‖ fābŭlă nōstră iŏcōs);

iāmque ĕrăt ād Rhŏdŏpēn Pāngaēăquĕ flōrĭdă vēntūm:

aērĭfĕraē cŏmĭtūm ‖ cōncrĕpŭērĕ mănūs.

ēccĕ nŏvaē cŏĕūnt vŏlŭcrēs tīnnītĭbŭs āctaē,

quōsquĕ mŏvēnt sŏnĭtūs ‖ aēră, sĕquūntŭr ăpēs;

cōllĭgĭt ērrāntēs ĕt ĭn ārbŏrĕ claūdĭt ĭnānī

Lībĕr, ĕt īnvēntī ‖ praēmĭă mēllĭs hăbēt.

ūt sătўrī lēvīsquĕ sĕnēx tĕtĭgērĕ săpōrēm

quaērēbānt flāvōs ‖ pēr nĕmŭs ōmnĕ făvōs.

aūdĭt ĭn ēxēsā strīdōrem ēxāmĭnĭs ūlmō

āspĭcĭt ēt cērās ‖ dīssĭmŭlātquĕ sĕnēx;

ūtquĕ pĭgēr pāndī tērgō rĕsĭdēbăt ăsēllī,

ādplĭcăt hūnc ūlmō ‖ cōrtĭcĭbūsquĕ căvīs.

cōnstĭtĭt īpsĕ sŭpēr rāmōsō stīpĭtĕ nīxūs,

ātque ăvĭdē trūncō ‖ cōndĭtă mēllă pĕtīt:

mīlĭă crābrōnūm cŏĕūnt, ēt vērtĭcĕ nūdō

spīcŭlă dēfīgūnt ‖ ōrăquĕ sīmă nŏtānt.

īllĕ cădīt praēcēps ēt cālcĕ fĕrītŭr ăsēllī,

īnclāmātquĕ sŭōs ‖ aūxĭlĭūmquĕ rŏgāt.

cōncūrrūnt sătўrī tūrgēntĭăque ōră părēntīs

rīdēnt: pērcūssō ‖ claūdĭcăt īllĕ gĕnū.

rīdĕt ĕt īpsĕ dĕūs, līmūmque īndūcĕrĕ mōnstrāt;

hīc pārēt mŏnĭtīs ‖ ēt lĭnĭt ōră lŭtō.

mēllĕ pătēr frŭĭtūr, lībōque īnfūsă călēntī

iūrĕ rĕpērtōrī ‖ splēndĭdă mēllă dămūs.

fēmĭnă cūr praēsīt, nōn ēst rătĭōnĭs ŏpērtaē:

fēmĭnĕōs thŷrsō ‖ cōncĭtăt īllĕ chŏrōs.

cūr ănŭs hōc făcĭāt, quaērīs? vīnōsĭŏr aētās

†haēc ĕrăt ēt† grăvĭdaē ‖ mūnĕră vītĭs ămāt.

cūr hĕdĕrā cīncta ēst? hĕdĕra ēst grātīssĭmă Bācchō;

hōc quŏquĕ cūr ĭtă sīt, ‖ dīscĕrĕ nūllă mŏra ēst.

Nŷsĭădās nŷmphās pŭĕrūm quaērēntĕ nŏvērcā

hānc frōndēm cūnīs ‖ ōppŏsŭīssĕ fĕrūnt.

Rēstăt ŭt īnvĕnĭām quārē tŏgă lībĕră dētūr

Lūcĭfĕrō pŭĕrīs, ‖ cāndĭdĕ Bācchĕ, tŭō:

sīvĕ quŏd īpsĕ pŭēr sēmpēr iŭvĕnīsquĕ vĭdērīs,

ēt mĕdĭa ēst aētās ‖ īntĕr ŭtrūmquĕ tĭbĭ;

seū quĭă tū pătĕr ēs, pātrēs sŭă pīgnŏră, nātōs,

cōmmēndānt cūraē ‖ nūmĭnĭbūsquĕ tŭīs:

sīvĕ, quŏd ēs Lībēr, vēstīs quŏquĕ lībĕră pēr tē

sūmĭtŭr ēt vītaē ‖ lībĕrĭōrĭs ĭtēr:

ān quĭă, cūm cŏlĕrēnt prīscī stŭdĭōsĭŭs āgrōs,

ēt făcĕrēt pătrĭō ‖ rūrĕ sĕnātŏr ŏpūs,

ēt căpĕrēt fāscēs ā cūrvō cōnsŭl ărātrō,

nēc crīmēn dūrās ‖ ēssĕt hăbērĕ mănūs,

rūstĭcŭs ād lūdōs pŏpŭlūs vĕnĭēbăt ĭn Ūrbēm-

sēd dīs, nōn stŭdĭīs ‖ īllĕ dăbātŭr hŏnōr:

lūcĕ sŭā lūdōs ūvaē cōmmēntŏr hăbēbāt,

quōs cūm taēdĭfĕrā ‖ nūnc hăbĕt īllĕ dĕā-

ērgo ūt tīrōnēm cĕlĕbrārĕ frĕquēntĭă pōssīt,

vīsā dīēs dāndaē ‖ nŏn ăliēnă tŏgaē?

mītĕ căpūt, pătĕr, hūc plācātăquĕ cōrnŭă vērtās,

ēt dēs īngĕnĭō ‖ vēlă sĕcūndă mĕō.

Ītŭr ăd Ārgēōs (quī sīnt, sŭă pāgĭnă dīcēt)

hāc, sī cōmmĕmĭnī, ‖ praētĕrĭtāquĕ dĭē.

stēllă Lўcāŏnĭām vērgīt dēclīnĭs ăd Ārctōn

Mīlvūs: haēc īllā ‖ nōctĕ vĭdēndă vĕnīt.

quīd dĕdĕrīt vŏlŭcrī, sī vīs cōgnōscĕrĕ, caēlūm,

Sātūrnūs rēgnīs ‖ ā Iŏvĕ pūlsŭs ĕrāt;

cōncĭtăt īrātūs vălĭdōs Tītānăs ĭn ārmă,

quaēquĕ fŭīt fātīs ‖ dēbĭtă tēmptăt ŏpēm.

mātrĕ sătūs Tērrā, mōnstrūm mīrābĭlĕ, taūrūs

pārtĕ sŭī sērpēns ‖ pōstĕrĭōrĕ fŭīt:

hūnc trĭplĭcī mūrō lūcīs īnclūsĕrăt ātrīs

Pārcārūm mŏnĭtū ‖ Stŷx vĭŏlēntă trĭūm.

vīscĕră quī taūrī flāmmīs ădŏlēndă dĕdīssēt,

sōrs ĕrăt aētērnōs ‖ vīncĕrĕ pōssĕ dĕōs.

īmmŏlăt hūnc Brĭăreūs fācta ēx ădămāntĕ sĕcūrī,

ēt iāmiām flāmmīs ‖ ēxtă dătūrŭs ĕrāt:

Iūppĭtĕr ālĭtĭbūs răpĕre īmpĕrăt: āttŭlĭt īllī

mīlvūs, ēt mĕrĭtīs ‖ vēnĭt ĭn āstră sŭīs.

Ună dĭēs mĕdĭa ēst, ēt fīūnt sācră Mĭnērvaē,

nōmĭnă quaē iūnctīs ‖ quīnquĕ dĭēbŭs hăbēnt.

sānguĭnĕ prīmă văcāt, nēc fās cōncūrrĕrĕ fērrō:

caūsă, quŏd ēst īllā ‖ nātă Mĭnērvă dĭē.

āltĕră trēsquĕ sŭpēr rāsā cĕlĕbrāntŭr hărēnā:

ēnsĭbŭs ēxsērtīs ‖ bēllĭcă laētă dĕa ēst.

Pāllădă nūnc pŭĕrī tĕnĕraēque ōrātĕ pŭēllaē;

quī bĕnĕ plācārīt ‖ Pāllădă, dōctŭs ĕrīt.

Pāllădĕ plācātā lānām mōllīrĕ pŭēllaē

dīscānt ēt plēnās ‖ ēxŏnĕrārĕ cŏlōs.

īlla ĕtĭām stāntēs rădĭō pērcūrrĕrĕ tēlās

ērŭdĭt ēt rārūm ‖ pēctĭnĕ dēnsĕt ŏpūs.

hānc cŏlĕ, quī măcŭlās laēsīs dē vēstĭbŭs aūfērs:

hānc cŏlĕ, vēllĕrĭbūs ‖ quīsquĭs ăēnă părās.

nēc quīsquam īnvītā făcĭēt bĕnĕ vīncŭlă plāntaē

Pāllădĕ, sīt Tўchĭō ‖ dōctĭŏr īllĕ lĭcēt:

ēt lĭcĕt āntīquō mănĭbūs cōllātŭs Ĕpēō

sīt prĭŏr, īrātā ‖ Pāllădĕ māncŭs ĕrīt.

vōs quŏquĕ, Phoēbēā mōrbōs quī pēllĭtĭs ārtĕ,

mūnĕră dē vēstrīs ‖ paūcă rĕfērtĕ dĕaē.

nēc vōs, tūrbă fĕrē cēnsū fraūdātă, măgīstrī,

spērnĭtĕ (dīscĭpŭlōs ‖ āttrăhĭt īllă nŏvōs),

quīquĕ mŏvēs caēlūm, tăbŭlāmquĕ cŏlōrĭbŭs ūrīs,

quīquĕ făcīs dōctā ‖ mōllĭă sāxă mănū.

mīllĕ dĕa ēst ŏpĕrūm: cērtē dĕă cārmĭnĭs īllāst;

sī mĕrĕōr, stŭdĭīs ‖ ādsĭt ămīcă mĕīs.

Caēlĭŭs ēx āltō quā mōns dēscēndĭt ĭn aēquūm,

hīc, ŭbĭ nōn plāna ēst, ‖ sēd prŏpĕ plānă vĭă,

pārvă lĭcēt vĭdĕās Cāptaē dēlūbră Mĭnērvaē,

quaē dĕă nātālī ‖ coēpĭt hăbērĕ sŭō.

nōmĭnĭs īn dŭbĭō caūsa ēst. căpĭtālĕ vŏcāmūs

īngĕnĭūm sōllērs: ‖ īngĕnĭōsă dĕa ēst.

ān quĭă dē căpĭtīs fērtūr sĭnĕ mātrĕ pătērnī

vērtĭcĕ cūm clĭpĕō ‖ prōsĭlŭīssĕ sŭō?

ān quĭă pērdŏmĭtīs ād nōs cāptīvă Fălīscīs

vēnĭt? ĕt hōc sīgnō ‖ līttĕră prīscă dŏcēt.

ān quŏd hăbēt lēgēm, căpĭtīs quaē pēndĕrĕ poēnās

ēx īllō iŭbĕāt ‖ fūrtă rĕcēptă lŏcō?

ā quācūmquĕ trăhīs rătĭōnĕ vŏcābŭlă, Pāllās,

prō dŭcĭbūs nōstrīs ‖ aēgĭdă sēmpĕr hăbē.

Sūmmă dĭēs ē quīnquĕ tŭbās lūstrārĕ cănōrās

ādmŏnĕt ēt fōrtī ‖ sācrĭfĭcārĕ dĕaē.

nūnc pŏtĕs ād sōlēm sūblātō dīcĕrĕ vūltū

"hīc hĕrĕ Phrīxēaē ‖ vēllĕră prēssĭt ŏvīs."

sēmĭnĭbūs tōstīs scĕlĕrātaē fraūdĕ nŏvērcaē

sūstŭlĕrāt nūllās, ‖ ūt sŏlĕt, hērbă cŏmās:

mīttĭtŭr ād trĭpŏdās cērtā quī sōrtĕ rĕpōrtēt

quām stĕrĭlī tērraē ‖ Dēlphĭcŭs ēdăt ŏpēm.

hīc quŏquĕ cōrrūptūs cūm sēmĭnĕ nūntĭăt Hēllēs

ēt iŭvĕnīs Phrīxī ‖ fūnĕră sōrtĕ pĕtī.

ūsquĕ rĕcūsāntēm cīvēs ēt tēmpŭs ĕt Īnō

cōmpŭlĕrūnt rēgēm ‖ iūssă nĕfāndă pătī;

ēt sŏrŏr ēt Phrīxūs, vēlātī tēmpŏră vīttīs,

stānt sĭmŭl ānte ārās ‖ iūnctăquĕ fātă gĕmūnt.

āspĭcĭt hōs, ūt fōrtĕ pĕpēndĕrăt aēthĕrĕ, mātēr

ēt fĕrĭt āttŏnĭtā ‖ pēctŏră nūdă mănū,

īnquĕ drăcōnĭgĕnām nīmbīs cŏmĭtāntĭbŭs ūrbēm

dēsĭlĭt, ēt nātōs ‖ ērĭpĭt īndĕ sŭōs;

ūtquĕ fŭgām căpĭānt, ărĭēs nĭtĭdīssĭmŭs aūrō

trādĭtŭr: īllĕ vĕhīt ‖ pēr frĕtă lōngă dŭōs.

dīcĭtŭr īnfīrmā cōrnū tĕnŭīssĕ sĭnīstrā

fēmĭnă, cūm dē sē ‖ nōmĭnă fēcĭt ăquaē.

paēnĕ sĭmūl pĕrĭīt, dūm vūlt sūccūrrĕrĕ lāpsaē,

frātĕr, ĕt ēxtēntās ‖ pōrrĭgĭt ūsquĕ mănūs.

flēbăt, ŭt āmīssā gĕmĭnī cōnsōrtĕ pĕrīclī,

caērŭlĕō iūnctām ‖ nēscĭŭs ēssĕ dĕō.

lītŏrĭbūs tāctīs ărĭēs fīt sīdŭs; ăt hūiūs

pērvĕnĭt īn Cōlchās ‖ aūrĕă lānă dŏmōs.

Trēs ŭbĭ Lūcĭfĕrōs vĕnĭēns praēmīsĕrĭt Ēōs,

tēmpŏră nōctūrnīs ‖ aēquă dĭūrnă fĕrēs.

Īndĕ quătēr pāstōr sătŭrōs ŭbĭ claūsĕrĭt haēdōs,

cānŭĕrīnt hērbaē ‖ rōrĕ rĕcēntĕ quătēr,

Iānŭs ădōrāndūs cūmque hōc Cōncōrdĭă mītīs

ēt Rōmānă Sălūs ‖ Ārăquĕ Pācĭs ĕrīt.

Lūnă rĕgīt mēnsēs: hūiūs quŏquĕ tēmpŏră mēnsīs

fīnĭt Ăvēntīnō ‖ Lūnă cŏlēndă iŭgō.

Bellice, depositis clipeo paulisper et hasta,

Mars, ades et nitidas casside solue comas.

forsitan ipse roges quid sit cum Marte poëtae:

a te qui canitur nomina mensis habet.

ipse uides manibus peragi fera bella Mineruae:

num minus ingenuis artibus illa uacat?

Palladis exemplo ponendae tempora sume

cuspidis: inuenies et quod inermis agas.

tum quoque inermis eras, cum te Romana sacerdos

cepit, ut huic urbi semina magna dares.

Siluia Vestalis (quid enim uetat inde moueri?)

sacra lauaturas mane petebat aquas.

uentum erat ad molli decliuem tramite ripam

ponitur e summa fictilis urna coma:

fessa resedit humo, uentosque accepit aperto

pectore, turbatas restituitque comas.

dum sedet, umbrosae salices uolucresque canorae

fecerunt somnos et leue murmur aquae;

blanda quies furtim uictis obrepsit ocellis,

et cadit a mento languida facta manus.

Mars uidet hanc uisamque cupit potiturque cupita,

et sua diuina furta fefellit ope.

somnus abit, iacet ipsa grauis; iam scilicet intra

uiscera Romanae conditor urbis erat.

languida consurgit, nec scit cur languida surgat,

et peragit tales arbore nixa sonos:

"utile sit faustumque, precor, quod imagine somni

uidimus: an somno clarius illud erat?

ignibus Iliacis aderam, cum lapsa capillis

decidit ante sacros lanea uitta focos.

inde duae pariter, uisu mirabile, palmae

surgunt: ex illis altera maior erat,

et grauibus ramis totum protexerat orbem,

contigeratque sua sidera summa coma.

ecce meus ferrum patruus molitur in illas:

terreor admonitu, corque timore micat.

Martia, picus, auis gemino pro stipite pugnant

et lupa: tuta per hos utraque palma fuit."

dixerat, et plenam non firmis uiribus urnam

sustulit: implerat, dum sua uisa refert.

interea crescente Remo, crescente Quirino,

caelesti tumidus pondere uenter erat.

quo minus emeritis exiret cursibus annus

restabant nitido iam duo signa deo:

Siluia fit mater; Vestae simulacra feruntur

uirgineas oculis opposuisse manus.

ara deae certe tremuit pariente ministra,

et subiit cineres territa flamma suos.

hoc ubi cognouit contemptor Amulius aequi

(nam raptas fratri uictor habebat opes),

amne iubet mergi geminos. scelus unda refugit:

in sicca pueri destituuntur humo.

lacte quis infantes nescit creuisse ferino,

et picum expositis saepe tulisse cibos?

non ego te, tantae nutrix Larentia gentis,

nec taceam uestras, Faustule pauper, opes:

uester honos ueniet, cum Larentalia dicam:

acceptus geniis illa December habet.

Martia ter senos proles adoleuerat annos,

et suberat flauae iam noua barba comae:

omnibus agricolis armentorumque magistris

Iliadae fratres iura petita dabant.

saepe domum ueniunt praedonum sanguine laeti

et redigunt actos in sua rura boues.

ut genus audierunt, animos pater editus auget,

et pudet in paucis nomen habere casis,

Romuleoque cadit traiectus Amulius ense,

regnaque longaeuo restituuntur auo.

moenia conduntur, quae, quamuis parua fuerunt,

non tamen expediit transiluisse Remo.

iam, modo quae fuerant siluae pecorumque recessus,

urbs erat, aeternae cum pater urbis ait:

"arbiter armorum, de cuius sanguine natus

credor et, ut credar, pignora multa dabo,

a te principium Romano dicimus anno:

primus de patrio nomine mensis erit."

uox rata fit, patrioque uocat de nomine mensem:

dicitur haec pietas grata fuisse deo.

et tamen ante omnes Martem coluere priores;

hoc dederat studiis bellica turba suis.

Pallada Cecropidae, Minoia Creta Dianam,

Vulcanum tellus Hypsipylaea colit,

Iunonem Sparte Pelopeiadesque Mycenae,

pinigerum Fauni Maenalis ora caput:

Mars Latio uenerandus erat, quia praesidet armis;

arma ferae genti remque decusque dabant.

quod si forte uacas, peregrinos inspice fastos:

mensis in his etiam nomine Martis erit.

tertius Albanis, quintus fuit ille Faliscis,

sextus apud populos, Hernica terra, tuos;

inter Aricinos Albanaque tempora constat

factaque Telegoni moenia celsa manu;

quintum Laurentes, bis quintum Aequiculus acer,

a tribus hunc primum turba Curensis habet;

et tibi cum proauis, miles Paeligne, Sabinis

conuenit; huic genti quartus utrique deus.

Romulus, hos omnes ut uinceret ordine saltem,

sanguinis auctori tempora prima dedit.

nec totidem ueteres, quot nunc, habuere kalendas:

ille minor geminis mensibus annus erat.

nondum tradiderat uictas uictoribus artes

Graecia, facundum sed male forte genus:

qui bene pugnabat, Romanam nouerat artem:

mittere qui poterat pila, disertus erat.

quis tunc aut Hyadas aut Pliadas Atlanteas

senserat, aut geminos esse sub axe polos,

esse duas Arctos, quarum Cynosura petatur

Sidoniis, Helicen Graia carina notet,

signaque quae longo frater percenseat anno,

ire per haec uno mense sororis equos?

libera currebant et inobseruata per annum

sidera; constabat sed tamen esse deos.

non illi caelo labentia signa tenebant,

sed sua, quae magnum perdere crimen erat,

illa quidem e feno, sed erat reuerentia feno

quantam nunc aquilas cernis habere tuas.

pertica suspensos portabat longa maniplos,

unde maniplaris nomina miles habet.

ergo animi indociles et adhuc ratione carentes

mensibus egerunt lustra minora decem.

annus erat decimum cum luna receperat orbem:

hic numerus magno tunc in honore fuit,

seu quia tot digiti, per quos numerare solemus,

seu quia bis quinto femina mense parit,

seu quod adusque decem numero crescente uenitur,

principium spatiis sumitur inde nouis.

inde patres centum denos secreuit in orbes

Romulus, hastatos instituitque decem,

et totidem princeps, totidem pilanus habebat

corpora, legitimo quique merebat equo.

quin etiam partes totidem Titiensibus ille,

quosque uocant Ramnes, Luceribusque dedit.

adsuetos igitur numeros seruauit in anno;

hoc luget spatio femina maesta uirum.

neu dubites primae fuerint quin ante Kalendae

Martis, ad haec animum signa referre potes.

laurea flaminibus quae toto perstitit anno

tollitur, et frondes sunt in honore nouae;

ianua tum regis posita uiret arbore Phoebi;

ante tuas fit idem, Curia prisca, fores.

Vesta quoque ut folio niteat uelata recenti,

cedit ab Iliacis laurea cana focis.

adde quod arcana fieri nouus ignis in aede

dicitur, et uires flamma refecta capit.

nec mihi parua fides annos hinc isse priores

Anna quod hoc coepta est mense Perenna coli.

hinc etiam ueteres initi memorantur honores

ad spatium belli, perfide Poene, tui.

denique quintus ab hoc fuerat Quintilis, et inde

incipit a numero nomina quisquis habet.

primus, oliuiferis Romam deductus ab aruis,

Pompilius menses sensit abesse duos,

siue hoc a Samio doctus, qui posse renasci

nos putat, Egeria siue monente sua.

sed tamen errabant etiam nunc tempora, donec

Caesaris in multis haec quoque cura fuit.

non haec ille deus tantaeque propaginis auctor

credidit officiis esse minora suis,

promissumque sibi uoluit praenoscere caelum

nec deus ignotas hospes inire domos.

ille moras solis, quibus in sua signa rediret,

traditur exactis disposuisse notis;

is decies senos ter centum et quinque diebus

iunxit et a pleno tempora quinta die.

hic anni modus est: in lustrum accedere debet,

quae consummatur partibus, una dies.

"Si licet occultos monitus audire deorum

uatibus, ut certe fama licere putat,

cum sis officiis, Gradiue, uirilibus aptus,

dic mihi matronae cur tua festa colant."

sic ego. sic posita dixit mihi casside Mauors

(sed tamen in dextra missilis hasta fuit):

"nunc primum studiis pacis deus utilis armis

aduocor, et gressus in noua castra fero.

nec piget, incepti: iuuat hac quoque parte morari,

hoc solam ne se posse Minerua putet.

disce, Latinorum uates operose dierum,

quod petis, et memori pectore dicta nota.

arua fuit, si prima uelis elementa referre,

Roma, sed in parua spes tamen huius erat.

moenia iam stabant, populis angusta futuris,

credita sed turbae tum nimis ampla suae.

quae fuerit nostri si quaeris regia nati,

aspice de canna straminibusque domum.

in stipula placidi capiebat munera somni,

et tamen ex illo uenit in astra toro.

iamque loco maius nomen Romanus habebat,

nec coniunx illi nec socer ullus erat.

spernebant generos inopes uicinia diues,

et male credebar sanguinis auctor ego.

in stabulis habitasse et oues pauisse nocebat

iugeraque inculti pauca tenere soli.

cum pare quaeque suo coëunt uolucresque feraeque

atque aliquam de qua procreet anguis habet.

extremis dantur conubia gentibus: at quae

Romano uellet nubere nulla fuit.

indolui patriamque dedi tibi, Romule, mentem.

"tolle preces", dixi "quod petis arma dabunt."

festa parat Conso. Consus tibi cetera dicet,

illa facta die dum sua sacra canet.

intumuere Cures et quos dolor attigit idem:

tum primum generis intulit arma socer.

iamque fere raptae matrum quoque nomen habebant,

tractaque erant longa bella propinqua mora:

conueniunt nuptae dictam Iunonis in aedem,

quas inter mea sic est nurus ausa loqui:

"o pariter raptae, quoniam hoc commune tenemus,

non ultra lente possumus esse piae.

stant acies: sed utra di sint pro parte rogandi

eligite; hinc coniunx, hinc pater arma tenet.

quaerendum est uiduae fieri malitis an orbae.

consilium uobis forte piumque dabo."

consilium dederat: parent, crinesque resoluunt

maestaque funerea corpora ueste tegunt.

iam steterant acies ferro mortique paratae,

iam lituus pugnae signa daturus erat,

cum raptae ueniunt inter patresque uirosque,

inque sinu natos, pignora cara, tenent.

ut medium campi scissis tetigere capillis,

in terram posito procubuere genu;

et, quasi sentirent, blando clamore nepotes

tendebant ad auos bracchia parua suos.

qui poterat, clamabat auum tum denique uisum,

et, qui uix poterat, posse coactus erat.

tela uiris animique cadunt, gladiisque remotis

dant soceri generis accipiuntque manus,

laudatasque tenent natas, scutoque nepotem

fert auus: hic scuti dulcior usus erat.

inde †diem quae prima† meas celebrare Kalendas

Oebaliae matres non leue munus habent,

aut quia committi strictis mucronibus ausae

finierant lacrimis Martia bella suis;

uel quod erat de me feliciter Ilia mater

rite colunt matres sacra diemque meum.

quid quod hiems adoperta gelu tum denique cedit,

et pereunt lapsae sole tepente niues;

arboribus redeunt detonsae frigore frondes,

uuidaque in tenero palmite gemma tumet;

quaeque diu latuit, nunc, se qua tollat in auras,

fertilis occultas inuenit herba uias?

nunc fecundus ager, pecoris nunc hora creandi,

nunc auis in ramo tecta laremque parat.

tempora iure colunt Latiae fecunda parentes,

quarum militiam uotaque partus habet.

adde quod, excubias ubi rex Romanus agebat,

qui nunc Esquilias nomina collis habet,

illic a nuribus Iunoni templa Latinis

hac sunt, si memini, publica facta die.

quid moror et uariis onero tua pectora causis?

eminet ante oculos quod petis ecce tuos.

mater amat nuptas: matris me turba frequentat.

haec nos praecipue tam pia causa decet."

ferte deae flores: gaudet florentibus herbis

haec dea; de tenero cingite flore caput:

dicite "tu nobis lucem, Lucina, dedisti":

dicite "tu uoto parturientis ades."

siqua tamen grauida est, resoluto crine precetur

ut soluat partus molliter illa suos.

Quis mihi nunc dicet quare caelestia Martis

arma ferant Salii Mamuriumque canant?

nympha, mone, nemori stagnoque operata Dianae;

nympha, Numae coniunx, ad tua facta ueni.

uallis Aricinae silua praecinctus opaca

est lacus, antiqua religione sacer;

hic latet Hippolytus loris direptus equorum,

unde nemus nullis illud aditur equis.

licia dependent longas uelantia saepes,

et posita est meritae multa tabella deae.

saepe potens uoti, frontem redimita coronis,

femina lucentes portat ab Vrbe faces.

regna tenent fortes manibus pedibusque fugaces,

et perit exemplo postmodo quisque suo.

defluit incerto lapidosus murmure riuus:

saepe, sed exiguis haustibus, inde bibi.

Egeria est quae praebet aquas, dea grata Camenis:

illa Numae coniunx consiliumque fuit.

principio nimium promptos ad bella Quirites

molliri placuit iure deumque metu.

inde datae leges, ne firmior omnia posset,

coeptaque sunt pure tradita sacra coli.

exuitur feritas, armisque potentius aequumst,

et cum ciue pudet conseruisse manus

atque aliquis, modo trux, uisa iam uertitur ara

uinaque dat tepidis farraque salsa focis.

ecce deum genitor rutilas per nubila flammas

spargit, et effusis aethera siccat aquis.

non alias missi cecidere frequentius ignes:

rex pauet et uulgi pectora terror habet.

cui dea "ne nimium terrere: piabile fulmen

est" ait "et saeui flectitur ira Iouis.

sed poterunt ritum Picus Faunusque piandi

tradere, Romani numen utrumque soli.

nec sine ui tradent: adhibe tu uincula captis";

atque ita qua possint edidit arte capi.

lucus Auentino suberat niger ilicis umbra,

quo posses uiso dicere "numen inest".

in medio gramen, muscoque adoperta uirenti

manabat saxo uena perennis aquae;

inde fere soli Faunus Picusque bibebant:

huc uenit et fonti rex Numa mactat ouem,

plenaque odorati disponit pocula Bacchi,

cumque suis antro conditus ipse latet.

ad solitos ueniunt siluestria numina fontes

et releuant multo pectora sicca mero.

uina quies sequitur: gelido Numa prodit ab antro

uinclaque sopitas addit in arta manus.

somnus ut abscessit, pugnando uincula temptant

rumpere; pugnantes fortius illa tenent.

tum Numa: "di nemorum, factis ignoscite nostris

si scelus ingenio scitis abesse meo,

quoque modo possit fulmen monstrate piari."

sic Numa; sic quatiens cornua Faunus ait:

"magna petis, nec quae monitu tibi discere nostro

fas sit: habent fines numina nostra suos.

di sumus agrestes et qui dominemur in altis

montibus; arbitrium est in sua tecta Ioui.

hunc tu non poteris per te deducere caelo,

at poteris nostra forsitan usus ope."

dixerat haec Faunus; par est sententia Pici.

"deme tamen nobis uincula", Picus ait,

"Iuppiter huc ueniet, ualida perductus ab arte:

nubila promissi Styx mihi testis erit."

emissi laqueis quid agant, quae carmina dicant,

quaque trahant superis sedibus arte Iouem

scire nefas homini. nobis concessa canentur

quaeque pio dici uatis ab ore licet.

eliciunt caelo te, Iuppiter; unde minores

nunc quoque te celebrant Eliciumque uocant.

constat Auentinae tremuisse cacumina siluae,

terraque subsedit pondere pressa Iouis:

corda micant regis totoque e corpore sanguis

fugit et hirsutae deriguere comae.

ut rediit animus, "da certa piamina" dixit

"fulminis, altorum rexque paterque deum,

si tua contigimus manibus donaria puris,

hoc quoque quod petitur si pia lingua rogat."

adnuit oranti, sed uerum ambage remota

abdidit et dubio terruit ore uirum.

"caede caput" dixit; cui rex "parebimus" inquit;

"caedenda est hortis eruta cepa meis."

addidit hic "hominis"; "sumes" ait ille "capillos."

postulat hic animam; cui Numa "piscis" ait.

risit, et "his" inquit "facito mea tela procures,

o uir colloquio non abigende deum.

sed tibi, protulerit cum totum crastinus orbem

Cynthius, imperii pignora certa dabo."

dixit et ingenti tonitru super aethera motum

fertur, adorantem destituitque Numam.

ille redit laetus memoratque Quiritibus acta:

tarda uenit dictis difficilisque fides.

"at certe credemur" ait "si uerba sequetur

exitus: en audi crastina, quisquis ades.

protulerit terris cum totum Cynthius orbem,

Iuppiter imperii pignora certa dabit."

discedunt dubii, promissaque tarda uidentur,

dependetque fides a ueniente die.

mollis erat tellus rorata mane pruina:

ante sui populus limina regis adest.

prodit et in solio medius consedit acerno;

innumeri circa stantque silentque uiri.

ortus erat summo tantummodo margine Phoebus:

sollicitae mentes speque metuque pauent.

constitit atque caput niueo uelatus amictu

iam bene dis notas sustulit ille manus

atque ita "tempus adest promissi muneris" inquit;

"pollicitam dictis, Iuppiter, adde fidem."

dum loquitur, totum iam sol emouerat orbem,

et grauis aetherio uenit ab axe fragor.

ter tonuit sine nube deus, tria fulgura misit.

credite dicenti: mira sed acta loquor:

a media caelum regione dehiscere coepit:

summisere oculos cum duce turba suo.

ecce leui scutum uersatum leniter aura

decidit: a populo clamor ad astra uenit.

tollit humo munus caesa prius ille iuuenca

quae dederat nulli colla premenda iugo,

idque ancile uocat, quod ab omni parte recisumst,

quaque notes oculis angulus omnis abest.

tum, memor imperii sortem consistere in illo,

consilium multae calliditatis init:

plura iubet fieri simili caelata figura,

error ut ante oculos insidiantis eat.

Mamurius, morum fabraene exactior artis

difficile est, illud, dicere, clausit opus.

cui Numa munificus "facti pete praemia" dixit:

"si mea nota fides, inrita nulla petes."

iam dederat Saliis a saltu nomina ducta

armaque et ad certos uerba canenda modos;

tum sic Mamurius: "merces mihi gloria detur,

nominaque extremo carmine nostra sonent."

inde sacerdotes operi promissa uetusto

praemia persoluunt Mamuriumque uocant.

Nubere siqua uoles, quamuis properabitis ambo,

differ; habent paruae commoda magna morae.

arma mouent pugnas, pugna est aliena maritis;

condita cum fuerint, aptius omen erit.

His etiam coniunx apicati cincta Dialis

lucibus impexas debet habere comas.

Tertia nox de mense suos ubi mouerit ortus

conditus e geminis Piscibus alter erit.

nam duo sunt: Austris hic est, Aquilonibus ille

proximus; a uento nomen uterque tenet.

Cum croceis rorare genis Tithonia coniunx

coeperit et quintae tempora lucis aget,

siue est Arctophylax, siue est piger ille Bootes,

mergetur uisus effugietque tuos.

at non effugiet Vindemitor: hoc quoque causam

unde trahat sidus parua docere morast.

Ampelon intonsum satyro nymphaque creatum

fertur in Ismariis Bacchus amasse iugis.

tradidit huic uitem pendentem frondibus ulmi,

quae nunc de pueri nomine nomen habet.

dum legit in ramo pictas temerarius uuas

decidit: amissum Liber in astra tulit.

Sextus ubi Oceano cliuosum scandit Olympum

Phoebus et alatis aethera carpit equis,

quisquis ades castaeque colis penetralia Vestae,

gratare, Iliacis turaque pone focis.

Caesaris innumeris, quos maluit ille mereri,

accessit titulis pontificalis honor.

ignibus aeternis aeterni numina praesunt

Caesaris: imperii pignora iuncta uides.

di ueteris Troiae, dignissima praeda ferenti,

qua grauis Aeneas tutus ab hoste fuit,

ortus ab Aenea tangit cognata sacerdos

numina: cognatum, Vesta, tuere caput.

quos sancta fouet ille manu, bene uiuitis, ignes:

uiuite inexstincti, flammaque duxque, precor.

Vna nota est Marti Nonis, sacrata quod illis

templa putant lucos Veiouis ante duos.

Romulus, ut saxo lucum circumdedit alto,

"quilibet huc" inquit "confuge; tutus eris."

o quam de tenui Romanus origine creuit,

turba uetus quam non inuidiosa fuit!

ne tamen ignaro nouitas tibi nominis obstet,

disce quis iste deus, curue uocetur ita.

Iuppiter est iuuenis: iuuenales aspice uultus;

aspice deinde manum: fulmina nulla tenet.

fulmina post ausos caelum adfectare Gigantas

sumpta Ioui: primo tempore inermis erat.

ignibus Ossa nouis et Pelion altius Ossa

arsit et in solida fixus Olympus humo.

stat quoque capra simul: nymphae pauisse feruntur

Cretides, infanti lac dedit illa Ioui.

nunc uocor ad nomen: uegrandia farra coloni

quae male creuerunt, uescaque parua uocant;

uis ea si uerbi est, cur non ego Veiouis aedem

aedem non magni suspicer esse Iouis?

Iamque ubi caeruleum uariabunt sidera caelum

suspice: Gorgonei colla uidebis equi.

creditur hic caesae grauida ceruice Medusae

sanguine respersis prosiluisse iubis.

huic supra nubes et subter sidera lapso

caelum pro terra, pro pede pinna fuit;

iamque indignanti noua frena receperat ore

cum leuis Aonias ungula fodit aquas.

nunc fruitur caelo, quod pinnis ante petebat,

et nitidus stellis quinque decemque micat.

Protinus aspicies uenienti nocte Coronam

Cnosida: Theseo crimine facta deast.

iam bene periuro mutarat coniuge Bacchum

quae dedit ingrato fila legenda uiro;

sorte tori gaudens "quid flebam rustica?" dixit;

"utiliter nobis perfidus ille fuit."

interea Liber depexos crinibus Indos

uicit, et Eoo diues ab orbe redit.

inter captiuas facie praestante puellas

grata nimis Baccho filia regis erat.

flebat amans coniunx, spatiataque litore curuo

edidit incultis talia uerba comis:

"en iterum, fluctus, similes audite querellas.

en iterum lacrimas accipe, harena, meas.

dicebam, memini, "periure et perfide Theseu!"

ille abiit, eadem crimina Bacchus habet.

nunc quoque "nulla uiro" clamabo "femina credat:

nomine mutato causa relata mea est.

o | utinam mea sors qua primum coeperat isset,

iamque ego praesenti tempore nulla forem.

quid me desertis morituram, Liber, harenis

seruabas? potui dedoluisse semel.

Bacche leuis leuiorque tuis, quae tempora cingunt,

frondibus, in lacrimas cognite Bacche meas,

ausus es ante oculos adducta paelice nostros

tam bene compositum sollicitare torum?

heu | ubi pacta fides? ubi quae iurare solebas?

me miseram, quotiens haec ego uerba loquar?

Thesea culpabas fallacemque ipse uocabas:

iudicio peccas turpius ipse tuo.

ne sciat haec quisquam tacitisque doloribus urar,

ne totiens falli digna fuisse puter.

praecipue cupiam celari Thesea, ne te

consortem culpae gaudeat esse suae.

at, puto, praeposita est fuscae mihi candida paelex!

eueniat nostris hostibus ille color.

quid tamen hoc refert? uitio tibi gratior ipsost.

quid facis? amplexus inquinat illa tuos.

Bacche, fidem praesta, nec praefer amoribus ullam

coniugis: adsueui semper amare uirum.

ceperunt matrem formosi cornua tauri

me tua; at hic laudi est, ille pudendus amor.

ne noceat quod amo: neque enim tibi, Bacche, nocebat

quod flammas nobis fassus es ipse tuas.

nec, quod nos uris, mirum facis: ortus in igne

diceris, et patria raptus ab igne manu.

illa ego sum cui tu solitus promittere caelum.

ei mihi, pro caelo qualia dona fero!"

dixerat; audibat iamdudum uerba querentis

Liber, ut a tergo forte secutus erat.

occupat amplexu lacrimasque per oscula siccat,

et "pariter caeli summa petamus" ait:

"tu mihi iuncta toro mihi iuncta uocabula sumes,

nam tibi mutatae Libera nomen erit,

sintque tuae tecum faciam monimenta coronae

Vulcanus Veneri quam dedit, illa tibi."

dicta facit, gemmasque nouem transformat in ignes:

aurea per stellas nunc micat illa nouem.

Sex ubi sustulerit, totidem demerserit orbes

purpureum rapido qui uehit axe diem,

altera gramineo spectabis Equirria Campo

quem Tiberis curuis in latus urget aquis;

qui tamen eiecta si forte tenebitur unda

Caelius accipiat puluerulentus equos.

Idibus est Annae festum geniale Perennae

non procul a ripis, aduena Thybri, tuis.

plebs uenit ac uirides passim disiecta per herbas

potat, et accumbit cum pare quisque sua.

sub Ioue pars durat, pauci tentoria ponunt,

sunt quibus e ramis frondea facta casast;

pars, ubi pro rigidis calamos statuere columnis,

desuper extentas imposuere togas.

sole tamen uinoque calent annosque precantur

quot sumant cyathos, ad numerumque bibunt.

inuenies illic qui Nestoris ebibat annos,

quae sit per calices facta Sibylla suos.

illic et cantant quicquid didicere theatris,

et iactant faciles ad sua uerba manus,

et ducunt posito duras cratere choreas,

cultaque diffusis saltat amica comis.

cum redeunt, titubant et sunt spectacula uulgi,

et fortunatos obuia turba uocat.

occurrit nuper (uisa est mihi digna relatu)

pompa: senem potum pota trahebat anus.

quae tamen haec dea sit quoniam rumoribus errat,

fabula proposito nulla tegenda meo.

arserat Aeneae Dido miserabilis igne,

arserat exstructis in sua fata rogis,

compositusque cinis, tumulique in marmore carmen

hoc breue, quod moriens ipsa reliquit, erat:

"Praebuit Aeneas et causam mortis et ensem:

ipsa sua Dido concidit usa manu."

protinus inuadunt Numidae sine uindice regnum,

et potitur capta Maurus Iarba domo,

seque memor spretum "thalamis tamen" inquit "Elissae

en ego, quem totiens reppulit illa, fruor."

diffugiunt Tyrii quo quemque agit error, ut olim

amisso dubiae rege uagantur apes.

tertia nudandas acceperat area messes,

inque cauos ierant tertia musta lacus:

pellitur Anna domo, lacrimansque sororia linquit

moenia; germanae iusta dat ante suae.

mixta bibunt molles lacrimis unguenta fauillae

uertice libatas accipiuntque comas,

terque "uale" dixit, cineres ter ad ora relatos

pressit, et est illis uisa subesse soror.

nacta ratem comitesque fugae pede labitur aequo

moenia respiciens, dulce sororis opus.

fertilis est Melite sterili uicina Cosyrae

insula, quam Libyci uerberat unda freti.

hanc petit, hospitio regis confisa uetusto:

hospes opum diues rex ibi Battus erat.

qui postquam didicit casus utriusque sororis,

"haec" inquit "tellus quantulacumque tua est."

et tamen hospitii seruasset ad ultima munus;

sed timuit magnas Pygmalionis opes.

signa recensuerat bis sol sua, tertius ibat

annus, et exilio terra paranda noua est.

frater adest belloque petit. rex arma perosus

"nos sumus imbelles, tu fuge sospes" ait.

iussa fugit uentoque ratem committit et undis:

asperior quouis aequore frater erat.

est prope piscosos lapidosi Crathidis amnes

paruus ager, Cameren incola turba uocat:

illuc cursus erat. nec longius abfuit inde

quam quantum nouies mittere funda potest:

uela cadunt primo et dubia librantur ab aura:

"findite remigio" nauita dixit "aquas";

dumque parant torto subducere carbasa lino,

percutitur rapido puppis adunca Noto,

inque patens aequor, frustra pugnante magistro,

fertur, et ex oculis uisa refugit humus.

adsiliunt fluctus imoque a gurgite pontus

uertitur, et canas alueus haurit aquas.

uincitur ars uento nec iam moderator habenis

utitur, at uotis is quoque poscit opem.

iactatur tumidas exul Phoenissa per undas,

umidaque opposita lumina ueste tegit.

tum primum Dido felix est dicta sorori

et quaecumque aliquam corpore pressit humum.

ducitur ad Laurens ingenti flamine litus

puppis, et expositis omnibus hausta perit.

iam pius Aeneas regno nataque Latini

auctus erat, populos miscueratque duos.

litore dotali solo comitatus Achate

secretum nudo dum pede carpit iter,

aspicit errantem, nec credere sustinet Annam

esse: quid in Latios illa ueniret agros?

dum secum Aeneas, "Anna est!" exclamat Achates:

ad nomen uultus sustulit illa suos.

heu, quid agat? fugiat? quos terrae quaerat hiatus?

ante oculos miserae fata sororis erant.

sensit, et alloquitur trepidam Cythereius heros

(flet tamen admonitu motus, Elissa, tui):

"Anna, per hanc iuro, quam quondam audire solebas

tellurem fato prosperiore dari,

perque deos comites, hac nuper sede locatos,

saepe meas illos increpuisse moras.

nec timui de morte tamen: metus abfuit iste.

ei mihi, credibili fortior illa fuit.

ne refer: aspexi non illo corpore digna

uulnera Tartareas ausus adire domos.

at tu, seu ratio te nostris adpulit oris

siue deus, regni commoda carpe mei.

multa tibi memores, nil non debemus Elissae:

nomine grata tuo, grata sororis eris."

talia dicenti (neque enim spes altera restat)

credidit, errores exposuitque suos;

utque domum intrauit Tyrios induta paratus,

incipit Aeneas (cetera turba tacet):

"hanc tibi cur tradam, pia causa, Lauinia coniunx,

est mihi: consumpsi naufragus huius opes.

orta Tyro est, regnum Libyca possedit in ora:

quam precor ut carae more sororis ames."

omnia promittit falsumque Lauinia uulnus

mente premit tacita dissimulatque metus;

donaque cum uideat praeter sua lumina ferri

multa, tamen mitti clam quoque multa putat.

non habet exactum quid agat: furialiter odit,

et parat insidias et cupit ulta mori.

nox erat: ante torum uisa est astare sororis

squalenti Dido sangiunolenta coma

et "fuge, ne dubita, maestum fuge" dicere "tectum";

sub uerbum querulas impulit aura fores.

exsilit et uelox humili †super ausa† fenestra

se iacit (audacem fecerat ipse timor),

cumque metu rapitur tunica uelata recincta,

currit ut auditis territa damma lupis,

corniger hanc cupidis rapuisse Numicius undis

creditur et stagnis occuluisse suis.

Sidonis interea magno clamore per agros

quaeritur: apparent signa notaeque pedum;

uentum erat ad ripas: inerant uestigia ripis;

sustinuit tacitas conscius amnis aquas.

ipsa loqui uisa est "placidi sum nympha Numici:

amne perenne latens Anna Perenna uocor."

protinus erratis laeti uescuntur in agris

et celebrant largo seque diemque mero.

Sunt quibus haec Luna est, quia mensibus impleat annum;

pars Themin, Inachiam pars putat esse bouem.

inuenies qui te nymphen Azanida dicant

teque Ioui primos, Anna, dedisse cibos.

haec quoque, quam referam, nostras peruenit ad aures

fama, nec a ueri dissidet illa fide.

plebs uetus et nullis etiam nunc tuta tribunis

fugit et in Sacri uertice Montis erat

iam quoque quem secum tulerant defecerat illos

uictus et humanis usibus apta Ceres.

orta suburbanis quaedam fuit Anna Bouillis,

pauper, sed multae sedulitatis anus;

illa, leui mitra canos incincta capillos,

fingebat tremula rustica liba manu,

atque ita per populum fumantia mane solebat

diuidere: haec populo copia grata fuit.

pace domi facta signum posuere Perennae

quod sibi defectis illa ferebat opem.

Nunc mihi, cur cantent, superest, obscena puellae,

dicere; nam coëunt certaque probra canunt.

nuper erat dea facta: uenit Gradiuus ad Annam,

et cum seducta talia uerba facit:

"mense meo coleris, iunxi mea tempora tecum;

pendet ab officio spes mihi magna tuo.

armifer armiferae correptus amore Mineruae

uror, et hoc longo tempore uulnus alo.

effice, di studio similes coëamus in unum:

conueniunt partes hae tibi, comis anus."

dixerat; illa deum promisso ludit inani,

et stultam dubia spem trahit usque mora.

saepius instanti "mandata peregimus" inquit;

"euicta est: precibus uix dedit illa manus."

credit amans thalamosque parat. deducitur illuc

Anna tegens uultus, ut noua nupta, suos.

oscula sumpturus subito Mars aspicit Annam:

nunc pudor elusum, nunc subit ira, deum.

ridet amatorem carae noua diua Mineruae,

nec res hac Veneri gratior ulla fuit.

inde ioci ueteres obscenaque dicta canuntur,

et iuuat hanc magno uerba dedisse deo.

Praeteriturus eram gladios in principe fixos,

cum sic a castis Vesta locuta focis:

"ne dubita meminisse: meus fuit ille sacerdos;

sacrilegae telis me petiere manus.

ipsa uirum rapui simulacraque nuda reliqui:

quae cecidit ferro, Caesaris umbra fuit."

ille quidem caelo positus Iouis atria uidit,

et tenet in magno templa dicata foro;

at quicumque nefas ausi, prohibente deorum

numine, polluerant pontificale caput,

morte iacent merita: testes estote, Philippi,

et quorum sparsis ossibus albet humus.

hoc opus, haec pietas, haec prima elementa fuerunt

Caesaris, ulcisci iusta per arma patrem.

Postera cum teneras aurora refecerit herbas,

Scorpios a prima parte uidendus erit.

Tertia post Idus lux est celeberrima Baccho:

Bacche, faue uati, dum tua festa cano.

nec referam Semelen, ad quam nisi fulmina secum

Iuppiter adferret, †paruus inermis eras†;

nec, puer ut posses maturo tempore nasci,

expletum patrio corpore matris opus.

Sithonas et Scythicos longum narrare triumphos

et domitas gentes, turifer Inde, tuas.

tu quoque Thebanae mala praeda tacebere matris,

inque tuum furiis acte Lycurge genus.

ecce libet subitos pisces Tyrrhenaque monstra

dicere; sed non est carminis huius opus.

carminis huius opus causas exponere quare

uitisator populos ad sua liba uocet.

ante tuos ortus arae sine honore fuerunt,

Liber, et in gelidis herba reperta focis.

te memorant, Gange totoque Oriente subacto,

primitias magno seposuisse Ioui:

cinnama tu primus captiuaque tura dedisti

deue triumphato uiscera tosta boue.

nomine ab auctoris ducunt libamina nomen

libaque, quod sanctis pars datur inde focis;

liba deo fiunt, sucis quia dulcibus idem

gaudet, et a Baccho mella reperta ferunt.

ibat harenoso satyris comitatus ab Hebro

(non habet ingratos fabula nostra iocos);

iamque erat ad Rhodopen Pangaeaque florida uentum:

aeriferae comitum concrepuere manus.

ecce nouae coëunt uolucres tinnitibus actae,

quosque mouent sonitus aera, sequuntur apes;

colligit errantes et in arbore claudit inani

Liber, et inuenti praemia mellis habet.

ut satyri leuisque senex tetigere saporem

quaerebant flauos per nemus omne fauos.

audit in exesa stridorem examinis ulmo

aspicit et ceras dissimulatque senex;

utque piger pandi tergo residebat aselli,

adplicat hunc ulmo corticibusque cauis.

constitit ipse super ramoso stipite nixus,

atque auide trunco condita mella petit:

milia crabronum coëunt, et uertice nudo

spicula defigunt oraque sima notant.

ille cadit praeceps et calce feritur aselli,

inclamatque suos auxiliumque rogat.

concurrunt satyri turgentiaque ora parentis

rident: percusso claudicat ille genu.

ridet et ipse deus, limumque inducere monstrat;

hic paret monitis et linit ora luto.

melle pater fruitur, liboque infusa calenti

iure repertori splendida mella damus.

femina cur praesit, non est rationis opertae:

femineos thyrso concitat ille choros.

cur anus hoc faciat, quaeris? uinosior aetas

†haec erat et† grauidae munera uitis amat.

cur hedera cincta est? hedera est gratissima Baccho;

hoc quoque cur ita sit, discere nulla mora est.

Nysiadas nymphas puerum quaerente nouerca

hanc frondem cunis opposuisse ferunt.

Restat ut inueniam quare toga libera detur

Lucifero pueris, candide Bacche, tuo:

siue quod ipse puer semper iuuenisque uideris,

et media est aetas inter utrumque tibi;

seu quia tu pater es, patres sua pignora, natos,

commendant curae numinibusque tuis:

siue, quod es Liber, uestis quoque libera per te

sumitur et uitae liberioris iter:

an quia, cum colerent prisci studiosius agros,

et faceret patrio rure senator opus,

et caperet fasces a curuo consul aratro,

nec crimen duras esset habere manus,

rusticus ad ludos populus ueniebat in Vrbem-

sed dis, non studiis ille dabatur honor:

luce sua ludos uuae commentor habebat,

quos cum taedifera nunc habet ille dea-

ergo ut tironem celebrare frequentia possit,

uisa dies dandae non aliena togae?

mite caput, pater, huc placataque cornua uertas,

et des ingenio uela secunda meo.

Itur ad Argeos (qui sint, sua pagina dicet)

hac, si commemini, praeteritaque die.

stella Lycaoniam uergit declinis ad Arcton

Miluus: haec illa nocte uidenda uenit.

quid dederit uolucri, si uis cognoscere, caelum,

Saturnus regnis a Ioue pulsus erat;

concitat iratus ualidos Titanas in arma,

quaeque fuit fatis debita temptat opem.

matre satus Terra, monstrum mirabile, taurus

parte sui serpens posteriore fuit:

hunc triplici muro lucis incluserat atris

Parcarum monitu Styx uiolenta trium.

uiscera qui tauri flammis adolenda dedisset,

sors erat aeternos uincere posse deos.

immolat hunc Briareus facta ex adamante securi,

et iamiam flammis exta daturus erat:

Iuppiter alitibus rapere imperat: attulit illi

miluus, et meritis uenit in astra suis.

Vna dies media est, et fiunt sacra Mineruae,

nomina quae iunctis quinque diebus habent.

sanguine prima uacat, nec fas concurrere ferro:

causa, quod est illa nata Minerua die.

altera tresque super rasa celebrantur harena:

ensibus exsertis bellica laeta dea est.

Pallada nunc pueri teneraeque orate puellae;

qui bene placarit Pallada, doctus erit.

Pallade placata lanam mollire puellae

discant et plenas exonerare colos.

illa etiam stantes radio percurrere telas

erudit et rarum pectine denset opus.

hanc cole, qui maculas laesis de uestibus aufers:

hanc cole, uelleribus quisquis aena paras.

nec quisquam inuita faciet bene uincula plantae

Pallade, sit Tychio doctior ille licet:

et licet antiquo manibus collatus Epeo

sit prior, irata Pallade mancus erit.

uos quoque, Phoebea morbos qui pellitis arte,

munera de uestris pauca referte deae.

nec uos, turba fere censu fraudata, magistri,

spernite (discipulos attrahit illa nouos),

quique moues caelum, tabulamque coloribus uris,

quique facis docta mollia saxa manu.

mille dea est operum: certe dea carminis illast;

si mereor, studiis adsit amica meis.

Caelius ex alto qua mons descendit in aequum,

hic, ubi non plana est, sed prope plana uia,

parua licet uideas Captae delubra Mineruae,

quae dea natali coepit habere suo.

nominis in dubio causa est. capitale uocamus

ingenium sollers: ingeniosa dea est.

an quia de capitis fertur sine matre paterni

uertice cum clipeo prosiluisse suo?

an quia perdomitis ad nos captiua Faliscis

uenit? et hoc signo littera prisca docet.

an quod habet legem, capitis quae pendere poenas

ex illo iubeat furta recepta loco?

a quacumque trahis ratione uocabula, Pallas,

pro ducibus nostris aegida semper habe.

Summa dies e quinque tubas lustrare canoras

admonet et forti sacrificare deae.

nunc potes ad solem sublato dicere uultu

"hic here Phrixeae uellera pressit ouis."

seminibus tostis sceleratae fraude nouercae

sustulerat nullas, ut solet, herba comas:

mittitur ad tripodas certa qui sorte reportet

quam sterili terrae Delphicus edat opem.

hic quoque corruptus cum semine nuntiat Helles

et iuuenis Phrixi funera sorte peti.

usque recusantem ciues et tempus et Ino

compulerunt regem iussa nefanda pati;

et soror et Phrixus, uelati tempora uittis,

stant simul ante aras iunctaque fata gemunt.

aspicit hos, ut forte pependerat aethere, mater

et ferit attonita pectora nuda manu,

inque draconigenam nimbis comitantibus urbem

desilit, et natos eripit inde suos;

utque fugam capiant, aries nitidissimus auro

traditur: ille uehit per freta longa duos.

dicitur infirma cornu tenuisse sinistra

femina, cum de se nomina fecit aquae.

paene simul periit, dum uult succurrere lapsae,

frater, et extentas porrigit usque manus.

flebat, ut amissa gemini consorte pericli,

caeruleo iunctam nescius esse deo.

litoribus tactis aries fit sidus; at huius

peruenit in Colchas aurea lana domos.

Tres ubi Luciferos ueniens praemiserit Eos,

tempora nocturnis aequa diurna feres.

Inde quater pastor saturos ubi clauserit haedos,

canuerint herbae rore recente quater,

Ianus adorandus cumque hoc Concordia mitis

et Romana Salus Araque Pacis erit.

Luna regit menses: huius quoque tempora mensis

finit Auentino Luna colenda iugo.