ARGUMENTUM

Profecto domino suos amores Toxilus

Emit atque curat leno ut emittat manu;

Raptamque vi emeret de praedone virginem

Subornata suadet sui parasiti filia,

Atque ita intricatum ludit potans Dordalum.

* tur ‹se›rvu *

* * * *

* * * *

* * * *

* fingunt * *

*ant ‹v›erec* *

* * * *

* ta * rsi *

* de ‹vi›rgi* *

* cam ven * *

* ‹pr›etio ‹p›arv *

* * * *

* a re‹ci›pit e *

* tue ‹l›eno *

PERSONAE

TOXILUS SERVUS

SAGARISTIO SERVUS

SATURIO PARASITUS

SOPHOCLIDISCA ANCILLA

LEMNISELENIS MERETRIX

PAEGNIUM PUER

VIRGO

DORDALUS LENO

SCAENA ATHENIS

ACTUS I

TOXILUS SAGARISTIO

TO. Qui amans egens ingressus est princeps in Amoris vias

superavit aerumnis suis aerumnas Hercul‹e›i.

Nam cum leone, cum excetra, cum cervo, cum apro Aetolico,

cum avibus Stymphalicis, cum Antaeo deluctari mavelim

quam cum Amore: ita fio miser quaerendo argento mutuo

nec quicquam nisi `non est` sciunt mihi respondere quos rogo.

SA. Qui ero suo servire volt bene servos servitutem,

ne illum edepol multa pectore suo conlocare oportet

quae ero placere censeat praesenti atque apsenti suo.

Ego neque lubenter servio neque sati' sum ero ex sententia,

sed quasi lippo oculo me eru' meus manum apstinere hau quit tamen

quin mi imperet, quin me suis negotiis praefulciat.

TO. Quis illic est qui contra me astat? SA. Quis hic est qui sic contra me astat?

TO. Similis est Sagaristionis: SA. Toxilus hicquidem meus amicust.

TO. Is est profecto. SA. Eum esse opinor. TO. Congrediar. SA. Contra adgredibor.

TO. O Sagaristio, di te ament. SA. O Toxile, dabunt di quae exoptes. Ut vales?

TO. Ut queo. SA. Quid agitur? TO. Vivitur.

SA. Satin ergo ex sententia? TO. Si eveniunt quae exopto, satis.

SA. Nimi' stulte amicis utere. TO. Quid iam? SA. Imperare oportet.

TO. Mihi quidem tu iam eras mortuos, quia te non visitabam.

SA. Negotium edepol - TO. Ferreum fortasse? SA. Plusculum annum

fui praeferratus apud molas tribunus vapularis.

TO. Vetu' iam istaec militiast tua. SA. Satin tu usque valuisti? TO. Hau probe.

SA. Ergo edepol palles. TO. Saucius factus sum in Veneris proelio:

sagitta Cupido cor meum transfixit. SA. Iam servi hic amant?

TO. Quid ego faciam? Disne advorser? Quasi Titani cum is belligerem

quibu' sat esse non queam?

SA. Vide modo ulmeae catapultae tuom ne transfigant latus.

TO. Basilice agito eleutheria. SA. Quid iam? TO. Quia erus peregri est. SA. Ain tu,

peregri est? TO. Si tut' tibi bene esse pote pati, veni: vives mecum,

basilico accipiere victu.

SA. Vah! Iam scapulae pruriunt, quia te istaec audivi loqui.

TO. Sed hoc me unum excruciat. SA. Quidnam id est?

TO. Haec dies summa hodie | est, mea amica sitne libera

an sempiternam servitutem serviat.

SA. Quid nunc vis ergo et ego ‹volo›.

TO. Emere amicum tibi me potis es sempiternum. SA. Quem ad modum?

TO. Ut mihi des nummos sescentos quos pro capite illius pendam,

quos continuo tibi reponam in hoc triduo aut quadriduo.

Age, fi benignus, subveni.

SA. Qua confidentia rogare tu a med argenti tantum audes,

inpudens? Quin si egomet tutus veneam, vix recipi potis est

quod tu me rogas; nam tu aquam a pumici nunc postulas,

qui ipsus siti aret. TO. Sicine hoc te mi facere? SA. Quid faciam? TO. Rogas?

Alicunde exora mutuom. SA. Tu fac idem quod rogas me.

TO. Quaesivi, nusquam repperi. SA. Quaeram equidem, si quis credat.

TO. Nempe habeo in mundo. SA. Si id domi esset mihi, iam pollicerer:

hoc meumst ut faciam sedulo. TO. Quidquid erit, recipe te ad me.

Quaere tamen, ego item sedulo. SA. Si quid erit, * iam ut scias

* TO. Opsecro te - SA. Resecroque. TO. Operam da hanc mihi

fidelem. SA. Ah! Odio me enicas.

TO. Amoris vitio, non meo, nunc tibi morologus fio.

SA. At pol ego aps te concessero. - TO. Iamne abis? Bene ambulato.

Sed recipe [te] quam primum potes, cave fuas mi in quaestione.

Usque ero domi dum excoxero lenoni malam rem aliquam.

SATURIO

Veterem atque antiquom quaestum maiorum meum

servo atque optineo et magna cum cura colo.

Nam numquam quisquam meorum maiorum fuit

quiin parasitando paverint ventris suos:

pater, avos, proavos, abavos, atavos, tritavos

quasi mures semper edere alienum cibum,

neque edacitate eos quisquam poterat vincere,

neque is cognomentum erat duris Capitonibus.

Unde ego hunc quaestum optineo et maiorum locum.

Neque quadrupulari me volo, neque enim decet

sine meo periclo ire aliena ereptum bona

neque illi qui faciunt mihi placent. Planen loquor?

Nam rei publicae caussa quiquomque id facit

magi' quam sui quaesti, animus induci potest

eum esse civem et fidelem et bonum.

Si legerupam qui damnet, det in publicum

dimidium: atque etiam in ea lege adscribier:

ubi quadrupulator quempiam iniexit manum,

tantidem ille rusus iniciat manum,

ut aequa parti prodeant ad trisviros:

si id fiat, ne isti faxim nusquam appareant

qui | hic albo recte aliena oppugnant bona.

Sed sumne ego stultus quod rem curo publicam

ubi sint magistratus quos curare oporteat?

Nunc huc intro ibo, visam hesternas reliquias,

quierintne recte necne, num † infuerit † febris,

opertaen fuerint, ne quis obreptaverit.

Sed aperiuntur aedes, remorandust gradus.

TOXILUS SATURIO

TO. Omnem rem inveni, ut sua sibi pecunia

hodie illam faciat leno libertam suam.

Sed eccum parasitum quoius mihi auxiliost opus.

Simulabo quasi non videam: ita adliciam virum.

Curate istic vos atque adproperate ocius,

ne mihi morae sit quicquam ubi ego intro advenero.

Commisce mulsum, struthea coluteaque appara,

bene ut in scutris concaleat, et calamum inice.

Iam pol ille hic aderit, credo, congerro meus.

SAT. Me dicit, eugae! TO. Lautum credo e balineis

iam hic adfuturum. SAT. Et ordine omnem rem tenet!

TO. Collyrae facite ut madeant et colyphia,

ne mihi incocta detis. SAT. Rem loquitur meram.

Nihili sunt crudae nisi quas madidas gluttias;

tum nisi cremore crassost ius collyricum

nihilist macrum illud epicrocum pellucidum:

quasi † iuream † esse ius decet collyricum.

Nolo in vesicam quod eat, in ventrem volo.

TO. Prope me hic nescioquis loquitur. SAT. O mi Iuppiter

terrestris, coepulonus compellat tuos.

TO. O Saturio, opportune advenisti mihi.

SAT. Mendacium edepol dicis atque hau te decet:

nam essurio venio, non advenio saturio.

TO. At edes, nam iam intus ventris fumant focula.

Calefieri iussi reliquias. SAT. Pernam quidem

ius est adponi frigidam postridie.

TO. Ita fieri iussi. SAT. Ecquid hallecis? TO. Vah, rogas?

SAT. Sapi' multum ad genium. TO. Sed ecquid meministin here

qua de re ego tecum mentionem feceram?

SAT. Memini: ut murena et conger ne calefierent;

nam nimio melius oppectuntur frigida.

Sed quid cessamus proelium committere?

Dum mane est, omnis esse mortalis decet.

TO. Nimi' paene manest. SAT. Mane quod tu occeperis

negotium agere, id totum procedit diem.

TO. Quaeso animum advorte hoc. Iam heri narravi tibi

tecumque oravi ut nummos sescentos mihi

dares utendos mutuos. SAT. Memini et scio

et te me orare et mihi non esse quod darem.

Nihili parasitus est qui Argentumdonidest:

lubido extemplo coeperest convivium,

tuburcinari de suo, si quid domist.

Cynicum esse egentem oportet parasitum probe:

ampullam, strigilem, scaphium, soccos, pallium,

marsuppium habeat, inibi paullum praesidi

qui familiarem suam vitam oblectet modo.

TO. Iam nolo argentum: filiam utendam tuam

mihi da. SAT. Numquam edepol quoiquam etiam utendam dedi.

TO. Non ad istuc quod tu insimulas. SAT. Quid eam vis? TO. Scies.

Quia forma lepida et liberali est. SAT. Res itast.

TO. Hic leno neque te novit neque gnatam tuam.

SAT. Me ut quisquam norit nisi ille qui praebet cibum?

TO. Ita est. Hoc tu mi reperire argentum potes.

SAT. Cupio hercle. TO. Tum tu me sine illam vendere.

SAT. Tun illam vendas? TO. Immo alium adlegavero

qui vendat, qui esse se peregrinum praedicet.

Sicut istic leno non sex menses Megaribus

huc est quom commigravit. SAT. Pereunt reliquiae.

Posterius istuc tamen potest. TO. Scin quam potest?

Numquam hercle hodie | hic prius edis, ne frustra sis,

quam te hoc facturum quod rogo adfirmas mihi;

atque nisi gnatam tecum huc iam quantum potest

adducis, exigam hercle ego te ex hac decuria.

Quid nunc? Quid est? Quin dicis quid facturu' sis?

SAT. Quaeso hercle me quoque etiam vende, si lubet,

dum saturum vendas. TO. Hoc, si facturu's, face.

SAT. Faciam equidem quae vis. TO. Bene facis. Propera, abi domum;

praemonstra docte, praecipe astu filiae,

quid fabuletur: ubi se natam praedicet,

qui sibi parentes fuerint, und' surrupta sit.

Sed longe ab Athenis esse se gnatam autumet;

et ut adfleat quom ea memoret. SAT. Etiam tu taces?

Ter tanto peior ipsa est quam illam tu esse vis.

TO. Lepide hercle dicis. Sed scin quid facias? Cape

tunicam atque zonam, et chlamydem adferto et causeam

quam ille habeat qui hanc lenoni huic vendat. - SAT. Eu, probe!

TO. Quasi sit peregrinus. SAT. Laudo. TO. Et tu gnatam tuam

ornatam adduce lepide in peregrinum modum.

SAT. Pothen ornamenta? TO. Aps chorago sumito;

dare debet: praebenda aediles locaverunt.

SAT. Iam faxo hic aderunt. Sed ego nihil horunc scio.

TO. Nihil hercle vero. Nam ubi ego argentum accepero,

continuo tu illam a lenone adserito manu.

SAT. Sibi habeat, si non extemplo ab eo abduxero. -

TO. Abi et istuc cura. Interibi ego puerum volo

mittere ad amicam meam, ut habeat animum bonum,

med esse ecfecturum hodie. Nimi' longum loquor. -

ACTUS II

SOPHOCLIDISCA LEMNISELENIS

SO. Sati' fuit indoctae, inmemori, insipienti dicere totiens.

Nimi' tandem me quidem pro barda et pro rustica reor habitam esse aps te.

Quamquam ego vinum bibo, at mandata non consuevi simul bibere vivere una.

Me quidem iam sati' tibi spectatam censebam esse et meos mores.

Nam equidem te iam sector quintum hunc annum, quom interea, credo,

ovi' si in ludum iret, potuisset i fieri ut probe litteras sciret,

quom interim tu meum ingenium fans atque infans nondum etiam edidicisti.

Potin ut taceas? Potin ne moneas?

Memini et scio et calleo et commemini.

Amas pol misera: id tuo' scatet animus.

Ego istuc placidum tibi ut sit faciam.

Miser est qui amat. Certo is quidem nihilist

qui nihil amat: quid ei homini opu' vita est?

Ire decet me, ut erae opsequens fiam, libera ea opera ocius ut sit.

Conveniam hunc Toxilum: eius auris, quae mandata sunt, onerabo.

TOXILUS PAEGNIUM SOPHOCLIDISCA

TO. Satin haec tibi sunt plena et certa? Satin haec meministi et tenes?

PA. Melius quam tu qui docuisti. TO. Ain vero, verbereum corpus?

PA. Aio enim vero. TO. Quid ergo dixi? PA. Ego recte apud illam dixero.

TO. Non edepol scis. PA. Da hercle pignus, ni omnia memini et scio,

et quidem si scis tute quot hodie habeas digitos in manu.

TO. Egon dem pignus tecum? PA. Audacter, si lubidost perdere.

TO. Bona pax sit potius. PA. Tum igitur sine me ire. TO. Et iubeo et sino;

sed ita volo te; curre[re] ut domi sis, quom ego te esse illi censeam.

PA. Faciam. TO. Quo ergo is nunc? PA. Domum: uti domi sim, quom illi censeas.

TO. Scelu' tu pueri es atque ob istanc rem ego aliqui te peculiabo.

PA. Scio fide hercle erili ut soleat inpudicitia opprobrari

nec subigi queantur umquam ut pro ea fide habeant iudicem.

TO. Abi modo. PA. Ego laudabis faxo. TO. Sed has tabellas, Paegnium,

ipsi Lemniseleni fac des et quae iussi nuntiato.

SO. Cesso ire ego quo missa sum.

PA. Eo ego. TO. I sane. Ego domum ibo. Face rem hanc cum cura geras.

Vola curriculo. - PA. Istuc marinus passer per circum solet.

Illic hinc abiit intro huc. Sed quis haec est quae me advorsum incedit?

SO. Paegnium hicquidem est. PA. Sophoclidisca haec peculiarest eiius

quo ego sum missus. SO. Nullus esse hodie hoc puero peior perhibetur.

PA. Compellabo. SO. Commorandust. PA. ‹Standumst› apud hanc obicem.

SO. Paegnium, deliciae pueri, salve. Quid agis? Ut vales?

PA. Sophoclidisca, di - me amabunt. SO. Quid me? PA. Utrum hercle illis lubet;

sed si ut digna's faciant, odio hercle habeant et faciant male.

SO. Mitte male loqui. PA. Quom ut digna's dico, bene, non male loquor.

SO. Quid agis? PA. Feminam scelestam te astans contra contuor.

SO. Certe equidem puerum peiorem quam te novi neminem.

AP. Quid male facio aut quoi male dico? SO. Quoi pol quomque occasio est.

PA. Nemo homo umquam ita arbitratust. SO. At pol multi esse ita sciunt.

PA. Heia! SO. Beia! PA. Tuo ex ingenio mores alienos probas.

SO. Fateor e[r]go profecto me esse ut decet lenonis familiae.

PA. Sati' iam dictum habeo. SA. Sed quid tu? Confitere ut te autumo?

PA. Fatear, si ita sim. SO. Iam abi, vicisti. PA. Abi nunciam ergo. SO. Hoc mi expedi,

quo agis? PA. Quo tu? SO. Dic tu. ‹PA. Dic tu. SO. ›Prior rogavi. PA. At post scies.

SO. Eo ego hinc hau longe. PA. Et quidem ego ‹eo› hau longe. SO. Quo ergo ‹tu is›, scelus?

PA. Nisi sciero prius ex te, tu ex me numquam hoc quod rogitas scies.

SO. Numquam ecastor hodie scibis priu' quam ex ted audivero.

PA. Itane est? So. Itane est. PA. Mala's. SO. Scelestu's. PA. Decet me. SO. Me quidem hau decet.

PA. Quid ais? Certumst celare quo iter facias, pessuma?

SO. Offirmastin occultare quo te immittas, pessume?

PA. Par pari respondes dicto. Abi iam, quando ita certa rest.

Nihili facio scire. Valeas. SO. Asta. PA. At propero. SO. Et pol ego item.

PA. Ecquid habes? SO. Ecquid tu? PA. Nil equidem. SO. Cedo manum ergo. PA. Estne haec manus?

SO. Ubi illa altera est furtifica laeva? PA. Domi eccam. Huc nullam attuli.

SO. Habes nescioquid. PA. Ne me attrecta, subigitatrix. SO. Sin te amo?

PA. Male operam locas. SO. Qui? PA. Quia enim nihil amas quom ingratum amas.

SO. Temperi hanc vigilare oportet formulam atque aetatulam,

ne, ubi vorsicapillus fias, foede semper servias.

Tuquidem haud etiam es octoginta pondo. PA. At confidentia

illa militia militatur multo magi' quam pondere.

Atque ego hanc [nunc] operam perdo. SO. Quid iam? PA. Quia peritae praedico.

Sed ego cesso. SO. Mane. PA. Molesta es. SO. Ergo ‹ero› quoque, nisi scio

quo agas te. PA. Ad vos. SO. Et pol ego ad vos. PA. Quid eo? SO. Quid id ad te attinet?

PA. Enim non ibis nunc, vicissim nisi scio. SO. Odiosu's. PA. Lubet.

Numquam hercle istuc exterebrabis, tu ut sis peior quam ego siem.

SO. Malitia certare tecum miseria est. PA. Mers tu mala es.

Quid est quod metuas? SO. Idem istuc quod tu: mora. PA. Dic ergo. SO. At votita sum

ne hoc quoiquam homini edicerem, omnes muti ut loquerentur prius.

PA. Edictum est magno opere mihi, ne quoquam homini crederem,

omnes muti ut eloquerentur prius hoc quam ego. SO. At tu hoc face:

fide data credamus. PA. Novi: omnes sunt lenae levifidae,

neque tippulae levius pondust quam fides lenonia.

SO. Dic amabo. PA. Dic amabo. SO. Nolo ames. Facile impetras.

SO. Tecum habeto. PA. Et tu hoc taceto. SO. Tacitum erit. PA. Celabitur.

SO. Toxilo has fero tabellas tuo ero. PA. Abi, eccillum domi.

At ego hanc ad Lemniselenem tuam eram opsignatam abietem.

SO. Quid istic scriptum? PA. Iuxta tecum, si tu nescis, nescio;

nisi fortasse blanda verba. SO. Abeo. PA. At ego abiero. -So. Ambula.

SAGARISTIO

Iovi opulento, incluto, Ope gnato,

supremo, valido, viripotenti,

opes, spes bonas, copias commodanti

* lubens vitulorque merito,

quia meo amico amiciter hanc commoditatis copiam

danunt, argenti mutui ut ei egenti opem adferam;

quod ego non magi' somniabam neque opinabar neque censebam,

eam fore mihi occasionem, ea nunc quasi decidit de caelo;

nam eru' meu' me Eretriam misit, domitos boves uti sibi mercarer,

dedit argentum, nam ibi mercatum dixit ess' dieseptumei:

stultus, qui hoc mihi daret argentum, quoius ingenium noverat.

Nam hoc argentum | alibi abutar: `boves quos emerem non erant. `

nunc et amico prosperabo et genio meo multa bona faciam,

diu quo bene erit, die uno apsolvam: tuxtax tergo erit meo. Non curo.

Nunc amico hominibus domitis mea ex crumina largiar.

Nam id demum lepidumst, triparcos homines, vetulos, avidos, ardos

bene admordere, qui salinum servo opsignant cum sale.

Virtus est, ubi occasio

admonet, dispicere. Quid faciet mihi?

Verberibus caedi iusserit, compedis impingi. Vapulet,

ne sibi me credat supplicem fore: vae illi! Nihil iam mihi novi

offerre potest quin sim peritus. Sed Toxili puerum Paegnium eccum.

PAEGNIUM SAGARISTIO

PA. Pensum meum quod datumst confeci. Nunc domum propero. SA. Mane, etsi properas.

Paegnium, ausculta. PA. Emere oportet, quem tibi oboedire velis. SA. Asta.

PA. Exhibeas molestiam, | ut opinor, si quid debeam,

qui nunc sic tamen es molestus. SA. Scelerate, etiam respicis?

PA. Scio ego quid sim aetatis, eo istuc maledictum inpune auferes.

SA. Ubi Toxilus est tuos erus?

PA. Ubi illi lubet, nec te consulit. SA. Etiam

dicis ubi sit, venefice?

PA. Nescio, inquam, ulmitriba tu.

SA. Male dicis maiori. PA. Prior promeritus perpetiare.

Servam operam, linguam liberam eru' iussit med habere.

SA. Dicisne mi ubi sit Toxilus? Dico ut perpetuo pereas.

SA. Caedere hodie tu restibus. PA. Tua quidem, cucule, caussa!

Non hercle, si os perciderim tibi, metuam, morticine.

SA. Video ego te: iam incubitatus es. PA. Ita sum. Quid id attinet ad te?

At non sum, ita ut tu, gratiis. SA. Confidens. PA. Sum hercle vero.

Nam ego me confido liberum fore, tu ne numquam speras.

SA. Potin ut molestus ne sies? PA. Quod dicis facere non quis.

SA. Abi in malam rem. PA. At tu domum: nam ibi tibi parata praestost.

SA. Vadatur hic me. PA. Utinam vades desint, in carcere ut sis.

SA. Quid hoc? PA. Quid est? SA. Etiam, scelus, male loquere? PA. Tandem uti liceat,

quom servos sis, servom tibi male dicere. SA. Itane? Specta

quid dedero. PA. Nihil, nam nihil habes. SA. Di deaeque me omnes perdant -

PA. Amicus sum, eveniant volo tibi quae optas. SA. Atque id fiat,

nisi te hodie, si prehendero, defigam in terram colapheis.

PA. Tun me defigas? Te cruci ipsum adfigent propediem aliei.

SA. Qui te di deaeque - scis quid hinc porro dicturus fuerim,

ni linguae moderari queam. Potin abeas? PA. Abigis facile.

Nam umbra mea hic intus vapulat. - SA. Ut istunc di deaeque perdant!

Tamquam proserpens bestiast bilinguis et scelestus.

Hercle istum abiisse gaudeo. Foris aperit, eccere autem

quem convenire maxume cupiebam egreditur intus.

TOXILUS SOPHOCLIDISCA SAGARISTIO

TO. Paratum iam esse dicito unde argentum sit futurum,

iubeto habere animum bonum, dic me illam amare multum;

ubi se adiuvat, ibi me adiuvat. Quae dixi ut nuntiares,

satin ea tenes? SO. Magi' calleo quam aprugnum callum callet. -

TO. Propera, abi domum. SA. Nunc huic ego graphice facetus fiam.

Subnixis alis me inferam atque amicibor gloriose.

TO. Sed quis hic ansatus ambulat? SA. Magnufice conscreabor.

TO. Sagaristio hicquidemst. Quid agitur, Sagaristio? Ut valetur?

Ecquid, quod mandavi tibi, estne in te speculae? SA. Adito.

Videbitur. Factum volo. Venito. Promoneto.

TO. Quid hoc hic in collo tibi tumet? SA. Vomicast, pressare parce;

nam ubi qui mala tangit manu, dolores cooriuntur.

TO. Quando istaec innatast tibi? SA. Hodie. TO. Secari iubeas.

SA. Metuo ne inmaturam secem, ne exhibeat plus negotei.

TO. Inspicere morbum tuom lubet. SA. Ah ah! Abi atque cave sis

a cornu. TO. Quid iam? SA. Quia boves bini hic sunt in crumina.

TO. Emitte sodes, ne enices fame; sine ire pastum.

SA. Enim metuo ut possiem in bubile reicere, ne vagentur.

TO. Ego reiciam. Habe animum bonum. SA. Credetur, commodabo.

Sequere hac sis. Argentum hic inest quod mecum dudum orasti.

TO. Quid tu ais? SA. Dominus me boves mercatum Eretriam misit.

Nunc mi Eretria erit haec tua domus. TO. Nimi' hercle tu facete loquere.

Atque ego omne argentum tibi hoc actutum incolume redigam;

nam iam omnis sycophantias instruxi et comparavi

quo pacto ab lenone auferam hoc argentum - SA.tanto melior.

TO. Et mulier ut sit libera atque ipse ultro det argentum.

Sed sequere me: ad eam rem usus est tua mihi opera. - SA. Utere ut vis. -

ACTUS III

SATURIO VIRGO

SAT. Quae res bene vortat mihi et tibi et ventri meo

perennitatique adeo huic, perpetuo cibus

ut mihi supersit, suppetat, superstitet:

sequere hac, mea gnata, me, cum dis volentibus.

Quoi rei opera detur scis, tenes, intellegis;

communicavi tecum consilia omnia.

Ea caussa ad hoc exemplum te exornavi ego.

Venibis tu hodie, virgo. VI. Amabo, mi pater,

quamquam lubenter escis alienis studes,

tuin ventris caussa filiam vendas tuam?

SAT. Mirum quin regi' Philippi caussa aut Attali

te potius vendam quam mea, quae sis mea.

VI. Utrum pro ancilla me habes an pro filia?

SAT. Utrum hercle magis in ventris rem videbitur.

Meum, opino, imperiumst in te, non in me tibi[st].

VI. Tua istaec potestas est, pater. Verum tamen,

quamquam res nostrae sunt, pater, pauperculae,

modice et modeste meliust vitam vivere;

nam ad paupertatem si admigrant infamiae,

gravior paupertas fit, fides sublestior.

SAT. Enim vero odiosa es. VI. Non sum neque me esse arbitror,

quom parva natu recte praecipio patri.

Nam inimici famam non ita ut natast ferunt.

SAT. Ferant eantque maxumam malam crucem;

non ego inimicitias omnis plure existumo

quam mensa inanis nisi si apponatur mihi.

VI. Pater, hominum inmortalis est infamia;

etiam tum vivit quom esse credas mortuam.

SAT. Quid? Metuis ne te vendam? VI. Non metuo, pater.

Verum insimulari nolo. SAT. At nequiquam nevis.

Meo modo istuc potius fiet quam tuo.

VI. Fiat. SAT. Quae hae res sunt? VI. Cogita hoc verbum, pater:

eru' si minatus est servo suo,

tam etsi id futurum non est, ubi captumst flagrum,

dum tunicas ponit, quanta adficitur miseria!

Ego nunc quod non futurumst formido tamen.

SAT. Virgo atque mulier nulla erit quin sit mala,

quae praeter sapiet quam placet parentibus.

VI. Virgo atque mulier nulla erit quin sit mala,

quae reticet si quid fieri pervorse videt.

SAT. Malo cavere meliust te. VI. At si non licet

cavere, quid agam? Nam ego tibi cautum volo.

SAT. Malu'ne ego sum? VI. Non es neque me dignumst dicere,

verum ei rei operam do ne alii dicant quibu' licet.

SAT. Dicat quod quisque volt; ego de hac sententia

non demovebor. VI. At, meo si liceat modo.

Sapienter potius facias quam stulte. SAT. Lubet.

VI. Lubere tibi per me licere intellego;

verum lubere hau liceat, si lubeat mihi.

SAT. Futura es dicto oboediens an non patri?

VI. Futura. SAT. Scis nam tibi quae praecepi? VI. Omnia.

SAT. Et ut vi surrupta fueris? VI. Docte calleo.

SAT. Et qui parentes fuerint? VI. Habeo in memoria.

Necessitate me mala ut fiam facis.

Verum videto, ne ubi voles nuptum dare,

ne haec fama faciat repudiosas nuptias.

SAT. Tace, stulta. Non tu nunc hominum mores vides.

Quoiiu' modi hic cum mala fama facile nubitur?

Dum dos sit, nullum vitium vitio vortitur.

VI. Ergo istuc facito ut veniat in mentem tibi

me esse indotatam. SAT. Cave sis tu istunc dixeris.

Pol deum virtute dicam et maiorum meum,

ne te indotatam dicas quoii dos sit domi:

librorum eccillum habeo plenum soracum.

Si hoc adcurassis lepide, quoi rei operam damus,

dabuntur dotis tibi inde sescenti logei

atque Attici omnes; nullum Siculum acceperis:

cum hac dote poteris vel mendico nubere.

VI. Quin tu me ducis, si quo ducturu's, pater?

Vel tu me vende vel face - quid tibi lubet.

SAT. Bonum aequomque oras. Sequere hac. - VI. Dicto sum audiens.

DORDALUS

Quidnam esse acturum hunc dicam vicinum meum,

qui mihi iuratust sese hodie argentum dare?

Quod si non dederit atque hic dies praeterierit,

ego argentum, ille iusiurandum amiserit.

Sed ibi concrepuit fori'. Quisnam egreditur foras?

TOXILUS DORDALUS

TO. Curate isti intus, iam ego domum me recipiam. DO. Oh,

Toxile, quid agitur? TO. Oh, lutum lenonium,

commixtum caeno sterculinum publicum,

inpure, inhoneste, iniure, labes popli,

pecuniai accipiter avide atque invide,

procax, rapax, trahax - trecentis versibus

tuas inpuritias traloqui nemo potest -

accipin argentum? Accipe sis argentum, inpudens,

tene sis argentum, etiam tu argentum tenes?

Possum te facere ut argentum accipias, lutum?

Non mihi censebas copiam argenti fore,

qui nisi iurato mihi nil ausu's credere?

DO. Sine respirare me, ut tibi respondeam.

Vir summe populi, stabulum servitricium,

scortorum liberator, suduculum flagri,

compedium tritor, pistrinorum civitas,

perenniserve, lurcho, edax, furax, fugax,

cedo sis mi argentum, da mi argentum, inpudens,

possum [a] te exigere argentum? Argentum, inquam, cedo,

quin tu mi argentum reddis? Nihilne te pudet?

Leno te argentum poscit, solida servitus,

pro liberanda amica, ut omnes audiant.

TO. Tace, opsecro hercle. Ne tua vox valide valet!

DO. Referundae ego habeo linguam natam gratiae.

Eodem mihi pretio sal praehibetur quo tibi.

Nisi me haec defendet, numquam delinget salem.

TO. Iam omitte iratus esse. Id tibi suscensui

quia te negabas credere argentum mihi.

DO. Mirum quin tibi ego crederem, ut idem mihi

faceres quod partim faciunt argentarii:

ubi quid credideris, citius extemplo [a] foro

fugiunt quam ex porta ludis quom emissust lepus.

TO. Cape hoc sis. DO. Quin das? TO. Nummi sescenti hic erunt,

probi, numerati. Fac sit mulier libera

atque huc continuo adduce. DO. Iam faxo hic erit.

Non hercle quoi nunc hoc dem spectaculum scio.

TO. Fortasse metuis in manum concredere?

DO. Mirum quom citius iam a foro argentarii

abeunt quam in cursu rotula circumvortitur.

TO. Abi istac transvorsis angiportis ad forum;

eadem istaec facito mulier ad me transeat

per hortum. DO. Iam hic faxo aderit. TO. At me propalam.

DO. Sapienter sane. TO. Supplicatum cras eat.

DO. Ita hercle vero. - TO. Dum stas, reditum oportuit.

ACTUS IV

TOXILUS

Si quam rem accures sobrie aut frugaliter,

solet illa recte sibi manus succedere.

Atque edepol ferme ut quisque rem accurat suam,

sic ei procedit postprincipio denique,

si malus aut nequamst, male res vortunt quas agit,

sin autem frugist, eveniunt frugaliter.

Hanc ego rem exorsus sum facete et callide,

igitur proventuram bene confido mihi.

Nunc ego lenonem ita intricatum dabo,

ut ipsus sese qua se expediat nesciat.

Sagaristio, heus, exi atque educe virginem

et istas tabellas quas consignavi tibi,

quas tu attulisti mi ab ero meo usque e Persia.

SAGARISTIO TOXILUS

SA. Numquid moror? TO. Eugae, eugae! Exornatu's basilice;

tiara ornatum lepida condecorat schema.

Tum hanc hospitam autem crepidula ut graphice decet!

Sed satin estis meditati? SA. Tragici et comici

numquam aeque sunt meditati. TO. Lepide hercle adiuvas.

Age, illuc apscede procul e conspectu, tace.

Ubi cum lenone me videbis conloqui

id erit adeundi tempus. Nunc agerite vos.

DORDALUS TOXILUS

DO. Quoi homini di propitii sunt, aliquid obiciunt lucri;

nam ego hodie compendi feci binos panis in dies.

Ita ancilla mea quae fuit hodie, sua nunc est: argento vicit;

iam hodie alienum cenabit, nihil gustabit de meo.

Sumne probus, sum lepidus civis, qui Atticam hodie civitatem

maxumam maiorem feci atque auxi civi femina?

Sed ut ego hodie fui benignus, ut ego multis credidi!

Nec satis a quiquam homine accepi: ita prosum credebam omnibus;

nec metuo, quibu' credidi hodie, ne quis mihi in iure abiurassit:

bonu' volo iam ex hoc die esse - quod neque fiet neque fuit.

TO. Hunc hominem ego hodie in trasennam doctis deducam modis,

itaque huic insidiae paratae sunt probe. Adgrediar virum.

Quid agis? DO. Credo. TO. Unde agis te, Dordale? DO. Credo tibi.

Di dent quae velis. TO. Eho, an iam manu emisisti mulierem?

DO. Credo edepol, credo, inquam tibi. TO. Iam liberta auctu's? DO. Enicas.

Quin tibi me dico credere. TO. Dic bona fide: iam liberast? DO. ‹Pol aio.›

i ad forum ad praetorem, exquire, siquidem credere male non vis.

Libera, inquamst: ecquid audis? TO. At tibi di bene faciant omnes!

Numquam enim posthac tibi nec tuorum quoiquam quod nolis volam.

DO. Abi, ne iura, sati' credo.

TO. Ubi nunc tua libertast? DO. Apud te. DO. Ain, apud mest? DO. Aio, inquam, apud te est, inquam.

TO. Ita me di ament ut ob istanc rem tibi multa bona instant a me.

Nam est res quaedam quam occultabam tibi dicere: nunc eam narrabo,

und' tu pergrande lucrum facias: faciam ut mei memineris, dum vitam

vivas. DO. Bene dictis tuis bene facta aures meae auxilium exposcunt.

TO. Tuom promeritumst merito ut faciam. Et ut me scias esse ita facturum,

tabellas tene has, pellege. DO. Hae quid ad me? TO. Immo ad te attinent et tua re

fert, nam ex Persia ad med adlatae modo sunt istaec a meo ero. DO. Quando? TO. Hau dudum.

DO. Quid istae narrant? TO. Percontare ex ipsis: ipsae tibi narrabunt.

DO. Cedo sane mihi. TO. At clare recitato. DO. Tace, dum pellego. TO. Recita: hau verbum faciam.

DO. `Salutem dicit Toxilo Timarchides

et familiae omni. Si valetis, gaudeo.

Ego valeo recte et rem gero et facio lucrum

neque istoc redire his octo possum mensibus,

itaque hic es quod me detinet negotium.

Chrysopolim Persae cepere urbem in Arabia,

plenam bonarum rerum atque antiquom oppidum:

ea comportatur praeda, ut fiat auctio

publicitus; ea res me domo expertem facit.

Operam atque hospitium ego isti praehiberi volo

qui tibi tabellas adfert. Cura quae is volet,

nam is mihi honores suae domi habuit maxumos.`

DO. Quid id ad me aut ad meam rem refert Persae quid rerum gerant

aut quid eru' tuo'? TO. Tace, stultiloque; nescis quid te instet boni

neque quam tibi Fortuna faculam lucriferam adlucere volt.

DO. Quae istaec lucrifera est Fortuna? TO. Istas quae norunt roga.

Ego tantumdem scio quantum tu, nisi quod pellegi prior.

Sed, ut occepisti, ex tabellis nosce rem. DO. Bene me mones.

Fac silentium. TO. Nunc ad illum venies quod refert tua.

DO. `Ist' qui tabellas adfert adduxit simul

forma expetenda liberalem virginem,

furtivam, abductam ex Arabia penitissuma;

eam te volo curare ut istic veneat.

Ac suo periculo is emat qui eam mercabitur:

mancupio neque promittet neque quisquam dabit.

Probum et numeratum argentum ut accipiat face.

Haec cura et hospes cura ut curetur. Vale. `

TO. Quid igitur? Postquam recitasti quod erat cerae creditum,

iam mihi credis? DO. Ubi nunc illest hospes qui hasce huc attulit?

TO. Iam hic credo aderit: arcessivit illam qua navi. DO. Nil mi opust

litibus neque tricis. Quamobrem ego argentum enumerem foras?

Nisi mancupio accipio, quid eo mihi opust mercimonio?

TO. Tacen an non taces? Numquam ego te tam esse matulam credidi.

Quid? Metuis? DO. Metuo hercle vero. Sensi ego iam compluriens,

neque mi haud inperito eveniet tali ut in luto haeream.

TO. Nihil pericli mihi videtur. DO. Scio istuc, sed metuo mihi.

TO. Mea quidem istuc nihil refert: tua ego hoc facio gratia,

ut tibi recte conciliandi primo facerem copiam.

DO. Gratiam habeo. Sed te de aliis quam alios de te suaviust

fieri doctos. TO. Ne quis vero ex Arabia penitissuma

persequatur. Etiam tu illam destinas? DO. Videam modo

mercimonium. TO. Aequa dicis. Sed optume eccum ipse advenit

hospes ille qui has tabellas attulit. DO. Hicinest? TO. Hic est.

Do. Haecine illast furtiva virgo? TO. Iuxta tecum aeque scio,

nisi quia specie quidem edepol liberalist, quisquis est.

DO. Sat edepol concinnast facie. TO. Ut contemptim carnufex!

Taciti contemplemus formam. DO. Laudo consilium tuom.

SAGARISTIO VIRGO TOXILUS DORDALUS

SA. Satin Athenae tibi sunt visae fortunatae atque opiparae?

VI. Urbis speciem vidi, hominum mores perspexi parum.

TO. Numquid in principio cessavit verbum docte dicere?

DO. Hau potui etiam in primo verbo perspicere sapientiam.

SA. Quid id quod vidisti? Ut munitum muro tibi visum oppidumst?

VI. Si incolae bene sunt morati, id pulchre moenitum arbitror.

Perfidia et peculatus ex urbe et avaritia si exsulant,

quarta invidia, quinta ambitio, sexta optrectatio,

septumum peiiurium, - TO. Eugae! VI. Octava indiligentia,

nona iniuria, decumum, quod pessumum adgressust, scelus:

haec unde aberunt, ea urbs moenita muro sat erit simplici;

ubi ea aderunt, centuplex murus rebus servandis parumst.

TO. Quid ais tu? DO. Quid vis? TO. Tu in illis es decem sodalibus;

te in exsilium ire oportet. DO. Quid iam? TO. Quia peiiurus es.

DO. Verba quidem haud indocte fecit. TO. Ex tuo, inquam, usust: eme hanc.

DO. Edepol qui quom hanc magi' contemplo, magi' placet. TO. Si hanc emeris,

di inmortales! Nullus leno te alter erit opulentior.

Evortes tuo arbitratu homines fundis, familiis;

cum optumis viris rem habebis, gratiam cupient tuam:

venient ad te comissatum. DO. At ego intro mitti votuero.

TO. At enim illi noctu occentabunt ostium, exurent fores:

proin tu tibi iubeas concludi aedis foribus ferreis,

ferreas aedis commutes, limina indas ferrea,

ferream seram atque anellum; ne sis ferro parseris:

ferreas tute tibi impingi iubeas crassas compedis.

DO. I sis [in] malum cruciatum. TO. I sane tu - hanc eme; ausculta mihi.

DO. Modo uti sciam quanti indicet. TO. Vin huc vocem? Do. Ego illi accessero.

TO. Quid agis, hospes? SA. Venio, adduco hanc ad te, ut dudum dixeram.

Nam heri in portum noctu navis venit. Venire hanc volo,

si potest; si non potest, iri hinc volo quantum potest.

Do. Salvos sis, adulescens. SA. Siquidem hanc vendidero pretio suo.

TO. Atqui aut hoc emptore vendes pulchre aut alio non potis.

SA. Esne tu huic amicus? TO. Tam quam di omnes qui caelum colunt.

DO. Tum tu mihi es inimicus certus. Nam generi lenonio

numquam ullus deu' tam benignus fuit qui fuerit propitius.

SA. Hoc age. Opusnest hac tibi empta? DO. Si tibi venissest opus,

mihi quoque emptast; si tibi subiti nihil est, tantumdemst mihi.

SA. Indica, fac pretium. DO. Tua mers est, tua indicatiost.

TO. Aequom hic orat. SA. Vin bene emere? DO. Vin tu pulchre vendere?

TO. Ego scio hercle utrumque velle. DO. Age, indica prognariter.

SA. Priu' dico: hanc mancupio nemo tibi dabit. Iam scis? DO. Scio.

Indica minimo daturus qui sis, qui duci queat.

TO. Tace, tace. Nimi' tu quidem hercle homo stultus es pueriliter.

DO. Quid ita? TO. Quia enim te ex puella priu' percontari volo

quae ad rem referunt. DO. Atque hercle tu me monuisti hau male.

Vide sis, ego ille doctus leno paene in foveam decidi,

ni hic adesses. Quantum est adhibere hominem amicum ubi quid geras!

TO. Quo genere aut qua in patria nata sit aut quibu' parentibus,

ne temere hanc te emisse dicas me impulsore aut inlice,

volo te percontari. DO. Quin laudo, inquam, consilium tuom.

TO. Nisi molestum est, percontari hanc paucis hic volt. SA. Maxume,

suo arbitratu. TO. Quid stas? Adi sis tue atque ipse itidem roga

ut tibi percontari liceat quae velis; etsi mihi

dixit dare potestatem eiius; sed ego te malo tamen

eumpse adire, ut ne contemnat te ille. DO. Sati' recte mones.

Hospes, volo ego hanc percontari. SA. A terra ad caelum, quidlubet.

DO. Iube dum ea huc accedat ad me. SA. I sane ac morem illi gere.

Percontare, exquire quidvis. TO. Age, age nunc tu, in proelium

vide ut ingrediare auspicato. VI. Liquidumst auspicium, tace.

Curabo ut praedati pulchre ad castra convortamini.

TO. Concede istuc, ego illam adducam. DO. Age, ut rem esse in nostram putas.

TO. Ehodum huc, virgo. Vide sis quid agas. VI. Taceas, curabo ut voles.

TO. Sequere me. Adduco hanc, si quid vis ex hac percontarier.

DO. Enim volo te adesse. Hau possum quin huic operam dem hospiti,

quoi erus iussit. Quid si hic non volt me una adesse? SA. Immo i modo.

TO. Do tibi ego operam. DO. Tibi ibidem das, ubi tu tuom amicum adiuvas.

SA. Exquire. TO. Heus tu, advigila. VI. Satis est dictum: quamquam ego serva sum,

scio ego officium meum, ut quae rogiter vera, ut accepi, eloquar.

TO. Virgo, hic homo probus est. VI. Credo. TO. Non diu apud hunc servies.

VI. Ita pol spero, si parentes facient officium suom.

DO. Nolo ego te mirari, si nos ex te percontabimur

aut patriam tuam aut parentes. VI. Qur ego hic mirer, mi homo?

Servitus mea mi interdixit ne quid mirer meum malum.

DO. Noli flere. TO. Ah, di istam perdant! Ita catast et callida.

Ut sapiens habet cor, quam dicit quod opust! DO. Quid nomen tibist?

TO. Nunc metuo ne peccet. VI. Lucridi nomen in patria fuit.

TO. Nomen atque omen quantivis iam est preti. Quin tu hanc emis?

Nimi' pavebam ne peccaret. Expedivit. DO. Si te emam,

mihi quoque Lucridem confido fore te. TO. Tu si hanc emeris,

numquam hercle hunc mensem vortentem, credo, servibit tibi.

DO. Ita velim quidem hercle. TO. Optata ut eveniant operam addito.

Nihil adhuc peccavit etiam. DO. Ubi tu nata es? VI. Ut mihi

mater dixit, in culina, in angulo ad laevam manum.

TO. Haec erit tibi fausta meretrix: natast in calido loco,

ubi rerum omnium bonarum copiast saepissuma.

Tactus lenost; qui rogaret ubi nata esset diceret,

lepide lusit. DO. At ego patriam te rogo quae sit tua.

VI. Quae mihi sit, nisi haec ubi nunc sum? DO. At ego illam quaero quae fuit.

VI. Omne ego pro nihilo esse duco quod fuit, quando fuit:

tamquam hominem, quando animam ecflavit, quid eum quaeras quid fuit?

TO. Ita me di bene ament, sapienter! Atque eo miseret tamen.

Sed tamen, virgo, quae patriast tua, age me actutum expedi.

Quid taces? VI. Dico equidem: quando hic servio, haec patriast mea.

TO. Iam de istoc rogare omitte (non vides nolle eloqui?)

ne suarum se miseriarum in memoriam inducas. DO. Quid est?

Captusne est pater? I. Non captus, sed quod habuit [id] perdidit.

TO. Hic erit bono genere nata: nihil scit nisi verum loqui.

DO. Quis fuit? Dic nomen. VI. Quid illum miserum memorem qui fuit?

Nunc et illum Miserum et me Miseram aequom est nominarier.

DO. Quoiusmodi | is in populo habitust? VI. Nemo quisquam acceptior:

servi liberique amabant. TO. Hominem miserum praedicas,

quom et ipsus prope perditust et benevolentis perdidit.

DO. Emam, opinor. TO. Etiam `opinor`? Summo genere esse arbitror;

divitias tu ex istac facies. DO. Ita di faxint! TO. Eme modo.

VI. Iam hoc tibi dico: actutum ecastor meu' pater, ubi me sciet

veniisse, ipse aderit et me aps te redimet. TO. Quid nunc? DO. Quid est?

TO. Audin quid ait? VI. Nam etsi res sunt fractae, amici sunt tamen.

DO. Ne sis plora; libera eris actutum, si crebro cades.

Vin mea esse? VI. Dum quidem ne nimi' diu tua sim, volo.

TO. Satin ut meminit libertatis? Dabit haec tibi grandis bolos.

Age si quid agis. Ego ad hunc redeo. Sequere. Redduco hanc tibi.

DO. Adulescens, vin vendere istanc? SA. Magi' lubet quam perdere.

DO. Tum tu pauca in verba confer: qui datur, tanti indica.

SA. Faciam ita ut te velle video, ut emas. Habe centum minis.

DO. Nimiumst. SA. Octoginta. DO. Nimiumst. SA. Nummus abesse hinc non potest,

quod nunc dicam. DO. Quid id est ergo? Eloquere actutum atque indica.

SA. Tuo periclo sexaginta haec datur minis.

DO. Toxile, quid ago? TO. Di deaeque te agitant irati, scelus,

qui hanc non properes destinare. DO. Habeto. TO. Abi, argentum ecfer huc.

Non edepol minis trecentis carast. Fecisti lucri.

DO. * * ‹habeto›. TO. Eu! Praedatu's probe.

SA. Heus tu, etiam pro vestimentis huc decem accedant minae.

DO. Apscedent enim, non accedent. TO. Tace sis, non tu illum vides

quaerere ansam, infectum ut faciat? Abin atque argentum petis?

* * atque ut dignust perit.

DO. Heus tu serva istum. TO. Quin tu is intro? DO. Abeo atque argentum adfero. -

TOXILUS VIRGO SAGARISTIO

TO. Edepol dedisti, virgo, operam adlaudabilem,

probam et sapientem et sobriam. VI. Si quid bonis

boni fit, esse id et gratum solet.

TO. Audin tu, Persa? Ubi argentum ab hoc acceperis,

simulato quasi eas prosum in navem. SA. Ne doce.

TO. Per angiportum rusum te ad me recipito

illac per hortum. SA. Quod futurum est praedicas.

TO. At ne cum argento protinam permittas domum,

moneo, te. SA. Quod te dignumst, me dignum esse vis?

TO. Tace, parce voci: praeda progreditur foras.

DORDALUS SAGARISTIO TOXILUS

DO. Probae hic argenti sunt sexaginta minae,

duobus nummis minus est. SA. Quid ei nummi sciunt?

DO. Cruminam hanc emere aut facere uti remigret domum.

SA. Ne non sat esses leno, id metuebas miser,

inpure, avare, ne crumillam amitteres?

TO. Sine, quaeso. Quando lenost, nihil mirum facit.

DO. Lucro faciundo ego auspicavi in hunc diem:

nil mihi tam parvist quin me id pigeat perdere.

Age, accipe hoc sis. SA. Hunc in collum, nisi piget,

impone. DO. Vero fiat. SA. Numquid ceterum

me voltis? TO. Quid tam properas? SA. Ita negotiumst:

mandatae quae sunt, volo deferre epistulas;

geminum autem frater servire audivi hic meum,

eum ego ut requiram | atque uti redimam volo.

TO. Atque edepol tu me commonuisti | hau male.

Videor vidisse hic forma persimilem tui,

eadem statura. SA. Quippe qui frater siet.

DO. Quid est tibi nomen? TO. * quod ad te attinet.

DO. Quid attinet non scire? SA. Ausculta ergo, ut scias:

Vaniloquidorus Virginesuendonides

Nugiepiloquides Argentumextenebronides

Tedigniloquides Nugides Palponides

Quodsemelarripides Numquameripides. Em tibi!

DO. Eu hercle! Nomen multimodis scriptumst tuom.

SA. Ita sunt Persarum mores, longa nomina,

contortiplicata habemus. Numquid ceterum

voltis? DO. Vale. SA. Et vos, nam animus iam in navist mihi.

TO. Cras ires potius, hodie hic cenares. SA. Vale. -

TOXILUS DORDALUS VIRGO SATURIO SAGARISTIO

TO. Postquam illic abiit, dicere hic quidvis licet.

Ne hic tibi dies inluxit lucrificabilis;

nam non emisti hanc, verum fecisti lucri.

DO. Ille quidem iam scit quid negoti gesserit,

qui mihi furtivam meo periclo vendidit,

argentum accepit, abiit. Qui ego nunc scio

an iam adseratur haec manu? Quo illum sequar?

In Persas? Nugas! TO. Credidi gratum fore

beneficium meum apud te. DO. Immo equidem gratiam

tibi, Toxile, habeo; nam te sensi sedulo

mihi dare bonam operam. TO. Tibin ego? Immo sedulo.

DO. Attat! Oblitus sum intus edicere

quae volui edicta. Adserva hanc. - TO. Salvast haec quidem.

VI. Pater nunc cessat. TO. Quid si admoneam? VI. Tempus est.

TO. Heus, Saturio, exi. Nunc est illa occasio

inimicum ulcisci. SA. Ecce me. Numquid moror?

TO. Age, illuc apscede procul e conspectu, tace;

ubi cum lenone me videbis conloqui,

tum turbam facito. SAT. Dictum sapienti sat est.

TO. Tunc, quando abiero - SAT. Quin taces? Scio quid velis.

DORDALUS TOXILUS

DO. Transcidi loris omnis adveniens domi,

ita mihi supellex squalet atque aedes meae.

TO. Redis tu tandem? DO. Redeo. TO. Ne ego hodie tibi

bona multa feci. DO. Fateor, habeo gratiam.

TO. Num quippiam aliud me vis? DO. Ut bene sit tibi.

TO. Pol istuc quidem omen iam ego usurpabo domi,

nam iam inclinabo me cum liberta tua.

SATURIO VIRGO DORDALUS

SAT. Nisi ego illum hominem perdo, perii. Atque optume

eccum ipsum ante aedes. VI. Salve multum, mi pater.

SA. Salve, mea gnata. DO. Ei! Persa me pessum dedit.

VI. Pater hic meus est. DO. Hem, quid? Pater? Perii oppido!

Quid ego iere cesso infelix lamentarier

minas sexaginta? SAT. Ego pol te faciam, scelus,

te quoque etiam ipsum ut lamenteris. DO. Occidi!

SAT. Age ambula in ius, leno. DO. Quid me in ius vocas?

SAT. Illi apud praetorem dicam. Sed ego in ius voco.

DO. Nonne antestaris? SAT. Tuan ego caussa, carnufex,

quoiquam mortali libero auris atteram,

qui hic commercaris civis homines liberos?

DO. Sine dicam. SAT. Nolo. DO. Audi. SAT. Surdus sum. Ambula.

Sequere hac, scelesta feles virginaria.

Sequere hac, mea gnata, me usque ad praetorem. - VI. Sequor. -

ACTUS V

TOXILUS LEMNISELENIS SAGARISTIO

TO. Hostibu' victis, civibu' salvis, re placida, pacibu' perfectis,

bello exstincto, re bene gesta, integro exercitu et praesidiis,

quom bene nos, Iuppiter, iuvisti, dique alii omnes caelipotentes,

eas vobis gratis habeo atque ago, quia probe sum ultus meum inimicum.

Nunc ob eam rem inter participes dividam praedam et participabo.

Ite foras: hic volo ante ostium et ianuam

meos participes bene accipere.

Statuite hic lectulos, ponite hic quae adsolent.

Hic statui volo primum † aquilam †,

unde ego omnis hilaros, ludentis, laetificantis faciam ut fiant,

quorum opera mihi facilia factu facta haec sunt quae volui ecfieri.

Nam inprobus est homo qui beneficium scit accipere et reddere nescit.

E. Toxile mi, qur ego sine te sum, qur tu autem sine med es? TO. Agedum

ergo accede ad me atque amplectere sis. LE. Ego vero. TO. Oh, nil hoc magi' dulcest.

Sed, amabo, oculus meu', quin lectis nos actutum commendamus?

LE. Omnia quae tu vis, ea cupio.

TO. Mutua fiunt a me. Age, age, age ergo,

tu Sagaristio, accumbe in summo.

SA. Nil ego moror: cedo parem, quem pepigi.

TO. Temperi. SA. Mihi istuc temperi serost. TO. Hoc age, accumbe. Hunc diem suavem

meum natalem agitemus amoenum.

Date aquam manibus, apponite mensam.

Do hanc tibi florentem florenti. Tu hic eri' dictatrix nobis.

LE. Age, puere,

ab summo septenis cyathis committe hos ludos.

Move manus, propera.

TO. Paegnium, tarde cyathos mihi das;

cedo sane. Bene mihi, bene vobis, bene meae amicae,

optatus hic mi

dies datus hodiest ab dis, quia te licet liberam me amplecti.

LE. Tua factum opera. TO. Bene omnibu' nobis.

Hoc mea manu' tuae poclum donat, ut amantem amanti

decet. LE. Cedo. TO. Accipe. LE. Bene

ei qui invidet me et ei qui hoc gaudet.

DORDALUS TOXILUS SAGARISTIO PAEGNIUM LEMNISELENIS

DO. Qui sunt, qui erunt quique fuerunt quique futuri sunt posthac,

solus ego omnibus antideo facile, miserrumus hominum ut vivam.

Perii, interii! Pessumus hic mi dies hodie inluxit corruptor,

ita me Toxilu' perfabricavit itaque meam rem divexavit.

Vehiclum argenti miser eieci, amisi, neque quam ob rem eieci, habeo.

Qui illum Persam atque omnis Persas atque etiam omnis personas

male di omnes perdant! Ita misero Toxilus haec mihi concivit.

Quia ei fidem non habui argenti, eo mihi eas machinas molitust:

quem pol ego ut non in cruciatum atque in compedis cogam, si vivam!

Siquidem huc umquam eru' redierit eiius, quod spero - sed quid ego aspicio?

Hoc vide, quae haec fabulast? Pol hic quidem potant. Adgrediar. O bone vir,

salveto, et tu, bona liberta. TO. Dordalus hicquidemst. SA. Quin iube adire.

TO. Adi, si lubet. SA. Agite, adplaudamus. TO. Dordale, homo lepidissume, salve.

Locus hic tuos est, hic accumbe. Ferte aquam pedibus. Praeben tu puere?

DO. Ne sis me uno digito attigeris, ne te ad terram, scelus, adfligam.

PA. At tibi ego hoc continuo cyatho oculum excutiam tuom.

DO. Quid ais, crux, stimulorum tritor? Quomodo me hodie vorsavisti,

ut me in tricas coniecisti, quomodo de Persa manu' mi aditast?

TO. Iurgium hinc auferas, si sapias.

DO. At, bona liberta, haec scivisti et me celavisti? LE. Stultitiast,

quoi bene esse licet, eum praevorti

litibu'. Posterius istaec te

magi' par agerest.

DO. Uritur cor mi.

TO. Da illi cantharum, exstingue ignem, si

cor uritur, caput ne ardescat.

DO. Ludos me facitis, intellego.

TO. Vin cinaedum novom tibi dari, Paegnium?

Quin elude, ut soles, quando liber locust hic.

Hui, babae! Basilice et intulisti et facete.

PA. Decet me facetum esse et hunc inridere

lenonem lubidost, quando dignus ‹es›t.

TO. Perge ut coeperas. PA. Hoc, leno, tibi.

DO. Perii! Perculit me prope. PA. Em, serva rusum.

DO. Delude, ut lubet, erus dum hinc abest.

PA. Viden ut tuis dictis pareo?

Sed quin tu meis contra item dictis servis

atque hoc quod tibi suadeo faci'? DO. Quid est id?

PA. Restim tu tibi cape crassam ac suspende te.

DO. Cave sis me attigas, ne tibi hoc scipione

malum magnum dem. PA. Tu utere, te condono.

TO. Iam iam, Paegnium, da pausam.

DO. Ego pol vos eradicabo. PA. At te ille, qui supra nos habitat,

qui tibi male volt maleque faciet. Non hi dicunt, verum ego.

TO. Age, circumfer mulsum, bibere da usque plenis cantharis.

Iam diu factum est, postquam bibimus; nimi' diu sicci sumus.

DO. Di faciant ut id bibatis quod vos numquam transeat.

SA. Nequeo, leno, quin tibi saltem staticulum olim quem Hegea

faciebat. Vide vero, si tibi sati' placet. TO. Me quoque volo

reddere Diodorus quem olim faciebat in Ionia.

DO. Malum ego vobis dabo, ni[si] abitis. SA. Etiam muttis, inpudens?

Iam ego tibi, si me inritassis, Persam adducam denuo.

DO. Iam taceo hercle. Ac tu Persa es, qui me usque admutila[vi]sti ad cutem.

TO. Tace, stulte: hic eius geminus frater. DO. Hicinest? TO. Ac geminissumus.

DO. Di deaeque et te et geminum fratrem excrucient! SA. Qui te. Perdidit:

nam ego nihil merui. DO. At enim quod ille meruit, tibi id opsit volo.

TO. Agite sultis, hunc ludificemus. LE. Nisi si dignust, non opust.

Et me hau par est. TO. Credo eo quia non inconciliat, quom te emo.

LE. At tamen non - tamen - TO. Cave ergo sis malo | et sequere me.

Te mihi dicto audientem esse addecet, nam hercle apsque me

foret et me praesidio, hic faceret te prostibilem propediem.

Sed ita pars libertinorum est: nisi patrono qui advorsatust,

nec sati' liber sibi videtur nec sati' frugi nec sat honestus,

ni id ecfecit, ni ei male dixit, ni grato ingratus repertust.

LE. Pol bene facta tua me hortantur tuo ut imperio paream.

TO. Ego sum tibi patronus plane qui huic pro te argentum dedi.

* graphice hunc volo ludificari. LE. Meo ego in loco sedulo curabo.

DO. Certo illi homines mihi nescioquid mali consulunt, quod faciant. SA. Heus vos!

TO. Quid ais? SA. Hicin Dordalus est leno qui hic virgines liberas mercatur?

Hicinest qui fuit quondam fortis? DO. Quae haec res est? Ei! Colapho me icit.

Malum vobis dabo. TO. At tibi nos dedimus dabimusque etiam. DO. Ei! Natis pervellit.

PA. Licet: iam diu saepe sunt expunctae. DO. Loquere tu etiam, frustum pueri?

LE. Patrone mi, i intro, amabo, ad cenam.

DO. Mea Ignavia, tu nunc me inrides?

LE. Quiane te voco, bene ut tibi sit? DO. Nolo mihi bene esse. LE. Ne sit.

TO. Quid iere? Sescenti nummi quid agunt, quas turbas danunt?

DO. Male disperii! Sciunt referre probe inimico gratiam.

SA. Sati' sumpsimu' supplici iam.

DO. Fateor, manus do vobis.

TO. Et post dabis sub furcis.

SA. Abi intro - in crucem. DO. An me hic parum exercitum hisce

habent? TO. Convenisse * te Toxilum.

Mei spectatores, bene valete. Leno periit. CATERVA. Plaudite.