Egressum magna me accepit Aricia Roma
hospitio modico; rhetor comes Heliodorus,
Graecorum longe doctissimus; inde Forum Appi
differtum nautis cauponibus atque malignis.
Hoc iter ignavi divisimus, altius ac nos
praecinctis unum: minus est gravis Appia tardis.
Hic ego propter aquam, quod erat deterrima, ventri
indico bellum, cenantis haud animo aequo
exspectans comites. Iam nox inducere terris
umbras et caelo diffundere signa parabat:
tum pueri nautis, pueris convicia nautae
ingerere: "Huc adpelle"; "Trecentos inseris"; "Ohe,
iam satis est." Dum aes exigitur, dum mula ligatur,
tota abit hora. Mali culices ranaeque palustres
avertunt somnos; absentem cantat amicam
multa prolutus vappa nauta atque viator
incipit ac missae pastum retinacula mulae
nauta piger saxo religat stertitque supinus.
Iamque dies aderat, nil cum procedere lintrem
sentimus, donec cerebrosus prosilit unus
ac mulae nautaeque caput lumbosque saligno
fuste dolat: quarta vix demum exponimur hora.
Ora manusque tua lavimus, Feronia, lympha.
Milia tum pransi tria repimus atque subimus
impositum saxis late candentibus Anxur.
Huc venturus erat Maecenas optimus atque
Cocceius, missi magnis de rebus uterque
legati, aversos soliti conponere amicos.
Hic oculis ego nigra meis collyria lippus
inlinere; interea Maecenas advenit atque
Cocceius, Capitoque simul Fonteius, ad unguem
factus homo, Antoni non ut magis alter amicus.
Fundos Aufidio Lusco praetore libenter
linquimus, insani ridentes praemia scribae,
praetextam et latum clavum prunaeque vatillum.
In Mamurrarum lassi deinde urbe manemus,
Murena praebente domum, Capitone culinam.
Postea lux oritur, multo gratissima; namque
Plotius et Varius Sinuessae Vergiliusque
occurrunt, animae qualis neque candidiores
terra tulit neque quis me sit devinctior alter.
O qui complexus et gaudia quanta fuerunt!
Nil ego contulerim iucundo sanus amico.
Proxuma Campano ponti quae villula tectum
praebuit et parochi quae debent ligna salemque.
Hinc muli Capuae clitellas tempore ponunt.
Lusum it Maecenas, dormitum ego Vergiliusque;
namque pila lippis inimicum et ludere crudis.
Hinc nos Coccei recipit plenissima villa,
quae super est Caudi cauponas. Nunc mihi paucis
Sarmenti scurrae pugnam Messique Cicirri,
Musa, velim memores, et quo patre natus uterque
contulerit litis. Messi clarum genus Osci;
Sarmenti domina exstat; ab his maioribus orti
ad pugnam venere. Prior Sarmentus: "Equi te
esse feri similem dico." Ridemus, et ipse
Messius: "Accipio," caput et movet. "O tua cornu
ni foret exsecto frons" inquit, "quid faceres, cum
sic mutilus minitaris?" at illi foeda cicatrix
saetosam laevi frontem turpaverat oris.
Campanum in morbum, in faciem permulta iocatus,
pastorem saltaret uti Cyclopa rogabat;
nil illi larva aut tragicis opus esse cothurnis.
Multa Cicirrus ad haec. Donasset iamne catenam
ex voto Laribus, quaerebat; scriba quod esset,
nilo deterius dominae ius esse; rogabat
denique cur umquam fugisset, cui satis una
farris libra foret, gracili sic tamque pusillo.
Prorsus iucunde cenam producimus illam.
Tendimus hinc recta Beneventum, ubi sedulus hospes
paene macros arsit dum turdos versat in igni;
nam vaga per veterem dilapso flamma culinam
Volcano summum properabat lambere tectum.
Convivas avidos cenam servosque timentis
tum rapere atque omnis restinguere velle videres.
Incipit ex illo montis Apulia notos
ostentare mihi, quos torret Atabulus et quos
nunquam erepsemus, nisi nos vicina Trivici
villa recepisset lacrimoso non sine fumo,
udos cum foliis ramos urente camino.
Hic ego mendacem stultissimus usque puellam
ad mediam noctem exspecto; somnus tamen aufert
intentum Veneri; tum immundo somnia visu
nocturnam vestem maculant ventremque supinum.
Quattuor hinc rapimur viginti et milia raedis,
mansuri oppidulo, quod versu dicere non est,
signis perfacile est; venit vilissima rerum
hic aqua, sed plane longe pulcherrimus, ultra
callidus ut soleat umeris portare viator.
Nam Canusi lapidosus, aquae non ditior urna
qui locus a forti Diomede est conditus olim.
Flentibus hinc Varius discedit maestus amicis.
Inde Rubos fessi pervenimus, utpote longum
carpentes iter et factum corruptius imbri.
Postera tempestas melior, via peior ad usque
Bari moenia piscosi. Dein Gnatia lymphis
iratis exstructa dedit risusque iocosque,
dum flamma sine tura liquescere limine sacro
persuadere cupit. Credat Iudaeus Apella,
non ego; namque deos didici securum agere aevom,
nec, siquid miri faciat natura, deos id
tristis ex alto caeli demittere tecto.
Brundisium longae finis chartaeque viaeque est.
Ēgrēssūm māgnā me āccēpĭt Ărīcĭă Rōmā
hōspĭtĭō mŏdĭcō; rhētōr cŏmĕs Hēlĭŏdōrūs,
Graēcōrūm lōngē dōctīssĭmŭs; īndĕ Fŏrum Āppī
dīffērtūm naūtīs caūpōnĭbŭs ātquĕ mălīgnīs.
Hōc ĭtĕr īgnāvī dīvīsĭmŭs, āltĭŭs āc nōs
praēcīnctīs ūnūm: mĭnŭs ēst grăvĭs Āppĭă tārdīs.
Hīc ĕgŏ prōptĕr ăquām, quŏd ĕrāt dētērrĭmă, vēntrī
īndīcō bēllūm, cēnāntīs haūd ănĭmo aēquō
ēxspēctāns cŏmĭtēs. Iām nōx īndūcĕrĕ tērrīs
ūmbrās ēt caēlō dīffūndĕrĕ sīgnă părābāt:
tūm pŭĕrī naūtīs, pŭĕrīs cōnvīcĭă naūtaē
īngĕrĕre: "Hūc ādpēllĕ"; "Trĕcēntōs īnsĕrĭs"; "Ōhē,
iām sătĭs ēst." Dum aēs ēxĭgĭtūr, dūm mūlă lĭgātūr,
tōta ăbĭt hōră. Mălī cŭlĭcēs rānaēquĕ pălūstrēs
āvērtūnt sōmnōs; ābsēntēm cāntăt ămīcām
mūltā prōlūtūs vāppā naūta ātquĕ vĭātōr
īncĭpĭt āc mīssaē pāstūm rĕtĭnācŭlă mūlaē
naūtă pĭgēr sāxō rĕlĭgāt stērtītquĕ sŭpīnūs.
Iāmquĕ dĭēs ădĕrāt, nīl cūm prōcēdĕrĕ līntrēm
sēntīmūs, dōnēc cĕrĕbrōsūs prōsĭlĭt ūnūs
āc mūlaē naūtaēquĕ căpūt lūmbōsquĕ sălīgnō
fūstĕ dŏlāt: quārtā vīx dēmum ēxpōnĭmŭr hōrā.
Ōră mănūsquĕ tŭā lăvĭmūs, Fērōnĭă, lŷmphā.
Mīlĭă tūm prānsī trĭă rēpĭmŭs ātquĕ sŭbīmūs
īmpŏsĭtūm sāxīs lātē cāndēntĭbŭs Ānxūr.
Hūc vēntūrŭs ĕrāt Maēcēnās ōptĭmŭs ātquĕ
Cōccĕĭūs, mīssī māgnīs dē rēbŭs ŭtērquĕ
lēgāti, āvērsōs sŏlĭtī cōnpōnĕre ămīcōs.
Hīc ŏcŭlīs ĕgŏ nīgră mĕīs cōllŷrĭă līppūs
īnlĭnĕre; īntĕrĕā Maēcēnās ādvĕnĭt ātquĕ
Cōccĕīūs, Căpĭtōquĕ sĭmūl Fōntēiŭs, ăd ūnguēm
fāctŭs hŏmo, Āntōnī nōn ūt măgĭs āltĕr ămīcūs.
Fūndōs Aūfĭdĭō Lūscō praētōrĕ lĭbēntēr
līnquĭmŭs, īnsānī rīdēntēs praēmĭă scrībaē,
praētēxtam ēt lātūm clāvūm prūnaēquĕ vătīllūm.
Īn Māmūrrārūm lāssī deīnde ūrbĕ mănēmūs,
Mūrēnā praēbēntĕ dŏmūm, Căpĭtōnĕ cŭlīnām.
Pōstĕă lūx ŏrĭtūr, mūltō grātīssĭmă; nāmquĕ
Plōtĭŭs ēt Vărĭūs Sĭnŭēssaē Vērgĭlĭūsquĕ
ōccūrrūnt, ănĭmaē quālīs nĕquĕ cāndĭdĭōrēs
tērră tŭlīt nĕquĕ quīs mē sīt dēvīnctĭŏr āltēr.
Ō quī cōmplēxūs ēt gaūdĭă quāntă fŭērūnt!
Nīl ĕgŏ cōntŭlĕrīm iūcūndō sānŭs ămīcō.
Prōxŭmă Cāmpānō pōntī quaē vīllŭlă tēctūm
praēbŭĭt ēt părŏchī quaē dēbēnt līgnă sălēmquĕ.
Hīnc mūlī Căpŭaē clītēllās tēmpŏrĕ pōnūnt.
Lūsum īt Maēcēnās, dōrmītum ĕgŏ Vērgĭlĭūsquĕ;
nāmquĕ pĭlā līppīs ĭnĭmīcum ēt lūdĕrĕ crūdīs.
Hīnc nōs Cōccēī rĕcĭpīt plēnīssĭmă vīllă,
quaē sŭpĕr ēst Caūdī caūpōnās. Nūnc mĭhĭ paūcīs
Sārmēntī scūrraē pūgnām Mēssīquĕ Cĭcīrrī,
Mūsă, vĕlīm mĕmŏrēs, ēt quō pătrĕ nātŭs ŭtērquĕ
cōntŭlĕrīt lītīs. Mēssī clārūm gĕnŭs Ōscī;
Sārmēntī dŏmĭna ēxstăt; ăb hīs māiōrĭbŭs ōrtī
ād pūgnām vēnērĕ. Prĭōr Sārmēntŭs: "Ĕquī tē
ēssĕ fĕrī sĭmĭlēm dīcō." Rīdēmŭs, ĕt īpsĕ
Mēssĭŭs: "Āccĭpĭō," căpŭt ēt mŏvĕt. "Ō tŭă cōrnū
nī fŏrĕt ēxsēctō frōns" īnquīt, "quīd făcĕrēs, cūm
sīc mŭtĭlūs mĭnĭtārĭs?" ăt īllī foēdă cĭcātrīx
saētōsām laēvī frōntēm tūrpāvĕrăt ōrīs.
Cāmpānum īn mōrbum, īn făcĭēm pērmūltă iŏcātūs,
pāstōrēm sāltārĕt ŭtī Cŷclōpă rŏgābāt;
nīl īllī lārva aūt trăgĭcīs ŏpŭs ēssĕ cŏthūrnīs.
Mūltă Cĭcīrrŭs ăd haēc. Dōnāssēt iāmnĕ cătēnām
ēx vōtō Lărĭbūs, quaērēbāt; scrībă quŏd ēssēt,
nīlō dētĕrĭūs dŏmĭnaē iūs ēssĕ; rŏgābāt
dēnĭquĕ cūr ūmquām fūgīssēt, cuī sătĭs ūnă
fārrīs lībră fŏrēt, grăcĭlī sīc tāmquĕ pŭsīllō.
Prōrsūs iūcūndē cēnām prōdūcĭmŭs īllām.
Tēndĭmŭs hīnc rēctā Bĕnĕvēntum, ŭbĭ sēdŭlŭs hōspēs
paēnĕ măcrōs ārsīt dūm tūrdōs vērsăt ĭn īgnī;
nām văgă pēr vĕtĕrēm dīlāpsō flāmmă cŭlīnām
Vōlcānō sūmmūm prŏpĕrābāt lāmbĕrĕ tēctūm.
Cōnvīvās ăvĭdōs cēnām sērvōsquĕ tĭmēntīs
tūm răpĕre ātque ōmnīs rēstīnguĕrĕ vēllĕ vĭdērēs.
Īncĭpĭt ēx īllō mōntīs Āpūlĭă nōtōs
ōstēntārĕ mĭhī, quōs tōrrĕt Ătābŭlŭs ēt quōs
nūnquam ērēpsēmūs, nĭsĭ nōs vīcīnă Trĭvīcī
vīllă rĕcēpīssēt lăcrĭmōsō nōn sĭnĕ fūmō,
ūdōs cūm fŏlĭīs rāmōs ūrēntĕ cămīnō.
Hīc ĕgŏ mēndācēm stūltīssĭmŭs ūsquĕ pŭēllām
ād mĕdĭām nōctem ēxspēctō; sōmnūs tămĕn aūfērt
īntēntūm Vĕnĕrī; tum īmmūndō sōmnĭă vīsū
nōctūrnām vēstēm măcŭlānt vēntrēmquĕ sŭpīnūm.
Quāttŭŏr hīnc răpĭmūr vīgīnti ēt mīlĭă raēdīs,
mānsūri ōppĭdŭlō, quōd vērsū dīcĕrĕ nōn ēst,
sīgnīs pērfăcĭle ēst; vēnīt vīlīssĭmă rērūm
hīc ăquă, sēd plānē lōngē pūlchērrĭmŭs, ūltrā
cāllĭdŭs ūt sŏlĕāt ŭmĕrīs pōrtārĕ vĭātōr.
Nām Cănŭsī lăpĭdōsŭs, ăquaē nōn dītĭŏr ūrnā
quī lŏcŭs ā fōrtī Dĭŏmēde ēst cōndĭtŭs ōlīm.
Flēntĭbŭs hīnc Vărĭūs dīscēdīt maēstŭs ămīcīs.
Īndĕ Rŭbōs fēssī pērvēnĭmŭs, ūtpŏtĕ lōngūm
cārpēntēs ĭtĕr ēt fāctūm cōrrūptĭŭs īmbrī.
Pōstĕră tēmpēstās mĕlĭōr, vĭă pēiŏr ăd ūsquĕ
Bārī moēnĭă pīscōsī. Deīn Gnātĭă lŷmphīs
īrātīs ēxstrūctă dĕdīt rīsūsquĕ iŏcōsquĕ,
dūm flāmmā sĭnĕ tūră lĭquēscĕrĕ līmĭnĕ sācrō
pērsuādērĕ cŭpīt. Crēdāt Iūdaēŭs Ăpēllă,
nōn ĕgŏ; nāmquĕ dĕōs dĭdĭcī sēcūrum ăgĕre aēvōm,
nēc, sīquīd mīrī făcĭāt nātūră, dĕōs īd
trīstīs ēx āltō caēlī dēmīttĕrĕ tēctō.
Brūndĭsĭūm lōngaē fīnīs chārtaēquĕ vĭaēque ēst.