PERSONAE

OEDIPVS

IOCASTA

CREO

TIRESIA

MANTO

SENEX CORINTHIVS

PHORBAS

NVNTIVS

CHORVS

SCAENA THEBIS

OEDIPVS

Iam nocte Titan dubius expulsa redit

et nube maestum squalida exoritur iubar,

lumenque flamma triste luctifica gerens

prospiciet auida peste solatas domos,

stragemque quam nox fecit ostendet dies.

Quisquamne regno gaudet? O fallax bonum,

quantum malorum fronte quam blanda tegis!

Vt alta uentos semper excipiunt iuga

rupemque saxis uasta dirimentem freta

quamuis quieti uerberat fluctus maris,

imperia sic excelsa Fortunae obiacent.

Quam bene parentis sceptra Polybi fugeram!

curis solutus exul, intrepidus uagans

(caelum deosque testor) in regnum incidi;

infanda timeo: ne mea genitor manu

perimatur; hoc me Delphicae laurus monent,

aliudque nobis maius indicunt scelus.

Est maius aliquod patre mactato nefas?

Pro misera pietas (eloqui fatum pudet),

thalamos parentis Phoebus et diros toros

gnato minatur impia incestos face.

Hic me paternis expulit regnis timor,

hoc ego penates profugus excessi meos:

parum ipse fidens mihimet in tuto tua,

natura, posui iura. Cum magna horreas,

quod posse fieri non putes metuas tamen:

cuncta expauesco meque non credo mihi.

Iam iam aliquid in nos fata moliri parant.

nam quid rear quod ista Cadmeae lues

infesta genti strage tam late edita

mihi parcit uni? Cui reseruamur malo?

Inter ruinas urbis et semper nouis

deflenda lacrimis funera ac populi struem

incolumis asto - scilicet Phoebi reus.

Sperare poteras sceleribus tantis dari

regnum salubre? Fecimus caelum nocens.

Non aura gelido lenis afflatu fouet

anhela flammis corda, non Zephyri leues

spirant, sed ignes auget aestiferi canis

Titan, leonis terga Nemeaei premens.

Deseruit amnes umor atque herbas color

aretque Dirce, tenuis Ismenos fluit

et tinguit inopi nuda uix unda uada.

Obscura caelo labitur Phoebi soror,

tristisque mundus nubilo pallet nouo.

Nullum serenis noctibus sidus micat,

sed grauis et ater incubat terris uapor:

obtexit arces caelitum ac summas domos

inferna facies. Denegat fructum Ceres

adulta, et altis flaua cum spicis tremat,

arente culmo sterilis emoritur seges.

Nec ulla pars immunis exitio uacat,

sed omnis aetas pariter et sexus ruit,

iuuenesque senibus iungit et gnatis patres

funesta pestis, una fax thalamos cremat,

fletuque acerbo funera et questu carent.

Quin ipsa tanti peruicax clades mali

siccauit oculos, quodque in extremis solet,

periere lacrimae. Portat hunc aeger parens

supremum ad ignem, mater hunc amens gerit

properatque ut alium repetat in eundem rogum.

Quin luctu in ipso luctus exoritur nouus,

suaeque circa funus exsequiae cadunt.

Tum propria flammis corpora alienis cremant;

diripitur ignis: nullus est miseris pudor.

Non ossa tumuli lecta discreti tegunt:

arsisse satis est - pars quota in cineres abit?

Dest terra tumulis, iam rogos siluae negant.

Non uota, non ars ulla correptos leuat:

cadunt medentes, morbus auxilium trahit.

Adfusus aris supplices tendo manus

matura poscens fata, praecurram ut prior

patriam ruentem neue post omnis cadam

fiamque regni funus extremum mei.

O saeua nimium numina, o fatum graue!

Negatur uni nempe in hoc populo mihi

mors tam parata? Sperne letali manu

contacta regna, linque lacrimas, funera,

tabifica caeli uitia quae tecum inuehis

infaustus hospes, profuge iamdudum ocius -

uel ad parentes.

IOCASTA

Quid iuuat, coniunx, mala

grauare questu? Regium hoc ipsum reor:

aduersa capere, quoque sit dubius magis

status et cadentis imperi moles labet,

hoc stare certo pressius fortem gradu:

haud est uirile terga Fortunae dare.

OE. Abest pauoris crimen ac probrum procul,

uirtusque nostra nescit ignauos metus:

si tela contra stricta, si uis horrida

Mauortis in me rueret - aduersus feros

audax Gigantas obuias ferrem manus.

Nec Sphinga caecis uerba nectentem modis

fugi: cruentos uatis infandae tuli

rictus et albens ossibus sparsis solum;

cumque e superna rupe iam praedae imminens

aptaret alas uerbera et caudae mouens

saeui leonis more conciperet minas,

carmen poposci: sonuit horrendum insuper,

crepuere malae, saxaque impatiens morae

reuulsit unguis uiscera exspectans mea;

nodosa sortis uerba et implexos dolos

ac triste carmen alitis solui ferae.

Quid sera mortis uota nunc demens facis?

licuit perire. Laudis hoc pretium tibi

sceptrum et peremptae Sphingis haec merces datur.

Ille, ille dirus callidi monstri cinis

in nos rebellat, illa nunc Thebas lues

perempta perdit. Vna iam superest salus,

si quam salutis Phoebus ostendat uiam.

CHORVS

Occidis, Cadmi generosa proles,

urbe cum tota; uiduas colonis

respicis terras, miseranda Thebe.

Carpitur leto tuus ille, Bacche,

miles, extremos comes usque ad Indos,

ausus Eois equitare campis

figere et mundo tua signa primo:

cinnami siluis Arabas beatos

uidit et uersas equitis sagittas,

terga fallacis metuenda Parthi;

litus intrauit pelagi rubentis:

promit hinc ortus aperitque lucem

Phoebus et flamma propiore nudos

inficit Indos.

Stirpis inuictae genus interimus,

labimur saeuo rapiente fato;

ducitur semper noua pompa Morti:

longus ad manes properatur ordo

agminis maesti, seriesque tristis

haeret et turbae tumulos petenti

non satis septem patuere portae.

Stat grauis strages premiturque iuncto

funere funus.

Prima uis tardas tetigit bidentes:

laniger pingues male carpsit herbas;

colla tacturus steterat sacerdos:

dum manus certum parat alta uulnus,

aureo taurus rutilante cornu

labitur segnis; patuit sub ictu

ponderis uasti resoluta ceruix:

nec cruor, ferrum maculauit atra

turpis e plaga sanies profusa.

Segnior cursu sonipes in ipso

concidit gyro dominumque prono

prodidit armo.

Incubant agris pecudes relictae;

taurus armento pereunte marcet:

deficit pastor grege deminuto

tabidos inter moriens iuuencos.

Non lupos cerui metuunt rapaces,

cessat irati fremitus leonis,

nulla uillosis feritas in ursis;

perdidit pestem latebrosa serpens:

aret et sicco moritur ueneno.

Non silua sua decorata coma

fundit opacis montibus umbras,

non rura uirent ubere glebae,

non plena suo uitis Iaccho

bracchia curuat:

omnia nostrum sensere malum.

Rupere Erebi claustra profundi

turba sororum face Tartarea

Phlegethonque sua motam ripa

miscuit undis Styga Sidoniis.

Mors atra auidos oris hiatus

pandit et omnis explicat alas;

quique capaci turbida cumba

flumina seruat

durus senio nauita crudo,

uix assiduo bracchia conto

lassata refert,

fessus turbam uectare nouam.

Quin Taenarii uincula ferri

rupisse canem fama et nostris

errare locis, mugisse solum,

uaga per lucos ...

simulacra uirum maiora uiris,

bis Cadmeum niue discussa

tremuisse nemus,

bis turbatam sanguine Dircen,

nocte silenti ...

Amphionios ululasse canes.

O dira noui facies leti

grauior leto:

piger ignauos alligat artus

languor, et aegro rubor in uultu,

maculaeque cutem sparsere leues.

tum uapor ipsam corporis arcem

flammeus urit

multoque genas sanguine tendit,

oculique rigent, resonant aures

stillatque niger naris aduncae

cruor et uenas rumpit hiantes;

intima creber uiscera quassat

gemitus stridens

et sacer ignis pascitur artus.

Iamque amplexu frigida presso

saxa fatigant;

quos liberior domus elato

custode sinit, petitis fontes

aliturque sitis latice ingesto.

Prostrata iacet turba per aras

oratque mori:

solum hoc faciles tribuere dei.

Delubra petunt, haut ut uoto

numina placent,

sed iuuat ipsos satiare deos.

Quisnam ille propero regiam gressu petit?

adestne clarus sanguine ac factis Creo

an aeger animus falsa pro ueris uidet?

adest petitus omnibus uotis Creo.

OEDIPVS

Horrore quatior, fata quo uergant timens,

trepidumque gemino pectus affectu labat:

ubi laeta duris mixta in ambiguo iacent,

incertus animus scire cum cupiat timet.

Germane nostrae coniugis, fessis opem

si quam reportas, uoce properata edoce.

CREO

Responsa dubia sorte perplexa iacent.

OE. Dubiam salutem qui dat adflictis negat.

CR. Ambage flexa Delphico mos est deo

arcana tegere. OE. Fare, sit dubium licet:

ambigua soli noscere Oedipodae datur.

CR. Caedem expiari regiam exilio deus

et interemptum Laium ulcisci iubet:

non ante caelo lucidus curret dies

haustusque tutos aetheris puri dabit.

OE. Et quis peremptor incluti regis fuit?

Quem memoret ede Phoebus, ut poenas luat.

CR. Sit, precor, dixisse tutum uisu et auditu horrida;

torpor insedit per artus, frigidus sanguis coit.

Vt sacrata templa Phoebi supplici intraui pede

et pias numen precatus rite summisi manus,

gemina Parnasi niualis arx trucem fremitum dedit;

imminens Phoebea laurus tremuit et mouit domum

ac repente sancta fontis lympha Castalii stetit.

Incipit Lethea uates spargere horrentes comas

et pati commota Phoebum; contigit nondum specum,

emicat uasto fragore maior humano sonus:

"mitia Cadmeis remeabunt sidera Thebis,

si profugus Dircen Ismenida liquerit hospes

regis caede nocens, Phoebo iam notus et infans.

Nec tibi longa manent sceleratae gaudia caedis:

tecum bella geres, natis quoque bella relinques,

turpis maternos iterum reuolutus in ortus."

OE. Quod facere monitu caelitum iussus paro,

functi cineribus regis hoc decuit dari,

ne sancta quisquam sceptra uiolaret dolo.

Regi tuenda maxime regum est salus:

quaerit peremptum nemo quem incolumem timet.

CR. Curam perempti maior excussit timor.

OE. Pium prohibuit ullus officium metus?

CR. Prohibent nefandi carminis tristes minae.

OE. Nunc expietur numinum imperio scelus.

Quisquis deorum regna placatus uides:

tu, tu penes quem iura praecipitis poli,

tuque, o sereni maximum mundi decus,

bis sena cursu signa qui uario legis,

qui tarda celeri saecula euoluis rota,

sororque fratri semper occurrens tuo,

noctiuaga Phoebe, quique uentorum potens

aequor per altum caerulos currus agis,

et qui carentis luce disponis domos,

adeste: cuius Laius dextra occidit,

hunc non quieta tecta, non fidi lares,

non hospitalis exulem tellus ferat:

thalamis pudendis doleat et prole impia;

hic et parentem dextera perimat sua,

faciatque (num quid grauius optari potest?)

quidquid ego fugi. Non erit ueniae locus:

per regna iuro quaeque nunc hospes gero

et quae reliqui perque penetrales deos,

per te, pater Neptune, qui fluctu leui

utrimque nostro geminus alludis solo;

et ipse nostris uocibus testis ueni,

fatidica uatis ora Cirrhaeae mouens:

ita molle senium ducat et summum diem

securus alto reddat in solio parens

solasque Merope nouerit Polybi faces,

ut nulla sontem gratia eripiet mihi.

Sed quo nefandum facinus admissum loco est,

memorate: aperto Marte an insidiis iacet?

CR. Frondifera sanctae nemora Castaliae petens

calcauit artis obsitum dumis iter,

trigemina qua se spargit in campos uia.

Secat una gratum Phocidos Baccho solum,

unde altus arua deserit, caelum petens,

clementer acto colle Parnasos biceps;

at una bimaris Sisyphi terras adit

Olenia in arua; tertius trames caua

conualle serpens tangit errantes aquas

gelidumque dirimit amnis Olmii uadum:

hic pace fretum subita praedonum manus

aggressa ferro facinus occultum tulit.

In tempore ipso sorte Phoebea excitus

Tiresia tremulo tardus accelerat genu

comesque Manto luce uiduatum trahens.

OE. Sacrate diuis, proximum Phoebo caput,

responsa solue; fare, quem poenae petant.

TIRESIA

Quod tarda fatu est lingua, quod quaerit moras

haut te quidem, magnanime, mirari addecet:

uisu carenti magna pars ueri patet.

Sed quo uocat me patria, quo Phoebus, sequar:

fata eruantur; si foret uiridis mihi

calidusque sanguis, pectore exciperem deum.

Appellite aris candidum tergo bouem

curuoque numquam colla depressam iugo.

Tu lucis inopem, gnata, genitorem regens

manifesta sacri signa fatidici refer.

MANTO

Opima sanctas uictima ante aras stetit.

TI. In uota superos uoce sollemni uoca

arasque dono turis Eoi exstrue.

MA. Iam tura sacris caelitum ingessi focis.

TI. Quid flamma? Largas iamne comprendit dapes?

MA. Subito refulsit lumine et subito occidit.

TI. Vtrumne clarus ignis et nitidus stetit

rectusque purum uerticem caelo tulit

et summam in auras fusus explicuit comam?

an latera circa serpit incertus uiae

et fluctuante turbidus fumo labat?

MA. Non una facies mobilis flammae fuit:

imbrifera qualis implicat uarios sibi

Iris colores, parte quae magna poli

curuata picto nuntiat nimbos sinu

(quis desit illi quiue sit dubites color),

caerulea fuluis mixta oberrauit notis,

sanguinea rursus; ultima in tenebras abit.

Sed ecce pugnax ignis in partes duas

discedit et se scindit unius sacri

discors fauilla - genitor, horresco intuens:

libata Bacchi dona permutat cruor

ambitque densus regium fumus caput

ipsosque circa spissior uultus sedet

et nube densa sordidam lucem abdidit.

Quid sit, parens, effare. TI. Quid fari queam

inter tumultus mentis attonitae uagus?

Quidnam loquar? Sunt dira, sed in alto mala;

solet ira certis numinum ostendi notis:

quid istud est quod esse prolatum uolunt

iterumque nolunt et truces iras tegunt?

Pudet deos nescioquid. Huc propere admoue

et sparge salsa colla taurorum mola.

placidone uultu sacra et admotas manus

patiuntur? MA. Altum taurus attollens caput

primos ad ortus positus expauit diem

trepidusque uultum obliquat et radios fugit.

TI. Vnone terram uulnere afflicti petunt?

MA. Iuuenca ferro semet opposito induit

et uulnere uno cecidit, at taurus duos

perpessus ictus huc et huc dubius ruit

animamque fessus uix reluctantem exprimit.

TI. Vtrum citatus uulnere angusto micat

an lentus altas irrigat plagas cruor?

MA. Huius per ipsam qua patet pectus uiam

effusus amnis, huius exiguo graues

maculantur ictus imbre; sed uersus retro

per ora multus sanguis atque oculos redit.

TI. Infausta magnos sacra terrores cient.

Sed ede certas uiscerum nobis notas.

MA. Genitor, quid hoc est? Non leui motu, ut solent,

agitata trepidant exta, sed totas manus

quatiunt nouusque prosilit uenis cruor.

Cor marcet aegrum penitus ac mersum latet

liuentque uenae; magna pars fibris abest

et felle nigro tabidum spumat iecur,

ac (semper omen unico imperio graue)

en capita paribus bina consurgunt toris;

sed utrumque caesum tenuis abscondit caput

membrana latebram rebus occultis negans.

Hostile ualido robore insurgit latus

septemque uenas tendit; has omnis retro

prohibens reuerti limes oblicus secat.

Mutatus ordo est, sede nil propria iacet,

sed acta retro cuncta: non animae capax

in parte dextra pulmo sanguineus iacet,

non laeua cordi regio, non molli ambitu

omenta pingues uisceri obtendunt sinus:

natura uersa est; nulla lex utero manet.

Scrutemur, unde tantus hic extis rigor.

Quod hoc nefas? Conceptus innuptae bouis,

nec more solito positus alieno in loco,

implet parentem; membra cum gemitu mouet,

rigore tremulo debiles artus micant;

infecit atras liuidus fibras cruor

temptantque turpes mobilem trunci gradum,

et inane surgit corpus ac sacros petit

cornu ministros; uiscera effugiunt manum.

Neque ista, quae te pepulit, armenti grauis

uox est nec usquam territi resonant greges:

immugit aris ignis et trepidant foci.

OE. Quid ista sacri signa terrifici ferant,

exprome; uoces aure non timida hauriam:

solent suprema facere securos mala.

TI. His inuidebis quibus opem quaeris malis.

OE. Memora quod unum scire caelicolae uolunt,

contaminarit rege quis caeso manus.

TI. Nec alta caeli quae leui pinna secant

nec fibra uiuis rapta pectoribus potest

ciere nomen; alia temptanda est uia:

ipse euocandus noctis aeternae plagis,

emissus Erebo ut caedis auctorem indicet.

Reseranda tellus, Ditis implacabile

numen precandum, populus infernae Stygis

huc extrahendus: ede cui mandes sacrum;

nam te, penes quem summa regnorum, nefas

inuisere umbras. OE. Te, Creo, hic poscit labor,

ad quem secundum regna respiciunt mea.

TI. Dum nos profundae claustra laxamus Stygis,

populare Bacchi laudibus carmen sonet.

CHORVS

Effusam redimite comam nutante corymbo,

mollia Nysaeis armatus bracchia thyrsis,

lucidum caeli decus, huc ades

uotis, quae tibi nobiles

Thebae, Bacche, tuae

palmis supplicibus ferunt.

Huc aduerte fauens uirgineum caput,

uultu sidereo discute nubila

et tristes Erebi minas

auidumque fatum.

Te decet cingi comam floribus uernis,

te caput Tyria cohibere mitra

hederaue mollem

bacifera religare frontem,

spargere effusos sine lege crines,

rursus adducto reuocare nodo,

qualis iratam metuens nouercam

creueras falsos imitatus artus,

crine flauenti simulata uirgo,

lutea uestem retinente zona:

inde tam molles placuere cultus

et sinus laxi fluidumque syrma.

Vidit aurato residere curru

ueste cum longa regere et leones

omnis Eoae plaga uasta terrae,

qui bibit Gangen niueumque quisquis

frangit Araxen.

Te senior turpi sequitur Silenus asello,

turgida pampineis redimitus tempora sertis;

condita lasciui deducunt orgia mystae.

Te Bassaridum comitata cohors

nunc Edono pede pulsauit

sola Pangaeo,

nunc Threicio uertice Pindi;

nunc Cadmeas inter matres

impia maenas

comes Ogygio uenit Iaccho,

nebride sacra praecincta latus.

Tibi commotae pectora matres

fudere comam

thyrsumque leuem uibrante manu

...

iam post laceros Pentheos artus

thyades oestro membra remissae

uelut ignotum uidere nefas.

Ponti regna tenet nitidi matertera Bacchi

Nereidumque choris Cadmeia cingitur Ino;

ius habet in fluctus magni puer aduena ponti,

cognatus Bacchi, numen non uile Palaemon.

Te Tyrrhena, puer, rapuit manus,

et tumidum Nereus posuit mare,

caerula cum pratis mutat freta:

hinc uerno platanus folio uiret

et Phoebo laurus carum nemus;

garrula per ramos auis obstrepit;

uiuaces hederas remus tenet,

summa ligat uitis carchesia.

Idaeus prora fremuit leo,

tigris puppe sedet Gangetica.

Tum pirata freto pauidus natat,

et noua demersos facies habet:

bracchia prima cadunt praedonibus

inlisumque utero pectus coit,

paruula dependet lateri manus,

et dorso fluctum curuo subit,

lunata scindit cauda mare:

et sequitur curuus fugientia

carbasa delphin.

Diuite Pactolos uexit te Lydius unda,

aurea torrenti deducens flumina ripa;

laxauit uictos arcus Geticasque sagittas

lactea Massagetes qui pocula sanguine miscet;

regna securigeri Bacchum sensere Lycurgi,

sensere terrae Zalacum feroces

et quos uicinus Boreas ferit

arua mutantes quasque Maeotis

alluit gentes frigido fluctu

quasque despectat uertice e summo

sidus Arcadium geminumque plaustrum.

Ille dispersos domuit Gelonos,

arma detraxit trucibus puellis:

ore deiecto petiere terram

Thermodontiacae cateruae,

positisque tandem leuibus sagittis

Maenades factae.

Sacer Cithaeron sanguine undauit

Ophioniaque caede;

Proetides siluas petiere, et Argos

praesente Bacchum coluit nouerca.

Naxos Aegaeo redimita ponto

tradidit thalamis uirginem relictam

meliore pensans damna marito:

pumice ex sicco

fluxit Nyctelius latex;

garruli gramen secuere riui,

conbibit dulces humus alta sucos

niueique lactis candidos fontes

et mixta odoro Lesbia cum thymo.

Ducitur magno noua nupta caelo:

sollemne Phoebus

carmen infusis humero capillis

cantat et geminus Cupido

concutit taedas;

telum deposuit Iuppiter igneum

conditque Baccho ueniente fulmen.

Lucida dum current annosi sidera mundi,

Oceanus clausum dum fluctibus ambiet orbem

Lunaque dimissos dum plena recolliget ignes,

dum matutinos praedicet Lucifer ortus

altaque caeruleum dum Nerea nesciet Arctos,

candida formosi uenerabimur ora Lyaei.

OEDIPVS

Etsi ipse uultus flebiles praefert notas,

exprome cuius capite placemus deos.

CREO

Fari iubes tacere quae suadet metus.

OE. Si te ruentes non satis Thebae mouent,

at sceptra moueant lapsa cognatae domus.

CR. Nescisse cupies nosse quae nimium expetis.

OE. Iners malorum remedium ignorantia est.

itane et salutis publicae indicium obrues?

CR. Vbi turpis est medicina, sanari piget.

Audita fare, uel malo domitus graui

quid arma possint regis irati scies.

CR. Odere reges dicta quae dici iubent.

OE. Mitteris Erebo uile pro cunctis caput,

arcana sacri uoce ni retegis tua.

CR. Tacere liceat. Vlla libertas minor

a rege petitur? OE. Saepe uel lingua magis

regi atque regno muta libertas obest.

CR. Vbi non licet tacere, quid cuiquam licet?

OE. Imperia soluit qui tacet iussus loqui.

CR. Coacta uerba placidus accipias precor.

OE. Vlline poena uocis expressae fuit?

CR. Est procul ab urbe lucus ilicibus niger

Dircaea circa uallis inriguae loca.

Cupressus altis exserens siluis caput

uirente semper alligat trunco nemus,

curuosque tendit quercus et putres situ

annosa ramos: huius abrupit latus

edax uetustas; illa, iam fessa cadens

radice, fulta pendet aliena trabe.

...

Amara bacas laurus et tiliae leues

et Paphia myrtus et per immensum mare

motura remos alnus et Phoebo obuia

enode Zephyris pinus opponens latus.

Medio stat ingens arbor atque umbra graui

siluas minores urguet et magno ambitu

diffusa ramos una defendit nemus.

Tristis sub illa, lucis et Phoebi inscius,

restagnat umor frigore aeterno rigens;

limosa pigrum circumit fontem palus.

Huc ut sacerdos intulit senior gradum,

haut est moratus: ...

... praestitit noctem locus.

Tum effossa tellus, et super rapti rogis

iaciuntur ignes. Ipse funesto integit

uates amictu corpus et frondem quatit;

squalente cultu maestus ingreditur senex,

lugubris imos palla perfundit pedes,

mortifera canam taxus adstringit comam.

Nigro bidentes uellere atque atrae boues

antro trahuntur. Flamma praedatur dapes

uiuumque trepidat igne ferali pecus.

Vocat inde manes teque qui manes regis

et obsidentem claustra Lethaei lacus,

carmenque magicum uoluit et rabido minax

decantat ore quidquid aut placat leues

aut cogit umbras; sanguinem libat focis

solidasque pecudes urit et multo specum

saturat cruore; libat et niueum insuper

lactis liquorem, fundit et Bacchum manu

laeua canitque rursus ac terram intuens

grauiore manes uoce et attonita citat.

Latrauit Hecates turba; ter ualles cauae

sonuere maestum, tota succusso solo

pulsata tellus. "Audior" uates ait,

"rata uerba fudi: rumpitur caecum chaos

iterque populis Ditis ad superos datur."

Subsedit omnis silua et erexit comas,

duxere rimas robora et totum nemus

concussit horror, terra se retro dedit

gemuitque penitus: siue temptari abditum

Acheron profundum mente non aequa tulit,

siue ipsa tellus, ut daret functis uiam,

compage rupta sonuit, aut ira furens

triceps catenas Cerberus mouit graues.

Subito dehiscit terra et immenso sinu

laxata patuit - ipse pallentes deos

uidi inter umbras, ipse torpentes lacus

noctemque ueram; gelidus in uenis stetit

haesitque sanguis. Saeua prosiluit cohors

et stetit in armis omne uipereum genus,

fratrum cateruae dente Dircaeo satae.

Tum torua Erinys sonuit et caecus Furor

Horrorque et una quidquid aeternae creant

celantque tenebrae: Luctus auellens comam

aegreque lassum sustinens Morbus caput,

grauis Senectus sibimet et pendens Metus

auidumque populi Pestis Ogygii malum -

nos liquit animus; ipsa quae ritus senis

artesque norat stupuit. Intrepidus parens

audaxque damno conuocat Ditis feri

exsangue uulgus: ilico, ut nebulae leues,

uolitant et auras libero caelo trahunt.

Non tot caducas educat frondes Eryx

nec uere flores Hybla tot medio creat,

cum examen arto nectitur densum globo,

fluctusque non tot frangit Ionium mare,

nec tanta gelidi Strymonis fugiens minas

permutat hiemes ales et caelum secans

tepente Nilo pensat Arctoas niues,

quot ille populos uatis eduxit sonus.

Pauide latebras nemoris umbrosi petunt

animae trementes: primus emergit solo,

dextra ferocem cornibus taurum premens,

Zethus, manuque sustinet laeua chelyn

qui saxa dulci traxit Amphion sono,

interque natos Tantalis tandem suos

tuto superba fert caput fastu graue

et numerat umbras. Peior hac genetrix adest

furibunda Agaue, tota quam sequitur manus

partita regem: sequitur et Bacchas lacer

Pentheus tenetque saeuus etiamnunc minas.

Tandem uocatus saepe pudibundum extulit

caput atque ab omni dissidet turba procul

celatque semet (instat et Stygias preces

geminat sacerdos, donec in apertum efferat

uultus opertos) Laius - fari horreo:

stetit per artus sanguine effuso horridus,

paedore foedo squalidam obtentus comam,

et ore rabido fatur: "O Cadmi effera,

cruore semper laeta cognato domus,

uibrate thyrsos, enthea gnatos manu

lacerate potius - maximum Thebis scelus

maternus amor est. Patria, non ira deum,

sed scelere raperis: non graui flatu tibi

luctificus Auster nec parum pluuio aethere

satiata tellus halitu sicco nocet,

sed rex cruentus, pretia qui saeuae necis

sceptra et nefandos occupat thalamos patris

[inuisa proles: sed tamen peior parens

quam gnatus, utero rursus infausto grauis]

egitque in ortus semet et matri impios

fetus regessit, quique uix mos est feris,

fratres sibi ipse genuit - implicitum malum

magisque monstrum Sphinge perplexum sua.

Te, te cruenta sceptra qui dextra geris,

te pater inultus urbe cum tota petam

et mecum Erinyn pronubam thalami traham,

traham sonantis uerbera, incestam domum

uertam et penates impio Marte obteram.

Proinde pulsum finibus regem ocius

agite exulem quocumque; funesto gradu

solum relinquat: uere florifero uirens

reparabit herbas; spiritus puros dabit

uitalis aura, ueniet et siluis decor;

Letum Luesque, Mors Labor Tabes Dolor,

comitatus illo dignus, excedent simul;

et ipse rapidis gressibus sedes uolet

effugere nostras, sed graues pedibus moras

addam et tenebo: reptet incertus uiae,

baculo senili triste praetemptans iter:

eripite terras, auferam caelum pater."

OE. Et ossa et artus gelidus inuasit tremor:

quidquid timebam facere fecisse arguor -

tori iugalis abnuit Merope nefas

sociata Polybo; sospes absoluit manus

Polybus meas: uterque defendit parens

caedem stuprumque. Quis locus culpae est super?

multo ante Thebae Laium amissum gemunt,

Boeota gressu quam meo tetigi loca.

Falsusne senior an deus Thebis grauis?

Iam iam tenemus callidi socios doli:

mentitur ista praeferens fraudi deos

uates, tibique sceptra despondet mea.

CR. Egone ut sororem regia expelli uelim?

si me fides sacrata cognati laris

non contineret in meo certum statu,

tamen ipsa me fortuna terreret nimis

sollicita semper. Liceat hoc tuto tibi

exuere pondus nec recedentem opprimat:

iam te minore tutior pones loco.

OE. Hortaris etiam, sponte deponam ut mea

tam grauia regna? CR. Suadeam hoc illis ego,

in utrumque quis est liber etiamnunc status:

tibi iam necesse est ferre fortunam tuam.

OE. Certissima est regnare cupienti uia

laudare modica et otium ac somnum loqui;

ab inquieto saepe simulatur quies.

CR. Parumne me tam longa defendit fides?

OE. Aditum nocendi perfido praestat fides.

CR. Solutus onere regio regni bonis

fruor domusque ciuium coetu uiget,

nec ulla uicibus surgit alternis dies

qua non propinqui munera ad nostros lares

sceptri redundent; cultus, opulentae dapes,

donata multis gratia nostra salus:

quid tam beatae desse fortunae rear?

OE. Quod dest: secunda non habent umquam modum.

CR. Incognita igitur ut nocens causa cadam?

OE. Num ratio uobis reddita est uitae meae?

Num audita causa est nostra Tiresiae? Tamen

sontes uidemur. Facitis exemplum: sequor.

CR. Quid si innocens sum? OE. Dubia pro certis solent

timere reges. CR. Qui pauet uanos metus,

ueros meretur. OE. Quisquis in culpa fuit,

dimissus odit: omne quod dubium est cadat.

CR. Sic odia fiunt. OE. Odia qui nimium timet

regnare nescit: regna custodit metus.

CR. Qui sceptra duro saeuus imperio gerit,

timet timentis: metus in auctorem redit.

OE. Seruate sontem saxeo inclusum specu.

ipse ad penates regios referam gradum.

CHORVS

Non tu tantis causa periclis,

non haec Labdacidas petunt

fata, sed ueteres deum

irae secuntur: Castalium nemus

umbram Sidonio praebuit hospiti

lauitque Dirce Tyrios colonos,

ut primum magni natus Agenoris,

fessus per orbem furta sequi Iouis,

sub nostra pauidus constitit arbore

praedonem uenerans suum,

monituque Phoebi

iussus erranti comes ire uaccae,

quam non flexerat

uomer aut tardi iuga curua plaustri,

deseruit fugas nomenque genti

inauspicata de boue tradidit.

Tempore ex illo noua monstra semper

protulit tellus:

aut anguis imis uallibus editus

annosa circa robora sibilat

superatque pinus,

supra Chaonias celsior arbores

erexit caeruleum caput,

cum maiore sui parte recumberet;

aut feta tellus impio partu

effudit arma:

sonuit reflexo classicum cornu

lituusque adunco stridulos cantus

elisit aere

...

non ante linguas agiles et ora

uocis ignotae clamore primum

hostico experti.

Agmina campos cognata tenent,

dignaque iacto semine proles

uno aetatem permensa die

post Luciferi nata meatus

ante Hesperios occidit ortus.

Horret tantis aduena monstris

populique timet bella recentis,

donec cecidit saeua iuuentus

genetrixque suo reddi gremio

modo productos uidit alumnos -

hac transierit ciuile nefas!

Illa Herculeae norint Thebae

proelia fratrum.

Quid? Cadmei fata nepotis,

cum uiuacis cornua cerui

frontem ramis texere nouis

dominumque canes egere suum?

Praeceps siluas montesque fugit

citus Actaeon agilique magis

pede per saltus ac saxa uagus

metuit motas Zephyris plumas

et quae posuit retia uitat -

donec placidi fontis in unda

cornua uidit uultusque feros,

ubi uirgineos fouerat artus

nimium saeui diua pudoris.

OEDIPVS

Curas reuoluit animus et repetit metus.

obisse nostro Laium scelere autumant

superi inferique, sed animus contra innocens

sibique melius quam deis notus negat.

redit memoria tenue per uestigium,

cecidisse nostri stipitis pulsu obuium

datumque Diti, cum prior iuuenem senex

curru superbus pelleret, Thebis procul

Phocaea trifidas regio qua scindit uias.

Vnanima coniunx, explica errores, precor:

Quae spatia moriens Laius uitae tulit?

Primone in aeuo uiridis an fracto occidit?

IOCASTA

Inter senem iuuenemque, sed propior seni.

OE. Frequensne turba regium cinxit latus?

IOC. Plures fefellit error ancipitis uiae,

paucos fidelis curribus iunxit labor.

OE. Aliquisne cecidit regio fato comes?

IOC. Vnum fides uirtusque consortem addidit.

OE. Teneo nocentem: conuenit numerus, locussed

tempus adde. IOC. Decima iam metitur seges.

SENEX CORINTHIVS

Corinthius te populus in regnum uocat

patrium: quietem Polybus aeternam obtinet.

OE. Vt undique in me saeua Fortuna irruit!

edissere agedum, quo cadat fato parens.

SEN. Animam senilem mollis exsoluit sopor.

OE. Genitor sine ulla caede defunctus iacet:

testor, licet iam tollere ad caelum pie

puras nec ulla scelera metuentes manus.

Sed pars magis metuenda fatorum manet.

SEN. Omnem paterna regna discutient metum.

OE. Repetam paterna regna; sed matrem horreo.

SEN. Metuis parentem, quae tuum reditum expetens

sollicita pendet? OE. Ipsa me pietas fugat.

SEN. Viduam relinques? OE. Tangis en ipsos metus.

SEN. Effare mersus quis premat mentem timor;

praestare tacitam regibus soleo fidem.

OE. Conubia matris Delphico monitu tremo.

SEN. Timere uana desine et turpes metus

depone. Merope uera non fuerat parens.

OE. Quod subditiui praemium gnati petit?

SEN. Regum superbam liberi astringunt fidem.

OE. Secreta thalami fare quo excipias modo.

SEN. Hae te parenti paruulum tradunt manus.

OE. Tu me parenti tradis; at quis me tibi?

SEN. Pastor niuoso sub Cithaeronis iugo.

OE. In illa temet nemora quis casus tulit?

SEN. Illo sequebar monte cornigeros greges.

OE. Nunc adice certas corporis nostri notas.

SEN. Forata ferro gesseras uestigia,

tumore nactus nomen ac uitio pedum.

OE. Quis fuerit ille qui meum dono dedit

corpus requiro. SEN. Regios pauit greges;

minor sub illo turba pastorum fuit.

OE. Eloquere nomen. SEN. Prima languescit senum

memoria longo lassa sublabens situ.

OE. Potesne facie noscere ac uultu uirum?

SEN. Fortasse noscam: saepe iam spatio obrutam

leuis exoletam memoriam reuocat nota.

OE. Ad sacra et aras omne compulsum pecus

duces sequuntur: ite, propere accersite,

famuli, penes quem summa consistit gregum.

IOC. Siue ista ratio siue fortuna occulit,

latere semper patere quod latuit diu:

saepe eruentis ueritas patuit malo.

OE. Malum timeri maius his aliquod potest?

IOC. Magnum esse magna mole quod petitur scias:

concurrit illinc publica, hinc regis salus,

utrimque paria; contine medias manus:

ut nil lacessas, ipsa se fata explicant.

Non expedit concutere felicem statum:

tuto mouetur quidquid extremo in loco est.

IOC. Nobilius aliquid genere regali appetis?

ne te parentis pigeat inuenti uide.

OE. Vel paenitendi sanguinis quaeram fidem:

sic nosse certum est. - Ecce grandaeuus senex,

arbitria sub quo regii fuerant gregis,

Phorbas. Refersne nomen aut uultum senis?

SEN. Adridet animo forma; nec notus satis,

nec rursus iste uultus ignotus mihi.

OE. Regnum optinente Laio famulus greges

agitasti opimos sub Cithaeronis plaga?

PHORBAS

Laetus Cithaeron pabulo semper nouo

aestiua nostro prata summittit gregi.

SEN. Noscisne memet? PH. Dubitat anceps memoria.

OE. Huic aliquis a te traditur quondam puer?

effare. Dubitas? Cur genas mutat color?

Quid uerba quaeris? Veritas odit moras.

PH. Obducta longo temporum tractu moues.

OE. Fatere, ne te cogat ad uerum dolor.

PH. Inutile isti munus infantem dedi:

non potuit ille luce, non caelo frui.

SEN. Procul sit omen; uiuit et uiuat precor.

OE. Superesse quare traditum infantem negas?

PH. Ferrum per ambos tenue transactum pedes

ligabat artus, uulneri innatus tumor

puerile foeda corpus urebat lue.

OE. Quid quaeris ultra? Fata iam accedunt prope. -

Quis fuerit infans edoce. PH. Prohibet fides.

OE. Huc aliquis ignem! flamma iam excutiet fidem.

PH. Per tam cruentas uera quaerentur uias?

Ignosce quaeso. OE. Si ferus uideor tibi

et impotens, parata uindicta in manu est:

dic uera: quisnam? Quoue generatus patre?

Qua matre genitus? PH. Coniuge est genitus tua.

OE. Dehisce, tellus, tuque tenebrarum potens,

in Tartara ima, rector umbrarum, rape

retro reuersas generis ac stirpis uices.

Congerite, ciues, saxa in infandum caput,

mactate telis: me petat ferro parens,

me gnatus, in me coniuges arment manus

fratresque, et aeger populus ereptos rogis

iaculetur ignes. Saeculi crimen uagor,

odium deorum, iuris exitium sacri,

qua luce primum spiritus hausi rudes

iam morte dignus. Redde nunc animos pares,

nunc aliquid aude sceleribus dignum tuis. -

I, perge, propero regiam gressu pete:

gratare matri liberis auctam domum.

CHORVS

Fata si liceat mihi

fingere arbitrio meo,

temperem Zephyro leui

uela, ne pressae graui

spiritu antennae tremant:

lenis et modice fluens

aura nec uergens latus

ducat intrepidam ratem;

tuta me media uehat

uita decurrens uia.

Gnosium regem timens

astra dum demens petit

artibus fisus nouis

certat et ueras aues

uincere ac falsis nimis

imperat pinnis puer,

nomen eripuit freto.

Callidus medium senex

Daedalus librans iter

nube sub media stetit

alitem exspectans suum

(qualis accipitris minas

fugit et sparsos metu

conligit fetus auis),

donec in ponto manus

mouit implicitas puer.

[Comes audacis uiae]

quidquid excessit modum

pendet instabili loco.

Sed quid hoc? Postes sonant,

maestus et famulus manu

regius quassat caput. -

Ede quid portes noui.

NVNTIVS

Praedicta postquam fata et infandum genus

deprendit ac se scelere conuictum Oedipus

damnauit ipse, regiam infestus petens

inuisa propero tecta penetrauit gradu,

qualis per arua Libycus insanit leo,

fuluam minaci fronte concutiens iubam;

uultus furore toruus atque oculi truces,

gemitus et altum murmur, et gelidus uolat

sudor per artus, spumat et uoluit minas

ac mersus alte magnus exundat dolor.

secum ipse saeuus grande nescioquid parat

suisque fatis simile. "Quid poenas moror?"

ait "Hoc scelestum pectus aut ferro petat

aut feruido aliquis igne uel saxo domet.

quae tigris aut quae saeua uisceribus meis

incurret ales? Ipse tu scelerum capax,

sacer Cithaeron, uel feras in me tuis

emitte siluis, mitte uel rabidos canes -

nunc redde Agauen. Anime, quid mortem times?

Mors innocentem sola Fortunae eripit."

Haec fatus aptat impiam capulo manum

ensemque ducit. "Itane? Tam magnis breues

poenas sceleribus soluis atque uno omnia

pensabis ictu? Moreris: hoc patri sat est;

quid deinde matri, quid male in lucem editis

gnatis, quid ipsi, quae tuum magna luit

scelus ruina, flebili patriae dabis?

Soluendo non es: illa quae leges ratas

Natura in uno uertit Oedipoda, nouos

commenta partus, supplicis eadem meis

nouetur. Iterum uiuere atque iterum mori

liceat, renasci semper ut totiens noua

supplicia pendas - utere ingenio, miser:

quod saepe fieri non potest fiat diu;

mors eligatur longa. Quaeratur uia

qua nec sepultis mixtus et uiuis tamen

exemptus erres: morere, sed citra patrem.

Cunctaris, anime? Subitus en uultus grauat

profusus imber ac rigat fletu genas?

Et flere satis est? Hactenus fundent leuem

oculi liquorem? Sedibus pulsi suis

lacrimas sequantur: hi maritales statim

fodiantur oculi." Dixit atque ira furit:

ardent minaces igne truculento genae

oculique uix se sedibus retinent suis;

uiolentus audax uultus, iratus ferox o

iamiam eruentis; gemuit et dirum fremens

manus in ora torsit. At contra truces

oculi steterunt et suam intenti manum

ultro insecuntur, uulneri occurrunt suo.

Scrutatur auidus manibus uncis lumina,

radice ab ima funditus uulsos simul

euoluit orbes; haeret in uacuo manus

et fixa penitus unguibus lacerat cauos

alte recessus luminum et inanes sinus

saeuitque frustra plusque quam satis est furit.

Tantum est periclum lucis? Attollit caput

cauisque lustrans orbibus caeli plagas

noctem experitur. Quidquid effossis male

dependet oculis rumpit, et uictor deos

conclamat omnis: "Parcite en patriae, precor:

iam iusta feci, debitas poenas tuli;

inuenta thalamis digna nox tandem meis."

Rigat ora foedus imber et lacerum caput

largum reuulsis sanguinem uenis uomit.

CHORVS

Fatis agimur: cedite fatis;

non sollicitae possunt curae

mutare rati stamina fusi.

Quidquid patimur mortale genus,

quidquid facimus uenit ex alto,

seruatque suae decreta colus

Lachesis dura reuoluta manu.

Omnia certo tramite uadunt

primusque dies dedit extremum:

non illa deo uertisse licet,

quae nexa suis currunt causis.

it cuique ratus prece non ulla

mobilis ordo:

multis ipsum metuisse nocet,

multi ad fatum uenere suum

dum fata timent.

Sonuere fores atque ipse suum

duce non ullo molitur iter

luminis orbus.

OEDIPVS

Bene habet, peractum est: iusta persolui patri.

Iuuant tenebrae. Quis deus tandem mihi

placatus atra nube perfundit caput?

Quis scelera donat? Conscium euasi diem.

nil, parricida, dexterae debes tuae:

lux te refugit. Vultus Oedipodam hic decet.

CHO. En ecce, rapido saeua prosiluit gradu

Iocasta uaecors, qualis attonita et furens

Cadmea mater abstulit gnato caput

sensitue raptum. Dubitat afflictum alloqui,

cupit pauetque. Iam malis cessit pudor,

sed haeret ore prima uox.

IOCASTA

Quid te uocem?

Gnatumne? Dubitas? Gnatus es: gnatum pudet;

inuite loquere gnate - quo auertis caput

uacuosque uultus? OE. Quis frui tenebris uetat?

quis reddit oculos? Matris, en matris sonus!

perdidimus operam. Congredi fas amplius

haut est nefandos. Diuidat uastum mare

dirimatque tellus abdita et quisquis sub hoc

in alia uersus sidera ac solem auium

dependet orbis alterum ex nobis ferat.

IOC. Fati ista culpa est: nemo fit fato nocens.

OE. Iam parce uerbis, mater, et parce auribus:

per has reliquias corporis trunci precor,

per inauspicatum sanguinis pignus mei,

per omne nostri nominis fas ac nefas.

IOC. Quid, anime, torpes? Socia cur scelerum dare

poenas recusas? Omne confusum perit,

incesta, per te iuris humani decus:

morere et nefastum spiritum ferro exige.

Non si ipse mundum concitans diuum sator

corusca saeua tela iaculetur manu,

umquam rependam sceleribus poenas pares

mater nefanda. Mors placet: mortis uia

quaeratur - Agedum, commoda matri manum,

si parricida es: restat hoc operi ultimum. -

Rapiatur ensis; hoc iacet ferro meus

coniunx - quid illum nomine haud uero uocas?

Socer est. Vtrumne pectori infigam meo

telum an patenti conditum iugulo inprimam?

Eligere nescis uulnus: hunc, dextra, hunc pete

uterum capacem, qui uirum et gnatos tulit.

CHO. Iacet perempta. Vulneri immoritur manus

ferrumque secum nimius eiecit cruor.

OE. Fatidice te, te praesidem ueri deum

compello: solum debui fatis patrem;

bis parricida plusque quam timui nocens

matrem peremi: scelere confecta est meo.

O Phoebe mendax, fata superaui impia.

Pauitante gressu sequere fallentes uias;

suspensa plantis efferens uestigia

caecam tremente dextera noctem rege.

Ingredere praeceps, lubricos ponens gradus,

i profuge uade - siste, ne in matrem incidas.

Quicumque fessi corpore et morbo graues

semanima trahitis pectora, en fugio, exeo:

releuate colla. Mitior caeli status

post terga sequitur: quisquis exilem iacens

animam retentat, uiuidos haustus leuis

concipiat. Ite, ferte depositis opem:

mortifera mecum uitia terrarum extraho.

Violenta Fata et horridus Morbi tremor,

Maciesque et atra Pestis et rabidus Dolor,

mecum ite, mecum. Ducibus his uti libet.