M. IUNIO. M. FIL. PR. URB.

AC. ME.

ARGUMENTUM I

Praesentis numerat quindecim miles minas,

Simul consignat symbolum, ut Phoenicium

Ei det leno qui eum cum relicuo adferat.

Venientem caculam intervortit symbolo

Dicens Syrum se Ballionis Pseudolus

Opemque erili ita tulit; nam Simmiae

Leno mulierem, quem is supposuit, tradidit.

Venit harpax verus: res palam cognoscitur

Senexque argentum quod erat pactus reddidit.

ARGUMENTUM II

Calidorus iuvenis m‹eretricem Phoenicium›

ecflictim deperibat, nummorum indigus;

eandem miles, qui viginti mulierem

minis mercatus abiit, solvit quindecim.

Scortum reliquit ad lenonem ac symbolum,

ut qui attulisset signum simile cetero

cum pretio secum aveheret emptam mulierem.

Mox missus ut prehendat scortum a milite

venit calator militaris. Hunc dolo

adgreditur adulescentis servus Pseudolus

tamquam lenonis atriensis: symbolum

aufert minas‹que› quinque acceptas mutuas

dat subditicio caculae cum symbolo;

lenonem fallit sycophanta[cie] cacula.

Scorto Calidorus potitur, vino Pseudolus.

PERSONAE

PSEUDOLUS SERVUS

CALIDORUS ADULESCENS

BALLIO LENO

SIMO SENEX

CALLIPHO CACULA

CHARINUS ADULESCENS

LORARII

MERETRICES

PUER

COCUS

SIMIA SYCOPHANTA

SCAENA ATHENIS

PROLOGUS

Exporgi meliust lumbos atque exsurgier:

Plautina longa fabula in scaenam venit.

ACTUS I

PSEUDOLUS CALIDORUS

PS. Si te ex tacente possem fieri certior,

ere, quae miseriae te tam misere macerant,

duorum labori ego hominum parsissem lubens,

mei te rogandi et tis respondendi mihi;

nunc quoniam id fieri non potest, necessitas

me subigit ut te rogitem. Responde mihi:

quid est quod tu exanimatus iam hos multos dies

gestas tabellas tecum, eas lacrumis lavis

nec tui participem consili quemquam facis?

Eloquere, ut quod ego nescio it tecum sciam.

CAL. Misere miser sum, Pseudole. PS. Id te Iuppiter

prohibessit! CAL. Nihil hoc Iovis ad iudicium attinet:

sub Veneris regno vapulo, non sub Iovis.

PS. Licet me id scire quid sit? Nam tu me antidhac

supremum habuisti comitem consiliis tuis.

CAL. Idem animus nunc est. PS. Face me certum quid tibist;

iuvabo aut re‹d› aut opera aut consilio bono.

CAL. Cape has tabellas, tute hinc narrato tibi

quae miseria et cura contabefacit.

PS. Mos tibi geretur. Sed quid hoc, quaeso? CAL. Quid est?

PS. Ut opinor, quaerunt litterae hae sibi liberos:

alia aliam scandit. CAL. Ludis iam ludo tuo?

PS. Has quidem pol credo nisi Sibulla legerit,

interpretari alium potesse neminem.

CAL. Qur inclementer dicis lepidis litteris

lepidis tabellis lepida conscriptis manu?

PS. An, opsecro hercle, habent quas gallinae manus?

Nam has quidem gallina scripsit. CA. Odiosus mihi es.

Lege vel tabellas redde. PS. Immo enim pellegam.

Advortito animum. CAL. Non adest. PS. At tu cita.

CAL. Immo ego tacebo, tu istinc ex cera cita;

nam istic meus animus nunc est, non in pectore.

PS. Tuam amicam video, Calidore. CAL. Ubi ea est, opsecro?

PS. Eccam in tabellis porrectam: in cera cubat.

CAL. At te di deaeque quantumst - PS. Servassint quidem!

CAL. Quasi solstitialis herba paullisper fui:

repente exortus sum, repentino occidi.

PS. Tace, dum tabellas pellego. CAL. Ergo quin legis?

PS. "Phoenicium Calidoro amatori suo

per ceram et linum litterasque interpretes

salutem impertit et salutem ex te expetit

lacrumans titubanti | animo, corde et pectore."

CAL. Perii! Salutem nusquam invenio, Pseudole,

quam illi remittam. PS. Quam salutem? CAL. Argenteam.

PS. Pro lignean salute veis argenteam

remittere illi? Vide sis quam tu rem geras.

CAL. Recita modo: ex tabellis iam faxo scies

quam subito argento mi usus invento siet.

PS. "Leno me peregre militi Macedonio

minis viginti vendidit, voluptas mea;

et priu' quam hinc abiit quindecim miles minas

dederat; nunc unae quinque remorantur minae.

Ea caussa miles hic reliquit symbolum,

expressam in cera ex anulo suam imaginem,

ut qui huc adferret eiius similem symbolum

cum eo simul me mitteret. Ei rei dies

haec praestituta est, proxuma Dionysia."

CAL. cras ea quidem sunt: prope adest exitium mihi,

nisi quid mi in ted est auxili. PS. Sine pellegam.

CAL. Sino, nam mihi videor cum ea fabularier;

lege: dulce amarumque una nunc misces mihi.

PS. "Nunc nostri amores, mores, consuetudines,

iocu', ludus, sermo, suavisaviatio,

compressiones artae amantum corporum,

teneris labellis molles morsiunculae,

nostr[or]um orgiorum ** -iunculae,

papillarum horridularum oppressiunculae,

harunc voluptatum mi omnium atque ibidem tibi

distractio, discidium, vastities venit,

nisi quae mihi in test aut tibist in me salus.

Haec quae ego scivi ut scires curavi omnia;

nunc ego te experiar quid ames, quid simules. Vale."

CAL. Est misere scriptum, Pseudole. PS. Oh! Miserrume.

CAL. Quin fles? PS. Pumiceos oculos habeo: non queo

lacrumam exorare ut exspuant unam modo.

CAL. Quid ita? PS. Genu' nostrum semper siccoculum fuit.

CAL. Nihilne adiuvare me audes? PS. Quid faciam tibi?

CAL. Eheu! PS. "Eheu?" Id quidem hercle ne parsis: dabo.

CAL. Miser sum, argentum nusquam invenio mutuom -

PS. Eheu! CAL. Neque intus nummus ullus est. PS. Eheu!

CAL. Ille abducturus est mulierem cras. PS. Eheu!

CAL. Istocine pacto me adiuvas? PS. Do id quod mihi est;

nam is mihi thensaurus iugis in nostra domost.

CAL. Actum est de me hodie. Sed potes tu mutuam

drachumam dare unam mihi quam cras reddam tibi?

PS. Vix hercle, opinor, si me opponam pignori.

Sed quid ea drachuma facere vis? CAL. Restim volo

mihi emere. PS. Quamobrem? CAL. Qui me faciam pensilem.

Certum est mihi ante tenebras tenebras persequi.

PS. Quis mi igitur drachumam reddet, si dedero tibi?

An tu te ea caussa vis sciens suspendere

ut me defrudes, drachumam si dederim tibi?

CAL. Profecto nullo pacto possum vivere

si illa a me abalienatur atque abducitur.

PS. Quid fles, cucule? Vives. CAL. Quid ego ni fleam,

quoi nec paratus nummus argenti siet

neque libellai spes sit usquam gentium?

PS. Ut litterarum ego harum sermonem audio,

nisi tu illi drachumis fleveris argenteis,

quod tu istis lacrumis te probare postulas,

non pluris refert quam si imbrim in cribrum geras.

Verum ego te amantem, ne pave, non deseram.

Spero alicunde hodie me bona opera aut hac mea

tibi inventurum esse auxilium argentarium.

Atque id futurum unde unde dicam nescio,

nisi quia futurumst: ita supercilium salit.

CAL. Utinam quae dicis dictis facta suppetant!

PS. Scis tu quidem hercle, mea si commovi sacra,

quo pacta et quantas soleo turbellas dare.

CAL. In te nunc omnes spes sunt aetati meae.

PS. Satin est si hanc hodie mulierem ecficio tibi

tua tu sit aut si tibi do viginti minas?

CAL. Sati', si futurumst. PS. Roga me viginti minas,

ut me ecfecturum tibi quod promisi scias.

Roga, opsecro hercle. Gestio promittere.

CAL. Dabisne argenti mi hodie viginti minas?

PS. Dabo. Molestus nunciam ne sis mihi.

Atque hoc, ne dictum tibi neges, dico prius:

si neminem alium potero, tuom tangam patrem.

CAL. Di te mi semper servent! Verum, si potest,

pietatis caussa - vel etiam matrem quoque.

PS. De istac re in oculum utrumvis conquiescito.

CAL. Utrum? Anne in aurem? PS. At hoc pervolgatumst minus.

Nunc, ne quis dictum sibi neget, dico omnibus,

pube praesenti in contione, omni poplo,

omnibus amicis nostisque edico meis

in hunc diem a me ut caveant, ne credant mihi.

CAL. St!

Tace opsecro hercle. PS. Quid negoti est? CAL. Ostium

lenonis crepuit. PS. Crura mavellem modo.

CAL. Atque ipse egreditur penitus, peiiuri caput.

BALLIO LORARII MERETRICES PSEUDOLUS CALIDORUS

BA. Exite, agite exite, ignavi, male habiti et male conciliati,

quorum numquam quicquam quoiquam venit in mentem ut recte faciant,

quibu', nisi ad hoc exemplum experior, non potest usura usurpari.

Neque ego homines magis asinos numquam vidi, ita plagis costae callent:

quos quom ferias, tibi plus noceas; eo enim ingenio hi sunt: flagritribae,

qui haec habent consilia, ubi data occasiost, rape, clepe, tene,

harpaga, bibe, es, fuge: hoc est

eorum officium, ut mavelis lupos apud ovis quam hos domi linquere custodes.

At faciem quom aspicias eorum, hau mali videntur: opera fallunt.

Nunc adeo hanc edictionem nisi animum advortetis omnes,

nisi somnum socordiamque ex pectore oculisque exmovetis,

ita ego vostra latera loris faciam ut valide varia sint,

ut ne peristromata quidem | aeque picta sint Campanica

neque Alexandrina beluata tonsilia tappetia.

Atque heri iam edixeram omnibus dederamque eas provincias,

verum ita vos estis praediti † neglegentes † ingenio inprobi,

officium vostrum ut vos malo cogatis commonerier;

nempe ita animati | esti' vos: vinciti' duritia hoc atque me.

Hoc sis vide, ut alias res agunt! Hoc agite, hoc animum advortite,

huc adhibete auris quae ego loquor, plagigera genera | hominum.

Numquam edepol vostrum durius tergum erit quam terginum hoc meum.

Quid nunc? Doletne? Em sic datur, si quis erum servos spernit.

Adsistite omnes contra me et quae loquor advortite animum.

Tu qui urnam habes aquam ingere, face plenum ahenum sit coquo.

Te cum securi caudicali praeficio provinciae.

LO. At haec retunsast. BA. Sine siet; itidem vos [quoque estis] plagis omnes:

numqui minus ea gratia tamen omnium opera utor?

Tibi hoc praecipio ut niteant aedes. Habes quod facias: propera, abi intro.

Tu esto lectisterniator. Tu argentum eluito, idem exstruito.

Haec, quom ego a foro revortar, facite ut offendam parata,

vorsa, sparsa, terta, strata, lautaque coctaque omnia uti sint.

Nam mi hodie natalis dies est, decet eum omnis vos concelebrare.

Pernam, callum, glandium, sumen facito in aqua iaceant. Satin audis?

Magnufice volo me viros summos accipere, ut mihi rem esse reantur.

Intro abite atque haec cito cellebra, ne mora quae sit, coquo' quom veniat.

Ego eo in macellum, ut piscium quidquid ibist pretio praestinem.

I, puere, prae; ne quisquam pertundat cruminam cautiost.

Vel opperire, est quod domi dicere paene fui oblitus.

Auditin? Vobis, mulieres, hanc habeo edictionem.

Vos quae in munditiis, mollitiis deliciisque aetatulam agitis,

viris cum summis, inclutae amicae, nunc ego scibo atque hodie experiar

quae capiti, quae ventri operam det, quaeq' suae rei, quaeque somno studeat;

quam libertam fore mihi credam et quam venalem hodie experiar.

Facite hodie ut mihi munera multa huc ab amatoribu' conveniant.

Nam nisi mihi penus annuos hodie convenit, cras poplo prostituam vos.

Natalem scitis mi esse diem hunc: ubi isti sunt quibu' vos oculi estis,

quibu' vitae, quibu' deliciae estis, quibu' savia, mammia, mellillae?

Maniplatim mihi munerigeruli facite ante aedis iam hic adsint.

Qur ego vestem, aurum atque ea quibus est vobis usus, praebeo? [Aut] quid mi

domi nisi malum vostra operast hodie? Inprobae vino modo cupidae estis:

eo vos vostros panticesque adeo madefactatis, quom ego sim hic siccus.

Nunc adeo hoc factust optumum ut nomine quemque appellem suo,

ne dictum esse actutum sibi quaepiam vostrarum mihi neget:

advortite animum cunctae.

Principio, Hedylium, tecum ago, quae amica es frumentariis,

quibu' cunctis montes maxumi frumenti acervi sunt domi:

fac sis sit delatum huc mihi frumentum, hunc annum quod satis,

mihi et familiae omni sit meae, atque adeo ut frumento adfluam,

ut civitas nomen mihi commutet meque ut praedicet

lenone ex Ballione regem Iasonem. CAL. Audin? Furcifer [quae loquitur?]

Satin magnuficus tibi videtur? PS. Pol iste atque etiam malificus.

Sed tace atque hanc rem gere.

BA. Aeschrodora, tu quae amicos tibi habes lenonum aemulos

lanios, qui item ut nos iurando iure malo male quaerunt rem, audi:

nisi carnaria tria grandia tegoribus onere uberi hodie

mihi erunt, cras te, quasi Dircam olim ut memorant duo gnati Iovis

devinxere ad taurum, item ego te distringam ad carnarium;

id tibi profecto taurus fiet. CAL. Nimi' sermone huius ira incendor.

PS. Huncine hic hominem pati

colere iuventutem Atticam?

Ubi sunt, ubi latent quibus aetas integra est, qui amant a lenone?

Quin conveniunt? Quin una omnes peste hac populum hunc liberant?

Sed vah!

Nimium stultus, nimium fui

indoctus: illine audeant

id facere quibus ut serviant

suos amor cogit? Simul prohibet faciant advorsum eos quod nolint.

CAL. Vah! Tace.

PS. Quid est? CAL. Male morigeru's, male facis mihi quom sermone huic obsonas.

PS. Taceo. CAL. At taces malo multo quam tacere dicas. BA. Tu autem,

Xytilis, fac ut animum advortas, quoius amatores olivi

δύναμιν domi habent maxumam.

Si mihi non iam huc culleis

oleum deportatum erit,

te ipsam culleo ego cras faciam ut deportere in pergulam;

ibi tibi adeo lectus dabitur ubi tu hau somnum capias, sed ubi

usque ad languorem - tenes

quo se haec tendant quae loquor.

Ain, excetra tu? Quae tibi amicos tot habes tam probe oleo onustos,

num quoipiam est hodie tua tuorum opera conservorum

nitidiusculum caput? Aut num ipse ego pulimento utor magis

unctiusculo? Sed scio, tu oleum hau magni pendis, vino

te devincis. Sine modo,

reprehendam ego cuncta hercle una opera, nisi quidem tu haec omnia

facis ecfecta quae loquor.

Tu autem quae pro capite argentum mihi iam iamque semper numeras,

ea pacisci modo scis, sed quod pacta es non scis solvere,

Phoenicium, tibi ego haec loquor, deliciae summatum virorum:

nisi hodie mi ex fundis tuorum amicorum omne huc penus adfertur,

cras Phoenicium poeniceo corio invises pergulam.

CALIDORUS PSEUDOLUS BALLIO

CAL. Pseudole, non audis quae hic loquitur? PS. Audio, ere, equidem atque animum advorto.

CAL. Quid mihi es auctor huic ut mittam, ne amicam hic meam prostituat?

PS. Nihil curassis, liquido es animo: ego pro me et pro te curabo.

Iam diu ego huic bene et hic mihi volumus et amicitia est antiqua:

mittam hodie huic suo die natali malam rem magnam et maturam.

CAL. Quid opust? PS. Potin aliam rem ut cures? CAL. At - PS. Bat! CAL. Crucior. PS. Cor dura.

CAL. Non possum. PS. Fac possis. CAL. Quonam vincere pacto possim animum?

PS. In rem quod sit praevortaris quam in re advorsa animo auscultes.

CAL. Nugae istaec sunt: non iucundumst nisi amans facit stulte. PS. Pergin?

CAL. O Pseudole mi, sine sim nihili,

mitte me sis. PS. ‹Sino:› sine modo ego abeam.

CAL. Mane, mane, iam ut voles med esse ita ero.

PS. Nunc tu sapis. BA. It dies: ego mihi cesso: i prae, puere.

CAL. Heus, abit. Quin revocas?

PS. Quid properas? Placide. CL. At priu' quam abeat.

BA. Quid hoc, malum, tam placide is, puere?

PS. Hodie nate, heus, hodie nate, tibi ego dico, heus, hodie nate,

redi et respice ad nos. Tametsi occupatu's,

moramur. Mane, em conloqui qui volunt te.

BA. Quid hoc est? Quis est qui moram mi occupato

molestam optulit? PS. Qui tibi sospitalis

fuit. BA. Mortuost qui fuit: qui sit ussust.

PS. Nimi' superbe. BA. Nimi' molestus. CAL. Reprehende hominem, adsequere. BA. I puere.

PS. Occedamus hac obviam. BA. Iuppiter te

perdat, quisquis es. PS. Te volo. BA. Hau vos ego ambos.

BA. Vorte hac, puere, te. PS. Non licet conloqui te?

BA. At mi non lubet. PS. Sin tuamst quippiam in rem?

BA. Licetne, opsecro, bitere an non licet? PS. Vah!

Manta. BA. Omitte. CAL. Ballio, audi. BA. Surdu' sum profecto inanilogistae.

CAL. Dedi dum fuit. BA. Non peto quod dedisti.

CAL. Dabo quando erit. BA. Ducito quando habebis.

CAL. Eheu, quam ego malis perdidi modis

quod tibi detuli et quod dedi! BA. Mortua

verba re nunc facis; stultus es, rem actam agis.

PS. Nosce saltem hunc quis est. BA. Iam diu scio

qui fuit: nunc quis est ipsus ‹se› sciat.

Ambula tu. PS. Potin ut semel modo,

Ballio, huc cum lucro respicias?

BA. Respiciam istoc pretio; nam si sacruficem summo Iovi

atque in manibus exta teneam ut poriciam, interea loci

si lucri quid detur, potius rem divinam deseram.

Non potest pietati opsisti huic, utut res ceterae.

PS. Deos quidem quos maxume aequom est metuere, eos minimi facit.

BA. Compellabo. Salve multum, serve Athenis pessume.

PS. Di te deaeque ament vel huiius arbitratu vel meo,

vel, si dignu's alio pacto, neque ament neque faciant bene.

BA. Quid agitur, Calidore? CAL. Amatur atque egetur acriter.

BA. Misereat, si familiam alere possim misericordia.

PS. Heia! Scimus nos quidem te qualis sis; ne praedices.

Sed scin quid nos volumus? BA. Pol ego propemodum: ut male sit mihi.

PS. Et id et hoc quod te revocamus. Quaeso animum advorte. BA. Audio.

Atque in pauca, ut occupatus nunc sum, confer quid velis.

PS. Hunc pudet, quod tibi promisit quaque id promisit die,

quia tibi minas viginti pro amica etiam non dedit.

BA. Nimio id quod pudet facilius fertur quam illud quod piget.

Non dedisse istunc pudet: me quia non accepi piget.

PS. At dabit, parabit: aliquot hos dies manta modo.

Nam id hic metuit ne illam vendas ob simultatem suam.

BA. Fuit occasio, si vellet, iam pridem argentum ut daret.

CAL. Quid si non habui? BA. Si amabas, invenires mutuom,

ad danistam devenires, adderes faenusculum,

surruperes patri. PS. Surruperet hic patri, audacissume?

Non periclumst ne quid recte monstres. BA. Non lenoniumst.

CAL. Egon patri surrupere possim quicquam, tam cauto seni?

Atque adeo, si facere possem, pietas prohibet. BA. Audio.

Pietatem ergo istam amplexator noctu pro Phoenicio.

Sed quom pietatem ‹te› amori video tuo praevortere,

omnes ‹homines› tibi patres sunt? Nullus est tibi quem roges

mutuom argentum? CAL. Quin nomen quoque iam interiit "mutuom".

PS. heus tu, postquam hercle isti a mensa surgunt sati' poti viri,

qui suom repetunt, alienum reddunt nato nemini,

postilla omnes cautiores sunt ne credant alteri.

CAL. Nimi' miser sum, nummum nusquam reperire argenti queo;

ita miser et amore pereo et inopia argentaria.

BA. Eme die caeca hercle olivom, id vendito oculata die:

iam hercle vel ducentae fieri possunt praesentes minae.

CL. Perii! Annorum lex me perdit quinavicenaria.

Metuont credere omnes. BA. Eadem est mihi lex: metuo credere.

PS. Credere autem! Eho an paenitet te quanto hic fuerit usui?

BA. Non est iustus quisquam amator nisi qui perpetuat data;

det, det usque: quando nil sit, simul amare desinat.

CAL. Nihilne te miseret? BA. Inanis cedis, dicta non sonant.

Atque ego te vivom salvomque vellem. PS. Eho an iam mortuost?

BA. Utut est, mihi quidem profecto cum istis dictis mortuost:

ilico vixit amator, ubi lenoni supplicat.

Semper tu ad me cum argentata accedito querimonia;

nam istuc quod nunc lamentare, non esse argentum tibi,

apud novercam querere. PS. Eho an umquam tu huius nupsisti patri?

BA. Di meliora faxint! PS. Face quod te rogamus, Ballio,

mea fide, si isti formidas credere. Ego in hoc triduo

aut terra aut mari alicunde evolvam id argentum tibi.

BA. Tibi ego credam? PS. Qur non? BA. Quia pol qua opera credam tibi

una opera alligem fugitivum canem agninis lactibus.

CAL. Sicine mihi aps te bene merenti male refertur gratia?

BA. Quid nunc vis? CAL. Ut opperiare hos sex dies aliquos modo

ne illam vendas neu me perdas hominem amantem. BA. Animo bono es.

Vel sex menses opperibor. CAL. Eugae, homo lepidissume!

BA. Immo vein etiam te faciam ex laeto laetantem magis?

CAL. Quin iam? BA. Quia enim non venalem iam habeo Phoenicium.

CAL. Non habes? BA. Non hercle vero. CAL. Pseudole, i accerse hostias,

victumas, lanios, ut ego huic sacruficem summo Iovi;

nam hic mihi nunc est multo potior Iuppiter quam Iuppiter.

BA. Nolo victumas: agninis me extis placari volo.

CAL. Propera, quid stas? I accerse agnos. Audin quid ait Iuppiter?

PS. Iam hic ero; verum extra portam mi etiam currendumst prius.

CAL. Quid eo? PS. Lanios inde accersam duo cum tintinnabulis,

eadem duo greges virgarum inde ulmearum adegero,

ut hodie ad litationem huic suppetat satias Iovi.

BA. I in malam crucem! PS. Istuc ibit Iuppiter lenonius.

BA. Ex tua re est ut ego emoriar. PS. Quidum? BA. Ego dicam tibi:

quia edepol, dum ego vivos vivam, numquam eris frugi bonae.

Ex tua re non est ut ego emoriar. PS. Quidum? BA. Sic, quia

si ego emortuos sim, Athenis te sit nemo nequior.

CAL. Dic mihi, opsecro hercle, verum serio hoc quod te rogo,

non habes venalem amicam tu meam Phoenicium?

BA. Non edepol habeo profecto, nam iam pridem vendidi.

CAL. Quo modo? BA. Sine ornamentis, cum intestinis omnibus.

CAL. Meam tu amicam vendidisti? BA. Valide, viginti minis.

CAL. Viginti minis? BA. Utrum vis, vel quater quinis minis,

militi Macedonio, et iam quindecim habeo minas.

CAL. Quid ego ex te audio? BA. Amicam tuam esse factam argenteam.

CAL. Qur id ausu's facere? BA. Lubuit, mea fuit. CAL. Eho, Pseudole,

i gladium adfer. PS. Quid opus gladio? CAL. Qui hunc occidam - atque me.

PS. Quin tu ted occidis potius? Nam hunc fames iam occiderit.

CAL. Quid ais, quantum terra tetigit hominum peiiurissume?

Iuravistin te illam nulli venditurum nisi mihi?

BA. Fateor. CAL. Nemp' conceptis verbis? BA. Etiam consutis quoque.

CA. Peiiuravisti, sceleste. BA. At argentum intro condidi.

Ego scelestus nunc argentum promere po‹ti›s sum domo:

tu qui pius, istoc es genere natus, nummum non habes.

CAL. Pseudole, adsiste altrim secus atque onera hunc maledictis. PS. Licet.

Numquam ad praetorem aeque cursim curram, ut emittar manu.

CAL. Ingere mala multa. PS. Iam ego te differam dictis meis.

Inpudice. BA. Itast. CAL. Sceleste. BA. Dicis vera. PS. Verbero.

BA. Quippini? CAL. Bustirape. BA. Certo. PS. Furcifer. BA. Factum optume.

CAL. Sociofraude. BA. Sunt mea istaec. PS. Parricida. BA. Perge tu.

CAL. Sacrilege. BA. Fateor. PS. Peiiure. BA. Vetera vaticinamini.

CAL. Legerupa. BA. Valide. PS. Permities adulescentum. BA. Acerrume.

CAL. Fur. BA. Babae! PS. Fugitive. BA. Bombax! CAL. Fraus populi. BA. Planissume.

PS. Fraudulente. CA. Inpure. PS. Leno. CAL. Caenum. BA. Cantores probos!

CAL. Verberavisti patrem atque matrem. BA. Atque occidi quoque

potius quam cibum praehiberem: num peccavi quippiam?

PS. In pertussum ingerimus dicta dolium, operam ludimus.

BA. Numquid aliud etiam voltis dicere? CAL. Ecquid te pudet?

BA. Ten amatorem esse inventum inanem quasi cassam nucem?

Verum quamquam multa malaque [in me] dicta dixistis mihi,

nisi mihi hodie attulerit miles quinque quas debet minas,

sicut haec est praestituta summa ei argento dies,

si id non adfert, posse opinor facere me officium meum.

CAL. Quid id est? BA. Si tu argentum attuleris, cum illo perdidero fidem:

hoc meum est officium. Ego, operae si sit, plus tecum loquar;

sed sine argento frustra es qui me tui misereri postulas.

Haec meast sententia, ut tu hinc porro quid agas consulas.

CAL. Iamne abis? BA. Negoti nunc sum plenus. - PS. Paullo post magis.

Illic homo meus est, nisi omnes di me atque homines deserunt.

Exossabo ego illum simulter itidem ut murenam coquos.

Nunc, Calidore, te mihi operam dare volo. CAL. Ecquid imperas?

PS. Hoc ego oppidum admoenire ut hodie capiatur volo;

ad eam rem usust hominem astutum, doctum, cautum et callidum,

qui imperata ecfecta reddat, non qui vigilans dormiat.

CAL. Cedo mihi, quid es facturus? PS. Temperi ego faxo scies.

Nolo bis iterari, sat sic longae fiunt fabulae.

CAL. Optumum atque aequissumum oras. PS. Propera, adduc hominem cito.

CAL. Pauci ex multis sunt amici, homini certi qui sient.

PS. Ego scio istuc. Ergo utrumque tibi nunc dilectum para

ex multis, [atque exquire] ex illis paucis unum qui certust cedo.

CAL. Iam hic faxo aderit. - Potin ut adeas? Tibi moram dictis creas.

PSEUDOLUS

Postquam illic hinc abiit, tu astas solus, Pseudole.

Quid nunc acturu's, postquam erili filio

largitu's dictis dapsilis? Ubi sunt ea?

Quoi neque paratast gutta certi consili

neque adeo argenti neque - nunc quid faciam scio.

Neque exordiri primum unde occipias habes

neque ad detexundam telam certos terminos.

Sed quasi poëta, tabulas quom cepit sibi,

quaerit quod nusquam gentiumst, reperit tamen,

facit illud veri simile quod mendacium est,

nunc ego poëta fiam: viginti minas,

quae nunc nusquam sunt gentium, inveniam tamen.

Atque ego me iam pridem huic daturum dixeram

et volui inicere tragulam in nostrum senem;

verum is nescioquo pacto praesensit prius.

Sed comprimunda vox mihi atque oratiost:

erum eccum video | huc Simonem una simul

sum suo vicino Calliphone incedere.

Ex hoc sepulcro vetere viginti minas

ecfodiam ego hodie quas dem erili filio.

Nunc huc concedam unde horum sermonem legam.

SIMO PSEUDOLUS CALLIPHO

SI. Si de damnoseis aut si de amatoribus

dictator fiat nunc Athenis Atticis,

nemo anteveniat filio, credo, meo:

ita nunc per urbem solus sermoni omnibust,

eum velle amicam liberare et quaerere

argentum ad eam rem. Hoc alii mihi renuntiant;

atque id iam pridem sensi et subolebat mihi,

sed dissimulabam. PS. Iam ille felat filius.

Occisa est haec res, haeret hoc negotium.

Quo in commeatum volui - argentarium

proficisci, ibi nunc oppido opsaeptast via.

Praesensit: nihil est praedae praedatoribus.

CA. Homines qui gestant quique auscultant crimina,

si meo arbitratu liceat, omnes pendeant,

gestores linguis, auditores auribus.

Nam istaec quae tibi renuntiantur, filium

te velle amantem argento circumducere,

fors fuat an istaec sint mendacia;

sed si sint ea vera, ut nunc mos est, maxume,

quid mirum fecit? Quid novom, adulescens homo

si amat, si amicam liberat? PS. Lepidum senem!

SI. Vetu' nollo faciat. CA. At enim nequiquam nevis;

vel tu ne faceres tale in adulescentia.

Probum patrem esse oportet qui gnatum suom

esse probiorem quam ipsus fuerit postulet.

Nam tu quod damni et quod fecisti flagiti

populo viritim potuit dispertirier.

Idne tu mirare, si patrissat filius?

PS. Ὦ Ζεῦ, ‹Ζεῦ› quam pauci estis homines commodi! Em,

illic est pater patrem esse ut aequomst filio.

SI. Quis hic loquitur? Meus hic est quidem servos Pseudolus.

Hic mihi corrumpit filium, scelerum caput!

hic dux, hic illist paedagogus, hunc ego

cupio excruciari. CA. Iam istaec insipientiast,

iram in propromptu gerere. Quanto satius est

adire blandis verbis atque exquirere

sintne illa necne sint quae tibi renuntiant!

Bonus animus in mala re dimidiumst mali.

SI. Tibi auscultabo. PS. Itur ad te, Pseudole.

Orationem tibi para advorsum senem.

Erum saluto primum, ut aequomst; postea

si quid superfit vicinos impertio.

SI. Salve. Quid agitur? PS. Statur hic ad hunc modum.

SI. Statum vide hominis, Callipho, quam basilicum!

CA. Bene confidenterque astitisse intellego.

PS. Decet innocentem qui sit atque innoxium

servom superbum esse apud erum potissumum.

CA. Sunt quae te volumus percontari, quae quasi

per nebulam nosmet scimus atque audivimus.

SI. Conficiet iam te hic verbis ut tu censeas

non Pseudolum, sed Socratem tecum loqui.

PS. Itast, iam pridem tu me spernis, sentio.

Parvom esse apud te mihi fidem ipse intellego.

Cupi' me esse nequam. Tamen ero frugi bonae.

SI. Fac sis vocivas, Pseudole, aedis aurium,

mea ut migrare dicta possint quo volo.

PS. Age loquere quidvis, tam etsi tibi suscenseo.

SI. Mihin domino servos tu suscenses? PS. Tam tibi

mirum id videtur? SI. Hercle qui, ut praedicas,

cavendumst mihi aps te irato; atque alio tu modo

me verberare atque ego te soleo cogitas.

Quid censes? CA. Edepol merito esse iratum arbitror,

quom apud te parvomst ei fides. SI. Iam sic sino;

iratus sit: ego ne quid noceat cavero.

Sed quid ais? Quid hoc quod te rogo? PS. Si quid vis roga.

Quod scibo elphis tibi responsum dicito.

SI. Advorte ergo animum et fac sis promissi memor.

Quid ais? Ecquam scis filium tibicinam

meum amare? PS. Nai gar. SI. Liberare quam velit?

PS. Kai toyto nai gar. SI. Ecquas viginti minas

per sycophantiam atque per doctos dolos

paritas ut a me auferas? PS. Aps te ego auferam?

SI. Ita, quas meo gnato des, qui amicam liberet?

Fatere, dic kai toyto nai. PS. Kai toyto nai.

CA. Fatetur. SI. Dixin, Callipho, dudum tibi?

CA. Memini. SI. Qur haec, tu bui rescivisti ilico,

celata me sunt? Qur non rescivi? PS. Eloquar.

Quia nolebam ex me morem progigni malum,

erum ut ‹suo'› servos criminaret apud erum.

SI. Iuberes hunc praecipitem in pistrinum trahi.

CA. Numquid, Simo, peccatum est? SI. Immo maxume.

PS. Desiste, recte ego meam rem sapio, Callipho;

peccata mea sunt. Animum advorte nunciam

quapropter te † expertem amoris nati habuerim: †

pistrinum in mundo scibam, si id faxem, mihi.

SI. Non a me scibas pistrinum in mundo tibi,

quom ea mussitabas? PS. Scibam. SI. Quin dictumst mihi?

PS. Quia illud malum aderat, istuc aberat longius;

illud erat praesens, huic erant dieculae.

SI. Quid nunc agetis? Nam hic quidem a me non potest

argentum auferri, qui praesertim senserim.

Ne quisquam credat nummum iam edicam omnibus.

PS. Numquam edepol quoiquam supplicabo, dum quidem

tu ‹vivos› vives. Tu mi hercle argentum dabis,

aps te equidem sumam. SI. Tu a me sumes? PS. Strenue.

SI. Excludito hi hercle oculum, si dedero. PS. Dabis.

Iam dico ut a me caveas. CA. Certe edepol scio,

si apstuleris, mirum et magnum facinus feceris.

PS. Faciam. SI. Si non apstuleris? PS. Virgis caedito.

Sed quid si apstulero? SI. Do Iovem testem tibi

te aetatem inpune habiturum. PS. Facito ut memineris.

SI. Egon ut cavere nequeam, quoi praedicitur?

PS. Praedico ut caveas. Dico, inquam, ut caveas. Cave.

Em istis mihi tu hodie manibus argentum dabis.

CA. Edepol mortalem graphicum, si servat fidem!

PS. Servitum tibi me abducito, ni fecero.

SI. Bene atque amice dicis. Nam nunc non meu's.

PS. Vin etiam dicam quod vos magi' miremini?

CA. Studeo hercle audire, nam ted ausculto lubens.

[SI. Agedum, nam sati' lubenter te ausculto loqui.]

PS. Priu' quam istam pugnam pugnabo, ego etiam prius

dabo aliam pugnam claram et commemorabilem.

SI. Quam pugnam? PS. Em ab hoc lenone vicino tuo

per sycophantiam atque per doctos dolos

tibicinam illam tuo' quam gnatus deperit,

ea circumducam lepide lenonem. SI. Quid est?

PS. Ecfectum hoc hodie reddam utrumque ad vesperum.

Si. Siquidem istaec opera, ut praedicas, perfeceris,

virtute regi | Agathocli antecesseris.

Sed si non faxis, numquid caussaest ilico

quin te in pistrinum condam? PS. Non unum diem,

verum hercle in omnis quantumst; sed si ecfecero,

dabin mi argentum quod dem lenoni ilico

tua voluntate? CA. Ius bonum orat Pseudolus;

"dabo" inque. SI. At enim scin quid mihi in mentem venit?

Quid si hisce inter se consenserunt, Callipho,

aut de compacto faciunt consutis dolis,

qui me † argento circumvortant? † PS. Quis me audacior

sit, si istuc facinus audeam? Immo sic, Simo:

si sumu' compecti seu consilium umquam iniimus

aut si de istac re umquam inter nos convenimus,

quasi in libro quom scribuntur calamo litterae,

stilis me totum usque ulmeis conscribito.

SI. Indice ludos nunciam, quando lubet.

PS. Da in hunc diem operam, Callipho, quaeso mihi

ne quo te ad aliud occupes negotium.

CA. Quin rus ut irem iam heri constitueram.

PS. At nunc disturba quas statuisti machinas.

CA. Nunc non abire certum est istac gratia;

lubidost ludos tuos spectare, Pseudole.

Et si hunc videbo non dare argentum tibi

quod dixit, potius quam id non fiat ego dabo.

SI. Non demutabo. PS. Namque edepol, si non dabis,

clamore magno et multum flagitabere.

Agite amolimini hinc vos intro nunciam

ac meis vicissim date locum fallaciis.

CA. Fiat, geratur mos tibi. PS. Sed te volo

domi usque adesse. CA. Quin tibi hanc operam dico. -

SI. At ego ad forum ibo. Iam hic ero. - PS. Actutum redi.

Suspicio est mi nunc vos suspicarier,

me idcirco haec tanta facinora promittere,

qui vos oblectem, hanc fabulam dum transigam,

neque sim facturus quod facturum dixeram.

Non demutabo. Atque etiam certum, quod sciam,

quo id sim facturus pacto nihil etiam scio,

nisi quia futurumst. Nam qui in scaenam provenit,

novo modo novom aliquid inventum adferre addecet;

si id facere nequeat, det locum illi qui queat.

Concedere aliquantisper hinc mi intro lubet,

dum concenturio in corde sycophantias.

* * exibo, non ero vobis morae;

tibicen vos interibi hic delectaverit. -

ACTUS II

PSEUDOLUS

Pro Iuppiter, ut mihi quidquid ago lepide omnia prospereque eveniunt:

neque quod dubitem neque quod timeam meo in pectore conditumst consilium.

Nam ea stultitiast, facinus magnum timido cordi credere; nam omnes res perinde sunt

ut agas, ut eas magni facias; nam ego in meo pectore prius ita paravi copias,

duplicis, triplicis dolos, perfidias, ut, ubiquomque hostibu' congrediar

(maiorum meum fretus virtute dicam, mea industria et malitia fraudulenta),

facile ut vincam, facile ut spoliem meos perduellis meis perfidiis.

Nunc inimicum ego hunc communem meum atque vostrorum omnium

Ballionem exballistabo lepide: date operam modo;

hoc ego oppidum admoenire ut hodie capiatur volo.

Atque hoc meas legiones adducam; si hoc expugno

facilem hanc rem meis civibu' faciam,

post ad oppidum hoc vetus continuo meum exercitum protinus obducam:

ind' me et simul participes omnis meos praeda onerabo atque opplebo,

metum et fugam perduellibus meis me ut sciant natum.

Eo sum genere gnatus: magna me facinora decet ecficere

quae post mihi clara et diu clueant.

Sed hunc quem video quis hic est qui oculis meis obviam ignobilis obicitur?

Lubet scire quid hic venit cum macchaera et huic quam rem

agat hinc dabo insidias.

HARPAX PSEUDOLUS

HA. Hi loci sunt atque hae regiones quae mi ab ero sunt demonstratae,

ut ego oculis rationem capio quam mi ita dixit eru' meu' miles,

septumas esse aedis a porta ubi ille habitet leno quoi iussit

symbolum me ferre et hoc argentum. Nimis velim

certum qui id mihi faciat Ballio leno ubi hic habitat.

PS. St!

Tace, tace, meus hic est homo, ni omnes di atque homines deserunt.

Novo consilio nunc mi opus est,

nova res haec subito mi obiectast:

hoc praevortar principio; illaec omnia missa habeo quae ante agere occepi.

Iam pol ego hunc stratioticum nuntium advenientem probe percutiam.

HA. Ostium pultabo atque intus evocabo aliquem foras.

PS. Quisquis es, compendium ego te facere pultandi volo;

nam ego precator et patronus foribus processi foras.

HA. Tune es Ballio? PS. Immo vero ego eius sum Subballio.

HA. Quid istuc verbist? PS. Condus, promus sum, procurator peni.

HA. Quasi te dicas atriensem. PS. Immo atriensi ego impero.

HA. Quid tu, servosne es an liber? PS. Nunc quidem etiam servio.

HA. Ita videre, et non videre dignus qui liber sis.

PS. Non soles respicere te, quom dicis iniuste alteri?

HA. Hunc hominem malum esse oportet. PS. Di me servant atque amant,

nam haec mihi incus est: procudam ego hodie hinc multos dolos.

HA. Quid illic solus secum loquitur? PS. Quid ais tu, adulescens? HA. Quid est?

PS. Esne tu an non es ab illo militi Macedonio,

servos eiius qui hinc a nobis est mercatus mulierem,

qui argenti meo ero lenoni quindecim dederat minas,

quinque debet? HA. Sum. Sed ubi tu me novisti gentium

aut vidisti aut conlocutu's? Nam equidem Athenas antidhac

numquam adveni neque te vidi ante hunc diem umquam oculis meis.

PS. Quia videre inde esse; nam olim quom abiit, argento haec dies

praestitutast, quoad referret nobis, neque dum rettulit.

HA. Immo adest. PS. Tun attulisti? HA. Egomet. PS. Quid dubitas dare?

HA. Tibi ego dem? PS. Mihi hercle vero, qui res rationesque eri

† Ballionis curo, argentum accepto, expenso et quoi debet dato †.

HA. Si quidem hercle etiam supremi promptas thensauros Iovis,

tibi libellam argenti numquam credam. PS. Dum tu sternuas,

res erit soluta. HA. Vinctam potius sic servavero.

PS. Vae tibi! Tu inventu's vero meam qui furcilles fidem.

Quasi mi non sescenta tanta soli soleant credier.

HA. Potest ut alii ita arbitrentur et ego ut ne credam tibi.

PS. Quasi tu dicas me te velle argento circumducere.

HA. Immo vero quasi tu dicas quasique vero autem id suspicer.

Sed quid est tibi nomen? PS. Servos est huic lenoni Surus,

eum esse me dicam. Surus sum. HA. Surus? PS. Id est nomen mihi.

HA. Verba multa facimus. Eru' si tuo' domi est, quin provocas,

ut id agam quod missus huc sum? PS. Quidquid est nomen tibi,

si intus esset, evocarem. Verum si dare vis mihi,

magis erit solutum quasi ipsi dederis. HA. At enim scin quid est?

Reddere hoc, non perdere eru' me misit. Nam certo scio

hoc, febrim tibi esse, quia non licet hoc inicere ungulas.

Ego nisi ipsi Ballioni nummum credam nemini.

PS. At illic nunc negotiosust: res agitur apud iudicem.

HA. Di bene vortant! At ego quando eum esse censebo domi,

rediero. Tu epistulam hanc a me accipe atque illi dato.

Nam istic sumbolust inter erum meum et tuom de muliere.

PS. Scio equidem: ut qui argentum adferret atque expressam imaginem

suam huc ad nos, cum eo aiebat velle mitti mulierem.

Nam hic quoque exemplum reliquit eiius. HA. Omnem rem tenes.

PS. Quid ego ni teneam? HA. Dato istunc sumbolum ergo illi. PS. Licet.

Sed quid est tibi nomen? HA. Harpax. PS. Apage te, Harpax, hau places;

huc quidem hercle haud ibis intro, ni quid harpax feceris.

HA. Hostis vivos rapere soleo ex acie: eo hoc nomen mihi est.

PS. Pol te multo magis opinor vasa ahena ex aedibus.

HA. Non ita est. Sed scin quid te oro, Sure? PS. Sciam si dixeris.

HA. Ego devortor extra portam huc in tabernam tertiam

apud anum illam doliarem,, claudam, crassam, Chrysidem.

PS. Quid nunc vis? HA. Inde ut me arcessas, eru' tuos ubi venerit.

PS. Tuo arbitratu, maxume. HA. Nam ut lassus veni de via,

me volo curare. PS. Sane sapis et consilium placet.

Sed vide sis ne in quaestione sis quando arcessam mihi.

HA. Quin ubi prandero, dabo operam somno. PS. Sane censeo.

HA. Numquid vis? PS. Dormitum ut abeas. HA. Abeo. - PS. Atque audin, Harpage?

Iube sis te operiri: beatus eri', si consudaveris.

PSEUDOLUS

Di inmortales, conservavit me illic homo adventu suo.

Suo viatico redduxit me usque ex errore in viam.

Namque ipsa Opportunitas non potuit mi opportunius

advenire quam haec allatast mi opportune epistula.

Nam haec allata cornu copiaest, ubi inest quidquid volo:

hic doli, hic fallaciae omnes, hic sunt sycophantiae,

hic argentum, hic amica amanti erili filio.

Atque ego nunc me ut gloriosum faciam et copi pectore:

quo modo quidque agerem, ut lenoni surruperem mulierculam,

iam intituta, ornata cuncta in ordine, animo ut volueram,

certa, deformata habebam; sed profecto hoc sic erit:

centum doctum hominum consilia sola haec devincit dea,

Fortuna. At hoc verum est: proinde ut quisque Fortuna utitur,

ita praecellet atque exinde sapere eum omnes dicimus.

Bene ubi quod scimus consilium accidisse, hominem catum

eum esse declaramus, stultum autem illum quoi vortit male.

Stulti hau scimus frustra ut simus, quom quod cupienter dari

petimus nobis, quasi quid in rem sit possimus noscere.

Certa mittimus dum incerta petimus; atque hoc evenit

in labore atque in dolore, ut mors obrepat interim.

Sed iam satis est philosophatum. Nimi' diu et longum loquor.

Di inmortales! Aurichalco contra non carum fuit

meum mendacium, hic modo quod subito commentus fui,

quia lenonis me esse dixi. Nunc ego hac epistula

tris deludam, erum et lenonem et qui hanc dedit mi epistulam.

Eugae! Par pari aliud autem quod cupiebam contigit:

venit eccum Calidorus, ducit nescioquem secum simul.

CALIDORUS CHARINUS PSEUDOLUS

CAL. Dulcia atque amara apud te sum elocutus omnia:

scis amorem, scis laborem, scis egestatem meam.

CH. Commemini omnia: id tu modo, me quid vis facere, fac sciam.

CAL. Quom haec tibi alia quod elocutus, † vis scire si scis † de symbolo.

CH. Omnia, inquam. Tu modo quid me facere vis fac ut sciam.

CAL. Pseudolus mi ita imperavit, ut aliquem hominem strenuom,

benevolentem adducerem ad se. CH. Servas imperium probe;

nam et amicum et benevolentem ducis. Sed istic Pseudolus

novo' mihist. CAL. Nimium est mortalis graphicus, εὑρετής mihist.

Is mihi haec sese ecfecturum dixit tibi.

PS. Magnufice hominem compellabo. CA. Quoia vox resonat? PS. Io!

Io te, te, turanne, te ego, qui imperitas Pseudolo,

quaero quoi ter trina triplicia, tribu' modis tria gaudia,

artibus tribu' tris demeritas dem laetitias, de tribus

fraude partas per malitiam, per dolum et fallacias;

in libello hoc opsignato ad te attuli pauxillulo.

CAL. Illic homost. CH. Ut paratragoedat carnufex! PS. Confer gradum

contra pariter, porge audacter ad salutem bracchium.

CAL. Dic utrum spemne an Salutem te salutem, Pseudole?

PS. Immo utrumque. CH. Utrumque, salve. Sed quid actumst? PS. Quid times?

CAL. Attuli hunc. PS. Quid, attulisti? CAL. "Adduxi" volui dicere.

PS. Quis istic est? CA. Charinus. PS. Augae! Iam charin toutoi poio.

CH. Quin tu si quid opust, mi audacter imperas? PS. Tam gratia.

Bene sit tibi, Charine. Nolo tibi molestos esse nos.

CH. Vos molestos? Nihil molestumst mihi quidem. PS. Tum igitur mane.

CAL. Quid istuc est? PS. Epistulam modo hanc intercepi et sumbolum.

CAL. Sumbolum? Quem sumbolum? PS. Qui a milite allatust modo.

Eiius servos qui hunc ferebat et quinque argenti minas,

tuam qui amicam hinc arcessebat, ei os sublevi modo.

CAL. Qui modo? PS. Horum caussa haec agitur spectatorum fabula:

hi sciunt qui hic adfuerunt; vobis post narravero.

CAL. Quid nunc agimus? PS. Liberam hodie tuam amicam amplexabere.

CAL. Egone? PS. Tu istic ipsus, inquam, si quidem hoc vivet caput;

si modo mihi hominem invenietis propere. CH. Qua facie? PS. Malum,

callidum, doctum, qui quando principium prehenderit,

porro sua virtute teneat quid se facere oporteat;

atque qui hic non visitatus saepe sit. CH. Si servos est,

numquid refert? PS. Immo multo mavolo quam liberum.

CH. Posse opinor me dare hominem tibi malum et doctum, modo

qui a patre advenit Carysto necdum exit ex aedibus

quoquam neque Athenas advenit umquam ante hesternum diem.

PS. Bene iuvas. Sed quinque inventis opus est argenti minis

mutuis quas hodie reddam: nam huius mihi debet pater.

CH. ego dabo, ne quaere aliunde. PS. O hominem opportunum mihi!

Etiam opust chlamyde et machaera et petaso. CH. Possum a me dare.

PS. Di inmortales! Non Charinus mihi hicquidem, sed Copiast.

Sed iste servos ex Carysto qui hic adest ecquid sapit?

CH. Hircum ab alis. PS. Manuleatam tunicam habere hominem addecet.

Ecquid is homo habet aceti in pectore? CH. Atque acidissumi.

PS. Quid, si opu' sit ut dulce promat indidem, ecquid habet? CH. Rogas?

Murrinam, passum, defrutum, mellam, mel quoiusmodi;

quin in corde instruere quondam coepit pantopolium.

PS. Eugepae! Lepide, Charine, meo me ludo lamberas.

Sed quid nomen esse dicam ego isti servo? CH. Simiae.

PS. Scitne in re advorsa vorsari? CH. Turbo non aeque citust.

PS. Ecquid argutust? CH. Malorum facinorum saepissume.

PS. Quid quom manufesto tenetur? CH. Anguillast, elabitur.

PS. Ecquid is homo scitust? CH. Plebi scitum non est scitius.

PS. Probus homo est, ut praedicare te audio. CH. Immo si scias,

ubi te aspexerit, narrabit ultro quid sese velis.

Sed quid es acturus? PS. Dicam. Ubi hominem exornavero,

subditivom fieri ego illum militis servom volo;

sumbolum hunc ferat lenoni cum quinque argenti minis,

mulierem an lenone abducat: em tibi omnem fabulam!

Ceterum quo quidque pacto faciat ipsi dixero.

CAL. Quid nunc igitur stamus? PS. Hominem cum ornamentis omnibus

exornatum adducite ad me iam ad tarpezitam Aeschinum.

Sed properate. CAL. Prius illi erimus quam tu. - PS. Abite ergo ocius.

Quidquid incerti mi in animo prius aut ambiguom fuit,

nunc liquet, nunc defaecatumst cor mihi; nunc perviamst:

omnis ordine his sub signis ducam legiones meas

avi sinist‹e›ra, | auspicio liquido atque ex sententia;

confidentia est inimicos meos me posse perdere.

Nunc ibo ad forum atque onerabo meis praeceptis Simiam,

quid agat, ne quid titubet, docte ut hanc ferat fallaciam.

Iam ego hoc ipsum oppidum expugnatum faxo erit lenonium.

ACTUS III

PUER

Quoi servitutem di danunt lenoniam

puero, atque eidem si addunt turpitudinem,

ne illi, quantum ego nunc corde conspicio meo,

malam rem magnam multasque aerumnas danunt.

Velut haec mi evenit servitus, ubi ego omnibus

parvis magnisque miseriis praefulcior:

neque ego amatorem mi invenire ullum queo

qui amet me, ut curer tandem nitidiuscule.

Nunc huic lenoni hodiest natalis dies:

interminatust a minimo | ad maxumum,

si quis non hodie munus misisset sibi,

eum cras cruciatu maxumo perbitere.

Nunc nescio hercle rebus quid faciam meis;

neque ego illud possum quod illi qui possunt solent.

Nunc, nisi lenoni munus hodie misero,

cras mihi potandus fructus est fullonius.

Eheu, quam illae rei ego etiam nunc sum parvolus!

Atque edepol ut nunc male malum metus miser,

si quispiam det qui manus gravior siet,

quamquam illud aiunt magno gemitu fieri,

comprimere dentes videor posse aliquo modo.

Sed comprimenda est mihi vox atque oratio:

erus eccum recipit se domum et ducit coquom.

BALLIO COCUS PUER

BA. Forum coquinum qui vocant stulte vocant,

nam non coquinum est, verum furinum est forum.

Nam ego si iuratus peiorem hominem quaererem

coquom, non potui quam hunc quem duco ducere,

multiloquom, gloriosum, insulsum, inutilem.

Quin ob eam rem Orcus recipere ad se noluit,

ut esset hic qui mortuis cenam coquat;

nam hic solus illis coquere quod placeat potest.

CO. Si me arbitrare isto pacto ut praedicas,

qur conducebas? BA. Inopia: alius non erat.

Sed qur sedebas in foro, si eras coquos,

tu solus praeter alios? CO. Ego dicam tibi:

avaritia ego sum factus inprobior coquos,

non meopte ingenio. BA. Qua istuc ratione? CO. Eloquar.

Quia enim, quom extemplo veniunt conductum coquom,

nemo illum quaerit qui optumus et carissumust:

illum conducunt potius qui vilissimust.

Hoc ego fui hodie solus opsessor fori.

Illi drachumissent miseri: me nemo potest

minoris quisquam nummo ut surgam subigere.

Non ego item cenam condio ut alii coqui,

qui mihi condita prata in patinis proferunt,

boves qui convivas faciunt herbasque oggerunt,

eas herbas herbis aliis porro condiunt:

indunt coriandrum, feniculum, alium, atrum holus,

apponunt rumicem, brassicam, betam, blitum,

eo laserpici libram pondo diluont,

teritur sinapis scelera, qui illis qui terunt

priu' quam triverint oculi ut exstillent facit.

Ei homines cenas ubi coquont, quom condiunt,

non condimentis condiunt, sed strigibus

vivis convivis intestina quae exedint.

Hoc hic quidem homines tam brevem vitam colunt,

quom hasce herbas huius modi in suom alvom congerunt,

formidolosas dictu, non essu modo.

Quas herbas pecudes non edunt homines edunt.

BA. Quid tu? Divinis condimentis utere,

qui prorogare vitam possi hominibus,

qui ea culpes condimenta? CO. Audacter dicito;

nam vel ducenos annos poterunt vivere

meas qui essitabunt escas quas condivero.

Nam ego cocilendrum quando in patinas indidi

aut cepolendrum aut maccidem aut saucaptidem,

eaepse se patinae fervefaciunt ilico.

Haec ad Neptuni pecudes condimenta sunt:

terrestris pecudes cicimandro condio aut

hapalopside aut cataractria. BA. At te Iuppiter

dique omnes perdant cum condimentis tuis

cumque tuis istis omnibus mendaciis!

CO. Sine sis loqui me. BA. Loquere atque i in malam crucem.

CO. Ubi omnes patinae fervont, omnis aperio:

is odos demissis pedibus in caelum volat.

Eum odorem cenat Iuppiter cottidie.

BA. Odos demissi pedibus? CO. Peccavi insciens.

BA. Quidum? CO. "Demissis manibus" volui dicere.

BA. Si nusquam is coctum, quidnam cenat Iuppiter?

CO. It incenatus cubitum? BA.I in malam crucem.

Istacine caussa tibi hodie nummum dabo?

CO. Fateor equidem esse me coquom carissumum;

verum pro pretio facio ut opera appareat

mea quo conductus venio. BA. Ad furandum quidem.

CO. An tu invenire postulas quemquam coquom

nisi milvinis aut aquilinis ungulis?

BA. An tu coquinatum te ire quoquam postulas

quin ibi constrictis ungulis cenam coquas?

Nunc adeo tu, qui meus es, iam edico tibi

ut nostra properes amoliri * omnia,

tum ut huius oculos in oculis habeas tuis:

quoquo hic spectabit, eo tu spectato simul;

si quo hic gradietur, pariter progredimino;

manum si protollet, pariter proferto manum:

suom si quid sumet, id tu sinito sumere;

si nostrum sumet, tu teneto altrinsecus.

Si iste ibit, ito, stabit, astato simul;

si conquiniscet istic, conquiniscito.

Item his discipulis privos custodes dabo.

CO. Habe modo bonum animum. BA. Quaeso qui possum doce

bonum animum habere qui te ad me adducam domum?

CO. Quia sorbitione faciam ego hodie te mea,

item ut Medea Peliam concoxit senem,

quem medicamento et suis venenis dicitur

fecisse rusus ex sene adulescentulum,

item ego te faciam. BA. Eho, an etiam veneficu's?

CO. Immo edepol vero hominum servator magis. BA. Ehem!

Quanti istuc unum me coquinare perdoces?

CO. Quid? BA. Ut te servem ne quid surrupias mihi.

CO. Si credis, nummo; si non, ne mina quidem.

Sed utrum tu amicis hodie an inimicis tuis

daturu's cenam? BA. Pol ego amicis scilicet.

CO. Quin tu illo inimicos potius quam amicos vocas?

Nam ego ita convivis cenam conditam dabo

hodie atque ita suavi suavitate condiam:

ut quisque quidque conditum gustaverit,

ipsus sibi faciam ut digitos praerodat suos.

BA. Quaeso hercle, priu' quam quoiquam convivae dabis,

gustato tute prius et discipulis dato,

ut praerodatis vostras furtificas manus.

CO. Fortasse haec tu nunc mihi non credis quae loquor.

BA. Molestus ne sis; nimium iam tinnis; tace.

Em illic ego habito. Intro abi et cenam coque.

Propera. PU. Quin tu is accubitum et convivas cedo,

corrumpitur iam cena. - BA. Em, subolem sis vide!

Iam hic quoque scelestus est coqui sublingulo.

Profecto quid nunc primum caveam nescio,

ita in aedibus sunt fures, praedo in proxumo est.

Nam mi hic vicinus apud forum paullo prius

Calidori | opere edixit maxumo

ut mihi caverem a Pseudolo servo suo

ne fidem ei haberem. Nam eum circum ire in hunc diem,

ut me, si posset, muliere intervorteret;

eum promisisse fortiter dixit sibi

sese abducturum a me dolis Phoenicium.

Nunc ibo intro atque edicam familiaribus

profecto ne quis quicquam credat Pseudolo. -

ACTUS IV

PSEUDOLUS SIMIA

PS. Si umquam quemquam di inmortales voluere esse auxilio adiutum,

tum me et Calidorum servatum volunt esse et lenonem exstinctum,

quom te adiutorem genuerunt mihi tam doctum hominem atque astutum.

Sed ubi illic est? Sumne ego homo insipiens, qui haec mecum egomet loquar solus?

Dedit verba mihi hercle, ut opinor:

malu' cum malo stulte cavi.

Tum pol ego interii, homo si ille abiit, neque hoc opu' quod volui hodie ecficiam.

Sed eccum video verbeream statuam: ut it, ut magnufice infert sese!

Ehem, te hercle ego circumspectabam, nimi' metuebam male ne abiisses.

SI. Fuit meum officium ut facerem, fateor.

PS. Ubi restiteras? SI. Ubi mi lubitum est.

PS. Istuc ego satis scio. SI. Qur ergo quod scis me rogas?

PS. At hoc volo monere te. SI. Monendu's ne me moneas.

PS. Nimi' tandem ego aps te contemnor.

SI. Quippe ego ni te contemnam,

stratioticus homo qui cluear? PS. Iam

hoc volo quod occeptumst agi. SI. Numquid agere aliud me vides?

PS. Ambula ergo cito. SI. Immo otiose volo.

PS. Haec ea occasiost: dum ille dormit, volo tu prior occupes adire.

SI. Quid properas? Placide, ne time.

Ita ille faxit Iuppiter,

ut ille palam ibidem adsiet,

quisquis illest qui adest a milite.

Numquam edepol erit ill' potior Harpax quam ego. Habe animum bonum:

pulchre ego hanc explicatam tibi rem dabo.

Sic ego illum dolis atque mendaciis

in timorem dabo militarem advenam,

ipsus sese ut neget esse eum qui siet

meque ut esse autumet qui ipsus est. PS. Qui potest?

SI. Occidis me quom istuc rogitas. PS. O hominem lepidum!

SI. Te quoque etiam dolis atque mendaciis,

qui magister mihi es, antidibo, ut scias.

PS. Iuppiter te mihi servet! SI. Immo mihi.

Sed vide, ornatus hic me satin condecet?

PS. Optume habet. SI. Esto.

PS. Tantum tibi boni di inmortales duint quantum tu tibi optes;

nam si exoptem quantum dignu's tantum dent, minu' nihilo sit.

Neque ego hoc homini quemquam vidi magi' malum et maleficum. SI. Tun id mi?

PS. Taceo. Sed ego quae tibi bona dabo et faciam,

si hanc sobrie rem accurassis!

SI. Potin ut taceas? Memorem inmemorem facit qui monet quod memor meminit.

Teneo, omnia in pectore condita sunt, meditati sunt mihi doli docte.

PS. Probus est hic homo. SI. Neque hic est neque ego. PS. At ide ne titubes. SI. Potin ut taceas?

PS. Ita me di ament. - SI. Ita non facient: mera iam mendacia fundes.

PS. Ut ego ob tuam, Simia, perfidiam te amo et metuo et magni facio.

SI. Ego istuc aliis dare condidici: mihi optrudere non potes palpum.

PS. Ut ego accipiam te hodie lepide, ubi ecfeceris hoc opus. SI. Hahahae!

PS. Lepido victu, vino, unguentis et inter pocula pulpamentis;

ibidem una aderit mulier lepida tibi savia super savia quae det.

SI. Lepide accipi' me. PS. Immo si ecfici', tum faxo magi' dicas.

SI. Nisi ecfecero, cruciabiliter carnufex me accipito.

Sed propera mi monstrare ubi sit os lenonis aedium.

PS. Tertium hoc est. SI. St! Tace, aedes hiscunt. PS. Credo, animo malest

aedibus. SI. Quid iam? PS. Quia edepol ipsum lenonem evomunt.

SI. Illicinest? S. Illic'st. SI. Mala mercist, ‹Pseudole›, illuc sis vide,

ut transvorsus, non provorsus cedit, quasi cancer solet.

BALLIO PSEUDOLUS SIMIA

BA. Minu' malum hunc hominem esse opinor quam esse censebam coquom,

nam nihil etiam dum harpagavit praeter cyathum et cantharum.

PS. Heus tu, nunc occasio est et tempus. SI. Tecum sentio.

PS. Ingredere in viam dolose: ego hic in insidiis ero.

SI. Habui numerum sedulo: hoc est sextum a porta proxumum

angiportum, in id angiportum me devorti iusserat;

quotumas aedis dixerit, id ego admodum incerto scio.

BA. Quis hic homo chlamydatus est aut unde est aut quem quaeritat?

Peregrina facies videtur hominis atque ignobilis.

SI. Sed eccum qui ex incerto faciet mihi quod quaero certius.

BA. Ad me adit recta. Unde ego hominem hunc esse dicam gentium?

SI. Heus tu qui cum hirquina barba stas, responde quod rogo.

BA. Eho, an non priu' salutas? SI. Nulla est mihi salus dataria.

BA. Nam pol hinc tantumdem accipies. PS. Iam inde a principio probe.

SI. Ecquem in angiporto hoc hominem tu novisti? Te rogo.

BA. Egomet me. SI. Pauci istuc faciunt homines quod tu praedicas,

nam in foro vix decumus quisque est qui ipsus sese noverit.

PS. Salvos sum, iam philosophatur. SI. Hominem ego hic quaero malum,

legerupam, inpium, peiiurum atque inprobum. BA. Me quaeritat,

nam illa mea sunt cognomenta; nomen si memoret modo.

Quid est ei homini nomen? SI. Leno Ballio. BA. Scivin ego?

Ipse ego is sum, adulescens, quem tu quaeritas. SI. Tun es Ballio?

BA. Ego enim vero is sum. SI. Ut vestitu's, es perfossor parietum.

BA. Credo in tenebris, conspicatus si sis me, apstineas manum.

SI. Eru' meus tibi me salutem multam voluit dicere.

Hanc epistulam accipe a me, hanc me tibi iussit dare.

BA. Quis is homost qui iussit? PS. Perii! Nunc homo in medio lutost;

nomen nescit, haeret haec res. BA. Quem hanc misisse ad me autumas?

SI. Nosce imaginem: tute eiius nomen memorato mihi,

ut sciam te Ballionem esse ipsum. BA. Cedo mi epistulam.

SI. Accipe et cognosce signum. BA. Oh! Polymachaeroplagides

purus putus est ipsus. Novi. Heus! Polymachaeroplagidi

nomen est. SI. Scio iam me recte tibi dedisse epistulam,

postquam Polymachaeroplagidem elocutus nomen es.

BA. Quid agit is? SI. Quod homo edepol fortis atque bellator probus.

Sed propera hanc pellegere quaeso epistulam (ita negotiumst)

atque accipere argentum actutum mulieremque emittere.

Nam necesse [est] hodie Sicyoni me esse aut cras mortem exsequi,

ita eru' meus est imperiosus. BA. Novi, notis praedicas.

SI. Propera pellegere epistulam ergo. BA. Id ago, si taceas modo.

"Miles lenoni Ballioni epistulam

conscriptam mittit Polymachaeroplagides,

imagine opsignatam quae inter nos duo

convenit olim." SI. Sumbolust in epistula.

BA. Video et cognosco signum. Sed in epistula

nullam salutem mittere scriptam solet?

SI. Ita militaris disciplinast, Ballio:

manu salutem mittunt bene volentibus;

eadem malam rem mittunt male volentibus.

Sed ut occepisti, perge opera experirier

quid epistula ista narret. BA. Ausculta modo.

"Harpax calator meus est, ad te qui venit - "

tun es is Harpax? SI. Ego sum atque ipse harpax quidem.

BA. "Qui epistulam istam fert; ab eo argentum accipe;

cum eo simitu mulierem mitti volo.

Salutem scriptam dignum est digniss mittere:

te si arbitrarem dignum, misissem tibi."

SI. Quid nunc? BA. Argentum des, abducas mulierem.

SI. Uter remoratur? BA. Quin sequere ergo intro. - SI. Sequor. -

PSEUDOLUS

Peiorem ego hominem magi'que vorsute malum

numquam edepol quemquam vidi quam hic est Simia;

nimisque ego illum hominem metuo et formido male

ne malus item erga me sit ut erga illum fuit,

ne in re secunda nunc mihi obvortat cornua,

si occasionem capsit qui ‹sic› sit malus;

atque edepol equidem nolo, nam illi bene volo.

Nunc in metu sum maxumo triplici modo:

primum omnium iam hunc comparem metuo meum

ne deserat med atque ad hostis transeat;

metuo autem ne erus redeat etiam dum a foro,

ne capta praeda capti praedones fuant.

Quom haec metuo, metuo ne ille huc Harpax advenat

priu' quam hinc hic Harpax abierit cum muliere.

Perii hercle! Nimium tarde egrediuntur foras.

Cor conligatis vasis exspectat meum,

si non educat mulierem secum simul,

ut exolatum ex pectore aufugiat meo.

Victor sum, vici cautos custodes meos.

SIMIA PSEUDOLUS

SI. Ne plora, nescis ut res sit, Phoenicium,

verum hau multo post faxo scibis accubans.

Non ego te ad illum duco dentatum virum

Macedoniensem, qui te nunc flentem facit:

quoiam esse te vis maxume, ad eum ducere:

Calidorum hau multo post faxo amplexabere.

PS. Quid tu intus quaeso desedisti quam diu?

Mihi cor retunsumst oppugnando pectore.

SI. Occasionem repperisti, verbero,

ubi perconteris me, insidiis hostilibus?

PS. Atque edepol, quamquam nequam homo's, recte mones.

Ite hac, triumphe, ad cantharum recta via. -

BALLIO

Hahae! Nunc demum mi animus in tuto locost,

postquam iste hinc abiit atque abduxit mulierem.

Iube nunc venire Pseudolum, scelerum caput,

et abducere a me mulierem fallaciis.

Conceptis hercle verbis, sati' certo scio,

ego peiiurare me mavellem miliens

quam illum mihi verba per deridiculum dare.

Nunc deridebo hercle hominem, si convenero;

verum in pistrino credo, ut convenit, fore.

Nunc ego Simonem mi obviam veniat velim,

ut mea laetitia laetus promiscam siet.

SIMO BALLIO

SI. Visso quid rerum meus Ulixes egerit,

iamne habeat signum ex arce Ballionia.

BA. O fortunate, cedo fortunatam manum,

Simo. SI. Quid est? BA. Iam - SI. Quid iam? BA. Nihil est quod metuas. SI. Quid est?

Venitne homo ad te? BA. Non. SI. Quid est igitur boni?

BA. Minae viginti sanae et salvae sunt tibi,

hodie quas aps te est instipulatus Pseudolus.

SI. Velim quidem hercle. BA. Roga me viginti minas,

si ille hodie illa sit potitus muliere

sive eam pro gnato hodie, ut promisit, dabit.

Roga, opsecro hercle; gestio promittere,

omnibu' modis tibi esse rem salvam scias;

atque etiam habeto mulierem dono tibi.

SI. Nullumst periclum, quod sciam, stipularier,

ut concepisti verba: viginti minas

dabin? BA. Dabuntur. SI. Hoc quidem actumst hau male.

Sed convenistin hominem? BA. Immo ambo simul.

SI. Quid ait? Quid narrat? Quaeso, quid dicit tibi?

BA. Nugas theatri, verba quae in comoediis

solent lenoni dici, quae pueri sciunt:

malum et scelestum et peiiurum aiebat esse me.

SI. Pol hau mentitust. BA. Ergo haud iratus fui:

nam quanti refert te ei nec recte dicere

qui nihili faciat quique infitias non eat?

SI. Quid est? Quid non metuam ab eo? Id audire expeto.

BA. Quia numquam abducet mulierem iam, nec potest,

a me. Meministin tibi me dudum dicere

eam venisse militi Macedonio?

SI. Memini. BA. Em illius servos huc ad me argentum attulit

et opsignatum sumbolum - SI. Quid postea?

BA. Qui inter me atque illum militem convenerat:

is secum abduxit mulierem hau multo prius.

SI. Bonan fide istuc dicis? BA. Unde ea sit mihi?

SI. Vide modo ne illic sit contechnatus quippiam.

BA. Epistula atque imago me certum facit;

quin illam quidem iam in Sicyonem ex urbe adduxit modo.

SI. Bene hercle factum! Quid ego cesso Pseudolum

facere ut det nomen ad Molas coloniam?

Sed quis hic homo est chlamydatus? BA. Non edepol scio,

nisi ut opservemus quo eat aut quam rem gerat.

HARPAX BALLIO SIMO

HA. Malus et nequamst homo qui nihili eri imperium sui servo' facit.

Nihilist autem suom qui officium facere inmemor est nisi est admonitus.

Nam qui liberos esse ilico se arbitrantur,

ex conspectu eri si sui se abdiderunt,

luxantur, lustrantur, comedunt quod habent, i nomen diu

servitutis ferunt.

Nec boni ingeni quicquam in is inest,

nisi ut inprobis se artibu' teneant.

Cum his mihi nec locu' nec sermo

convenit neque is [umquam] nobilis fui.

Ego, ut mi imperatumst, etsi abest, hic adesse eum arbitror.

Nunc ego illum metuo, quom hic non adest,

ne quom adsiet metuam. Ei rei operam dabo.

Nam in taberna usque adhuc, si veniret Syrus,

quoi dedi sumbolum, mansi, uti iusserat

leno ubi esset domi, me aibat arcessere;

verum ubi is non venit nec vocat,

venio huc ultro, ut sciam quid rei si[e]t, ne illic homo me ludificetur.

Nec quicquamst melius quam ut hoc pultem atque aliquem evocem hinc intus.

Leno argentum hoc

volo a me accipiat atque amittat mulierem mecum simul.

BA. Heus tu! SI. Quid vis? BA. Hic homo meus est. SI. Quidum? BA. Quia praeda haec meast:

scortum quaerit, habet argentum. Iam admordere hunc mihi lubet.

SI. Iamne illum comessurus es? BA. Dum recens est,

dum calet, dum datur, devorari decet iam.

Boni me viri pauperant, inprobi augent;

populo strenui, mi inprobi | usui sunt.

SI. Malum quod tibi di dabunt; sic scelestu's.

HA. Me nunc commoror, quom has fores non ferio, ut sciam

sitne Ballio domi.

BA. Venu' mihi haec bona datat, quom hos huc adigit

lucrifugas, damni cupidos, qui se suamque aetatem bene curant,

edunt, bibunt, scortantur: illi sunt alio ingenio atque tu,

qui neque tibi bene esse patere et illis quibus est invides.

HA. Heus ubi estis vos? BA. Hicquidem ad me recta habet rectam viam.

HA. Heus ubi estis vos? BA. Heus adulescens, quid istic debetur tibi?

Bene ego ab hoc praedatus ibo; novi, bona scaevast mihi.

HA. Ecquis hoc aperit? BA. Heus chlamydate, quid istic debetur tibi?

HA. Aedium dominum lenonem Ballionem quaerito.

BA. Quisquis es, adulescens, operam fac compendi quaerere.

HA. Quid iam? BA. Quia tute ipsus coram praesens praesentem vides.

HA. Tun is es? SI. Chlamydate, cave sis tibi a curvo infortunium

atque in hunc intende digitum: hic leno est, at hic est vir probus.

Sed tu, bone vir, flagitare saepe clamore in foro,

quom libella nusquamst, nisi quid leno hic subvenit tibi.

HA. Quin tu mecum fabulare? BA. Fabulor. Quid vis tibi?

HA. Argentum accipias. BA. Iamdudum, si des, porrexi manum.

HA. Accipe: hic sunt quinque argenti lectae numeratae minae.

Hoc tibi eru' me iussit ferre Polymachaeroplagides,

quod deberet, atque ut mecum mitteres Phoenicium.

BA. Eru' tuos - HA. Ita dico. BA. Miles - HA. Ita loquor. BA. Macedonius -

HA. Admodum, inquam. BA. Te ad me misit Polymachaeroplagides?

HA. Vera memoras. BA. Hoc argentum ut mihi dares? HA. Si tu quidem es

leno Ballio. BA. Atque ut a me mulierem tu abduceres?

HA. Ita. BA. Phoenicium esse dixit? HA. Recte meministi? BA. Mane:

iam redeo ad te. HA. At maturate propera, nam propero: vides

iam diem multum esse. BA. Video: hunc advocare etiam volo;

mane modo istic, iam revortar ad te. Quid nunc fi[e]t, Simo?

Quid agimus? Manufesto hunc hominem teneo, qui argentum attulit.

SI. Quidum? BA. An nescis quae sit haec res? SI. Iuxta cum ignarissumis.

BA. Pseudolus tuos adlegavit hunc, quasi a Macedonio

milite esset. SI. Haben argentum ab homine? BA. Rogitas quod vides?

SI. Heus, memento ergo dimidium istinc mihi de praeda dare:

commune istuc esse oportet. BA. Quid, malum? Id totum tuom est.

HA. Quam mox mihi operam das? BA. Tibi do equidem. Quid nunc mihi es auctor, Simo?

SI. Exploratorem hunc faciamus ludos suppositicium

adeo donicum ipsus sese ludos fieri senserit.

BA. Sequere. Quid ais? Nemp' tu illius servos es? HA. Planissume.

BA. Quanti te emit? HA. Suarum in pugna virium victoria.

Nam ego eram domi imperator summus in patria mea.

BA. An etiam umquam ille expugnavit carcerem, patriam tuam?

HA. Contumeliam si dices, audies. BA. Quotumo die

ex Sicyone huc pervenisti? HA. Altero ad meridie.

BA. Strenue mehercle iisti. SI. Quam velis pernix homost:

ubi suram aspicias, scias posse eum - gerere crassas compedis.

BA. Quid ais? Tune etiam cubitare solitu's in cunis puer?

SI. Scilicet. BA. Etiamne - facere solitun es - scin quid loquar?

SI. Scilicet solitum esse. HA. Sanein estis? BA. Quid hoc quod te rogo?

Noctu in vigiliam quando ibat miles, quom tu ibas simul,

conveniebatne in vaginam tuam machaera militis?

HA. In' malam crucem? BA. Ire licebit tibi tamen hodie temperei.

HA. Quin tu mulierem mi emittis? Aut redde argentum. BA. Mane.

HA. Quid maneam? BA. Chlamydem hanc commemora quanti conductast. HA. Quid est?

SI. Quid meret machaera? HA. Elleborum hisce hominibus opus est. BA. Eho -

HA. Mitte. BA. Quid mercedis petasus hodie domino demeret?

HA. Quid "domino"? Quid somniatis? Mea quidem haec habeo omnia,

meo peculio empta. BA. Nemp' quod femina summa sustinent.

HA. Uncti hi sunt senes, fricari sese ex antiquo volunt.

BA. Responde, opsecro hercle, hoc vero scio quod te rogo:

quid meres? Quantillo argenti te conduxit Pseudolus?

HA. Quis istic Pseudolust? BA. Praeceptor tuo', qui te hanc fallaciam

docuit, ut fallaciis hinc mulierem a me abduceres.

HA. Quem ut Pseudolum, quas tu mihi praedicas fallacias?

Quem ego hominem nulli[u'] coloris novi. BA. Non tu istinc abis?

Nihil est hodie sucophantis quaestus. Proin tu Pseudolo

nunties abduxisse alium praedam, qui occurrit prior

Harpax. HA. Is quidem edepol Harpax ego sum. BA. Immo edepol esse vis.

Purus putus hic sucophantast. HA. Ego tibi argentum dedi

et dudum adveniens extemplo sumbolum servo tuo,

eri imagine opsignatam epistulam, hic ante ostium.

BA. Meo u epistulam dedisti servo? Quoi servo? HA. Suro.

BA. Non confidit sycophanta hic [nequam est] nugis: meditatus malest.

Edepol hominem verberonem Pseudolum, ut docte dolum

commentust! Tantumdem argenti quantum miles debuit

dedit huic atque hominem exornavit mulierem qui abduceret.

Nam illam epistulam ipsus verus Harpax huc ad me attulit.

HA. Harpax ego vocor, ego servos sum Macedoni militis;

ego nec sycophantiose quicquam ago nec malefice

neque istum Pseudolum mortalis qui sit novi neque scio.

SI. Tu, nisi mirumst, leno, plane perdidisti mulierem.

BA. Edepol ne istuc magi' magisque metuo quom verba audio.

Mihi quoque edepol iamdudum ille Surus cor perfrigefacit,

sumbolum qui ab hoc accepit. Mira sunt ni Pseudolust.

Eho tu, qua facie fuit dudum quoi dedisti sumbolum?

HA. Rufus quidam, ventriosus, crassis suris, subniger,

magno capite, acutis oculis, ore rubicundo, admodum

magnis pedibus. BA. Perdidisti, postquam dixisti pedes.

Pseudolus fuit ipsus. Actumst de me. Iam morior, Simo.

HA. Hercle te hau sinam emoriri, nisi mi argentum redditur,

viginti minae. SI. Atque etiam mihi aliae viginti minae.

BA. Auferen tu id praemium a me quod promisi per iocum?

SI. De inprobis viris auferri praemium et praedam decet.

BA. Saltem Pseudolum mihi dedas. SI. Pseudolum ego dedam tibi?

Quid deliquit? Dixin ab eo tibi ut caveres centiens?

BA. Perdidit me. SI. At me viginti modicis multavit minis.

BA. Quid nunc faciam? HA. Si mi argentum dederis, te suspendito.

BA. Di te perdant! Sequere sis me ergo hac ad forum ut solvam. HA. Sequor.

SI. Quid ego? BA. Peregrinos apsolvam, cras agam cum civibus.

Pseudolus mihi centuriata habuit capitis comitia,

qui illum ad med hodie adlegavit mulierem qui abduceret.

Sequere tu. Nunc ne exspectetis dum hac domum redeam via;

ita res gestast: angiporta haec certum est consectarier.

HA. Si graderere tantum quantum loquere, iam esses ad forum. -

BA. Certumst mihi hunc emortualem facere ex natali die. -

SIMO

Bene ego illum tetigi, bene autem servos inimicum suom.

Nunc mi certum est alio pacto Pseudolo insidias dare

quam in aliis comoediis fit, ubi cum stimulis aut flagris

insidiantur: at ego iam intus promam viginti minas

quas promisi si ecfecisset; obviam ei ultro deferam.

Nimis illic mortalis doctus, nimi' vorsutus, nimi' malus;

superavit dolum Troianum atque Ulixem Pseudolus.

Nunc ibo intro, argentum promam, Pseudolo insidias dabo. -

ACTUS V

PSEUDOLUS

Quid hoc? Sicine hoc fit, pedes? Statin an non?

An id voltis ut me hinc iacentem aliquis tollat?

Nam hercle si cecidero, vostrum erit flagitium.

Pergitin pergere? Ah! Saeviendum mi hodie est;

magnum hoc vitium vino est:

pedes captat primum, luctator dolosust.

Profecto edepol ego nunc probe habeo madulsam:

ita victu excurato, ita magnis munditiis divis dignis,

itaque in loco festivo sumus festive accepti.

Quid opust me multas agere ambages? Hoc est homini

quam ob rem vitam amet,

hic omnes voluptates, in hoc omnes venustates

sunt: deis proxumum esse arbitror.

Nam ubi amans complexust amantem, ubi ad labra labella adiungit, ubi

altera alterum bilingui manufesto inter se prehendunt,

ubi mammia mammicula opprimitur aut si lubet corpora conduplicant,

manu candida cantharum dulciferum † propinare † amicissumam amicitiam,

neque [ibi] esse alium alii odio ibi nec molestum

nec sermonibus morologis uti,

unguenta atque odores, lemniscos, corollas

dari dapsilis, non enim parce promi,

victum ceterum ne quis me roget:

hoc ego modo atque erus minor hunc diem sumpsimus prothyme,

postquam opus meum ut volui omne perpetravi hostibus fugatis.

Illos accubantis, potantis, amantis

cum scortis reliqui et meum scortum ibidem

cordi atque animo suo opsequentis. Sed post

quam exsurrexi, orant med ut saltem.

Ad hunc me modum intuli illis sati' facete

nimis ex discipulina, quippe ego qui

probe Ionica perdidici. Sed palliolatim amictus

sic haec incessi ludibundus.

Plaudunt, "parum" clamitant mi uti revortar.

Occepi denuo, hoc modo: nolui:

idem amicae dabam me meae,

ut me amaret: ubi circumvortor, cado:

id fuit naenia ludo.

Itaque dum enitor, prox! iam paene inquinavi pallium.

Nimiae tum voluptati edepol fui

ob casum. Datur cantharus: bibi.

Commuto ilico pallium, illud posivi;

inde huc exii, crapulam dum amoverem.

Nunc ab ero ad erum meum maiorem venio foedus commemoratum.

Aperite, aperite, heus, Simoni me adesse aliquis nuntiate.

SIMO PSEUDOLUS

SI. Vox viri pessumi me exciet foras.

Sed quid hoc? Quo modo? Quid video ego?

PS. Cum corona ebrium Pseudolum tuom.

SI. Libere hercle hoc quidem. Sed vide statum.

Num mea gratia pertimescit magis?

Cogito saeviter blanditerne adloquar.

Sed me hoc votat vim facere nunc quod fero, si qua in hoc spes sitast mihi.

PS. Vir malus viro

optumo obviam it.

SI. Di te ament, Pseudole. PS. Hae! SI. I in malam crucem.

PS. Qur ego adflicter? SI. Quid tu, malum, in os igitur mi ebrius inructas?

PS. Molliter sis tene me, cave ne cadam: non vides me ut madide madeam?

SI. Quae istaec audaciast te sic interdius

cum corolla ebrium ingrediri? PS. Lubet.

SI. Quid, lubet? Pergin ructare in os mihi?

PS. Suavis ructus mihi est. Sic sine, Simo.

SI. Credo equidem potis esse te, scelus,

Massici montis uberrumos quattuor

fructus ebibere in hora una. PS. "Hiberna" addito.

SI. Sed dic tandem (hau male mones)

unde onustam celocem agere te praedicem?

PS. Cum tuo filio perpotavi modo.

Sed, Simo, ut probe

tactu' Ballio est!

Quae tibi dixi ut ecfecta reddidi!

SI. Pessumu's homo.

PS. Mulier haec facit:

cum tuo filio libera accubat.

SC. Omnia ut quidque egisti ordine scio.

PS. Quid ergo dubitas dare mi argentum? SI. Ius petis, fateor. Tene.

PS. At negabas daturum esse te mihi: tamen das.

Onera hunc hominem ac me consequere hac. SI. Egone istum onerem? PS. Onerabi', scio.

SI. Quid ego huic homini faciam? Satin ultro et argentum aufert et me inridet?

PS. Vae victis! SI. Vorte ergo umerum.

PS. Em! SI. Hoc ego numquam ratu' sum

fore me ut tibi fierem supplex.

Heu heu heu! PS. Desine. SI. Doleo. PS. Ni doleres tu, ego dolerem

SI. Quid? Hoc auferen, Pseudole mi, aps tuo ero? PS. Lubentissumo corde atque animo.

SI. Nonne audes, quaesso, aliquam partem mihi gratiam facere hinc de argento?

PS. Non me deices avidum esse hominem? Nam hinc numquam eri' nummo divitior,

neque te mei tergi misereret, hoc sei non hodie ecfecissem.

SI. Erit ubi te ulciscar, sei vivo. PS. Quid minitare? Habeo tergum.

SI. Age sane. PS. Igitur redi. SI. Quid redeam? PS. Redi modo: non eri' deceptus.

SI. Redeo. PS. Simul mecum ‹i› potatum. SI. Egone eam? PS. Fac quod te iubeo.

Si is, aut dimidium aut plus etiam faxo hinc feres. SI. Eo, duc me quo vis.

PS. Quid nunc? Numquid iratus es

aut mihi aut filio propter has res, Simo?

SI. Nil profecto. PS. I hac, te sequor. SI. Quin vocas

spectatores simul? PS. Hercle me isti hau solent

vocare, neque ergo ego istos;

verum sei voltis adplaudere atque adprobare hunc gregem

et fabulam in crastinum vos vocabo.