Vnde prius coepti surgat mihi carminis ordo
quosue canam titulos, dubius feror. hinc tua, Piso,
nobilitas ueterisque citant sublimia Calpi
nomina, Romanas inter fulgentia gentes;
hinc tua me uirtus rapit et miranda per omnes
uita modos: quae, si desset tibi forte creato
nobilitas, eadem pro nobilitate fuisset.
nam quid imaginibus, quid auitis fulta triumphis
atria, quid pleni numeroso consule fasti
profuerint, cui uita labat? perit omnis in illo
gentis honos, cuius laus est in origine sola.
at tu, qui tantis animum natalibus aequas,
et partem tituli, non summam, ponis in illis,
ipse canendus eris: nam quid memorare necessest,
ut domus a Calpo nomen Calpurnia ducat
claraque Pisonis tulerit cognomina prima,
umida callosa cum pinseret hordea dextra?
nec si cuncta uelim breuiter decurrere possim;
et prius aetheriae moles circumuaga flammae
annua bissenis reuocabit mensibus astra,
quam mihi priscorum titulos operosaque bella
contigerit memorare. manus sed bellica patrum
armorumque labor ueteres decuere Quirites,
atque illos cecinere sui per carmina uates.
nos quoque pacata Pisonem laude nitentem
exaequamus auis. nec enim, si bella quierunt,
occidit et uirtus: licet exercere togatae
munia militiae, licet et sine sanguinis haustu
mitia legitimo sub iudice bella mouere.
hinc quoque seruati contingit gloria ciuis,
altaque uictrices intexunt limina palmae.
quin age maiorum, iuuenis facunde, tuorum
scande super titulos et auitae laudis honores,
armorumque decus praecede forensibus actis.
sic etiam magno iam tunc Cicerone uigente
laurea facundis cesserunt arma togatis.
sed quae Pisonum claros uisura triumphos
olim turba uias impleuerat agmine denso,
ardua nunc eadem stipat fora, cum tua maestos
defensura reos uocem facundia mittit.
seu trepidos ad iura decem citat hasta uirorum
et firmare iubet centeno iudice causas,
seu capitale nefas operosa diluis arte,
laudibus ipsa tuis resonant fora. dum rapis una
iudicis affectum possessaque pectora temptas,
uictus sponte sua sequitur quocumque uocasti:
flet si flere iubes, gaudet gaudere coactus
et te dante capit iudex, quam non habet, iram.
sic auriga solet feruentia Thessalus ora
mobilibus frenis in aperto flectere campo,
qui modo non solum rapido permittit habenas
quadrupedi, sed calce citat, modo succutit alte
flexibiles rictus et nunc ceruice rotata
incipit effusos in gyrum carpere cursus.
quis non attonitus iudex tua respicit ora?
quis regit ipse suam, nisi per tua pondera, mentem?
nam tu, siue libet pariter cum grandine nimbos
densaque uibrata iaculari fulmina lingua,
seu iuuat adstrictas in nodum cogere uoces
et dare subtili uiuacia uerba catenae,
uim Laërtiadae, breuitatem uincis Atridae;
dulcia seu mauis liquidoque fluentia cursu
uerba nec incluso sed aperto pingere flore,
inclita Nestorei cedit tibi gratia mellis.
nec te, Piso, tamen populo sub iudice sola
mirantur fora; sed numerosa laude senatus
excipit et meritas reddit tibi curia uoces.
quis digne referat, qualis tibi luce sub illa
gloria contigerit, qua tu, reticente senatu,
cum tua bissenos numeraret purpura fasces,
Caesareum grato cecinisti pectore numen?
quodsi iam ualidae mihi robur mentis inesset
et solidus primos impleret spiritus annos,
auderem uoces per carmina nostra referre,
Piso, tuas: sed fessa labat mihi pondere ceruix
et tremefacta cadunt succiso poplite membra.
sic nec olorinos audet Pandionis ales
parua referre sonos nec, si uelit improba, possit;
sic et aedonia superantur uoce cicadae,
stridula cum rapido faciunt conuicia soli.
quare age, Calliope, posita grauitate forensi,
limina Pisonis mecum pete: plura supersunt
quae laudare uelis inuenta penatibus ipsis.
huc etiam tota concurrit ab urbe iuuentus
auditura uirum, si quando iudice fesso
turbida prolatis tacuerunt iurgia rebus.
tunc etenim leuibus ueluti proludit in armis,
compositisque suas exercet litibus artes.
quin etiam facilis Romano profluit ore
Graecia, Cecropiaeque sonat grauis aemulus urbi.
testis, Acidalia quae condidit alite muros,
Euboicam referens facunda Neapolis artem.
qualis, io superi, qualis nitor oris amoenis
uocibus! hinc solido fulgore micantia uerba
impleuere locos, hinc exornata figuris
aduolat excusso uelox sententia torno.
magna quidem uirtus erat, et si sola fuisset,
eloquio sanctum modo permulcere senatum,
exonerare pios modo, nunc onerare nocentes;
sed super ista mouet plenus grauitate serena
uultus et insigni praestringit imagine uisus.
talis inest habitus, qualem nec dicere maestum
nec fluidum, laeta sed taetricitate decorum
possumus: ingenitae stat nobilitatis in illo
pulcher honos et digna suis natalibus ora.
additur huc et iusta fides et plena pudoris
libertas animusque mala ferrugine purus,
ipsaque possesso mens est opulentior auro.
quis tua cultorum, iuuenis facunde, tuorum
limina pauper adit, quem non animosa beatum
excipit et subito iuuat indulgentia censu?
quodque magis dono fuerit pretiosius omni,
diligis ex aequo, nec te fortuna colentum
natalesue mouent: probitas spectatur in illis.
nulla superborum patiuntur dicta iocorum,
nullius subitos affert iniuria risus:
unus amicitiae summos tenor ambit et imos.
rara domus tenuem non aspernatur amicum
raraque non humilem calcat fastosa clientem;
illi casta licet mens et sine crimine constet
uita, tamen probitas cum paupertate iacebit;
et lateri nullus comitem circumdare quaerit,
quem dat purus amor, sed quem tulit impia merces;
nec quisquam uero pretium largitur amico,
quem regat ex aequo uicibusque regatur ab illo,
sed miserum parua stipe focilat, ut pudibundos
exercere sales inter conuiuia possit.
ista procul labes, procul haec fortuna refugit,
Piso, tuam, uenerande, domum: tu mitis et acri
asperitate carens positoque per omnia fastu
inter ut aequales unus numeraris amicos,
obsequiumque doces et amorem quaeris amando.
cuncta domus uaria cultorum personat arte,
cuncta mouet studium; nec enim tibi dura clientum
turba rudisue placet, misero quae freta labore
nil nisi summoto nouit praecedere uulgo;
sed uirtus numerosa iuuat. tu pronus in omne
pectora ducis opus, seu te grauiora uocarunt
seu leuiora iuuant. nec enim facundia semper
adducta cum fronte placet: nec semper in armis
bellica turba manet, nec tota classicus horror
nocte dieque gemit, nec semper Gnosius arcum
destinat, exempto sed laxat cornua neruo,
et galea miles caput et latus ense resoluit.
ipsa uices natura subit uariataque cursus
ordinat, inuersis et frondibus explicat annum.
non semper fluidis adopertus nubibus aether
aurea terrificis obcaecat sidera nimbis:
cessat hiemps, madidos et siccat uere capillos;
uer fugit aestates; aestatum terga lacessit
pomifer autumnus, niuibus cessurus et undis.
ignea quin etiam superum pater arma recondit
et Ganymedeae repetens conuiuia mensae
pocula sumit ea, qua gessit fulmina, dextra.
temporibus seruire decet: qui tempora certis
ponderibus pensauit, eum si bella uocabunt,
miles erit; si pax, positis toga uestiet armis.
hunc fora pacatum, bellantem castra decebunt.
felix illa dies totumque canenda per aeuum,
quae tibi, uitales cum primum traderet auras,
contulit innumeras intra tua pectora dotes.
mira subest grauitas inter fora, mirus omissa
paulisper grauitate lepos. si carmina forte
nectere ludenti iuuit fluitantia uersu,
Aonium facilis deducit pagina carmen;
siue chelyn digitis et eburno uerbere pulsas,
dulcis Apollinea sequitur testudine cantus,
et te credibile est Phoebo didicisse magistro.
ne pudeat pepulisse lyram, cum pace serena
publica securis exultent otia terris,
ne pudeat: Phoebea chelys sic creditur illis
pulsari manibus, quibus et contenditur arcus;
sic mouisse fides saeuus narratur Achilles,
quamuis mille rates Priameius ureret heros
et grauis obstreperet modulatis bucina neruis:
illo dulce melos Nereius extudit heros
pollice, terribilis quo Pelias ibat in hostem.
arma tuis etiam si forte rotare lacertis
inque gradum clausis libuit consistere membris
et uitare simul, simul et captare petentem,
mobilitate pedum celeres super orbibus orbes
plectis et obliquis fugientem cursibus urges:
et nunc uiuaci scrutaris pectora dextra,
nunc latus aduersum necopino percutis ictu.
nec tibi mobilitas minor est, si forte uolantem
aut geminare pilam iuuat aut reuocare cadentem
et non sperato fugientem reddere gestu.
haeret in haec populus spectacula, totaque ludos
turba repente suos iam sudabunda relinquit.
te si forte iuuat studiorum pondere fessum
non languere tamen lususque mouere per artem,
callidiore modo tabula uariatur aperta
calculus et uitreo peraguntur milite bella,
ut niueus nigros, nunc et niger alliget albos.
sed tibi quis non terga dedit? quis te duce cessit
calculus? aut quis non periturus perdidit hostem?
mille modis acies tua dimicat: ille petentem,
dum fugit, ipse rapit; longo uenit ille recessu,
qui stetit in speculis; hic se committere rixae
audet et in praedam uenientem decipit hostem;
ancipites subit ille moras similisque ligato
obligat ipse duos; hic ad maiora mouetur,
ut citus ecfracta prorumpat in agmina mandra
clausaque deiecto populetur moenia uallo.
interea sectis quamuis acerrima surgant
proelia militibus, plena tamen ipse phalange
aut etiam pauco spoliata milite uincis,
et tibi captiua resonat manus utraque turba.
sed prius emenso Titan uersetur Olympo,
quam mea tot laudes decurrere carmina possint.
felix et longa iuuenis dignissime uita
eximiumque tuae gentis decus, accipe nostri
certus et hoc ueri complectere pignus amoris.
quod si digna tua minus est mea pagina laude,
at uoluisse sat est: animum, non carmina, iacto.
tu modo laetus ades: forsan meliora canemus
et uires dabit ipse fauor, dabit ipsa feracem
spes animum: dignare tuos aperire Penates,
hoc solum petimus. nec enim me diuitis auri
imperiosa fames et habendi saeua libido
impulerunt, sed laudis amor. iuuat, optime, tecum
degere cumque tuis uirtutibus omne per aeuum
carminibus certare meis: sublimior ibo,
si famae mihi pandis iter, si detrahis umbram.
abdita quid prodest generosi uena metalli,
si cultore caret? quid inerti condita portu,
si ductoris eget, ratis efficit, omnia quamuis
armamenta gerat teretique fluentia malo
possit ab excusso dimittere uela rudenti?
ipse per Ausonias Aeneia carmina gentes
qui sonat, ingenti qui nomine pulsat Olympum
Maeoniumque senem Romano prouocat ore,
forsitan illius nemoris latuisset in umbra
quod canit, et sterili tantum cantasset auena
ignotus populis, si Maecenate careret.
qui tamen haut uni patefecit limina uati
nec sua Vergilio permisit numina soli:
Maecenas tragico quatientem pulpita gestu
erexit Varium, Maecenas alta tonantis
eruit et populis ostendit nomina Graiis.
carmina Romanis etiam resonantia chordis,
Ausoniamque chelyn gracilis patefecit Horati.
o decus, in totum merito uenerabilis aeuum,
Pierii tutela chori, quo praeside tuti
non umquam uates inopi timuere senectae.
quod si quis nostris precibus locus, et mea uota
si mentem subiere tuam, memorabilis olim
tu mihi Maecenas tereti cantabere uersu.
possumus aeternae nomen committere famae,
si tamen hoc ulli de se promittere fas est
et deus ultor abest; superest animosa uoluntas
ipsaque nescio quid mens excellentius audet.
tu nanti protende manum: tu, Piso, latentem
exsere. nos humilis domus, at sincera, parentum
et tenuis fortuna sua caligine celat.
possumus impositis caput exonerare tenebris
et lucem spectare nouam, si quid modo laetus
adnuis et nostris subscribis, candide, uotis.
est mihi, crede, meis animus constantior annis,
quamuis nunc iuuenile decus mihi pingere malas
coeperit et nondum uicesima uenerit aestas.
Ūndĕ prĭūs coēptī sūrgāt mĭhĭ cārmĭnĭs ōrdŏ
quōsvĕ cănām tĭtŭlōs, dŭbĭūs fĕrŏr. hīnc tŭă, Pīsŏ,
nōbĭlĭtās vĕtĕrīsquĕ cĭtānt sūblīmĭă Cālpī
nōmĭnă, Rōmānās īntēr fūlgēntĭă gēntēs;
hīnc tŭă mē vīrtūs răpĭt ēt mīrāndă pĕr ōmnēs
vītă mŏdōs: quaē, sī dēssēt tĭbĭ fōrtĕ crĕātō
nōbĭlĭtās, ĕădēm prō nōbĭlĭtātĕ fŭīssēt.
nām quĭd ĭmāgĭnĭbūs, quĭd ăvītīs fūltă trĭūmphīs
ātrĭă, quīd plēnī nŭmĕrōsō cōnsŭlĕ fāstī
prōfŭĕrīnt, cuī vītă lăbāt? pĕrĭt ōmnĭs ĭn īllō
gēntĭs hŏnōs, cūiūs laūs ēst ĭn ŏrīgĭnĕ sōlă.
āt tū, quī tāntīs ănĭmūm nātālĭbŭs aēquās,
ēt pārtēm tĭtŭlī, nōn sūmmām, pōnĭs ĭn īllīs,
īpsĕ cănēndŭs ĕrīs: nām quīd mĕmŏrārĕ nĕcēssēst,
ūt dŏmŭs ā Cālpō nōmēn Cālpūrnĭă dūcāt
clārăquĕ Pīsōnīs tŭlĕrīt cōgnōmĭnă prīmă,
ūmĭdă cāllōsā cūm pīnsĕrĕt hōrdĕă dēxtrā?
nēc sī cūnctă vĕlīm brĕvĭtēr dēcūrrĕrĕ pōssīm;
ēt prĭŭs aēthĕrĭaē mōlēs cīrcūmvăgă flāmmaē
ānnŭă bīssēnīs rĕvŏcābīt mēnsĭbŭs āstră,
quām mĭhĭ prīscōrūm tĭtŭlōs ŏpĕrōsăquĕ bēllă
cōntĭgĕrīt mĕmŏrārĕ. mănūs sēd bēllĭcă pātrūm
ārmōrūmquĕ lăbōr vĕtĕrēs dĕcŭērĕ Quĭrītēs,
ātque īllōs cĕcĭnērĕ sŭī pēr cārmĭnă vātēs.
nōs quŏquĕ pācātā Pīsōnēm laūdĕ nĭtēntēm
ēxaēquāmŭs ăvīs. nĕc ĕnīm, sī bēllă quĭērūnt,
ōccĭdĭt ēt vīrtūs: lĭcĕt ēxērcērĕ tŏgātaē
mūnĭă mīlĭtĭaē, lĭcĕt ēt sĭnĕ sānguĭnĭs haūstū
mītĭă lēgĭtĭmō sūb iūdĭcĕ bēllă mŏvērĕ.
hīnc quŏquĕ sērvātī cōntīngīt glōrĭă cīvīs,
āltăquĕ vīctrīcēs īntēxūnt līmĭnă pālmaē.
quīn ăgĕ māiōrūm, iŭvĕnīs fācūndĕ, tŭōrūm
scāndĕ sŭpēr tĭtŭlōs ĕt ăvītaē laūdĭs hŏnōrēs,
ārmōrūmquĕ dĕcūs praēcēdĕ fŏrēnsĭbŭs āctīs.
sīc ĕtĭām māgnō iām tūnc Cĭcĕrōnĕ vĭgēntĕ
laūrĕă fācūndīs cēssērūnt ārmă tŏgātīs.
sēd quaē Pīsōnūm clārōs vīsūră trĭūmphōs
ōlīm tūrbă vĭās īmplēvĕrăt āgmĭnĕ dēnsō,
ārdŭă nūnc ĕădēm stīpāt fŏră, cūm tŭă maēstōs
dēfēnsūră rĕōs vōcēm fācūndĭă mīttīt.
seū trĕpĭdōs ād iūră dĕcēm cĭtăt hāstă vĭrōrūm
ēt fīrmārĕ iŭbēt cēntēnō iūdĭcĕ caūsās,
seū căpĭtālĕ nĕfās ŏpĕrōsā dīlŭĭs ārtĕ,
laūdĭbŭs īpsă tŭīs rĕsŏnānt fŏră. dūm răpĭs ūnā
iūdĭcĭs āffēctūm pōssēssăquĕ pēctŏră tēmptās,
vīctūs spōntĕ sŭā sĕquĭtūr quōcūmquĕ vŏcāstī:
flēt sī flērĕ iŭbēs, gaūdēt gaūdērĕ cŏāctūs
ēt tē dāntĕ căpīt iūdēx, quām nōn hăbĕt, īrām.
sīc aūrīgă sŏlēt fērvēntĭă Thēssălŭs ōră
mōbĭlĭbūs frēnīs ĭn ăpērtō flēctĕrĕ cāmpō,
quī mŏdŏ nōn sōlūm răpĭdō pērmīttĭt hăbēnās
quādrŭpĕdī, sēd cālcĕ cĭtāt, mŏdŏ sūccŭtĭt āltĕ
flēxĭbĭlēs rīctūs ēt nūnc cērvīcĕ rŏtātā
īncĭpĭt ēffūsōs īn gŷrūm cārpĕrĕ cūrsūs.
quīs nōn āttŏnĭtūs iūdēx tŭă rēspĭcĭt ōră?
quīs rĕgĭt īpsĕ sŭām, nĭsĭ pēr tŭă pōndĕră, mēntēm?
nām tū, sīvĕ lĭbēt părĭtēr cūm grāndĭnĕ nīmbōs
dēnsăquĕ vībrātā iăcŭlārī fūlmĭnă līnguā,
seū iŭvăt ādstrīctās īn nōdūm cōgĕrĕ vōcēs
ēt dărĕ sūbtīlī vīvācĭă vērbă cătēnaē,
vīm Lāērtĭădaē, brĕvĭtātēm vīncĭs Ătrīdaē;
dūlcĭă seū māvīs lĭquĭdōquĕ flŭēntĭă cūrsū
vērbă nĕc īnclūsō sĕd ăpērtō pīngĕrĕ flōrĕ,
īnclĭtă Nēstŏrĕī cēdīt tĭbĭ grātĭă mēllīs.
nēc tē, Pīsŏ, tămēn pŏpŭlō sūb iūdĭcĕ sōlă
mīrāntūr fŏră; sēd nŭmĕrōsā laūdĕ sĕnātūs
ēxcĭpĭt ēt mĕrĭtās rēddīt tĭbĭ cūrĭă vōcēs.
quīs dīgnē rĕfĕrāt, quālīs tĭbĭ lūcĕ sŭb īllā
glōrĭă cōntĭgĕrīt, quā tū, rĕtĭcēntĕ sĕnātū,
cūm tŭă bīssēnōs nŭmĕrārēt pūrpŭră fāscēs,
Caēsărĕūm grātō cĕcĭnīstī pēctŏrĕ nūmēn?
quōdsī iām vălĭdaē mĭhĭ rōbūr mēntĭs ĭnēssēt
ēt sŏlĭdūs prīmōs īmplērēt spīrĭtŭs ānnōs,
aūdērēm vōcēs pēr cārmĭnă nōstră rĕfērrĕ,
Pīsŏ, tŭās: sēd fēssă lăbāt mĭhĭ pōndĕrĕ cērvīx
ēt trĕmĕfāctă cădūnt sūccīsō pōplĭtĕ mēmbră.
sīc nĕc ŏlōrīnōs aūdēt Pāndīŏnĭs ālēs
pārvă rĕfērrĕ sŏnōs nēc, sī vĕlĭt īmprŏbă, pōssīt;
sīc ēt aēdŏnĭā sŭpĕrāntūr vōcĕ cĭcādaē,
strīdŭlă cūm răpĭdō făcĭūnt cōnvīcĭă sōlī.
quāre ăgĕ, Cāllĭŏpē, pŏsĭtā grăvĭtātĕ fŏrēnsī,
līmĭnă Pīsōnīs mēcūm pĕtĕ: plūră sŭpērsūnt
quaē laūdārĕ vĕlīs īnvēntă pĕnātĭbŭs īpsīs.
hūc ĕtĭām tōtā cōncūrrĭt ăb ūrbĕ iŭvēntūs
aūdītūră vĭrūm, sī quāndō iūdĭcĕ fēssō
tūrbĭdă prōlātīs tăcŭērūnt iūrgĭă rēbūs.
tūnc ĕtĕnīm lĕvĭbūs vĕlŭtī prōlūdĭt ĭn ārmīs,
cōmpŏsĭtīsquĕ sŭās ēxērcēt lītĭbŭs ārtēs.
quīn ĕtĭām făcĭlīs Rōmānō prōflŭĭt ōrĕ
Graēcĭă, Cēcrŏpĭaēquĕ sŏnāt grăvĭs aēmŭlŭs ūrbī.
tēstĭs, Ăcīdălĭā quaē cōndĭdĭt ālĭtĕ mūrōs,
Eūbŏĭcām rĕfĕrēns fācūndă Nĕāpŏlĭs ārtēm.
quālĭs, ĭō sŭpĕrī, quālīs nĭtŏr ōrĭs ămoēnīs
vōcĭbŭs! hīnc sŏlĭdō fūlgōrĕ mĭcāntĭă vērbă
īmplēvērĕ lŏcōs, hīnc ēxōrnātă fĭgūrīs
ādvŏlăt ēxcūssō vēlōx sēntēntĭă tōrnō.
māgnă quĭdēm vīrtūs ĕrăt, ēt sī sōlă fŭīssēt,
ēlŏquĭō sānctūm mŏdŏ pērmūlcērĕ sĕnātūm,
ēxŏnĕrārĕ pĭōs mŏdŏ, nūnc ŏnĕrārĕ nŏcēntēs;
sēd sŭpĕr īstă mŏvēt plēnūs grăvĭtātĕ sĕrēnā
vūltŭs ĕt īnsīgnī praēstrīngĭt ĭmāgĭnĕ vīsūs.
tālĭs ĭnēst hăbĭtūs, quālēm nēc dīcĕrĕ maēstūm
nēc flŭĭdūm, laētā sēd taētrĭcĭtātĕ dĕcōrūm
pōssŭmŭs: īngĕnĭtaē stāt nōbĭlĭtātĭs ĭn īllō
pūlchĕr hŏnōs ēt dīgnă sŭīs nātālĭbŭs ōră.
āddĭtŭr hūc ēt iūstă fĭdēs ēt plēnă pŭdōrīs
lībērtās ănĭmūsquĕ mălā fērrūgĭnĕ pūrūs,
īpsăquĕ pōssēssō mēns ēst ŏpŭlēntĭŏr aūrō.
quīs tŭă cūltōrūm, iŭvĕnīs fācūndĕ, tŭōrūm
līmĭnă paūpĕr ădīt, quēm nōn ănĭmōsă bĕātūm
ēxcĭpĭt ēt sŭbĭtō iŭvăt īndūlgēntĭă cēnsū?
quōdquĕ măgīs dōnō fŭĕrīt prĕtĭōsĭŭs ōmnī,
dīlĭgĭs ēx aēquō, nēc tē fōrtūnă cŏlēntūm
nātālēsvĕ mŏvēnt: prŏbĭtās spēctātŭr ĭn īllīs.
nūllă sŭpērbōrūm pātiūntūr dīctă iŏcōrūm,
nūllīūs sŭbĭtōs āffērt īniūrĭă rīsūs:
ūnŭs ămīcĭtĭaē sūmmōs tĕnŏr āmbĭt ĕt īmōs.
rāră dŏmūs tĕnŭēm nōn āspērnātŭr ămīcūm
rārăquĕ nōn hŭmĭlēm cālcāt fāstōsă clĭēntēm;
īllī cāstă lĭcēt mēns ēt sĭnĕ crīmĭnĕ cōnstēt
vītă, tămēn prŏbĭtās cūm paūpērtātĕ iăcēbīt;
ēt lătĕrī nūllūs cŏmĭtēm cīrcūmdărĕ quaērīt,
quēm dāt pūrŭs ămōr, sēd quēm tŭlĭt īmpĭă mērcēs;
nēc quīsquām vērō prĕtĭūm lārgītŭr ămīcō,
quēm rĕgăt ēx aēquō vĭcĭbūsquĕ rĕgātŭr ăb īllō,
sēd mĭsĕrūm pārvā stĭpĕ fōcĭlăt, ūt pŭdĭbūndōs
ēxērcērĕ sălēs īntēr cōnvīvĭă pōssīt.
īstă prŏcūl lābēs, prŏcŭl haēc fōrtūnă rĕfūgīt,
Pīsŏ, tŭām, vĕnĕrāndĕ, dŏmūm: tū mītĭs ĕt ācrī
āspĕrĭtātĕ cărēns pŏsĭtōquĕ pĕr ōmnĭă fāstū
īntĕr ŭt aēquālēs ūnūs nŭmĕrārĭs ămīcōs,
ōbsĕquĭūmquĕ dŏcēs ĕt ămōrēm quaērĭs ămāndō.
cūnctă dŏmūs vărĭā cūltōrūm pērsŏnăt ārtĕ,
cūnctă mŏvēt stŭdĭūm; nĕc ĕnīm tĭbĭ dūră clĭēntūm
tūrbă rŭdīsvĕ plăcēt, mĭsĕrō quaē frētă lăbōrĕ
nīl nĭsĭ sūmmōtō nōvīt praēcēdĕrĕ vūlgō;
sēd vīrtūs nŭmĕrōsă iŭvāt. tū prōnŭs ĭn ōmnĕ
pēctŏră dūcĭs ŏpūs, seū tē grăvĭōră vŏcārūnt
seū lĕvĭōră iŭvānt. nĕc ĕnīm fācūndĭă sēmpēr
āddūctā cūm frōntĕ plăcēt: nēc sēmpĕr ĭn ārmīs
bēllĭcă tūrbă mănēt, nēc tōtā clāssĭcŭs hōrrōr
nōctĕ dĭēquĕ gĕmīt, nēc sēmpēr Gnōsĭŭs ārcūm
dēstĭnăt, ēxēmptō sēd lāxāt cōrnŭă nērvō,
ēt gălĕā mīlēs căpŭt ēt lătŭs ēnsĕ rĕsōlvīt.
īpsă vĭcēs nātūră sŭbīt vărĭātăquĕ cūrsūs
ōrdĭnăt, īnvērsīs ēt frōndĭbŭs ēxplĭcăt ānnūm.
nōn sēmpēr flŭĭdīs ădŏpērtūs nūbĭbŭs aēthēr
aūrĕă tērrĭfĭcīs ōbcaēcāt sīdĕră nīmbīs:
cēssăt hĭēmps, mădĭdōs ēt sīccāt vērĕ căpīllōs;
vēr fŭgĭt aēstātēs; aēstātūm tērgă lăcēssīt
pōmĭfĕr aūtūmnūs, nĭvĭbūs cēssūrŭs ĕt ūndīs.
īgnĕă quīn ĕtĭām sŭpĕrūm pătĕr ārmă rĕcōndīt
ēt Gănўmēdēaē rĕpĕtēns cōnvīvĭă mēnsaē
pōcŭlă sūmĭt ĕā, quā gēssīt fūlmĭnă, dēxtrā.
tēmpŏrĭbūs sērvīrĕ dĕcēt: quī tēmpŏră cērtīs
pōndĕrĭbūs pēnsāvĭt, ĕūm sī bēllă vŏcābūnt,
mīlĕs ĕrīt; sī pāx, pŏsĭtīs tŏgă vēstĭĕt ārmīs.
hūnc fŏră pācātūm, bēllāntēm cāstră dĕcēbūnt.
fēlīx īllă dĭēs tōtūmquĕ cănēndă pĕr aēvūm,
quaē tĭbĭ, vītālēs cūm prīmūm trādĕrĕt aūrās,
cōntŭlĭt īnnŭmĕrās īntrā tŭă pēctŏră dōtēs.
mīră sŭbēst grăvĭtās īntēr fŏră, mīrŭs ŏmīssā
paūlīspēr grăvĭtātĕ lĕpōs. sī cārmĭnă fōrtĕ
nēctērē lūdēntī iūvīt flŭĭtāntĭă vērsū,
Āŏnĭūm făcĭlīs dēdūcīt pāgĭnă cārmēn;
sīvĕ chĕlŷn dĭgĭtīs ĕt ĕbūrnō vērbĕrĕ pūlsās,
dūlcĭs Ăpōllĭnĕā sĕquĭtūr tēstūdĭnĕ cāntūs,
ēt tē crēdĭbĭle ēst Phoēbō dĭdĭcīssĕ măgīstrō.
nē pŭdĕāt pĕpŭlīssĕ lўrām, cūm pācĕ sĕrēnā
pūblĭcă sēcūrīs ēxūltēnt ōtĭă tērrīs,
nē pŭdĕāt: Phoēbēă chĕlŷs sīc crēdĭtŭr īllīs
pūlsārī mănĭbūs, quĭbŭs ēt cōntēndĭtŭr ārcūs;
sīc mōvīssĕ fĭdēs saēvūs nārrātŭr Ăchīllēs,
quāmvīs mīllĕ rătēs Prĭămēĭŭs ūrĕrĕt hērōs
ēt grăvĭs ōbstrĕpĕrēt mŏdŭlātīs būcĭnă nērvīs:
īllō dūlcĕ mĕlōs Nērēĭŭs ēxtŭdĭt hērōs
pōllĭcĕ, tērrĭbĭlīs quō Pēlĭăs ībăt ĭn hōstēm.
ārmă tŭīs ĕtĭām sī fōrtĕ rŏtārĕ lăcērtīs
īnquĕ grădūm claūsīs lĭbŭīt cōnsīstĕrĕ mēmbrīs
ēt vītārĕ sĭmūl, sĭmŭl ēt cāptārĕ pĕtēntēm,
mōbĭlĭtātĕ pĕdūm cĕlĕrēs sŭpĕr ōrbĭbŭs ōrbēs
plēctĭs ĕt ōblīquīs fŭgĭēntēm cūrsĭbŭs ūrgēs:
ēt nūnc vīvācī scrūtārīs pēctŏră dēxtrā,
nūnc lătŭs ādvērsūm nĕcŏpīnō pērcŭtĭs īctū.
nēc tĭbĭ mōbĭlĭtās mĭnŏr ēst, sī fōrtĕ vŏlāntēm
aūt gĕmĭnārĕ pĭlām iŭvăt aūt rĕvŏcārĕ cădēntēm
ēt nōn spērātō fŭgĭēntēm rēddĕrĕ gēstū.
haērĕt ĭn haēc pŏpŭlūs spēctācŭlă, tōtăquĕ lūdōs
tūrbă rĕpēntĕ sŭōs iām sūdābūndă rĕlīnquīt.
tē sī fōrtĕ iŭvāt stŭdĭōrūm pōndĕrĕ fēssūm
nōn lānguērĕ tămēn lūsūsquĕ mŏvērĕ pĕr ārtēm,
cāllĭdĭōrĕ mŏdō tăbŭlā vărĭātŭr ăpērtā
cālcŭlŭs ēt vĭtrĕō pĕrăgūntūr mīlĭtĕ bēllă,
ūt nĭvĕūs nīgrōs, nūnc ēt nĭgĕr āllĭgĕt ālbōs.
sēd tĭbĭ quīs nōn tērgă dĕdīt? quīs tē dŭcĕ cēssīt
cālcŭlŭs? aūt quīs nōn pĕrĭtūrūs pērdĭdĭt hōstēm?
mīllĕ mŏdīs ăcĭēs tŭă dīmĭcăt: īllĕ pĕtēntēm,
dūm fŭgĭt, īpsĕ răpīt; lōngō vĕnĭt īllĕ rĕcēssū,
quī stĕtĭt īn spĕcŭlīs; hīc sē cōmmīttĕrĕ rīxaē
aūdĕt ĕt īn praēdām vĕnĭēntēm dēcĭpĭt hōstēm;
āncĭpĭtēs sŭbĭt īllĕ mŏrās sĭmĭlīsquĕ lĭgātō
ōblĭgăt īpsĕ dŭōs; hīc ād māiōră mŏvētūr,
ūt cĭtŭs ēcfrāctā prōrūmpăt ĭn āgmĭnă māndrā
claūsăquĕ dēiēctō pŏpŭlētūr moēnĭă vāllō.
īntĕrĕā sēctīs quāmvīs ācērrĭmă sūrgānt
proēlĭă mīlĭtĭbūs, plēnā tămĕn īpsĕ phălāngĕ
aūt ĕtĭām paūcō spŏlĭātā mīlĭtĕ vīncīs,
ēt tĭbĭ cāptīvā rĕsŏnāt mănŭs ūtrăquĕ tūrbā.
sēd prĭŭs ēmēnsō Tītān vērsētŭr Ŏlŷmpō,
quām mĕă tōt laūdēs dēcūrrĕrĕ cārmĭnă pōssīnt.
fēlīx ēt lōngā iŭvĕnīs dīgnīssĭmĕ vītā
ēxĭmĭūmquĕ tŭaē gēntīs dĕcŭs, āccĭpĕ nōstrī
cērtŭs ĕt hōc vērī cōmplēctĕrĕ pīgnŭs ămōrīs.
quōd sī dīgnă tŭā mĭnŭs ēst mĕă pāgĭnă laūdĕ,
āt vŏlŭīssĕ săt ēst: ănĭmūm, nōn cārmĭnă, iāctō.
tū mŏdŏ laētŭs ădēs: fōrsān mĕlĭōră cănēmūs
ēt vīrēs dăbĭt īpsĕ făvōr, dăbĭt īpsă fĕrācēm
spēs ănĭmūm: dīgnārĕ tŭōs ăpĕrīrĕ Pĕnātēs,
hōc sōlūm pĕtĭmūs. nĕc ĕnīm mē dīvĭtĭs aūrī
īmpĕrĭōsă fămēs ĕt hăbēndī saēvă lĭbīdŏ
īmpŭlĕrūnt, sēd laūdĭs ămōr. iŭvăt, ōptĭmĕ, tēcūm
dēgĕrĕ cūmquĕ tŭīs vīrtūtĭbŭs ōmnĕ pĕr aēvūm
cārmĭnĭbūs cērtārĕ mĕīs: sūblīmĭŏr ībō,
sī fāmaē mĭhĭ pāndĭs ĭtēr, sī dētrăhĭs ūmbrām.
ābdĭtă quīd prōdēst gĕnĕrōsī vēnă mĕtāllī,
sī cūltōrĕ cărēt? quĭd ĭnērtī cōndĭtă pōrtū,
sī dūctōrĭs ĕgēt, rătĭs ēffĭcĭt, ōmnĭă quāmvīs
ārmāmēntă gĕrāt tĕrĕtīquĕ flŭēntĭă mālō
pōssĭt ăb ēxcūssō dīmīttĕrĕ vēlă rŭdēntī?
īpsĕ pĕr Aūsŏnĭās Aēnēĭă cārmĭnă gēntēs
quī sŏnăt, īngēntī quī nōmĭnĕ pūlsăt Ŏlŷmpūm
Maēŏnĭūmquĕ sĕnēm Rōmānō prōvŏcăt ōrĕ,
fōrsĭtăn īllīūs nĕmŏrīs lătŭīssĕt ĭn ūmbrā
quōd cănĭt, ēt stĕrĭlī tāntūm cāntāssĕt ăvēnā
īgnōtūs pŏpŭlīs, sī Maēcēnātĕ cărērēt.
quī tămĕn haūt ūnī pătĕfēcīt līmĭnă vātī
nēc sŭă Vērgĭlĭō pērmīsīt nūmĭnă sōlī:
Maēcēnās trăgĭcō quătĭēntēm pūlpĭtă gēstū
ērēxīt Vărĭūm, Maēcēnās āltă tŏnāntīs
ērvīt ēt pŏpŭlīs ōstēndīt nōmĭnă Grāiīs.
cārmĭnă Rōmānīs ĕtĭām rĕsŏnāntĭă chōrdīs,
Aūsŏnĭāmquĕ chĕlŷn grăcĭlīs pătĕfēcĭt Hŏrātī.
ō dĕcŭs, īn tōtūm mĕrĭtō vĕnĕrābĭlĭs aēvūm,
Pīĕrĭī tūtēlă chŏrī, quō praēsĭdĕ tūtī
nōn ūmquām vātēs ĭnŏpī tĭmŭērĕ sĕnēctaē.
quōd sī quīs nōstrīs prĕcĭbūs lŏcŭs, ēt mĕă vōtă
sī mēntēm sŭbĭērĕ tŭām, mĕmŏrābĭlĭs ōlīm
tū mĭhĭ Maēcēnās tĕrĕtī cāntābĕrĕ vērsū.
pōssŭmŭs aētērnaē nōmēn cōmmīttĕrĕ fāmaē,
sī tămĕn hōc ūllī dē sē prōmīttĕrĕ fās ēst
ēt dĕŭs ūltŏr ăbēst; sŭpĕrēst ănĭmōsă vŏlūntās
īpsăquĕ nēscĭŏ quīd mēns ēxcēllēntĭŭs aūdēt.
tū nāntī prōtēndĕ mănūm: tū, Pīsŏ, lătēntēm
ēxsĕrĕ. nōs hŭmĭlīs dŏmŭs, āt sīncēră, părēntūm
ēt tĕnŭīs fōrtūnă sŭā cālīgĭnĕ cēlāt.
pōssŭmŭs īmpŏsĭtīs căpŭt ēxŏnĕrārĕ tĕnēbrīs
ēt lūcēm spēctārĕ nŏvām, sī quīd mŏdŏ laētūs
ādnŭĭs ēt nōstrīs sūbscrībīs, cāndĭdĕ, vōtīs.
ēst mĭhĭ, crēdĕ, mĕīs ănĭmūs cōnstāntĭŏr ānnīs,
quāmvīs nūnc iŭvĕnīlĕ dĕcūs mĭhĭ pīngĕrĕ mālās
coēpĕrĭt ēt nōndūm vīcēsĭmă vēnĕrĭt aēstās.