ARGUMENTUM I
Senex avarus vix sibi credens Euclio
domi suae defossam multis cum opibus
aulam invenit, rursumque penitus conditam
exsanguis amens servat. Eius filiam
Lyconides vitiarat. Interea senex
Megadorus a sorore suasus ducere
uxorem avari gnatam deposcit sibi.
Durus senex vix promittit atque aulae timens
domo sublatam variis abstrudit locis.
Insidias servos facit huius Lyconidis
qui virginem vitiarat; atque ipse obsecrat
avonculum Megadorum sibimet cedere
uxorem amanti. Per dolum mox Euclio
cum perdidisset aulam, insperato invenit
laetusque natam conlocat Lyconidi.
ARGUMENTUM II
Aulam repertam auri plenam Euclio
Vi summa servat, miseris adfectus modis.
Lyconides istius vitiat filiam.
Volt hanc Megadorus indotatam ducere,
Lubensque ut faciat dat coquos cum obsonio.
Auro formidat Euclio, abstrudit foris.
Re omni inspecta compressoris servolus
Id surpit. Illic Euclioni rem refert.
Ab eo donatur auro, uxore et filio.
PERSONAE
LAR FAMILIARIS PROLOGUS
EUCLIO SENEX
STAPHYLA ANUS
EUNOMIA MATRONA
MEGADORUS SENEX
STROBILUS SERVUS
CONGRIO COCUS
ANTHRAX COCUS
PYTHODICUS SERVUS
LYCONIDES ADULESCENS
SERVUS LYCONIDIS
PHAEDRIA VIRGO
TIBICINAE
SCAENA ATHENIS.
PROLOGUS
LAR FAMILIARIS
LAR. Ne quis miretur qui sim, paucis eloquar.
Ego Lar sum familiaris ex hac familia
unde exeuntem me aspexistis. Hanc domum
iam multos annos est quom possideo et colo
patri | avoque iam huiius qui nunc hic habet,
sed mihi avos huiius opsecrans concredidit
auri thensaurum clam omnis: in medio foco
defodit, venerans me ut id servarem sibi.
Is quoniam moritur (ita avido ingenio fuit),
numquam indicare id filio voluit suo,
inopemque optavit potius eum relinquere
quam eum thensaurum commostraret filio;
agri reliquit ei non magnum modum,
quo cum labore magno et misere viveret.
Ubi is obiit mortem qui mi id aurum credidit,
coepi opservare, ecqui maiorem filius
mihi honorem haberet quam eius habuisset pater.
Atque ille vero minu' minusque impendio
curare minu'que me impertire honoribus.
Item a me contra factum est, nam item obiit diem.
Is ex se hunc reliquit qui hic nunc habitat filium
pariter moratum ut pater avosque huiius fuit.
Huic filia una est. Ea mihi cottidie
aut ture aut vino aut aliqui semper supplicat,
dat mihi coronas. Eius honoris gratia
feci thensaurum ut hic reperiret Euclio,
quo illam facilius nuptum, si vellet, daret.
Nam compressit eam de summo adulescens loco.
Is scit adulescens quae sit quam compresserit,
illa illum nescit, neque compressam autem pater.
Eam ego hodie faciam hic senex de proxumo
sibi uxorem poscat. Id ea faciam gratia
quo ille eam facilius ducat qui compresserat.
Et hic qui poscet eam sibi uxorem senex,
is adulescentis illius est avonculus,
qui illam stupravit noctu, Cereris vigiliis.
Sed hic senex iam clamat intus ut solet.
Anum foras extrudit, ne sit conscia.
Credo aurum inspicere volt, ne surruptum siet.
ACTUS I
EUCLIO STAPHYLA
EUC. Exi, inquam, age exi: exeundum hercle tibi hinc est foras,
circumspectatrix cum oculis emissiciis.
STA. Nam qur me miseram verberas? EUC. Ut misera sis
atque ut te dignam mala malam aetatem exigas.
STA. Nam qua me nunc caussa extrusisti ex aedibus?
EUC. Tibi ego rationem reddam, stimulorum seges?
Illuc regredere ab ostio. Illuc sis vide,
ut incedit. At scin quo modo tibi res se habet?
Si hercle hodie fustem cepero aut stimulum in manum,
testudineum istum tibi ego grandibo gradum.
STA. Utinam me divi adaxint ad suspendium
potius quidem quam hoc pacto apud te serviam.
EUC. At ut scelesta sola sicut murmurat!
Oculos hercle ego istos, inproba, ecfodiam tibi,
ne me opservare possis quid rerum geram.
Apscede etiam nunc - etiam nunc - etiam -ohe,
istic astato. Si hercle tu ex istoc loco
digitum transvorsum aut unguem latum excesseris
aut si respexis, donicum ego te iussero,
continuo hercle ego te dedam discipulam cruci.
Scelestiorem me hac anu certo scio
vidisse numquam, nimi'que ego hanc metuo male
ne mi ex insidiis verba inprudenti duit
neu persentiscat aurum ubi est apsconditum,
quae in occipitio quoque habet oculos pessuma.
Nunc ibo ut visam, estne ita aurum ut condidi,
quod me sollicitat plurimis miserum modis. -
STA. Noenum mecastor quid ego ero dicam meo
malae rei evenisse quamve insaniam
queo comminisci; ita me miseram ad hunc modum
deciens die uno saepe extrudit aedibus.
Nescio pol quae illunc hominem intemperiae tenent:
pervigilat noctes totas, tum autem interdius
quasi claudus sutor domi sedet totos dies.
Neque iam quo pacto celem erilis filiae
probrum, propinqua partitudo quoi appetit,
queo comminisci; neque quicquam meliust mihi,
ut opinor, quam ex me ut unam faciam litteram
†longum, laqueo† collum quando opstrinxero.
EUCLIO STAPHYLA
EUC. Nunc defaecato demum animo egredior domo,
postquam perspexi salva esse intus omnia.
Redi nunciam intro atque intus serva. STA. Quippini?
Ego intus servem? An ne quis aedis auferat?
Nam hic apud nos nihil est aliud quaesti furibus,
ita inaniis sunt oppletae atque araneis.
EUC. Mirum quin tua me caussa faciat Iuppiter
Philippum regem aut Dareum, trivenefica.
Araneas mi ego illas servari volo.
Pauper sum; fateor, patior; quod di dant fero.
Abi intro, occlude ianuam. Iam ego hic ero.
Cave quemquam alienum in aedis intro miseris.
Quod quispiam ignem quaerat, exstingui volo,
ne caussae quid sit quod te quisquam quaeritet.
Nam si ignis vivet, tu exstinguere extempulo.
Tum aquam aufugisse dicito, si quis petet.
Cultrum, securim, pistillum, mortarium,
quae utenda vasa semper vicini rogant,
fures venisse atque apstulisse dicito.
Profecto in aedis meas me apsente neminem
volo intro mitti. Atque etiam hoc praedico tibi,
si Bona Fortuna veniat, ne intro miseris.
STA. Pol ea ipsa credo ne intro mittatur cavet,
nam ad aedis nostras nusquam adiit quaquam prope.
EUC. Tace atque abi intro. STA. Taceo atque abeo. -EUC. Occlude sis
fores ambobus pessulis. Iam ego hic ero.
Discrucior animi, quia ab domo abeundum est mihi.
Nimis hercle invitus abeo. Sed quid agam scio.
Nam noster nostrae qui est magister curiae
dividere argenti dixit nummos in viros;
id si relinquo ac non peto, omnes ilico
me suspicentur, credo, habere aurum domi.
Nam veri simile non est hominem pauperem
pauxillum parvi facere quin nummum petat.
Nam nunc quom celo sedulo omnis ne sciant,
omnes videntur scire et me benignius
omnes salutant quam salutabant prius;
adeunt, consistunt, copulantur dexteras,
rogitant me ut valeam, quid agam, quid rerum geram.
Nunc quo profectus sum ibo; postidea domum
me rusum quantum potero tantum recipiam.
ACTUS II
EUNOMIA MEGADORUS
EUN. Velim te arbitrari med haec verba, frater,
meai fidei tuaique rei
caussa facere, ut aequom est germanam sororem.
Quamquam hau falsa sum nos odiosas haberi;
nam multum loquaces merito omnes habemur,
nec mutam profecto repertam nullam esse
‹aut› hodie dicunt mulierem ‹aut› ullo in saeclo.
Verum hoc, frater, unum tamen cogitato,
tibi proxumam me mihique esse item te;
ita aequom est quod in rem esse utrique arbitremur
et mihi te et tibi ‹me› consulere et monere;
neque occultum id haberi neque per metum mussari
quin participem pariter ego te et tu me [ut] facias.
Eo nunc ego secreto ted huc foras seduxi,
ut tuam rem ego tecum hic loquerer familiarem.
ME. Da mi, optuma femina, manum.
EUN. Ubi ea est? Quis ea est nam optuma?
ME. Tu. EUN. Tune ais? ME. Si negas, nego.
EUN. Decet tequidem vera proloqui;
nam optuma nulla potest eligi:
alia alia peior, frater, est. ME. Idem ego arbitror,
nec tibi advorsari certum est de istac re‹d› umquam, soror.
EUN. Da mihi
operam, amabo. ME. Tuast, utere atque
impera, si quid vis.
EUN. Id quod in rem tuam optumum esse arbitror,
ted id monitum advento.
ME. Soror, more tuo faci'. EUN. Facta volo.
ME. Quid est id, soror? EUN. Quod tibi sempiternum
salutare sit: liberis procreandis -
ME. Ita di faxint - EUN. Volo te uxorem
domum ducere. ME. Ei occidi! EUN. Quid ita?
ME. Quia mi misero cerebrum excutiunt
tua dicta, soror: lapides loqueris.
EUN. Heia, hoc face quod te iubet soror. ME. Si lubeat, faciam.
EUN. In rem hoc tuam est. ME. Ut quidem emoriar priu' quam ducam.
Sed his legibu' si quam dare vis, ducam:
quae cras veniat, perendie, soror, foras feratur;
his legibu' quam dare vis? Cedo: nuptias adorna.
EUN. Cum maxuma possum tibi, frater, dare dote;
sed est grandior natu: media est mulieris aetas.
Eam si iubes, frater, tibi me poscere, poscam.
ME. Num non vis me interrogare te? EUN. Immo, si quid vis, roga.
ME. Post mediam aetatem qui media ducit uxorem domum,
si eam senex anum praegnantem fortuito fecerit,
quid dubitas quin sit paratum nomen puero Postumus?
Nunc ego istum, soror, laborem degam et deminuam tibi.
Ego virtute deum et maiorum nostrum dives sum satis.
Istas magnas factiones, animos, dotes dapsilis,
clamores, imperia, eburata vehicla, pallas, purpuram
nil moror, quae in servitutem sumptibus redigunt viros.
EUN. Dic mihi, si audes, quis ea est quam vis ducere uxorem? ME. Eloquar.
No[vi]stin hunc senem Euclionem ex proxumo pauperculum?
EUN. Novi, hominem hau malum mecastor. ME. Eiius cupio filiam
virginem mi desponderi. Verba ne facias, soror.
Scio quid dictura es: hanc esse pauperem. Haec pauper placet.
EUN. Di bene vortant. ME. Idem ego spero. EUN. Quid me? Num quid vis? ME. Vale.
EUN. Et tu, frater. - ME. Ego conveniam Euclionem, si domi est.
Sed eccum ‹video›. Nescio unde sese homo recipit domum.
EUCLIO MEGADORUS
EUC. Praesagibat mi animus frustra me ire, quom exibam domo;
itaque abibam invitus; nam neque quisquam curialium
venit neque magister quem dividere argentum oportuit.
Nunc domum properare propero, nam egomet sum hic, animus domi est.
ME. Salvos atque fortunatus, Euclio, semper sies.
EUC. Di te ament, Megadore. ME. Quid tu? Recten atque ut vis vales?
EUC. Non temerarium est ubi dives blande appellat pauperem.
Iam illic homo aurum scit me habere, eo me salutat blandius.
ME. Ain tu te valere? EUC. Pol ego hau perbene a pecunia.
ME. Pol si est animus aequos tibi, sat[is] habes qui bene vitam colas.
EUC. Anus hercle huic indicium fecit de auro, perspicue palam est,
quoi ego iam linguam praecidam atque oculos ecfodiam domi.
ME. Quid tu solus tecum loquere? EUC. Meam pauperiem conqueror.
Virginem habeo grandem, dote cassam atque inlocabilem,
neque eam queo locare quoiquam. ME. Tace, bonum habe animum, Euclio.
Dabitur, adiuvabere a me. Dic, si quid opust, impera.
EUC. Nunc petit, quom pollicetur; inhiat aurum ut devoret.
Altera manu fert lapidem, panem ostentat altera.
Nemini credo qui large blandust dives pauperi:
ubi manum inicit benigne, ibi onerat aliquam zamiam.
Ego istos novi polypos qui ubi quicquid tetigerunt tenent.
ME. Da mi operam parumper, si operaest, Euclio, id quod te volo
de communi re appellare mea et tua. EUC. Ei misero mihi,
aurum mi intus harpagatum est. Nunc hic eam rem volt, scio,
mecum adire ad pactionem. Verum intervisam domum.
ME. Quo abis? EUC. Iam revortar ad te: nam est quod invisam domum -
ME. Credo edepol, ubi mentionem ego fecero de filia,
mi ut despondeat, sese a me derideri rebitur;
neque illo quisquam est alter hodie ex paupertate parcior.
EUC. Di me servant, salva res est. Salvom est si quid non perit.
Nimi' male timui. Priu' quam intro redii, exanimatus fui.
Redeo ad te, Megadore, si quid me vis. ME. Habeo gratiam.
Quaeso, quod te percontabor, ne id te pigeat proloqui.
EUC. Dum quidem ne quid perconteris quod non lubeat proloqui.
ME. Dic mihi, quali me arbitrare genere prognatum? EUC. Bono.
ME. Quid fide? EUC. Bona. ME. Quid factis? EUC. Neque malis neque inprobis.
ME. Aetatem meam scis? EUC. Scio esse grandem, item ut pecuniam.
ME. Certe edepol equidem te civem sine mala omni malitia
semper sum arbitratus et nunc arbitror. EUC. Aurum huic olet.
Quid nunc me vis? ME. Quoniam tu me et ego te qualis sis scio,
quae res recte vortat mihique tibique tuaeque filiae,
filiam tuam mi uxorem posco. Promitte hoc fore.
EUC. Heia, Megadore, hau decorum facinus tuis factis facis,
ut inopem atque innoxium aps te atque aps tuis me inrideas.
Nam de te neque re neque verbis merui uti faceres quod facis.
ME. Neque edepol ego te derisum venio neque derideo,
neque dignum arbitror. EUC. Qur igitur poscis meam gnatam tibi?
ME. Ut propter me tibi sit melius mihique propter te et tuos.
EUC. Venit hoc mihi, Megadore, in mentem, ted esse hominem divitem,
factiosum, me item esse hominem pauperum pauperrumum;
nunc si filiam locassim meam tibi, in mentem venit
te bovem esse et me esse asellum: ubi tecum coniunctus siem,
ubi onus nequeam ferre pariter, iaceam ego asinus in luto,
tu me bos magis hau respicias gnatus quasi numquam siem.
Et te utar iniquiore et meu' me ordo inrideat,
neutrubi habeam stabile stabulum, si quid divorti fuat:
asini me mordicus scindant, boves incursent cornibus.
Hoc magnum est periclum, ab asinis ad boves transcendere.
ME. Quam ad probos propinquitate proxume te adiunxeris,
tam optumumst. Tu condicionem hanc accipe, ausculta mihi,
atque eam desponde mi. EUC. At nihil est dotis quod dem. ME. Ne duas.
Dum modo morata recte veniat, dotata est satis.
EUC. Eo dico, ne me thensauros repperisse censeas.
ME. Novi, ne doceas. Desponde. EUC. Fiat. Sed pro Iuppiter,
num ego disperii? ME. Quid tibi est? EUC. Quid crepuit quasi ferrum modo?
ME. Hic apud me hortum confodere iussi. Sed ubi hic est homo?
Abiit neque me certiorem fecit. Fastidit mei,
quia videt me suam amicitiam velle: more hominum facit;
nam si opulentus it petitum pauperioris gratiam,
pauper metuit congrediri, per metum male rem gerit.
Idem, quando occasio illaec periit, post sero cupit.
EUC. Si hercle ego te non elinguandam dedero usque ab radicibus,
impero auctorque sum ut tu me quoivis castrandum loces.
ME. Video hercle ego te me arbitrari, Euclio, hominem idoneum,
quem senecta aetate ludos facias hau merito meo.
EUC. Neque edepol, Megadore, facio, neque, si cupiam, copia est.
ME. Quid nunc? Etiam mihi despondes filiam? EUC. Illis legibus,
cum illa dote quam tibi dixi. ME. Sponden ergo? EUC. Spondeo.
ME. Istuc di bene [vortant] - EUC. Ita di faxint. Illud facito ut memineris,
convenisse ut ne quid dotis mea ad te adferret filia.
ME. Memini. EUC. At scio quo vos soleatis pacto perplexarier:
pactum non pactum est, non pactum pactum est, quod vobis lubet.
ME. Nulla controvorsia mihi tecum erit. Sed nuptias
num quae caussa est hodie quin faciamus? EUC. Immo edepol optuma.
ME. Ibo igitur, parabo. Numquid me vis? EUC. Istuc. I et vale.
ME. Heus, Strobile, sequere propere me ad macellum strenue. -
EUC. Illic nunc abiit. Di inmortales, opsecro, aurum quid valet!
Credo ego illum iam indaudisse mi esse thensaurum domi.
Id inhiat, ea adfinitatem hanc opstinavit gratia.
EUCLIO STAPHYLA
EUC. Ubi tu es quae deblateravisti iam vicinis omnibus
meae me filiae daturum dotem? Heus, Staphyla, te voco.
Ecquid audis? Vascula intus pure propera atque elue:
filiam despondi ego: hodie huic nuptum Megadoro dabo.
STA. Di bene vortant. Verum ecastor non potest, subitum est nimis.
EUC. Tace atque abi. Curata fac sint quom a foro redeam domum;
atque aedis occlude; iam ego hic adero. - STA. Quid ego nunc agam?
Nunc nobis prope adest exitium, mihi atque erili filiae,
nunc probrum atque partitudo prope adest ut fiat palam;
quod celatum atque occultatum est usque adhuc, nunc non potest.
Ibo intro, ut erus quae imperavit facta, quom veniat, sient.
Nam ecastor malum maerore metuo ne mixtum bibam. -
STROBILUS ANTHRAX CONGRIO
STR. Postquam opsonavit erus et conduxit coquos
tibicinasque hasce apud forum, edixit mihi
ut dispertirem opsonium hic bifariam.
AN. Mequidem hercle, dicam ‹pro›palam, non divides;
si quo tu totum me ire vis, operam dabo.
CO. Bellum et pudicum vero prostibulum popli.
Post si quis vellet, te hau non velles dividi.
STR. Atque ego istuc, Anthrax, aliovorsum dixeram,
non istuc quod tu insimulas. Sed erus nuptias
meus hodie faciet. AN. Quoiius ducit filiam?
STR. Vicini huius Euclionis ‹hinc› e proxumo.
Ei adeo opsoni hinc iussit dimidium dari,
coquom alterum itidemque alteram tibicinam.
AN. Nempe huc dimidium dicis, dimidium domum?
STR. Nemp' sicut dicis. AN. Quid? Hic non poterat de suo
senex opsonari filiai nuptiis?
STR. Vah! AN. Quid negotist? STR. Quid negoti sit rogas?
Pumex non aeque est ardus atque hic est senex.
AN. Ain tandem? CO. Ita esse ut dicis! STR. Tute existuma:
*** ‹existumat›
suam rem periisse seque eradicarier.
Quin divom atque hominum clamat continuo fidem,
de suo tigillo fumus si qua exit foras.
Quin, quom it dormitum, follem opstringit ob gulam.
AN. An qur? STR. Ne quid animae forte amittat dormiens.
AN. Etiamne opturat inferiorem gutturem,
ne quid animai forte amittat dormiens?
STR. Haec mihi te ut tibi med aequom est, credo, credere.
AN. Immo equidem credo. STR. At scin etiam quomodo?
Aquam hercle plorat, quom luat, profundere.
AN. Censen talentum magnum exorari pote
ab istoc sene, ut det qui fiamus liberi?
STR. Famem hercle utendam si roges, numquam dabit.
Quin ipsi pridem tonsor unguis dempserat:
conlegit, omnia apstulit praesegmina.
AN. Edepol mortalem parce parcum praedicas.
STR. Censen vero adeo ess' parcum et misere vivere?
Pulmentum pridem eripuit ei milvos:
homo ad praetorem deplorabundus venit;
infit ibi postulare plorans, eiulans,
ut sibi liceret milvom vadarier.
Sescenta sunt quae memorem, si sit otium.
Sed uter vostrorum est celerior? Memora mihi.
AN. Ego, ut multo melior. STR. Coquom ego, non furem rogo.
AN. Coquom ergo dico. STR. Quid tu ais? CO. Sic sum ut vides.
AN. Coquos ille nundinalest, in nonum diem
solet ire coctum. CO. Tun, trium litterarum homo,
me vituperas? Fur. AN. Etiam fur, trifurcifer.
STROBILUS ANTHRAX CONGRIO
STR. Tace nunciam tu, atque agnum hinc uter est pinguior
‹cape atque abi intro ad nos.› AN. Licet. - STR. Tu, Congrio,
hunc sume atque abi intro illo, et vos illum sequimini.
Vos ceteri ite huc ad nos. CO. Hercle iniuria
Dispertivisti: pinguiorem agnum isti habent.
STR. At nunc tibi dabitur pinguior tibicina.
I sane cum illo, Phrugia. Tu autem, Eleusium,
huc intro abi ad nos. CO. O Strobile subdole,
huccine detrusti me ad senem parcissumum?
Ubi si quid poscam, usque ad ravim poscam prius
Quam quicquam detur. STR. Stultu's, et sine gratia est
Ibi recte facere, quando quod facias perit.
CO. Qui vero? STR. Rogitas? Iam principio in aedibus
Turba istic nulla tibi erit: siquid uti voles,
domo aps te adferto, ne operam perdas poscere.
Hic autem apud nos mogna turba ac familia est,
supellex, aurum, vestis, vasa argentea:
ibi si perierit quippiam (quod te scio
facile apstinere posse, si nihil obviam est),
dicant: coqui apstulerunt, comprehendite,
vincite, verberate, in puteum condite.
Horum tibi istic nihil eveniet (quippe qui
ubi quid surrupias nihil est). Sequere hac me. CO. Sequor.
STROBILUS STAPHYLA CONGRIO
STR. Heus, Staphyla, prodi atque ostium aperi. STA. Qui vocat?
STR. Strobilus. STA. Quid vis? STR. Hos ut accipias coquos
tibicinamque opsoniumque in nuptias.
Megadorus iussit Euclioni haec mittere.
STA. Cererin, Strobile, has sunt facturi nuptias?
STR. Qui? STA. Quia temeti nihil allatum intellego.
STR. At iam adferetur, si a foro ipsus redierit.
STA. Ligna hic apud nos nulla sunt. CO. Sunt asseres?
STA. Sunt pol. CO. Sunt igitur ligna, ne quaeras foris.
STA. Quid, inpurate? Quamquam Volcano studes,
cenaene caussa aut tuae mercedis gratia
nos nostras aedis postulas comburere?
CO. Hau postulo. STR. Duc istos intro. STA. Sequimini. -
PYTHODICUS (STROBILUS?)
PY. Curate. Ego intervisam quid faciant coqui;
quos pol ut ego hodie servem cura maxuma est.
Nisi unum hoc faciam, ut in puteo cenam coquant:
ind' coctam susum subducemus corbulis.
Si autem deorsum comedent si quid coxerint,
superi incenati sunt et cenati inferi.
Sed verba hic facio, quasi negoti nil siet,
rapacidarum ubi tantum siet in aedibus.
EUCLIO CONGRIO
EUC. Volui animum tandem confirmare hodie meum,
ut bene haberem me filiai nuptiis.
Venio ad macellum, rogito piscis: indicant
caros; agninam caram, caram bubulam,
vitulinam, cetum, porcinam: cara omnia.
Atque eo fuerunt cariora, aes non erat.
† abeo iratus illinc, quoniam † nihil est qui emam.
Ita illis inpuris omnibus adii manum.
Deinde egomet mecum cogitare intervias
occepi: festo die si quid prodegeris,
profesto egere liceat, nisi peperceris.
Postquam hanc rationem ventri cordique edidi,
accessit animus ad meam sententiam,
quam minimo sumptu filiam ut nuptum darem.
Nunc tusculum emi et hasc' coronas floreas:
haec imponentur in foco nostro Lari,
ut fortunatas faciat gnatae nuptias.
Sed quid ego apertas aedis nostras conspicor?
Et strepitust intus. Numnam ego compilor miser?
CO. Aulam maiorem, si pote, ex vicinia
pete: haec est parva, capere non quit. EUC. Ei mihi,
perii hercle. Aurum rapitur, aula quaeritur.
Nimirum occidor, nisi ego intro huc propere propero currere.
Apollo, quaeso, subveni mi atque adiuva,
confige sagittis fures thensaurarios,
qui | in re tali iam subvenisti antidhac.
Sed cesso priu' quam prosus perii currere.
ANTHRAX
AN. Dromo, desquama piscis. Tu, Machaerio,
congrum, murenam exdorsua quantum potest.
Ego hinc artoptam ex proxumo utendam peto
a Congrione. Tu istum gallum, si sapis,
glabriorem reddes mihi quam volsus ludiust.
Sed quid hoc clamoris oritur ex proxumo?
Coqui hercle, credo, faciunt officium suom.
Fugiam intro, ne quid hic itidem turbae fuat.
ACTUS III
CONGRIO
CO. Attatae! Cives, populares, incolae, accolae, advenae omnes,
date viam qua fugere liceat, facite totae plateae pateant.
Neque ego umquam nisi hodie ad Bacchas veni in Bacchanal coquinatum,
ita me miserum et meos discipulos fustibus male contuderunt.
Totus doleo atque oppido perii, ita me iste habuit senex gymnasium;
attat, perii hercle ego miser,
aperit bacchanal, adest,
sequitur. Scio quam rem geram: hoc
ipsu' magister me docuit.
Neque ligna ego usquam gentium praeberi vidi pulchrius,
itaque omnis exegit foras, me atque hos, onustos fustibus.
EUCLIO CONGRIO
EUC. Redi, quo fugis nunc? Tene, tene. CO. Quid, stolide, clamas?
EUC. Quia ad trisviros iam ego deferam nomen tuom. CO. Quam ob rem?
EUC. Quia cultrum habes. CO. Coquom decet. EUC. Quid comminatu's
mihi? CO. Istuc male factum arbitror, quia non latu' fodi.
EUC. Homo nullust te scelestior qui vivat hodie,
neque quoi ego de industria amplius male plus lubens faxim.
CO. Pol etsi taceas, palam id quidem est: res ipsa testest;
ita fustibus sum mollior magi' quam ullu' cinaedus.
Sed quid tibi nos tactiost, mendice homo? EUC. Quae res?
Etiam rogitas? An quia minus quam | aequom erat feci?
CO. Sine, at hercle cum magno malo tuo, si hoc caput sentit.
EUC. Pol ego hau scio quid post fuat: tuom nunc caput sentit.
Sed in aedibus quid tibi meis nam erat negoti
me apsente, nisi ego iusseram? Volo scire. CO. Tace ergo.
Quia venimu' coctum ad nuptias. EUC. Quid tu, malum, curas
utrum crudum an coctum ego edim, nisi tu mi es tutor?
CO. Volo scire, sinas an non sinas nos coquere hic cenam?
EUC. Volo scire ego item, meae domi mean salva futura?
CO. Utinam mea mihi modo auferam, quae ad ‹te› tuli, salva.
Me hau paenitet, tua ne expetam. EUC. Scio, ne doce, novi.
CO. Quid est qua prohibes nunc gratia nos coquere hic cenam?
Quid fecimus, quid diximus tibi secu' quam velles?
EUC. Etiam rogitas, sceleste homo, qui | angulos omnis
mearum aedium et conclavium mihi pervium facitis?
Ibi ubi tibi erat negotium, ad focum si adesses,
non fissile auferres caput: merito id tibi factum est.
Adeo ut tu meam sententiam iam noscere possis:
si ad ianuam huc accesseris, nisi iussero, propius,
ego te faciam miserrumus mortalis uti sis.
Scis iam meam sententiam. - CO. Quo abis? Redi rusum.
Ita me bene amet Laverna, te ‹iam› iam, nisi reddi
mihi vasa iubes, pipulo te hic differam ante aedis.
Quid ego nunc agam? Ne ego edepol veni huc auspicio malo.
Nummo sum conductus: plus iam medico mercedest opus.
EUCLIO CONGRIO
EUC. Hoc quidem hercle, quoquo | ibo, mecum erit, mecum feram,
neque isti id in tantis periclis umquam committam ut siet.
Ite sane nunc[iam] intro omnes, et coqui et tibicinae,
etiam | intro duce, si vis, vel gregem venalium,
coquite, facite, festinate nunciam quantum lubet.
CO. Temperi, postquam implevisti fusti fissorum caput.
EUC. Intro abi: opera huc conducta est vostra, non oratio.
CO. Heus, senex, pro vapulando hercle ego aps te mercedem petam.
Coctum ego, non vapulatum, dudum conductus fui.
EUC. Lege agito mecum. Molestus ne sis. I cenam coque,
aut abi in malum cruciatum ab aedibus. CO. Abi tu modo.
EUCLIO
EUC. Illinc hinc abiit. Di inmortales, facinus audax incipit
qui cum opulento pauper homine [coepit] rem habere aut negotium.
Veluti Megadorus temptat me omnibus miserum modis,
qui simulavit mei honoris mittere huc caussa coquos:
is ea caussa misit, hoc qui surruperent misero mihi.
Condigne etiam meu' med intus gallus gallinacius,
qui erat anui peculiaris, perdidit paenissume.
Ubi erat haec defossa, occepit ibi scalpurrire ungulis
circumcirca. Quid opust verbis? Ita mi pectus peracuit:
capio fustem, optrunco gallum, furem manufestarium.
Credo edepol ego illi mercedem gallo pollicitos coquos,
si id palam fecisset. Exemi ex manu † manubrium.
Quid opust verbis? Facta est pugna in gallo gallinacio.
Sed Megadorus meus adfinis eccum incedit a foro.
Iam hunc non aussim praeterire quin consistam et conloquar.
MEGADORUS EUCLIO
ME. Narravi amicis multis consilium meum
de condicione hac. Euclionis filiam
laudant. Sapienter factum et consilio bono.
Nam meo quidem animo si idem faciant ceteri
opulentiores, pauperiorum filias
ut indotatas ducant uxores domum,
et multo fiat civitas concordior,
et invidia nos minore utamur quam utimur,
et illae malam rem metuant quam metuont magis,
et nos minore sumptu simus quam sumus.
In maxumam illuc populi partem est optumum;
in pauciores avidos altercatio est,
quorum animis avidis atque insatietatibus
neque lex neque sutor capere est qui possit modum.
Namque hoc qui dicat "Quo illae nubent divites
dotatae, si istuc ius pauperibus ponitur?"
Quo lubeant nubant, dum dos ne fiat comes.
Hoc si ita fiat, mores meliores sibi
parent, pro dote quos ferant, quam nunc ferunt,
ego faxim muli, pretio qui superant equos,
sient viliores Gallicis cantheriis.
EUC. Ita me di amabunt ut ego hunc ausculto lubens.
Nimi' lepide fecit verba ad parsimoniam.
ME. Nulla igitur dicat "Equidem dotem ad te attuli
maiorem multo quam tibi erat pecunia;
enim mihi quidem aequomst purpuram atque aurum dari,
ancillas, mulos, muliones, pedisequos,
salutigerulos pueros, vehicla qui vehar."
EUC. Ut matronarum hic facta pernovit probe!
Moribu' praefectum mulierum hunc factum velim.
ME. Nunc quoquo venias plus plaustrorum in aedibus
videas quam ruri, quando ad villam veneris.
Sed hoc etiam pulchrum est praequam ubi sumptus petunt.
Stat fullo, phrygio, aurufex, lanarius;
caupones patagiarii, indusiarii,
flammarii, violarii, carinarii;
aut manulearii, aut murobatharii;
propolae linteones, calceolarii;
sedentarii sutores diabathrarii;
solearii astant, astant molocinarii;
petunt fullones, sarcinatores petunt;
strophiarii astant, astant semul zonarii.
Iam hosce apsolutos censeas: cedunt, petunt
treceni, quom stant thylacistae in atriis
textores limbularii, arcularii.
Ducuntur, datur aes. Iam apsolutos censeas,
quom incedunt infectores corcotarii,
aut aliqua mala crux semper est quae aliquid petat.
EUC. Compellarem ego illum, ni metuam ne desinat
memorare mores mulierum: nunc sic sinam.
ME. Ubi nugigerulis res soluta est omnibus,
ibi ad postremum cedit miles, aes petit.
Itur, putatur ratio cum argentario;
miles inpransus astat, aes censet dari.
Ubi disputata est ratio cum argentario,
etiam ipsus ultro debet argentario;
spes prorogatur militi in alium diem.
Haec sunt atque aliae multae in magnis dotibus
incommoditates sumptusque intolerabiles.
Nam quae indotata est, ea in potestate est viri;
dotatae mactant et malo et damno viros.
Sed eccum adfinem ante aedis. Quid agis, Euclio?
EUCLIO MEGADORUS
EUC. Nimium lubenter edi sermonem tuom.
ME. An audivisti? EUC. Usque a principio omnia.
ME. Tamen meo quidem animo aliquanto facias rectius,
si nitidior sis filiai nuptiis.
EUC. Pro re nitorem et gloriam pro copia
qui habent, meminerunt sese unde oriundi sient.
Neque pol, Megadore, mihi neque quoiquam pauperi
opinione melius res structa est domi.
ME. Immo est ‹quod satis est›, et di faciant ut siet,
‹et› plus plusque istuc sospitent quod nunc habes.
EUC. Illud mihi verbum non placet "Quod nunc habes."
tam hoc scit me habere quam egomet. Anu' fecit palam.
ME. Quid tu te solus e senatu sevocas?
EUC. Pol ego te ut accusem merito meditabar. ME. Quid est?
EUC. Quid sit me rogitas? Qui mihi omnis angulos
furum implevisti in aedibus misero mihi,
qui mi intro misti in aedis quingentos coquos
cum senis manibus, genere Geryonaceo;
quos si Argus servet, qui oculeus totus fuit,
quem quondam Ioni Iuno custodem addidit,
is numquam servet. Praeterea tibicinam,
quae mi interbibere sola, si vino scatat,
Corinthiensem fontem Pirenam potest.
Tum opsonium autem - ME. Pol vel legioni sat est.
Etiam agnum misi. EUC. Quo quidem agno sat scio
magi' curiosam nusquam esse ullam beluam.
ME. Volo ego ex te scire qui sit agnus curio.
EUC. Quia ossa ac pellis totust, ita cura macet.
Quin exta inspicere in sole ei vivo licet:
ita is pellucet quasi lanterna Punica.
ME. Caedundum conduxi ego illum. EUC. Tum tu idem optumumst
loces ecferendum; nam iam, credo, mortuost.
ME. Potare ego hodie, | Euclio, tecum volo.
EUC. Non potem ego quidem hercle. ME. At ego iussero
cadum unum vini veteris a me adferrier.
EUC. Nolo hercle, nam mihi bibere decretum est aquam.
ME. Ego te hodie reddam madidum, si vivo, probe,
tibi quoi decretum est bibere aquam. EUC. Scio quam rem agat:
ut me deponat vino, eam adfectat viam,
post hoc quod habeo ut commutet coloniam.
Ego id cavebo, nam alicubi apstrudam foris.
Ego faxo et operam et vinum perdiderit simul.
ME. Ego, nisi quid me vis, eo lavatum, ut sacruficem. -
EUC. Edepol ne tu, aula, multos inimicos habes
atque istuc aurum quod tibi concreditum est.
Nunc hoc mihi factust optumum, ut ted auferam,
aula, in Fidei fanum: ibi apstrudam probe.
Fides, novisti me et ego te: cave sis tibi
ne tu immutassis nomen, si hoc concreduo.
Ibo ad te fretus tua, Fides, fiducia. -
ACTUS IV
LYCONIDIS SERVUS
LY. SE. Hoc est servi facinus frugi, facere quod ego persequor,
ne morae molestiaeque imperium erile habeat sibi.
Nam qui ero ex sententia servire servos postulat,
in erum matura, in se sera condecet capessere.
Sin dormitet, ita dormitet servom sese ut cogitet.
Nam qui amanti ero servitutem servit, quasi ego servio,
si erum videt superare amorem, hoc servi esse officium reor,
retinere ad salutem, non enim quo incumbat eo impellere.
Quasi pueri qui nare discunt scirpea induitur ratis,
qui laborent minu', facilius ut nent et moveant manus,
eodem modo servom ratem esse amanti ero aequom censeo,
ut toleret, ne pessum abeat tamquam ‹catapirateria›.
Eri ille imperium ediscat, ut quod frons velit oculi sciant;
quod iubeat citis quadrigis citius properet persequi.
Qui ea curabit apstinebit censione bubula,
nec sua opera rediget umquam in splendorem compedis.
Nunc eru' meus amat filiam huiius Euclionis pauperis;
eam ero nunc renuntiatum est nuptum huic Megadoro dari.
Is speculatum huc misit me, ut quae fierent fieret particeps.
Nunc sine omni suspicione in ara hic adsidam sacra;
hinc ego et huc et illuc potero quid agant arbitrarier.
EUCLIO LYCONIDIS SERVUS
EUC. Tu modo cave quoiquam indicassis aurum meum esse istic, Fides:
non metuo ne quisquam inveniat, ita probe in latebris situmst.
Edepol ne illic pulchram praedam agat, si quis illam invenerit
aulam onustam auri; verum id te quaeso ut prohibessis, Fides.
Nunc lavabo, ut rem divinam faciam, ne adfinem morer
quin ubi accersat meam extemplo filiam ducat domum.
Vide, Fides, etiam atque etiam nunc, salvam ut aulam aps te auferam:
tuae fide concredidi aurum, in tuo luco et fano est situm.
LY. SE. Di inmortales, quod ego hunc hominem facinus audivi loqui?
Se aulam onustam auri apstrusisse hic intus in fano Fidi.
Cave tu illi fidelis, quaeso, potius fueris quam mihi.
Atque hic pater est, ut ego opinor, huius erus quam amat ‹meus›.
Ibo hinc intro, perscrutabor fanum, si inveniam uspiam
aurum, dum hic est occupatus. Sed si repperero, o Fides,
mulsi congialem plenam faciam tibi fideliam.
Id adeo tibi faciam; verum ego mihi bibam, ubi id fecero.
EUCLIO
EUC. Non temere est quod corvos cantat mihi nunc ab laeva manu;
semul radebat pedibus terram et voce croccibat sua:
continuo meum cor coepit artem facere ludicram
atque in pectus emicare. Sed ego cesso currere.
EUCLIO LYCONIDIS SERVUS
EUC. ‹I› foras, lumbrice, qui sub terra erepsisti modo,
qui modo nusquam comparebas, nunc quom compares peris.
[ego] edepol te, praestigiator, miseris iam accipiam modis.
LY. SE. Quae te mala crux agitat? Quid tibi mecum est commerci, senex?
Quid me adflictas? Quid me raptas? Qua me caussa verberas?
EUC. Verberabilissume, etiam rogitas, non fur, sed trifur?
LY. SE. Quid tibi surrupui? EUC. Redde huc sis. LY. SE. Quid tibi vis reddam? EUC. Rogas?
LY. SE. Nil equidem tibi apstuli. EUC. At illud quod tibi apstuleras cedo.
Ecquid agis? LY. SE. Quid agam? EUC. Auferre non potes. LY. SE. Quid vis tibi?
EUC. Pone. LY. SE. Id quidem pol te datare credo consuetum, senex.
EUC. Pone hoc sis, aufer cavillam, non ego nunc nugas ago.
LY. SE. Quid ergo ponam? Quin tu eloquere quidquid est suo nomine.
Non hercle equidem quicquam sumpsi nec tetigi. EUC. Ostende huc manus.
LY. SE. Em tibi, ostendi, eccas. EUC. Video. Age ostende etiam tertiam.
LY. SE. Larvae hunc atque intemperiae insaniaeque agitant senem.
Facin iniuriam mi [annon]? EUC. Fateor, quia non pendes, maxumam.
Atque id quoque iam fiet, nisi fatere. LY. SE. Quid fatear tibi?
EUC. Quid apstulisti hinc? LY. SE. Di me perdant, si ego tui quicquam apstuli,
nive adeo apstulisse vellem. EUC. Agedum, excutedum pallium.
LY. SE. Tuo arbitratu. EUC. Ne inter tunicas habeas. LY. SE. Tempta qua lubet.
EUC. Vah, scelestus quam benigne, ut ne apstulisse intellegam!
Novi sycophantias. Age rusum. Ostende huc manum
dexteram. LY. SE. Em. EUC. Nunc laevam ostende. LY. SE. Quin equidem ambas profero.
EUC. Iam scrutari mitto. Redde huc. LY. SE. Quid reddam? EUC. A, nugas agis,
certe habes. LY. SE. Habeo ego? Quid habeo? EUC. Non dico, audire expetis.
Id meum, quidquid habes, redde. LY. SE. Insanis: perscrutatus es
tuo arbitratu, neque tui me quicquam invenisti penes.
EUC. Mane, mane. Quis illic est? Quis hic intus alter erat tecum simul?
Perii hercle: ill' nunc intus turbat, hunc si amitto hic abierit.
Postremo hunc iam perscrutavi, hic nihil habet. Abi quo lubet.
LY. SE. Iuppiter te dique perdant. EUC. Hau male egit gratias.
Ibo intro atque illi socienno tuo iam interstringam gulam.
Fugin hinc ab oculis? Abin hinc annon? LY. SE. Abeo. EUC. Cave sis te videam.
LYCONIDIS SERVUS
LY. SE. Emortuom ego me mavelim leto malo
quam non ego illi dem hodie insidias seni.
Nam | hic iam non audebit aurum apstrudere:
credo ecferet iam sicut et mutabit locum.
Attat, fori' crepuit. Senex eccum aurum ecfert foras.
Tantisper huc ego ad ianuam concessero.
EUCLIO LYCONIDIS SERVUS
EUC. Fide censebam maxumam multo fidem
esse, ea sublevit os mihi paenissume:
ni subvenisset corvos, periissem miser.
Nimis hercle ego illum corvom ad me veniat velim
qui indicium fecit, ut ego illic aliquid boni
dicam: nam quod edit tam duim quam perduim.
Nunc hoc ubi apstrudam cogito solum locum.
Silvani lucus extra murum est avius,
crebro salicto oppletus. Ibi sumam locum.
Certumst, Silvano potius credam quam Fide. -
LY. SE. Eugae, eugae, di me salvom et servatum volunt.
Iam ego illuc praecurram atque inscendam aliquam in arborem
indeque opservabo | aurum ubi apstrudat senex.
Quamquam hic manere me erus sese iusserat;
certum est, malam rem potius quaeram cum lucro. -
LYCONIDES EUNOMIA (PHAEDRIA)
LY. Dixi tibi, mater, iuxta mecum rem tenes,
super Euclionis filia. Nunc te opsecro
resecroque, mater, quod dudum opsecraveram:
fac mentionem cum aunculo, mater mea.
EUN. Scis tute facta velle me quae tu velis,
et istuc confido ‹a› fratre me impetrassere;
et caussa iusta est, siquidem ita est ut praedicas,
te iam compressisse vinolentum virginem.
LY. Egone ut te advorsum mentiar, mater mea?
PH. Perii, mea nutrix. Opsecro te, uterum dolet.
Iuno Lucina, tuam fidem! LY. Em, mater mea,
tibi rem potiorem video: clamat, parturit.
EUN. I hac intro mecum, gnate mi, ad fratrem meum,
ut istic quod me oras impetratum ab eo auferam. -
LY. I, iam sequor te, mater. Sed servom meum
†Strobilum† miror ubi sit, quem ego me iusseram
hic opperiri. Nunc ego mecum cogito:
si mihi dat operam, me illi irasci iniurium est.
Ibo intro, ubi de capite meo sunt comitia.
LYCONIDIS SERVUS
LY. SE. Picis divitiis, qui aureos montis colunt,
ego solus supero. Nam istos reges ceteros
memorare nolo, hominum mendicabula:
ego sum ille rex Philippus. O lepidum diem!
Nam ut dudum hinc abii, multo illo adveni prior
multoque priu' me conlocavi in arborem
indeque exspectabam, aurum ubi apstrudebat senex.
Ubi ille abiit, ego me deorsum duco de arbore,
ecfodio aulam auri plenam. Inde ex eo loco
video recipere se senem; ill' me non videt,
nam ego declinavi paullulum me extra viam.
Attat, eccum ipsum. Ibo ut hoc condam domum. -
EUCLIO LYCONIDES
EUC. Perii, interii, occidi. Quo curram? Quo non curram? Tene, tene. Quem? Quis?
Nescio, nil video, caecus eo atque equidem quo eam aut ubi sim aut qui sim
nequeo cum animo certum investigare. Opsecro ego vos, mi auxilio,
oro, optestor, sitis et hominem demonstretis, quis eam apstulerit.
Quid ais tu? Tibi credere certum est, nam esse bonum ex voltu cognosco.
Quid est? Quid ridetis? Novi omnis, scio fures esse hic compluris,
qui vestitu et creta occultant sese atque sedent quasi sint frugi.
hem, nemo habet horum? Occidisti. Dic igitur, quis habet? Nescis?
Heu me miserum, misere perii,
male perditu', pessume ornatus eo:
tantum gemiti et mali maestitiaeque
hic dies mi optulit, famem et pauperiem.
Peritissumus ego sum omnium in terra;
nam quid mi opust vita, [qui] tantum auri
perdidi, quod concustodivi
sedulo? Egomet me defrudavi
animumque meum geniumque meum;
nunc eo alii laetificantur
meo malo et damno. Pati nequeo.
LY. Quinam homo hic ante aedis nostras eiulans conqueritur maerens?
Atque hicquidem Euclio est, ut opinor. Oppido ego interii: palamst res,
scit peperisse iam, ut ego opinor, filiam suam. Nunc mi incertumst
abeam an maneam an adeam an fugiam. Quid agam? Edepol nescio.
EUCLIO LYCONIDES
EUC. Quis homo hic loquitur? LY. Ego sum miser. EUC. Immo ego sum, et misere perditus,
quoi tanta mala maestitudoque optigit. LY. Animo bono es.
EUC. Quo, opsecro, pacto esse possum? LY. Quia istuc facinus quod tuom
sollicitat animum, id ego feci et fateor. EUC. Quid ego ex te audio?
LY. Id quod verumst. EUC. Quid ego ‹de te› demerui, adulescens, mali,
quam ob rem ita faceres meque meosque perditum ires liberos?
LY. Deu' mihi impulsor fuit, is me ad illam inlexit. EUC. Quo modo?
LY. Fateor peccavisse ‹me› et me culpam commeritum scio;
id adeo te oratum advenio ut animo ignoscas mihi.
EUC. Qur id ausu's facere ut id quod non tuom esset tangeres?
LY. Quid vis fieri? Factum est illud: fieri infectum non potest.
Deos credo voluisse; nam ni vellent, non fieret, scio.
EUC. At ego deos credo voluisse ut apud me te in nervo enicem.
LY. Ne istuc dixis. EUC. Quid tibi ergo meam me invito tactiost?
LY. Quia vini vitio atque amoris feci. EUC. Homo audacissume,
cum istacin te oratione huc ad me adire ausum, inpudens!
Nam si istuc ius est ut tu istuc excusare possies,
luci claro deripiamus aurum matronis palam,
postid si prehensi simus, excusemus ebrios
nos fecisse amoris caussa. Nimi' vilest vinum atque amor,
si ebrio atque amanti inpune facere quod lubeat licet.
LY. Quin tibi ultro supplicatum venio ob stultitiam meam.
EUC. Non mi homines placent qui quando male fecerunt purigant.
Tu illam scibas non tuam esse: non attactam oportuit.
LY. Ergo quia sum tangere ausus, hau causificor quin eam
ego habeam potissumum. EUC. Tun habeas me invito meam?
LY. Hau te invito postulo; sed meam illam esse oportere, arbitror.
Quin tu iam invenies,, inquam, meam illam esse oportere, Euclio.
EUC. Nisi refers - LY. Quid tibi ego referam? EUC. Quod surrupuisti meum,
iam quidem hercle te ad praetorem rapiam et tibi scribam dicam.
LY. Surrupio ego tuom? Unde? Aut quid id est? EUC. Ita te amabit Iuppiter,
ut tu nescis. LY. Nisi quidem tu mihi quid quaeras dixeris.
EUC. Aulam auri, inquam, te reposco, quam tu confessu's mihi
te apstulisse. LY. Neque edepol ego dixi neque feci. EUC. Negas?
LY. Pernego immo. Nam neque ego aurum neque istaec aula quae siet
scio nec novi. EUC. Illam, ex Silvani luco quam apstuleras, cedo.
I, refer. Dimidiam tecum potius partem dividam.
Tam etsi fur mihi es, molestus non ero. I vero, refer.
LY. Sanus tu non es qui furem me voces. Ego te, Euclio,
de alia re rescivisse censui, quod ad me attinet;
magna est [res] quam ego tecum otiose, si otium est, cupio loqui.
EUC. Dic bona fide: tu id aurum non surrupuisti? LY. Bona.
EUC. Neque ‹eum› scis qui apstulerit? LY. Istuc quoque bona. EUC. Atque id si scies
qui apstulerit, mihi indicabis? LY. Faciam. EUC. Neque partem tibi
ab eo quoiumsst indipisces neque furem excipies? LY. Ita.
EUC. Id ‹si› fallis? LY. Tum me faciat quod volt magnus Iuppiter.
EUC. Sat habeo. Age nunc loquere quid vis. LY. Si me novisti minus,
genere quo sim gnatus: hic mihi est Megadorus aunculus,
meu' fuit pater Antimachus, ego vocor Lyconides,
mater est Eunomia. EUC. Novi genu'. Nunc quid vis? Id volo
noscere. LY. Filiam ex te tu habes. EUC. Immo eccillam domi.
LY. Eam tu despondisti, opinor, meo aunculo. EUC. Omnem rem tenes.
LY. Is me nunc renuntiare repudium iussit tibi.
EUC. Repudium rebus paratis, exornatis nuptiis?
Ut illum di inmortales omnes deaeque quantum est perduint,
quem propter hodie auri tantum perdidi infelix, miser.
LY. Bono animo es, bene dice. Nunc quae res tibi et gnatae tuae
bene feliciterque vortat - ita di faxint, inquito.
EUC. Ita di faciant. LY. Et mihi ita di faciant. Audi nunciam.
Qui homo culpam admisit in se, nullust tam parvi preti
quin pudeat, quin purget sese. Nunc te optestor, Euclio,
ut si quid ego erga te inprudens peccavi aut gnatam tuam,
ut mi ignoscas eamque uxorem mihi des, ut leges iubent.
Ego me iniuriam fecisse filiae fateor tuae
Cereris vigiliis per vinum atque impulsu adulescentiae.
EUC. Ei mihi, quod ego facinus ex te audio? LY. Qur eiulas,
quem ego avom feci iam ut esses filiai nuptiis?
Nam tua gnata peperit, decumo mense post: numerum cape;
ea re repudium remisit aunculus caussa mea.
I intro, exquaere sitne ita ut ego praedico. EUC. Perii oppido,
ita mihi ad malum malae res plurumae se adglutinant.
Ibo intro, ut quid huiius verum sit sciam. - LY. Iam te sequor.
Haec propemodum iam esse in vado salutis res videtur.
Nunc servom esse ubi dicam meum †Strolum† non reperio:
nisi etiam hic opperiar tamen paullisper; postea intro
hunc supsequar. Nunc interim spatium ei dabo exquirendi
meum factum ex gnatae pedisequa nutrice anu: ea rem novit.
ACTUS V
LYCONIDIS SERVUS LYCONIDES
LY. SE. Di inmortales, quibus et quantis me donatis gaudiis!
Quadrilibrem aulam auro onustam habeo. Quis me est ditior?
Quis me Athenis nunc magi' quisquam est hominem quoi di sint propitii?
LY. Certo enim ego vocem hic loquentis modo mi audire visu' sum. LY. SE. Hem,
erumne ego aspicio meum? LY. Videon ego hunc servom meum?
LY. SE. Ipsus est. LY. Haud alius est. LY. SE. Congrediar. LY. Contollam gradum.
Credo ego illum, ut iussi, eampse anum adiisse, huius nutricem virginis.
LY. SE. Quin ego illi me invenisse dico hanc praedam atque eloquor?
Igitur orabo ut manu me emittat. Ibo atque eloquar.
Repperi - LY. Quid repperisti? LY. SE. Non quod pueri clamitant
in faba se repperisse. LY. Iamne autem, ut soles? Deludis.
LY. SE. Ere, mane, eloquar iam, ausculta. LY. Age ergo loquere. LY. SE. Repperi hodie,
ere, divitias nimias. LY. Ubinam? Quadrilibrem, inquam, aulam auri plenam.
LY. Quod ego facinus audio ex te? LY. SE. Euclioni huic seni surrupui.
LY. Ubi id est aurum? LY. SE. In arca apud me. Nunc volo me emitti manu.
LY. Egone te emittam manu,
scelerum cumulatissume?
LY. SE. Abi, ere, scio quam rem geras.
Lepide hercle animum tuom temptavi. Iam ut eriperes apparabas:
quid faceres, si repperissem? LY. Non potes probasse nugas.
I, redde aurum. LY. SE. Reddam ego aurum? LY. Redde, inquam, ut huic reddatur. LY. SE. Unde?
LY. Quod modo fassu's esse in arca. LY. SE. Soleo hercle ego garrire nugas.
Ita loquor. LY. At scin quo modo? LY. SE. Vel hercle enica, numquam hinc feres a me
*****
(FRAGMENTA)
1
Pro illis corcotis, strophiis, sumptu uxorio.
2
Ut admemomordit hominem!
3
EUC. Ego ecfodiebam in die denos scrobes.
4
EUC. Nec noctu nec diu quietus umquam eram; nunc dormiam.
5
LY. SE. Qui me holera cruda ponunt, hallec adduint.
(FRAGMENTA DUBIA)
6
Quin mihi caperratam tuam frontem, Strobile, omittis?
7
sed leno egreditur foras,
hinc ex occulto sermonatus sublegam.