0

Ambubaiarum collegia, pharmacopolae,

mendici, mimae, balatrones, hoc genus omne

maestum ac sollicitum est cantoris morte Tigelli.

Quippe benignus erat. Contra hic, ne prodigus esse

5dicatur metuens, inopi dare nolit amico,

frigus quo duramque famem propellere possit.

Hunc si perconteris, avi cur atque parentis

praeclaram ingrata stringat malus ingluvie rem,

omnia conductis coemens obsonia nummis,

10sordidus atque animi quod parvi nolit haberi,

respondet. Laudatur ab his, culpatur ab illis.

Fufidius vappae famam timet ac nebulonis,

dives agris, dives positis in fenore nummis:

quinas hic capiti mercedes exsecat atque

15quanto perditior quisque est, tanto acrius urget;

nomina sectatur modo sumpta veste virili

sub patribus duris tironum. "Maxime" quis non

"Iuppiter" exclamat simul atque audivit? "At in se

pro quaestu sumptum facit hic?" Vix credere possis,

20quam sibi non sit amicus, ita ut pater ille, Terenti

fabula quem miserum gnato vixisse fugato

inducit, non se peius cruciaverit atque hic.

Siquis nunc quaerat "quo res haec pertinet?" illuc:

dum vitant stulti vitia, in contraria currunt.

25Maltinus tunicis demissis ambulat, est qui

inguen ad obscaenum subductis usque; facetus

pastillos Rufillus olet, Gargonius hircum:

nil medium est. Sunt qui nolint tetigisse nisi illas

quarum subsuta talos tegat insita veste,

30contra alius nullam nisi olenti in fornice stantem.

Quidam notus homo cum exiret fornice, "macte

virtute esto" inquit sententia dia Catonis;

"nam simul ac venas inflavit taetra libido,

huc iuvenes aequom est descendere, non alienas

35permolere uxores." "Nolim laudarier" inquit

"sic me" mirator cunni Cupiennius albi.

Audire est operae pretium, procedere recte

qui moechis non voltis, ut omni parte laborent

utque illis multo corrupta dolore voluptas

40atque haec rara cadat dura inter saepe pericla.

Hic se praecipitem tecto dedit, ille flagellis

ad mortem caesus, fugiens hic decidit acrem

praedonum in turbam, dedit hic pro corpore nummos,

hunc perminxerunt calones; quin etiam illud

45accidit, ut cuidam testis caudamque salacem

demeterent ferro. "Iure" omnes: Galba negabat.

Tutior at quanto merx est in classe secunda,

libertinarum dico - Sallustius in quas

non minus insanit quam qui moechatur, at hic si,

50qua res, qua ratio suaderet quaque modeste

munifico esse licet, vellet bonus atque benignus

esse, daret quantum satis esset nec sibi damno

dedecorique foret. Verum hoc se amplectitur uno,

hoc amat et laudat: "matronam nullam ego tango",

55ut quondam Marsaeus, amator Originis ille,

qui patrium mimae donat fundumque laremque,

"nil fuerit mi" inquit "cum uxoribus umquam alienis."

Verum est cum mimis, est cum meretricibus, unde

fama malum gravius quam res trahit. An tibi abunde

60personam satis est, non illud, quidquid ubique

officit, evitare? Bonam deperdere famam,

rem patris oblimare malum est ubicumque. Quid inter-

est in matrona, ancilla peccesne togata?

Villius in Fausta Sullae gener, hoc miser uno

65nomine deceptus, poenas dedit usque superque

quam satis est, pugnis caesus ferroque petitus,

exclusus fore, cum Longarenus foret intus.

Huic si muttonis verbis mala tanta videnti

diceret haec animus "quid vis tibi? Numquid ego a te

70magno prognatum deposco consule cunnum

velatumque stola, mea cum conferbuit ira?"

Quid responderet? "Magno patre nata puella est."

At quanto meliora monet pugnantibus istis

dives opis natura suae, tu si modo recte

75dispensare velis ac non fugienda petendis

inmiscere. Tuo vitio rerumne labores,

nil referre putas? Quare, ne paeniteat te,

desine matronas sectarier, unde laboris

plus haurire mali est quam ex re decerpere fructus.

80Nec magis huic, inter niveos viridisque lapillos

sit licet, hoc, Cerinthe, tuum tenerum est femur aut crus

rectius, atque etiam melius persaepe togatae.

Adde huc, quod mercem sine fucis gestat, aperte

quod venale habet ostendit nec, siquid honesti est,

85iactat habetque palam, quaerit, quo turpia celet.

Regibus hic mos est, ubi equos mercantur: opertos

inspiciunt, ne si facies, ut saepe, decora

molli fulta pede est, emptorem inducat hiantem,

quod pulchrae clunes, breve quod caput, ardua cervix.

90Hoc illi recte: ne corporis optima Lyncei

contemplere oculis, Hypsaea caecior illa,

quae mala sunt, spectes. "O crus, o bracchia." Verum

depugis, nasuta, brevi latere ac pede longo est.

Matronae praeter faciem nil cernere possis,

95cetera, ni Catia est, demissa veste tegentis.

Si interdicta petes, vallo circumdata - nam te

hoc facit insanum -, multae tum officient res,

custodes, lectica, ciniflones, parasitae,

ad talos stola demissa et circumdata palla,

100plurima, quae invideant pure adparere tibi rem.

Altera, nil obstat: Cois tibi paene videre est

ut nudam, ne crure malo, ne sit pede turpi;

metiri possis oculo latus, an tibi mavis

insidias fieri pretiumque avellier ante

105quam mercem ostendi? Leporem venatur ut alta

in nive sectetur, positum sic tangere nolit,

cantat et adponit "meus est amor huic similis; nam

transvolat in medio posita et fugientia captat."

Hiscine versiculis speras tibi posse dolores

110atque aestus curasque gravis e pectore pelli?

Nonne, cupidinibus statuat natura modum quem,

quid latura sibi, quid sit dolitura negatum,

quaerere plus prodest et inane abscindere soldo?

Num, tibi cum fauces urit sitis, aurea quaeris

115pocula? Num esuriens fastidis omnia praeter

pavonem rhombumque? Tument tibi cum inguina, num, si

ancilla aut verna est praesto puer, impetus in quem

continuo fiat. Malis tentigine rumpi?

Non ego; namque parabilem amo Venerem facilemque.

120Illam "post paulo" "sed pluris" "si exierit vir"

Gallis, hanc Philodemus ait sibi, quae neque magno

stet pretio neque cunctetur cum est iussa venire.

Candida rectaque sit, munda hactenus, ut neque longa

nec magis alba velit quam dat natura videri.

125Haec ubi supposuit dextro corpus mihi laevom,

Ilia et Egeria est; do nomen quodlibet illi.

Nec vereor, ne, dum futuo, vir rure recurrat,

ianua frangatur, latret canis, undique magno

pulsa domus strepitu resonet, vepallida lecto

130desiliat mulier, miseram se conscia clamet,

cruribus haec metuat, doti deprensa, egomet mi.

Discincta tunica fugiendum est et pede nudo,

ne nummi pereant aut puga aut denique fama.

Deprendi miserum est: Fabio vel iudice vincam.

Āmbūbāiārūm cōllēgĭă, phārmăcŏpōlaē,

mēndīcī, mīmaē, bălătrōnēs, hōc gĕnŭs ōmnĕ

maēstum āc sōllĭcĭtum ēst cāntōrīs mōrtĕ Tĭgēllī.

Quīppĕ bĕnīgnŭs ĕrāt. Cōntra hīc, nē prōdĭgŭs ēssĕ

dīcātūr mĕtŭēns, ĭnŏpī dărĕ nōlĭt ămīcō,5

frīgūs quō dūrāmquĕ fămēm prōpēllĕrĕ pōssīt.

Hūnc sī pērcōntērĭs, ăvī cūr ātquĕ părēntīs

praēclāram īngrātā strīngāt mălŭs īnglŭvĭē rēm,

ōmnĭă cōndūctīs coēmēns ōbsōnĭă nūmmīs,

sōrdĭdŭs ātque ănĭmī quōd pārvī nōlĭt hăbērī,10

rēspōndēt. Laūdātŭr ăb hīs, cūlpātŭr ăb īllīs.

Fūfĭdĭūs vāppaē fāmām tĭmĕt āc nĕbŭlōnīs,

dīvĕs ăgrīs, dīvēs pŏsĭtīs īn fēnŏrĕ nūmmīs:

quīnās hīc căpĭtī mērcēdēs ēxsĕcăt ātquĕ

quāntō pērdĭtĭōr quīsque ēst, tānto ācrĭŭs ūrgēt;15

nōmĭnă sēctātūr mŏdŏ sūmptā vēstĕ vĭrīlī

sūb pătrĭbūs dūrīs tīrōnūm. "Māxĭmĕ" quīs nōn

"Iūppĭtĕr" ēxclāmāt sĭmŭl ātque aūdīvĭt? "Ăt īn sē

prō quaēstū sūmptūm făcĭt hīc?" Vīx crēdĕrĕ pōssīs,

quām sĭbĭ nōn sĭt ămīcŭs, ĭta ūt pătĕr īllĕ, Tĕrēntī20

fābŭlă quēm mĭsĕrūm gnātō vīxīssĕ fŭgātō

īndūcīt, nōn sē pēiūs crŭcĭāvĕrĭt ātque hīc.

Sīquīs nūnc quaērāt "quō rēs haēc pērtĭnĕt?" īllūc:

dūm vītānt stūltī vĭtĭa, īn cōntrārĭă cūrrūnt.

Māltīnūs tŭnĭcīs dēmīssīs āmbŭlăt, ēst quī25

īnguĕn ăd ōbscaēnūm sūbdūctīs ūsquĕ; făcētūs

pāstīllōs Rūfīllŭs ŏlēt, Gārgōnĭŭs hīrcūm:

nīl mĕdĭum ēst. Sūnt quī nōlīnt tĕtĭgīssĕ nĭsi īllās

quārūm sūbsūtā tālōs tĕgăt īnsĭtă vēstĕ,

cōntra ălĭūs nūllām nĭsi ŏlēnti īn fōrnĭcĕ stāntēm.30

Quīdām nōtŭs hŏmō cum ēxīrēt fōrnĭcĕ, "māctĕ

vīrtūte ēsto" īnquīt sēntēntĭă dīă Cătōnīs;

"nām sĭmŭl āc vēnās īnflāvīt taētră lĭbīdō,

hūc iŭvĕnēs aēquom ēst dēscēndĕrĕ, nōn ălĭēnās

pērmŏlĕre ūxōrēs." "Nōlīm laūdārĭĕr" īnquīt35

"sīc mē" mīrātōr cūnnī Cūpiēnnĭŭs ālbī.

Aūdīre ēst ŏpĕraē prĕtĭūm, prōcēdĕrĕ rēctē

quī moēchīs nōn vōltĭs, ŭt ōmnī pārtĕ lăbōrēnt

ūtque īllīs mūltō cōrrūptă dŏlōrĕ vŏlūptās

ātque haēc rāră cădāt dūra īntēr saēpĕ pĕrīclă.40

Hīc sē praēcĭpĭtēm tēctō dĕdĭt, īllĕ flăgēllīs

ād mōrtēm caēsūs, fŭgĭēns hīc dēcĭdĭt ācrēm

praēdōnum īn tūrbām, dĕdĭt hīc prō cōrpŏrĕ nūmmōs,

hūnc pērmīnxērūnt cālōnēs; quīn ĕtĭam īllūd

āccĭdĭt, ūt cuīdām tēstīs caūdāmquĕ sălācēm45

dēmĕtĕrēnt fērrō. "Ĭŭre" ōmnēs: Gālbă nĕgābāt.

Tūtĭŏr āt quāntō mērx ēst īn clāssĕ sĕcūndā,

lībērtīnārūm dīcō - Sāllūstĭŭs īn quās

nōn mĭnŭs īnsānīt quām quī moēchātŭr, ăt hīc sī,

quā rēs, quā rătĭō suādērēt quāquĕ mŏdēstē50

mūnĭfĭco ēssĕ lĭcēt, vēllēt bŏnŭs ātquĕ bĕnīgnūs

ēssĕ, dărēt quāntūm sătĭs ēssēt nēc sĭbĭ dāmnō

dēdĕcŏrīquĕ fŏrēt. Vērum hōc se āmplēctĭtŭr ūnō,

hōc ămăt ēt laūdāt: "mātrōnām nūllam ĕgŏ tāngō",

ūt quōndām Mārsaēŭs, ămātŏr Ŏrīgĭnĭs īllĕ,55

quī pătrĭūm mīmaē dōnāt fūndūmquĕ lărēmquĕ,

"nīl fŭĕrīt mi" īnquīt "cum ūxōrĭbŭs ūmquam ălĭēnīs."

Vērum ēst cūm mīmīs, ēst cūm mĕrĕtrīcĭbŭs, ūndĕ

fāmă mălūm grăvĭūs quām rēs trăhĭt. Ān tĭbi ăbūndĕ

pērsōnām sătĭs ēst, nōn īllūd, quīdquĭd ŭbīquĕ60

ōffĭcĭt, ēvītārĕ? Bŏnām dēpērdĕrĕ fāmām,

rēm pătrĭs ōblīmārĕ mălum ēst ŭbĭcūmquĕ. Quĭd īntēr -

ēst īn mātrōna, āncīllā pēccēsnĕ tŏgātā?

Vīllĭŭs īn Faūstā Sūllaē gĕnĕr, hōc mĭsĕr ūnō

nōmĭnĕ dēcēptūs, poēnās dĕdĭt ūsquĕ sŭpērquĕ65

quām sătĭs ēst, pūgnīs caēsūs fērrōquĕ pĕtītūs,

ēxclūsūs fŏrĕ, cūm Lōngārēnūs fŏrĕt īntūs.

Huīc sī mūttōnīs vērbīs mălă tāntă vĭdēntī

dīcĕrĕt haēc ănĭmūs "quīd vīs tĭbĭ? Nūmquĭd ĕgo ā tē

māgnō prōgnātūm dēpōscō cōnsŭlĕ cūnnūm70

vēlātūmquĕ stŏlā, mĕă cūm cōnfērbŭĭt īră?"

Quīd rēspōndērēt? "Māgnō pătrĕ nātă pŭēlla ēst."

Āt quāntō mĕlĭōră mŏnēt pūgnāntĭbŭs īstīs

dīvĕs ŏpīs nātūră sŭaē, tū sī mŏdŏ rēctē

dīspēnsārĕ vĕlīs āc nōn fŭgĭēndă pĕtēndīs75

īnmīscērĕ. Tŭō vĭtĭō rērūmnĕ lăbōrēs,

nīl rēfērrĕ pŭtās? Quārē, nē paēnĭtĕāt tē,

dēsĭnĕ mātrōnās sēctārĭĕr, ūndĕ lăbōrīs

plūs haūrīrĕ măli ēst quam ēx rē dēcērpĕrĕ frūctūs.

Nēc măgĭs huīc, īntēr nĭvĕōs vĭrĭdīsquĕ lăpīllōs80

sīt lĭcĕt, hōc, Cērīnthĕ, tŭūm tĕnĕrum ēst fĕmŭr aūt crūs

rēctĭŭs, ātque ĕtĭām mĕlĭūs pērsaēpĕ tŏgātaē.

Ādde hūc, quōd mērcēm sĭnĕ fūcīs gēstăt, ăpērtē

quōd vēnāle hăbĕt ōstēndīt nēc, sīquĭd hŏnēsti ēst,

iāctăt hăbētquĕ pălām, quaērīt, quō tūrpĭă cēlēt.85

Rēgĭbŭs hīc mōs ēst, ŭbi ĕquōs mērcāntŭr: ŏpērtōs

īnspĭcĭūnt, nē sī făcĭēs, ūt saēpĕ, dĕcōră

mōllī fūltă pĕde ēst, ēmptōrem īndūcăt hĭāntēm,

quōd pūlchraē clūnēs, brĕvĕ quōd căpŭt, ārdŭă cērvīx.

Hōc īllī rēctē: nē cōrpŏrĭs ōptĭmă Lŷnceī90

cōntēmplēre ŏcŭlīs, Hŷpsaēā caēcĭŏr īllā,

quaē mălă sūnt, spēctēs. "Ō crūs, ō brācchĭă." Vērūm

dēpūgīs, nāsūtă, brĕvī lătĕre āc pĕdĕ lōngo ēst.

Mātrōnaē praētēr făcĭēm nīl cērnĕrĕ pōssīs,

cētĕră, nī Cătĭa ēst, dēmīssā vēstĕ tĕgēntīs.95

Si īntērdīctă pĕtēs, vāllō cīrcūmdătă nām tē

hōc făcĭt īnsānūm -, mūltaē tum ōffĭcĭēnt rēs,

cūstōdēs, lēctīcă, cĭnīflōnēs, părăsītaē,

ād tālōs stŏlă dēmīssa ēt cīrcūmdătă pāllă,

plūrĭmă, quae īnvĭdĕānt pūre ādpārērĕ tĭbī rēm.100

Āltĕră, nīl ōbstāt: Cōīs tĭbĭ paēnĕ vĭdēre ēst

ūt nūdām, nē crūrĕ mălō, nē sīt pĕdĕ tūrpī;

mētīrī pōssīs ŏcŭlō lătŭs, ān tĭbĭ māvīs

īnsĭdĭās fĭĕrī prĕtĭūmque āvēllĭĕr āntĕ

quām mērcem ōstēndī? Lĕpŏrēm vēnātŭr ŭt āltā105

īn nĭvĕ sēctētūr, pŏsĭtūm sīc tāngĕrĕ nōlīt,

cāntăt ĕt ādpōnīt "mĕŭs ēst ămŏr huīc sĭmĭlīs; nām

trānsvŏlăt īn mĕdĭō pŏsĭta ēt fŭgĭēntĭă cāptāt."

Hīscĭnĕ vērsĭcŭlīs spērās tĭbĭ pōssĕ dŏlōrēs

ātque aēstūs cūrāsquĕ grăvīs ē pēctŏrĕ pēllī?110

Nōnnĕ, cŭpīdĭnĭbūs stătŭāt nātūră mŏdūm quēm,

quīd lātūră sĭbī, quīd sīt dŏlĭtūră nĕgātūm,

quaērĕrĕ plūs prōdēst ĕt ĭnāne ābscīndĕrĕ sōldō?

Nūm, tĭbĭ cūm faūcēs ūrīt sĭtĭs, aūrĕă quaērīs

pōcŭlă? Num ēsŭrĭēns fāstīdīs ōmnĭă praētēr115

pāvōnēm rhōmbūmquĕ? Tŭmēnt tĭbĭ cum īnguĭnă, nūm, sī

āncīlla aūt vērna ēst praēstō pŭĕr, īmpĕtŭs īn quēm

cōntĭnŭō fīāt. Mālīs tēntīgĭnĕ rūmpī?

Nōn ĕgŏ; nāmquĕ părābĭlem ămō Vĕnĕrēm făcĭlēmquĕ.

Īllām "pōst paūlō" "sēd plūrīs" "si ēxĭĕrīt vīr"120

Gāllīs, hānc Phĭlŏdēmŭs ăīt sĭbĭ, quaē nĕquĕ māgnō

stēt prĕtĭō nĕquĕ cūnctētūr cum ēst iūssă vĕnīrĕ.

Cāndĭdă rēctăquĕ sīt, mūnda hāctĕnŭs, ūt nĕquĕ lōngă

nēc măgĭs ālbă vĕlīt quām dāt nātūră vĭdērī.

Haēc ŭbĭ sūppŏsŭīt dēxtrō cōrpūs mĭhĭ laēvōm,125

Īlĭa ĕt Ēgĕrĭa ēst; dō nōmēn quōdlĭbĕt īllī.

Nēc vĕrĕōr, nē, dūm fŭtŭō, vīr rūrĕ rĕcūrrāt,

iānŭă frāngātūr, lātrēt cănĭs, ūndĭquĕ māgnō

pūlsă dŏmūs strĕpĭtū rĕsŏnēt, vēpāllĭdă lēctō

dēsĭlĭāt mŭlĭēr, mĭsĕrām sē cōnscĭă clāmēt,130

crūrĭbŭs haēc mĕtŭāt, dōtī dēprēnsa, ĕgŏmēt mī.

Dīscīnctā tŭnĭcā fŭgĭēndum ēst ēt pĕdĕ nūdō,

nē nūmmī pĕrĕānt aūt pūga aūt dēnĭquĕ fāmă.

Dēprēndī mĭsĕrum ēst: Făbĭō vēl iūdĭcĕ vīncām.