0

Non quia, Maecenas, Lydorum quidquid Etruscos

incoluit finis, nemo generosior est te,

nec quod avus tibi maternus fuit atque paternus

olim qui magnis legionibus imperitarent,

ut plerique solent, naso suspendis adunco

ignotos, ut me libertino patre natum.

Cum referre negas quali sit quisque parente

natus, dum ingenuus, persuades hoc tibi vere,

ante potestatem Tulli atque ignobile regnum

multos saepe viros nullis maioribus ortos

et vixisse probos amplis et honoribus auctos;

contra Laevinum, Valeri genus, unde Superbus

Tarquinius regno pulsus fugit, unius assis

non umquam pretio pluris licuisse, notante

iudice quo nosti populo, qui stultus honores

saepe dat indignis et famae servit ineptus,

qui stupet in titulis et imaginibus. Quid oportet

nos facere a volgo longe longeque remotos?

Namque esto, populus Laevino mallet honorem

quam Decio mandare novo, censorque moveret

Appius, ingenuo si non essem patre natus:

vel merito, quoniam in propria non pelle quiessem.

Sed fulgente trahit constrictos Gloria curru

non minus ignotos generosis. Quo tibi, Tilli,

sumere depositum clavom fierique tribuno?

Invidia adcrevit, privato quae minor esset.

Nam ut quisque insanus nigris medium impediit crus

pellibus et latum demisit pectore clavom,

audit continuo "Quis homo hic aut quo patre natus?"

Ut, siqui aegrotet quo morbo Barrus, haberi

et cupiat formosus, eat quacumque, puellis

iniciat curam quaerendi singula, quali

sit facie, sura, quali pede, dente, capillo;

sic qui promittit civis, urbem sibi curae,

imperium fore et Italiam, delubra deorum,

quo patre sit natus, num ignota matre inhonestus,

omnis mortalis curare et quaerere cogit.

"Tune, Syri Damae aut Dionysi filius, audes

deicere de saxo civis aut tradere Cadmo?"

"At Novius collega gradu post me sedet uno:

namque est ille, pater quod erat meus." "Hoc tibi Paulus

et Messalla videris? At hic, si plostra ducenta

concurrantque foro tria funera, magna sonabit

cornua quod vincatque tubas: saltem tenet hoc nos."

Nunc ad me redeo libertino patre natum,

quem rodunt omnes libertino patre natum,

nunc quia sim tibi, Maecenas, convictor, at olim,

quod mihi pareret legio Romana tribuno.

Dissimile hoc illi est, quia non, ut forsit honorem

iure mihi invideat quivis, ita te quoque amicum,

praesertim cautum dignos adsumere, prava

ambitione procul. Felicem dicere non hoc

me possim, casu quod te sortitus amicum:

nulla enim mihi te fors obtulit; optimus olim

Vergilius, post hunc Varius dixere quid essem.

Ut veni coram, singultim pauca locutus,

infans namque pudor prohibebat plura profari,

non ego me claro natum patre, non ego circum

me Satureiano vectari rura caballo,

sed quod eram narro. Respondes, ut tuus est mos,

pauca: abeo, et revocas nono post mense iubesque

esse in amicorum numero. Magnum hoc ego duco,

quod placui tibi, qui turpi secernis honestum,

non patre praeclaro sed vita et pectore puro.

Atqui si vitiis mediocribus ac mea paucis

mendosa est natura, alioqui recta (velut si

egregio inspersos reprehendas corpore naevos),

si neque avaritiam neque sordes nec mala lustra

obiciet vere quisquam mihi, purus et insons,

ut me collaudem, si et vivo carus amicis:

causa fuit pater his, qui macro pauper agello

noluit in Flavi ludum me mittere, magni

quo pueri magnis e centurionibus orti,

laevo suspensi loculos tabulamque lacerto

ibant octonos referentes Idibus aeris;

sed puerum est ausus Romam portare docendum

artis quas doceat quivis eques atque senator

semet prognatos. Vestem servosque sequentis

in magno ut populo siqui vidisset, avita

ex re praeberi sumptus mihi crederet illos.

Ipse mihi custos incorruptissimus omnis

circum doctores aderat. Quid multa? Pudicum,

qui primus virtutis honos, servavit ab omni

non solum facto, verum opprobrio quoque turpi;

nec timuit sibi ne vitio quis verteret, olim

si praeco parvas aut, ut fuit ipse, coactor

mercedes sequerer; neque ego essem questus. At hoc nunc

laus illi debetur et a me gratia maior.

Nil me paeniteat sanum patris huius, eoque

non, ut magna dolo factum negat esse suo pars

quod non ingenuos habeat clarosque parentis,

sic me defendam. Longe mea discrepat istis

et vox et ratio; nam si natura iuberet

a certis annis aevum remeare peractum

atque alios legere ad fastum quoscumque parentis

optaret sibi quisque, meis contentus honestos

fascibus et sellis nollem mihi sumere, demens

iudicio volgi, sanus fortasse tuo, quod

nollem onus haud umquam solitus portare molestum.

Nam mihi continuo maior quaerenda foret res

atque salutandi plures, ducendus et unus

et comes alter, uti ne solus rusve peregreve

exirem, plures calones atque caballi

pascendi, ducenda petorrita. Nunc mihi curto

ire licet mulo vel si libet usque Tarentum,

mantica cui lumbos onere ulceret atque eques armos;

obiciet nemo sordes mihi, quas tibi, Tilli,

cum Tiburte via praetorem quinque secuntur

te pueri, lasanum portantes oenophorumque.

Hoc ego commodius quam tu, praeclare senator,

milibus atque aliis vivo. Quacumque libido est,

incedo solus, percontor quanti holus ac far,

fallacem circum vespertinumque pererro

saepe forum, adsisto divinis; inde domum me

ad porri et ciceris refero laganique catinum.

Cena ministratur pueris tribus et lapis albus

pocula cum cyatho duo sustinet, adstat echinus

vilis, cum patera gutus, Campana supellex.

Deinde eo dormitum, non sollicitus mihi quod cras

surgendum sit mane, obeundus Marsya, qui se

voltum ferre negat Noviorum posse minoris.

Ad quartam iaceo; post hanc vagor aut ego lecto

aut scripto quod me tacitum iuvet, unguor olivo,

non quo fraudatis inmundus Natta lucernis.

Ast ubi me fessum sol acrior ire lavatum

admonuit, fugio Campum lusumque trigonem.

Pransus non avide, quantum interpellet inani

ventre diem durare, domesticus otior. Haec est

vita solutorum misera ambitione gravique;

his me consolor victurum suavius ac si

quaestor avus pater atque meus patruusque fuisset.

Nōn quĭă, Maēcēnās, Lŷdōrūm quīdquĭd Ĕtrūscōs

īncŏlŭīt fīnīs, nēmō gĕnĕrōsĭŏr ēst tē,

nēc quŏd ăvūs tĭbĭ mātērnūs fŭĭt ātquĕ pătērnūs

ōlīm quī māgnīs lĕgĭōnĭbŭs īmpĕrĭtārēnt,

ūt plērīquĕ sŏlēnt, nāsō sūspēndĭs ădūncō

īgnōtōs, ūt mē lībērtīnō pătrĕ nātūm.

Cūm rēfērrĕ nĕgās quālī sīt quīsquĕ părēntĕ

nātūs, dum īngĕnŭūs, pērsuādēs hōc tĭbĭ vērē,

āntĕ pŏtēstātēm Tūlli ātque īgnōbĭlĕ rēgnūm

mūltōs saēpĕ vĭrōs nūllīs māiōrĭbŭs ōrtōs

ēt vīxīssĕ prŏbōs āmplīs ĕt hŏnōrĭbŭs aūctōs;

cōntrā Laēvīnūm, Vălĕrī gĕnŭs, ūndĕ Sŭpērbūs

Tārquĭnĭūs rēgnō pūlsūs fŭgĭt, ūnĭŭs āssīs

nōn ūmquām prĕtĭō plūrīs lĭcŭīssĕ, nŏtāntĕ

iūdĭcĕ quō nōstī pŏpŭlō, quī stūltŭs hŏnōrēs

saēpĕ dăt īndīgnīs ēt fāmaē sērvĭt ĭnēptūs,

quī stŭpĕt īn tĭtŭlīs ĕt ĭmāgĭnĭbūs. Quĭd ŏpōrtēt

nōs făcĕre ā vōlgō lōngē lōngēquĕ rĕmōtōs?

Nāmque ēstō, pŏpŭlūs Laēvīnō māllĕt hŏnōrēm

quām Dĕcĭō māndārĕ nŏvō, cēnsōrquĕ mŏvērēt

Āppĭŭs, īngĕnŭō sī nōn ēssēm pătrĕ nātūs:

vēl mĕrĭtō, quŏnĭam īn prŏprĭā nōn pēllĕ quĭēssēm.

Sēd fūlgēntĕ trăhīt cōnstrīctōs Glōrĭă cūrrū

nōn mĭnŭs īgnōtōs gĕnĕrōsīs. Quō tĭbĭ, Tīllī,

sūmĕrĕ dēpŏsĭtūm clāvōm fĭĕrīquĕ trĭbūnō?

Īnvĭdĭa ādcrēvīt, prīvātō quaē mĭnŏr ēssēt.

Nam ūt quīsque īnsānūs nīgrīs mĕdĭum īmpĕdĭīt crūs

pēllĭbŭs ēt lātūm dēmīsīt pēctŏrĕ clāvōm,

aūdīt cōntĭnŭō "Quĭs hŏmo hīc aūt quō pătrĕ nātūs?"

Ūt, sīqui aēgrōtēt quō mōrbō Bārrŭs, hăbērī

ēt cŭpĭāt fōrmōsŭs, ĕāt quācūmquĕ, pŭēllīs

īnĭcĭāt cūrām quaērēndī sīngŭlă, quālī

sīt făcĭē, sūrā, quālī pĕdĕ, dēntĕ, căpīllō;

sīc quī prōmīttīt cīvīs, ūrbēm sĭbĭ cūraē,

īmpĕrĭūm fŏre ĕt Ītălĭām, dēlūbră dĕōrūm,

quō pătrĕ sīt nātūs, num īgnōtā mātre ĭnhŏnēstūs,

ōmnīs mōrtālīs cūrāre ēt quaērĕrĕ cōgīt.

"Tūnĕ, Sўrī Dāmae aūt Dĭŏnŷsī fīlĭŭs, aūdēs

deīcĕrĕ dē sāxō cīvīs aūt trādĕrĕ Cādmō?"

"Āt Nŏvĭūs cōllēgă grădū pōst mē sĕdĕt ūnō:

nāmque ēst īllĕ, pătēr quŏd ĕrāt mĕŭs." "Hōc tĭbĭ Paūlūs

ēt Mēssāllă vĭdērĭs? Ăt hīc, sī plōstră dŭcēntă

cōncūrrāntquĕ fŏrō trĭă fūnĕră, māgnă sŏnābīt

cōrnŭă quōd vīncātquĕ tŭbās: sāltēm tĕnĕt hōc nōs."

Nūnc ād mē rĕdĕō lībērtīnō pătrĕ nātūm,

quēm rōdūnt ōmnēs lībērtīnō pătrĕ nātūm,

nūnc quĭă sīm tĭbĭ, Maēcēnās, cōnvīctŏr, ăt ōlīm,

quōd mĭhĭ pārērēt lĕgĭō Rōmānă trĭbūnō.

Dīssĭmĭle hōc īlli ēst, quĭă nōn, ūt fōrsĭt hŏnōrēm

iūrĕ mĭhi īnvĭdĕāt quīvīs, ĭtă tē quŏque ămīcūm,

praēsērtīm caūtūm dīgnōs ādsūmĕrĕ, prāvā

āmbĭtĭōnĕ prŏcūl. Fēlīcēm dīcĕrĕ nōn hōc

mē pōssīm, cāsū quōd tē sōrtītŭs ămīcūm:

nūlla ēnīm mĭhĭ tē fōrs ōbtŭlĭt; ōptĭmŭs ōlīm

Vērgĭlĭūs, pōst hūnc Vărĭūs dīxērĕ quĭd ēssēm.

Ūt vēnī cōrām, sīngūltīm paūcă lŏcūtūs,

īnfāns nāmquĕ pŭdōr prŏhĭbēbāt plūră prŏfārī,

nōn ĕgŏ mē clārō nātūm pătrĕ, nōn ĕgŏ cīrcūm

mē Sătŭrēiānō vēctārī rūră căbāllō,

sēd quŏd ĕrām nārrō. Rēspōndēs, ūt tŭŭs ēst mōs,

paūca: ăbĕo, ēt rĕvŏcās nōnō pōst mēnsĕ iŭbēsquĕ

ēsse ĭn ămīcōrūm nŭmĕrō. Māgnum hōc ĕgŏ dūcō,

quōd plăcŭī tĭbĭ, quī tūrpī sēcērnĭs hŏnēstūm,

nōn pătrĕ praēclārō sēd vīta ēt pēctŏrĕ pūrō.

Ātquī sī vĭtĭīs mĕdĭōcrĭbŭs āc mĕă paūcīs

mēndōsa ēst nātūra, ălĭōquī rēctă (vĕlūt sī

ēgrĕgĭo īnspērsōs rĕprĕhēndās cōrpŏrĕ naēvōs),

sī nĕque ăvārĭtĭām nĕquĕ sōrdēs nēc mălă lūstră

ōbĭcĭēt vērē quīsquām mĭhĭ, pūrŭs ĕt īnsōns,

ūt mē cōllaūdēm, si ēt vīvō cārŭs ămīcīs:

caūsă fŭīt pătĕr hīs, quī mācrō paūpĕr ăgēllō

nōlŭĭt īn Flāvī lūdūm mē mīttĕrĕ, māgnī

quō pŭĕrī māgnīs ē cēntŭrĭōnĭbŭs ōrtī,

laēvō sūspēnsī lŏcŭlōs tăbŭlāmquĕ lăcērtō

ībānt ōctōnōs rĕfĕrēntēs Īdĭbŭs aērīs;

sēd pŭĕrum ēst aūsūs Rōmām pōrtārĕ dŏcēndūm

ārtīs quās dŏcĕāt quīvīs ĕquĕs ātquĕ sĕnātōr

sēmēt prōgnātōs. Vēstēm sērvōsquĕ sĕquēntīs

īn māgno ūt pŏpŭlō sīquī vīdīssĕt, ăvītā

ēx rē praēbērī sūmptūs mĭhĭ crēdĕrĕt īllōs.

Īpsĕ mĭhī cūstōs īncōrrūptīssĭmŭs ōmnīs

cīrcūm dōctōrēs ădĕrāt. Quīd mūltă? Pŭdīcūm,

quī prīmūs vīrtūtĭs hŏnōs, sērvāvĭt ăb ōmnī

nōn sōlūm fāctō, vērum ōpprŏbrĭō quŏquĕ tūrpī;

nēc tĭmŭīt sĭbĭ nē vĭtĭō quīs vērtĕrĕt, ōlīm

sī praēcō pārvās aūt, ūt fŭĭt īpsĕ, cŏāctōr

mērcēdēs sĕquĕrēr; nĕque ĕgo ēssēm quēstŭs. Ăt hōc nūnc

laūs īllī dēbētŭr ĕt ā mē grātĭă māiōr.

Nīl mē paēnĭtĕāt sānūm pătrĭs hūiŭs, ĕōquĕ

nōn, ūt māgnă dŏlō fāctūm nĕgăt ēssĕ sŭō pārs

quōd nōn īngĕnŭōs hăbĕāt clārōsquĕ părēntīs,

sīc mē dēfēndām. Lōngē mĕă dīscrĕpăt īstīs

ēt vōx ēt rătĭō; nām sī nātūră iŭbērēt

ā cērtīs ānnīs aēvūm rĕmĕārĕ pĕrāctūm

ātque ălĭōs lĕgĕre ād fāstūm quōscūmquĕ părēntīs

ōptārēt sĭbĭ quīsquĕ, mĕīs cōntēntŭs hŏnēstōs

fāscĭbŭs ēt sēllīs nōllēm mĭhĭ sūmĕrĕ, dēmēns

iūdĭcĭō vōlgī, sānūs fōrtāssĕ tŭō, quōd

nōllem ŏnŭs haūd ūmquām sŏlĭtūs pōrtārĕ mŏlēstūm.

Nām mĭhĭ cōntĭnŭō māiōr quaērēndă fŏrēt rēs

ātquĕ sălūtāndī plūrēs, dūcēndŭs ĕt ūnūs

ēt cŏmĕs āltĕr, ŭtī nē sōlūs rūsvĕ pĕrēgrĕve

ēxīrēm, plūrēs cālōnēs ātquĕ căbāllī

pāscēndī, dūcēndă pĕtōrrĭtă. Nūnc mĭhĭ cūrtō

īrĕ lĭcēt mūlō vēl sī lĭbĕt ūsquĕ Tărēntūm,

māntĭcă cuī lūmbōs ŏnĕre ūlcĕrĕt ātque ĕquĕs ārmōs;

ōbĭcĭēt nēmō sōrdēs mĭhĭ, quās tĭbĭ, Tīllī,

cūm Tībūrtĕ vĭā praētōrēm quīnquĕ sĕcūntūr

tē pŭĕrī, lăsănūm pōrtāntēs oēnŏphŏrūmquĕ.

Hōc ĕgŏ cōmmŏdĭūs quām tū, praēclārĕ sĕnātōr,

mīlĭbŭs ātque ălĭīs vīvō. Quācūmquĕ lĭbīdo ēst,

īncēdō sōlūs, pērcōntōr quānti hŏlŭs āc fār,

fāllācēm cīrcūm vēspērtīnūmquĕ pĕrērrō

saēpĕ fŏrum, ādsīstō dīvīnīs; īndĕ dŏmūm mē

ād pōrri ēt cĭcĕrīs rĕfĕrō lăgănīquĕ cătīnūm.

Cēnă mĭnīstrātūr pŭĕrīs trĭbŭs ēt lăpĭs ālbūs

pōcŭlă cūm cўăthō dŭŏ sūstĭnĕt, ādstăt ĕchīnūs

vīlīs, cūm pătĕrā gūtūs, Cāmpānă sŭpēllēx.

Deīnde ĕŏ dōrmītūm, nōn sōllĭcĭtūs mĭhĭ quōd crās

sūrgēndūm sīt māne, ŏbĕūndūs Mārsўă, quī sē

vōltūm fērrĕ nĕgāt Nŏvĭōrūm pōssĕ mĭnōrīs.

Ād quārtām iăcĕō; pōst hānc văgŏr aūt ĕgŏ lēctō

aut scripto quod me tacitum iuvet, unguor olivo,

nōn quō fraūdātīs īnmūndūs Nāttă lŭcērnīs.

Āst ŭbĭ mē fēssūm sōl ācrĭŏr īrĕ lăvātūm

ādmŏnŭīt, fŭgĭō Cāmpūm lūsūmquĕ trĭgōnēm.

Prānsūs nōn ăvĭdē, quāntum īntērpēllĕt ĭnānī

vēntrĕ dĭēm dūrārĕ, dŏmēstĭcŭs ōtĭŏr. Haēc ēst

vītă sŏlūtōrūm mĭsĕra āmbĭtĭōnĕ grăvīquĕ;

hīs mē cōnsōlōr vīctūrūm suāvĭŭs āc sī

quaēstŏr ăvūs pătĕr ātquĕ mĕūs pătrŭūsquĕ fŭīssēt.