0

Fōrtĕ Mĭcōn sĕnĭōr Cānthūsquĕ, Mĭcōnĭs ălūmnūs,

tōrrēntēm pătŭlā vītābānt īlĭcĕ sōlēm,

cūm iŭvĕnī sĕnĭōr praēcēptă dătūrŭs ălūmnō

tālĭă vērbă rĕfērt trĕmŭlīs tĭtŭbāntĭă lābrīs:

"quās ērrārĕ vĭdēs īntēr dūmētă căpēllās5

cānăquĕ lāscīvō cōncīdĕrĕ grāmĭnă mōrsū,

Cānthĕ pŭēr, quōs ēccĕ grĕgēs ā mōntĕ rĕmōtōs

cērnĭs ĭn āprīcō dēcērpĕrĕ grāmĭnă cāmpō,

hōs tĭbĭ dō sĕnĭōr iŭvĕnī pătĕr: īpsĕ tŭēndōs

āccĭpĕ. iām cērtē pŏtĕs īnsūdārĕ lăbōrī,10

iām prō mē gnāvām pŏtĕs ēxērcērĕ iŭvēntām.

Ādspĭcĭs ūt nōbīs aētās iām mīllĕ quĕrēlās

āffĕrăt ēt băcŭlūm prĕmăt īnclīnātă sĕnēctūs?

sēd quā lēgĕ rĕgās ĕt ămāntēs lūstră căpēllās

ēt mĕlĭūs prātīs ērrāntēs mōllĭbŭs āgnās,15

pērcĭpĕ. vērĕ nŏvō, cūm iām tīnnīrĕ vŏlūcrēs

īncĭpĭēnt nīdōsquĕ rĕvērsă lŭtābĭt hĭrūndŏ,

prōtĭnŭs hībērnō pĕcŭs ōmnĕ mŏvēbĭs ŏvīlī.

tūnc ĕtĕnīm mĕlĭōr vērnāntī gērmĭnĕ sīlvă

pūllăt ĕt aēstīvās rĕpărābĭlĭs īncŏhăt ūmbrās,20

tūnc flōrēnt sāltūs vĭrĭdīsquĕ rĕnāscĭtŭr ānnūs,

tūnc Vĕnŭs ēt călĭdī scīntīllāt fērvŏr ămōrīs

lāscīvūmquĕ pĕcūs sălĭēntēs āccĭpĭt hīrcōs.

sēd nōn āntĕ grĕgēs īn pāscŭă mīttĕ rĕclūsōs,

quām fŭĕrīt plācātă Pălēs. tūm cēspĭtĕ vīvō25

pōnĕ fŏcūm gĕnĭūmquĕ lŏcī Faūnūmquĕ Lărēsquĕ

sālsō fārrĕ vŏcā; tĕpĭdōs tūnc hōstĭă cūltrōs

īmbŭăt: hāc ĕtĭām, dūm vīvĭt, ŏvīlĭă lūstrā.

nēc mŏră, tūnc cāmpōs ŏvĭbūs, dūmētă căpēllīs

ōrtō sōlĕ dăbīs, sĭmŭl hūnc trānscēndĕrĕ mōntēm30

coēpĕrĭt āc prīmaē spătĭūm tĕpĕfēcĕrĭt hōraē.

āt sī fōrtĕ văcēs, dūm mātūtīnă rĕlāxāt

frīgŏră sōl, tŭmĭdīs spūmāntĭă mūlctră păpīllīs

īmplēbīt quōd mānĕ flŭēt; rūrsūsquĕ prĕmētūr

mānĕ quŏd ōccĭdŭaē mūlsūră rĕdēgĕrĭt hōraē.35

pārcĕ tămēn fētīs: nē sīnt cōmpēndĭă tāntī,

dēstrŭăt ūt nĭvĕōs vēnālīs cāsĕŭs āgnōs;

nām tĭbĭ praēcĭpŭō fētūră cŏlētŭr ămōrĕ.

tē quŏquĕ nōn pŭdĕāt, cūm sērŭs ŏvīlĭă vīsēs,

sī quă iăcēbĭt ŏvīs pārtū rĕsŏlūtă rĕcēntī,40

hānc ŭmĕrīs pōrtārĕ tŭīs nātōsquĕ tĕpēntī

fērrĕ sĭnū trĕmŭlōs ēt nōndūm stārĕ părātōs.

nēc tū lōngīnquās prŏcŭl ā praēsēpĭbŭs hērbās

nēc nĭmĭs āmōtaē sēctābĕrĕ pābŭlă sīlvaē,

dūm pĕrăgīt vērnūm Iŏvĭs īncōnstāntĭă tēmpūs.45

vērĭs ĕnīm dŭbĭtāndă fĭdēs: mŏdŏ frōntĕ sĕrēnā

blāndĭŭs ārrīsīt, mŏdŏ cūm cālīgĭnĕ nīmbōs

īntŭlĭt ēt mĭsĕrās tōrrēntĭbŭs ābstŭlĭt āgnās.

Āt cūm lōngă dĭēs sĭtĭēntēs āffĕrĕt aēstūs

nēc fŭĕrīt vāriāntĕ dĕō mūtābĭlĕ caēlūm,50

iām sīlvīs cōmmīttĕ grĕgēs, iām lōngĭŭs hērbās

quaērĕ; sĕd āntĕ dĭēm pĕcŭs ēxĕăt: ūmĭdă dūlcēs

ēffĭcĭt aūră cĭbōs, quŏtĭēns fŭgĭēntĭbŭs eūrīs

frīgĭdă nōctūrnō tāngūntūr pāscŭă rōrĕ

ēt mātūtīnaē lūcēnt īn grāmĭnĕ gūttaē.55

āt sĭmŭl ārgūtaē nĕmŭs īncrĕpŭērĕ cĭcādaē,

ād fōntēm cōmpēllĕ grĕgēs; nēc prōtĭnŭs hērbās

ēt cāmpōs pērmīttĕ sĕquī, sēd prōtĕgăt īllōs

īntĕrĕā vĕtĕrēs quaē pōrrĭgĭt aēscŭlŭs ūmbrās.

vērum ŭbĭ dēclīnī iām nōnă tĕpēscĕrĕ sōlĕ60

īncĭpĭēt sēraēquĕ vĭdēbĭtŭr hōră mĕrēndaē,

rūrsūs pāscĕ grĕgēs ĕt ŏpācōs dēsĕrĕ lūcōs.

nēc prĭŭs aēstīvō pĕcŭs īnclūdātŭr ŏvīlī,

quām lĕvĭbūs nīdīs sōmnōs cāptārĕ vŏlūcrīs

cōgĭtĕt ēt trĕmŭlō quĕrĭbūndă frĭtīnnĭăt ōrĕ.65

Cūm iām tēmpŭs ĕrīt mātūrās dēmĕrĕ lānās,

sūcĭdă iām tĕrĕtī cōnstrīngĕrĕ vēllĕră iūncō,

hīrcōrūmquĕ iŭbās ĕt ŏlēntēs caēdĕrĕ bārbās,

āntĕ tămēn sēcērnĕ pĕcūs grĕgĭbūsquĕ nŏtātīs

cōnsĭmĭlēs īnclūdĕ cŏmīs, nē lōngă mĭnūtīs,70

mōllĭă nē dūrīs cŏĕānt, nē cāndĭdă fūscīs.

sēd tĭbĭ cūm văcŭās pŏsĭtō vēlāmĭnĕ cōstās

dēnūdāvĭt ŏvīs, cīrcūmspĭcĕ, nē sĭt ăcūtā

fōrpĭcĕ laēsă cŭtīs, tăcĭtūm nē pūstŭlă vīrūs

tēxĕrĭt ōccūltō sūb vūlnĕrĕ: quaē nĭsĭ fērrō75

rūmpĭtŭr, ā! mĭsĕrūm frăgĭlī rūbīgĭnĕ cōrpūs

ārrōdēt sănĭēs ēt pūtrĭă cōntrăhĕt ōssă.

prōvĭdŭs (hōc mŏnĕō) vīvēntĭă sūlphŭră tēcūm

ēt scīllaē căpŭt ēt vīrōsă bĭtūmĭnă pōrtēs,

vūlnĕrĭbūs lātūrŭs ŏpēm; nēc Brūttĭă dēsīt80

pīx tĭbĭ: tū lĭquĭdō pĭcĭs ūnguĭnĕ tērgă mĕmēntŏ,

sī sīnt rāsă, lĭnās. vīvī quŏquĕ pōndĕră mēllĕ

ārgēntī cŏquĭtō lēntūmquĕ bĭtūmĕn ăhēnō,

īmprēssūrŭs ŏvī tŭă nōmĭnă; nām tĭbĭ lītēs

aūfĕrĕt īngēntēs lēctūs pōssēssŏr ĭn ārmō.85

Nūnc ĕtĭām, dūm sīccŭs ăgēr, dūm fērvĭdă tēllūs,

dūm rīmōsă pălūs ēt mūltō tōrrĭdă līmō

aēstŭăt ēt frăgĭlēs nĭmĭūm sōl pūlvĕrăt hērbās,

lūrĭdă cōnvĕnĭēt sūccēndĕrĕ gālbănă sēptīs

ēt tŭă cērvīnō lūstrārĕ măpālĭă fūmō.90

ōbfŭĭt īllĕ mălīs ŏdŏr ānguĭbŭs: īpsĕ vĭdēbīs

sērpēntūm cĕcĭdīssĕ mĭnās: nōn strīngĕrĕ dēntēs

ūllă pŏtēst ūncōs, sĕd ĭnānī dēbĭlĭs ōrĕ

mārcĕt ĕt ōbtūsō iăcĕt ēxārmātă vĕnēnō.

Nūnc ăgĕ vīcīnaē cīrcūmspĭcĕ tēmpŏră brūmaē95

quā rătĭōnĕ gĕrās. ăpĕrīt cūm vīnĕă sēpēs

ēt pōrtāt lēctās sēcūrūs cīrcĭtŏr ūvās,

īncĭpĕ fālcĕ nĕmūs vīvāsquĕ rĕcīdĕrĕ frōndēs.

nūnc ŏpŭs ēst tĕnĕrās sūmmātīm strīngĕrĕ vīrgās,

nūnc hĭĕmī sērvārĕ cŏmās, dūm pērmănĕt ūmōr,100

dūm vĭrĕt ēt trĕmŭlās nōn ēxcŭtĭt Āfrĭcŭs ūmbrās.

hās tĭbĭ cōnvĕnĭēt tĕpĭdīs fēnīlĭbŭs ōlīm

prōmĕrĕ, cūm pĕcŭdēs ēxtrēmūs claūsĕrĭt ānnūs.

hāc tĭbĭ nītēndum ēst, lăbŏr hīc īn tēmpŏrĕ nōstēr,

gnāvăquĕ sēdŭlĭtās rĕdĭt ēt pāstōrĭă vīrtūs.105

nē pĭgĕāt rāmōs sīccīs mīscērĕ rĕcēntēs

ēt sūcōs ădhĭbērĕ nŏvōs, nē tōrrĭdă nīmbīs

īnstĕt hĭēms nĭmĭōquĕ gĕlū nĭvĭbūsquĕ cŏāctīs

īncūrsārĕ vĕtēt nĕmŭs ēt cōnstrīngĕrĕ frōndēs;

tū tămĕn aūt lēvēs hĕdĕrās aūt mōllĕ sălīctūm110

vāllĕ prĕmēs mĕdĭā. sĭtĭs ēst pēnsāndă tŭōrūm,

Cānthĕ, grĕgūm vĭrĭdāntĕ cĭbō: nĭhĭl ārĭdŭs īllīs,

īngēntī pŏsĭtūs quāmvīs strŭĕ, prōsĭt ăcērvūs.

vīrgĕă sī dēsīnt lĭquĭdō tūrgēntĭă sūcō

ēt quĭbŭs ēst ălĭquīd plēnaē vītālĕ mĕdūllaē.115

praēcĭpŭē gĕlĭdūm stĭpŭlā cūm frōndĕ cădūcā

stērnĕ sŏlūm, nē fōrtĕ rĭgōr pĕnĕtrābĭlĕ cōrpūs

ūrăt ĕt īntērnō vāstēt pĕcŭārĭă mōrbō.

Plūră quĭdēm mĕmĭnīssĕ vĕlīm, nām plūră sŭpērsūnt.

sēd iām sēră dĭēs cădĭt ēt iām sōlĕ fŭgātō120

frīgĭdŭs aēstīvās īmpēllīt Nōctĭfĕr hōrās."

Forte Micon senior Canthusque, Miconis alumnus,

torrentem patula vitabant ilice solem,

cum iuveni senior praecepta daturus alumno

talia verba refert tremulis titubantia labris:

5"quas errare vides inter dumeta capellas

canaque lascivo concidere gramina morsu,

Canthe puer, quos ecce greges a monte remotos

cernis in aprico decerpere gramina campo,

hos tibi do senior iuveni pater: ipse tuendos

10accipe. iam certe potes insudare labori,

iam pro me gnavam potes exercere iuventam.

Adspicis ut nobis aetas iam mille querelas

afferat et baculum premat inclinata senectus?

sed qua lege regas et amantes lustra capellas

15et melius pratis errantes mollibus agnas,

percipe. vere novo, cum iam tinnire volucres

incipient nidosque reversa lutabit hirundo,

protinus hiberno pecus omne movebis ovili.

tunc etenim melior vernanti germine silva

20pullat et aestivas reparabilis incohat umbras,

tunc florent saltus viridisque renascitur annus,

tunc Venus et calidi scintillat fervor amoris

lascivumque pecus salientes accipit hircos.

sed non ante greges in pascua mitte reclusos,

25quam fuerit placata Pales. tum cespite vivo

pone focum geniumque loci Faunumque Laresque

salso farre voca; tepidos tunc hostia cultros

imbuat: hac etiam, dum vivit, ovilia lustra.

nec mora, tunc campos ovibus, dumeta capellis

30orto sole dabis, simul hunc transcendere montem

coeperit ac primae spatium tepefecerit horae.

at si forte vaces, dum matutina relaxat

frigora sol, tumidis spumantia mulctra papillis

implebit quod mane fluet; rursusque premetur

35mane quod occiduae mulsura redegerit horae.

parce tamen fetis: ne sint compendia tanti,

destruat ut niveos venalis caseus agnos;

nam tibi praecipuo fetura coletur amore.

te quoque non pudeat, cum serus ovilia vises,

40si qua iacebit ovis partu resoluta recenti,

hanc umeris portare tuis natosque tepenti

ferre sinu tremulos et nondum stare paratos.

nec tu longinquas procul a praesepibus herbas

nec nimis amotae sectabere pabula silvae,

45dum peragit vernum Iovis inconstantia tempus.

veris enim dubitanda fides: modo fronte serena

blandius arrisit, modo cum caligine nimbos

intulit et miseras torrentibus abstulit agnas.

At cum longa dies sitientes afferet aestus

50nec fuerit variante deo mutabile caelum,

iam silvis committe greges, iam longius herbas

quaere; sed ante diem pecus exeat: umida dulces

efficit aura cibos, quotiens fugientibus euris

frigida nocturno tanguntur pascua rore

55et matutinae lucent in gramine guttae.

at simul argutae nemus increpuere cicadae,

ad fontem compelle greges; nec protinus herbas

et campos permitte sequi, sed protegat illos

interea veteres quae porrigit aesculus umbras.

60verum ubi declini iam nona tepescere sole

incipiet seraeque videbitur hora merendae,

rursus pasce greges et opacos desere lucos.

nec prius aestivo pecus includatur ovili,

quam levibus nidis somnos captare volucris

65cogitet et tremulo queribunda fritinniat ore.

Cum iam tempus erit maturas demere lanas,

sucida iam tereti constringere vellera iunco,

hircorumque iubas et olentes caedere barbas,

ante tamen secerne pecus gregibusque notatis

70consimiles include comis, ne longa minutis,

mollia ne duris coëant, ne candida fuscis.

sed tibi cum vacuas posito velamine costas

denudavit ovis, circumspice, ne sit acuta

forpice laesa cutis, tacitum ne pustula virus

75texerit occulto sub vulnere: quae nisi ferro

rumpitur, a! miserum fragili rubigine corpus

arrodet sanies et putria contrahet ossa.

providus (hoc moneo) viventia sulphura tecum

et scillae caput et virosa bitumina portes,

80vulneribus laturus opem; nec Bruttia desit

pix tibi: tu liquido picis unguine terga memento,

si sint rasa, linas. vivi quoque pondera melle

argenti coquito lentumque bitumen aheno,

impressurus ovi tua nomina; nam tibi lites

85auferet ingentes lectus possessor in armo.

Nunc etiam, dum siccus ager, dum fervida tellus,

dum rimosa palus et multo torrida limo

aestuat et fragiles nimium sol pulverat herbas,

lurida conveniet succendere galbana septis

90et tua cervino lustrare mapalia fumo.

obfuit ille malis odor anguibus: ipse videbis

serpentum cecidisse minas: non stringere dentes

ulla potest uncos, sed inani debilis ore

marcet et obtuso iacet exarmata veneno.

95Nunc age vicinae circumspice tempora brumae

qua ratione geras. aperit cum vinea sepes

et portat lectas securus circitor uvas,

incipe falce nemus vivasque recidere frondes.

nunc opus est teneras summatim stringere virgas,

100nunc hiemi servare comas, dum permanet umor,

dum viret et tremulas non excutit Africus umbras.

has tibi conveniet tepidis fenilibus olim

promere, cum pecudes extremus clauserit annus.

hac tibi nitendum est, labor hic in tempore noster,

105gnavaque sedulitas redit et pastoria virtus.

ne pigeat ramos siccis miscere recentes

et sucos adhibere novos, ne torrida nimbis

instet hiems nimioque gelu nivibusque coactis

incursare vetet nemus et constringere frondes;

110tu tamen aut leves hederas aut molle salictum

valle premes media. sitis est pensanda tuorum,

Canthe, gregum viridante cibo: nihil aridus illis,

ingenti positus quamuis strue, prosit acervus.

virgea si desint liquido turgentia suco

115et quibus est aliquid plenae vitale medullae.

praecipue gelidum stipula cum fronde caduca

sterne solum, ne forte rigor penetrabile corpus

urat et interno vastet pecuaria morbo.

Plura quidem meminisse velim, nam plura supersunt.

120sed iam sera dies cadit et iam sole fugato

frigidus aestivas impellit Noctifer horas."