PERSONAE

THYESTIS VMBRA

CLYTEMNESTRA

NVTRIX

AEGISTHVS

EVRIBATES

CASSANDRA

AGAMEMNON

ELECTRA

STROPHIVS

ORESTES TACITVS

PHYLADES TACITVS

CHORVS DVPLEX

SCAENA MYCENIS VEL ARGIS

THYESTIS VMBRA

Opaca linquens Ditis inferni loca,

adsum profundo Tartari emissus specu,

incertus utras oderim sedes magis:

fugio Thyestes inferos, superos fugo.

5En horret animus et pavor membra excutit:

video paternos, immo fraternos lares.

Hoc est vetustum Pelopiae limen domus;

hinc auspicari regium capiti decus

mos est Pelasgis, hoc sedent alti toro

10quibus superba sceptra gestantur manu,

locus hic habendae curiae - hic epulis locus.

Libet reverti. Nonne vel tristes lacus

incolere satius? Nonne custodem Stygis

trigemina nigris colla iactantem iubis

...

15ubi ille celeri corpus evinctus rotae

in se refertur, ubi per adversum irritus

redeunte totiens luditur saxo labor,

ubi tondet ales avida fecundum iecur,

et inter undas fervida exustus siti

20aquas fugaces ore decepto appetit

poenas daturus caelitum dapibus graves?

Sed ille nostrae pars quota est culpae senex?

Reputemus omnes quos ob infandas manus

quaesitor urna Gnosius versat reos:

25vincam Thyestes sceleribus cunctos meis.

A fratre vincar? Liberis plenus tribus

in me sepultis? Viscera exedi mea.

Nec hactenus Fortuna maculavit patrem,

sed maius aliud ausa commisso scelus

30gnatae nefandos petere concubitus iubet.

Non pavidus hausi dicta, sed cepi nefas.

Ergo ut per omnis liberos irem parens,

coacta fatis gnata fert utero gravi

me patre dignum. Versa natura est retro:

35avo parentem, pro nefas, patri virum,

gnatis nepotes miscui - nocti diem.

Sed sera tandem respicit fessos malis

post fata demum sortis incertae fides:

rex ille regum, ductor Agamemnon ducum,

40cuius secutae mille vexillum rates

Iliaca velis maria texerunt suis,

post decima Phoebi lustra devicto Ilio

adest - daturus coniugi iugulum suae.

Iam iam natabit sanguine alterno domus:

45enses secures tela, divisum gravi

ictu bipennis regium video caput;

iam scelera prope sunt, iam dolus caedes cruor -

parantur epulae. Causa natalis tui,

Aegisthe, venit. Quid pudor vultus gravat?

50Quid dextra dubio trepida consilio labat?

Quid ipse temet consulis torques rogas,

an deceat hoc te? Respice ad patrem: decet.

Sed cur repente noctis aestivae vices

hiberna longa spatia producunt mora,

55aut quid cadentes detinet stellas polo?

Phoebum moramur. Redde iam mundo diem.

CHORVS

O regnorum magnis fallax

Fortuna bonis,

in praecipiti dubioque locas

excelsa nimis.

60Numquam placidam sceptra quietem

certumve sui tenuere diem:

alia ex aliis cura fatigat

vexatque animos nova tempestas.

Non sic Libycis Syrtibus aequor

65furit alternos volvere fluctus,

non Euxini turget ab imis

commota vadis

unda nivali vicina polo,

ubi caeruleis immunis aquis

70lucida versat plaustra Bootes,

ut praecipites regum casus

Fortuna rotat.

Metui cupiunt metuique timent,

non nox illis alma recessus

praebet tutos,

75non curarum somnus domitor

pectora solvit.

Quas non arces scelus alternum

dedit in praeceps? Impia quas non

arma fatigant? Iura pudorque

80et coniugii sacrata fides

fugiunt aulas; sequitur tristis

sanguinolenta Bellona manu

quaeque superbos urit Erinys,

nimias semper comitata domos,

85quas in planum quaelibet hora

tulit ex alto.

Licet arma vacent cessentque doli,

sidunt ipso pondere magna

ceditque oneri fortuna suo:

90vela secundis inflata Notis

ventos nimium timuere suos;

nubibus ipsis inserta caput

turris pluvio vapulat Austro,

densasque nemus spargens umbras

95annosa videt robora frangi;

feriunt celsos fulmina colles,

corpora morbis maiora patent,

et cum in pastus armenta vagos

vilia currant,

100placet in vulnus maxima cervix:

quidquid in altum Fortuna tulit,

ruitura levat.

Modicis rebus longius aevum est:

felix mediae quisquis turbae

sorte quietus

105aura stringit litora tuta

timidusque mari credere cumbam

remo terras propiore legit.

CLYTEMESTRA

Quid, segnis anime, tuta consilia expetis?

Quid fluctuaris? Clausa iam melior via est.

110Licuit pudicos coniugis quondam toros

et sceptra casta vidua tutari fide;

periere mores ius decus pietas fides

et qui redire cum perit nescit pudor;

da frena et omnem prona nequitiam incita:

115per scelera semper sceleribus tutum est iter.

Tecum ipsa nunc evolve femineos dolos,

quod ulla coniunx perfida atque impos sui

amore caeco, quod novercales manus

ausae, quod ardens impia virgo face

120Phasiaca fugiens regna Thessalica trabe:

ferrum, venena - vel Mycenaeas domos

coniuncta socio profuge furtiva rate.

Quid timida loqueris furta et exilium et fugas?

Soror ista fecit: te decet maius nefas.

NVTRIX

125Regina Danaum et inclitum Ledae genus,

quid tacita versas quidue consilii impotens

tumido feroces impetus animo geris?

Licet ipsa sileas, totus in vultu est dolor.

Proin quidquid est, da tempus ac spatium tibi:

130quod ratio non quit, saepe sanavit mora.

CL. Maiora cruciant quam ut moras possim pati;

flammae medullas et cor exurunt meum;

mixtus dolori subdidit stimulos timor;

invidia pulsat pectus, hinc animum iugo

135premit cupido turpis et vinci vetat;

et inter istas mentis obsessae faces

fessus quidem et deiectus et pessumdatus

pudor rebellat. Fluctibus variis agor,

ut, cum hinc profundum ventus, hinc aestus rapit,

140incerta dubitat unda cui cedat malo.

Proinde omisi regimen e manibus meis:

quocumque me ira, quo dolor, quo spes feret,

hoc ire pergam; fluctibus dedimus ratem.

Ubi animus errat, optimum est casum sequi.

145NUT. Caeca est temeritas quae petit casum ducem.

CL. Cui ultima est fortuna, quid dubiam timet?

NUT. Tuta est latetque culpa, si pateris, tua.

CL. Perlucet omne regiae vitium domus.

NUT. Piget prioris et novum crimen struis?

150CL. Res est profecto stulta nequitiae modus.

NUT. Quod metuit auget qui scelus scelere obruit.

CL. Et ferrum et ignis saepe medicinae loco est.

NUT. Extrema primo nemo temptavit loco.

CL. Rapienda rebus in malis praeceps via est.

155NUT. At te reflectat coniugi nomen sacrum.

CL. Decem per annos vidua respiciam virum?

NUT. Meminisse debes sobolis ex illo tuae.

CL. Equidem et iugales filiae memini faces

et generum Achillem: praestitit matri fidem.

160NUT. Redemit illa classis immotae moras

et maria pigro fixa languore impulit.

CL. Pudet doletque: Tyndaris, caeli genus,

lustrale classi Doricae peperi caput!

Revolvit animus virginis thalamos meae

165quos ille dignos Pelopia fecit domo,

cum stetit ad aras ore sacrifico pater

quam nuptialis! Horruit Calchas suae

responsa vocis et recedentes focos.

O scelera semper sceleribus vincens domus:

170cruore ventos emimus, bellum nece!

Sed vela pariter mille fecerunt rates?

Non est soluta prospero classis deo;

eiecit Aulis impias portu rates.

Sic auspicatus bella non melius gerit:

175amore captae captus, immotus prece

Sminthea tenuit spolia Phoebei senis,

ardore sacrae virginis iam tum furens.

Non illum Achilles flexit indomitus minis,

non ille solus fata qui mundi videt

180(in nos fidelis augur, in captas levis),

non populus aeger et relucentes rogi;

inter ruentis Graeciae stragem ultimam

sine hoste victus marcet ac Veneri vacat

reparatque amores; neve desertus foret

185a paelice umquam barbara caelebs torus,

ablatam Achilli diligit Lyrnesida

nec rapere puduit e sinu avulsam viri.

En Paridis hostem! Nunc novum vulnus gerens

amore Phrygiae vatis incensus furit,

190et post tropaea Troica ac versum Ilium

captae maritus remeat et Priami gener.

Accingere, anime: bella non levia apparas.

Scelus occupandum est; pigra, quem exspectas diem?

Pelopia Phrygiae sceptra dum teneant nurus?

195An te morantur virgines viduae domi

patrique Orestes similis? Horum te mala

ventura moveant, turbo quis rerum imminet.

Quid, misera, cessas? [En adest gnatis tuis

furens noverca] per tuum, si aliter nequit,

200latus exigatur ensis et perimat duos;

misce cruorem, perde pereundo virum:

mors misera non est commori cum quo velis.

NUT. Regina, frena temet et siste impetus

et quanta temptes cogita: victor venit

205Asiae ferocis, ultor Europae, trahit

captiva Pergama et diu victos Phrygas;

hunc fraude nunc conaris et furto aggredi?

Quem non Achilles ense violavit fero,

quamuis procacem torvus armasset manum,

210non melior Aiax morte decreta furens,

non sola Danais Hector et bello mora,

non tela Paridis certa, non Memnon niger,

non Xanthus armis corpora immixta aggerens

fluctusque Simois caede purpureos agens,

215non nivea proles Cycnus aequorei dei,

non bellicoso Thressa cum Rheso phalanx,

non picta pharetras et securigera manu

peltata Amazon, hunc domi reducem paras

mactare et aras caede maculare impia?

220Ultrix inultum Graecia hoc facinus feret?

Equos et arma classibusque horrens fretum

propone et alto sanguine exundans solum

et tota captae fata Dardaniae domus

regesta Danais - comprime adfectus truces

225mentemque tibimet ipsa pacifica tuam.

AEGISTHVS

Quod tempus animo semper ac mente horrui

adest profecto, rebus extremum meis.

Quid terga vertis, anime? Quid primo impetu

deponis arma? Crede perniciem tibi

230et dira saevos fata moliri deos:

oppone cunctis vile suppliciis caput,

ferrumque et ignes pectore adverso excipe,

Aegisthe: non est poena sic nato mori.

Tu nos pericli socia, tu, Leda sata,

235comitare tantum: sanguinem reddet tibi

ignavus iste ductor ac fortis pater.

Sed quid trementis circuit pallor genas

iacensque vultu languido optutus stupet?

CL. Amor iugalis vincit ac flectit retro,

240referimur illuc, unde non decuit prius

abire; sed nunc casta repetatur fides,

nam sera numquam est ad bonos mores via:

quem paenitet peccasse paene est innocens.

AE. Quo raperis amens? Credis aut speras tibi

245Agamemnonis fidele coniugium? Ut nihil

subesset animo quod graves faceret metus,

tamen superba et impotens flatu nimis

Fortuna magno spiritus tumidos daret.

Gravis ille sociis stante adhuc Troia fuit:

250quid rere ad animum suapte natura trucem

Troiam addidisse? Rex Mycenarum fuit,

veniet tyrannus: prospera animos efferunt.

Effusa circa paelicum quanto venit

turba apparatu! Sola sed turba eminet

255tenetque regem famula veridici dei.

Feresne thalami victa consortem tui?

At illa nolet. Ultimum est nuptae malum

palam maritam possidens paelex domum.

Nec regna socium ferre nec taedae sciunt.

260CL. Aegisthe, quid me rursus in praeceps agis

iramque flammis iam residentem incitas?

Permisit aliquid victor in captam sibi:

nec coniugem hoc respicere nec dominam decet.

Lex alia solio est, alia privato in toro.

265Quid, quod severas ferre me leges viro

non patitur animus turpis admissi memor?

Det ille veniam facile cui venia est opus.

Ita est? Pacisci mutuam veniam licet?

Ignota tibi sunt iura regnorum aut nova?

270Nobis maligni iudices, aequi sibi,

id esse regni maximum pignus putant,

si quidquid aliis non licet solis licet.

CL. ...

ignovit Helenae: iuncta Menelao redit

quae Europam et Asiam paribus afflixit malis.

275AE. Sed nulla Atriden Venere furtiva abstulit

nec cepit animum coniugi obstrictum suae.

Iam crimen ille quaerit et causas parat.

Nil esse crede turpe commissum tibi:

quid honesta prodest vita, flagitio vacans?

280ubi dominus odit, fit nocens, non quaeritur.

Spartenne repetes spreta et Eurotan tuum

patriasque sedes profuga? Non dant exitum

repudia regum: spe metus falsa levas.

CL. Delicta novit nemo nisi fidus mea.

285AE. Non intrat umquam regium limen fides.

CL. Opibus merebor, ut fidem pretio obligem.

AE. Pretio parata vincitur pretio fides.

CL. Surgit residuus pristinae mentis pudor;

quid obstrepis? Quid voce blandiloqua mala

290consilia dictas? Scilicet nubam tibi,

regum relicto rege, generosa exuli?

AE. Et cur Atrida videor inferior tibi,

gnatus Thyestae? CL. Si parum est, adde et nepos.

AE. Auctore Phoebo gignor; haud generis pudet.

295CL. Phoebum nefandae stirpis auctorem vocas,

quem nocte subita frena revocantem sua

caelo expulistis? Quid deos probro addimus?

Subripere doctus fraude geniales toros,

quem Venere tantum scimus inlicita virum,

300facesse propere ac dedecus nostrae domus

asporta ab oculis: haec vacat regi ac viro.

AE. Exilia mihi sunt haud nova; assuevi malis.

Si tu imperas, regina, non tantum domo

Argisve cedo: nil moror iussu tuo

305aperire ferro pectus aerumnis grave.

CL. Siquidem hoc cruenta Tyndaris fieri sinam.

Quae iuncta peccat debet et culpae fidem.

Secede mecum potius, ut rerum statum

dubium ac minacem iuncta consilia explicent.

CHORVS

310Canite, o pubes inclita, Phoebum!

tibi festa caput turba coronat,

tibi virgineas laurum quatiens

de more comas

innuba fudit stirps Inachia.

315Tu quoque nostros, Thespias hospes,

comitare choros,

quaeque Erasini gelidos fontes,

quaeque Eurotan,

quaeque virenti tacitum ripa

bibis Ismenon,

quam fatorum praescia Manto,

320sata Tiresia,

Latonigenas monuit sacris

celebrare deos.

Arcus, victor, pace relata,

Phoebe, relaxa

umeroque graves levibus telis

325pone pharetras

resonetque manu pulsa citata

vocale chelys:

nil acre velim magnumque modis

intonet altis,

sed quale soles leviore lyra

330flectere carmen

simplex, lusus cum docta tuos

Musa recenset.

Licet et chorda graviore sones,

quale canebas

cum Titanas fulmine victos

videre dei,

335vel cum montes montibus altis

super impositi

struxere gradus trucibus monstris,

stetit imposita Pelion Ossa,

pinifer ambos pressit Olympus.

340Ades, o magni, soror et coniunx,

consors sceptri, regia Iuno:

tua te colimus turba Mycenae,

tu sollicitum supplexque tui

numinis Argos sola tueris,

345tu bella manu pacemque geris;

tu nunc laurus Agamemnonias

accipe victrix.

Tibi multifora tibia buxo

sollemne canit,

tibi fila movent docta puellae

350carmine molli,

tibi votivam matres Graiae

lampada iactant:

ad tua coniunx candida tauri

delubra cadet nescia aratri,

355nullo collum signata iugo.

Tuque, o magni gnata Tonantis,

incluta Pallas,

quae Dardanias saepe petisti

cuspide turres,

te permixto matrona minor

360maiorque choro

colit et reserat veniente dea

templa sacerdos:

tibi nexilibus turba coronis

redimita venit,

tibi grandaevi lassique senes

365compote voto reddunt grates

libantque manu vina trementi.

Et te Triviam nota memores

voce precamur:

tu maternam sistere Delon,

Lucina, iubes,

370huc atque illuc prius errantem

Cyclada ventis;

nunc iam stabilis fixa terras

radice tenet,

respuit auras religatque rates

assueta sequi.

375Tu Tantalidos funera matris

victrix numeras:

stat nunc Sipyli vertice summo

flebile saxum

et adhuc lacrimas marmora fundunt

380antiqua novas.

colit impense femina virque

numen geminum.

Tuque ante omnis, pater ac rector

fulmine pollens,

385cuius nutu simul extremi

tremuere poli,

385generis nostri, Iuppiter, auctor,

cape dona libens

abavusque tuam non degenerem

respice prolem.

Sed ecce, vasto concitus miles gradu

manifesta properat signa laetitiae ferens

390(namque hasta summo lauream ferro gerit)

fidusque regi semper Eurybates adest.

EVRYBATES

Delubra et aras caelitum et patrios lares

post longa fessus spatia, vix credens mihi,

supplex adoro. Vota superis solvite:

395telluris altum remeat Argolicae decus

tandem ad penates victor Agamemnon suos.

CLYTEMESTRA

Felix ad aures nuntius venit meas.

Ubinam petitus per decem coniunx mihi

annos moratur? Pelagus an terras premit?

400EV. Incolumis, auctus gloria, laude inclitus

reducem expetito litori impressit pedem.

CL. Sacris colamus prosperum tandem diem

et si propitios attamen lentos deos.

Tu pande vivat coniugis frater mei

405et pande teneat quas soror sedes mea.

EV. Meliora votis posco et obtestor deos:

nam certa fari sors maris dubii vetat.

ut sparsa tumidum classis excepit mare,

ratis videre socia non potuit ratem.

410Quin ipse Atrides aequore immenso vagus

graviora pelago damna quam bello tulit

remeatque victo similis, exiguas trahens

lacerasque victor classe de tanta rates.

CL. Quis fare nostras hauserit casus rates

415aut quae maris fortuna dispulerit duces.

EV. Acerba fatu poscis, infaustum iubes

miscere laeto nuntium. Refugit loqui

mens aegra tantis atque inhorrescit malis.

CL. Exprome: clades scire qui refugit suas

420gravat timorem; dubia plus torquent mala.

EV. Ut Pergamum omne Dorica cecidit face,

divisa praeda est, maria properantes petunt.

Iamque ense fessum miles exonerat latus,

neglecta summas scuta per puppes iacent;

425ad militares remus aptatur manus

omnisque nimium longa properanti mora est.

Signum recursus regia ut fulsit rate

et clara laetum remigem monuit tuba,

aurata primas prora designat vias

430aperitque cursus, mille quos puppes secent.

Hinc aura primo lenis impellit rates

adlapsa velis; unda vix actu levi

tranquilla Zephyri mollis afflatu tremit,

splendetque classe pelagus et pariter latet.

435Ivvat videre nuda Troiae litora,

iuvat relicti sola Sigei loca.

Properat iuventus omnis adductos simul

lentare remos, adiuvat ventos manu

et valida nisu bracchia alterno movet.

440Sulcata vibrant aequora et latera increpant

dirimuntque canae caerulum spumae mare.

Ut aura plenos fortior tendit sinus,

posuere tonsas, credita est vento ratis

fususque transtris miles aut terras procul,

445quantum recedunt vela, fugientes notat,

aut bella narrat: Hectoris fortis minas

currusque et empto redditum corpus rogo,

sparsum cruore regis Herceum Iovem.

Tunc qui iacente reciprocus ludit salo

450tumidumque pando transilit dorso mare

Tyrrhenus omni piscis exultat freto

agitatque gyros et comes lateri adnatat,

anteire naves laetus et rursus sequi;

nunc prima tangens rostra lascivit chorus,

455millesimam nunc ambit et lustrat ratem.

Iam litus omne tegitur et campi latent

et dubia pereunt montis Idaei iuga;

et vix (quod unum pervicax acies videt)

Iliacus atra fumus apparet nota.

460Iam lassa Titan colla relevabat iugo,

in astra iam lux prona, iam praeceps dies:

exigua nubes sordido crescens globo

nitidum cadentis inquinat Phoebi iubar;

suspecta varius occidens fecit freta.

465Nox prima caelum sparserat stellis, iacent

deserta vento vela. Tum murmur grave,

maiora minitans, collibus summis cadit

tractuque longo litus ac petrae gemunt;

agitata ventis unda venturis tumet:

470cum subito luna conditur, stellae latent;

nec una nox est: densa tenebras obruit

caligo et omni luce subducta fretum

caelumque miscet. Undique incumbunt simul

475rapiuntque pelagus infimo eversum solo

adversus Euro Zephyrus et Boreae Notus.

Sua quisque mittunt tela et infesti fretum

emoliuntur, turbo convolvit mare:

Strymonius altas Aquilo contorquet nives

480Libycusque harenas Auster ac Syrtes agit,

[nec manet in Austro; fit gravis nimbis Notus]

imbre auget undas; Eurus orientem movet

Nabataea quatiens regna et Eoos sinus.

Quid rabidus ora Corus Oceano exserens?

485Mundum revelli sedibus totum suis

ipsosque rupto crederes caelo deos

decidere et atrum rebus induci chaos.

Vento resistit aestus et ventus retro

aestum revolvit; non capit sese mare:

in astra pontus tollitur, caelum perit

490undasque miscent imber et fluctus suas.

Nec hoc levamen denique aerumnis datur,

videre saltem et nosse quo pereant malo:

premunt tenebrae lumina et dirae Stygis

inferna nox est. Excidunt ignes tamen

495et nube dirum fulmen elisa micat;

miserisque lucis tanta dulcedo est malae:

hoc lumen optant. Ipsa se classis premit

et prora prorae nocuit et lateri latus.

Illam dehiscens pontus in praeceps rapit

500hauritque et alto redditam revomit mari;

haec onere sidit, illa convulsum latus

submittit undis, fluctus hanc decimus tegit;

haec lacera et omni decore populato levis

fluitat nec illi vela nec tonsae manent

505nec rectus altas malus antemnas ferens,

sed trunca toto puppis Ionio natat.

Nil ratio et usus audet: ars cessit malis;

tenet horror artus, omnis officio stupet

navita relicto, remus effugit manus.

510In vota miseros ultimus cogit timor

eademque superos Troes et Danai rogant.

Quid fata possunt! Invidet Pyrrhus patri,

Aiaci Ulixes, Hectori Atrides minor,

Agamemno Priamo: quisquis ad Troiam iacet

515felix vocatur, cadere qui meruit gradu,

quem fama servat, victa quem tellus tegit.

"Nil nobile ausos pontus atque undae ferent?

Ignava fortes fata consument viros?

Perdenda mors est? Quisquis es, nondum malis

520satiate tantis, caelitum, tandem tuum

numen serena: cladibus nostris daret

vel Troia lacrimas. Odia si durant tua

placetque mitti Doricum exitio genus,

quid hos simul perire nobiscum iuvat,

525quibus perimus? Sistite infestum mare:

vehit ista Danaos classis? Et Troas vehit!"

Nec plura possunt: occupat vocem mare.

Ecce alia clades. Fulmine irati Iovis

armata Pallas quidquid aut hasta minax

530aut aegide et furore Gorgoneo potest,

hoc igne patrio temptat, et caelo novae

spirant procellae. Solus invictus malis

luctatur Aiax. Vela cogentem hunc sua

tento rudente flamma perstrinxit cadens.

535Libratur aliud fulmen: hoc toto impetu

certum reducta Pallas excussit manu,

imitata patrem. Transit Aiacem et ratem

ratisque partem secum et Aiacem tulit.

Nil ille motus, ardua ut cautes, salo

540ambustus exstat, dirimit insanum mare

fluctusque rumpit pectore et navem manu

complexus ignes traxit et caeco mari

conlucet Aiax; omne resplendet fretum.

Tandem occupata rupe furibundum intonat:

545"superasse †nunc pelagus atque ignes iuvat,

vicisse caelum Palladem fulmen mare.

Non me fugavit bellici terror dei,

[et Hectorem una solus et Martem tuli]

Phoebea nec me tela pepulerunt gradu:

550cum Phrygibus istos vicimus - tene horream

aliena inerti tela iaculantem manu?

Quid si ipse mittat?" Plura cum auderet furens,

tridente rupem subruit pulsam pater

Neptunus imis exserens undis caput

555solvitque montem; quem cadens secum tulit

terraque et igne victus et pelago iacet.

Nos alia maior naufragos pestis vocat.

Est humilis unda, scrupeis mendax vadis,

ubi saxa rapidis clausa verticibus tegit

560fallax Caphereus; aestuat scopulis fretum

fervetque semper fluctus alterna vice.

Arx imminet praerupta quae spectat mare

utrimque geminum: Pelopis hinc oras tui

et Isthmon, arto qui recurvatus solo

565Ionia iungi maria Phrixeis vetat,

hinc scelere Lemnon nobilem, hinc Anthedona

tardamque ratibus Aulida: hanc arcem occupat

Palamedis ille genitor et clarum manu

lumen nefanda vertice e summo efferens

570in saxa ducit perfida classem face.

Haerent acutis rupibus fixae rates;

has inopis undae brevia comminuunt vada,

pars vehitur huius prima, pars scopulo sedet;

hanc alia retro spatia relegentem ferit

575et fracta frangit. Iam timent terram rates

et maria malunt. Cecidit in lucem furor:

postquam litatum est Ilio, Phoebus redit

et damna noctis tristis ostendit dies.

CL. Utrumne doleam laeter an reducem virum?

580Remeasse laetor, vulnus et regni grave

lugere cogor. Redde iam Grais, pater

altisona quatiens regna, placatos deos.

Nunc omne laeta fronde veletur caput,

sacrifica dulces tibia effundat modos

585et nivea magnas victima ante aras cadat.

Sed ecce, turba tristis incomptae comas

Iliades adsunt, quas super celso gradu

effrena Phoebas entheas laurus quatit.

CHORVS

Heu quam dulce malum mortalibus additum

590vitae dirus amor, cum pateat malis

effugium et miseros libera mors vocet,

portus aeterna placidus quiete.

Nullus hunc terror nec impotentis

procella Fortunae movet aut iniqui

595flamma Tonantis.

Pax alta nullos civium coctus

timet aut minaces victoris iras,

non maria asperis insana Coris,

non acies feras pulvereamve nubem

600motam barbaricis equitum catervis,

non urbe cum tota populos cadentis

hostica muros populante flamma

indomitumque bellum.

Solus servitium perrumpet omne

605contemptor levium deorum,

qui vultus Acherontis atri,

qui Styga tristem non tristis videt

audetque vitae ponere finem:

par ille regi, par superis erit.

610O quam miserum est nescire mori!

Vidimus patriam ruentem

nocte funesta, cum Dardana tecta

Dorici raperetis ignes.

Non illa bello victa, non armis,

ut quondam Herculea cecidit pharetra;

615quam non Pelei Thetidisque natus

carusque Pelidae nimium feroci

vicit, acceptis cum fulsit armis

fuditque Troas falsus Achilles,

aut cum ipse Pelides animos feroces

620sustulit luctu celeremque saltu

Troades summis timuere muris,

perdidit in malis extremum decus

fortiter vinci: restitit annis

Troia bis quinis unius noctis

peritura furto.

625Vidimus simulata dona

molis immensae Danaumque

fatale munus duximus nostra

creduli dextra tremuitque saepe

limine in primo sonipes cavernis

630conditos reges bellumque gestans.

Et licuit dolos versare ut ipsi

fraude sua caderent Pelasgi:

saepe commotae sonuere parmae

tacitumque murmur percussit aures,

635ut fremuit male subdolo

parens Pyrrhus Ulixi.

Secura metus Troica pubes

sacros gaudet tangere funes.

Hinc aequaevi gregis Astyanax,

640hinc Haemonio desponsa rogo

ducunt turmas, haec femineas,

ille viriles.

Festae matres votiva ferunt

munera divis,

645festi patres adeunt aras;

unus tota est vultus in urbe;

et, quod numquam post Hectoreos

vidimus ignes, laeta est Hecabe.

Quid nunc primum, dolor infelix,

650quidue extremum deflere paras?

Moenia divum fabricata manu,

diruta nostra?

An templa deos super usta suos?

Non vacat istis lacrimare malis:

655te, magne parens, flent Iliades.

Vidi, vidi senis in iugulo

telum Pyrrhi vix exiguo

sanguine tingui.

CASSANDRA

Cohibete lacrimas omne quas tempus petet,

660Troades, et ipsae vestra lamentabili

lugete gemitu funera: aerumnae meae

socium recusant. Cladibus questus meis

removete: nostris ipsa sufficiam malis.

CHO. Lacrimas lacrimis miscere iuvat:

665magis exurunt quos secretae

lacerant curae,

iuvat in medium deflere suos.

Nec tu, quamuis dura virago

patiensque mali,

poteris tantas flere ruinas.

670Non quae verno mobile carmen

ramo cantat tristis aedon

Ityn in varios modulata sonos,

non quae tectis Bistonis ales

residens summis impia diri

675furta mariti garrula narrat,

lugere tuam poterit digne

conquesta domum,

licet ipse velit clarus niveos

inter olores Histrum cycnus

680Tanainque colens extrema loqui,

licet alcyones Ceyca suum

fluctu leviter plangente sonent,

cum tranquillo male confisae

credunt iterum pelago audaces

685fetusque suos nido pavidae

titubante fovent,

non si molles imitata viros

tristis laceret bracchia tecum

quae turritae turba parenti

pectora rauco concita buxo

690ferit ut Phrygium lugeat Attin.

Non est lacrimis, Cassandra, modus,

quia quae patimur vicere modum.

Sed cur sacratas deripis capiti infulas?

Miseris colendos maxime superos putem.

695CA. Vicere nostra iam metus omnis mala.

Equidem nec ulla caelites placo prece

nec, si velint saevire, quo noceant habent.

Fortuna vires ipsa consumpsit suas.

Quae patria restat, quis pater, quae iam soror?

700Bibere tumuli sanguinem atque arae meum.

Quid illa felix turba fraterni gregis?

Exhausta nempe: regia miseri senes

vacua relicti, totque per thalamos vident

praeter Lacaenam ceteras viduas nurus.

705Tot illa regum mater et regimen Phrygum,

fecunda in ignes Hecuba fatorum novas

experta leges induit vultus feros:

circa ruinas rabida latravit suas,

Troiae superstes, Hectori, Priamo, sibi.

710CHO. Silet repente Phoebas et pallor genas

creberque totum possidet corpus tremor;

stetere vittae, mollis horrescit coma,

anhela corda murmure incluso fremunt,

incerta nutant lumina et versi retro

715torquentur oculi, rursus immoti rigent.

Nunc levat in auras altior solito caput

graditurque celsa, nunc reluctantis parat

reserare fauces, verba nunc clauso male

custodit ore maenas impatiens dei.

720CA. Quid me furoris incitam stimulis novi,

quid mentis inopem, sacra Parnasi iuga,

rapitis? Recede, Phoebe, iam non sum tua,

extingue flammas pectori infixas meo.

Cui nunc vagor vesana? Cui bacchor furens?

725Iam Troia cecidit - falsa quid vates agor?

Ubi sum? Fugit lux alma et obscurat genas

nox alta et aether abditus tenebris latet.

Sed ecce gemino sole praefulget dies

geminumque duplices Argos attollit domus.

730Idaea cerno nemora: fatalis sedet

inter potentes arbiter pastor deas.

Timete, reges, moneo, furtivum genus:

agrestis iste alumnus evertet domum.

Quid ista vecors tela feminea manu

735destricta praefert? Quem petit dextra virum

Lacaena cultu, ferrum Amazonium gerens?

Quae versat oculos alia nunc facies meos?

victor ferarum colla sublimis iacet

ignobili sub dente Marmaricus leo,

740morsus cruentos passus audacis leae.

Quid me vocatis sospitem solam e meis,

umbrae meorum? Te sequor, tota pater

Troia sepulte; frater, auxilium Phrygum

terrorque Danaum, non ego antiquum decus

745video aut calentes ratibus exustis manus,

sed lacera membra et saucios vinclo gravi

illos lacertos. Te sequor, nimium cito

congresse Achilli Troile; incertos geris,

Deiphobe, vultus, coniugis munus novae.

750Ivvat per ipsos ingredi Stygios lacus,

iuvat videre Tartari saevum canem

avidique regna Ditis! Haec hodie ratis

Phlegethontis atri regias animas vehet,

victamque victricemque. Vos, umbrae, precor,

755iurata superis unda, te pariter precor:

reserate paulum terga nigrantis poli,

levis ut Mycenas turba prospiciat Phrygum.

Spectate, miseri: fata se vertunt retro.

Instant sorores squalidae,

760anguinea iactant verbera,

fert laeva semustas faces

turgentque pallentes genae

et vestis atri funeris

exesa cingit ilia

...

765strepuntque nocturni metus

et ossa vasti corporis

corrupta longinquo situ

palude limosa iacent.

Et ecce, defessus senex

770ad ora ludentes aquas

non captat oblitus sitim,

maestus futuro funere.

Exultat et ponit gradus

pater decoros Dardanus.

775CHO. Iam pervagatus ipse se fregit furor,

caditque flexo qualis ante aras genu

cervice taurus vulnus incertum gerens.

Relevemus artus. - En deos tandem suos

victrice lauru cinctus Agamemnon adit,

780et festa coniunx obvios illi tulit

gressus reditque iuncta concordi gradu.

AGAMEMNON

Tandem revertor sospes ad patrios lares;

o cara salve terra! Tibi tot barbarae

dedere gentes spolia, tibi felix diu

785potentis Asiae domina summisit manus.

Quid ista vates corpus effusa ac tremens

dubia labat cervice? Famuli, attollite,

refovete gelido latice. Iam recipit diem

marcente visu. Suscita sensus tuos:

790optatus ille portus aerumnis adest.

Festus dies est. CA. Festus et Troiae fuit.

AG. Veneremur aras. CA. Cecidit ante aras pater.

AG. Iovem precemur pariter. CA. Herceum Iovem?

AG. Credis videre te Ilium? CA. Et Priamum simul.

795AG. Hic Troia non est. CA. Ubi Helena est, Troiam puta.

AG. Ne metve dominam famula. CA. Libertas adest.

AG. Secura vive. CA. Mihi mori est securitas.

AG. Nullum est periclum tibimet. CA. At magnum tibi.

AG. Victor timere quid potest? CA. Quod non timet.

800AG. Hanc fida famuli turba, dum excutiat deum,

retinete ne quid impotens peccet furor.

At te, pater, qui saeva torques fulmina

pellisque nubes, sidera et terras regis,

ad quem triumphi spolia victores ferunt,

805et te sororem cuncta pollentis viri,

Argolica Iuno, pecore votivo libens

Arabumque donis supplice et fibra colam.

CHORVS

Argos nobilibus nobile civibus,

Argos iratae carum novercae,

810semper ingentes educas alumnos,

imparem aequasti numerum deorum:

tuus ille bis seno meruit labore

adlegi caelo magnus Alcides,

cui lege mundi Iuppiter rupta

815roscidae noctis geminavit horas

iussitque Phoebum

tardius celeres agitare currus

et tuas lente remeare bigas,

candida Phoebe.

... rettulitque pedem

820nomen alternis stella quae mutat

seque mirata est Hesperum dici.

Aurora movit

ad solitas vices caput et relabens

imposuit seni collum marito.

Sensit ortus, sensit occasus

825Herculem nasci: violentus ille

nocte non una poterat creari.

Tibi concitatus substitit mundus,

o puer subiture caelum.

Te sensit Nemeaeus arto

830pressus lacerto fulmineus leo

cervaque Parrhasis,

sensit Arcadii populator agri

gemuitque taurus Dictaea linquens

horridus arva.

835Morte fecundum domuit draconem

vetuitque collo pereunte nasci,

geminosque fratres

pectore ex uno tria monstra natos

stipite incusso fregit insultans

840duxitque ad ortus Hesperium pecus,

Geryonae spolium triformis.

Egit Threicium gregem,

quem non Strymonii gramine fluminis

Hebrive ripis pavit tyrannus:

845hospitum dirus stabulis cruorem

praebuit saevis tinxitque crudos

ultimus rictus sanguis aurigae.

Vidit Hippolyte ferox

pectore e medio rapi

850spolium, et sagittis nube percussa

Stymphalis alto decidit caelo

arborque pomis fertilis aureis

extimuit manus insueta carpi

fugitque in auras leviore ramo.

855Audivit sonitum crepitante lamna

frigidus custos nescius somni,

linqueret cum iam nemus omne fulvo

plenus Alcides vacuum metallo.

Tractus ad caelum canis inferorum

860triplici catena tacuit nec ullo

latravit ore,

lucis ignotae metuens colorem.

Te duce succidit

mendax Dardanidae domus

et sensit arcus iterum timendos;

865te duce concidit totidem diebus

Troia quot annis.

CA. Res agitur intus magna, par annis decem.

Eheu quid hoc est? Anime, consurge et cape

pretium furoris: vicimus victi Phryges.

870Bene est, resurgis Troia; traxisti iacens

pares Mycenas, terga dat victor tuus!

Tam clara numquam providae mentis furor

ostendit oculis: video et intersum et fruor;

imago visus dubia non fallit meos:

875spectemus! Epulae regia instructae domo,

quales fuerunt ultimae Phrygibus dapes,

celebrantur: ostro lectus Iliaco nitet

merumque in auro veteris Assaraci trahunt.

Et ipse picta veste sublimis iacet,

880Priami superbas corpore exuvias gerens.

Detrahere cultus uxor hostiles iubet,

induere potius coniugis fidae manu

textos amictus - horreo atque animo tremo:

regemne perimet exul et adulter virum?

885Venere fata. Sanguinem extremae dapes

domini videbunt et cruor Baccho incidet.

Mortifera vinctum perfidae tradit neci

induta vestis: exitum manibus negant

caputque laxi et invii cludunt sinus.

890Haurit trementi semivir dextra latus,

nec penitus egit: vulnere in medio stupet.

At ille, ut altis hispidus silvis aper

cum casse vinctus temptat egressus tamen

artatque motu vincla et in cassum furit,

895cupit fluentes undique et caecos sinus

dissicere et hostem quaerit implicitus suum.

Armat bipenni Tyndaris dextram furens,

qualisque ad aras colla taurorum prius

designat oculis ...

... antequam ferro petat,

900sic huc et illuc impiam librat manum.

Habet, peractum est. Pendet exigua male

caput amputatum parte et hinc trunco cruor

exundat, illinc ora cum fremitu iacent.

Nondum recedunt: ille iam exanimem petit

905laceratque corpus, illa fodientem adiuvat.

uterque tanto scelere respondet suis:

est hic Thyestae natus, haec Helenae soror.

Stat ecce Titan dubius emerito die,

suane currat an Thyestea via.

910Fuge, o paternae mortis auxilium unicum,

fuge et scelestas hostium evita manus.

Eversa domus est funditus, regna occidunt.

Quis iste celeres concitus currus agit?

Germane, vultus veste furabor tuos.

915Quid, anime demens, refugis? Externos times?

Domus timenda est. Pone iam trepidos metus,

Oresta: amici fida praesidia intuor.

STROPHIVS

Phocide relicta Strophius Elea inclutus

palma revertor. Causa veniendi fuit

920gratari amico, cuius impulsum manu

cecidit decenni Marte concussum Ilium.

Quaenam ista lacrimis lugubrem vultum rigat

pavetque maesta? Regium agnosco genus.

Electra, fletus causa quae laeta in domo est?

925EL. Pater peremptus scelere materno iacet,

comes paternae quaeritur natus neci,

Aegisthus arces Venere quaesitas tenet.

ST. O nulla longi temporis felicitas!

EL. Per te parentis memoriam obtestor mei,

930per sceptra terris nota, per dubios deos:

recipe hunc Oresten ac pium furtum occule.

ST. Etsi timendum caesus Agamemnon docet,

aggrediar et te, Oresta, furabor libens.

[Fidem secunda poscunt, adversa exigunt]

935cape hoc decorum ludicri certaminis,

insigne frontis; laeva victricem tenens

frondem virenti protegat ramo caput,

et ista donum palma Pisaei Iovis

velamen eadem praestet atque omen tibi.

940Tuque, o paternis assidens frenis comes,

condisce, Pylade, patris exemplo fidem.

Vos Graecia nunc teste veloces equi

infida cursu fugite praecipiti loca.

EL. Excessit, abiit, currus effreno impetu

945effugit aciem. Tuta iam opperiar meos

hostes et ultro vulneri opponam caput.

Adest cruenta coniugis victrix sui,

et signa caedis veste maculata gerit.

Manus recenti sanguine etiamnunc madent

950vultusque prae se scelera truculenti ferunt.

Concedam ad aras. - Patere me vittis tuis,

Cassandra, iungi paria metuentem tibi.

CLYTEMESTRA

Hostis parentis, impium atque audax caput,

quo more coetus publicos virgo petis?

955EL. Adulterorum virgo deservi domum.

CL. Quis esse credat virginem - EL. Gnatam tuam?

CL. Modestius cum matre. EL. Pietatem doces?

CL. Animos viriles corde tumefacto geris;

sed agere domita feminam disces malo.

960EL. Nisi forte fallor, feminas ferrum decet.

CL. Et esse demens te parem nobis putas?

EL. Vobis? Quis iste est alter Agamemnon tuus?

ut vidua loquere: vir caret vita tuus.

CL. Indomita posthac virginis verba impiae

965regina frangam; citius interea mihi

edissere ubi sit gnatus, ubi frater tuus.

EL. Extra Mycenas. CL. Redde nunc gnatum mihi.

EL. Et tu parentem redde. CL. Quo latitat loco?

EL. Tuto quietus, regna non metuens nova:

970iustae parenti satis. CL. At iratae parum.

Morieris hodie. EL. Dummodo hac moriar manu.

Recedo ab aris. Sive te iugulo iuvat

mersisse ferrum, praebeo iugulum tibi;

seu more pecudum colla resecari placet,

975intenta cervix vulnus exspectat tuum.

Scelus paratum est: caede respersam viri

atque obsoletam sanguine hoc dextram ablue.

CL. Consors pericli pariter ac regni mei,

Aegisthe, gradere. Gnata genetricem impie

980probris lacessit, occulit fratrem abditum.

AEGISTHVS

Furibunda virgo, vocis infandae sonum

et aure verba indigna materna opprime.

EL. Etiam monebit sceleris infandi artifex,

per scelera natus, nomen ambiguum suis,

985idem sororis gnatus et patris nepos?

CL. Aegisthe, cessas impium ferro caput

demetere? Fratrem reddat aut animam statim.

AE. Abstrusa caeco carcere et saxo exigat

aevum; per omnes torta poenarum modos

990referre quem nunc occulit forsan volet.

Inops egens inclusa, paedore obruta,

vidua ante thalamos, exul, invisa omnibus

aethere negato sero subcumbet malis.

EL. Concede mortem. AE. Si recusares, darem:

995rudis est tyrannus morte qui poenam exigit.

EL. Mortem aliquid ultra est? AE. Vita, si cupias mori. -

Abripite, famuli, monstrum et avectam procul

ultra Mycenas ultimo in regni angulo

vincite saeptam nocte tenebrosi specus,

1000ut inquietam virginem carcer domet.

CL. At ista poenas capite persolvet suo

captiva coniunx, regii paelex tori.

Trahite, ut sequatur coniugem ereptum mihi.

CA. Ne trahite, vestros ipsa praecedam gradus.

1005Perferre prima nuntium Phrygibus meis

propero: repletum ratibus eversis mare,

captas Mycenas, mille ductorem ducum,

ut paria fata Troicis lueret malis,

perisse dono, feminae stupro, dolo.

1010Nihil moramur, rapite, quin grates ago:

iam, iam iuvat vixisse post Troiam, iuvat.

CL. Furiosa, morere. CA. Veniet et vobis furor.