AMORUM LIBER PRIMUS.
Quī mŏdŏ Nāsōnīs fŭĕrāmūs quīnquĕ lĭbēllī,
trēs sŭmŭs: hōc īllī ‖ praētŭlĭt aūctŏr ŏpūs.
Ūt iām nūllă tĭbī nōs sīt lēgīssĕ vŏlūptās,
āt lĕvĭōr dēmptīs ‖ poēnă dŭōbŭs ĕrīt.
1
Ārmă grăvī nŭmĕrō vĭŏlēntăquĕ bēllă părābām
ēdĕrĕ, mātĕrĭā ‖ cōnvĕnĭēntĕ mŏdīs.
Pār ĕrăt īnfĕrĭōr vērsūs; rīsīssĕ Cŭpīdŏ
dīcĭtŭr ātque ūnūm ‖ sūrrĭpŭīssĕ pĕdēm.
«Quīs tĭbĭ, saēvĕ pŭēr, dĕdĭt hōc īn cārmĭnă iūrīs?
Pīĕrĭdūm vātēs, ‖ nōn tŭă tūrbă sŭmūs.
Quīd, sī praērĭpĭāt flāvaē Vĕnŭs ārmă Mĭnērvaē,
vēntĭlĕt āccēnsās ‖ flāvă Mĭnērvă făcēs?
Quīs prŏbĕt īn sīlvīs Cĕrĕrēm rēgnārĕ iŭgōsīs,
lēgĕ phărētrātaē ‖ vīrgĭnĭs ārvă cŏl
Crīnĭbŭs īnsīgnēm quĭs ăcūtā cūspĭdĕ Phoēbūm
īnstrŭăt, Āŏnĭām ‖ Mārtĕ mŏvēntĕ lўrā
Sūnt tĭbĭ māgnă, pŭēr, nĭmĭūmquĕ pŏtēntĭă rēgnă:
cūr ŏpŭs ādfēctās ‖ āmbĭtĭōsĕ nŏvūm?
Ān, quŏd ŭbīquĕ, tŭum ēst? Tŭă sūnt Hĕlĭcōnĭă Tēmpē?
Vīx ĕtĭām Phoēbō ‖ iām lўră tūtă sŭa ēst?
Cūm bĕnĕ sūrrēxīt vērsū nŏvă pāgĭnă prīmō,
āttĕnŭāt nērvōs ‖ prōxĭmŭs īllĕ mĕōs.
Nēc mĭhĭ mātĕrĭa ēst nŭmĕrīs lĕvĭōrĭbŭs āptă,
aūt pŭĕr aūt lōngās ‖ cōmptă pŭēllă cŏmās.»
Quēstŭs ĕrām, phărĕtrā cūm prōtĭnŭs īllĕ sŏlūtā
lēgĭt ĭn ēxĭtĭūm ‖ spīcŭlă fāctă mĕūm
lūnāvītquĕ gĕnū sĭnŭōsūm fōrtĭtĕr ārcūm
«quōd»quĕ «cănās, vātēs, ‖ āccĭpĕ» dīxĭt «ŏpūs.»
Mē mĭsĕrūm! Cērtās hăbŭīt pŭĕr īllĕ săgīttās:
ūrŏr, ĕt īn văcŭō ‖ pēctŏrĕ rēgnăt Ămōr.
Sēx mĭhĭ sūrgăt ŏpūs nŭmĕrīs, īn quīnquĕ rĕsīdāt;
fērrĕă cūm vēstrīs ‖ bēllă vălētĕ mŏdīs.
Cīngĕrĕ lītŏrĕā flāvēntĭă tēmpŏră mŷrtō,
Mūsă pĕr ūndēnōs ‖ ēmŏdŭlāndă pĕdēs.
2
Ēssĕ quĭd hōc dīcām, quōd tām mĭhĭ dūră vĭdēntūr
strātă, nĕque īn lēctō ‖ pāllĭă nōstră sĕdēnt,
ēt văcŭūs sōmnō nōctēm, quām lōngă, pĕrēgī,
lāssăquĕ vērsātī ‖ cōrpŏrĭs ōssă dŏlēnt?
Nām, pŭtŏ, sēntīrēm, sī quō tēmptārem āmōrĕ
ān sŭbĭt ēt tēctā ‖ cāllĭdŭs ārtĕ nŏcēt?
Sīc ĕrĭt: haēsērūnt tĕnŭēs īn cōrdĕ săgīttaē,
ēt pōssēssă fĕrūs ‖ pēctŏră vērsăt Ămōr.
Cēdĭmŭs, ān sŭbĭtūm lūctāndo āccēndĭmŭs īgnēm?
Cēdāmūs: lĕvĕ fīt, ‖ quōd bĕnĕ fērtŭr, ŏnūs.
Vīdi ĕgŏ iāctātās mōtā făcĕ crēscĕrĕ flāmmās
ēt vīdī nūllō ‖ cōncŭtĭēntĕ mŏrī;
vērbĕră plūră fĕrūnt quām quōs iŭvăt ūsŭs ărātrī,
dētrāctānt prēnsī ‖ dūm iŭgă prīmă bŏvēs;
āspĕr ĕquūs dūrīs cōntūndĭtŭr ōră lŭpātīs;
frēnă mĭnūs sēntīt, ‖ quīsquĭs ăd ārmă făcīt.
Ācrĭŭs īnvītōs mūltōquĕ fĕrōcĭŭs ūrgēt,
quām quī sērvĭtĭūm ‖ fērrĕ fătēntŭr, Ămōr.
Ēn ĕgŏ, cōnfĭtĕōr, tŭă sūm nŏvă praēdă, Cŭpīdŏ;
pōrrĭgĭmūs vīctās ‖ ād tŭă iūră mănūs.
Nīl ŏpŭs ēst bēllō: vĕnĭām pācēmquĕ rŏgāmūs;
nēc tĭbĭ laūs ārmīs ‖ vīctŭs ĭnērmĭs ĕrō.
Nēctĕ cŏmām mŷrtō, mātērnās iūngĕ cŏlūmbās;
quī dĕcĕāt, cūrrūm ‖ vītrĭcŭs īpsĕ dăbīt;
īnquĕ dătō cūrrū, pŏpŭlō clāmāntĕ trĭūmphūm,
stābĭs ĕt ādiūnctās ‖ ārtĕ mŏvēbĭs ăvēs.
Dūcēntūr cāptī iŭvĕnēs cāptaēquĕ pŭēllaē:
haēc tĭbĭ māgnĭfĭcūs ‖ pōmpă trĭūmphŭs ĕrīt.
Īpse ĕgŏ, praēdă rĕcēns, fāctūm mŏdŏ vūlnŭs hăbēbō
ēt nŏvă cāptīvā ‖ vīncŭlă mēntĕ fĕrām.
Mēns Bŏnă dūcētūr mănĭbūs pōst tērgă rĕtōrtīs
ēt Pŭdŏr ēt cāstrīs ‖ quīdquĭd Ămōrĭs ŏbēst.
Ōmnĭă tē mĕtŭēnt, ād tē sŭă brācchĭă tēndēns
vōlgūs «iō» māgnā ‖ vōcĕ «trĭūmphĕ» cănēt.
Blāndĭtĭaē cŏmĭtēs tĭbi ĕrūnt Ērrōrquĕ Fŭrōrquĕ,
ādsĭdŭē pārtēs ‖ tūrbă sĕcūtă tŭās.
Hīs tū mīlĭtĭbūs sŭpĕrās hŏmĭnēsquĕ dĕōsquĕ;
haēc tĭbĭ sī dēmās ‖ cōmmŏdă, nūdŭs ĕrīs.
Laētă trĭūmphāntī dē sūmmō mātĕr Ŏlŷmpō
plaūdĕt ĕt ādpŏsĭtās ‖ spārgĕt ĭn ōră rŏsās.
Tū pīnnās gēmmā, gēmmā vărĭāntĕ căpīllōs,
ībĭs ĭn aūrātīs ‖ aūrĕŭs īpsĕ rŏtīs.
Tūnc quŏquĕ nōn paūcōs, sī tē bĕnĕ nōvĭmŭs, ūrēs;
tūnc quŏquĕ praētĕrĭēns ‖ vūlnĕră mūltă dăbīs.
Nōn pōssūnt, lĭcĕt īpsĕ vĕlīs, cēssārĕ săgīttaē;
fērvĭdă vīcīnō ‖ flāmmă văpōrĕ nŏcē
Tālĭs ĕrāt dŏmĭtā Bācchūs Gāngētĭdĕ tērrā:
tū grăvĭs ālĭtĭbūs, ‖ tīgrĭbŭs īllĕ fŭīt.
Ērgō cūm pōssīm sācrī pārs ēssĕ trĭūmphī,
pārcĕ tŭās īn mē ‖ pērdĕrĕ vīctŏr ŏpēs.
Āspĭcĕ cōgnātī fēlīcĭă Caēsărĭs ārmă:
quā vīcīt, vīctōs ‖ prōtĕgĭt īllĕ mănū.
3
Iūstă prĕcōr: quaē mē nūpēr praēdātă pŭēlla ēst
aūt ămĕt aūt făcĭāt ‖ cūr ĕgŏ sēmpĕr ămēm.
Ā, nĭmĭūm vŏlŭī: tāntūm pătĭātŭr ămārī;
aūdĭĕrīt nōstrās ‖ tōt Cўthĕrēă prĕcēs.
Āccĭpĕ, pēr lōngōs tĭbĭ quī dēsērvĭăt ānnōs;
āccĭpĕ, quī pūrā ‖ nōrĭt ămārĕ fĭdē.
Sī mē nōn vĕtĕrūm cōmmēndānt māgnă părēntūm
nōmĭnă, sī nōstrī ‖ sānguĭnĭs aūctŏr ĕquēs,
nēc mĕŭs īnnŭmĕrīs rĕnŏvātūr cāmpŭs ărātrīs,
tēmpĕrăt ēt sūmptūs ‖ pārcŭs ŭtērquĕ părēns:
āt Phoēbūs cŏmĭtēsquĕ nŏvēm vītīsquĕ rĕpērtōr
hāc făcĭūnt ēt mē ‖ quī tĭbĭ dōnăt Ămōr
ēt nūllī cēssūră fĭdēs, sĭnĕ crīmĭnĕ mōrēs,
nūdăquĕ sīmplĭcĭtās ‖ pūrpŭrĕūsquĕ pŭdōr.
Nōn mĭhĭ mīllĕ plăcēnt, nōn sūm dēsūltŏr ămōrīs:
tū mĭhĭ, sī quă fĭdēs, ‖ cūră pĕrēnnĭs ĕrīs;
tēcūm, quōs dĕdĕrīnt ānnōs mĭhĭ fīlă sŏrōrūm,
vīvĕrĕ cōntīngāt ‖ tēquĕ dŏlēntĕ mŏrī;
tē mĭhĭ mātĕrĭēm fēlīcem īn cārmĭnă praēbē:
prōvĕnĭēnt caūsā ‖ cārmĭnă dīgnă sŭā.
Cārmĭnă nōmĕn hăbēnt ēxtērrĭtă cōrnībūs Iō
ēt quām flūmĭnĕā ‖ lūsĭt ădūltĕr ăvē
quaēquĕ sŭpēr pōntūm sĭmŭlātō vēctă iŭvēncō
vīrgĭnĕā tĕnŭīt ‖ cōrnŭă vāră mănū.
Nōs quŏquĕ pēr tōtūm părĭtēr cāntābĭmŭr ōrbēm
iūnctăquĕ sēmpĕr ĕrūnt ‖ nōmĭnă nōstră tŭīs.
4.
Vīr tŭŭs ēst ĕpŭlās nōbīs ădĭtūrŭs ĕāsdēm:
ūltĭmă cēnă tŭō ‖ sīt prĕcŏr īllă vĭrō.
Ērgo ĕgŏ dīlēctām tāntūm cōnvīvă pŭēllām
āspĭcĭām? Tāngī ‖ quēm iŭvĕt, āltĕr ĕrīt,
āltĕrĭūsquĕ sĭnūs āptē sūbiēctă fŏvēbīs?
Īnĭcĭēt cōllō, ‖ cūm vŏlĕt, īllĕ mănūm?
Dēsĭnĕ mīrārī, pŏsĭtō quōd cāndĭdă vīnō
Ātrăcĭs āmbĭgŭōs ‖ trāxĭt ĭn ārmă vĭrōs;
nēc mĭhĭ sīlvă dŏmūs nĕc ĕquō mĕă mēmbră cŏhaērēnt:
vīx ā tē vĭdĕōr ‖ pōssĕ tĕnērĕ mănūs.
Quaē tĭbĭ sīnt făcĭēndă tămēn cōgnōscĕ, nĕc Eūrīs
dā mĕă nēc trĕpĭdīs ‖ vērbă fĕrēndă Nŏtīs.
Āntĕ vĕnī quām vīr; nēc quīd, sī vēnĕrĭs āntĕ,
pōssĭt ăgī vĭdĕō, ‖ sēd tămĕn āntĕ vĕnī.
Cūm prĕmĕt īllĕ tŏrūm, vūltū cŏmĕs īpsă mŏdēstō
ībĭs ŭt āccūmbās, ‖ clām mĭhĭ tāngĕ pĕdēm;
mē spēctā nūtūsquĕ mĕōs vūltūmquĕ lŏquācēm:
ēxcĭpĕ fūrtīvās ‖ ēt rĕfĕr īpsă nŏtās.
Vērbă sŭpērcĭlĭīs sĭnĕ vōcĕ lŏquēntĭă dīcām;
vērbă lĕgēs dĭgĭtīs, ‖ vērbă nŏtātă mĕrō.
Cūm tĭbĭ sūccūrrēt Vĕnĕrīs lāscīvĭă nōstraē,
pūrpŭrĕās tĕnĕrō ‖ pōllĭcĕ tāngĕ gĕnās;
sī quĭd ĕrīt, dē mē tăcĭtā quōd mēntĕ quĕrārīs,
pēndĕăt ēxtrēmā ‖ mōllĭs ăb aūrĕ mănūs;
cūm tĭbĭ, quaē făcĭām, mĕă lūx, dīcāmvĕ, plăcēbūnt,
vērsētūr dĭgĭtīs ‖ ānŭlŭs ūsquĕ tŭīs;
tāngĕ mănū mēnsām, tāngūnt quō mōrĕ prĕcāntēs,
ōptābīs mĕrĭtō ‖ cūm mălă mūltă vĭrō.
Quōd tĭbĭ mīscŭĕrīt, săpĭās, bĭbăt īpsĕ iŭbētō;
tū pŭĕrūm lĕvĭtēr ‖ pōscĕ, quŏd īpsă vŏlēs:
quaē tū rēddĭdĕrīs, ĕgŏ prīmūs pōcŭlă sūmām,
ēt, quā tū bĭbĕrīs, ‖ hāc ĕgŏ pārtĕ bĭbām.
Sī tĭbĭ fōrtĕ dăbīt quōd praēgūstāvĕrĭt īpsĕ,
rēĭcĕ lībātōs ‖ īllĭŭs ōrĕ cĭbō
nēc prĕmăt īnpŏsĭtīs sĭnĭtō tŭă cōllă lăcērtīs,
mītĕ nĕc īn rĭgĭdō ‖ pēctŏrĕ pōnĕ căpūt,
nēc sĭnŭs ādmīttāt dĭgĭtōs hăbĭlēsvĕ păpīllaē;
ōscŭlă praēcĭpŭē ‖ nūllă dĕdīssĕ vĕlīs.
Ōscŭlă sī dĕdĕrīs, fīām mănĭfēstŭs ămātōr
ēt dīcām «mĕă sūnt» ‖ īnĭcĭāmquĕ mănūm.
Haēc tămĕn āspĭcĭām, sēd quaē bĕnĕ pāllĭă cēlānt,
īllă mĭhī caēcī ‖ caūsă tĭmōrĭs ĕrūnt.
Nēc fĕmŏrī cōmmīttĕ fĕmūr nēc crūrĕ cŏhaērĕ
nēc tĕnĕrūm dūrō ‖ cūm pĕdĕ iūngĕ pĕdēm.
Mūltă mĭsēr tĭmĕō, quĭă fēcī mūltă prŏtērvē,
ēxēmplīquĕ mĕtū ‖ tōrquĕŏr īpsĕ mĕī:
saēpĕ mĭhī dŏmĭnaēquĕ mĕaē prŏpĕrātă vŏlūptās
vēstĕ sŭb īniēctā ‖ dūlcĕ pĕrēgĭt ŏpūs.
Hōc tū nōn făcĭēs; sēd nē fēcīssĕ pŭtērīs,
cōnscĭă dē tērgō ‖ pāllĭă dēmĕ tŭō.
Vīr bĭbăt ūsquĕ rŏgā (prĕcĭbūs tămĕn ōscŭlă dēsīnt),
dūmquĕ bĭbīt, fūrtīm, ‖ sī pŏtĕs, āddĕ mĕrūm.
Sī bĕnĕ cōnpŏsĭtūs sōmnō vīnōquĕ iăcēbīt,
cōnsĭlĭūm nōbīs ‖ rēsquĕ lŏcūsquĕ dăbūnt.
Cūm sūrgēs ăbĭtūră dŏmūm, sūrgēmŭs ĕt ōmnēs,
īn mĕdĭūm tūrbaē ‖ fāc mĕmŏr āgmĕn ĕās:
āgmĭnĕ me īnvĕnĭēs aūt īnvĕnĭērĭs ĭn īllō;
quīdquĭd ĭbī pŏtĕrīs ‖ tāngĕrĕ, tāngĕ, mĕī.
Mē mĭsĕrūm! Mŏnŭī, paūcās quōd prōsĭt ĭn hōrās;
sēpărŏr ā dŏmĭnā ‖ nōctĕ iŭbēntĕ mĕā.
Nōctĕ vĭr īnclūdēt; lăcrĭmīs ĕgŏ maēstŭs ŏbōrtīs,
quā lĭcĕt, ād saēvās ‖ prōsĕquŏr ūsquĕ fŏrēs.
Ōscŭlă iām sŭmĕt, iām nōn tāntūm ōscŭlă sūmēt:
quōd mĭhĭ dās fūrtīm, ‖ iūrĕ cŏāctă dăbīs.
Vērum īnvītă dătō (pŏtĕs hōc) sĭmĭlīsquĕ cŏāctaē:
blāndĭtĭaē tāceānt ‖ sītquĕ mălīgnă Vĕnūs.
Sī mĕă vōtă vălēnt, īllūm quŏquĕ nē iŭvĕt ōptō;
sī mĭnŭs, āt cērtē ‖ tē iŭvĕt īndĕ nĭhīl.
Sēd quaēcūmquĕ tămēn nōctēm fōrtūnă sĕquētūr,
crās mĭhĭ cōnstāntī ‖ vōcĕ dĕdīssĕ nĕgā.
5.
Aēstŭs ĕrāt, mĕdĭāmquĕ dĭēs ēxēgĕrăt hōrām;
ādpŏsŭī mĕdĭō ‖ mēmbră lĕvāndă tŏrō.
Pārs ădăpērtă fŭīt, pārs āltĕră claūsă fĕnēstraē,
quālĕ fĕrē sīlvaē ‖ lūmĕn hăbērĕ sŏlēnt,
quālĭă sūblūcēnt fŭgĭēntĕ crĕpūscŭlă Phoēbō
aūt ŭbĭ nōx ăbĭīt ‖ nēc tămĕn ōrtă dĭēs.
Īllă vĕrēcūndīs lūx ēst praēbēndă pŭēllīs,
quā tĭmĭdūs lătĕbrās ‖ spērĕt hăbērĕ pŭdōr.
Ēccĕ, Cŏrīnnă vĕnīt tŭnĭcā vēlātă rĕcīnctā,
cāndĭdă dīvĭdŭā ‖ cōllă tĕgēntĕ cŏmā,
quālĭtĕr īn thălămōs fōrmōsă Sĕmīrămĭs īssĕ
dīcĭtŭr ēt mūltīs ‖ Lāĭs ămātă vĭrīs.
Dērĭpŭī tŭnĭcām; nēc mūltūm rāră nŏcēbāt,
pūgnābāt tŭnĭcā ‖ sēd tămĕn īllă tĕgī;
quaē, cum ĭtă pūgnārēt tāmquām quaē vīncĕrĕ nōllēt,
vīctā ēst nōn aēgrē ‖ prŏdĭtiōnĕ sŭā.
Ūt stĕtĭt ānte ŏcŭlōs pŏsĭtō vēlāmĭnĕ nōstrōs,
īt tōtō nūsquām ‖ cōrpŏrĕ mēndă fŭīt:
quōd ŭmĕrōs, quālēs vīdī tĕtĭgīquĕ lăcērtōs!
Fōrmă păpīllārūm ‖ quām fŭĭt āptă prĕmī!
Quām cāstīgātō plānūs sūb pēctŏrĕ vēntēr!
Quāntūm ēt quālĕ lătūs! ‖ Quām iŭvĕnālĕ fĕmūr!
Sīngŭlă quīd rĕfĕrām? Nīl nōn laūdābĭlĕ vīdī,
ēt nūdām prēssī ‖ cōrpŭs ăd ūsquĕ mĕūm.
Cētĕră quīs nēscīt? Lāssī rĕquĭēvĭmŭs āmbō.
Prōvĕnĭānt mĕdĭī ‖ sīc mĭhĭ saēpĕ dĭēs.
6.
Iānĭtŏr (īndīgnūm) dūrā rĕlĭgātĕ cătēnā,
dīffĭcĭlēm mōtō ‖ cārdĭnĕ pāndĕ fŏrēm.
Quōd prĕcŏr ēxĭgŭum ēst: ădĭtū fāc iānŭă pārvō
ōblīquūm căpĭāt ‖ sēmiădăpērtă lătūs.
Lōngŭs ămōr tālēs cōrpūs tĕnŭāvĭt ĭn ūsūs
āptăquĕ sūbdūctō ‖ cōrpŏrĕ mēmbră dĕdīt;
īllĕ pĕr ēxcŭbĭās cūstōdūm lēnĭtĕr īrĕ
mōnstrăt, ĭnōffēnsōs ‖ dērĭgĭt īllĕ pĕdēs.
Āt quōndām nōctēm sĭmŭlācrăquĕ vānă tĭmēbām;
mīrābār, tĕnĕbrīs ‖ quīsquĭs ĭtūrŭs ĕrāt:
rīsĭt, ŭt aūdīrēm, tĕnĕrā cūm mātrĕ Cŭpīdŏ
ēt lĕvĭtēr: «Fīēs ‖ tū quŏquĕ fōrtĭs» ăīt.
Nēc mŏră, vēnĭt ămōr: nōn ūmbrās nōctĕ vŏlāntīs,
nōn tĭmĕō strīctās ‖ īn mĕă fātă mănūs;
tē nĭmĭūm lēntūm tĭmĕō, tĭbĭ blāndĭŏr ūnī:
tū, mē quō pōssīs ‖ pērdĕrĕ, fūlmĕn hăbēs.
Āspĭce (ŭtī vĭdĕās, īnmītĭă claūstră rĕlāxā)
ūdă sĭt ūt lăcrĭmīs ‖ iānŭă fāctă mĕīs.
Cērte ĕgŏ, cūm pŏsĭtā stārēs ād vērbĕră vēstĕ,
ād dŏmĭnām prō tē ‖ vērbă trĕmēntĕ tŭlī.
Ērgō, quaē vălŭīt prō tē quŏquĕ grātĭă quōndām,
heū făcĭnūs! prō mē ‖ nūnc vălĕt īllă părūm?
rēddĕ vĭcēm mĕrĭtīs: grātō lĭcĕt ēssĕ, quŏd ōptās.
Tēmpŏră nōctĭs ĕūnt; ‖ ēxcŭtĕ pōstĕ sĕrām.
Ēxcŭtĕ: sīc ūmquām lōngā rĕlĕvērĕ cătēnā,
nēc tĭbĭ pērpĕtŭō ‖ sērvă bĭbātŭr ăquā.
Fērrĕŭs ōrāntēm nēquīquām, iānĭtŏr, aūdīs:
rōbŏrĭbūs dūrīs ‖ iānŭă fūltă rĭgēt.
Ūrbĭbŭs ōbsēssīs claūsaē mūnīmĭnă pōrtaē
prōsūnt: īn mĕdĭā ‖ pācĕ quĭd ārmă tĭmēs?
Quīd făcĭēs hōstī, quī sīc ēxclūdĭs ămāntēm?
Tēmpŏră nōctĭs ĕūnt; ‖ ēxcŭtĕ pōstĕ sĕrām.
Nōn ĕgŏ mīlĭtĭbūs vĕnĭō cŏmĭtātŭs ĕt ārmīs:
sōlŭs ĕrām, sī nōn ‖ saēvŭs ădēssĕt Ămōr;
hūnc ĕgŏ, sī cŭpĭām, nūsquām dīmīttĕrĕ pōssūm:
āntĕ vĕl ā mēmbrīs ‖ dīvĭdăr īpsĕ mĕīs.
Ērgo Ămŏr ēt mŏdĭcūm cīrcā mĕă tēmpŏră vīnūm
mēcum ēst ēt mădĭdīs ‖ lāpsă cŏrōnă cŏmīs.
Ārmă quĭs haēc tĭmĕāt? Quīs nōn ĕăt ōbvĭŭs īllīs?
Tēmpŏră nōctĭs ĕūnt; ‖ ēxcŭtĕ pōstĕ sĕrām.
Lēntŭs ĕs, ān sōmnūs, quī tē mălĕ pērdăt, ămāntīs
vērbă dăt īn vēntōs ‖ aūrĕ rĕpūlsă tŭā?
Āt, mĕmĭnī, prīmō, cūm tē cēlārĕ vŏlēbām,
pērvĭgĭl īn mĕdĭaē ‖ sīdĕră nōctĭs ĕrās.
Fōrsĭtăn ēt tēcūm tŭă nūnc rĕquĭēscĭt ămīcă:
heū, mĕlĭōr quāntō ‖ sōrs tŭă sōrtĕ mĕā!
Dūmmŏdŏ sīc, īn mē dūraē trānsītĕ cătēnaē.
Tēmpŏră nōctĭs ĕūnt; ‖ ēxcŭtĕ pōstĕ sĕrām.
Fāllĭmŭr, ān vērsō sŏnŭērūnt cārdĭnĕ pōstēs
raūcăquĕ cōncūssaē ‖ sīgnă dĕdērĕ fŏrēs?
Fāllĭmŭr: īnpūlsa ēst ănĭmōsō iānŭă vēntō.
Eī mĭhĭ, quām lōngē ‖ spēm tŭlĭt aūră mĕām!
Sī sătĭs ēs rāptaē, Bŏrĕā, mĕmŏr Ōrĭthўīaē,
hūc ădĕs ēt sūrdās ‖ flāmĭnĕ tūndĕ fŏrīs.
Ūrbĕ sĭlēnt tōtā, vĭtrĕōquĕ mădēntĭă rōrĕ
tēmpŏră nōctĭs ĕūnt; ‖ ēxcŭtĕ pōstĕ sĕrām,
aūt ĕgŏ iām fērrōque īgnīquĕ părātĭŏr īpsĕ,
quēm făcĕ sūstĭnĕō, ‖ tēctă sŭpērbă pĕtām.
Nōx ĕt Ămōr vīnūmquĕ nĭhīl mŏdĕrābĭlĕ suādēnt:
īllă pŭdōrĕ văcāt, ‖ Lībĕr Ămōrquĕ mĕtū.
Ōmnĭă cōnsūmpsī, nēc tē prĕcĭbūsquĕ mĭnīsquĕ
mōvĭmŭs, ō fŏrĭbūs ‖ dūrĭŏr īpsĕ tŭīs.
Nōn tē fōrmōsaē dĕcŭīt sērvārĕ pŭēllaē
līmĭnă: sōllĭcĭtō ‖ cārcĕrĕ dīgnŭs ĕrās.
Iāmquĕ prŭīnōsōs mōlītūr Lūcĭfĕr āxēs,
īnquĕ sŭūm mĭsĕrōs ‖ ēxcĭtăt ālĕs ŏpūs.
Āt tū, nōn laētīs dētrāctă cŏrōnă căpīllīs,
dūră sŭpēr tōtā ‖ līmĭnă nōctĕ iăcē;
tū dŏmĭnaē, cūm tē prōiēctām mānĕ vĭdēbīt,
tēmpŏrĭs ābsūmptī ‖ tām mălĕ tēstĭs ĕrīs.
Quālīscūmquĕ vălē sēntīque ăbĕūntĭs hŏnōrēm,
lēntĕ nĕc ādmīssō ‖ tūrpĭs ămāntĕ, vălē.
Vōs quŏquĕ, crūdēlēs rĭgĭdō cūm līmĭnĕ pōstēs
dūrăquĕ cōnsērvaē ‖ līgnă, vălētĕ, fŏrēs.
7.
Āddĕ mănūs īn vīnclă mĕās (mĕrŭērĕ cătēnās)
dūm fŭrŏr ōmnĭs ăbīt, ‖ sī quĭs ămīcŭs ădēs:
nām fŭrŏr īn dŏmĭnām tĕmĕrārĭă brācchĭă mōvīt;
flēt mēā vĕsănā ‖ laēsă pŭēllă mănū.
Tūnc ĕgŏ vēl cārōs pŏtŭī vĭŏlārĕ părēntēs
saēvă vĕl īn sānctōs ‖ vērbĕră fērrĕ dĕōs.
Quīd? Nōn ēt clĭpĕī dŏmĭnūs sēptēmplĭcĭs Āiāx
strāvīt dēprēnsōs ‖ lātă pĕr ārvă grĕgēs,
ēt vīndēx īn mātrĕ pătrīs, mălŭs ūltŏr, Ŏrēstēs
aūsŭs ĭn ārcānās ‖ pōscĕrĕ tēlă dĕās?
Ērgo ĕgŏ dīgēstōs pŏtŭī lănĭārĕ căpīllōs?
Nēc dŏmĭnām mōtaē ‖ dēdĕcŭērĕ cŏmaē:
sīc fōrmōsă fŭīt; tālēm Schoēnēĭdă dīcām
Maēnălĭās ārcū ‖ sōllĭcĭtāssĕ fĕrās;
tālīs pēriūrī prōmīssăquĕ vēlăquĕ Thēseī
flēvīt praēcĭpĭtēs ‖ Crēssă tŭlīssĕ Nŏtōs;
sīc, nĭsĭ vīttātīs quŏd ĕrāt, Cāssāndră, căpīllīs,
prōcŭbŭīt tēmplō, ‖ cāstă Mĭnērvă, tŭō.
Quīs mĭhĭ nōn «dēmēns», quīs nōn mĭhĭ «bārbărĕ» dīxīt?
Īpsă nĭhīl: păvĭdo ēst ‖ līngă rĕtēntă mĕtū.
Sēd tăcĭtī fēcērĕ tămēn cōnvīcĭă vūltūs;
ēgīt mē lăcrĭmīs ‖ ōrĕ sĭlēntĕ rĕūm.
Āntĕ mĕōs ŭmĕrīs vēllēm cĕcĭdīssĕ lăcērtōs;
ūtĭlĭtēr pŏtŭī ‖ pārtĕ cărērĕ mĕī:
īn mĕă vēsānās hăbŭī dīspēndĭă vīrēs
ēt vălŭī poēnām ‖ fōrtĭs ĭn īpsĕ mĕām.
Quīd mĭhĭ vōbīscūm, caēdīs scĕlĕrūmquĕ mĭnīstraē?
Dēbĭtă sācrĭlĕgaē ‖ vīnclă sŭbītĕ mănūs.
Ān, sī pūlsāssēm mĭnĭmūm dē plēbĕ Quĭrītēm,
plēctĕrĕr, īn dŏmĭnām ‖ iūs mĭhĭ māiŭs ĕrīt?
Pēssĭmă Tŷdīdēs scĕlĕrūm mŏnĭmēntă rĕlīquīt:
īllĕ dĕām prīmūs ‖ pērcŭlĭt; āltĕr ĕgō.
Ēt mĭnŭs īllĕ nŏcēns: mĭhĭ quām prŏfĭtēbăr ămārĕ
laēsā ēst; Tўdĭdēs ‖ saēvŭs ĭn hōstĕ fŭīt.
Ī nūnc, māgnĭfĭcōs vīctōr mōlīrĕ trĭūmphōs,
cīngĕ cŏmām laūrō ‖ vōtăquĕ rēddĕ Iŏvī,
quaēquĕ tŭōs cūrrūs cŏmĭtāntūm tūrbă sĕquētūr,
clāmĕt «Ĭō, fōrtī ‖ vīctă pŭēllă vĭro ēst!»
Ānte ĕăt ēffūsō trīstīs cāptīvă căpīllō,
sī sĭnĕrēnt laēsaē, ‖ cāndĭdă tōtă, gĕnaē.
Āptĭŭs īnprēssīs fŭĕrāt līvērĕ lăbēllīs
ēt cōllūm blāndī ‖ dēntĭs hăbērĕ nŏtām.
Dēnĭquĕ sī tŭmĭdī rītū tōrrēntĭs ăgēbār
caēcăquĕ mē praēdām ‖ fēcĕrăt īră sŭām,
nōnnĕ sătīs fŭĕrāt tĭmĭdae īnclāmāssĕ pŭēllaē
nēc nĭmĭūm rĭgĭdās ‖ īntŏnŭīssĕ mĭnās
aūt tŭnĭcam ‹ā› sūmmā dīdūcĕrĕ tūrpĭtĕr ōrā
ād mĕdĭām (mĕdĭaē ‖ zōnă tŭlīssĕt ŏpēm)?
Āt nūnc sūstĭnŭī rāptīs ā frōntĕ căpīllīs
fērrĕŭs īngĕnŭās ‖ ūnguĕ nŏtārĕ gĕnās.
Āstĭtĭt īlla āmēns ālbo ēt sĭnĕ sānguĭnĕ vūltū,
caēdūntūr Părĭīs ‖ quālĭă sāxă iŭgīs;
ēxănĭmīs ārtūs ēt mēmbră trĕmēntĭă vīdī,
ūt cūm pōpŭlĕās ‖ vēntĭlăt aūră cŏmās,
ūt lēnī Zĕphўrō grăcĭlīs vībrātŭr hărūndŏ
sūmmăvĕ cūm tĕpĭdō ‖ strīngĭtŭr ūndă Nŏtō;
sūspēnsaēquĕ dĭū lăcrĭmaē flūxērĕ pĕr ōră,
quālĭtĕr ābiēctā ‖ dē nĭvĕ mānăt ăquā.
Tūnc ĕgŏ mē prīmūm coēpī sēntīrĕ nŏcēntēm;
sānguĭs ĕrāt lăcrĭmaē, ‖ quās dăbăt īllă, mĕūs.
Tēr tămĕn āntĕ pĕdēs vŏlŭī prōcūmbĕrĕ sūpplēx;
tēr fōrmīdātās ‖ rēppŭlĭt īllă mănūs.
Āt tū nē dŭbĭtā (mĭnŭēt vīndīctă dŏlōrēm)
prōtĭnŭs īn vōltūs ‖ ūnguĭbŭs īrĕ mĕōs;
nēc nōstrīs ŏcŭlīs nēc nōstrīs pārcĕ căpīllīs:
quāmlĭbĕt īnfīrmās ‖ ādiŭvăt īră mănūs.
Nēvĕ mĕī scĕlĕrīs tām trīstĭă sīgnă sŭpērsīnt,
pōnĕ rĕcōmpŏsĭtās ‖ īn stătĭōnĕ cŏmās.
8.
Ēst quaēdām (quīcūmquĕ vŏlēt cōgnōscĕrĕ lēnām,
aūdĭăt), ēst quaēdām ‖ nōmĭnĕ Dīpsăs ănūs.
Ēx rē nōmĕn hăbēt: nīgrī nōn īllă părēntēm
Mēmnŏnĭs īn rŏsĕīs ‖ sōbrĭă vīdĭt ĕquīs.
Īllă măgās ārtēs Aēaēăquĕ cārmĭnă nōvīt,
īnquĕ căpūt lĭquĭdās ‖ ārtĕ rĕcūrvăt ăquās;
scīt bĕnĕ quīd grāmēn, quīd tōrtō cōncĭtă rhōmbō
līcĭă, quīd vălĕāt ‖ vīrŭs ămāntĭs ĕquaē.
Cūm vŏlŭīt, tōtō glŏmĕrāntūr nūbĭlă caēlō;
cūm vŏlŭīt, pūrō ‖ fūlgĕt ĭn ōrbĕ dĭēs.
Sanguine, si qua fides, stillantia sidera vidi;
pūrpŭrĕūs Lūnaē ‖ sānguĭnĕ vūltŭs ĕrāt.
Hānc ĕgŏ nōctūrnās vērsām vŏlĭtārĕ pĕr ūmbrās
sūspĭcŏr ēt plūmā ‖ cōrpŭs ănīlĕ tĕgī;
sūspĭcŏr, ēt fāma ēst; ŏcŭlīs quŏquĕ pūpŭlă dūplēx
fūlmĭnăt ēt gĕmĭnō ‖ lūmĕn ăb ōrbĕ vĕnīt.
Ēvŏcăt āntīquīs prŏăvōs ătăvōsquĕ sĕpūlcrīs
ēt sŏlĭdām lōngō ‖ cārmĭnĕ fīndĭt hŭmūm.
Haēc sĭbĭ prōpŏsŭīt thălămōs tĕmĕrārĕ pŭdīcōs;
nēc tămĕn ēlŏquĭō ‖ līnguă nŏcēntĕ cărēt.
Fōrs mē sērmōnī tēstēm dĕdĭt; īllă mŏnēbāt
talia me duplices occuluere fores:
«Scīs hĕrĕ tē, mĕă lūx, iŭvĕnī plăcŭīssĕ bĕātō?
Haēsĭt ĕt īn vōltū ‖ cōnstĭtĭt ūsquĕ tŭō.
Ēt cūr nōn plăcĕās? Nūllī tŭă fōrmă sĕcūnda ēst;
mē mĭsĕrām, dīgnūs ‖ cōrpŏrĕ cūltŭs ăbēst.
Tām fēlīx ēssēs quām fōrmōsīssĭmă vēllēm:
nōn ĕgŏ tē fāctā ‖ dīvĭtĕ paūpĕr ĕrō.
Stēllă tĭbi ōppŏsĭtī nŏcŭīt cōntrārĭă Mārtīs;
Mārs ăbĭīt; sīgnō ‖ nūnc Vĕnŭs āptă sŭō.
Prōsĭt ŭt ādvĕnĭēns, ēn āspĭcĕ: dīvĕs ămātōr
tē cŭpĭīt: cūraē, ‖ quīd tĭbĭ dēsĭt, hăbēt.
Ēst ĕtĭām făcĭēs, quā sē tĭbĭ cōnpărĕt, īllī:
sī tē nōn ēmptām ‖ vēllĕt, ĕmēndŭs ĕrāt.
Ērŭbŭīt! Dĕcĕt ālbă quĭdēm pŭdŏr ōră, sĕd īstĕ,
sī sĭmŭlēs, prōdēst; ‖ vērŭs ŏbēssĕ sŏlēt.
Cūm bĕnĕ dēiēctīs grĕmĭūm spēctābĭs ŏcēllīs,
quantum quisque ferat, respiciendus erit.
Fōrsĭtăn īnmūndaē Tătĭō rēgnāntĕ Săbīnaē
nōlŭĕrīnt hăbĭlēs ‖ plūrĭbŭs ēssĕ vĭrīs;
nūnc Mārs ēxtērnīs ănĭmōs ēxērcĕt ĭn ārmīs,
āt Vĕnŭs Aēnēaē ‖ rēgnăt ĭn ūrbĕ sŭī.
Lūdūnt fōrmōsaē: cāsta ēst quām nēmŏ rŏgāvīt;
aūt, sī rūstĭcĭtās ‖ nōn vĕtăt, īpsă rŏgāt.
Hās quŏquĕ, quaē frōntīs rūgās īn vērtĭcĕ pōrtānt,
ēxcŭtĕ, dē rūgīs ‖ crīmĭnă mūltă cădēnt.
Pēnĕlŏpē iŭvĕnūm vīrēs tēmptābăt ĭn ārcū;
quī lătŭs ārgŭĕrēt ‖ cōrnĕŭs ārcŭs ĕrāt.
Lābĭtŭr ōccūltē fāllītquĕ vŏlātĭlĭs aētās,
ēt cĕlĕr ādmīssīs ‖ lābĭtŭr ānnŭs ĕquīs.
Aēră nĭtēnt ūsū, vēstīs bŏnă quaērĭt hăbērī,
cānēscūnt tūrpī ‖ tēctă rĕlīctă sĭtū:
fōrmă, nĭsi ādmīttās, nūllo ēxērcēntĕ sĕnēscīt;
nēc sătĭs ēffēctūs ‖ ūnŭs ĕt āltĕr hăbēnt.
Cērtĭŏr ē mūltīs nēc tam īnvĭdĭōsă răpīna ēst;
plēnă vĕnīt cānīs ‖ dē grĕgĕ praēdă lŭpīs.
Ēccĕ, quĭd īstĕ tŭūs praētēr nŏvă cārmĭnă vātēs
dōnăt? Ămātōrīs ‖ mīlĭă mūltă lĕgēs.
Īpsĕ dĕūs vātūm pāllā spēctābĭlĭs aūreā
trāctăt ĭnaūrātaē ‖ cōnsŏnă fīlă lўraē.
Quī dăbĭt, īllĕ tĭbī māgnō sīt māiŏr Hŏmērō;
crēdĕ mĭhī, rēs ēst ‖ īngĕnĭōsă dărĕ.
Nēc tū, sī quĭs ĕrīt căpĭtīs mērcēdĕ rĕdēmptūs,
dēspĭcĕ; gŷpsātī ‖ crīmĕn ĭnānĕ pĕdīs.
Nēc tē dēcĭpĭānt vĕtĕrēs cīrcum ātrĭă cēraē:
tōllĕ tŭōs tēcūm, ‖ paūpĕr ămātŏr, ăvōs.
Quīn, quĭă pūlchĕr ĕrīt, pōscēt sĭnĕ mūnĕrĕ nōctēm;
quōd dĕt, ămātōrēm ‖ flāgĭtĕt āntĕ sŭūm.
Pārcĭŭs ēxĭgĭtō prĕtĭūm, dūm rētĭă tēndīs,
nē fŭgĭānt; cāptōs ‖ lēgĭbŭs ūrĕ tŭīs.
Nēc nŏcŭīt sĭmŭlātŭs ămōr: sĭnĕ crēdăt ămārī
ēt căvĕ, nē grātīs ‖ hīc tĭbĭ cōnstĕt ămōr.
Saēpĕ nĕgā nōctēs: căpĭtīs mŏdŏ fīngĕ dŏlōrēm;
ēt mŏdŏ, quaē caūsās ‖ praēbĕăt, Īsĭs ĕrīt.
Mōx rĕcĭpe, ūt nūllūm pătĭēndī cōllĭgăt ūsūm
nēvĕ rĕlēntēscāt ‖ saēpĕ rĕpūlsŭs ămōr.
Sūrdă sĭt ōrāntī tŭă iānŭă, lāxă fĕrēntī;
aūdĭăt ēxclūsī ‖ vērbă rĕcēptŭs ămāns;
ēt quăsĭ laēsă prĭōr nōnnūmquam īrāscĕrĕ laēsō:
vānēscīt cūlpā ‖ cūlpă rĕpēnsă tŭā.
Sēd nūmquām dĕdĕrīs spătĭōsūm tēmpŭs ĭn īrām:
saēpĕ sĭmūltātēs ‖ īră mŏrātă făcīt.
Quīn ĕtĭām dīscānt ŏcŭlī lăcrĭmārĕ cŏāctī,
ēt făcĭānt ūdās ‖ īllĕ vĕl īllĕ gĕnās;
nēc, sī quēm fāllēs, tū pēriūrārĕ tĭmētō:
cōmmŏdăt īn lūsūs ‖ nūmĭnă sūrdă Vĕnūs.
Sērvŭs ĕt ād pārtēs sōllērs āncīllă părēntūr,
quī dōceānt āptē ‖ quīd tĭbĭ pōssĭt ĕmī,
ēt sĭbĭ paūcă rŏgēnt: mūltōs sī paūcă rŏgābūnt,
pōstmōdō dē stĭpŭlā ‖ grāndĭs ăcērvŭs ĕrīt;
ēt sŏrŏr ēt mātēr, nūtrīx quŏquĕ cārpăt ămāntēm:
fīt cĭtŏ pēr mūltās ‖ praēdă pĕtītă mănūs.
Cūm tē dēfĭcĭēnt pōscēndī mūnĕră caūsaē,
nātālēm lībō ‖ tēstĭfĭcārĕ tŭūm.
Nē sēcūrŭs ămēt nūllō rīvālĕ căvētō:
nōn bĕnĕ, sī tōllās ‖ proēlĭă, dūrăt ămōr.
Īllĕ vĭrī vĭdĕāt tōtō vēstīgĭă lēctō
fāctăquĕ lāscīvīs ‖ līvĭdă cōllă nŏtīs;
mūnĕră praēcĭpŭē vĭdĕāt quaē mīsĕrĭt āltēr:
sī dĕdĕrīt nēmō, ‖ Sācră rŏgāndă Vĭa ēst.
Cūm mūlta ābstŭlĕrīs, ūt nōn tămĕn ōmnĭă dōnēt,
quōd nūmquām rēddās, ‖ cōmmŏdĕt īpsă rŏgā.
Līnguă iŭvēt mēntēmquĕ tĕgāt: blāndīrĕ nŏcēquĕ;
īmpĭă sūb dūlcī ‖ mēllĕ vĕnēnă lătēnt.
Haēc sī praēstĭtĕrīs ūsū mĭhĭ cōgnĭtă lōngō
nēc tŭlĕrīnt vōcēs ‖ vēntŭs ĕt aūră mĕās,
saēpĕ mĭhī dīcēs vīvaē bĕnĕ, saēpĕ rŏgābīs
ūt mĕă dēfūnctaē ‖ mōllĭtĕr ōssă cŭbēnt».
Vōx ĕrăt īn cūrsū, cūm mē mĕă prōdĭdĭt ūmbră;
āt nōstraē vīx sē ‖ cōntĭnŭērĕ mănūs
quīn ālbām rārāmquĕ cŏmām lăcrĭmōsăquĕ vīnō
lūmĭnă rūgōsās ‖ dīstrăhĕrēntquĕ gĕnās.
Dī tĭbĭ dēnt nūllōsquĕ lărēs ĭnŏpēmquĕ sĕnēctām
ēt lōngās hĭĕmēs ‖ pērpĕtŭāmquĕ sĭtīm.
9.
Mīlĭtăt ōmnĭs ămāns ĕt hăbēt sŭă cāstră Cŭpīdŏ;
Āttĭcĕ, crēdĕ mĭhī, ‖ mīlĭtăt ōmnĭs ămāns.
Quaē bēllo ēst hăbĭlīs, Vĕnĕrī quŏquĕ cōnvĕnĭt aētās:
tūrpĕ sĕnēx mīlēs, ‖ tūrpĕ sĕnīlĭs ămōr.
Quōs pĕtĭērĕ dŭcēs ānnōs īn mīlĭtĕ fōrtī,
hōs pĕtĭt īn sŏcĭō ‖ bēllă pŭēllă vĭrō:
pērvĭgĭlānt āmbō, tērrā rĕquĭēscĭt ŭtērquĕ;
īllĕ fŏrēs dŏmĭnaē ‖ sērvăt, ăt īllĕ dŭcīs.
Mīlĭtĭs ōffĭcĭūm lōnga ēst vĭă: mīttĕ pŭēllām,
strēnvūs ēxēmptō ‖ fīnĕ sĕquētŭr ămāns;
ībĭt ĭn ādvērsōs mōntēs dŭplĭcātăquĕ nīmbō
flūmĭnă, cōngēstās ‖ ēxtĕrĕt īllĕ nĭvēs,
nēc frĕtă prēssūrūs tŭmĭdōs caūsābĭtŭr Eūrōs
āptăquĕ vērrēndīs ‖ sīdĕră quaērĕt ăquīs.
Quīs nĭsĭ vēl mīlēs vĕl ămāns ēt frīgŏră nōctīs
ēt dēnsō mīxtās ‖ pērfĕrĕt īmbrĕ nĭvēs?
Mīttĭtŭr īnfēstōs āltēr spĕcŭlātŏr ĭn hōstēs,
īn rīvāle ŏcŭlōs ‖ āltĕr, ŭt hōstĕ, tĕnēt.
Īllĕ grăvēs ūrbēs, hīc dūraē līmĕn ămīcaē
ōbsĭdĕt; hīc pōrtās ‖ frāngĭt, ăt īllĕ fŏrēs.
Saēpĕ sŏpōrātōs īnvādĕrĕ prōfŭĭt hōstēs
caēdĕre ĕt ārmātā ‖ vūlgŭs ĭnērmĕ mănū;
sīc fĕră Thrēĭcĭī cĕcĭdērūnt āgmĭnă Rhēsī,
ēt dŏmĭnūm cāptī ‖ dēsĕrŭīstĭs ĕquī:
nēmpĕ mărītōrūm sōmnīs ūtūntŭr ămāntēs
ēt sŭă sōpītīs ‖ hōstĭbŭs ārmă mŏvēnt.
Cūstōdūm trānsīrĕ mănūs vĭgĭlūmquĕ cătērvās
mīlĭtĭs ēt mĭsĕrī ‖ sēmpĕr ămāntĭs ŏpūs.
Mārs dŭbĭūs, nēc cērtă Vĕnūs: vīctīquĕ rĕsūrgūnt,
quōsquĕ nĕgēs ūmquām ‖ pōssĕ iăcērĕ, cădūnt.
Ērgō dēsĭdĭām quīcūmquĕ vŏcābăt ămōrēm,
dēsĭnăt: īngĕnĭi ēst ‖ ēxpĕrĭēntĭs Ămōr.
Ārdĕt ĭn ābdūctā Brīsēĭdĕ maēstŭs Ăchīllēs
(dūm lĭcĕt, Ārgēās ‖ frāngĭtĕ, Trōĕs, ŏpēs);
Hēctŏr ăb Āndrŏmăchēs cōmplēxĭbŭs ībăt ăd ārmă,
ēt gălĕām căpĭtī ‖ quaē dărĕt, ūxŏr ĕrāt;
sūmmă dŭcum, Ātrīdēs vīsā Prĭămēĭdĕ fērtūr
Maēnădĭs ēffūsīs ‖ ōbstŭpŭīssĕ cŏmīs;
Mārs quŏquĕ dēprēnsūs fābrīlĭă vīncŭlă sēnsīt:
nōtĭŏr īn caēlō ‖ fābŭlă nūllă fŭīt.
Īpse ĕgŏ sēgnĭs ĕrām dīscīnctăque ĭn ōtĭă nātūs;
mōllĭĕrānt ănĭmōs ‖ lēctŭs ĕt ūmbră mĕōs;
īnpŭlĭt īgnāvūm fōrmōsaē cūră pŭēllaē,
iūssĭt ĕt īn cāstrīs ‖ aēră mĕrērĕ sŭīs.
Īndĕ vĭdēs ăgĭlēm nōctūrnăquĕ bēllă gĕrēntēm:
quī nōlēt fĭĕrī ‖ dēsĭdĭōsŭs, ămēt.
10.
Quālĭs ăb Eūrōtā Phrўgĭīs āvēctă cărīnīs
cōniŭgĭbūs bēllī ‖ caūsă dŭōbŭs ĕrāt,
quālĭs ĕrāt Lēdē, quām plūmīs ābdĭtŭs ālbīs
cāllĭdŭs īn fālsā ‖ lūsĭt ădūltĕr ăvē,
quālĭs Ămŷmōnē sīccīs ērrāvĭt ĭn Ārgīs,
cūm prĕmĕrēt sūmmī ‖ vērtĭcĭs ūrnă cŏmās,
tālĭs ĕrās: ăquĭlāmque īn tē taūrūmquĕ tĭmēbām
ēt quīcquīd māgnō ‖ dē Iŏvĕ fēcĭt ămōr.
Nūnc tĭmŏr ōmnĭs ăbēst ănĭmīquĕ rĕsānŭĭt ērrōr,
nēc făcĭēs ŏcŭlōs ‖ iām căpĭt īstă mĕōs.
Cūr sīm mūtātūs quaērīs? Quĭă mūnĕră pōscīs:
haēc tē nōn pătĭtūr ‖ caūsă plăcērĕ mĭhī.
Dōnĕc ĕrās sīmplēx, ănĭmūm cūm cōrpŏre ămāvī;
nūnc mēntīs vĭtĭō ‖ laēsă fĭgūră tŭa ēst.
Ēt pŭĕr ēst ēt nūdŭs Ămōr, sĭnĕ sōrdĭbŭs ānnōs
ēt nūllās vēstēs, ‖ ūt sĭt ăpērtŭs, hăbēt.
Quīd pŭĕrūm Vĕnĕrīs prĕtĭō prōstārĕ iŭbētīs?
Quō prĕtĭūm cōndāt, ‖ nōn hăbĕt īllĕ sĭnūm.
Nēc Vĕnŭs āptă fĕrīs Vĕnĕrīs nēc fīlĭŭs ārmīs:
nōn dĕcĕt īnbēllēs ‖ aēră mĕrērĕ dĕōs.
Stāt mĕrĕtrīx cērtō cuīvīs mērcābĭlĭs aērĕ
ēt mĭsĕrās iūssō ‖ cōrpŏrĕ quaērĭt ŏpēs;
dēvŏvĕt īmpĕrĭūm tămĕn haēc lēnōnĭs ăvārī
ēt, quōd vōs făcĭtīs ‖ spōntĕ, cŏāctă făcīt.
Sūmĭte ĭn ēxēmplūm pĕcŭdēs rătĭōnĕ cărēntēs:
tūrpe ĕrĭt, īngĕnĭūm ‖ mītĭŭs ēssĕ fĕrīs.
Nōn ĕquă mūnŭs ĕquūm, nōn taūrūm vāccă pŏpōscīt,
nōn ărĭēs plăcĭtām ‖ mūnĕrĕ cāptăt ŏvēm.
Sōlă vĭrō mŭlĭēr spŏlĭīs ēxsūltăt ădēmptīs,
sōlă lŏcāt nōctēs, ‖ sōlă lŏcāndă vĕnīt
ēt vēndīt, quŏd ŭtrūmquĕ iŭvāt, quŏd ŭtērquĕ pĕtēbāt,
ēt prĕtĭūm, quāntī ‖ gaūdĕăt īpsă, făcīt.
Quaē Vĕnŭs ēx aēquō vēntūra ēst grātă dŭōbūs,
āltĕră cūr īllām ‖ vēndĭt ĕt āltĕr ĕmīt?
Cūr mĭhĭ sīt dāmnō, tĭbĭ sīt lūcrōsă vŏlūptās,
quām sŏcĭō mōtū ‖ fēmĭnă vīrquĕ fĕrūnt?
Nēc bĕnĕ cōndūctī vēndūnt pēriūrĭă tēstēs
nēc bĕnĕ sēlēctī ‖ iūdĭcĭs ārcă pătēt;
tūrpĕ rĕōs ēmptā mĭsĕrōs dēfēndĕrĕ līnguā,
quōd făcĭāt māgnās, ‖ tūrpĕ trĭbūnăl, ŏpēs;
tūrpĕ tŏrī rĕdĭtū cēnsūs aūgērĕ pătērnōs
ēt făcĭēm lūcrō ‖ prōstĭtŭīssĕ sŭām.
Grātĭă prō rēbūs mĕrĭtō dēbētŭr ĭnēmptīs;
prō mălĕ cōndūctō ‖ grātĭă nūllă tŏrō:
ōmnĭă cōndūctōr sōlvīt mērcēdĕ sŏlūtā;
nōn mănĕt ōffĭcĭō ‖ dēbĭtŏr īllĕ tŭō.
Pārcĭtĕ, fōrmōsaē, prĕtĭūm prō nōctĕ păcīscī:
nōn hăbĕt ēvēntūs ‖ sōrdĭdă praēdă bŏnōs.
Nōn fŭĭt ārmīllās tāntī pĕpĭgīssĕ Săbīnās
ūt prĕmĕrēnt sācraē ‖ vīrgĭnĭs ārmă căpūt;
ē quĭbŭs ēxĭĕrāt, trāiēcīt vīscĕră fērrō
fīlĭŭs, ēt poēnaē ‖ caūsă mŏnīlĕ fŭīt.
Nēc tămĕn īndīgnum ēst ā dīvĭtĕ praēmĭă pōscī:
mūnĕră pōscēntī ‖ quōd dărĕ pōssĭt hăbēt;
cārpĭtĕ dē plēnīs pēndēntĭbŭ' vītĭbŭs ūvās,
praēbĕăt Ālcĭnŏī ‖ pōmă bĕnīgnŭs ăgēr.
Ōffĭcĭūm paūpēr nŭmĕrāt stŭdĭūmquĕ fĭdēmquĕ;
quōd quĭs hăbēt, dŏmĭnaē ‖ cōnfĕrăt ōmnĕ sŭaē.
Ēst quŏquĕ cārmĭnĭbūs mĕrĭtās cĕlĕbrārĕ pŭēllās
dōs mĕă: quām vŏlŭī, ‖ nōtă fĭt ārtĕ mĕā.
Scīndēntūr vēstēs, gēmmaē frāngēntŭr ĕt aūrūm;
cārmĭnă quām trībuēnt, ‖ fāmă pĕrēnnĭs ĕrīt.
Nēc dărĕ, sēd prĕtĭūm pōscī dēdīgnŏr ĕt ōdī;
quōd nĕgŏ pōscēntī, ‖ dēsĭnĕ vēllĕ, dăbō.
11.
Cōllĭgĕre īncērtōs ĕt ĭn ōrdĭnĕ pōnĕrĕ crīnēs
dōctă nĕque āncīllās ‖ īntĕr hăbēndă Năpē
īnquĕ mĭnīstĕrĭīs fūrtīvaē cōgnĭtă nōctīs
ūtĭlĭs ēt dāndīs ‖ īngĕnĭōsă nŏtīs,
saēpĕ vĕnīre ād mē dŭbĭtāntem hōrtātă Cŏrīnnām,
saēpĕ lăbōrāntī ‖ fīdă rĕpērtă mĭhī,
āccĭpe ĕt ād dŏmĭnām pĕrărātās mānĕ tăbēllās
pērfĕr ĕt ōbstāntēs ‖ sēdŭlă pēllĕ mŏrās.
Nēc sĭlĭcūm vēnaē nēc dūrum īn pēctŏrĕ fērrūm
nēc tĭbĭ sīmplĭcĭtās ‖ ōrdĭnĕ māiŏr ădēst;
crēdĭbĭle ēst ēt tē sēnsīssĕ Cŭpīdĭnĭs ārcūs:
īn mē mīlĭtĭaē ‖ sīgnă tŭērĕ tŭaē.
Sī quaērēt quĭd ăgām, spē nōctīs vīvĕrĕ dīcēs;
cētĕră fērt blāndā ‖ cēră nŏtātă mănū.
Dūm lŏquŏr, hōră fŭgīt: văcŭaē bĕnĕ rēddĕ tăbēllās,
vērūm cōntĭnŭō ‖ fāc tămĕn īllă lĕgāt.
Āspĭcĭās ŏcŭlōs māndō frōntēmquĕ lĕgēntīs:
ēt tăcĭtō vūltū ‖ scīrĕ fŭtūră lĭcēt.
Nēc mŏră, pērlēctīs rēscrībāt mūltă iŭbētō:
ōdī, cūm lātē ‖ splēndĭdă cēră văcāt.
Cōmprĭmăt ōrdĭnĭbūs vērsūs, ŏcŭlōsquĕ mŏrētūr
mārgĭne ĭn ēxtrēmō ‖ līttĕră rāsă mĕōs.
Quīd dĭgĭtōs ŏpŭs ēst grăphĭō lāssārĕ tĕnēndō?
Hōc hăbĕāt scrīptūm ‖ tōtă tăbēllă «Vĕnī.»
Nōn ĕgŏ vīctrīcēs laūrō rĕdĭmīrĕ tăbēllās
nēc Vĕnĕrīs mĕdĭā ‖ pōnĕre ĭn aēdĕ mŏrēr.
Sūbscrībām: «Vĕnĕrī fīdās sĭbĭ Nāsŏ mĭnīstrās
dēdĭcăt. Āt nūpēr ‖ vīlĕ fŭīstĭs ăcēr.»
12.
Flētĕ mĕōs cāsūs: trīstēs rĕdĭērĕ tăbēllaē;
īnfēlīx hŏdĭē ‖ līttĕră pōssĕ nĕgāt.
Ōmĭnă sūnt ălĭquīd: mŏdŏ cūm dīscēdĕrĕ vēllēt,
ād līmēn dĭgĭtōs ‖ rēstĭtĭt īctă Năpē.
Mīssă fŏrās ĭtĕrūm līmēn trānsīrĕ mĕmēntō
caūtĭŭs ātque āltē ‖ sōbrĭă fērrĕ pĕdēm.
Īte hīnc, dīffĭcĭlēs, fūnēbrĭă līgnă, tăbēllaē,
tūquĕ, nĕgātūrīs ‖ cēră rĕfērtă nŏtīs,
quām, pŭtŏ, dē lōngaē cōllēctām flōrĕ cĭcūtaē
mēllĕ sŭb īnfāmī ‖ Cōrsĭcă mīsĭt ăpīs.
Āt tāmquām mĭnĭō pĕnĭtūs mĕdĭcātă rŭbēbās:
īllĕ cŏlōr vērē ‖ sānguĭnŏlēntŭs ĕrāt.
Prōiēctaē trĭvĭīs iăcĕātĭs, ĭnūtĭlĕ līgnūm,
vōsquĕ rŏtaē frāngāt ‖ praētĕrĕūntĭs ŏnūs.
Īllum ĕtĭām, quī vōs ēx ārbŏrĕ vērtĭt ĭn ūsūm,
cōnvīncām pūrās ‖ nōn hăbŭīssĕ mănūs;
praēbŭĭt īlla ārbōr mĭsĕrō sūspēndĭă cōllō,
cārnĭfĭcī dīrās ‖ praēbŭĭt īllă crŭcēs;
īllă dĕdīt tūrpēs raūcīs būbōnĭbŭs ūmbrās,
vōltŭrĭs īn rāmīs ‖ ēt strĭgĭs ōvă tŭlīt.
Hīs ĕgŏ cōmmīsī nōstrōs īnsānŭs ămōrēs
mōllĭăque ād dŏmĭnām ‖ vērbă fĕrēndă dĕdī?
Āptĭŭs haē căpĭānt vădĭmōnĭă gārrŭlă cēraē,
quās ălĭquīs dūrō ‖ cōgnĭtŏr ōrĕ lĕgāt;
īntĕr ĕphēmĕrĭdās mĕlĭūs tăbŭlāsquĕ iăcērēnt,
īn quĭbŭs ābsūmptās ‖ flērĕt ăvārŭs ŏpēs.
Ērgo ĕgŏ vōs rēbūs dŭplĭcēs prō nōmĭnĕ sēnsī:
aūspĭcĭī nŭmĕrūs ‖ nōn ĕrăt īpsĕ bŏnī.
Quīd prĕcĕr īrātūs, nĭsĭ vōs cărĭōsă sĕnēctūs
rōdăt, ĕt īnmūndō ‖ cēră sĭt ālbă sĭtū?
13.
Iām sŭpĕr ōcĕănūm vĕnĭt ā sĕnĭōrĕ mărītō
flāvă prŭīnōsō ‖ quaē vĕhĭt āxĕ dĭēm.
Quō prŏpĕrās, Aūrōră? Mănē: sīc Mēmnŏnĭs ūmbrīs
ānnŭă sōllēmnī ‖ caēdĕ părēntĕt ăvīs.
Nūnc iŭvăt īn tĕnĕrīs dŏmĭnaē iăcŭīssĕ lăcērtīs;
sī quāndō, lătĕrī ‖ nūnc bĕnĕ iūnctă mĕo ēst.
Nūnc ĕtĭām sōmnī pīnguēs ēt frīgĭdŭs āēr,
ēt lĭquĭdūm tĕnŭī ‖ gūttŭrĕ cāntăt ăvīs.
Quō prŏpĕrās īngrātă vĭrīs, īngrātă pŭēllīs?
Rōscĭdă pūrpŭrĕā ‖ sūpprĭmĕ lōră mănū.
Āntĕ tŭōs ōrtūs mĕlĭūs sŭă sīdĕră sērvāt
nāvĭtă nēc mĕdĭā ‖ nēscĭŭs ērrăt ăquā;
tē sūrgīt quāmvīs lāssūs vĕnĭēntĕ vĭātōr
ēt mīlēs saēvās ‖ āptăt ăd ārmă mănūs;
prīmă bĭdēntĕ vĭdēs ŏnĕrātōs ārvă cŏlēntēs,
prīmă vŏcās tārdōs ‖ sūb iŭgă pāndă bŏvēs;
tū pŭĕrōs sōmnō fraūdās trādīsquĕ măgīstrīs,
ūt sŭbĕānt tĕnĕraē ‖ vērbĕră saēvă mănūs,
ātque ĕădēm spōnsūm † cūltōs † ānte Ātrĭă mīttīs,
ūnĭŭs ūt vērbī ‖ grāndĭă dāmnă fĕrānt;
nēc tū cōnsūltō nēc tū iūcūndă dĭsērtō:
cōgĭtŭr ād lītēs ‖ sūrgĕre ŭtērquĕ nŏvās;
tū, cūm fēmĭnĕī pōssīnt cēssārĕ lăbōrēs,
lānĭfĭcām rĕvŏcās ‖ ād sŭă pēnsă mănūm.
Ōmnĭă pērpĕtĕrēr; sēd sūrgĕrĕ mānĕ pŭēllās
quīs, nĭsĭ cuī nōn ēst ‖ ūllă pŭēllă, fĕrāt?
Ōptāvī quŏtĭēns nē nōx tĭbĭ cēdĕrĕ vēllēt,
nē fŭgĕrēnt vūltūs ‖ sīdĕră mōtă tŭōs!
Ōptāvī quŏtĭēns aūt vēntūs frāngĕrĕt āxēm
aūt cădĕrēt spīssā ‖ nūbĕ rĕtēntŭs ĕquūs!
Īnvĭdă, quō prŏpĕrās? Quŏd ĕrāt tĭbĭ fīlĭŭs ātēr,
mātērnī fŭĕrāt ‖ pēctŏrĭs īllĕ cŏlōr.
[Quīd sī nōn Cĕphălī quōndām flāgrāssĕt ămōrĕ?
Ān pŭtăt īgnōtām ‖ nēquĭtĭam ēssĕ sŭām?]
Tīthōnō vēllēm dē tē nārrārĕ lĭcērēt:
fēmĭnă nōn caēlō ‖ tūrpĭŏr ūllă fŏrēt.
Īllūm dūm rĕfŭgīs, lōngō quĭă grāndĭŏr aēvō,
sūrgĭs ăd īnvīsās ‖ ā sĕnĕ mānĕ rŏtās;
āt sī quēm mănĭbūs Cĕphălūm cōmplēxă tĕnērēs,
clāmārēs: «Lēntē ‖ cūrrĭtĕ, nōctĭs ĕquī.»
Cūr ĕgŏ plēctăr ămāns, sī vīr tĭbĭ mārcĕt ăb ānnīs?
Nūm mē nūpsīstī ‖ cōncĭlĭāntĕ sĕnī?
Āspĭcĕ quōt sōmnōs iŭvĕnī dōnārĭt ămātō
Lūnă, nĕque īllīūs ‖ fōrmă sĕcūndă tŭaē.
Īpsĕ dĕūm gĕnĭtōr, nē tē tām saēpĕ vĭdērēt,
cōmmīsīt nōctēs ‖ īn sŭă vōtă dŭās.
Iūrgĭă fīnĭĕrām. Scīrēs aūdīssĕ: rŭbēbāt,
nēc tămĕn ādsuētō ‖ tārdĭŭs ōrtă dĭēs.
14.
Dīcēbām: «Mĕdĭcārĕ tŭōs dēsīstĕ căpīllōs»;
tīngĕrĕ quām pōssīs, ‖ iām tĭbĭ nūllă cŏma ēst.
Āt sī pāssă fŏrēs, quĭd ĕrāt spătĭōsĭŭs īllīs?
Cōntĭgĕrānt īmūm, ‖ quā pătĕt, ūsquĕ lătūs.
Quīd, quŏd ĕrānt tĕnŭēs ēt quōs ōrnārĕ tĭmērēs,
vēlă cŏlōrātī ‖ quālĭă Sērĕs hăbēnt,
vēl pĕdĕ quōd grăcĭlī dēdūcĭt ărānĕă fīlūm,
cūm lĕvĕ dēsērtā ‖ sūb trăbĕ nēctĭt ŏpūs?
Nēc tămĕn ātĕr ĕrāt nĕque ĕrāt tămĕn aūrĕŭs īllĕ
sēd, quāmvīs neūtēr, ‖ mīxtŭs ŭtērquĕ cŏlōr,
quālēm clīvōsaē mădĭdīs īn vāllĭbŭs Īdaē
ārdŭă dērēptō ‖ cōrtĭcĕ cēdrŭs hăbēt.
Āddĕ quŏd ēt dŏcĭlēs ēt cēntūm flēxĭbŭs āptī
ēt tĭbĭ nūllīūs ‖ caūsă dŏlōrĭs ĕrānt:
nōn ăcŭs ābrūpīt, nōn vāllūm pēctĭnĭs īllōs;
ōrnātrīx tūtō ‖ cōrpŏrĕ sēmpĕr ĕrāt;
āntĕ mĕōs saēpe ēst ŏcŭlōs ōrnātă nĕc ūmquām
brācchĭă dērēptā ‖ saūcĭă fēcĭt ăcū.
Saēpe ĕtĭām nōndūm dīgēstīs mānĕ căpīllīs
pūrpŭrĕō iăcŭīt ‖ sēmĭsŭpīnă tŏrō;
tūm quŏque ĕrāt nēclēctă dĕcēns, ūt Thrācĭă Bācchē,
cūm tĕmĕre īn vĭrĭdī ‖ grāmĭnĕ lāssă iăcēt.
Cūm grăcĭlēs ēssēnt tămĕn ēt lānūgĭnĭs īnstār,
heū, mălă vēxātaē ‖ quāntă tŭlērĕ cŏmaē!
Quām sē praēbŭĕrānt fērrō pătĭēntĕr ĕt īgnī,
ūt fĭĕrēt tōrtō ‖ nēxĭlĭs ōrbĕ sĭnūs!
Clāmābām: «Scĕlŭs ēst īstōs, scĕlŭs, ūrĕrĕ crīnēs.
Spōntĕ dĕcēnt: căpĭtī, ‖ fērrĕă, pārcĕ tŭō.
Vīm prŏcŭl hīnc rĕmŏvē: nōn ēst, quī dēbĕăt ūrī;
ērŭdĭt ādmōtās ‖ īpsĕ căpīllŭs ăcūs.»
Fōrmōsaē pĕrĭērĕ cŏmaē, quās vēllĕt Ăpōllŏ,
quās vēllēt căpĭtī ‖ Bācchŭs ĭnēssĕ sŭō;
īllīs cōntūlērīm, quās quōndām nŭdă Diōnē
pīngĭtŭr ūmēntī ‖ sūstĭnŭīssĕ mănū.
Quīd mălĕ dīspŏsĭtōs quĕrĕrīs pĕrĭīssĕ căpīllōs?
Quīd spĕcŭlūm maēstā ‖ pōnĭs ĭnēptă mănū?
Nōn bĕnĕ cōnsuētīs ā tē spēctārĭs ŏcēllīs:
ūt plăcĕās, dēbēs ‖ īmmĕmŏr ēssĕ tŭī.
Nōn tē cāntātaē laēsērūnt paēlĭcĭs hērbaē,
nōn ănŭs Haēmŏnĭā ‖ pērfĭdă lāvĭt ăquā,
nēc tĭbĭ vīs mōrbī nŏcŭīt (prŏcŭl ōmĕn ăbēstō),
nēc mĭnŭīt dēnsās ‖ īnvĭdă līnguă cŏmās:
fāctă mănū cūlpāquĕ tŭā dīspēndĭă sēntīs;
īpsă dăbās căpĭtī ‖ mīxtă vĕnēnă tŭō.
Nūnc tĭbĭ cāptīvōs mīttēt Gērmānĭă crīnēs;
tūtă trĭūmphātaē ‖ mūnĕrĕ gēntĭs ĕrīs.
Ō quām saēpĕ cŏmās ălĭquō mīrāntĕ rŭbēbīs
ēt dīcēs: «Ēmptā ‖ nūnc ĕgŏ mērcĕ prŏbōr:
nēscĭŏquām prō mē laūdāt nūnc īstĕ Sўgāmbrām;
fāmă tămēn mĕmĭnī ‖ cūm fŭĭt īstă mĕā.»
Mē mĭsĕrūm, lăcrŭmās mălĕ cōntĭnĕt ōrăquĕ dēxtrā
prōtĕgĭt īngĕnŭās ‖ pīctă rŭbōrĕ gĕnās;
sūstĭnĕt āntīquōs grĕmĭō spēctātquĕ căpīllōs,
eī mĭhĭ, nōn īllō ‖ mūnĕră dīgnă lŏcō.
Cōllĭgĕ cūm vūltū mēntēm: rĕpărābĭlĕ dāmnum ēst:
pōstmōdō nātīvā ‖ cōnspĭcĭērĕ cŏmā.
15.
Quīd mĭhĭ, Līvŏr ĕdāx, īgnāvōs ōbĭcĭs ānnōs
īngĕnĭīquĕ vŏcās ‖ cārmĕn ĭnērtĭs ŏpūs,
nōn mē mōrĕ pătrūm, dūm strēnŭă sūstĭnĕt aētās,
praēmĭă mīlĭtĭaē ‖ pūlvĕrŭlēntă sĕquī
nēc mē vērbōsās lēgēs ēdīscĕrĕ nēc mē
īngrātō vōcēm ‖ prōstĭtŭīssĕ fŏrō?
Mōrtāle ēst, quōd quaērĭs, ŏpūs; mĭhĭ fāmă pĕrēnnīs
quaērĭtŭr, īn tōtō ‖ sēmpĕr ŭt ōrbĕ cănār.
Vīvēt Maēŏnĭdēs, Tĕnĕdōs dūm stābĭt ĕt Īdē,
dūm răpĭdās Sĭmŏīs ‖ īn mărĕ vōlvĕt ăquās;
vīvĕt ĕt Āscraēūs, dūm mūstīs ūnă tŭmēbīt,
dūm cădĕt īncūrvā ‖ fālcĕ rĕsēctă Cĕrēs;
Bāttĭădēs sēmpēr tōtō cāntābĭtŭr ōrbĕ:
quāmvīs īngĕnĭō ‖ nōn vălĕt, ārtĕ vălēt;
nūllă Sŏphōclēō vĕnĭēt iāctūră cŏthūrnō;
cūm sōle ēt lūnā ‖ sēmpĕr Ărātŭs ĕrīt;
dūm fāllāx sērvūs, dūrūs pătĕr, īmprŏbă lēnă
vīvēnt ēt mĕrĕtrīx ‖ blāndă, Mĕnāndrŏs ĕrīt;
Ēnnĭŭs ārtĕ cărēns ănĭmōsīque Āccĭŭs ōrīs
cāsūrūm nūllō ‖ tēmpŏrĕ nōmĕn hăbēnt;
Vārrōnēm prīmāmquĕ rătēm quaē nēscĭĕt aētās
aūrĕăque Aēsŏnĭō ‖ tērgă pĕtītă dŭcī?
Cārmĭnă sūblīmīs tūnc sūnt pĕrĭtūră Lŭcrētī,
ēxĭtĭō tērrās ‖ cūm dăbĭt ūnă dĭēs;
Tītўrŭs ēt frūgēs Aēnēĭăque ārmă lĕgēntūr,
Rōmă trĭūmphātī ‖ dūm căpŭt ōrbĭs ĕrīt;
dōnĕc ĕrūnt īgnēs ārcūsquĕ Cŭpīdĭnĭs ārmă,
dīscēntūr nŭmĕrī, ‖ cūltĕ Tĭbūllĕ, tŭī;
Gāllŭs ĕt Hēspĕrĭīs ēt Gāllūs nōtŭs Ĕōīs,
ēt sŭă cūm Gāllō ‖ nōtă Lўcōrĭs ĕrīt.
Ērgō cūm sĭlĭcēs, cūm dēns pătĭēntĭs ărātrī
dēpĕrĕānt aēvō, ‖ cārmĭnă mōrtĕ cărēnt:
cēdānt cārmĭnĭbūs rēgēs rēgūmquĕ trĭūmphī,
cēdăt ĕt aūrĭfĕrī ‖ rīpă bĕnīgnă Tăgī.
Vīlĭă mīrētūr vūlgūs; mĭhĭ flāvŭs Ăpōllŏ
pōcŭlă cāstălĭā ‖ plēnă mĭnīstrĕt ăquā,
sūstĭnĕāmquĕ cŏmā mĕtŭēntēm frīgŏră mŷrtūm
ātque ā sōllĭcĭtō ‖ mūltŭs ămāntĕ lĕgār.
Pāscĭtŭr īn vīvīs Līvōr; pōst fātă quĭēscīt,
cūm sŭŭs ēx mĕrĭtō ‖ quēmquĕ tŭētŭr hŏnōs:
ērgo ĕtĭām cūm mē sūprēmŭs ădēdĕrĭt īgnīs,
vīvām, pārsquĕ mĕī ‖ mūltă sŭpērstĕs ĕrīt.
AMORUM LIBER PRIMUS.
Qui modo Nasonis fueramus quinque libelli,
tres sumus: hoc illi praetulit auctor opus.
Ut iam nulla tibi nos sit legisse voluptas,
at levior demptis poena duobus erit.
1
Arma gravi numero violentaque bella parabam
edere, materia conveniente modis.
Par erat inferior versus; risisse Cupido
dicitur atque unum surripuisse pedem.
«Quis tibi, saeve puer, dedit hoc in carmina iuris?
Pieridum vates, non tua turba sumus.
Quid, si praeripiat flavae Venus arma Minervae,
ventilet accensas flava Minerva faces?
Quis probet in silvis Cererem regnare iugosis,
lege pharetratae virginis arva coli?
Crinibus insignem quis acuta cuspide Phoebum
instruat, Aoniam Marte movente lyram?
Sunt tibi magna, puer, nimiumque potentia regna:
cur opus adfectas ambitiose novum?
An, quod ubique, tuum est? Tua sunt Heliconia Tempe?
Vix etiam Phoebo iam lyra tuta sua est?
Cum bene surrexit versu nova pagina primo,
attenuat nervos proximus ille meos.
Nec mihi materia est numeris levioribus apta,
aut puer aut longas compta puella comas.»
Questus eram, pharetra cum protinus ille soluta
legit in exitium spicula facta meum
lunavitque genu sinuosum fortiter arcum
«quod»que «canas, vates, accipe» dixit «opus.»
Me miserum! Certas habuit puer ille sagittas:
uror, et in vacuo pectore regnat Amor.
Sex mihi surgat opus numeris, in quinque residat;
ferrea cum vestris bella valete modis.
Cingere litorea flaventia tempora myrto,
Musa per undenos emodulanda pedes.
2
Esse quid hoc dicam, quod tam mihi dura videntur
strata, neque in lecto pallia nostra sedent,
et vacuus somno noctem, quam longa, peregi,
lassaque versati corporis ossa dolent?
Nam, puto, sentirem, si quo temptarem amore
an subit et tecta callidus arte nocet?
Sic erit: haeserunt tenues in corde sagittae,
et possessa ferus pectora versat Amor.
Cedimus, an subitum luctando accendimus ignem?
Cedamus: leve fit, quod bene fertur, onus.
Vidi ego iactatas mota face crescere flammas
et vidi nullo concutiente mori;
verbera plura ferunt quam quos iuvat usus aratri,
detractant prensi dum iuga prima boves;
asper equus duris contunditur ora lupatis;
frena minus sentit, quisquis ad arma facit.
Acrius invitos multoque ferocius urget,
quam qui servitium ferre fatentur, Amor.
En ego, confiteor, tua sum nova praeda, Cupido;
porrigimus victas ad tua iura manus.
Nil opus est bello: veniam pacemque rogamus;
nec tibi laus armis victus inermis ero.
Necte comam myrto, maternas iunge columbas;
qui deceat, currum vitricus ipse dabit;
inque dato curru, populo clamante triumphum,
stabis et adiunctas arte movebis aves.
Ducentur capti iuvenes captaeque puellae:
haec tibi magnificus pompa triumphus erit.
Ipse ego, praeda recens, factum modo vulnus habebo
et nova captiva vincula mente feram.
Mens Bona ducetur manibus post terga retortis
et Pudor et castris quidquid Amoris obest.
Omnia te metuent, ad te sua bracchia tendens
volgus «io» magna voce «triumphe» canet.
Blanditiae comites tibi erunt Errorque Furorque,
adsidue partes turba secuta tuas.
His tu militibus superas hominesque deosque;
haec tibi si demas commoda, nudus eris.
Laeta triumphanti de summo mater Olympo
plaudet et adpositas sparget in ora rosas.
Tu pinnas gemma, gemma variante capillos,
ibis in auratis aureus ipse rotis.
Tunc quoque non paucos, si te bene novimus, ures;
tunc quoque praeteriens vulnera multa dabis.
Non possunt, licet ipse velis, cessare sagittae;
fervida vicino flamma vapore nocet.
Talis erat domita Bacchus Gangetide terra:
tu gravis alitibus, tigribus ille fuit.
Ergo cum possim sacri pars esse triumphi,
parce tuas in me perdere victor opes.
Aspice cognati felicia Caesaris arma:
qua vicit, victos protegit ille manu.
3
Iusta precor: quae me nuper praedata puella est
aut amet aut faciat cur ego semper amem.
A, nimium volui: tantum patiatur amari;
audierit nostras tot Cytherea preces.
Accipe, per longos tibi qui deserviat annos;
accipe, qui pura norit amare fide.
Si me non veterum commendant magna parentum
nomina, si nostri sanguinis auctor eques,
nec meus innumeris renovatur campus aratris,
temperat et sumptus parcus uterque parens:
at Phoebus comitesque novem vitisque repertor
hac faciunt et me qui tibi donat Amor
et nulli cessura fides, sine crimine mores,
nudaque simplicitas purpureusque pudor.
Non mihi mille placent, non sum desultor amoris:
tu mihi, si qua fides, cura perennis eris;
tecum, quos dederint annos mihi fila sororum,
vivere contingat teque dolente mori;
te mihi materiem felicem in carmina praebe:
provenient causa carmina digna sua.
Carmina nomen habent exterrita cornibus Io
et quam fluminea lusit adulter ave
quaeque super pontum simulato vecta iuvenco
virginea tenuit cornua vara manu.
Nos quoque per totum pariter cantabimur orbem
iunctaque semper erunt nomina nostra tuis.
4.
Vir tuus est epulas nobis aditurus easdem:
ultima cena tuo sit precor illa viro.
Ergo ego dilectam tantum conviva puellam
aspiciam? Tangi quem iuvet, alter erit,
alteriusque sinus apte subiecta fovebis?
Iniciet collo, cum volet, ille manum?
Desine mirari, posito quod candida vino
Atracis ambiguos traxit in arma viros;
nec mihi silva domus nec equo mea membra cohaerent:
vix a te videor posse tenere manus.
Quae tibi sint facienda tamen cognosce, nec Euris
da mea nec trepidis verba ferenda Notis.
Ante veni quam vir; nec quid, si veneris ante,
possit agi video, sed tamen ante veni.
Cum premet ille torum, vultu comes ipsa modesto
ibis ut accumbas, clam mihi tange pedem;
me specta nutusque meos vultumque loquacem:
excipe furtivas et refer ipsa notas.
Verba superciliis sine voce loquentia dicam;
verba leges digitis, verba notata mero.
Cum tibi succurret Veneris lascivia nostrae,
purpureas tenero pollice tange genas;
si quid erit, de me tacita quod mente queraris,
pendeat extrema mollis ab aure manus;
cum tibi, quae faciam, mea lux, dicamve, placebunt,
versetur digitis anulus usque tuis;
tange manu mensam, tangunt quo more precantes,
optabis merito cum mala multa viro.
Quod tibi miscuerit, sapias, bibat ipse iubeto;
tu puerum leviter posce, quod ipsa voles:
quae tu reddideris, ego primus pocula sumam,
et, qua tu biberis, hac ego parte bibam.
Si tibi forte dabit quod praegustaverit ipse,
reice libatos illius ore cibos;
nec premat inpositis sinito tua colla lacertis,
mite nec in rigido pectore pone caput,
nec sinus admittat digitos habilesve papillae;
oscula praecipue nulla dedisse velis.
Oscula si dederis, fiam manifestus amator
et dicam «mea sunt» iniciamque manum.
Haec tamen aspiciam, sed quae bene pallia celant,
illa mihi caeci causa timoris erunt.
Nec femori committe femur nec crure cohaere
nec tenerum duro cum pede iunge pedem.
Multa miser timeo, quia feci multa proterve,
exemplique metu torqueor ipse mei:
saepe mihi dominaeque meae properata voluptas
veste sub iniecta dulce peregit opus.
Hoc tu non facies; sed ne fecisse puteris,
conscia de tergo pallia deme tuo.
Vir bibat usque roga (precibus tamen oscula desint),
dumque bibit, furtim, si potes, adde merum.
Si bene conpositus somno vinoque iacebit,
consilium nobis resque locusque dabunt.
Cum surges abitura domum, surgemus et omnes,
in medium turbae fac memor agmen eas:
agmine me invenies aut invenieris in illo;
quidquid ibi poteris tangere, tange, mei.
Me miserum! Monui, paucas quod prosit in horas;
separor a domina nocte iubente mea.
Nocte vir includet; lacrimis ego maestus obortis,
qua licet, ad saevas prosequor usque fores.
Oscula iam sumet, iam non tantum oscula sumet:
quod mihi das furtim, iure coacta dabis.
Verum invita dato (potes hoc) similisque coactae:
blanditiae taceant sitque maligna Venus.
Si mea vota valent, illum quoque ne iuvet opto;
si minus, at certe te iuvet inde nihil.
Sed quaecumque tamen noctem fortuna sequetur,
cras mihi constanti voce dedisse nega.
5.
Aestus erat, mediamque dies exegerat horam;
adposui medio membra levanda toro.
Pars adaperta fuit, pars altera clausa fenestrae,
quale fere silvae lumen habere solent,
qualia sublucent fugiente crepuscula Phoebo
aut ubi nox abiit nec tamen orta dies.
Illa verecundis lux est praebenda puellis,
qua timidus latebras speret habere pudor.
Ecce, Corinna venit tunica velata recincta,
candida dividua colla tegente coma,
qualiter in thalamos formosa Semiramis isse
dicitur et multis Lais amata viris.
Deripui tunicam; nec multum rara nocebat,
pugnabat tunica sed tamen illa tegi;
quae, cum ita pugnaret tamquam quae vincere nollet,
victa est non aegre proditione sua.
Ut stetit ante oculos posito velamine nostros,
it toto nusquam corpore menda fuit:
quod umeros, quales vidi tetigique lacertos!
Forma papillarum quam fuit apta premi!
Quam castigato planus sub pectore venter!
Quantum et quale latus! Quam iuvenale femur!
Singula quid referam? Nil non laudabile vidi,
et nudam pressi corpus ad usque meum.
Cetera quis nescit? Lassi requievimus ambo.
Proveniant medii sic mihi saepe dies.
6.
Ianitor (indignum) dura religate catena,
difficilem moto cardine pande forem.
Quod precor exiguum est: aditu fac ianua parvo
obliquum capiat semiadaperta latus.
Longus amor tales corpus tenuavit in usus
aptaque subducto corpore membra dedit;
ille per excubias custodum leniter ire
monstrat, inoffensos derigit ille pedes.
At quondam noctem simulacraque vana timebam;
mirabar, tenebris quisquis iturus erat:
risit, ut audirem, tenera cum matre Cupido
et leviter: «Fies tu quoque fortis» ait.
Nec mora, venit amor: non umbras nocte volantis,
non timeo strictas in mea fata manus;
te nimium lentum timeo, tibi blandior uni:
tu, me quo possis perdere, fulmen habes.
Aspice (uti videas, inmitia claustra relaxa)
uda sit ut lacrimis ianua facta meis.
Certe ego, cum posita stares ad verbera veste,
ad dominam pro te verba tremente tuli.
Ergo, quae valuit pro te quoque gratia quondam,
heu facinus! pro me nunc valet illa parum?
redde vicem meritis: grato licet esse, quod optas.
Tempora noctis eunt; excute poste seram.
Excute: sic umquam longa relevere catena,
nec tibi perpetuo serva bibatur aqua.
Ferreus orantem nequiquam, ianitor, audis:
roboribus duris ianua fulta riget.
Urbibus obsessis clausae munimina portae
prosunt: in media pace quid arma times?
Quid facies hosti, qui sic excludis amantem?
Tempora noctis eunt; excute poste seram.
Non ego militibus venio comitatus et armis:
solus eram, si non saevus adesset Amor;
hunc ego, si cupiam, nusquam dimittere possum:
ante vel a membris dividar ipse meis.
Ergo Amor et modicum circa mea tempora vinum
mecum est et madidis lapsa corona comis.
Arma quis haec timeat? Quis non eat obvius illis?
Tempora noctis eunt; excute poste seram.
Lentus es, an somnus, qui te male perdat, amantis
verba dat in ventos aure repulsa tua?
At, memini, primo, cum te celare volebam,
pervigil in mediae sidera noctis eras.
Forsitan et tecum tua nunc requiescit amica:
heu, melior quanto sors tua sorte mea!
Dummodo sic, in me durae transite catenae.
Tempora noctis eunt; excute poste seram.
Fallimur, an verso sonuerunt cardine postes
raucaque concussae signa dedere fores?
Fallimur: inpulsa est animoso ianua vento.
Ei mihi, quam longe spem tulit aura meam!
Si satis es raptae, Borea, memor Orithyiae,
huc ades et surdas flamine tunde foris.
Urbe silent tota, vitreoque madentia rore
tempora noctis eunt; excute poste seram,
aut ego iam ferroque ignique paratior ipse,
quem face sustineo, tecta superba petam.
Nox et Amor vinumque nihil moderabile suadent:
illa pudore vacat, Liber Amorque metu.
Omnia consumpsi, nec te precibusque minisque
movimus, o foribus durior ipse tuis.
Non te formosae decuit servare puellae
limina: sollicito carcere dignus eras.
Iamque pruinosos molitur Lucifer axes,
inque suum miseros excitat ales opus.
At tu, non laetis detracta corona capillis,
dura super tota limina nocte iace;
tu dominae, cum te proiectam mane videbit,
temporis absumpti tam male testis eris.
Qualiscumque vale sentique abeuntis honorem,
lente nec admisso turpis amante, vale.
Vos quoque, crudeles rigido cum limine postes
duraque conservae ligna, valete, fores.
7.
Adde manus in vincla meas (meruere catenas)
dum furor omnis abit, si quis amicus ades:
nam furor in dominam temeraria bracchia movit;
flet mea vesana laesa puella manu.
Tunc ego vel caros potui violare parentes
saeva vel in sanctos verbera ferre deos.
Quid? Non et clipei dominus septemplicis Aiax
stravit deprensos lata per arva greges,
et vindex in matre patris, malus ultor, Orestes
ausus in arcanas poscere tela deas?
Ergo ego digestos potui laniare capillos?
Nec dominam motae dedecuere comae:
sic formosa fuit; talem Schoeneida dicam
Maenalias arcu sollicitasse feras;
talis periuri promissaque velaque Thesei
flevit praecipites Cressa tulisse Notos;
sic, nisi vittatis quod erat, Cassandra, capillis,
procubuit templo, casta Minerva, tuo.
Quis mihi non «demens», quis non mihi «barbare» dixit?
Ipsa nihil: pavido est lingua retenta metu.
Sed taciti fecere tamen convicia vultus;
egit me lacrimis ore silente reum.
Ante meos umeris vellem cecidisse lacertos;
utiliter potui parte carere mei:
in mea vesanas habui dispendia vires
et valui poenam fortis in ipse meam.
Quid mihi vobiscum, caedis scelerumque ministrae?
Debita sacrilegae vincla subite manus.
An, si pulsassem minimum de plebe Quiritem,
plecterer, in dominam ius mihi maius erit?
Pessima Tydides scelerum monimenta reliquit:
ille deam primus perculit; alter ego.
Et minus ille nocens: mihi quam profitebar amare
laesa est; Tydides saevus in hoste fuit.
I nunc, magnificos victor molire triumphos,
cinge comam lauro votaque redde Iovi,
quaeque tuos currus comitantum turba sequetur,
clamet «Io, forti victa puella viro est!»
Ante eat effuso tristis captiva capillo,
si sinerent laesae, candida tota, genae.
Aptius inpressis fuerat livere labellis
et collum blandi dentis habere notam.
Denique si tumidi ritu torrentis agebar
caecaque me praedam fecerat ira suam,
nonne satis fuerat timidae inclamasse puellae
nec nimium rigidas intonuisse minas
aut tunicam ‹a› summa diducere turpiter ora
ad mediam (mediae zona tulisset opem)?
At nunc sustinui raptis a fronte capillis
ferreus ingenuas ungue notare genas.
Astitit illa amens albo et sine sanguine vultu,
caeduntur Pariis qualia saxa iugis;
exanimis artus et membra trementia vidi,
ut cum populeas ventilat aura comas,
ut leni Zephyro gracilis vibratur harundo
summave cum tepido stringitur unda Noto;
suspensaeque diu lacrimae fluxere per ora,
qualiter abiecta de nive manat aqua.
Tunc ego me primum coepi sentire nocentem;
sanguis erat lacrimae, quas dabat illa, meus.
Ter tamen ante pedes volui procumbere supplex;
ter formidatas reppulit illa manus.
At tu ne dubita (minuet vindicta dolorem)
protinus in voltus unguibus ire meos;
nec nostris oculis nec nostris parce capillis:
quamlibet infirmas adiuvat ira manus.
Neve mei sceleris tam tristia signa supersint,
pone recompositas in statione comas.
8.
Est quaedam (quicumque volet cognoscere lenam,
audiat), est quaedam nomine Dipsas anus.
Ex re nomen habet: nigri non illa parentem
Memnonis in roseis sobria vidit equis.
Illa magas artes Aeaeaque carmina novit,
inque caput liquidas arte recurvat aquas;
scit bene quid gramen, quid torto concita rhombo
licia, quid valeat virus amantis equae.
Cum voluit, toto glomerantur nubila caelo;
cum voluit, puro fulget in orbe dies.
Sanguine, si qua fides, stillantia sidera vidi;
purpureus Lunae sanguine vultus erat.
Hanc ego nocturnas versam volitare per umbras
suspicor et pluma corpus anile tegi;
suspicor, et fama est; oculis quoque pupula duplex
fulminat et gemino lumen ab orbe venit.
Evocat antiquis proavos atavosque sepulcris
et solidam longo carmine findit humum.
Haec sibi proposuit thalamos temerare pudicos;
nec tamen eloquio lingua nocente caret.
Fors me sermoni testem dedit; illa monebat
talia (me duplices occuluere fores):
«Scis here te, mea lux, iuveni placuisse beato?
Haesit et in voltu constitit usque tuo.
Et cur non placeas? Nulli tua forma secunda est;
me miseram, dignus corpore cultus abest.
Tam felix esses quam formosissima vellem:
non ego te facta divite pauper ero.
Stella tibi oppositi nocuit contraria Martis;
Mars abiit; signo nunc Venus apta suo.
Prosit ut adveniens, en aspice: dives amator
te cupiit: curae, quid tibi desit, habet.
Est etiam facies, qua se tibi conparet, illi:
si te non emptam vellet, emendus erat.
Erubuit! Decet alba quidem pudor ora, sed iste,
si simules, prodest; verus obesse solet.
Cum bene deiectis gremium spectabis ocellis,
quantum quisque ferat, respiciendus erit.
Forsitan inmundae Tatio regnante Sabinae
noluerint habiles pluribus esse viris;
nunc Mars externis animos exercet in armis,
at Venus Aeneae regnat in urbe sui.
Ludunt formosae: casta est quam nemo rogavit;
aut, si rusticitas non vetat, ipsa rogat.
Has quoque, quae frontis rugas in vertice portant,
excute, de rugis crimina multa cadent.
Penelope iuvenum vires temptabat in arcu;
qui latus argueret corneus arcus erat.
Labitur occulte fallitque volatilis aetas,
et celer admissis labitur annus equis.
Aera nitent usu, vestis bona quaerit haberi,
canescunt turpi tecta relicta situ:
forma, nisi admittas, nullo exercente senescit;
nec satis effectus unus et alter habent.
Certior e multis nec tam invidiosa rapina est;
plena venit canis de grege praeda lupis.
Ecce, quid iste tuus praeter nova carmina vates
donat? Amatoris milia multa leges.
Ipse deus vatum palla spectabilis aurea
tractat inauratae consona fila lyrae.
Qui dabit, ille tibi magno sit maior Homero;
crede mihi, res est ingeniosa dare.
Nec tu, si quis erit capitis mercede redemptus,
despice; gypsati crimen inane pedis.
Nec te decipiant veteres circum atria cerae:
tolle tuos tecum, pauper amator, avos.
Quin, quia pulcher erit, poscet sine munere noctem;
quod det, amatorem flagitet ante suum.
Parcius exigito pretium, dum retia tendis,
ne fugiant; captos legibus ure tuis.
Nec nocuit simulatus amor: sine credat amari
et cave, ne gratis hic tibi constet amor.
Saepe nega noctes: capitis modo finge dolorem;
et modo, quae causas praebeat, Isis erit.
Mox recipe, ut nullum patiendi colligat usum
neve relentescat saepe repulsus amor.
Surda sit oranti tua ianua, laxa ferenti;
audiat exclusi verba receptus amans;
et quasi laesa prior nonnumquam irascere laeso:
vanescit culpa culpa repensa tua.
Sed numquam dederis spatiosum tempus in iram:
saepe simultates ira morata facit.
Quin etiam discant oculi lacrimare coacti,
et faciant udas ille vel ille genas;
nec, si quem falles, tu periurare timeto:
commodat in lusus numina surda Venus.
Servus et ad partes sollers ancilla parentur,
qui doceant apte quid tibi possit emi,
et sibi pauca rogent: multos si pauca rogabunt,
postmodo de stipula grandis acervus erit;
et soror et mater, nutrix quoque carpat amantem:
fit cito per multas praeda petita manus.
Cum te deficient poscendi munera causae,
natalem libo testificare tuum.
Ne securus amet nullo rivale caveto:
non bene, si tollas proelia, durat amor.
Ille viri videat toto vestigia lecto
factaque lascivis livida colla notis;
munera praecipue videat quae miserit alter:
si dederit nemo, Sacra roganda Via est.
Cum multa abstuleris, ut non tamen omnia donet,
quod numquam reddas, commodet ipsa roga.
Lingua iuvet mentemque tegat: blandire noceque;
impia sub dulci melle venena latent.
Haec si praestiteris usu mihi cognita longo
nec tulerint voces ventus et aura meas,
saepe mihi dices vivae bene, saepe rogabis
ut mea defunctae molliter ossa cubent».
Vox erat in cursu, cum me mea prodidit umbra;
at nostrae vix se continuere manus
quin albam raramque comam lacrimosaque vino
lumina rugosas distraherentque genas.
Di tibi dent nullosque lares inopemque senectam
et longas hiemes perpetuamque sitim.
9.
Militat omnis amans et habet sua castra Cupido;
Attice, crede mihi, militat omnis amans.
Quae bello est habilis, Veneri quoque convenit aetas:
turpe senex miles, turpe senilis amor.
Quos petiere duces annos in milite forti,
hos petit in socio bella puella viro:
pervigilant ambo, terra requiescit uterque;
ille fores dominae servat, at ille ducis.
Militis officium longa est via: mitte puellam,
strenuus exempto fine sequetur amans;
ibit in adversos montes duplicataque nimbo
flumina, congestas exteret ille nives,
nec freta pressurus tumidos causabitur Euros
aptaque verrendis sidera quaeret aquis.
Quis nisi vel miles vel amans et frigora noctis
et denso mixtas perferet imbre nives?
Mittitur infestos alter speculator in hostes,
in rivale oculos alter, ut hoste, tenet.
Ille graves urbes, hic durae limen amicae
obsidet; hic portas frangit, at ille fores.
Saepe soporatos invadere profuit hostes
caedere et armata vulgus inerme manu;
sic fera Threicii ceciderunt agmina Rhesi,
et dominum capti deseruistis equi:
nempe maritorum somnis utuntur amantes
et sua sopitis hostibus arma movent.
Custodum transire manus vigilumque catervas
militis et miseri semper amantis opus.
Mars dubius, nec certa Venus: victique resurgunt,
quosque neges umquam posse iacere, cadunt.
Ergo desidiam quicumque vocabat amorem,
desinat: ingenii est experientis Amor.
Ardet in abducta Briseide maestus Achilles
(dum licet, Argeas frangite, Troes, opes);
Hector ab Andromaches complexibus ibat ad arma,
et galeam capiti quae daret, uxor erat;
summa ducum, Atrides visa Priameide fertur
Maenadis effusis obstupuisse comis;
Mars quoque deprensus fabrilia vincula sensit:
notior in caelo fabula nulla fuit.
Ipse ego segnis eram discinctaque in otia natus;
mollierant animos lectus et umbra meos;
inpulit ignavum formosae cura puellae,
iussit et in castris aera merere suis.
Inde vides agilem nocturnaque bella gerentem:
qui nolet fieri desidiosus, amet.
10.
Qualis ab Eurota Phrygiis avecta carinis
coniugibus belli causa duobus erat,
qualis erat Lede, quam plumis abditus albis
callidus in falsa lusit adulter ave,
qualis Amymone siccis erravit in Argis,
cum premeret summi verticis urna comas,
talis eras: aquilamque in te taurumque timebam
et quicquid magno de Iove fecit amor.
Nunc timor omnis abest animique resanuit error,
nec facies oculos iam capit ista meos.
Cur sim mutatus quaeris? Quia munera poscis:
haec te non patitur causa placere mihi.
Donec eras simplex, animum cum corpore amavi;
nunc mentis vitio laesa figura tua est.
Et puer est et nudus Amor, sine sordibus annos
et nullas vestes, ut sit apertus, habet.
Quid puerum Veneris pretio prostare iubetis?
Quo pretium condat, non habet ille sinum.
Nec Venus apta feris Veneris nec filius armis:
non decet inbelles aera merere deos.
Stat meretrix certo cuivis mercabilis aere
et miseras iusso corpore quaerit opes;
devovet imperium tamen haec lenonis avari
et, quod vos facitis sponte, coacta facit.
Sumite in exemplum pecudes ratione carentes:
turpe erit, ingenium mitius esse feris.
Non equa munus equum, non taurum vacca poposcit,
non aries placitam munere captat ovem.
Sola viro mulier spoliis exsultat ademptis,
sola locat noctes, sola locanda venit
et vendit, quod utrumque iuvat, quod uterque petebat,
et pretium, quanti gaudeat ipsa, facit.
Quae Venus ex aequo ventura est grata duobus,
altera cur illam vendit et alter emit?
Cur mihi sit damno, tibi sit lucrosa voluptas,
quam socio motu femina virque ferunt?
Nec bene conducti vendunt periuria testes
nec bene selecti iudicis arca patet;
turpe reos empta miseros defendere lingua,
quod faciat magnas, turpe tribunal, opes;
turpe tori reditu census augere paternos
et faciem lucro prostituisse suam.
Gratia pro rebus merito debetur inemptis;
pro male conducto gratia nulla toro:
omnia conductor soluit mercede soluta;
non manet officio debitor ille tuo.
Parcite, formosae, pretium pro nocte pacisci:
non habet eventus sordida praeda bonos.
Non fuit armillas tanti pepigisse Sabinas
ut premerent sacrae virginis arma caput;
e quibus exierat, traiecit viscera ferro
filius, et poenae causa monile fuit.
Nec tamen indignum est a divite praemia posci:
munera poscenti quod dare possit habet;
carpite de plenis pendentibu' vitibus uvas,
praebeat Alcinoi poma benignus ager.
Officium pauper numerat studiumque fidemque;
quod quis habet, dominae conferat omne suae.
Est quoque carminibus meritas celebrare puellas
dos mea: quam volui, nota fit arte mea.
Scindentur vestes, gemmae frangentur et aurum;
carmina quam tribuent, fama perennis erit.
Nec dare, sed pretium posci dedignor et odi;
quod nego poscenti, desine velle, dabo.
11.
Colligere incertos et in ordine ponere crines
docta neque ancillas inter habenda Nape
inque ministeriis furtivae cognita noctis
utilis et dandis ingeniosa notis,
saepe venire ad me dubitantem hortata Corinnam,
saepe laboranti fida reperta mihi,
accipe et ad dominam peraratas mane tabellas
perfer et obstantes sedula pelle moras.
Nec silicum venae nec durum in pectore ferrum
nec tibi simplicitas ordine maior adest;
credibile est et te sensisse Cupidinis arcus:
in me militiae signa tuere tuae.
Si quaeret quid agam, spe noctis vivere dices;
cetera fert blanda cera notata manu.
Dum loquor, hora fugit: vacuae bene redde tabellas,
verum continuo fac tamen illa legat.
Aspicias oculos mando frontemque legentis:
et tacito vultu scire futura licet.
Nec mora, perlectis rescribat multa iubeto:
odi, cum late splendida cera vacat.
Comprimat ordinibus versus, oculosque moretur
margine in extremo littera rasa meos.
Quid digitos opus est graphio lassare tenendo?
Hoc habeat scriptum tota tabella «Veni.»
Non ego victrices lauro redimire tabellas
nec Veneris media ponere in aede morer.
Subscribam: «Veneri fidas sibi Naso ministras
dedicat. At nuper vile fuistis acer.»
12.
Flete meos casus: tristes rediere tabellae;
infelix hodie littera posse negat.
Omina sunt aliquid: modo cum discedere vellet,
ad limen digitos restitit icta Nape.
Missa foras iterum limen transire memento
cautius atque alte sobria ferre pedem.
Ite hinc, difficiles, funebria ligna, tabellae,
tuque, negaturis cera referta notis,
quam, puto, de longae collectam flore cicutae
melle sub infami Corsica misit apis.
At tamquam minio penitus medicata rubebas:
ille color vere sanguinolentus erat.
Proiectae triviis iaceatis, inutile lignum,
vosque rotae frangat praetereuntis onus.
Illum etiam, qui vos ex arbore vertit in usum,
convincam puras non habuisse manus;
praebuit illa arbor misero suspendia collo,
carnifici diras praebuit illa cruces;
illa dedit turpes raucis bubonibus umbras,
volturis in ramis et strigis ova tulit.
His ego commisi nostros insanus amores
molliaque ad dominam verba ferenda dedi?
Aptius hae capiant vadimonia garrula cerae,
quas aliquis duro cognitor ore legat;
inter ephemeridas melius tabulasque iacerent,
in quibus absumptas fleret avarus opes.
Ergo ego vos rebus duplices pro nomine sensi:
auspicii numerus non erat ipse boni.
Quid precer iratus, nisi vos cariosa senectus
rodat, et inmundo cera sit alba situ?
13.
Iam super oceanum venit a seniore marito
flava pruinoso quae vehit axe diem.
Quo properas, Aurora? Mane: sic Memnonis umbris
annua sollemni caede parentet avis.
Nunc iuvat in teneris dominae iacuisse lacertis;
si quando, lateri nunc bene iuncta meo est.
Nunc etiam somni pingues et frigidus aër,
et liquidum tenui gutture cantat avis.
Quo properas ingrata viris, ingrata puellis?
Roscida purpurea supprime lora manu.
Ante tuos ortus melius sua sidera servat
navita nec media nescius errat aqua;
te surgit quamvis lassus veniente viator
et miles saevas aptat ad arma manus;
prima bidente vides oneratos arva colentes,
prima vocas tardos sub iuga panda boves;
tu pueros somno fraudas tradisque magistris,
ut subeant tenerae verbera saeva manus,
atque eadem sponsum † cultos † ante Atria mittis,
unius ut verbi grandia damna ferant;
nec tu consulto nec tu iucunda diserto:
cogitur ad lites surgere uterque novas;
tu, cum feminei possint cessare labores,
lanificam revocas ad sua pensa manum.
Omnia perpeterer; sed surgere mane puellas
quis, nisi cui non est ulla puella, ferat?
Optavi quotiens ne nox tibi cedere vellet,
ne fugerent vultus sidera mota tuos!
Optavi quotiens aut ventus frangeret axem
aut caderet spissa nube retentus equus!
Invida, quo properas? Quod erat tibi filius ater,
materni fuerat pectoris ille color.
[Quid si non Cephali quondam flagrasset amore?
An putat ignotam nequitiam esse suam?]
Tithono vellem de te narrare liceret:
femina non caelo turpior ulla foret.
Illum dum refugis, longo quia grandior aevo,
surgis ad invisas a sene mane rotas;
at si quem manibus Cephalum complexa teneres,
clamares: «Lente currite, noctis equi.»
Cur ego plectar amans, si vir tibi marcet ab annis?
Num me nupsisti conciliante seni?
Aspice quot somnos iuveni donarit amato
Luna, neque illius forma secunda tuae.
Ipse deum genitor, ne te tam saepe videret,
commisit noctes in sua vota duas.
Iurgia finieram. Scires audisse: rubebat,
nec tamen adsueto tardius orta dies.
14.
Dicebam: «Medicare tuos desiste capillos»;
tingere quam possis, iam tibi nulla coma est.
At si passa fores, quid erat spatiosius illis?
Contigerant imum, qua patet, usque latus.
Quid, quod erant tenues et quos ornare timeres,
vela colorati qualia Seres habent,
vel pede quod gracili deducit aranea filum,
cum leve deserta sub trabe nectit opus?
Nec tamen ater erat neque erat tamen aureus ille
sed, quamvis neuter, mixtus uterque color,
qualem clivosae madidis in vallibus Idae
ardua derepto cortice cedrus habet.
Adde quod et dociles et centum flexibus apti
et tibi nullius causa doloris erant:
non acus abrupit, non vallum pectinis illos;
ornatrix tuto corpore semper erat;
ante meos saepe est oculos ornata nec umquam
bracchia derepta saucia fecit acu.
Saepe etiam nondum digestis mane capillis
purpureo iacuit semisupina toro;
tum quoque erat neclecta decens, ut Thracia Bacche,
cum temere in viridi gramine lassa iacet.
Cum graciles essent tamen et lanuginis instar,
heu, mala vexatae quanta tulere comae!
Quam se praebuerant ferro patienter et igni,
ut fieret torto nexilis orbe sinus!
Clamabam: «Scelus est istos, scelus, urere crines.
Sponte decent: capiti, ferrea, parce tuo.
Vim procul hinc remove: non est, qui debeat uri;
erudit admotas ipse capillus acus.»
Formosae periere comae, quas vellet Apollo,
quas vellet capiti Bacchus inesse suo;
illis contulerim, quas quondam nuda Dione
pingitur umenti sustinuisse manu.
Quid male dispositos quereris periisse capillos?
Quid speculum maesta ponis inepta manu?
Non bene consuetis a te spectaris ocellis:
ut placeas, debes immemor esse tui.
Non te cantatae laeserunt paelicis herbae,
non anus Haemonia perfida lavit aqua,
nec tibi vis morbi nocuit (procul omen abesto),
nec minuit densas invida lingua comas:
facta manu culpaque tua dispendia sentis;
ipsa dabas capiti mixta venena tuo.
Nunc tibi captivos mittet Germania crines;
tuta triumphatae munere gentis eris.
O quam saepe comas aliquo mirante rubebis
et dices: «Empta nunc ego merce probor:
nescioquam pro me laudat nunc iste Sygambram;
fama tamen memini cum fuit ista mea.»
Me miserum, lacrumas male continet oraque dextra
protegit ingenuas picta rubore genas;
sustinet antiquos gremio spectatque capillos,
ei mihi, non illo munera digna loco.
Collige cum vultu mentem: reparabile damnum est:
postmodo nativa conspiciere coma.
15.
Quid mihi, Livor edax, ignavos obicis annos
ingeniique vocas carmen inertis opus,
non me more patrum, dum strenua sustinet aetas,
praemia militiae pulverulenta sequi
nec me verbosas leges ediscere nec me
ingrato vocem prostituisse foro?
Mortale est, quod quaeris, opus; mihi fama perennis
quaeritur, in toto semper ut orbe canar.
Vivet Maeonides, Tenedos dum stabit et Ide,
dum rapidas Simois in mare volvet aquas;
vivet et Ascraeus, dum mustis una tumebit,
dum cadet incurva falce resecta Ceres;
Battiades semper toto cantabitur orbe:
quamvis ingenio non valet, arte valet;
nulla Sophocleo veniet iactura cothurno;
cum sole et luna semper Aratus erit;
dum fallax servus, durus pater, improba lena
vivent et meretrix blanda, Menandros erit;
Ennius arte carens animosique Accius oris
casurum nullo tempore nomen habent;
Varronem primamque ratem quae nesciet aetas
aureaque Aesonio terga petita duci?
Carmina sublimis tunc sunt peritura Lucreti,
exitio terras cum dabit una dies;
Tityrus et fruges Aeneiaque arma legentur,
Roma triumphati dum caput orbis erit;
donec erunt ignes arcusque Cupidinis arma,
discentur numeri, culte Tibulle, tui;
Gallus et Hesperiis et Gallus notus Eois,
et sua cum Gallo nota Lycoris erit.
Ergo cum silices, cum dens patientis aratri
depereant aevo, carmina morte carent:
cedant carminibus reges regumque triumphi,
cedat et auriferi ripa benigna Tagi.
Vilia miretur vulgus; mihi flavus Apollo
pocula castalia plena ministret aqua,
sustineamque coma metuentem frigora myrtum
atque a sollicito multus amante legar.
Pascitur in vivis Livor; post fata quiescit,
cum suus ex merito quemque tuetur honos:
ergo etiam cum me supremus adederit ignis,
vivam, parsque mei multa superstes erit.