1

I

"Mīssŭs ĭn hānc vĕnĭō tĭmĭdē lĭbĕr ēxŭlĭs ūrbēm:

dā plăcĭdām fēssō, ‖ lēctŏr ămīcĕ, mănūm;

nēvĕ rĕfōrmīdā, nē sīm tĭbĭ fōrtĕ pŭdōrī:

nūllŭs ĭn hāc chārtā ‖ vērsŭs ămārĕ dŏcēt.

Haēc dŏmĭnī fōrtūnă mĕi ēst, ūt dēbĕăt īllām

īnfēlīx nūllīs ‖ dīssĭmŭlārĕ iŏcīs.

Īd quŏquĕ, quōd vĭrĭdī quōndām mălĕ lūsĭt ĭn aēvō,

heū nĭmĭūm sērō ‖ dāmnăt ĕt ōdĭt ŏpūs.

Īnspĭcĕ quīd pōrtēm: nĭhĭl hīc nĭsĭ trīstĕ vĭdēbīs,

cārmĭnĕ tēmpŏrĭbūs ‖ cōnvĕnĭēntĕ sŭīs.

Claūdă quŏd āltērnō sūbsīdūnt cārmĭnă vērsū,

vēl pĕdĭs hōc rătĭō, ‖ vēl vĭă lōngă făcīt;

quōd nĕquĕ sūm cēdrō flāvūs nēc pūmĭcĕ lēvīs,

ērŭbŭī dŏmĭnō ‖ cūltĭŏr ēssĕ mĕō;

līttĕră sūffūsās quŏd hăbēt măcŭlōsă lĭtūrās,

laēsĭt ŏpūs lăcrĭmīs ‖ īpsĕ pŏētă sŭūm.

Sīquă vĭdēbūntūr cāsū nōn dīctă Lătīnĕ,

īn quā scrībēbāt, ‖ bārbără tērră fŭīt.

Dīcĭtĕ, lēctōrēs, sī nōn grăvĕ, quā sĭt ĕūndūm,

quāsquĕ pĕtām sēdēs ‖ hōspĕs ĭn ūrbĕ lĭbēr."

Haēc ŭbĭ sūm fūrtīm līnguā tĭtŭbāntĕ lŏcūtūs,

quī mĭhĭ mōnstrārēt, ‖ vīx fŭĭt ūnŭs, ĭtēr.

"Dī tĭbĭ dēnt, nōstrō quōd nōn trĭbŭērĕ pŏētaē,

mōllĭtĕr īn pătrĭā ‖ vīvĕrĕ pōssĕ tŭā.

Dūc ăgĕ, nāmquĕ sĕquār, quāmvīs tērrāquĕ mărīquĕ

lōngīnquō rĕfĕrām ‖ lāssŭs ăb ōrbĕ pĕdēm."

Pārŭĭt, ēt dūcēns "haēc sūnt fŏră Caēsărĭs," īnquīt,

"haēc ēst ā sācrīs ‖ quaē vĭă nōmĕn hăbēt,

hīc lŏcŭs ēst Vēstaē, quī Pāllădă sērvăt ĕt īgnēm,

haēc fŭĭt āntīquī ‖ rēgĭă pārvă Nŭmaē."

Īndĕ pĕtēns dēxtrām "pōrta ēst" ăĭt īstă "Pălātī,

hīc Stătŏr, hōc prīmūm ‖ cōndĭtă Rōmă lŏco ēst."

Sīngŭlă dūm mīrōr, vĭdĕō fūlgēntĭbŭs ārmīs

cōnspĭcŭōs pōstēs ‖ tēctăquĕ dīgnă dĕō.

"Ēt Iŏvĭs haēc" dīxī "dŏmŭs ēst?" Quŏd ŭt ēssĕ pŭtārēm,

aūgŭrĭūm mēntī ‖ quērnă cŏrōnă dăbāt.

Cūiŭs ŭt āccēpī dŏmĭnūm, "nōn fāllĭmŭr," īnquām,

"ēt māgnī vērum ēst ‖ hānc Iŏvĭs ēssĕ dŏmūm.

Cūr tămĕn ōppŏsĭtā vēlātūr iānŭă laūrō,

cīngĭt ĕt aūgūstās ‖ ārbŏr ŏpācă cŏmās?

Nūm quĭă pērpĕtŭōs mĕrŭīt dŏmŭs īstă trĭūmphōs,

ān quĭă Leūcădĭō ‖ sēmpĕr ămātă dĕo ēst?

Īpsănĕ quōd fēsta ēst, ān quōd făcĭt ōmnĭă fēstă?

Quām trĭbŭīt tērrīs, ‖ pācĭs ăn īstă nŏta ēst?

ūtquĕ vĭrēt sēmpēr laūrūs nēc frōndĕ cădūcā

cārpĭtŭr, aētērnūm ‖ sīc hăbĕt īllă dĕcūs?

Caūsă sŭpērpŏsĭtaē scrīpto ēst tēstātă cŏrōnaē:

sērvātōs cīvīs ‖ īndĭcăt hūiŭs ŏpĕ.

Ādĭcĕ sērvātīs ūnūm, pătĕr ōptĭmĕ, cīvēm,

quī prŏcŭl ēxtrēmō ‖ pūlsŭs ĭn ōrbĕ lătēt,

īn quō poēnārūm, quās sē mĕrŭīssĕ fătētūr,

nōn făcĭnūs caūsām, ‖ sēd sŭŭs ērrŏr hăbēt.

Mē mĭsĕrūm! Vĕrĕōrquĕ lŏcūm vĕrĕōrquĕ pŏtēntēm,

ēt quătĭtūr trĕpĭdō ‖ līttĕră nōstră mĕtū.

Āspĭcĭs ēxsānguī chārtām pāllērĕ cŏlōrĕ?

Āspĭcĭs āltērnōs ‖ īntrĕmŭīssĕ pĕdēs?

Quāndōcūmquĕ, prĕcōr, nōstrō plācērĕ părēntī

īsdem ēt sūb dŏmĭnīs ‖ āspĭcĭārĕ dŏmūs!"

Īndĕ tĕnōrĕ părī grădĭbūs sūblīmĭă cēlsīs

dūcŏr ăd īntōnsī ‖ cāndĭdă tēmplă dĕī,

sīgnă pĕrēgrīnīs ŭbĭ sūnt āltērnă cŏlūmnīs,

Bēlĭdĕs ēt strīctō ‖ bārbărŭs ēnsĕ pătēr,

quaēquĕ vĭrī dōctō vĕtĕrēs cēpērĕ nŏvīquĕ

pēctŏrĕ, lēctūrīs ‖ īnspĭcĭēndă pătēnt.

Quaērēbām frātrēs, ēxcēptīs scīlĭcĕt īllīs,

quōs sŭŭs ōptārēt ‖ nōn gĕnŭīssĕ pătēr.

Quaērēntēm frūstrā cūstōs ē sēdĭbŭs īllīs

praēpŏsĭtūs sānctō ‖ iūssĭt ăbīrĕ lŏcō.

Āltĕră tēmplă pĕtō, vīcīnō iūnctă thĕātrō:

haēc quŏque ĕrānt pĕdĭbūs ‖ nōn ădĕūndă mĕīs.

Nēc mē, quaē dōctīs pătŭērūnt prīmă lĭbēllīs,

ātrĭă Lībērtās ‖ tāngĕrĕ pāssă sŭa ēst.

Īn gĕnŭs aūctōrīs mĭsĕrī fōrtūnă rĕdūndāt,

ēt pătĭmūr nātī, ‖ quām tŭlĭt īpsĕ, fŭgām.

Fōrsĭtăn ēt nōbīs ōlīm mĭnŭs āspĕr ĕt īllī

ēvīctūs lōngō ‖ tēmpŏrĕ Caēsăr ĕrīt.

Dī, prĕcŏr, ātque ădĕō (nĕque ĕnīm mĭhĭ tūrbă rŏgānda ēst)

Caēsăr, ădēs vōtō, ‖ māxĭmĕ dīvĕ, mĕō.

Īntĕrĕā, quŏnĭām stătĭō mĭhĭ pūblĭcă claūsa ēst,

prīvātō lĭcĕāt ‖ dēlĭtŭīssĕ lŏcō.

Vōs quŏquĕ, sī fās ēst, cōnfūsă pŭdōrĕ rĕpūlsaē

sūmĭtĕ plēbēiaē ‖ cārmĭnă nōstră mănūs.

II

Ērgo ĕrăt īn fātīs Scўthĭām quŏquĕ vīsĕrĕ nōstrīs,

quaēquĕ Lўcāŏnĭō ‖ tērră sŭb āxĕ iăcēt:

nēc vōs, Pīĕrĭdēs, nēc stīrps Lētōĭă, vēstrō

dōctă săcērdōtī ‖ tūrbă tŭlīstĭs ŏpēm.

Nēc mĭhĭ, quōd lūsī vērō sĭnĕ crīmĭnĕ, prōdēst,

quōdquĕ măgīs vītā ‖ Mūsă iŏcātă mĕa ēst:

plūrĭmă sēd pĕlăgō tērrāquĕ pĕrīcŭlă pāssūm

ūstŭs ăb āssĭdŭō ‖ frīgŏrĕ Pōntŭs hăbēt.

Quīquĕ, fŭgāx rērūm sēcūrăque ĭn ōtĭă nātūs,

mōllĭs ĕt īnpătĭēns ‖ āntĕ lăbōrĭs ĕrām,

ūltĭmă nūnc pătĭōr, nēc mē mărĕ pōrtŭbŭs ōrbūm

pērdĕrĕ, dīvērsaē ‖ nēc pŏtŭērĕ vĭaē;

sūffĭcĭt ātquĕ mălīs ănĭmūs; nām cōrpŭs ăb īllō

āccēpīt vīrēs, ‖ vīxquĕ fĕrēndă tŭlīt.

Dūm tămĕn ēt tērrīs dŭbĭūs iāctābăr ĕt ūndīs,

fāllēbāt cūrās ‖ aēgrăquĕ cōrdă lăbōr:

ūt vĭă fīnīta ēst ĕt ŏpūs rĕquĭēvĭt ĕūndī,

ēt poēnaē tēllūs ‖ ēst mĭhĭ tāctă mĕaē,

nīl nĭsĭ flērĕ lĭbēt, nēc nōstrō pārcĭŏr īmbēr

lūmĭnĕ, dē vērnā ‖ quām nĭvĕ mānăt ăquā.

Rōmă dŏmūsquĕ sŭbīt dēsīdĕrĭūmquĕ lŏcōrūm,

quīcquĭd ĕt āmīssā ‖ rēstăt ĭn ūrbĕ mĕī.

Eī mĭhĭ, quō tŏtĭēns nōstrī pūlsātă sĕpūlcrī

iānŭă, sēd nūllō ‖ tēmpŏre ăpērtă fŭīt?

Cūr ĕgŏ tōt glădĭōs fūgī tōtiēnsquĕ mĭnātă

ōbrŭĭt īnfēlīx ‖ nūllă prŏcēllă căpūt?

Dī, quōs ēxpĕrĭōr nĭmĭūm cōnstāntĕr ĭnīquōs,

pārtĭcĭpēs īraē ‖ quōs dĕŭs ūnŭs hăbēt,

ēxstĭmŭlātĕ, prĕcōr, cēssāntĭă fātă mĕīquĕ

īntĕrĭtūs claūsās ‖ ēssĕ vĕtātĕ fŏrēs!

III

Haēc mĕă sī cāsū mīrārĭs ĕpīstŭlă quārē

āltĕrĭūs dĭgĭtīs ‖ scrīptă sĭt, aēgĕr ĕrām.

Aēgĕr ĭn ēxtrēmīs īgnōtī pārtĭbŭs ōrbīs,

īncērtūsquĕ mĕaē ‖ paēnĕ sălūtĭs ĕrām.

Quēm mĭhĭ nūnc ănĭmūm dīrā rĕgĭōnĕ iăcēntī

īntēr Saūrŏmătās ‖ ēssĕ Gĕtāsquĕ pŭtēs?

Nēc caēlūm pătĭōr, nĕc ăquīs ādsuēvĭmŭs īstīs,

tērrăquĕ nēscĭŏquō ‖ nōn plăcĕt īpsă mŏdō.

Nōn dŏmŭs āptă sătīs, nōn hīc cĭbŭs ūtĭlĭs aēgrō,

nūllŭs, Ăpōllĭnĕā ‖ quī lĕvĕt ārtĕ mălūm,

nōn quī sōlētūr, nōn quī lābēntĭă tārdē

tēmpŏră nārrāndō ‖ fāllăt, ămīcŭs ădēst.

Lāssŭs ĭn ēxtrēmīs iăcĕō pŏpŭlīsquĕ lŏcīsquĕ,

ēt sŭbĭt ādfēctō ‖ nūnc mĭhĭ, quīcquĭd ăbēst.

Ōmnĭă cūm sŭbĕānt, vīncīs tămĕn ōmnĭă, cōniūnx,

ēt plūs īn nōstrō ‖ pēctŏrĕ pārtĕ tĕnēs.

Tē lŏquŏr ābsēntēm, tē vōx mĕă nōmĭnăt ūnām;

nūllă vĕnīt sĭnĕ tē ‖ nōx mĭhĭ, nūllă dĭēs.

Quīn ĕtĭām sīc mē dīcūnt ălĭēnă lŏcūtūm,

ūt fŏrĕt āmēntī ‖ nōmĕn ĭn ōrĕ tŭūm.

Sī iām dēfĭcĭām, sūbprēssăquĕ līnguă pălātō

vīx īnstīllātō ‖ rēstĭtŭēndă mĕrō,

nūntĭĕt hūc ălĭquīs dŏmĭnām vēnīssĕ, rĕsūrgām,

spēsquĕ tŭī nōbīs ‖ caūsă vĭgōrĭs ĕrīt.

Ērgo ĕgŏ sūm dŭbĭūs vītaē, tū fōrsĭtăn īstīc

iūcūndūm nōstrī ‖ nēscĭă tēmpŭs ăgīs?

Nōn ăgĭs, ādfīrmō. Lĭquĕt hōc, cārīssĭmă, nōbīs,

tēmpŭs ăgī sĭnĕ mē ‖ nōn nĭsĭ trīstĕ tĭbī.

Sī tămĕn īnplēvīt mĕă sōrs, quōs dēbŭĭt, ānnōs,

ēt mĭhĭ vīvēndī ‖ tām cĭtŏ fīnĭs ădēst,

quāntum ĕrăt, ō māgnī, mŏrĭtūrō pārcĕrĕ, dīvī,

ūt sāltēm pătrĭā ‖ cōntŭmŭlārĕr hŭmō?

Vēl poēna īn tēmpūs mōrtīs dīlātă fŭīssēt,

vēl praēcēpīssēt ‖ mōrs prŏpĕrātă fŭgām.

Īntĕgĕr hānc pŏtŭī nūpēr bĕnĕ rēddĕrĕ lūcēm;

ēxŭl ŭt ōccĭdĕrēm, ‖ nūnc mĭhĭ vītă dăta ēst.

Tām prŏcŭl īgnōtīs ĭgĭtūr mŏrĭēmŭr ĭn ōrīs,

ēt fīēnt īpsō ‖ trīstĭă fātă lŏcō;

nēc mĕă cōnsuētō lānguēscēnt cōrpŏră lēctō,

dēpŏsĭtūm nēc mē ‖ quī flĕăt, ūllŭs ĕrīt;

nēc dŏmĭnaē lăcrĭmīs īn nōstră cădēntĭbŭs ōră

āccēdēnt ănĭmaē ‖ tēmpŏră pārvă mĕaē;

nēc māndātă dăbō, nēc cūm clāmōrĕ sŭprēmō

lābēntēs ŏcŭlōs ‖ cōndĕt ămīcă mănūs;

sēd sĭnĕ fūnĕrĭbūs căpŭt hōc, sĭne hŏnōrĕ sĕpūlcrī

īndēplōrātūm ‖ bārbără tērră tĕgēt.

Ēcquĭd, ŭbi aūdĭĕrīs, tōtā tūrbābĕrĕ mēntĕ,

ēt fĕrĭēs păvĭdā ‖ pēctŏră fīdă mănū?

Ēcquĭd, ĭn hās frūstrā tēndēns tŭă brāchĭă pārtēs,

clāmābīs mĭsĕrī ‖ nōmĕn ĭnānĕ vĭrī?

Pārcĕ tămēn lăcĕrārĕ gĕnās, nēc scīndĕ căpīllōs:

nōn tĭbĭ nūnc prīmūm, ‖ lūx mĕă, rāptŭs ĕrō.

Cūm pătrĭam āmīsī, tūnc mē pĕrĭīssĕ pŭtātŏ:

ēt prĭŏr ēt grăvĭōr ‖ mōrs fŭĭt īllă mĭhī.

Nūnc, sī fōrtĕ pŏtēs (sēd nōn pŏtĕs, ōptĭmă cōniūnx)

fīnītīs gaūdē ‖ tōt mĭhĭ mōrtĕ mălīs.

Quōd pŏtĕs, ēxtĕnŭā fōrtī mălă cōrdĕ fĕrēndō,

ād quaē iāmprīdēm ‖ nōn rŭdĕ pēctŭs hăbēs.

Ātque ŭtĭnām pĕrĕānt ănĭmaē cūm cōrpŏrĕ nōstraē,

ēffŭgĭātque ăvĭdōs ‖ pārs mĭhĭ nūllă rŏgōs.

Nām sī mōrtĕ cărēns văcŭā vŏlăt āltŭs ĭn aūrā

spīrĭtŭs, ēt Sămĭī ‖ sūnt rătă dīctă sĕnīs,

īntēr Sārmătĭcās Rōmānă văgābĭtŭr ūmbrās,

pērquĕ fĕrōs Mānēs ‖ hōspĭtă sēmpĕr ĕrīt.

Ōssă tămēn făcĭtō pārvā rĕfĕrāntŭr ĭn ūrnā:

sīc ĕgŏ nōn ĕtĭām ‖ mōrtŭŭs ēxŭl ĕrō.

Nōn vĕtăt hōc quīsquām: frātrēm Thēbānă pĕrēmptūm

sūppŏsŭīt tŭmŭlō ‖ rēgĕ vĕtāntĕ sŏrōr.

Ātque ĕă cūm fŏlĭīs ĕt ămōmī pūlvĕrĕ mīscē,

īnquĕ sŭbūrbānō ‖ cōndĭtă pōnĕ sŏlō;

quōsquĕ lĕgāt vērsūs ŏcŭlō prŏpĕrāntĕ vĭātōr,

grāndĭbŭs īn tĭtŭlī ‖ mārmŏrĕ caēdĕ nŏtīs:

"hīc ĕgŏ quī iăcĕō tĕnĕrōrūm lūsŏr ămōrūm

īngĕnĭō pĕrĭī ‖ Nāsŏ pŏētă mĕō;

āt tĭbĭ quī trānsīs nē sīt grăvĕ quīsquĭs ămāstī

dīcĕrĕ "Nāsōnīs ‖ mōllĭtĕr ōssă cŭbēnt""

hōc sătĭs īn tĭtŭlo ēst. Ĕtĕnīm māiōră lĭbēllī

ēt dĭŭtūrnă măgīs ‖ sūnt mŏnĭmēntă mĭhī,

quōs ĕgŏ cōnfīdō, quāmvīs nŏcŭērĕ, dătūrōs

nōmĕn ĕt aūctōrī ‖ tēmpŏră lōngă sŭō.

Tū tămĕn ēxtīnctō fērālĭă mūnĕră sēmpēr

dēquĕ tŭīs lăcrĭmīs ‖ ūmĭdă sērtă dătō.

Quāmvīs īn cĭnĕrēs cōrpūs mūtāvĕrĭt īgnīs

sēntĭĕt ōffĭcĭūm ‖ maēstă făvīllă pĭūm.

Scrībĕrĕ plūră lĭbēt: sēd vōx mĭhĭ fēssă lŏquēndō

dīctāndī vīrēs ‖ sīccăquĕ līnguă nĕgāt.

Āccĭpĕ sūprēmō dīctūm mĭhĭ fōrsĭtăn ōrĕ,

quōd, tĭbĭ quī mīttīt, ‖ nōn hăbĕt īpsĕ, "vălē".

IV

Ō mĭhĭ cārĕ quĭdēm sēmpēr, sēd tēmpŏrĕ dūrō

cōgnĭtĕ, rēs pōstquām ‖ prōcŭbŭērĕ mĕaē:

ūsĭbŭs ēdōctō sī quīcquām crēdĭs ămīcō,

vīvĕ tĭbi ēt lōngē ‖ nōmĭnă māgnă fŭgē.

Vīvĕ tĭbī, quāntūmquĕ pŏtēs praēlūstrĭă vītā:

saēvūm praēlūstrī ‖ fūlmĕn ăb ārcĕ vĕnīt.

Nām quāmquām sōlī pōssūnt prōdēssĕ pŏtēntēs,

nōn prōsīt pŏtĭūs, ‖ sīquĭs ŏbēssĕ pŏtēst.

Ēffŭgĭt hībērnās dēmīssa āntēmnă prŏcēllās,

lātăquĕ plūs pārvīs ‖ vēlă tĭmōrĭs hăbēnt.

Āspĭcĭs, ūt sūmmā cōrtēx lĕvĭs īnnătĕt ūndā,

cūm grăvĕ nēxă sĭmūl ‖ rētĭă mērgăt ŏnūs.

Haēc ĕgŏ sī mŏnĭtōr mŏnĭtūs prĭŭs īpsĕ fŭīssēm,

īn quā dēbēbām ‖ fōrsĭtăn ūrbĕ fŏrēm.

Dūm tēcūm vīxī, dūm mē lĕvĭs aūră fĕrēbāt,

haēc mĕă pēr plăcĭdās ‖ cūmbă cŭcūrrĭt ăquās.

Quī cădĭt īn plānō (vīx hōc tămĕn ēvĕnĭt īpsūm)

sīc cădĭt, ūt tāctā ‖ sūrgĕrĕ pōssĭt hŭmō.

Āt mĭsĕr Ēlpēnōr tēctō dēlāpsŭs ăb āltō

ōccūrrīt rēgī ‖ dēbĭlĭs ūmbră sŭō.

Quīd fŭĭt, ūt tūtās ăgĭtārēt Daēdălŭs ālās,

Īcărŭs īnmēnsās ‖ nōmĭnĕ sīgnĕt ăquās?

Nēmpĕ quŏd hīc āltē, dēmīssĭŭs īllĕ vŏlābāt:

nām pēnnās āmbō ‖ nōn hăbŭērĕ sŭās.

Crēdĕ mĭhī, bĕnĕ quī lătŭīt bĕnĕ vīxĭt, ĕt īntrā

fōrtūnām dēbēt ‖ quīsquĕ mănērĕ sŭām.

Nōn fŏrĕt Eūmēdēs ōrbūs, sī fīlĭŭs ēiūs

stūltŭs Ăchīllēōs ‖ nōn ădămāssĕt ĕquōs:

nēc nātum īn flāmmā vīdīssĕt, ĭn ārbŏrĕ nātās,

cēpīssēt gĕnĭtōr ‖ sī Phăĕthōntă Mĕrōps.

Tū quŏquĕ fōrmīdā nĭmĭūm sūblīmĭă sēmpēr,

prōpŏsĭtīquĕ, prĕcōr, ‖ cōntrăhĕ vēlă tŭī.

Nām pĕde ĭnōffēnsō spătĭūm dēcūrrĕrĕ vītaē

dīgnŭs ĕs ēt fātō ‖ cāndĭdĭōrĕ frŭī.

Quaē prō te ūt vŏvĕām, mītī pĭĕtātĕ mĕrērīs

haēsūrāquĕ fĭdē ‖ tēmpŭs ĭn ōmnĕ mĭhī.

Vīdi ĕgŏ tē tālī vūltū mĕă fātă gĕmēntēm,

quālēm crēdĭbĭle ēst ‖ ōrĕ fŭīssĕ mĕō.

Nōstră tŭās vīdī lăcrĭmās sŭpĕr ōră cădēntēs,

tēmpŏrĕ quās ūnō ‖ fīdăquĕ vērbă bĭbī.

Nūnc quŏquĕ sūmmōtūm stŭdĭō dēfēndĭs ămīcūm,

ēt mălă vīx ūllā ‖ pārtĕ lĕvāndă lĕvās.

Vīvĕ sĭne īnvĭdĭā, mōllēsque īnglōrĭŭs ānnōs

ēxĭge, ămīcĭtĭās ‖ ēt tĭbĭ iūngĕ părēs,

Nāsōnīsquĕ tŭī, quŏd ădhūc nōn ēxŭlăt ūnūm,

nōmĕn ămā: Scўthĭcūs ‖ cētĕră Pōntŭs hăbēt.

IV B

Prōxĭmă sīdĕrĭbūs tēllūs Ĕrўmānthĭdŏs Ūrsaē

mē tĕnĕt, ādstrīctō ‖ tērră pĕrūstă gĕlū.

Bōspŏrŏs ēt Tănăīs sŭpĕrānt Scўthĭaēquĕ pălūdēs

vīx sătĭs ēt nōtī ‖ nōmĭnă paūcă lŏcī.

ūltĕrĭūs nĭhĭl ēst nĭsĭ nōn hăbĭtābĭlĕ frīgūs.

Heū quām vīcīna ēst ‖ ūltĭmă tērră mĭhī!

Āt lōngē pătrĭa ēst, lōngē cārīssĭmă cōniūnx,

quīcquĭd ĕt haēc nōbīs ‖ pōst dŭŏ dūlcĕ fŭīt.

Sīc tămĕn haēc ādsūnt, ūt quaē cōntīngĕrĕ nōn ēst

cōrpŏrĕ: sūnt ănĭmō ‖ cūnctă vĭdēndă mĕō.

Ānte ŏcŭlōs ērrānt dŏmŭs, ūrbsque ēt fōrmă lŏcōrūm,

āccēdūntquĕ sŭīs ‖ sīngŭlă fāctă lŏcīs.

Cōniŭgĭs ānte ŏcŭlōs, sīcūt praēsēntĭs, ĭmāgo ēst.

Īllă mĕōs cāsūs ‖ īngrăvăt, īllă lĕvāt:

īngrăvăt hōc, quŏd ăbēst; lĕvăt hōc, quōd praēstăt ămōrēm

īnpŏsĭtūmquĕ sĭbī ‖ fīrmă tŭētŭr ŏnūs.

Vōs quŏquĕ pēctŏrĭbūs nōstrīs haērētĭs, ămīcī,

dīcĕrĕ quōs cŭpĭō ‖ nōmĭnĕ quēmquĕ sŭō.

Sēd tĭmŏr ōffĭcĭūm caūtūs cōmpēscĭt, ĕt īpsōs

īn nōstrō pōnī ‖ cārmĭnĕ nōllĕ pŭtō.

Āntĕ vŏlēbātīs, grātīque ĕrăt īnstăr hŏnōrīs,

vērsĭbŭs īn nōstrīs ‖ nōmĭnă vēstră lĕgī.

Quōd quŏnĭam ēst āncēps, īntrā mĕă pēctŏră quēmquĕ

āllŏquăr, ēt nūllī ‖ caūsă tĭmōrĭs ĕrō.

Nēc mĕŭs īndĭcĭō lătĭtāntēs vērsŭs ămīcōs

prōtrăhĭt. Ōccūltē ‖ sīquĭs ămābăt, ămēt.

Scītĕ tămēn, quāmvīs lōngē rĕgĭōnĕ rĕmōtūs

ābsīm, vōs ănĭmō ‖ sēmpĕr ădēssĕ mĕō.

Ēt quā quīsquĕ pŏtēst, ălĭquā mălă nōstră lĕvātĕ,

fīdām prōiēctō ‖ nēvĕ nĕgātĕ mănūm.

Prōspĕră sīc mănĕāt vōbīs fōrtūnă, nĕc ūmquām

cōntāctī sĭmĭlī ‖ sōrtĕ rŏgētĭs ĭdēm.

V

Ūsŭs ămīcĭtĭaē tēcūm mĭhĭ pārvŭs, ŭt īllām

nōn aēgrē pōssēs ‖ dīssĭmŭlārĕ, fŭīt,

nēc mē cōmplēxūs vīnclīs prŏpĭōrĭbŭs ēssēs

nāvĕ mĕā vēntō, ‖ fōrsăn, ĕūntĕ sŭō.

ūt cĕcĭdī cūnctīquĕ mĕtū fūgērĕ rŭīnām,

vērsăque ămīcĭtĭaē ‖ tērgă dĕdērĕ mĕaē,

aūsŭs ĕs īgnĕ Iŏvīs pērcūssūm tāngĕrĕ cōrpūs

ēt dēplōrātaē ‖ līmĕn ădīrĕ dŏmūs:

īdquĕ rĕcēns praēstās nēc lōngō cōgnĭtŭs ūsū,

quōd vĕtĕrūm mĭsĕrō ‖ vīx dŭŏ trēsvĕ mĭhī.

Vīdi ĕgŏ cōnfūsōs vūltūs vīsōsquĕ nŏtāvī,

ōsquĕ mădēns flētū ‖ pāllĭdĭūsquĕ mĕō:

ēt lăcrĭmās cērnēns īn sīngŭlă vērbă cădēntēs

ōrĕ mĕō lăcrĭmās, ‖ aūrĭbŭs īllă bĭbī;

brāchĭăque āccēpī prēssō pēndēntĭă cōllō,

ēt sīngūltātīs ‖ ōscŭlă mīxtă sŏnīs.

Sūm quŏquĕ, cārĕ, tŭīs dēfēnsūs vīrĭbŭs ābsēns

(scīs cārūm vērī ‖ nōmĭnĭs ēssĕ lŏcō),

mūltăquĕ praētĕrĕā mănĭfēstăquĕ sīgnă făvōrīs

pēctŏrĭbūs tĕnĕō ‖ nōn ăbĭtūră mĕīs.

Dī tĭbĭ pōssĕ tŭōs trĭbŭānt dēfēndĕrĕ sēmpēr,

quōs īn mātĕrĭā ‖ prōspĕrĭōrĕ iŭvēs.

Sī tămĕn īntĕrĕā, quĭd ĭn hīs ĕgŏ pērdĭtŭs ōrīs

(quōd tē crēdĭbĭle ēst ‖ quaērĕrĕ) quaērĭs, ăgām:

spē trăhŏr ēxĭgŭā, quām tū mĭhĭ dēmĕrĕ nōlī,

trīstĭă lēnīrī ‖ nūmĭnă pōssĕ dĕī.

Seū tĕmĕre ēxspēctō, sīve īd cōntīngĕrĕ fās ēst,

tū mĭhĭ, quōd cŭpĭō, ‖ fās, prĕcŏr, ēssĕ prŏbā,

quaēquĕ tĭbī līnguae ēst fācūndĭă, cōnfĕr ĭn īllūd,

ūt dŏcĕās vōtūm ‖ pōssĕ vălērĕ mĕūm.

Quō quīsque ēst māiōr, măgĭs ēst plācābĭlĭs īraē,

ēt făcĭlēs mōtūs ‖ mēns gĕnĕrōsă căpīt.

Cōrpŏră māgnănĭmō sătĭs ēst prōstrāssĕ lĕōnī,

pūgnă sŭūm fīnēm, ‖ cūm iăcĕt hōstĭs, hăbēt:

āt lŭpŭs ēt tūrpēs īnstānt mŏrĭēntĭbŭs ūrsī

ēt quaēcūmquĕ mĭnōr ‖ nōbĭlĭtātĕ fĕră.

Māiŭs ăpūd Troīām fōrtī quĭd hăbēmŭs Ăchīllĕ?

Dārdănĭī lăcrĭmās ‖ nōn tŭlĭt īllĕ sĕnīs.

Quaē dŭcĭs Ēmăthĭī fŭĕrīt clēmēntĭă, Pōrūs

Dārēīquĕ dŏcēnt ‖ fūnĕrĭs ēxsĕquĭaē.

Nēve hŏmĭnūm rĕfĕrām flēxās ād mītĭŭs īrās,

Iūnōnīs gĕnĕr ēst ‖ quī prĭŭs hōstĭs ĕrāt.

Dēnĭquĕ nōn pōssūm nūllām spērārĕ sălūtēm,

cūm poēnaē nōn sīt ‖ caūsă crŭēntă mĕaē.

Nōn mĭhĭ quaērēntī pēssūmdărĕ cūnctă pĕtītūm

Caēsărĕūm căpŭt ēst, ‖ quōd căpŭt ōrbĭs ĕrāt:

nōn ălĭquīd dīxīve, ēlātăvĕ līnguă lŏquēndo ēst,

lāpsăquĕ sūnt nĭmĭō ‖ vērbă prŏfānă mĕrō:

īnscĭă quōd crīmēn vīdērūnt lūmĭnă, plēctōr,

pēccātūmque ŏcŭlōs ‖ ēst hăbŭīssĕ mĕūm.

Nōn ĕquĭdēm tōtām pōssūm dēfēndĕrĕ cūlpām:

sēd pārtēm nōstrī ‖ crīmĭnĭs ērrŏr hăbēt.

spēs ĭgĭtūr sŭpĕrēst fāctūrum ūt mōllĭăt īpsĕ

mūtātī poēnām ‖ cōndĭcĭōnĕ lŏcī.

Hōs ŭtĭnām nĭtĭdī Sōlīs praēnūntĭŭs ōrtūs

āffĕrăt ādmīssō ‖ Lūcĭfĕr ālbŭs ĕquō!

VI

Foēdŭs ămīcĭtĭaē nēc vīs, cārīssĭmĕ, nōstraē,

nēc, sī fōrtĕ vĕlīs, ‖ dīssĭmŭlārĕ pŏtēs.

Dōnĕc ĕnīm lĭcŭīt, nēc tē mĭhĭ cārĭŏr āltēr,

nēc tĭbĭ mē tōtā ‖ iūnctĭŏr ūrbĕ fŭīt;

īsque ĕrăt ūsque ădĕō pŏpŭlō tēstātŭs, ŭt ēssēt

paēnĕ măgīs quām tū ‖ quāmque ĕgŏ nōtŭs, ămōr:

quīque ēst īn cārīs ănĭmī tĭbĭ cāndŏr ămīcīs-

cōgnĭtă sūnt īpsī, ‖ quēm cŏlĭs, īstă vĭrō.

Nīl ĭtă cēlābās, ūt nōn ĕgŏ cōnscĭŭs ēssēm,

pēctŏrĭbūsquĕ dăbās ‖ mūltă tĕgēndă mĕīs:

cuīque ĕgŏ nārrābām sēcrētī quīcquĭd hăbēbām,

ēxcēptō quōd mē ‖ pērdĭdĭt, ūnŭs ĕrās.

Īd quŏquĕ sī scīssēs, sālvō frŭĕrērĕ sŏdālī,

cōnsĭlĭōquĕ fŏrēm ‖ sōspĕs, ămīcĕ, tŭō.

Sēd mĕă me īn poēnām nīmīrūm fātă trăhēbānt.

Ōmnĕ bŏnaē claūdēnt ‖ ūtĭlĭtātĭs ĭtēr?

Sīvĕ mălūm pŏtŭī tămĕn hōc vītārĕ căvēndō,

seū rătĭō fātūm ‖ vīncĕrĕ nūllă vălēt,

tū tămĕn, ō nōbīs ūsū iūnctīssĭmĕ lōngō,

pārs dēsīdĕrĭī ‖ māxĭmă paēnĕ mĕī,

sīs mĕmŏr, ēt sīquās fēcīt tĭbĭ grātĭă vīrēs,

īllās prō nōbīs ‖ ēxpĕrĭārĕ, rŏgō,

nūmĭnĭs ūt laēsī fīāt mānsuētĭŏr īră,

mūtātōquĕ mĭnōr ‖ sīt mĕă poēnă lŏcō.

Īdque ĭtă, sī nūllūm scĕlŭs ēst īn pēctŏrĕ nōstrō,

prīncĭpĭūmquĕ mĕī ‖ crīmĭnĭs ērrŏr hăbēt.

Nēc brĕvĕ nēc tūtūm, quō sīnt mĕă, dīcĕrĕ, cāsū

lūmĭnă fūnēstī ‖ cōnscĭă fāctă mălī:

mēnsquĕ rĕfōrmīdāt, vĕlŭtī sŭă vūlnĕră, tēmpūs

īllŭd, ĕt ādmŏnĭtū ‖ fīt nŏvŭs īpsĕ pŭdōr:

sēd quaēcūmque ădĕō pōssūnt āffērrĕ pŭdōrēm,

īllă tĕgī caēcā ‖ cōndĭtă nōctĕ dĕcēt.

Nīl ĭgĭtūr rĕfĕrām nĭsĭ mē pēccāssĕ, sĕd īllō

praēmĭă pēccātō ‖ nūllă pĕtītă mĭhī,

stūltĭtĭāmquĕ mĕūm crīmēn dēbērĕ vŏcārī,

nōmĭnă sī fāctō ‖ rēddĕrĕ vēră vĕlīs.

Quaē sī nōn ĭtă sūnt, ălĭūm, quō lōngĭŭs ābsīm,

quaērĕ, sŭbūrbāna ēst ‖ hīc mĭhĭ tērră lŏcūs.

VII

Vādĕ sălūtātūm, sŭbĭtō pĕrărātă, Pĕrīllām,

līttĕră, sērmōnīs ‖ fīdă mĭnīstră mĕī.

Aūt īllam īnvĕnĭēs dūlcī cūm mātrĕ sĕdēntēm,

aūt īntēr lībrōs ‖ Pīĕrĭdāsquĕ sŭās.

Quīcquĭd ăgēt, cūm tē scĭĕrīt vēnīssĕ, rĕlīnquēt,

nēc mŏră, quīd vĕnĭās ‖ quīdvĕ, rĕquīrĕt, ăgām.

Vīvĕrĕ mē dīcēs, sēd sīc, ūt vīvĕrĕ nōlīm,

nēc mălă tām lōngā ‖ nōstră lĕvātă mŏrā:

ēt tămĕn ād Mūsās, quāmvīs nŏcŭērĕ, rĕvērtī,

āptăque ĭn āltērnōs ‖ cōgĕrĕ vērbă pĕdēs.

"Tū quŏquĕ" dīc "stŭdĭīs cōmmūnĭbŭs ēcquĭd ĭnhaērēs,

dōctăquĕ nōn pătrĭō ‖ cārmĭnă mōrĕ cănīs?

Nām tĭbĭ cūm fātīs mōrēs nātūră pŭdīcōs

ēt rārās dōtēs ‖ īngĕnĭūmquĕ dĕdīt.

Hōc ĕgŏ Pēgăsĭdās dēdūxī prīmŭs ăd ūndās,

nē mălĕ fēcūndaē ‖ vēnă pĕrīrĕt ăquaē;

prīmŭs ĭd āspēxī tĕnĕrīs īn vīrgĭnĭs ānnīs,

ūtquĕ pătēr nātaē ‖ dūxquĕ cŏmēsquĕ fŭī.

Ērgō sī rĕmănēnt īgnēs tĭbĭ pēctŏrĭs īdēm,

sōlă tŭūm vātēs ‖ Lēsbĭă vīncĕt ŏpūs.

Sēd vĕrĕōr, nē tē mĕă nūnc fōrtūnă rĕtārdēt,

pōstquĕ mĕōs cāsūs ‖ sīt tĭbĭ pēctŭs ĭnērs.

Dūm lĭcŭīt, tŭă saēpĕ mĭhī, tĭbĭ nōstră lĕgēbām;

saēpĕ tŭī iūdēx, ‖ saēpĕ măgīstĕr ĕrām:

aūt ĕgŏ praēbēbām fāctīs mŏdŏ vērsĭbŭs aūrēs,

aūt, ŭbĭ cēssārēs, ‖ caūsă rŭbōrĭs ĕrām.

Fōrsĭtăn ēxēmplō, quĭă mē laēsērĕ lĭbēllī,

tū quŏquĕ sīs poēnaē ‖ fātă sĕcūtă mĕaē.

Pōnĕ, Pĕrīllă, mĕtūm. Tāntūmmŏdŏ fēmĭnă nūllă

nēvĕ vĭr ā scrīptīs ‖ dīscăt ămārĕ tŭīs.

Ērgō dēsĭdĭaē rĕmŏvē, dōctīssĭmă, caūsās,

īnquĕ bŏnās ārtēs ‖ ēt tŭă sācră rĕdī.

Īstă dĕcēns făcĭēs lōngīs vĭtĭābĭtŭr ānnīs,

rūgăque ĭn āntīquā ‖ frōntĕ sĕnīlĭs ĕrīt,

īnĭcĭētquĕ mănūm fōrmaē dāmnōsă sĕnēctūs,

quaē strĕpĭtūs pāssū ‖ nōn făcĭēntĕ vĕnīt.

Cūmque ălĭquīs dīcēt "fŭĭt haēc fōrmōsă" dŏlēbīs,

ēt spĕcŭlūm mēndāx ‖ ēssĕ quĕrērĕ tŭūm.

Sūnt tĭbi ŏpēs mŏdĭcaē, cūm sīs dīgnīssĭmă māgnīs:

fīngĕ sĕd īnmēnsīs ‖ cēnsĭbŭs ēssĕ părēs,

nēmpĕ dăt īd quōdcūmquĕ lĭbēt fōrtūnă răpītquĕ,

Īrŭs ĕt ēst sŭbĭtō, ‖ quī mŏdŏ Croēsŭs ĕrāt.

Sīngŭlă nē rĕfĕrām, nīl nōn mōrtālĕ tĕnēmūs

pēctŏrĭs ēxcēptīs ‖ īngĕnĭīquĕ bŏnīs.

Ēn ĕgŏ, cūm cărĕām pătrĭā vōbīsquĕ dŏmōquĕ,

rāptăquĕ sīnt, ădĭmī ‖ quaē pŏtŭērĕ mĭhī,

īngĕnĭō tămĕn īpsĕ mĕō cŏmĭtōrquĕ frŭōrquĕ:

Caēsăr ĭn hōc pŏtŭīt ‖ iūrĭs hăbērĕ nĭhīl.

Quīlĭbĕt hānc saēvō vītām mĭhĭ fīnĭăt ēnsĕ,

mē tămĕn ēxtīnctō ‖ fāmă sŭpērstĕs ĕrīt,

dūmquĕ sŭīs vīctrīx ōmnēm dē mōntĭbŭs ōrbēm

prōspĭcĭēt dŏmĭtūm ‖ Mārtĭă Rōmă, lĕgār.

Tū quŏquĕ, quām stŭdĭī mănĕāt fēlīcĭŏr ūsūs,

ēffŭgĕ vēntūrōs, ‖ quā pŏtĕs, ūsquĕ rŏgōs!"

VIII

Nūnc ĕgŏ Trīptŏlĕmī cŭpĕrēm cōnsīstĕrĕ cūrrū,

mīsĭt ĭn īgnōtām ‖ quī rŭdĕ sēmĕn hŭmūm;

nūnc ĕgŏ Mēdēaē vēllēm frēnārĕ drăcōnēs,

quōs hăbŭīt fŭgĭēns ‖ ārcĕ, Cŏrīnthĕ, tŭā;

nūnc ĕgŏ iāctāndās ōptārēm sūmĕrĕ pēnnās,

sīvĕ tŭās, Pērseū, ‖ Daēdălĕ, sīvĕ tŭās:

ūt tĕnĕrā nōstrīs cēdēntĕ vŏlātĭbŭs aūrā

āspĭcĕrēm pătrĭaē ‖ dūlcĕ rĕpēntĕ sŏlūm,

dēsērtaēquĕ dŏmūs vūltūs, mĕmŏrēsquĕ sŏdālēs,

cārăquĕ praēcĭpŭē ‖ cōniŭgĭs ōră mĕaē.

Stūltĕ, quĭd haēc frūstrā vōtīs pŭĕrīlĭbŭs ōptās,

quaē nōn ūllă tĭbī ‖ fērtquĕ fĕrētquĕ dĭēs?

Sī sĕmĕl ōptāndum ēst, Aūgūstī nūmĕn ădōrā,

ēt, quēm sēnsīstī, ‖ rītĕ prĕcārĕ dĕūm.

Īllĕ tĭbī pēnnāsquĕ pŏtēst cūrrūsquĕ vŏlūcrēs

trādĕrĕ. Dēt rĕdĭtūm, ‖ prōtĭnŭs ālĕs ĕrīs.

Sī prĕcĕr hōc (nĕque ĕnīm pōssūm māiōră rŏgārĕ)

nē mĕă sīnt, tĭmĕō, ‖ vōtă mŏdēstă părūm.

Fōrsĭtăn hōc ōlīm, cūm iām sătĭāvĕrĭt īrām,

tūm quŏquĕ sōllĭcĭtā ‖ mēntĕ rŏgāndŭs ĕrīt.

Quōd mĭnŭs īntĕrĕa ēst, īnstār mĭhĭ mūnĕrĭs āmplī,

ēx hīs mē iŭbĕāt ‖ quōlĭbĕt īrĕ lŏcīs.

Nēc caēlūm nĕc ăquaē făcĭūnt nēc tērră nĕc aūraē;

eī mĭhĭ, pērpĕtŭūs ‖ cōrpŏră lānguŏr hăbēt!

Seū vĭtĭānt ārtūs aēgraē cōntāgĭă mēntīs,

sīvĕ mĕī caūsa ēst ‖ īn rĕĭrōnĕ mălī,

ūt tĕtĭgī Pōntūm, vēxānt īnsōmnĭă, vīxquĕ

ōssă tĕgīt măcĭēs ‖ nēc iŭvăt ōră cĭbūs;

quīquĕ pĕr aūtūmnūm pērcūssīs frīgŏrĕ prīmō

ēst cŏlŏr īn fŏlĭīs, ‖ quaē nŏvă laēsĭt hĭēms,

īs mĕă mēmbră tĕnēt, nēc vīrĭbŭs āllĕvŏr ūllīs,

ēt nūmquām quĕrŭlī ‖ caūsă dŏlōrĭs ăbēst.

Nēc mĕlĭūs vălĕō, quām cōrpŏrĕ, mēntĕ, sĕd aēgra ēst

ūtrăquĕ pārs aēquē ‖ bīnăquĕ dāmnă fĕrō.

Haērĕt ĕt ānte ŏcŭlōs vĕlŭtī spēctābĭlĕ cōrpūs

āstāt fōrtūnaē ‖ fōrmă lĕgēndă mĕaē:

cūmquĕ lŏcūm mōrēsque hŏmĭnūm cūltūsquĕ sŏnūmquĕ

cērnĭmŭs, ēt, quī sīm ‖ quī fŭĕrīmquĕ, sŭbīt,

tāntŭs ămōr nĕcĭs ēst, quĕrăr ūt cūm Caēsărĭs īrā,

quōd nōn ōffēnsās ‖ vīndĭcĕt ēnsĕ sŭās.

Āt, quŏnĭām sĕmĕl ēst ŏdĭō cīvīlĭtĕr ūsūs,

mūtātō lĕvĭōr ‖ sīt fŭgă nōstră lŏcō.

IX

Hīc quŏquĕ sūnt ĭgĭtūr Grāiaē (quīs crēdĕrĕt?) ūrbēs

īntĕr ĭnhūmānaē ‖ nōmĭnă bārbărĭaē?

Hūc quŏquĕ Mīlētō mīssī vēnērĕ cŏlōnī,

īnquĕ Gĕtīs Grāiās ‖ cōnstĭtŭērĕ dŏmōs?

Sēd vĕtŭs huīc nōmēn, pŏsĭtāque āntīquĭŭs ūrbĕ,

cōnstăt ăb Ābsŷrtī ‖ caēdĕ fŭīssĕ lŏcō.

Nām rătĕ, quaē cūrā pūgnācīs fāctă Mĭnērvaē

pēr nōn tēmptātās ‖ prīmă cŭcūrrĭt ăquās,

īmpĭă dēsērtūm fŭgĭēns Mēdēă părēntēm

dīcĭtŭr hīs rēmōs ‖ āpplĭcŭīssĕ vădīs.

Quēm prŏcŭl ūt vīdīt tŭmŭlō spĕcŭlātŏr ăb āltō,

"hōspĕs," ăīt "nōscō, ‖ Cōlchĭdĕ, vēlă, vĕnīt."

Dūm trĕpĭdānt Mĭnўaē, dūm sōlvĭtŭr āggĕrĕ fūnīs,

dūm sĕquĭtūr cĕlĕrēs ‖ āncŏră trāctă mănūs,

cōnscĭă pērcūssīt mĕrĭtōrūm pēctŏră Cōlchīs

aūsa ātque aūsūrā ‖ mūltă nĕfāndă mănū;

ēt, quāmquām sŭpĕrēst īngēns aūdācĭă mēntī,

pāllŏr ĭn āttŏnĭtaē ‖ vīrgĭnĭs ōrĕ fŭīt.

Ērgo ŭbĭ prōspēxīt vĕnĭēntĭă vēlă "tĕnēmūr,

ēt pătĕr ēst ălĭquā ‖ fraūdĕ mŏrāndŭs" ăīt.

Dūm quĭd ăgāt quaērīt, dūm vērsăt ĭn ōmnĭă vūltūs,

ād frātrēm cāsū ‖ lūmĭnă flēxă tŭlīt.

Cūiŭs ŭt ōblāta ēst praēsēntĭă, "vīcĭmŭs" īnquīt:

"hīc mĭhĭ mōrtĕ sŭā ‖ caūsă sălūtĭs ĕrīt."

Prōtĭnŭs īgnārī nēc quīcquām tālĕ tĭmēntīs

īnnŏcŭūm rĭgĭdō ‖ pērfŏrăt ēnsĕ lătūs,

ātque ĭtă dīvēllīt dīvūlsăquĕ mēmbră pĕr āgrōs

dīssĭpăt īn mūltīs ‖ īnvĕnĭēndă lŏcīs.

Neū pătĕr īgnōrēt, scŏpŭlō prōpōnĭt ĭn āltō

pāllēntēsquĕ mănūs ‖ sānguĭnĕūmquĕ căpūt,

ūt gĕnĭtōr lūctūquĕ nŏvō tārdētŭr ĕt, ārtūs

dūm lĕgĭt ēxtīnctōs, ‖ trīstĕ mŏrētŭr ĭtēr.

Īndĕ Tŏmīs dīctūs lŏcŭs hīc, quĭă fērtŭr ĭn īllō

mēmbră sŏrōr frātrīs ‖ cōnsĕcŭīssĕ sŭī.

X

Sīquĭs ădhūc īstīc mĕmĭnīt Nāsōnĭs ădēmptī,

ēt sŭpĕrēst sĭnĕ mē ‖ nōmĕn ĭn ūrbĕ mĕūm,

sūppŏsĭtūm stēllīs nūmquām tāngēntĭbŭs aēquōr

mē scĭăt īn mĕdĭā ‖ vīvĕrĕ bārbărĭā.

Saūrŏmătaē cīngūnt, fĕră gēns, Bēssīquĕ Gĕtaēquĕ,

quām nōn īngĕnĭō ‖ nōmĭnă dīgnă mĕō!

Dūm tămĕn aūră tĕpēt, mĕdĭō dēfēndĭmŭr Hīstrō:

īllĕ sŭīs lĭquĭdīs ‖ bēllă rĕpēllĭt ăquīs.

Āt cūm trīstĭs hĭēms squālēntĭă prōtŭlĭt ōră,

tērrăquĕ mārmŏrĕo ēst ‖ cāndĭdă fāctă gĕlū,

dūm prŏhĭbēt Bŏrĕās ēt nīx hăbĭtārĕ sŭb Ārctō,

tūm pătĕt hās gēntēs ‖ āxĕ trĕmēntĕ prĕmī.

Nīx iăcĕt, ēt iāctām nē sōl plŭvĭaēquĕ rĕsōlvānt,

īndūrāt Bŏrĕās ‖ pērpĕtŭāmquĕ făcīt.

Ērgo ŭbĭ dēlĭcŭīt nōndūm prĭŏr, āltĕră vēnīt,

ēt sŏlĕt īn mūltīs ‖ bīmă mănērĕ lŏcīs;

tāntăquĕ cōmmōtī vīs ēst Ăquĭlōnĭs, ŭt āltās

aēquĕt hŭmō tūrrēs ‖ tēctăquĕ rāptă fĕrāt.

Pēllĭbŭs ēt sūtīs ārcēnt mălă frīgŏră brācīs,

ōrăquĕ dē tōtō ‖ cōrpŏrĕ sōlă pătēnt.

Saēpĕ sŏnānt mōtī glăcĭē pēndēntĕ căpīllī,

ēt nĭtĕt īndūctō ‖ cāndĭdă bārbă gĕlū;

nūdăquĕ cōnsīstūnt, fōrmām sērvāntĭă tēstaē,

vīnă, nĕc haūstă mĕrī, ‖ sēd dătă frūstă bĭbūnt.

Quīd lŏquăr, ūt vīnctī cōncrēscānt frīgŏrĕ rīvī,

dēquĕ lăcū frăgĭlēs ‖ ēffŏdĭāntŭr ăquaē?

Īpsĕ, păpŷrĭfĕrō quī nōn āngūstĭŏr āmnĕ

mīscētūr vāstō ‖ mūltă pĕr ōră frĕtō,

caērŭlĕōs vēntīs lătĭcēs dūrāntĭbŭs, Hīstēr

cōngĕlăt ēt tēctīs ‖ īn mărĕ sērpĭt ăquīs;

quāquĕ rătēs ĭĕrānt, pĕdĭbūs nūnc ītŭr, ĕt ūndās

frīgŏrĕ cōncrētās ‖ ūngŭlă pūlsăt ĕquī;

pērquĕ nŏvōs pōntēs, sūbtēr lābēntĭbŭs ūndīs,

dūcūnt Sārmătĭcī ‖ bārbără plaūstră bŏvēs.

Vīx ĕquĭdēm crēdār, sēd, cūm sīnt praēmĭă fālsī

nūllă, rătām dēbēt ‖ tēstĭs hăbērĕ fĭdēm.

Vīdĭmŭs īngēntēm glăcĭē cōnsīstĕrĕ pōntūm,

lūbrĭcăque īnmōtās ‖ tēstă prĕmēbăt ăquās.

Nēc vīdīssĕ săt ēst. Dūrūm cālcāvĭmŭs aēquōr,

ūndăquĕ nōn ūdō ‖ sūb pĕdĕ sūmmă fŭīt.

Sī tĭbĭ tālĕ frĕtūm quōndām, Lēāndrĕ, fŭīssēt,

nōn fŏrĕt āngūstaē ‖ mōrs tŭă crīmĕn ăquaē.

Tūm nĕquĕ sē pāndī pōssūnt dēlphīnĕs ĭn aūrās

tōllĕrĕ; cōnāntēs ‖ dūră cŏērcĕt hĭēms;

ēt quāmvīs Bŏrĕās iāctātīs īnsŏnĕt ālīs,

flūctŭs ĭn ōbsēssō ‖ gūrgĭtĕ nūllŭs ĕrīt;

īnclūsaēquĕ gĕlū stābūnt īn mārmŏrĕ pūppēs,

nēc pŏtĕrīt rĭgĭdās ‖ fīndĕrĕ rēmŭs ăquās.

Vīdĭmŭs īn glăcĭē pīscēs haērērĕ lĭgātōs,

sēd pārs ēx īllīs ‖ tūm quŏquĕ vīvă fŭīt.

Sīve ĭgĭtūr nĭmĭī Bŏrĕaē vīs saēvă mărīnās,

sīvĕ rĕdūndātās ‖ flūmĭnĕ cōgĭt ăquās,

prōtĭnŭs aēquātō sīccīs Ăquĭlōnĭbŭs Hīstrō

īnvĕhĭtūr cĕlĕrī ‖ bārbărŭs hōstĭs ĕquō;

hōstĭs ĕquō pōllēns lōngēquĕ vŏlāntĕ săgīttā

vīcīnām lātē ‖ dēpŏpŭlātŭr hŭmūm.

Dīffŭgĭūnt ălĭī, nūllīsquĕ tŭēntĭbŭs āgrōs

īncūstōdītaē ‖ dīrĭpĭūntŭr ŏpēs,

rūrĭs ŏpēs pārvaē, pĕcŭs ēt strīdēntĭă plaūstră,

ēt quās dīvĭtĭās ‖ īncŏlă paūpĕr hăbēt.

Pārs ăgĭtūr vīnctīs pōst tērgūm cāptă lăcērtīs,

rēspĭcĭēns frūstrā ‖ rūră Lărēmquĕ sŭūm:

pārs cădĭt hāmātīs mĭsĕrē cōnfīxă săgīttīs:

nām vŏlŭcrī fērrō ‖ tīnctĭlĕ vīrŭs ĭnēst.

Quaē nĕquĕūnt sēcūm fērre aūt ābdūcĕrĕ, pērdūnt,

ēt crĕmăt īnsōntēs ‖ hōstĭcă flāmmă căsās.

Tūnc quŏquĕ, cūm pāx ēst, trĕpĭdānt fōrmīdĭnĕ bēllī,

nēc quīsquām prēssō ‖ vōmĕrĕ sūlcăt hŭmūm.

Aūt vĭdĕt aūt mĕtŭīt lŏcŭs hīc, quēm nōn vĭdĕt, hōstēm;

cēssăt ĭnērs rĭgĭdō ‖ tērră rĕlīctă sĭtū.

Nōn hīc pāmpĭnĕā dūlcīs lătĕt ūvă sŭb ūmbrā,

nēc cŭmŭlānt āltōs ‖ fērvĭdă mūstă lăcūs.

Pōmă nĕgāt rĕgĭō, nĕc hăbērĕt Ăcōntĭŭs, īn quō

scrībĕrĕt hīc dŏmĭnaē ‖ vērbă lĕgēndă sŭaē.

Āspĭcĕrēs nūdōs sĭnĕ frōndĕ, sĭne ārbŏrĕ, cāmpōs:

heū lŏcă fēlīcī ‖ nōn ădĕūndă vĭrō!

Ērgō tām lātē pătĕāt cūm māxĭmŭs ōrbīs,

haēc ēst īn poēnām ‖ tērră rĕpērtă mĕām.

XI

Sī quĭs ĕs, īnsūltēs quī cāsĭbŭs, īnprŏbĕ, nōstrīs,

mēquĕ rĕūm dēmptō ‖ fīnĕ crŭēntŭs ăgās,

nātŭs ĕs ē scŏpŭlīs ēt pāstūs lāctĕ fĕrīnō,

ēt dīcām sĭlĭcēs ‖ pēctŭs hăbērĕ tŭūm.

Quīs grădŭs ūltĕrĭōr, quō sē tŭă pōrrĭgăt īră,

rēstāt? Quīdvĕ mĕīs ‖ cērnĭs ăbēssĕ mălīs?

Bārbără mē tēllūs ĕt ĭnhōspĭtă lītŏră Pōntī

cūmquĕ sŭō Bŏrĕā ‖ Maēnălĭs Ūrsă vĭdēt.

Nūllă mĭhī cūm gēntĕ fĕrā cōmmērcĭă līnguaē:

ōmnĭă sōllĭcĭtī ‖ sūnt lŏcă plēnă mĕtūs.

ūtquĕ fŭgāx ăvĭdīs cērvūs dēprēnsŭs ăb ūrsīs,

cīnctăvĕ mōntānīs ‖ ūt păvĕt āgnă lŭpīs,

sīc ĕgŏ bēllĭgĕrīs ā gēntĭbŭs ūndĭquĕ saēptūs

tērrĕŏr, hōstĕ mĕūm ‖ paēnĕ prĕmēntĕ lătūs.

ūtquĕ sĭt ēxĭgŭūm poēnaē, quōd cōniŭgĕ cārā,

quōd pătrĭā cărĕō ‖ pīgnŏrĭbūsquĕ mĕīs:

ūt mălă nūllă fĕrām nĭsĭ nūdām Caēsărĭs īrām,

nūdă părum ēst nōbīs ‖ Caēsărĭs īră mălī?

Ēt tămĕn ēst ălĭquīs, quī vūlnĕră crūdă rĕtrāctēt,

sōlvăt ĕt īn mōrēs ‖ ōră dĭsērtă mĕōs.

Īn caūsā făcĭlī cuīvīs lĭcĕt ēssĕ dĭsērtō,

ēt mĭnĭmaē vīrēs ‖ frāngĕrĕ quāssă vălēnt.

Sūbrŭĕre ēst ārcēs ēt stāntĭă moēnĭă vīrtūs:

quāmlĭbĕt īgnāvī ‖ praēcĭpĭtātă prĕmūnt.

Nōn sum ĕgŏ quōd fŭĕrām. Quĭd ĭnānēm prōtĕrĭs ūmbrām?

quīd cĭnĕrēm sāxīs ‖ būstăquĕ nōstră pĕtīs?

Hēctŏr ĕrāt tūnc cūm bēllō cērtābăt; ăt īdēm

vīnctŭs ăd Haēmŏnĭōs ‖ nōn ĕrăt Hēctŏr ĕquōs.

Mē quŏquĕ, quēm nōrās ōlīm, nōn ēssĕ mĕmēntŏ:

ēx īllō sŭpĕrānt ‖ haēc sĭmŭlācră vĭrō.

Quīd sĭmŭlācră, fĕrōx, dīctīs īncēssĭs ămārīs?

Pārcĕ, prĕcōr, Mānēs ‖ sōllĭcĭtārĕ mĕōs.

Ōmnĭă vēră pŭtā mĕă crīmĭnă, nīl sĭt ĭn īllīs,

quōd măgĭs ērrōrēm ‖ quām scĕlŭs ēssĕ pŭtēs,

pēndĭmŭs ēn prŏfŭgī (sătĭā tŭă pēctŏră) poēnās

ēxĭlĭōquĕ grăvēs ‖ ēxĭlĭīquĕ lŏcō.

Cārnĭfĭcī fōrtūnă pŏtēst mĕă flēndă vĭdērī:

ēt tămĕn ēst ūnō ‖ iūdĭcĕ mērsă părūm.

Saēvĭŏr ēs trīstī Būsīrĭdĕ, saēvĭŏr īllō,

quī fālsūm lēntō ‖ tōrrŭĭt īgnĕ bŏvēm,

quīquĕ bŏvēm Sĭcŭlō fērtūr dōnāssĕ tўrānnō,

ēt dīctīs ārtēs ‖ cōncĭlĭāssĕ sŭās:

"mūnĕre ĭn hōc, rēx, ēst ūsūs, sĕd ĭmāgĭnĕ māiōr,

nēc sōla ēst ŏpĕrīs ‖ fōrmă prŏbāndă mĕī.

Āspĭcĭs ā dēxtrā lătŭs hōc ădăpērtĭlĕ taūrī?

Hāc tĭbĭ, quēm pērdēs, ‖ cōnĭcĭēndŭs ĕrīt.

Prōtĭnŭs īnclūsūm lēntīs cārbōnĭbŭs ūrĕ:

mūgĭĕt, ēt vērī ‖ vōx ĕrĭt īllă bŏvīs.

Prō quĭbŭs īnvēntīs, ūt mūnūs mūnĕrĕ pēnsēs,

dā, prĕcŏr, īngĕnĭō ‖ praēmĭă dīgnă mĕō."

Dīxĕrăt. Āt Phălărīs "poēnaē mīrāndĕ rĕpērtōr,

īpsĕ tŭūm praēsēns ‖ īmbŭĕ" dīxĭt "ŏpūs".

Nēc mŏră, mōnstrātīs crūdēlĭtĕr īgnĭbŭs ūstūs

ēxhĭbŭīt gĕmĭnōs ‖ ōrĕ gĕmēntĕ sŏnōs.

Quīd mĭhĭ cūm Sĭcŭlīs īntēr Scўthĭāmquĕ Gĕtāsquĕ?

Ād tē, quīsquĭs ĭs ēs, ‖ nōstră quĕrēlă rĕdīt.

ūtquĕ sĭtīm nōstrō pōssīs ēxplērĕ crŭōrĕ,

quāntăquĕ vīs, ăvĭdō ‖ gaūdĭă cōrdĕ fĕrās,

tōt mălă sūm fŭgĭēns tēllūrĕ, tŏt aēquŏrĕ pāssūs,

tē quŏque ŭt aūdītīs ‖ pōssĕ dŏlērĕ pŭtēm.

Crēdĕ mĭhī, sī sīt nōbīs cōllātŭs Ŭlīxēs,

Nēptūnīnĕ mĭnōr ‖ quām Iŏvĭs īră fŭīt?

Ērgō quīcūmque ēs, rēscīndĕrĕ crīmĭnă nōlī,

dēquĕ grăvī dūrās ‖ vūlnĕrĕ tōllĕ mănūs;

ūtquĕ mĕaē fāmām tĕnŭēnt ōblīvĭă cūlpaē,

fāctă cĭcātrīcēm ‖ dūcĕrĕ nōstră sĭnĕ;

hūmānaēquĕ mĕmōr sōrtīs, quaē tōllĭt ĕōsdēm

ēt prĕmĭt, īncērtās ‖ īpsĕ vĕrērĕ vĭcēs.

Ēt quŏnĭām, fĭĕrī quōd nūmquām pōssĕ pŭtāvī,

ēst tĭbĭ dē rēbūs ‖ māxĭmă cūră mĕīs,

nōn ēst quōd tĭmĕās: fōrtūnă mĭsērrĭmă nōstra ēst,

ōmnĕ trăhīt sēcūm ‖ Caēsărĭs īră mălūm.

Quōd măgĭs ūt lĭquĕāt, nēve hōc ĕgŏ fīngĕrĕ crēdār,

īpsĕ vĕlīm poēnās ‖ ēxpĕrĭārĕ mĕās.

XII

Frīgŏră iām Zĕphўrī mĭnŭūnt, ānnōquĕ pĕrāctō

lōngĭŏr āntīquīs ‖ †vīsă Maeotĭs† hĭēms,

īnpŏsĭtāmquĕ sĭbī quī nōn bĕnĕ pērtŭlĭt Hēllēn,

tēmpŏră nōctūrnīs ‖ aēquă dĭūrnă făcīt.

Iām vĭŏlām pŭĕrīquĕ lĕgūnt hĭlărēsquĕ pŭēllaē,

rūstĭcă quaē nūllō ‖ nātă sĕrēntĕ vĕnīt;

prātăquĕ pūbēscūnt vărĭōrūm flōrĕ cŏlōrūm,

īndŏcĭlīquĕ lŏquāx ‖ gūttŭrĕ vērnăt ăvīs;

ūtquĕ mălaē mātrīs crīmēn dēpōnăt hĭrūndŏ

sūb trăbĭbūs cūnās ‖ tēctăquĕ pārvă făcīt;

hērbăquĕ, quaē lătŭīt Cĕrĕālĭbŭs ōbrŭtă sūlcīs,

ēxĭt ĕt ēxpāndīt ‖ mōllĕ căcūmĕn hŭmō;

quōquĕ lŏco ēst vītīs, dē pālmĭtĕ gēmmă mŏvētūr:

nām prŏcŭl ā Gĕtĭcō ‖ lītŏrĕ vītĭs ăbēst;

quōquĕ lŏco ēst ārbōr, tūrgēscĭt ĭn ārbŏrĕ rāmūs:

nām prŏcŭl ā Gĕtĭcīs ‖ fīnĭbŭs ārbŏr ăbēst.

Ōtĭă nūnc īstīc, iūnctīsque ēx ōrdĭnĕ lūdīs

cēdūnt vērbōsī ‖ gārrŭlă bēllă fŏrī.

ūsŭs ĕquī nūnc ēst, lĕvĭbūs nūnc lūdĭtŭr ārmīs,

nūnc pĭlă, nūnc cĕlĕrī ‖ vōlvĭtŭr ōrbĕ trŏchūs;

nūnc ŭbĭ pērfūsa ēst ŏlĕō lābēntĕ iŭvēntūs,

dēfēssōs ārtūs ‖ Vīrgĭnĕ tīngĭt ăquā.

Scaēnă vĭgēt stŭdĭīsquĕ făvōr dīstāntĭbŭs ārdēt,

prōquĕ trĭbūs rĕsŏnānt ‖ tērnă thĕātră fŏrīs.

Ō quāntum ēt quŏtĭēns nōn ēst nŭmĕrārĕ, bĕātūm,

nōn īntērdīctā ‖ cuī lĭcĕt ūrbĕ frŭī!

Āt mĭhĭ sēntītūr nīx vērnō sōlĕ sŏlūtă,

quaēquĕ lăcū dūraē ‖ nōn fŏdĭāntŭr ăquaē:

nēc mărĕ cōncrēscīt glăcĭē, nĕc, ŭt āntĕ, pĕr Hīstrūm

strīdŭlă Saūrŏmătēs ‖ plaūstră bŭbūlcŭs ăgīt.

Īncĭpĭēnt ălĭquaē tămĕn hūc ādnārĕ cărīnaē,

hōspĭtăque īn Pōntī ‖ lītŏrĕ pūppĭs ĕrīt.

Sēdŭlŭs ōccūrrām naūtaē, dīctāquĕ sălūtĕ,

quīd vĕnĭāt, quaērām, ‖ quīsvĕ quĭbūsvĕ lŏcīs.

Īllĕ quĭdēm mīrūm nī dē rĕgĭōnĕ prŏpīnquā

nōn nĭsĭ vīcīnās ‖ tūtŭs ărārĭt ăquās.

Rārŭs ăb Ītălĭā tāntūm mărĕ nāvĭtă trānsīt,

lītŏră rārŭs ĭn haēc ‖ pōrtŭbŭs ōrbă vĕnīt.

Sīvĕ tămēn Graēcā scĭĕrīt, sīve īllĕ Lătīnā

vōcĕ lŏquī (cērtē ‖ grātĭŏr hūiŭs ĕrīt;

fās quŏque ăb ōrĕ frĕtī lōngaēquĕ Prŏpōntĭdŏs ūndīs

hūc ălĭquēm cērtō ‖ vēlă dĕdīssĕ Nŏtō),

quīsquĭs ĭs ēst, mĕmŏrī rūmōrēm vōcĕ rĕfērrĕ

ēt fĭĕrī fāmaē ‖ pārsquĕ grădūsquĕ pŏtēst.

Īs, prĕcŏr, aūdītōs pōssīt nārrārĕ trĭūmphōs

Caēsărĭs ēt Lătĭō ‖ rēddĭtă vōtă Iŏvī,

tēquĕ, rĕbēllātrīx, tāndēm, Gērmānĭă, māgnī

trīstĕ căpūt pĕdĭbūs ‖ sūppŏsŭīssĕ dŭcīs.

Haēc mĭhĭ quī rĕfĕrēt, quaē nōn vīdīssĕ dŏlēbō,

īllĕ mĕaē dŏmŭī ‖ prōtĭnŭs hōspĕs ĕrīt.

Eī mĭhĭ, iāmnĕ dŏmūs Scўthĭcō Nāsōnĭs ĭn ōrbe ēst?

Iāmquĕ sŭūm mĭhĭ dāt ‖ prō Lărĕ poēnă lŏcūm?

dī făcĭte ūt Caēsār nōn hīc pĕnĕtrālĕ dŏmūmquĕ,

hōspĭtĭūm poēnaē ‖ sēd vĕlĭt ēssĕ mĕaē.

XIII

Ēccĕ sŭpērvăcŭūs (quĭd ĕnīm fŭĭt ūtĭlĕ gīgnī?)

ād sŭă nātālīs ‖ tēmpŏră nōstĕr ădēst.

Dūrĕ, quĭd ād mĭsĕrōs vĕnĭēbās ēxŭlĭs ānnōs?

dēbŭĕrās īllīs ‖ īnpŏsŭīssĕ mŏdūm.

Sī tĭbĭ cūră mĕī, vēl sī pŭdŏr ūllŭs ĭnēssēt,

nōn ūltrā pătrĭām ‖ mē sĕquĕrērĕ mĕām,

quōquĕ lŏcō prīmūm tĭbĭ sūm mălĕ cōgnĭtŭs īnfāns,

īllō tēmptāssēs ‖ ūltĭmŭs ēssĕ mĭhī,

īnquĕ rĕlīnquēndō, quŏd ĭdēm fēcērĕ sŏdālēs,

tū quŏquĕ dīxīssēs ‖ trīstĭs ĭn ūrbĕ "vălē".

Quīd tĭbĭ cūm Pōntō? Nūm tē quŏquĕ Caēsărĭs īră

ēxtrēmām gĕlĭdī ‖ mīsĭt ĭn ōrbĭs hŭmūm?

Scīlĭcĕt ēxspēctās sŏlĭtī tĭbĭ mōrĭs hŏnōrēm,

pēndĕăt ēx ŭmĕrīs ‖ vēstĭs ŭt ālbă mĕīs,

fūmĭdă cīngātūr flōrēntĭbŭs āră cŏrōnīs,

mīcăquĕ sōllēmnī ‖ tūrĭs ĭn īgnĕ sŏnēt,

lībăquĕ dēm prŏprĭē gĕnĭtālĕ nŏtāntĭă tēmpūs,

cōncĭpĭāmquĕ bŏnās ‖ ōrĕ făvēntĕ prĕcēs.

Nōn ĭtă sūm pŏsĭtūs, nēc sūnt ĕă tēmpŏră nōbīs,

ādvēntū pōssīm ‖ laētŭs ŭt ēssĕ tŭō.

Fūnĕrĭs āră mĭhī, fērālī cīnctă cŭprēssō,

cōnvĕnĭt ēt strūctīs ‖ flāmmă părātă rŏgīs.

Nēc dărĕ tūră lĭbēt nīl ēxōrāntĭă dīvōs,

īn tāntīs sŭbĕūnt ‖ nēc bŏnă vērbă mălīs.

Sī tămĕn ēst ălĭquīd nōbīs hāc lūcĕ pĕtēndūm,

īn lŏcă nē rĕdĕās ‖ āmplĭŭs īstă, prĕcōr,

dūm mē tērrārūm pārs paēnĕ nŏvīssĭmă, Pōntūs,

Eūxīnūs fālsō ‖ nōmĭnĕ dīctŭs, hăbēt.

XIV

Cūltŏr ĕt āntīstēs dōctōrūm sānctĕ vĭrōrūm,

quīd făcĭs īngĕnĭō ‖ sēmpĕr ămīcĕ mĕō?

Ēcquĭd, ŭt īncŏlŭmēm quōndām cĕlĕbrārĕ sŏlēbās,

nūnc quŏquĕ nē vĭdĕār ‖ tōtŭs ăbēssĕ, căvēs?

Cōnfĭcĭs ēxcēptīs ēcquīd mĕă cārmĭnă sōlīs

Ārtĭbŭs, ārtĭfĭcī ‖ quaē nŏcŭērĕ sŭō?

Īmmo ĭtă fāc, quaēsō, vātūm stŭdĭōsĕ nŏvōrūm,

quāquĕ pŏtēs, rĕtĭnē ‖ cōrpŭs ĭn ūrbĕ mĕūm.

Ēst fŭgă dīctă mĭhī, nōn ēst fŭgă dīctă lĭbēllīs,

quī dŏmĭnī poēnām ‖ nōn mĕrŭērĕ sŭī.

Saēpĕ pĕr ēxtērnās prŏfŭgūs pătĕr ēxŭlăt ōrās,

ūrbĕ tămēn nātīs ‖ ēxŭlĭs ēssĕ lĭcēt.

Pāllădĭs ēxēmplō dē mē sĭnĕ mātrĕ crĕātă

cārmĭnă sūnt; stīrps haēc ‖ prōgĕnĭēsquĕ mĕa ēst.

Hānc tĭbĭ cōmmēndō, quaē quō măgĭs ōrbă părēnte ēst,

hōc tĭbĭ tūtōrī ‖ sārcĭnă māiŏr ĕrīt.

Trēs mĭhĭ sūnt nātī cōntāgĭă nōstră sĕcūtī:

cētĕră fāc cūraē ‖ sīt tĭbĭ tūrbă pălām.

Sūnt quŏquĕ mūtātaē, tēr quīnquĕ vŏlūmĭnă, fōrmaē,

cārmĭnă dē dŏmĭnī ‖ fūnĕrĕ rāptă sŭī.

Īllŭd ŏpūs pŏtŭīt, sī nōn prĭŭs īpsĕ pĕrīssēm,

cērtĭŭs ā sūmmā ‖ nōmĕn hăbērĕ mănū:

nūnc īncōrrēctūm pŏpŭlī pērvēnĭt ĭn ōră,

īn pŏpŭlī quīcquām ‖ sī tămĕn ōrĕ mĕi ēst.

Hōc quŏquĕ nēscĭŏquīd nōstrīs āppōnĕ lĭbēllīs,

dīvērsō mīssūm ‖ quōd tĭbi ăb ōrbĕ vĕnīt.

Quōd quīcūmquĕ lĕgēt (sī quīs lĕgĕt) aēstĭmĕt āntĕ,

cōmpŏsĭtūm quō sīt ‖ tēmpŏrĕ quōquĕ lŏcō.

Aēquŭs ĕrīt scrīptīs, quōrūm cōgnōvĕrĭt ēssĕ

ēxĭlĭūm tēmpūs ‖ bārbărĭāmquĕ lŏcūm:

īnquĕ tŏt ādvērsīs cārmēn mīrābĭtŭr ūllūm

dūcĕrĕ mē trīstī ‖ sūstĭnŭīssĕ mănū.

Īngĕnĭūm frēgērĕ mĕūm mălă, cūiŭs ĕt āntĕ

fōns īnfēcūndūs ‖ pārvăquĕ vēnă fŭīt.

Sēd quaēcūmquĕ fŭīt, nūllo ēxērcēntĕ rĕfūgīt,

ēt lōngō pĕrĭīt ‖ ārĭdă fāctă sĭtū.

Nōn hīc lībrōrūm, pēr quōs īnvītĕr ălārquĕ,

cōpĭă: prō lībrīs ‖ ārcŭs ĕt ārmă sŏnānt.

Nūllŭs ĭn hāc tērrā, rĕcĭtēm sī cārmĭnă, cūiūs

īntēllēctūrīs ‖ aūrĭbŭs ūtăr, ădēst.

Nōn quō sēcēdām lŏcŭs ēst. Cūstōdĭă mūrī

sūmmŏvĕt īnfēstōs ‖ claūsăquĕ pōrtă Gĕtās.

Saēpe ălĭquōd quaērō vērbūm nōmēnquĕ lŏcūmquĕ,

nēc quīsquam ēst ā quō ‖ cērtĭŏr ēssĕ quĕām.

Dīcĕrĕ saēpe ălĭquīd cōnāntī (tūrpĕ fătērī)

vērbă mĭhī dēsūnt ‖ dēdĭdĭcīquĕ lŏquī.

Thrēĭcĭō Scўthĭcōquĕ fĕrē cīrcūmsŏnŏr ōrĕ,

ēt vĭdĕōr Gĕtĭcīs ‖ scrībĕrĕ pōssĕ mŏdīs.

Crēdĕ mĭhī, tĭmĕō nē sīnt īnmīxtă Lătīnīs

īnquĕ mĕīs scrīptīs ‖ Pōntĭcă vērbă lĕgās.

Quālēmcūmque ĭgĭtūr vĕnĭā dīgnārĕ lĭbēllūm,

sōrtĭs ĕt ēxcūsā ‖ cōndĭcĭōnĕ mĕaē.

I

"Missus in hanc uenio timide liber exulis urbem:

da placidam fesso, lector amice, manum;

neue reformida, ne sim tibi forte pudori:

nullus in hac charta uersus amare docet.

Haec domini fortuna mei est, ut debeat illam

infelix nullis dissimulare iocis.

Id quoque, quod uiridi quondam male lusit in aeuo,

heu nimium sero damnat et odit opus.

Inspice quid portem: nihil hic nisi triste uidebis,

carmine temporibus conueniente suis.

Clauda quod alterno subsidunt carmina uersu,

uel pedis hoc ratio, uel uia longa facit;

quod neque sum cedro flauus nec pumice leuis,

erubui domino cultior esse meo;

littera suffusas quod habet maculosa lituras,

laesit opus lacrimis ipse poëta suum.

Siqua uidebuntur casu non dicta Latine,

in qua scribebat, barbara terra fuit.

Dicite, lectores, si non graue, qua sit eundum,

quasque petam sedes hospes in urbe liber."

Haec ubi sum furtim lingua titubante locutus,

qui mihi monstraret, uix fuit unus, iter.

"Di tibi dent, nostro quod non tribuere poëtae,

molliter in patria uiuere posse tua.

Duc age, namque sequar, quamuis terraque marique

longinquo referam lassus ab orbe pedem."

Paruit, et ducens "haec sunt fora Caesaris," inquit,

"haec est a sacris quae uia nomen habet,

hic locus est Vestae, qui Pallada seruat et ignem,

haec fuit antiqui regia parua Numae."

Inde petens dextram "porta est" ait "ista Palati,

hic Stator, hoc primum condita Roma loco est."

Singula dum miror, uideo fulgentibus armis

conspicuos postes tectaque digna deo.

"Et Iouis haec" dixi "domus est?" Quod ut esse putarem,

augurium menti querna corona dabat.

Cuius ut accepi dominum, "non fallimur," inquam,

"et magni uerum est hanc Iouis esse domum.

Cur tamen opposita uelatur ianua lauro,

cingit et augustas arbor opaca comas?

Num quia perpetuos meruit domus ista triumphos,

an quia Leucadio semper amata deo est?

Ipsane quod festa est, an quod facit omnia festa?

Quam tribuit terris, pacis an ista nota est?

utque uiret semper laurus nec fronde caduca

carpitur, aeternum sic habet illa decus?

Causa superpositae scripto est testata coronae:

seruatos ciuis indicat huius ope.

Adice seruatis unum, pater optime, ciuem,

qui procul extremo pulsus in orbe latet,

in quo poenarum, quas se meruisse fatetur,

non facinus causam, sed suus error habet.

Me miserum! Vereorque locum uereorque potentem,

et quatitur trepido littera nostra metu.

Aspicis exsangui chartam pallere colore?

Aspicis alternos intremuisse pedes?

Quandocumque, precor, nostro placere parenti

isdem et sub dominis aspiciare domus!"

Inde tenore pari gradibus sublimia celsis

ducor ad intonsi candida templa dei,

signa peregrinis ubi sunt alterna columnis,

Belides et stricto barbarus ense pater,

quaeque uiri docto ueteres cepere nouique

pectore, lecturis inspicienda patent.

Quaerebam fratres, exceptis scilicet illis,

quos suus optaret non genuisse pater.

Quaerentem frustra custos e sedibus illis

praepositus sancto iussit abire loco.

Altera templa peto, uicino iuncta theatro:

haec quoque erant pedibus non adeunda meis.

Nec me, quae doctis patuerunt prima libellis,

atria Libertas tangere passa sua est.

In genus auctoris miseri fortuna redundat,

et patimur nati, quam tulit ipse, fugam.

Forsitan et nobis olim minus asper et illi

euictus longo tempore Caesar erit.

Di, precor, atque adeo (neque enim mihi turba roganda est)

Caesar, ades uoto, maxime diue, meo.

Interea, quoniam statio mihi publica clausa est,

priuato liceat delituisse loco.

Vos quoque, si fas est, confusa pudore repulsae

sumite plebeiae carmina nostra manus.

II

Ergo erat in fatis Scythiam quoque uisere nostris,

quaeque Lycaonio terra sub axe iacet:

nec uos, Pierides, nec stirps Letoia, uestro

docta sacerdoti turba tulistis opem.

Nec mihi, quod lusi uero sine crimine, prodest,

quodque magis uita Musa iocata mea est:

plurima sed pelago terraque pericula passum

ustus ab assiduo frigore Pontus habet.

Quique, fugax rerum securaque in otia natus,

mollis et inpatiens ante laboris eram,

ultima nunc patior, nec me mare portubus orbum

perdere, diuersae nec potuere uiae;

sufficit atque malis animus; nam corpus ab illo

accepit uires, uixque ferenda tulit.

Dum tamen et terris dubius iactabar et undis,

fallebat curas aegraque corda labor:

ut uia finita est et opus requieuit eundi,

et poenae tellus est mihi tacta meae,

nil nisi flere libet, nec nostro parcior imber

lumine, de uerna quam niue manat aqua.

Roma domusque subit desideriumque locorum,

quicquid et amissa restat in urbe mei.

Ei mihi, quo totiens nostri pulsata sepulcri

ianua, sed nullo tempore aperta fuit?

Cur ego tot gladios fugi totiensque minata

obruit infelix nulla procella caput?

Di, quos experior nimium constanter iniquos,

participes irae quos deus unus habet,

exstimulate, precor, cessantia fata meique

interitus clausas esse uetate fores!

III

Haec mea si casu miraris epistula quare

alterius digitis scripta sit, aeger eram.

Aeger in extremis ignoti partibus orbis,

incertusque meae paene salutis eram.

Quem mihi nunc animum dira regione iacenti

inter Sauromatas esse Getasque putes?

Nec caelum patior, nec aquis adsueuimus istis,

terraque nescioquo non placet ipsa modo.

Non domus apta satis, non hic cibus utilis aegro,

nullus, Apollinea qui leuet arte malum,

non qui soletur, non qui labentia tarde

tempora narrando fallat, amicus adest.

Lassus in extremis iaceo populisque locisque,

et subit adfecto nunc mihi, quicquid abest.

Omnia cum subeant, uincis tamen omnia, coniunx,

et plus in nostro pectore parte tenes.

Te loquor absentem, te uox mea nominat unam;

nulla uenit sine te nox mihi, nulla dies.

Quin etiam sic me dicunt aliena locutum,

ut foret amenti nomen in ore tuum.

Si iam deficiam, subpressaque lingua palato

uix instillato restituenda mero,

nuntiet huc aliquis dominam uenisse, resurgam,

spesque tui nobis causa uigoris erit.

Ergo ego sum dubius uitae, tu forsitan istic

iucundum nostri nescia tempus agis?

Non agis, adfirmo. Liquet hoc, carissima, nobis,

tempus agi sine me non nisi triste tibi.

Si tamen inpleuit mea sors, quos debuit, annos,

et mihi uiuendi tam cito finis adest,

quantum erat, o magni, morituro parcere, diui,

ut saltem patria contumularer humo?

Vel poena in tempus mortis dilata fuisset,

uel praecepisset mors properata fugam.

Integer hanc potui nuper bene reddere lucem;

exul ut occiderem, nunc mihi uita data est.

Tam procul ignotis igitur moriemur in oris,

et fient ipso tristia fata loco;

nec mea consueto languescent corpora lecto,

depositum nec me qui fleat, ullus erit;

nec dominae lacrimis in nostra cadentibus ora

accedent animae tempora parua meae;

nec mandata dabo, nec cum clamore supremo

labentes oculos condet amica manus;

sed sine funeribus caput hoc, sine honore sepulcri

indeploratum barbara terra teget.

Ecquid, ubi audieris, tota turbabere mente,

et feries pauida pectora fida manu?

Ecquid, in has frustra tendens tua brachia partes,

clamabis miseri nomen inane uiri?

Parce tamen lacerare genas, nec scinde capillos:

non tibi nunc primum, lux mea, raptus ero.

Cum patriam amisi, tunc me periisse putato:

et prior et grauior mors fuit illa mihi.

Nunc, si forte potes (sed non potes, optima coniunx)

finitis gaude tot mihi morte malis.

Quod potes, extenua forti mala corde ferendo,

ad quae iampridem non rude pectus habes.

Atque utinam pereant animae cum corpore nostrae,

effugiatque auidos pars mihi nulla rogos.

Nam si morte carens uacua uolat altus in aura

spiritus, et Samii sunt rata dicta senis,

inter Sarmaticas Romana uagabitur umbras,

perque feros Manes hospita semper erit.

Ossa tamen facito parua referantur in urna:

sic ego non etiam mortuus exul ero.

Non uetat hoc quisquam: fratrem Thebana peremptum

supposuit tumulo rege uetante soror.

Atque ea cum foliis et amomi puluere misce,

inque suburbano condita pone solo;

quosque legat uersus oculo properante uiator,

grandibus in tituli marmore caede notis:

"hic ego qui iaceo tenerorum lusor amorum

ingenio perii Naso poëta meo;

at tibi qui transis ne sit graue quisquis amasti

dicere "Nasonis molliter ossa cubent""

hoc satis in titulo est. Etenim maiora libelli

et diuturna magis sunt monimenta mihi,

quos ego confido, quamuis nocuere, daturos

nomen et auctori tempora longa suo.

Tu tamen extincto feralia munera semper

deque tuis lacrimis umida serta dato.

Quamuis in cineres corpus mutauerit ignis

sentiet officium maesta fauilla pium.

Scribere plura libet: sed uox mihi fessa loquendo

dictandi uires siccaque lingua negat.

Accipe supremo dictum mihi forsitan ore,

quod, tibi qui mittit, non habet ipse, "uale".

IV

O mihi care quidem semper, sed tempore duro

cognite, res postquam procubuere meae:

usibus edocto si quicquam credis amico,

uiue tibi et longe nomina magna fuge.

Viue tibi, quantumque potes praelustria uita:

saeuum praelustri fulmen ab arce uenit.

Nam quamquam soli possunt prodesse potentes,

non prosit potius, siquis obesse potest.

Effugit hibernas demissa antemna procellas,

lataque plus paruis uela timoris habent.

Aspicis, ut summa cortex leuis innatet unda,

cum graue nexa simul retia mergat onus.

Haec ego si monitor monitus prius ipse fuissem,

in qua debebam forsitan urbe forem.

Dum tecum uixi, dum me leuis aura ferebat,

haec mea per placidas cumba cucurrit aquas.

Qui cadit in plano (uix hoc tamen euenit ipsum)

sic cadit, ut tacta surgere possit humo.

At miser Elpenor tecto delapsus ab alto

occurrit regi debilis umbra suo.

Quid fuit, ut tutas agitaret Daedalus alas,

Icarus inmensas nomine signet aquas?

Nempe quod hic alte, demissius ille uolabat:

nam pennas ambo non habuere suas.

Crede mihi, bene qui latuit bene uixit, et intra

fortunam debet quisque manere suam.

Non foret Eumedes orbus, si filius eius

stultus Achilleos non adamasset equos:

nec natum in flamma uidisset, in arbore natas,

cepisset genitor si Phaëthonta Merops.

Tu quoque formida nimium sublimia semper,

propositique, precor, contrahe uela tui.

Nam pede inoffenso spatium decurrere uitae

dignus es et fato candidiore frui.

Quae pro te ut uoueam, miti pietate mereris

haesuraque fide tempus in omne mihi.

Vidi ego te tali uultu mea fata gementem,

qualem credibile est ore fuisse meo.

Nostra tuas uidi lacrimas super ora cadentes,

tempore quas uno fidaque uerba bibi.

Nunc quoque summotum studio defendis amicum,

et mala uix ulla parte leuanda leuas.

Viue sine inuidia, mollesque inglorius annos

exige, amicitias et tibi iunge pares,

Nasonisque tui, quod adhuc non exulat unum,

nomen ama: Scythicus cetera Pontus habet.

IV B

Proxima sideribus tellus Erymanthidos Vrsae

me tenet, adstricto terra perusta gelu.

Bosporos et Tanais superant Scythiaeque paludes

uix satis et noti nomina pauca loci.

ulterius nihil est nisi non habitabile frigus.

Heu quam uicina est ultima terra mihi!

At longe patria est, longe carissima coniunx,

quicquid et haec nobis post duo dulce fuit.

Sic tamen haec adsunt, ut quae contingere non est

corpore: sunt animo cuncta uidenda meo.

Ante oculos errant domus, urbsque et forma locorum,

acceduntque suis singula facta locis.

Coniugis ante oculos, sicut praesentis, imago est.

Illa meos casus ingrauat, illa leuat:

ingrauat hoc, quod abest; leuat hoc, quod praestat amorem

inpositumque sibi firma tuetur onus.

Vos quoque pectoribus nostris haeretis, amici,

dicere quos cupio nomine quemque suo.

Sed timor officium cautus compescit, et ipsos

in nostro poni carmine nolle puto.

Ante uolebatis, gratique erat instar honoris,

uersibus in nostris nomina uestra legi.

Quod quoniam est anceps, intra mea pectora quemque

alloquar, et nulli causa timoris ero.

Nec meus indicio latitantes uersus amicos

protrahit. Occulte siquis amabat, amet.

Scite tamen, quamuis longe regione remotus

absim, uos animo semper adesse meo.

Et qua quisque potest, aliqua mala nostra leuate,

fidam proiecto neue negate manum.

Prospera sic maneat uobis fortuna, nec umquam

contacti simili sorte rogetis idem.

V

Vsus amicitiae tecum mihi paruus, ut illam

non aegre posses dissimulare, fuit,

nec me complexus uinclis propioribus esses

naue mea uento, forsan, eunte suo.

ut cecidi cunctique metu fugere ruinam,

uersaque amicitiae terga dedere meae,

ausus es igne Iouis percussum tangere corpus

et deploratae limen adire domus:

idque recens praestas nec longo cognitus usu,

quod ueterum misero uix duo tresue mihi.

Vidi ego confusos uultus uisosque notaui,

osque madens fletu pallidiusque meo:

et lacrimas cernens in singula uerba cadentes

ore meo lacrimas, auribus illa bibi;

brachiaque accepi presso pendentia collo,

et singultatis oscula mixta sonis.

Sum quoque, care, tuis defensus uiribus absens

(scis carum ueri nominis esse loco),

multaque praeterea manifestaque signa fauoris

pectoribus teneo non abitura meis.

Di tibi posse tuos tribuant defendere semper,

quos in materia prosperiore iuues.

Si tamen interea, quid in his ego perditus oris

(quod te credibile est quaerere) quaeris, agam:

spe trahor exigua, quam tu mihi demere noli,

tristia leniri numina posse dei.

Seu temere exspecto, siue id contingere fas est,

tu mihi, quod cupio, fas, precor, esse proba,

quaeque tibi linguae est facundia, confer in illud,

ut doceas uotum posse ualere meum.

Quo quisque est maior, magis est placabilis irae,

et faciles motus mens generosa capit.

Corpora magnanimo satis est prostrasse leoni,

pugna suum finem, cum iacet hostis, habet:

at lupus et turpes instant morientibus ursi

et quaecumque minor nobilitate fera.

Maius apud Troiam forti quid habemus Achille?

Dardanii lacrimas non tulit ille senis.

Quae ducis Emathii fuerit clementia, Porus

Dareique docent funeris exsequiae.

Neue hominum referam flexas ad mitius iras,

Iunonis gener est qui prius hostis erat.

Denique non possum nullam sperare salutem,

cum poenae non sit causa cruenta meae.

Non mihi quaerenti pessumdare cuncta petitum

Caesareum caput est, quod caput orbis erat:

non aliquid dixiue, elataue lingua loquendo est,

lapsaque sunt nimio uerba profana mero:

inscia quod crimen uiderunt lumina, plector,

peccatumque oculos est habuisse meum.

Non equidem totam possum defendere culpam:

sed partem nostri criminis error habet.

spes igitur superest facturum ut molliat ipse

mutati poenam condicione loci.

Hos utinam nitidi Solis praenuntius ortus

afferat admisso Lucifer albus equo!

VI

Foedus amicitiae nec uis, carissime, nostrae,

nec, si forte uelis, dissimulare potes.

Donec enim licuit, nec te mihi carior alter,

nec tibi me tota iunctior urbe fuit;

isque erat usque adeo populo testatus, ut esset

paene magis quam tu quamque ego notus, amor:

quique est in caris animi tibi candor amicis-

cognita sunt ipsi, quem colis, ista uiro.

Nil ita celabas, ut non ego conscius essem,

pectoribusque dabas multa tegenda meis:

cuique ego narrabam secreti quicquid habebam,

excepto quod me perdidit, unus eras.

Id quoque si scisses, saluo fruerere sodali,

consilioque forem sospes, amice, tuo.

Sed mea me in poenam nimirum fata trahebant.

Omne bonae claudent utilitatis iter?

Siue malum potui tamen hoc uitare cauendo,

seu ratio fatum uincere nulla ualet,

tu tamen, o nobis usu iunctissime longo,

pars desiderii maxima paene mei,

sis memor, et siquas fecit tibi gratia uires,

illas pro nobis experiare, rogo,

numinis ut laesi fiat mansuetior ira,

mutatoque minor sit mea poena loco.

Idque ita, si nullum scelus est in pectore nostro,

principiumque mei criminis error habet.

Nec breue nec tutum, quo sint mea, dicere, casu

lumina funesti conscia facta mali:

mensque reformidat, ueluti sua uulnera, tempus

illud, et admonitu fit nouus ipse pudor:

sed quaecumque adeo possunt afferre pudorem,

illa tegi caeca condita nocte decet.

Nil igitur referam nisi me peccasse, sed illo

praemia peccato nulla petita mihi,

stultitiamque meum crimen debere uocari,

nomina si facto reddere uera uelis.

Quae si non ita sunt, alium, quo longius absim,

quaere, suburbana est hic mihi terra locus.

VII

Vade salutatum, subito perarata, Perillam,

littera, sermonis fida ministra mei.

Aut illam inuenies dulci cum matre sedentem,

aut inter libros Pieridasque suas.

Quicquid aget, cum te scierit uenisse, relinquet,

nec mora, quid uenias quidue, requiret, agam.

Viuere me dices, sed sic, ut uiuere nolim,

nec mala tam longa nostra leuata mora:

et tamen ad Musas, quamuis nocuere, reuerti,

aptaque in alternos cogere uerba pedes.

"Tu quoque" dic "studiis communibus ecquid inhaeres,

doctaque non patrio carmina more canis?

Nam tibi cum fatis mores natura pudicos

et raras dotes ingeniumque dedit.

Hoc ego Pegasidas deduxi primus ad undas,

ne male fecundae uena periret aquae;

primus id aspexi teneris in uirginis annis,

utque pater natae duxque comesque fui.

Ergo si remanent ignes tibi pectoris idem,

sola tuum uates Lesbia uincet opus.

Sed uereor, ne te mea nunc fortuna retardet,

postque meos casus sit tibi pectus iners.

Dum licuit, tua saepe mihi, tibi nostra legebam;

saepe tui iudex, saepe magister eram:

aut ego praebebam factis modo uersibus aures,

aut, ubi cessares, causa ruboris eram.

Forsitan exemplo, quia me laesere libelli,

tu quoque sis poenae fata secuta meae.

Pone, Perilla, metum. Tantummodo femina nulla

neue uir a scriptis discat amare tuis.

Ergo desidiae remoue, doctissima, causas,

inque bonas artes et tua sacra redi.

Ista decens facies longis uitiabitur annis,

rugaque in antiqua fronte senilis erit,

inicietque manum formae damnosa senectus,

quae strepitus passu non faciente uenit.

Cumque aliquis dicet "fuit haec formosa" dolebis,

et speculum mendax esse querere tuum.

Sunt tibi opes modicae, cum sis dignissima magnis:

finge sed inmensis censibus esse pares,

nempe dat id quodcumque libet fortuna rapitque,

Irus et est subito, qui modo Croesus erat.

Singula ne referam, nil non mortale tenemus

pectoris exceptis ingeniique bonis.

En ego, cum caream patria uobisque domoque,

raptaque sint, adimi quae potuere mihi,

ingenio tamen ipse meo comitorque fruorque:

Caesar in hoc potuit iuris habere nihil.

Quilibet hanc saeuo uitam mihi finiat ense,

me tamen extincto fama superstes erit,

dumque suis uictrix omnem de montibus orbem

prospiciet domitum Martia Roma, legar.

Tu quoque, quam studii maneat felicior usus,

effuge uenturos, qua potes, usque rogos!"

VIII

Nunc ego Triptolemi cuperem consistere curru,

misit in ignotam qui rude semen humum;

nunc ego Medeae uellem frenare dracones,

quos habuit fugiens arce, Corinthe, tua;

nunc ego iactandas optarem sumere pennas,

siue tuas, Perseu, Daedale, siue tuas:

ut tenera nostris cedente uolatibus aura

aspicerem patriae dulce repente solum,

desertaeque domus uultus, memoresque sodales,

caraque praecipue coniugis ora meae.

Stulte, quid haec frustra uotis puerilibus optas,

quae non ulla tibi fertque feretque dies?

Si semel optandum est, Augusti numen adora,

et, quem sensisti, rite precare deum.

Ille tibi pennasque potest currusque uolucres

tradere. Det reditum, protinus ales eris.

Si precer hoc (neque enim possum maiora rogare)

ne mea sint, timeo, uota modesta parum.

Forsitan hoc olim, cum iam satiauerit iram,

tum quoque sollicita mente rogandus erit.

Quod minus interea est, instar mihi muneris ampli,

ex his me iubeat quolibet ire locis.

Nec caelum nec aquae faciunt nec terra nec aurae;

ei mihi, perpetuus corpora languor habet!

Seu uitiant artus aegrae contagia mentis,

siue mei causa est in regione mali,

ut tetigi Pontum, uexant insomnia, uixque

ossa tegit macies nec iuuat ora cibus;

quique per autumnum percussis frigore primo

est color in foliis, quae noua laesit hiems,

is mea membra tenet, nec uiribus alleuor ullis,

et numquam queruli causa doloris abest.

Nec melius ualeo, quam corpore, mente, sed aegra est

utraque pars aeque binaque damna fero.

Haeret et ante oculos ueluti spectabile corpus

astat fortunae forma legenda meae:

cumque locum moresque hominum cultusque sonumque

cernimus, et, qui sim qui fuerimque, subit,

tantus amor necis est, querar ut cum Caesaris ira,

quod non offensas uindicet ense suas.

At, quoniam semel est odio ciuiliter usus,

mutato leuior sit fuga nostra loco.

IX

Hic quoque sunt igitur Graiae (quis crederet?) urbes

inter inhumanae nomina barbariae?

Huc quoque Mileto missi uenere coloni,

inque Getis Graias constituere domos?

Sed uetus huic nomen, positaque antiquius urbe,

constat ab Absyrti caede fuisse loco.

Nam rate, quae cura pugnacis facta Mineruae

per non temptatas prima cucurrit aquas,

impia desertum fugiens Medea parentem

dicitur his remos applicuisse uadis.

Quem procul ut uidit tumulo speculator ab alto,

"hospes," ait "nosco, Colchide, uela, uenit."

Dum trepidant Minyae, dum soluitur aggere funis,

dum sequitur celeres ancora tracta manus,

conscia percussit meritorum pectora Colchis

ausa atque ausura multa nefanda manu;

et, quamquam superest ingens audacia menti,

pallor in attonitae uirginis ore fuit.

Ergo ubi prospexit uenientia uela "tenemur,

et pater est aliqua fraude morandus" ait.

Dum quid agat quaerit, dum uersat in omnia uultus,

ad fratrem casu lumina flexa tulit.

Cuius ut oblata est praesentia, "uicimus" inquit:

"hic mihi morte sua causa salutis erit."

Protinus ignari nec quicquam tale timentis

innocuum rigido perforat ense latus,

atque ita diuellit diuulsaque membra per agros

dissipat in multis inuenienda locis.

Neu pater ignoret, scopulo proponit in alto

pallentesque manus sanguineumque caput,

ut genitor luctuque nouo tardetur et, artus

dum legit extinctos, triste moretur iter.

Inde Tomis dictus locus hic, quia fertur in illo

membra soror fratris consecuisse sui.

X

Siquis adhuc istic meminit Nasonis adempti,

et superest sine me nomen in urbe meum,

suppositum stellis numquam tangentibus aequor

me sciat in media uiuere barbaria.

Sauromatae cingunt, fera gens, Bessique Getaeque,

quam non ingenio nomina digna meo!

Dum tamen aura tepet, medio defendimur Histro:

ille suis liquidis bella repellit aquis.

At cum tristis hiems squalentia protulit ora,

terraque marmoreo est candida facta gelu,

dum prohibet Boreas et nix habitare sub Arcto,

tum patet has gentes axe tremente premi.

Nix iacet, et iactam ne sol pluuiaeque resoluant,

indurat Boreas perpetuamque facit.

Ergo ubi delicuit nondum prior, altera uenit,

et solet in multis bima manere locis;

tantaque commoti uis est Aquilonis, ut altas

aequet humo turres tectaque rapta ferat.

Pellibus et sutis arcent mala frigora bracis,

oraque de toto corpore sola patent.

Saepe sonant moti glacie pendente capilli,

et nitet inducto candida barba gelu;

nudaque consistunt, formam seruantia testae,

uina, nec hausta meri, sed data frusta bibunt.

Quid loquar, ut uincti concrescant frigore riui,

deque lacu fragiles effodiantur aquae?

Ipse, papyrifero qui non angustior amne

miscetur uasto multa per ora freto,

caeruleos uentis latices durantibus, Hister

congelat et tectis in mare serpit aquis;

quaque rates ierant, pedibus nunc itur, et undas

frigore concretas ungula pulsat equi;

perque nouos pontes, subter labentibus undis,

ducunt Sarmatici barbara plaustra boues.

Vix equidem credar, sed, cum sint praemia falsi

nulla, ratam debet testis habere fidem.

Vidimus ingentem glacie consistere pontum,

lubricaque inmotas testa premebat aquas.

Nec uidisse sat est. Durum calcauimus aequor,

undaque non udo sub pede summa fuit.

Si tibi tale fretum quondam, Leandre, fuisset,

non foret angustae mors tua crimen aquae.

Tum neque se pandi possunt delphines in auras

tollere; conantes dura coërcet hiems;

et quamuis Boreas iactatis insonet alis,

fluctus in obsesso gurgite nullus erit;

inclusaeque gelu stabunt in marmore puppes,

nec poterit rigidas findere remus aquas.

Vidimus in glacie pisces haerere ligatos,

sed pars ex illis tum quoque uiua fuit.

Siue igitur nimii Boreae uis saeua marinas,

sive redundatas flumine cogit aquas,

protinus aequato siccis Aquilonibus Histro

inuehitur celeri barbarus hostis equo;

hostis equo pollens longeque uolante sagitta

uicinam late depopulatur humum.

Diffugiunt alii, nullisque tuentibus agros

incustoditae diripiuntur opes,

ruris opes paruae, pecus et stridentia plaustra,

et quas diuitias incola pauper habet.

Pars agitur uinctis post tergum capta lacertis,

respiciens frustra rura Laremque suum:

pars cadit hamatis misere confixa sagittis:

nam uolucri ferro tinctile uirus inest.

Quae nequeunt secum ferre aut abducere, perdunt,

et cremat insontes hostica flamma casas.

Tunc quoque, cum pax est, trepidant formidine belli,

nec quisquam presso uomere sulcat humum.

Aut uidet aut metuit locus hic, quem non uidet, hostem;

cessat iners rigido terra relicta situ.

Non hic pampinea dulcis latet uua sub umbra,

nec cumulant altos feruida musta lacus.

Poma negat regio, nec haberet Acontius, in quo

scriberet hic dominae uerba legenda suae.

Aspiceres nudos sine fronde, sine arbore, campos:

heu loca felici non adeunda uiro!

Ergo tam late pateat cum maximus orbis,

haec est in poenam terra reperta meam.

XI

Si quis es, insultes qui casibus, inprobe, nostris,

meque reum dempto fine cruentus agas,

natus es e scopulis et pastus lacte ferino,

et dicam silices pectus habere tuum.

Quis gradus ulterior, quo se tua porrigat ira,

restat? Quidue meis cernis abesse malis?

Barbara me tellus et inhospita litora Ponti

cumque suo Borea Maenalis Vrsa uidet.

Nulla mihi cum gente fera commercia linguae:

omnia solliciti sunt loca plena metus.

utque fugax auidis ceruus deprensus ab ursis,

cinctaue montanis ut pauet agna lupis,

sic ego belligeris a gentibus undique saeptus

terreor, hoste meum paene premente latus.

utque sit exiguum poenae, quod coniuge cara,

quod patria careo pignoribusque meis:

ut mala nulla feram nisi nudam Caesaris iram,

nuda parum est nobis Caesaris ira mali?

Et tamen est aliquis, qui uulnera cruda retractet,

soluat et in mores ora diserta meos.

In causa facili cuiuis licet esse diserto,

et minimae uires frangere quassa ualent.

Subruere est arces et stantia moenia uirtus:

quamlibet ignaui praecipitata premunt.

Non sum ego quod fueram. Quid inanem proteris umbram?

quid cinerem saxis bustaque nostra petis?

Hector erat tunc cum bello certabat; at idem

uinctus ad Haemonios non erat Hector equos.

Me quoque, quem noras olim, non esse memento:

ex illo superant haec simulacra uiro.

Quid simulacra, ferox, dictis incessis amaris?

Parce, precor, Manes sollicitare meos.

Omnia uera puta mea crimina, nil sit in illis,

quod magis errorem quam scelus esse putes,

pendimus en profugi (satia tua pectora) poenas

exilioque graues exiliique loco.

Carnifici fortuna potest mea flenda uideri:

et tamen est uno iudice mersa parum.

Saeuior es tristi Busiride, saeuior illo,

qui falsum lento torruit igne bouem,

quique bouem Siculo fertur donasse tyranno,

et dictis artes conciliasse suas:

"munere in hoc, rex, est usus, sed imagine maior,

nec sola est operis forma probanda mei.

Aspicis a dextra latus hoc adapertile tauri?

Hac tibi, quem perdes, coniciendus erit.

Protinus inclusum lentis carbonibus ure:

mugiet, et ueri uox erit illa bouis.

Pro quibus inuentis, ut munus munere penses,

da, precor, ingenio praemia digna meo."

Dixerat. At Phalaris "poenae mirande repertor,

ipse tuum praesens imbue" dixit "opus".

Nec mora, monstratis crudeliter ignibus ustus

exhibuit geminos ore gemente sonos.

Quid mihi cum Siculis inter Scythiamque Getasque?

Ad te, quisquis is es, nostra querela redit.

utque sitim nostro possis explere cruore,

quantaque uis, auido gaudia corde feras,

tot mala sum fugiens tellure, tot aequore passus,

te quoque ut auditis posse dolere putem.

Crede mihi, si sit nobis collatus Vlixes,

Neptunine minor quam Iouis ira fuit?

Ergo quicumque es, rescindere crimina noli,

deque graui duras uulnere tolle manus;

utque meae famam tenuent obliuia culpae,

facta cicatricem ducere nostra sine;

humanaeque memor sortis, quae tollit eosdem

et premit, incertas ipse uerere uices.

Et quoniam, fieri quod numquam posse putaui,

est tibi de rebus maxima cura meis,

non est quod timeas: fortuna miserrima nostra est,

omne trahit secum Caesaris ira malum.

Quod magis ut liqueat, neue hoc ego fingere credar,

ipse uelim poenas experiare meas.

XII

Frigora iam Zephyri minuunt, annoque peracto

longior antiquis uisa Maeotis hiems,

inpositamque sibi qui non bene pertulit Hellen,

tempora nocturnis aequa diurna facit.

Iam uiolam puerique legunt hilaresque puellae,

rustica quae nullo nata serente uenit;

prataque pubescunt uariorum flore colorum,

indocilique loquax gutture uernat auis;

utque malae matris crimen deponat hirundo

sub trabibus cunas tectaque parua facit;

herbaque, quae latuit Cerealibus obruta sulcis,

exit et expandit molle cacumen humo;

quoque loco est uitis, de palmite gemma mouetur:

nam procul a Getico litore uitis abest;

quoque loco est arbor, turgescit in arbore ramus:

nam procul a Geticis finibus arbor abest.

Otia nunc istic, iunctisque ex ordine ludis

cedunt uerbosi garrula bella fori.

usus equi nunc est, leuibus nunc luditur armis,

nunc pila, nunc celeri uoluitur orbe trochus;

nunc ubi perfusa est oleo labente iuuentus,

defessos artus Virgine tingit aqua.

Scaena uiget studiisque fauor distantibus ardet,

proque tribus resonant terna theatra foris.

O quantum et quotiens non est numerare, beatum,

non interdicta cui licet urbe frui!

At mihi sentitur nix uerno sole soluta,

quaeque lacu durae non fodiantur aquae:

nec mare concrescit glacie, nec, ut ante, per Histrum

stridula Sauromates plaustra bubulcus agit.

Incipient aliquae tamen huc adnare carinae,

hospitaque in Ponti litore puppis erit.

Sedulus occurram nautae, dictaque salute,

quid ueniat, quaeram, quisue quibusue locis.

Ille quidem mirum ni de regione propinqua

non nisi uicinas tutus ararit aquas.

Rarus ab Italia tantum mare nauita transit,

litora rarus in haec portubus orba uenit.

Siue tamen Graeca scierit, siue ille Latina

uoce loqui (certe gratior huius erit;

fas quoque ab ore freti longaeque Propontidos undis

huc aliquem certo uela dedisse Noto),

quisquis is est, memori rumorem uoce referre

et fieri famae parsque gradusque potest.

Is, precor, auditos possit narrare triumphos

Caesaris et Latio reddita uota Ioui,

teque, rebellatrix, tandem, Germania, magni

triste caput pedibus supposuisse ducis.

Haec mihi qui referet, quae non uidisse dolebo,

ille meae domui protinus hospes erit.

Ei mihi, iamne domus Scythico Nasonis in orbe est?

Iamque suum mihi dat pro Lare poena locum?

di facite ut Caesar non hic penetrale domumque,

hospitium poenae sed uelit esse meae.

XIII

Ecce superuacuus (quid enim fuit utile gigni?)

ad sua natalis tempora noster adest.

Dure, quid ad miseros ueniebas exulis annos?

debueras illis inposuisse modum.

Si tibi cura mei, uel si pudor ullus inesset,

non ultra patriam me sequerere meam,

quoque loco primum tibi sum male cognitus infans,

illo temptasses ultimus esse mihi,

inque relinquendo, quod idem fecere sodales,

tu quoque dixisses tristis in urbe "uale".

Quid tibi cum Ponto? Num te quoque Caesaris ira

extremam gelidi misit in orbis humum?

Scilicet exspectas soliti tibi moris honorem,

pendeat ex umeris uestis ut alba meis,

fumida cingatur florentibus ara coronis,

micaque sollemni turis in igne sonet,

libaque dem proprie genitale notantia tempus,

concipiamque bonas ore fauente preces.

Non ita sum positus, nec sunt ea tempora nobis,

aduentu possim laetus ut esse tuo.

Funeris ara mihi, ferali cincta cupresso,

conuenit et structis flamma parata rogis.

Nec dare tura libet nil exorantia diuos,

in tantis subeunt nec bona uerba malis.

Si tamen est aliquid nobis hac luce petendum,

in loca ne redeas amplius ista, precor,

dum me terrarum pars paene nouissima, Pontus,

Euxinus falso nomine dictus, habet.

XIV

Cultor et antistes doctorum sancte uirorum,

quid facis ingenio semper amice meo?

Ecquid, ut incolumem quondam celebrare solebas,

nunc quoque ne uidear totus abesse, caues?

Conficis exceptis ecquid mea carmina solis

Artibus, artifici quae nocuere suo?

Immo ita fac, quaeso, uatum studiose nouorum,

quaque potes, retine corpus in urbe meum.

Est fuga dicta mihi, non est fuga dicta libellis,

qui domini poenam non meruere sui.

Saepe per externas profugus pater exulat oras,

urbe tamen natis exulis esse licet.

Palladis exemplo de me sine matre creata

carmina sunt; stirps haec progeniesque mea est.

Hanc tibi commendo, quae quo magis orba parente est,

hoc tibi tutori sarcina maior erit.

Tres mihi sunt nati contagia nostra secuti:

cetera fac curae sit tibi turba palam.

Sunt quoque mutatae, ter quinque uolumina, formae,

carmina de domini funere rapta sui.

Illud opus potuit, si non prius ipse perissem,

certius a summa nomen habere manu:

nunc incorrectum populi peruenit in ora,

in populi quicquam si tamen ore mei est.

Hoc quoque nescioquid nostris appone libellis,

diuerso missum quod tibi ab orbe uenit.

Quod quicumque leget (si quis leget) aestimet ante,

compositum quo sit tempore quoque loco.

Aequus erit scriptis, quorum cognouerit esse

exilium tempus barbariamque locum:

inque tot aduersis carmen mirabitur ullum

ducere me tristi sustinuisse manu.

Ingenium fregere meum mala, cuius et ante

fons infecundus paruaque uena fuit.

Sed quaecumque fuit, nullo exercente refugit,

et longo periit arida facta situ.

Non hic librorum, per quos inuiter alarque,

copia: pro libris arcus et arma sonant.

Nullus in hac terra, recitem si carmina, cuius

intellecturis auribus utar, adest.

Non quo secedam locus est. Custodia muri

summouet infestos clausaque porta Getas.

Saepe aliquod quaero uerbum nomenque locumque,

nec quisquam est a quo certior esse queam.

Dicere saepe aliquid conanti (turpe fateri)

uerba mihi desunt dedidicique loqui.

Threicio Scythicoque fere circumsonor ore,

et uideor Geticis scribere posse modis.

Crede mihi, timeo ne sint inmixta Latinis

inque meis scriptis Pontica uerba legas.

Qualemcumque igitur uenia dignare libellum,

sortis et excusa condicione meae.