PRAEFATIO
Inventa secuit primus qui nave profundum,
et rudibus remis sollicitavit aquas,
qui dubiis ausus committere flatibus alnum,
quas natura negat, praebuit arte vias.
Tranquillis primum trepidus se credidit undis,
litora securo tramite summa legens:
mox longos temptare sinus et linquere terras
et leni coepit pandere vela Noto.
Ast ubi paulatim praeceps audacia crevit
cordaque languentem dedidicere metum,
iam vagus irrumpit pelagus caelumque secutus
Aegaeas hiemes Ioniumque domat.
LIBER PRIMUS
Inferni raptoris equos afflataque curru
sidera Taenario caligantesque profundae
Iunonis thalamos audaci promere cantu
mens congesta iubet. Gressus removete, profani.
Iam furor humanos nostro de pectore sensus
expulit et solum spirant praecordia Phoebum.
Iam mihi cernuntur trepidis delubra moveri
sedibus et claram dispergere limina lucem
adventum testata Dei. Iam magnus ab imis
auditur fremitus terris templumque remugit
Cecropium sanctasque faces extollit Eleusis.
Angues Triptolemi strident et squamea curvis
colla levant attrita iugis lapsuque sereno
erecti roseas tendunt ad carmina cristas.
Ecce procul ternis Hecate variata figuris
exoritur laetusque simul procedit Iacchus
crinali florens hedera, quem Parthica velat
tigris et auratos in nodum colligit ungues.
Ebria Maeonius firmat vestigia thyrsus.
Di, quibus innumerum vacui famulantur Averni
vulgus iners, opibus quorum donatur avaris
quidquid in orbe perit, quos Styx liventibus ambit
interfusa vadis et quos fumantia torquens
aequora gurgitibus Phlegethon perlustrat anhelis;
vos mihi sacrarum penetralia pandite rerum
et vestri secreta poli: qua lampade Ditem
flexit Amor, quo ducta ferox Proserpina raptu
possedit dotale Chaos, quantasque per oras
sollicito genetrix erraverit anxia cursu:
unde datae populis fruges et glande relicta
cesserit inventis Dodonia quercus aristis.
Dux Erebi quondam tumidas exarsit in iras
proelia moturus superis, quod solus egeret
conubiis sterilesque diu consumeret annos,
impatiens nescire torum nullasque mariti
inlecebras nec dulce patris cognoscere nomen.
Iam quaecumque latent ferali monstra barathro
in turmas aciemque ruunt contraque Tonantem
coniurant Furiae crinitaque sontibus hydris
Tisiphone, quatiens infausto lumine pinum,
armatos ad castra vocat pallentia Manes.
Paene reluctatis iterum pugnantia rebus
rupissent elementa fidem penitusque revulso
carcere laxatis pubes Titania vinclis
vidisset caeleste iubar rursusque cruentus
Aegaeon positis aucto de corpore nodis
obvia centeno vexasset fulmina motu.
Sed Parcae vetuere minas orbique timentes
ante pedes soliumque ducis fudere severam
canitiem genibusque suas cum supplice fletu
admovere manus, quarum sub iure tenentur
omnia, quae seriem fatorum pollice ducunt,
longaque ferratis evolvunt saecula fusis.
Prima fero Lachesis clamabat talia regi
incultas dispersa comas: "O maxime noctis
arbiter umbrarumque potens, cui nostra laborant
stamina, qui finem cunctis et semina praebes
nascendique vices alterna morte rependis,
qui vitam letumque regis (nam quidquid ubique
gignit materies, hoc te donante creatur
debeturque tibi, certis ambagibus aevi
rursus corporeos animae mittuntur in artus),
ne pete firmatas pacis dissolvere leges,
quas dedimus nevitque colus, neu foedera fratrum
civili converte tuba. Cur impia tollis
signa? Quid incestis aperis Titanibus auras?
Posce Iovem: dabitur coniunx." Vix ille pepercit
erubuitque preces animusque relanguit atrox,
quamvis indocilis flecti: ceu turbine rauco
cum gravis armatur Boreas glacieque nivali
hispidus et Getica concretus grandine pennas
disrumpit, pelagus, silvas camposque sonoro
flamine rapturus, si forte adversus aenos
Aeolus obiciat postes, vanescit inanis
impetus et fractae redeunt in claustra procellae.
Tum Maia genitum, qui fervida dicta reportet,
imperat acciri. Cyllenius astitit ales
somniferam quatiens virgam tectusque galero.
Ipse rudi fultus solio nigraque verendus
maiestate sedet. Squalent immania foedo
sceptra situ; sublime caput maestissima nubes
asperat et dirae riget inclementia formae.
Terrorem dolor augebat. Tunc talia celso
ore tonat (tremefacta silent dicente tyranno
atria; latratum triplicem compescuit ingens
ianitor et presso lacrimarum fonte resedit
Cocytos tacitisque Acheron obmutuit undis
et Phlegethonteae requierunt murmura ripae):
"Atlantis Tegeaee nepos, commune profundis
et superis numen, qui fas per limen utrumque
solus habes geminoque facis commercia mundo,
i celer et proscinde Notos et iussa superbo
redde Iovi: tantumne tibi, saevissime frater,
in me iuris erit? Sic nobis noxia vires
cum caelo Fortuna tulit? Num robur et arma
perdidimus, si rapta dies? An forte iacentes
ignavosque putas, quod non Cyclopia tela
stringimus aut vanas tonitru deludimus auras?
Nonne satis visum, quod grati luminis expers
tertia supremae patior dispendia sortis
informesque plagas, cum te laetissimus ornet
signifer et vario cingant splendore Triones?
Sed thalamos etiam prohibes? Nereia glauco
Neptunum gremio complectitur Amphitrite.
Te consanguineo recipit post fulmina fessum
Iuno sinu. Quid enim narrem Latonia furta?
Quid Cererem magnamque Themin? Tibi tanta creandi
copia, te felix natorum turba coronat.
Ast ego deserta maerens inglorius aula
implacidas nullo solabor pignore curas?
Non adeo toleranda quies. Primordia testor
noctis et horrendae stagna intemerata paludis,
si dictis parere negas, patefacta ciebo
Tartara, Saturni veteres laxabo catenas,
obducam tenebris solem, compage soluta
lucidus umbroso miscebitur axis Averno."
Vix ea fatus erat, iam nuntius astra tenebat.
Audierat mandata pater secumque volutat
diversos ducens animos, quae tale sequatur
coniugium Stygiosque velit pro sole recessus.
Certa requirenti tandem sententia sedit.
Hennaeae Cereri proles optata virebat
unica, nec tribuit subolem Lucina secundam
fessaque post primos haeserunt viscera partus
infecunda quidem; sed cunctis altior exstat
matribus et numeri damnum Proserpina pensat.
Hanc fovet, hanc sequitur: vitulam non blandius ambit
torva parens, pedibus quae nondum proterit arva
nec nova lunatae curvavit germina frontis.
Iam matura toro plenis adoleverat annis
virginitas, tenerum iam pronuba flamma pudorem
sollicitat mixtaque tremit formidine votum.
Personat aula procis: pariter pro virgine certant
Mars clipeo melior, Phoebus praestantior arcu.
Mars donat Rhodopen, Phoebus largitur Amyclas
et Delon Clariosque Lares. Hinc aemula Iuno,
hinc poscit Latona nurum. Despexit utrumque
flava Ceres raptusque timens (heu caeca futuri!)
aethera deseruit; furtim sua pignora terris
commendat fidis Siculasque relegat in oras,
ingenio confisa loci. Trinacria quondam
Italiae pars una fuit, sed pontus et aestus
mutavere situm. Rupit confinia Nereus
victor et abscissos interluit aequore montes
parvaque cognatas prohibent discrimina terras.
Nunc illam socia ruptam tellure trisulcam
opposuit natura mari. Caput inde Pachyni
respuit Ionias praetentis rupibus iras,
hinc latrat Gaetula Thetis Lilybaeaque pulsat
brachia consurgens; hinc indignata teneri
concutit obiectum rabies Tyrrhena Pelorum.
In medio scopulis se porrigit Aetna perustis:
Aetna Giganteos numquam tacitura triumphos,
Enceladi bustum, qui saucia terga revinctus
spirat inexhaustum flagranti vulnere sulphur,
et quotiens detractat onus cervice rebelli
in laevum dextrumque latus, tunc insula fundo
vertitur et dubiae nutant cum moenibus urbes.
Aetnaeos apices solo cognoscere visu,
non aditu temptare licet. Pars cetera frondet
arboribus, teritur nullo cultore cacumen.
Nunc movet indigenas nimbos piceaque gravatum
foedat nube diem, nunc motibus astra lacessit
terrificis damnisque suis incendia nutrit.
Sed quamvis nimio fervens exuberet aestu,
scit nivibus servare fidem pariterque favillis.
Durescit glacies tanti secura vaporis,
arcano defensa gelu fumoque fideli
lambit contiguas innoxia flamma pruinas.
Quae scopulos tormenta rotant? Quae tanta cavernas
vis glomerat? quo fonte ruit Vulcanius amnis?
Sive quod obicibus discurrens ventus opertis
offenso rimosa furit per saxa meatu,
dum scrutatur iter, libertatemque reposcens
putria multivagis populatur flatibus antra;
seu mare sulphurei ductum per viscera montis
oppressis ignescit aquis et pondera librat.
Hic ubi servandum mater fidissima pignus
abdidit, ad Phrygios tendit secura Penates
turrigeramque petit Cybelen sinuosa draconum
membra regens, volucri qui pervia nubila tractu
signant et placidis humectant frena venenis.
Frontem crista tegit, pingunt maculosa virentes
terga notae, rutilum squamis intermicat aurum.
Nunc spiris Zephyros tranant, nunc arva volatu
inferiora secant. Cano rota pulvere labens
sulcatam fecundat humum. Flavescit aristis
orbita. Surgentes condunt vestigia fruges,
vestit iter comitata seges. Iam linquitur Aetna
totaque decrescit refugo Trinacria visu.
Heu quotiens praesaga mali violavit oborto
rore genas! Quotiens oculos ad tecta retorsit
talia voce movens: "Salve, gratissima tellus,
quam nos praetulimus caelo: tibi gaudia nostri
sanguinis et caros uteri commendo labores.
Praemia digna manent. Nullos patiere ligones
et nullo rigidi versabere vomeris ictu,
sponte tuus florebit ager. Cessante iuvenco
ditior oblatas mirabitur incola messes."
Sic ait et fulvis tetigit serpentibus Idam.
Hic sedes augusta Deae templique colendi
religiosa silex, densis quam pinus obumbrat
frondibus, et nulla lucos agitante procella
stridula coniferis modulatur carmina ramis.
Terribiles intus thiasi vesanaque mixto
concentu delubra gemunt. Ululatibus Ide
bacchatur; timidas inclinant Gargara silvas.
Postquam visa Ceres, mugitum tympana frenant,
conticuere chori: Corybas non impulit ensem,
non buxus, non aera sonant blandasque leones
submisere iubas. Adytis gavisa Cybebe
exilit et pronas extendit ad oscula turres.
Viderat haec dudum summa speculatus ab arce
Iuppiter ac Veneri mentis penetralia pandit:
"Curarum, Cytherea, tibi secreta fatebor.
Candida Tartareo nuptum Proserpina regi
iam pridem est decreta dari. Sic Atropos urget,
sic cecinit longaeva Themis. Nunc matre remota
rem peragi tempus. Fines invade Sicanos
et Cereris prolem patulis illudere campis,
crastina puniceos cum lux detexerit ortus,
coge tuis armata dolis, quibus urere cuncta,
me quoque saepe, soles. Cur ultima regna quiescunt?
Nulla sit immunis regio nullumque sub umbris
pectus inaccensum Veneri. Iam tristis Erinys
sentiat ardores, Acheron Ditisque severi
ferrea lascivis mollescant corda sagittis."
Accelerat praecepta Venus iussuque parentis
Pallas et inflexo quae terret Maenala cornu
addunt se comites. Divino semita gressu
claruit, augurium qualis laturus iniquum
praepes sanguineo dilabitur igne cometes
prodigiale rubens: non illum navita tuto,
non impune vident populi, sed crine minaci
nuntiat aut ratibus ventos aut urbibus hostes.
Devenere locum, Cereris quo tecta nitebant
Cyclopum firmata manu: stant ardua ferro
moenia, ferrati postes immensaque nectit
claustra chalybs. Nullum tanto sudore Pyragmon
nec Steropes construxit opus; non talibus umquam
spiravere Notis animae nec flumine tanto
incoctum maduit lassa cervice metallum.
Atria cingit ebur; trabibus solidatur aenis
culmen et in celsas surgunt electra columnas.
Ipsa domum tenero mulcens Proserpina cantu
irrita texebat rediturae munera matri.
Hic elementorum seriem sedesque paternas
insignibat acu: veterem qua lege tumultum
discrevit Natura parens et semina iussis
discessere locis: quidquid leve, fertur in altum,
in medium graviora cadunt, incanduit aër,
legit flamma polum, fluxit mare, terra pependit.
Nec color unus erat: stellas accendit in auro,
ostro fundit aquas. Attollit litora gemmis
filaque mentitos iam iam caelantia fluctus
arte tument. Credas inlidi cautibus algam
et raucum bibulis inserpere murmur harenis.
Addit quinque plagas. Mediam subtegmine rubro
obsessam fervore notat; squalebat inustus
limes et assiduo sitiebant stamina sole:
vitales utrimque duas, quas mitis oberrat
temperies habitanda viris; in fine supremo
torpentes traxit geminas brumaque perenni
foedat et aeterno contristat frigore telas.
Nec non et patrui pingit sacraria Ditis
fatalesque sibi Manes. Nec defuit omen;
praescia nam subitis maduerunt fletibus ora.
Coeperat et vitreis summo iam margine texti
Oceanum sinuare vadis; sed cardine verso
cernit adesse deas imperfectumque laborem
deserit et niveos infecit purpura vultus
per liquidas succensa genas castaeque pudoris
illuxere faces. Non sic decus ardet eburnum,
Lydia Sidonio quod femina tinxerit ostro.
Merserat unda diem; sparso nox umida somno
languida caeruleis invexerat otia bigis,
iamque viam Pluto superas molitur ad auras
germani monitu. Torvos invisa iugales
Allecto temone ligat, qui pascua mandunt
Cocyti pratisque Erebi nigrantibus errant
stagnaque tranquillae potantes marcida Lethes
aegra soporatis spumant oblivia linguis.
Orphnaeus crudele micans Aethonque sagitta
ocior et Stygii sublimis gloria Nycteus
armenti Ditisque nota signatus Alastor
stabant ante fores iuncti saevumque fremebant
crastina venturae spectantes gaudia praedae.
PRAEFATIO
Īnvēntā sĕcŭīt prīmūs quī nāvĕ prŏfūndūm,
ēt rŭdĭbūs rēmīs ‖ sōllĭcĭtāvĭt ăquās,
quī dŭbĭīs aūsūs cōmmīttĕrĕ flātĭbŭs ālnūm,
quās nātūră nĕgāt, ‖ praēbŭĭt ārtĕ vĭās.
Trānquīllīs prīmūm trĕpĭdūs sē crēdĭdĭt ūndīs,
lītŏră sēcūrō ‖ trāmĭtĕ sūmmă lĕgēns:
mōx lōngōs tēmptārĕ sĭnūs ēt līnquĕrĕ tērrās
ēt lēnī coēpīt ‖ pāndĕrĕ vēlă Nŏtō.
Āst ŭbĭ paūlātīm praēcēps aūdācĭă crēvīt
cōrdăquĕ lānguēntēm ‖ dēdĭdĭcērĕ mĕtūm,
iām văgŭs īrrūmpīt pĕlăgūs caēlūmquĕ sĕcūtūs
Aēgaēās hĭĕmēs ‖ Īŏnĭūmquĕ dŏmāt.
LIBER PRIMUS
Īnfērnī rāptōrĭs ĕquōs āfflātăquĕ cūrrū
sīdĕră Taēnărĭō cālīgāntēsquĕ prŏfūndaē
Iūnōnīs thălămōs aūdācī prōmĕrĕ cāntū
mēns cōngēstă iŭbēt. Grēssūs rĕmŏvētĕ, prŏfānī.
Iām fŭrŏr hūmānōs nōstrō dē pēctŏrĕ sēnsūs
ēxpŭlĭt ēt sōlūm spīrānt praēcōrdĭă Phoēbūm.
Iām mĭhĭ cērnūntūr trĕpĭdīs dēlūbră mŏvērī
sēdĭbŭs ēt clārām dīspērgĕrĕ līmĭnă lūcēm
ādvēntūm tēstātă Dĕī. Iām māgnŭs ăb īmīs
aūdītūr frĕmĭtūs tērrīs tēmplūmquĕ rĕmūgīt
Cēcrŏpĭūm sānctāsquĕ făcēs ēxtōllĭt Ĕleūsīs.
Ānguēs Trīptŏlĕmī strīdēnt ēt squāmĕă cūrvīs
cōllă lĕvānt āttrītă iŭgīs lāpsūquĕ sĕrēnō
ērēctī rŏsĕās tēndūnt ād cārmĭnă crīstās.
Ēccĕ prŏcūl tērnīs Hĕcătē vărĭātă fĭgūrīs
ēxŏrĭtūr laētūsquĕ sĭmūl prōcēdĭt Ĭācchūs
crīnālī flōrēns hĕdĕrā, quēm Pārthĭcă vēlāt
tīgrĭs ĕt aūrātōs īn nōdūm cōllĭgĭt ūnguēs.
Ēbrĭă Maēŏnĭūs fīrmāt vēstīgĭă thŷrsūs.
Dī, quĭbŭs īnnŭmĕrūm văcŭī fămŭlāntŭr Ăvērnī
vūlgŭs ĭnērs, ŏpĭbūs quōrūm dōnātŭr ăvārīs
quīdquĭd ĭn ōrbĕ pĕrīt, quōs Stŷx līvēntĭbŭs āmbīt
īntērfūsă vădīs ēt quōs fūmāntĭă tōrquēns
aēquŏră gūrgĭtĭbūs Phlĕgĕthōn pērlūstrăt ănhēlīs;
vōs mĭhĭ sācrārūm pĕnĕtrālĭă pāndĭtĕ rērūm
ēt vēstrī sēcrētă pŏlī: quā lāmpădĕ Dītēm
flēxĭt Ămōr, quō dūctă fĕrōx Prōsērpĭnă rāptū
pōssēdīt dōtālĕ Chăōs, quāntāsquĕ pĕr ōrās
sōllĭcĭtō gĕnĕtrīx ērrāvĕrĭt ānxĭă cūrsū:
ūndĕ dătaē pŏpŭlīs frūgēs ēt glāndĕ rĕlīctā
cēssĕrĭt īnvēntīs Dōdōnĭă quērcŭs ărīstīs.
Dūx Ĕrĕbī quōndām tŭmĭdās ēxārsĭt ĭn īrās
proēlĭă mōtūrūs sŭpĕrīs, quōd sōlŭs ĕgērēt
cōnŭbĭīs stĕrĭlēsquĕ dĭū cōnsūmĕrĕt ānnōs,
īmpătĭēns nēscīrĕ tŏrūm nūllāsquĕ mărītī
īnlĕcĕbrās nēc dūlcĕ pătrīs cōgnōscĕrĕ nōmēn.
Iām quaēcūmquĕ lătēnt fērālī mōnstră bărāthrō
īn tūrmās ăcĭēmquĕ rŭūnt cōntrāquĕ Tŏnāntēm
cōniūrānt Fŭrĭaē crīnītăquĕ sōntĭbŭs hŷdrīs
Tīsĭphŏnē, quătĭēns īnfaūstō lūmĭnĕ pīnūm,
ārmātōs ād cāstră vŏcāt pāllēntĭă Mānēs.
Paēnĕ rĕlūctātīs ĭtĕrūm pūgnāntĭă rēbūs
rūpīssēnt ĕlĕmēntă fĭdēm pĕnĭtūsquĕ rĕvūlsō
cārcĕrĕ lāxātīs pūbēs Tītānĭă vīnclīs
vīdīssēt caēlēstĕ iŭbār rūrsūsquĕ crŭēntūs
Aēgaēōn pŏsĭtīs aūctō dē cōrpŏrĕ nōdīs
ōbvĭă cēntēnō vēxāssēt fūlmĭnă mōtū.
Sēd Pārcaē vĕtŭērĕ mĭnās ōrbīquĕ tĭmēntēs
āntĕ pĕdēs sŏlĭūmquĕ dŭcīs fūdērĕ sĕvērām
cānĭtĭēm gĕnĭbūsquĕ sŭās cūm sūpplĭcĕ flētū
ādmōvērĕ mănūs, quārūm sūb iūrĕ tĕnēntūr
ōmnĭă, quaē sĕrĭēm fātōrūm pōllĭcĕ dūcūnt,
lōngăquĕ fērrātīs ēvōlvūnt saēcŭlă fūsīs.
Prīmă fĕrō Lăchĕsīs clāmābāt tālĭă rēgī
īncūltās dīspērsă cŏmās: "Ō māxĭmĕ nōctīs
ārbĭtĕr ūmbrārūmquĕ pŏtēns, cuī nōstră lăbōrānt
stāmĭnă, quī fīnēm cūnctīs ēt sēmĭnă praēbēs
nāscēndīquĕ vĭcēs āltērnā mōrtĕ rĕpēndīs,
quī vītām lētūmquĕ rĕgīs (nām quīdquĭd ŭbīquĕ
gīgnīt mātĕrĭēs, hōc tē dōnāntĕ crĕātūr
dēbētūrquĕ tĭbī, cērtīs āmbāgĭbŭs aēvī
rūrsūs cōrpŏrĕōs ănĭmaē mīttūntŭr ĭn ārtūs),
nē pĕtĕ fīrmātās pācīs dīssōlvĕrĕ lēgēs,
quās dĕdĭmūs nēvītquĕ cŏlūs, neū foēdĕră frātrūm
cīvīlī cōnvērtĕ tŭbā. Cūr īmpĭă tōllīs
sīgnă? Quĭd īncēstīs ăpĕrīs Tītānĭbŭs aūrās?
Pōscĕ Iŏvēm: dăbĭtūr cōniūnx." Vīx īllĕ pĕpērcīt
ērŭbŭītquĕ prĕcēs ănĭmūsquĕ rĕlāngŭĭt ātrōx,
quāmvīs īndŏcĭlīs flēctī: ceū tūrbĭnĕ raūcō
cūm grăvĭs ārmātūr Bŏrĕās glăcĭēquĕ nĭvālī
hīspĭdŭs ēt Gĕtĭcā cōncrētūs grāndĭnĕ pēnnās
dīsrūmpīt, pēlāgūs, sīlvās cāmpōsquĕ sŏnōrō
flāmĭnĕ rāptūrūs, sī fōrte ādvērsŭs ăēnōs
Aēŏlŭs ōbĭcĭāt pōstēs, vānēscĭt ĭnānīs
īmpĕtŭs ēt frāctaē rĕdĕūnt īn claūstră prŏcēllaē.
Tūm Māiā gĕnĭtūm, quī fērvĭdă dīctă rĕpōrtēt,
īmpĕrăt āccīrī. Cŷllēnĭŭs āstĭtĭt ālēs
sōmnĭfĕrām quătĭēns vīrgām tēctūsquĕ gălērō.
Īpsĕ rŭdī fūltūs sŏlĭō nīgrāquĕ vĕrēndūs
māiēstātĕ sĕdēt. Squālēnt īmmānĭă foēdō
scēptră sĭtū; sūblīmĕ căpūt maēstīssĭmă nūbēs
āspĕrăt ēt dīraē rĭgĕt īnclēmēntĭă fōrmaē.
Tērrōrēm dŏlŏr aūgēbāt. Tūnc tālĭă cēlsō
ōrĕ tŏnāt (trĕmĕfāctă sĭlēnt dīcēntĕ tўrānnō
ātrĭă; lātrātūm trĭplĭcēm cōmpēscŭĭt īngēns
iānĭtŏr ēt prēssō lăcrĭmārūm fōntĕ rĕsēdīt
Cōcŷtōs tăcĭtīsque Ăchĕrōn ōbmūtŭĭt ūndīs
ēt Phlĕgĕthōntēaē rĕquĭērūnt mūrmŭră rīpaē):
"Ātlāntīs Tĕgĕaēĕ nĕpōs, cōmmūnĕ prŏfūndīs
ēt sŭpĕrīs nūmēn, quī fās pēr līmĕn ŭtrūmquĕ
sōlŭs hăbēs gĕmĭnōquĕ făcīs cōmmērcĭă mūndō,
ī cĕlĕr ēt prōscīndĕ Nŏtōs ēt iūssă sŭpērbō
rēddĕ Iŏvī: tāntūmnĕ tĭbī, saēvīssĭmĕ frātēr,
īn mē iūrĭs ĕrīt? Sīc nōbīs nōxĭă vīrēs
cūm caēlō Fōrtūnă tŭlīt? Nūm rōbŭr ĕt ārmă
pērdĭdĭmūs, sī rāptă dĭēs? Ān fōrtĕ iăcēntēs
īgnāvōsquĕ pŭtās, quōd nōn Cŷclōpĭă tēlă
strīngĭmŭs aūt vānās tŏnĭtrū dēlūdĭmŭs aūrās?
Nōnnĕ sătīs vīsūm, quōd grātī lūmĭnĭs ēxpērs
tērtĭă sūprēmaē pătĭōr dīspēndĭă sōrtīs
īnfōrmēsquĕ plăgās, cūm tē laētīssĭmŭs ōrnēt
sīgnĭfĕr ēt vărĭō cīngānt splēndōrĕ Trĭōnēs?
Sēd thălămōs ĕtĭām prŏhĭbēs? Nērēĭă glaūcō
Nēptūnūm grĕmĭō cōmplēctĭtŭr Āmphītrītē.
Tē cōnsānguĭnĕō rĕcĭpīt pōst fūlmĭnă fēssūm
Iūnŏ sĭnū. Quĭd ĕnīm nārrēm Lātōnĭă fūrtă?
Quīd Cĕrĕrēm māgnāmquĕ Thĕmīn? Tĭbĭ tāntă crĕāndī
cōpĭă, tē fēlīx nātōrūm tūrbă cŏrōnāt.
Āst ĕgŏ dēsērtā maērēns īnglōrĭŭs aūlā
īmplăcĭdās nūllō sōlābōr pīgnŏrĕ cūrās?
Nōn ădĕō tŏlĕrāndă quĭēs. Prīmōrdĭă tēstōr
nōctĭs ĕt hōrrēndaē stāgna īntĕmĕrātă pălūdīs,
sī dīctīs pārērĕ nĕgās, pătĕfāctă cĭēbō
Tārtără, Sātūrnī vĕtĕrēs lāxābŏ cătēnās,
ōbdūcām tĕnĕbrīs sōlēm, cōmpāgĕ sŏlūtā
lūcĭdŭs ūmbrōsō mīscēbĭtŭr āxĭs Ăvērnō."
Vīx ĕă fātŭs ĕrāt, iām nūntĭŭs āstră tĕnēbāt.
Aūdĭĕrāt māndātă pătēr sēcūmquĕ vŏlūtāt
dīvērsōs dūcēns ănĭmōs, quaē tālĕ sĕquātūr
cōniŭgĭūm Stўgĭōsquĕ vĕlīt prō sōlĕ rĕcēssūs.
Cērtă rĕquīrēntī tāndēm sēntēntĭă sēdīt.
Hēnnaēaē Cērērĭ prŏlēs ōptātă vĭrēbāt
ūnĭcă, nēc trĭbŭīt sŭbŏlēm Lūcīnă sĕcūndām
fēssăquĕ pōst prīmōs haēsērūnt vīscĕră pārtūs
īnfēcūndă quĭdēm; sēd cūnctīs āltĭŏr ēxstāt
mātrĭbŭs ēt nŭmĕrī dāmnūm Prōsērpĭnă pēnsāt.
Hānc fŏvĕt, hānc sĕquĭtūr: vĭtŭlām nōn blāndĭŭs āmbīt
tōrvă părēns, pĕdĭbūs quaē nōndūm prōtĕrĭt ārvă
nēc nŏvă lūnātaē cūrvāvīt gērmĭnă frōntīs.
Iām mātūră tŏrō plēnīs ădŏlēvĕrăt ānnīs
vīrgĭnĭtās, tĕnĕrūm iām prōnŭbă flāmmă pŭdōrēm
sōllĭcĭtāt mīxtāquĕ trĕmīt fōrmīdĭnĕ vōtūm.
Pērsŏnăt aūlă prŏcīs: părĭtēr prō vīrgĭnĕ cērtānt
Mārs clĭpĕō mĕlĭōr, Phoēbūs praēstāntĭŏr ārcū.
Mārs dōnāt Rhŏdŏpēn, Phoēbūs lārgītŭr Ămŷclās
ēt Dēlōn Clărĭōsquĕ Lărēs. Hīnc aēmŭlă Iūnŏ,
hīnc pōscīt Lātōnă nŭrūm. Dēspēxĭt ŭtrūmquĕ
flāvă Cĕrēs rāptūsquĕ tĭmēns (heū caēcă fŭtūrī!)
aēthĕră dēsĕrŭīt; fūrtīm sŭă pīgnŏră tērrīs
cōmmēndāt fīdīs Sĭcŭlāsquĕ rĕlēgăt ĭn ōrās,
īngĕnĭō cōnfīsă lŏcī. Trīnācrĭă quōndām
Ītălĭaē pārs ūnă fŭīt, sēd pōntŭs ĕt aēstūs
mūtāvērĕ sĭtūm. Rūpīt cōnfīnĭă Nēreūs
vīctŏr ĕt ābscīssōs īntērlŭĭt aēquŏrĕ mōntēs
pārvăquĕ cōgnātās prŏhĭbēnt dīscrīmĭnă tērrās.
Nūnc īllām sŏcĭā rūptām tēllūrĕ trĭsūlcām
ōppŏsŭīt nātūră mărī. Căpŭt īndĕ Păchŷnī
rēspŭĭt Īŏnĭās praētēntīs rūpĭbŭs īrās,
hīnc lātrāt Gaētūlă Thĕtīs Lĭlўbaēăquĕ pūlsāt
brāchĭă cōnsūrgēns; hīnc īndīgnātă tĕnērī
cōncŭtĭt ōbiēctūm răbĭēs Tŷrrhēnă Pĕlōrūm.
Īn mĕdĭō scŏpŭlīs sē pōrrĭgĭt Aētnă pĕrūstīs:
Aētnă Gĭgāntēōs nūmquām tăcĭtūră trĭūmphōs,
Ēncĕlădī būstūm, quī saūcĭă tērgă rĕvīnctūs
spīrăt ĭnēxhaūstūm flāgrāntī vūlnĕrĕ sūlphūr,
ēt quŏtĭēns dētrāctăt ŏnūs cērvīcĕ rĕbēllī
īn laēvūm dēxtrūmquĕ lătūs, tūnc īnsŭlă fūndō
vērtĭtŭr ēt dŭbĭaē nūtānt cūm moēnĭbŭs ūrbēs.
Aētnaēōs ăpĭcēs sōlō cōgnōscĕrĕ vīsū,
nōn ădĭtū tēmptārĕ lĭcēt. Pārs cētĕră frōndēt
ārbŏrĭbūs, tĕrĭtūr nūllō cūltōrĕ căcūmēn.
Nūnc mŏvĕt īndĭgĕnās nīmbōs pĭcĕāquĕ grăvātūm
foēdāt nūbĕ dĭēm, nūnc mōtĭbŭs āstră lăcēssīt
tērrĭfĭcīs dāmnīsquĕ sŭīs īncēndĭă nūtrīt.
Sēd quāmvīs nĭmĭō fērvēns ēxūbĕrĕt aēstū,
scīt nĭvĭbūs sērvārĕ fĭdēm părĭtērquĕ făvīllīs.
Dūrēscīt glăcĭēs tāntī sēcūră văpōrīs,
ārcānō dēfēnsă gĕlū fūmōquĕ fĭdēlī
lāmbīt cōntĭgŭās īnnōxĭă flāmmă prŭīnās.
Quaē scŏpŭlōs tōrmēntă rŏtānt? Quaē tāntă căvērnās
vīs glŏmĕrāt? quō fōntĕ rŭīt Vūlcānĭŭs āmnīs?
Sīvĕ quŏd ōbĭcĭbūs dīscūrrēns vēntŭs ŏpērtīs
ōffēnsō rīmōsă fŭrīt pēr sāxă mĕātū,
dūm scrūtātŭr ĭtēr, lībērtātēmquĕ rĕpōscēns
pūtrĭă mūltĭvăgīs pŏpŭlātūr flātĭbŭs āntră;
seū mărĕ sūlphŭrĕī dūctūm pēr vīscĕră mōntīs
ōpprēssīs īgnēscĭt ăquīs ēt pōndĕră lībrāt.
Hīc ŭbĭ sērvāndūm mātēr fīdīssĭmă pīgnūs
ābdĭdĭt, ād Phrўgĭōs tēndīt sēcūră Pĕnātēs
tūrrĭgĕrāmquĕ pĕtīt Cўbĕlēn sĭnŭōsă drăcōnūm
mēmbră rĕgēns, vŏlŭcrī quī pērvĭă nūbĭlă trāctū
sīgnānt ēt plăcĭdīs hūmēctānt frēnă vĕnēnīs.
Frōntēm crīstă tĕgīt, pīngūnt măcŭlōsă vĭrēntēs
tērgă nŏtaē, rŭtĭlūm squāmīs īntērmĭcăt aūrūm.
Nūnc spīrīs Zĕphўrōs trānānt, nūnc ārvă vŏlātū
īnfĕrĭōră sĕcānt. Cānō rŏtă pūlvĕrĕ lābēns
sūlcātām fēcūndăt hŭmūm. Flāvēscĭt ărīstīs
ōrbĭtă. Sūrgēntēs cōndūnt vēstīgĭă frūgēs,
vēstĭt ĭtēr cŏmĭtātă sĕgēs. Iām līnquĭtŭr Aētnă
tōtăquĕ dēcrēscīt rĕfŭgō Trīnācrĭă vīsū.
Heū quŏtĭēns praēsāgă mălī vĭŏlāvĭt ŏbōrtō
rōrĕ gĕnās! Quŏtĭēns ŏcŭlōs ād tēctă rĕtōrsīt
tālĭă vōcĕ mŏvēns: "Sālvē, grātīssĭmă tēllūs,
quām nōs praētŭlĭmūs caēlō: tĭbĭ gaūdĭă nōstrī
sānguĭnĭs ēt cārōs ŭtĕrī cōmmēndŏ lăbōrēs.
Praēmĭă dīgnă mănēnt. Nūllōs pătĭērĕ lĭgōnēs
ēt nūllō rĭgĭdī vērsābĕrĕ vōmĕrĭs īctū,
spōntĕ tŭūs flŏrĕbīt āgēr. Cēssāntĕ iŭvēncō
dītĭŏr ōblātās mīrābĭtŭr īncŏlă mēssēs."
Sīc ăĭt ēt fūlvīs tĕtĭgīt sērpēntĭbŭs Īdām.
Hīc sēdēs aūgūstă Dĕaē tēmplīquĕ cŏlēndī
rēlĭgĭōsă sĭlēx, dēnsīs quām pīnŭs ŏbūmbrāt
frōndĭbŭs, ēt nūllā lūcōs ăgĭtāntĕ prŏcēllā
strīdŭlă cōnĭfĕrīs mŏdŭlātūr cārmĭnă rāmīs.
Tērrĭbĭlēs īntūs thĭăsī vēsānăquĕ mīxtō
cōncēntū dēlūbră gĕmūnt. Ŭlŭlātĭbŭs Īdē
bācchātūr; tĭmĭdās īnclīnānt Gārgără sīlvās.
Pōstquām vīsă Cĕrēs, mūgītūm tŷmpănă frēnānt,
cōntĭcŭērĕ chŏrī: Cŏrўbās nōn īmpŭlĭt ēnsēm,
nōn būxūs, nōn aēră sŏnānt blāndāsquĕ lĕōnēs
sūbmīsērĕ iŭbās. Ădўtīs gāvīsă Cўbēbē
ēxĭlĭt ēt prōnās ēxtēndĭt ăd ōscŭlă tūrrēs.
Vīdĕrăt haēc dūdūm sūmmā spĕcŭlātŭs ăb ārcĕ
Iūppĭtĕr āc Vĕnĕrī mēntīs pĕnĕtrālĭă pāndīt:
"Cūrārūm, Cўthĕrēă, tĭbī sēcrētă fătēbōr.
Cāndĭdă Tārtărĕō nūptūm Prōsērpĭnă rēgī
iām prīdem ēst dēcrētă dărī. Sīc Ātrŏpŏs ūrgēt,
sīc cĕcĭnīt lōngaēvă Thĕmīs. Nūnc mātrĕ rĕmōtā
rēm pĕrăgī tēmpūs. Fīnēs īnvādĕ Sĭcānōs
ēt Cĕrĕrīs prōlēm pătŭlīs īllūdĕrĕ cāmpīs,
crāstĭnă pūnĭcĕōs cūm lūx dētēxĕrĭt ōrtūs,
cōgĕ tŭīs ārmātă dŏlīs, quĭbŭs ūrĕrĕ cūnctă,
mē quŏquĕ saēpĕ, sŏlēs. Cūr ūltĭmă rēgnă quĭēscūnt?
Nūllă sĭt īmmūnīs rĕgĭō nūllūmquĕ sŭb ūmbrīs
pēctŭs ĭnāccēnsūm Vĕnĕrī. Iām trīstĭs Ĕrīnŷs
sēntĭăt ārdōrēs, Ăchĕrōn Dītīsquĕ sĕvērī
fērrĕă lāscīvīs mōllēscānt cōrdă săgīttīs."
Āccĕlĕrāt praēcēptă Vĕnūs iūssūquĕ părēntīs
Pāllăs ĕt īnflēxō quaē tērrēt Maēnălă cōrnū
āddūnt sē cŏmĭtēs. Dīvīnō sēmĭtă grēssū
clārŭĭt, aūgŭrĭūm quālīs lātūrŭs ĭnīquūm
praēpēs sānguĭnĕō dīlābĭtŭr īgnĕ cŏmētēs
prōdĭgĭālĕ rŭbēns: nōn īllūm nāvĭtă tūtō,
nōn īmpūnĕ vĭdēnt pŏpŭlī, sēd crīnĕ mĭnācī
nūntĭăt aūt rătĭbūs vēntōs aūt ūrbĭbŭs hōstēs.
Dēvēnērĕ lŏcūm, Cĕrĕrīs quō tēctă nĭtēbānt
Cŷclōpūm fīrmātă mănū: stānt ārdŭă fērrō
moēnĭă, fērrātī pōstēs īmmēnsăquĕ nēctīt
claūstră chălŷbs. Nūllūm tāntō sūdōrĕ Pўrāgmōn
nēc Stĕrŏpēs cōnstrūxĭt ŏpūs; nōn tālĭbŭs ūmquām
spīrāvērĕ Nŏtīs ănĭmaē nēc flūmĭnĕ tāntō
īncōctūm mădŭīt lāssā cērvīcĕ mĕtāllūm.
Ātrĭă cīngĭt ĕbūr; trăbĭbūs sŏlĭdātŭr ăēnīs
cūlmĕn ĕt īn cēlsās sūrgūnt ēlēctră cŏlūmnās.
Īpsă dŏmūm tĕnĕrō mūlcēns Prōsērpĭnă cāntū
īrrĭtă tēxēbāt rĕdĭtūraē mūnĕră mātrī.
Hīc ĕlĕmēntōrūm sĕrĭēm sēdēsquĕ pătērnās
īnsīgnībăt ăcū: vĕtĕrēm quā lēgĕ tŭmūltūm
dīscrēvīt Nātūră părēns ēt sēmĭnă iūssīs
dīscēssērĕ lŏcīs: quīdquīd lĕvĕ, fērtŭr ĭn āltūm,
īn mĕdĭūm grăvĭōră cădūnt, īncāndŭĭt āēr,
lēgīt flāmmă pŏlūm, flūxīt mărĕ, tērră pĕpēndīt.
Nēc cŏlŏr ūnŭs ĕrāt: stēllās āccēndĭt ĭn aūrō,
ōstrō fūndĭt ăquās. Āttōllīt lītŏră gēmmīs
fīlăquĕ mēntītōs iām iām caēlāntĭă flūctūs
ārtĕ tŭmēnt. Crēdās īnlīdī caūtĭbŭs ālgām
ēt raūcūm bĭbŭlīs īnsērpĕrĕ mūrmŭr hărēnīs.
Āddīt quīnquĕ plăgās. Mĕdĭām sūbtēgmĭnĕ rūbrō
ōbsēssām fērvōrĕ nŏtāt; squālēbăt ĭnūstūs
līmĕs ĕt āssĭdŭō sĭtĭēbānt stāmĭnă sōlĕ:
vītālēs ūtrīmquĕ dŭās, quās mītĭs ŏbērrāt
tēmpĕrĭēs hăbĭtāndă vĭrīs; īn fīnĕ sŭprēmō
tōrpēntēs trāxīt gĕmĭnās brūmāquĕ pĕrēnnī
foēdăt ĕt aētērnō cōntrīstāt frīgŏrĕ tēlās.
Nēc nōn ēt pătrŭī pīngīt sācrārĭă Dītīs
fātālēsquĕ sĭbī Mānēs. Nēc dēfŭĭt ōmēn;
praēscĭă nām sŭbĭtīs mādvērūnt flētĭbŭs ōră.
Coēpĕrăt ēt vĭtrĕīs sūmmō iām mārgĭnĕ tēxtī
Ōcĕănūm sĭnŭārĕ vădīs; sēd cārdĭnĕ vērsō
cērnĭt ădēssĕ dĕās īmpērfēctūmquĕ lăbōrēm
dēsĕrĭt ēt nĭvĕōs īnfēcīt pūrpŭră vūltūs
pēr lĭquĭdās sūccēnsă gĕnās cāstaēquĕ pŭdōrīs
īllūxērĕ făcēs. Nōn sīc dĕcŭs ārdĕt ĕbūrnūm,
Lŷdĭă Sīdŏnĭō quōd fēmĭnă tīnxĕrĭt ōstrō.
Mērsĕrăt ūndă dĭēm; spārsō nōx ūmĭdă sōmnō
lānguĭdă caērŭlĕīs īnvēxĕrăt ōtĭă bīgīs,
iāmquĕ vĭām Plūtō sŭpĕrās mōlītŭr ăd aūrās
gērmānī mŏnĭtū. Tōrvōs īnvīsă iŭgālēs
Āllēctō tēmōnĕ lĭgāt, quī pāscŭă māndūnt
Cōcŷtī prātīsque Ĕrĕbī nīgrāntĭbŭs ērrānt
stāgnăquĕ trānquīllaē pōtāntēs mārcĭdă Lēthēs
aēgră sŏpōrātīs spūmānt ōblīvĭă līnguīs.
Ōrphnaēūs crūdēlĕ mĭcāns Aēthōnquĕ săgīttā
ōcĭŏr ēt Stўgĭī sūblīmīs glōrĭă Nŷcteūs
ārmēntī Dītīsquĕ nŏtā sīgnātŭs Ălāstōr
stābānt āntĕ fŏrēs iūnctī saēvūmquĕ frĕmēbānt
crāstĭnă vēntūraē spēctāntēs gaūdĭă praēdaē.