1
AUSONIUS PAULO SUO S. D.
Pervincis tamen et operta musarum mearum, quae initiorum velabat obscuritas, quamquam non profanus, irrumpis, Paule carissime. Quamvis enim te non eius vulgi existimem, quod Horatius arcet ingressu, tamen sua cuique sacra, neque idem Cereri quod Libero, etiam sub iisdem cultoribus. Poematia, quae in alumnam meam luseram, rudia et incohata ad domesticae solacium cantilenae, cum sine metu [et] arcana securitate fruerentur, proferri ad lucem caligantia coegisti. Verecundiae meae scilicet spolium concupisti, aut, quantum tibi in me iuris esset, ab invito indicari; ne tu Alexandri Macedonis pervicaciam supergressus, qui, fatalis iugi lora cum solvere non posset, abscidit et Pythiae specum, quo die fas non erat patere, penetravit. Utere igitur ut tuis, pari iure, sed fiducia dispari; quippe tua possunt populum non timere, meis etiam intra me erubesco. Vale.
2
PRAEFATIO
Ut voluisti, Paule, cunctos Bissulae versus habes,
lusimus quos in Suebae gratiam virgunculae,
otium magis foventes quam studentes gloriae.
Tu molestus flagitator lege molesta carmina.
Tibi, quod intristi, exedendum est: sic vetus verbum iubet
compedes, quas ipse fecit, ipsus ut gestet faber.
3
AD LECTOREM HUIUS LIBELLI
Carminis incompti tenuem lecture libellum
pone supercilium.
Seria contractis expende poëmata rugis:
nos Thymelen sequimur.
Bissula in hoc schedio cantabitur, haut Erasinus;
admoneo, ante bibas.
Ieiunis nil scribo. Meum post pocula si quis
legerit, hic sapiet.
Sed magis hic sapiet, si dormiet: et putet ista
somnia missa sibi.
4
UBI NATA SIT BISSULA ET QUO MODO IN MANUS DOMINI VENERIT
Bissula, trans gelidum stirpe et lare prosata Rhenum,
conscia nascentis Bissula Danuvii,
capta manu, sed missa manu dominatur in eius
deliciis, cuius bellica praeda fuit.
Matre carens, nutricis egens, ‹quae› nescit herai
imperium ‹domini quae regit ipsa domum›
fortunae ac patriae quae nulla obprobria sensit,
ilico inexperto libera servitio,
sic Latiis mutata bonis, Germana maneret
ut facies, oculos caerula, flava comas.
Ambiguam modo lingua facit, modo forma puellam:
haec Rheno genitam praedicat, haec Latio.
5
DE EADEM BISSULA
Delicium, blanditiae, ludus, amor, voluptas,
barbara, sed quae Latias vincis alumna pupas,
Bissula, nomen tenerae rusticulum puellae,
horridulum non solitis, sed domino venustum.
6
AD PICTOREM DE BISSULAE IMAGINE
Bissula nec ceris nec fuco imitabilis ullo
naturale decus fictae non commodat arti.
Sandyx et cerussa, alias simulate puellas:
temperiem hanc vultus nescit manus. Ergo age, pictor,
puniceas confunde rosas et lilia misce,
quique erit ex illis color aëris, ipse sit oris.
7
AD EUNDEM
Pingere si nostram, pictor, meditartis alumnam,
aemula Cecropias ars imitetur apes.
1
AUSONIUS PAULO SUO S. D.
Pervincis tamen et operta musarum mearum, quae initiorum velabat obscuritas, quamquam non profanus, irrumpis, Paule carissime. Quamvis enim te non eius vulgi existimem, quod Horatius arcet ingressu, tamen sua cuique sacra, neque idem Cereri quod Libero, etiam sub iisdem cultoribus. Poematia, quae in alumnam meam luseram, rudia et incohata ad domesticae solacium cantilenae, cum sine metu [et] arcana securitate fruerentur, proferri ad lucem caligantia coegisti. Verecundiae meae scilicet spolium concupisti, aut, quantum tibi in me iuris esset, ab invito indicari; ne tu Alexandri Macedonis pervicaciam supergressus, qui, fatalis iugi lora cum solvere non posset, abscidit et Pythiae specum, quo die fas non erat patere, penetravit. Utere igitur ut tuis, pari iure, sed fiducia dispari; quippe tua possunt populum non timere, meis etiam intra me erubesco. Vale.
2
PRAEFATIO
Ūt vŏluīstĭ, Paūlē, cūnctōs Bīssŭlaē vērsūs hăbēs,
lūsĭmūs quōs īn Sŭēbaē grātĭām vīrgūncŭlaē,
ōtĭūm măgīs fŏvēntēs quām stŭdēntēs glōrĭaē.
Tū mŏlēstūs flāgĭtātōr lēgĕ mŏlēstă cārmĭnă.
Tĭbī, quŏd īntrīsti, ēxĕdēndum ēst: sīc vĕtūs vērbūm iŭbēt
cōmpĕdēs, quās īpsĕ fēcĭt, īpsŭs ūt gēstēt făbēr.
3
AD LECTOREM HUIUS LIBELLI
Cārmĭnĭs īncōmptī tĕnŭēm lēctūrĕ lĭbēllūm
pōnĕ sŭpērcĭlĭūm.
Sērĭă cōntrāctīs ēxpēndĕ pŏēmătă rūgīs:
nōs Thўmĕlēn sĕquĭmūr.
Bīssŭla ĭn hōc schĕdĭō cāntābĭtŭr, haūt Ĕrăsīnūs;
ādmŏnĕo, āntĕ bĭbās.
Iēiūnīs nīl scrībŏ. Mĕūm pōst pōcŭlă sī quīs
lēgĕrĭt, hīc săpĭēt.
Sēd măgĭs hīc săpĭēt, sī dōrmĭĕt: ēt pŭtĕt īstă
sōmnĭă mīssă sĭbī.
4
UBI NATA SIT BISSULA ET QUO MODO IN MANUS DOMINI VENERIT
Bīssŭlă, trāns gĕlĭdūm stīrpe ēt lărĕ prōsătă Rhēnūm,
cōnscĭă nāscēntīs ‖ Bīssŭlă Dānŭvĭī,
cāptă mănū, sēd mīssă mănū dŏmĭnātŭr ĭn ēiūs
dēlĭcĭīs, cūiūs ‖ bēllĭcă praēdă fŭīt.
Mātrĕ cărēns, nūtrīcĭs ĕgēns, ‹quaē› nēscĭt hĕrāī
īmpĕrĭūm ‹dŏmĭnī ‖ quaē rĕgĭt īpsă dŏmūm›
fōrtūnae āc pătrĭaē quaē nūlla ōbprōbrĭă sēnsīt,
īlĭco ĭnēxpērtō ‖ lībĕră sērvĭtĭō,
sīc Lătĭīs mūtātă bŏnīs, Gērmānă mănērēt
ūt făcĭēs, ŏcŭlōs ‖ caērŭlă, flāvă cŏmās.
Āmbĭgŭām mŏdŏ līnguă făcīt, mŏdŏ fōrmă pŭēllām:
haēc Rhēnō gĕnĭtām ‖ praēdĭcăt, haēc Lătĭō.
5
DE EADEM BISSULA
Dēlĭcĭūm, blāndĭtĭaē, lūdŭs, ămōr, vŏlūptās,
bārbără, sēd quaē Lătĭās vīncĭs ălūmnă pūpās,
Bīssŭlă, nōmēn tĕnĕraē rūstĭcŭlūm pŭēllaē,
hōrrĭdŭlūm nōn sŏlĭtīs, sēd dŏmĭnō vĕnūstūm.
6
AD PICTOREM DE BISSULAE IMAGINE
Bīssŭlă nēc cērīs nēc fūco ĭmĭtābĭlĭs ūllō
nātūrālĕ dĕcūs fīctaē nōn cōmmŏdăt ārtī.
Sāndŷx ēt cērūssa, ălĭās sĭmŭlātĕ pŭēllās:
tēmpĕrĭem hānc vūltūs nēscīt mănŭs. Ērgo ăgĕ, pīctōr,
pūnĭcĕās cōnfūndĕ rŏsās ēt līlĭă mīscē,
quīque ĕrĭt ēx īllīs cŏlŏr āĕrĭs, īpsĕ sĭt ōrīs.
7
AD EUNDEM
Pīngĕrĕ sī nōstrām, pīctōr, mĕdĭtārtĭs ălūmnām,
aēmŭlă Cēcrŏpĭās ‖ ārs ĭmĭtētŭr ăpēs.