I. Crescit profecto apud me certe tractatu ipso admiratio antiquitatis, quantoque maior copia herbarum dicenda restat, tanto magis adorare priscorum in inueniendo curam, in tradendo benignitatem subit. Nec dubie superata hoc modo posset uideri etiam rerum naturae ipsius munificentia, si humani operis esset inuentio. Nunc uero deorum fuisse eam apparet aut certe diuinam, etiam cum homo inueniret, eandemque omnium parentem et genuisse haec et ostendisse, nullo uitae miraculo maiore, si uerum fateri uolumus. Scythicam herbam a Maeotis paludibus, et Euphorbeam e monte Atlante ultraque Herculis columnas et ipso rerum naturae defectu, parte alia Britannicam ex Oceani insulis extra terras positis, itemque Aethiopidem ab exusto sideribus axe, alias praeterea aliunde ultro citroque humanae saluti in toto orbe portari, inmensa Romanae pacis maiestate non homines modo diuersis inter se terris gentibusque, uerum etiam montis et excedentia in nubis iuga partusque eorum et herbas quoque inuicem ostentante! Aeternum, quaeso, deorum sit munus istud! Adeo Romanos uelut alteram lucem dedisse rebus humanis uidentur.

II. Sed antiquorum curam diligentiamque quis possit satis uenerari? Constat omnium uenenorum ocissimum esse aconitum et tactis quoque genitalibus feminini sexus animalium eodem die inferre mortem. Hoc fuit uenenum quo interemptas dormientis a Calpurnio Bestia uxores M. Caelius accusator obiecit; hinc illa atrox peroratio eius in digitum. Ortum fabulae narrauere e spumis Cerberi canis, extrahente ab inferis Hercule, ideoque apud Heracleam Ponticam, ubi monstratur is ad inferos aditus, gigni. Hoc quoque tamen in usus humanae salutis uertere scorpionum ictibus aduersari experiendo datum in uino calido. Ea est natura ut hominem occidat, nisi inuenerit quod in homine perimat. Cum eo solo conluctatur ueluti praesentius inuento, sola haec pugna est, cum uenenum in uisceribus reperit, mirumque, exitialia per se ambo cum sint, duo uenena in homine conmoriuntur, ut homo supersit. Immo uero etiam ferarum remedia antiqui prodiderunt, demonstrando quomodo uenenata quoque ipsa sanarentur. Torpescunt scorpiones aconiti tactu stupentque pallentes et uinci se confitentur. Auxiliatur his elleborum album tactu resoluente, ceditque aconitum duobus malis, suo et omnium. Quae si quis ulla forte ab homine excogitari potuisse credit, ingrate deorum munera intellegit. Tangunt carnes aconito necantque gustatu earum pantheras, nisi hoc fieret, repleturas illos situs. Ob id quidam pardalianches appellauere. At illas statim liberari morte excrementorum hominis gustu demonstratum. Quod certe casu repertum quis dubitet et, quotiens fiat, etiam nunc ut nouum nasci, quoniam feris ratio et usus inter se tradi non possit? Hic ergo casus, hic est ille qui pluruma in uita inuenit deus, hoc habet nomen per quem intellegitur eadem et parens rerum omnium et magistra, utraque coniectura pari, siue ista cotidie feras inuenire siue semper scire iudicemus. Pudendumque rursus omnia animalia quae sint salutaria ipsis nosse, praeter hominem. Sed maiores oculorum quoque medicamentis aconitum misceri saluberrime promulgauere aperta professione malum quidem nullum esse sine aliquo bono. Fas ergo nobis erit, qui nulla diximus uenena, monstrare quale sit aconitum, uel deprehendendi gratia. Folia habet cyclamini aut cucumeris, non plura quattuor, ab radice, leniter hirsuta, radicem modicam, cammaro similem marino; quare quidam cammaron appellauere, alii thelyphonon ex qua cauda radicis incuruatur paulum scorpionum modo, quare et scorpion aliqui uocauere. Nec defuere qui myoctonon appellare mallent, quoniam procul et e longinquo odore mures necat. Nascitur in nudis cautibus quas aconas nominant, et ideo aconitum aliqui dixere, nullo iuxta, ne puluere quidem, nutriente. Hanc aliqui rationem nominis adtulere; alii, quoniam uis eadem esset in morte quae cotibus in ferri acie deterenda, statimque admota uelocitas sentiretur.

III. Aethiopis folia habet phlomo similia, magna ac multa et hirsuta ab radice, caulem quadriangulum, scabrum, similem arctio, multis concauom alis, semen eruo simile, candidum, geminum, radices numerosas, longas, plenas, molles, glutinosas gustu. Siccae nigrescunt indurescuntque, ut cornua uideri possint. Praeter Aethiopiam nascuntur et in Ida monte Troadis et in Messenia. Colliguntur autumno, siccantur in sole aliquot diebus, ne situm sentiant. Medentur uoluis potae in uino albo, ischiadicis, pleuriticis, faucibus scabris decoctae potui dantur. Sed quae ex Aethiopia uenit, eximie atque ilico prodest.

IV. Ageraton ferulacea est, duorum palmorum altitudine, origano similis, flore bullis aureis. Huius ustae nidor urinam ciet uoluasque purgat, tanto magis insidentibus. Causa nominis [non haec, sed] quoniam diutissime non marcescit.

V. Aloe scillae similitudinem habet, maior et pinguioribus foliis, ex obliquo striata. Caulis eius tener est, rubens medius, non dissimilis antherici, radice una ceu palo in terram demissa; grauis odore, gustu amara. Laudatissima ex India adfertur, sed nascitur et in Asia, non tamen ea utuntur nisi ad uolnera recentibus foliis - mirifice enim conglutinat - uel suco. Ob id in turbinibus cadorum eam serunt ut aizoum maius. Quidam et caulem ante maturitatem seminis incidunt suci gratia, aliqui et folia. Inuenitur et per se lacrima adhaerens; ergo pauimentandum ubi sata sit censent, ut lacrima non absorbeatur. Fuere qui traderent in Iudaea super Hierosolyma metallicam eius naturam, sed nulla magis improba est, neque alia nigrior est aut umidior. Erit ergo optima pinguis ac nitida, rufi coloris, friabilis et iocineris modo coacta, facile liquescens; inprobanda nigra et dura, harenosa, quaeque gustu intellegitur, cummi adulterata et acacia. Natura eius spissare, densare et leniter calfacere; usus multi, sed principalis aluom soluere, cum paene sola medicamentorum quae id praestant, confirmet etiam stomachum, adeo non infestet ulla ui contraria. Bibitur drachma, ad stomachi uero dissolutionem in duobus cyathis aquae tepidae uel frigidae coclearis mensura bis terue in die ex interuallis, ut res exigit, purgationis autem causa plurimum tribus drachmis, efficacior, si pota ea sumatur cibus. Capillum fluentem continet cum uino austero, capite contra pilum peruncto. Dolorem capitis sedat temporibus et fronti inposita ex aceto et rosaceo dilutiorque infusa. Oculorum uitia omnia sanari ea conuenit, priuatim prurigines et scabritiem genarum, item insignita ac liuida inlita cum melle, maxime Pontico, tonsillas, gingiuas et omnia oris ulcera, sanguinis exscreationes, si modicae sint, drachma ex aqua, si minus, ex aceto pota. Volnerum quoque sanguinem et undecumque fluentem sistit per se uel ex aceto. Alias etiam est uolneribus utilissima ad cicatricem perducens. Eadem inspergitur exulceratis genitalibus uirorum, condylomatis rimisque sedis, alias ex uino, alias ex passo, alias sicca per se, ut exigat mitiganda curatio aut coercenda. Haemorrhoidum quoque abundationem leniter sistit. Dysinteriae infunditur et, si difficilius concoquantur cibi, bibitur a cena modico interuallo, et in regio morbo tribus obolis ex aqua; deuorantur et pilulae cum melle decocto aut resina terebinthina ad purganda interiora. Digitorum pterygia tollit. Oculorum medicamentis lauatur, ut quod sit harenosissimum subsidat, aut torretur in testa pinnaque subinde uersatur, ut possit aequaliter torreri.

VI. Alcea folia habet similia uerbenacae, quae aristereon cognominatur, caules tres aut quattuor, foliorum plenos, florem rosae, radices albas cum plurimum sex, cubitales, obliquas. Nascitur in pingui solo nec sicco. Vsus radicis ex uino uel aqua dysintericis, aluo citae, ad rupta, conuulsa.

VII. Alypon cauliculus est, molli capite, non dissimile betae, acre gustu ac lentum mordensque uehementer et accendens. Aluum soluit in aqua mulsa addito sale modico. Minima potio duarum drachmarum, inedia quattuor, maxima sex, ea purgatione quibus datur e gallinaceo fere.

VIII. Alsine, quam quidam myosoton appellant, nascitur in lucis, unde et alsine dicta est. Incipit a media hieme, arescit aestate media. Cum prorepit, musculorum aures imitatur foliis. Sed aliam docebimus esse quae iustius myosotis uocetur. Haec eadem erat quae helxine, nisi minor minusque hirsuta esset. Nascitur in hortis et maxime parietibus. Cum teritur, odorem oucumeris reddit. Vsus eius ad collectiones inflammationesque, et in eadem omnia quae helxine, sed infirmius. Epiphoris peculiariter inponitur, item uerendis ulceribusque cum farina hordeacia. Sucus eius auribus infunditur.

IX. Androsaces herba est alba, amara, sine foliis, folliculos in cirris habens et in his semen. Nascitur in maritimis Syriae. Maxime datur hydropicis drachmis duabus tusa aut decocta in aqua uel aceto uel uino; uehementer enim urinas ciet. Datur et podagricis inliniturque. Idem effectus et seminis.

X. Androsaemon siue, ut alii appellauere, ascyron non absimile est hyperico, de qua diximus, cauliculis maioribus densioribusque et magis rubentibus. Folia alba, rutae figura, semen papaueris nigri. Comae tritae sanguineo suco manant; odor est resinosus. Gignitur in uineis, fere medio autumno effoditur suspenditurque. Vsus ad purgandam aluom tusae cum semine potaeque matutino uel a cena duabus drachmis in aqua mulsa uel uino uel aqua pura, potionis totius sextario. Trahit bilem, prodest ischiadi maxime, sed postero die capparis radicem resinae permixtam deuorare oportet drachmae pondere iterumque quadridui interuallo eadem facere, a purgatione autem ipsa robustiores uinum bibere, infirmiores aquam. Inponitur et podagris et ambustis, et uulneribus cohibens sanguinem.

XI. Ambrosia uagi nominis et circa alias herbas fluctuati unam habet certam, densam, ramosam, tenuem, trium fere palmorum, tertia parte radice breuiore, foliis rutae circa imum caulem. In ramulis semen est uuis dependentibus, odore uinoso, qua de causa botrys a quibusdam uocatur, ab aliis Artemisia. Coronantur illa Cappadoces. Vsus eius ad ea quae discuti opus sit.

XII. Anonim quidam ononida malunt uocare, ramosam, similem faeno Graeco, nisi fruticosior hirsutiorque esset. Odore iucunda, post uer spinosa. Estur etiam muria condita, recens uero margines ulcerum erodit. Radix decoquitur in posca dolori dentium. Eadem cum melle pota calculos pellit. Comitialibus datur in oxymelite decocta ad dimidias.

XIII. Anagyros, quam aliqui acopon uocant, fruticosa est, grauis odore, flore oleris, semen in corniculis non breuibus gignit, simile renibus, quod durescit per messes. Folia collectionibus inponuntur difficulterque parientibus adalligantur ita ut partu statim auferantur. Quod si emortuus haereat et secundae mensesque morentur, drachma bibuntur in passo folia. Sic et suspiriosis dantur et in uino uetere ad phalangiorum morsus. Radix discutiendis concoquendisque adhibetur, semen commanducatum uomitiones facit.

XIV. Anonymos non inueniendo nomen inuenit. Adfertur e Scythia, celebrata Hicesio, non paruae auctoritatis medico, item Aristogitoni in uolneribus praeclara, ex aqua tusa inposita, pota uero mammis praecordiisue percussis, item sanguinem exscreantibus. Putauere et bibendam uolneratis. Fabulosa arbitror quae adiciuntur, recentem eam, si uratur, in ferrum aut aes feruminari.

XV. Aparinen aliqui omphalocarpon, alii philanthropon uocant, ramosam, hirsutam, quinis senisue in orbem circa ramos foliis per interualla. Semen rotundum, durum, concauum, subdulce. Nascitur in frumentario agro aut hortis pratisue, asperitate etiam uestium tenaci. Efficax contra serpentes semine poto ex uino drachma et contra phalangia. Sanguinis abundantiam ex uolneribus reprimunt folia imposita, sucus auribus infunditur.

XVI. Arction aliqui potius arcturum uocant. Similis est uerbasco foliis, nisi quod hirsutiora sunt, caule longo, molli, semine cumini. Nascitur in petrosis, radice tenera, alba dulcique. Decoquitur in uino ad dentium dolorem, ita ut contineatur. Decoctum bibitur propter ischiada et stranguriam. Ex uino ambustis inponitur et pernionibus; fouentur eadem cum radice semine trito in uino.

XVII. Asplenon sunt qui hemionion uocant, foliis trientalibus, multis, radice limosa, cauernosa sicut felicis, candida, hirsuta. Nec caulem nec florem nec semen habet. Nascitur in petris parietibusque opacis, umidis; laudatissima in Creta. Huius foliorum in aceto decocto per dies XXX poto lienem absumi aiunt; et illinuntur autem eadem. Sedant et singultus. Feminis non danda, quoniam sterilitatem facit.

XVIII. Asclepias folia hederae habet, ramos longos, radices numerosas, tenues, odoratas, floris uirus graue, semen securiclatum. Nascitur in montibus. Radices torminibus medentur et contra serpentium ictus non solum potu, sed et inlitu.

XIX. Aster ab aliquis bubonion appellatur, quoniam inguinum praesentaneum remedium est. Cauliculus foliis oblongis duobus aut tribus, in cacumine capitula stellae modo radiata. Bibitur et aduersus serpentes. Sed ad inguinum medicinam sinistra manu decerpi iubent et iuxta cinctus alligari. Prodest et coxendicis dolori adalligata.

XX. Ascyron et ascyroides similia sunt inter se et hyperico, sed maiores habet ramos quod ascyroides uocatur, ferulaceos, coma rubentes, capitulis paruis, luteis. Semen in caliculis pusillum, nigrum, resinosum. Comae tritae uelut cruentant, qua de causa quidam hanc androsaemon uocauere. Vsus seminis ad ischiadicos poti duabus drachmis in hydromelitis sextario. Aluum soluit, bilem detrahit. Inlinitur et ambustis.

XXI. Aphaca tenuia admodum folia habet, pusilla. Altior lenticula et siliquas maiores fert, in quibus terna aut quaterna semina sunt, nigriora et minora lenticula. Nascitur in aruis. Natura ad spissandum efficacior quam lenti; reliquos usus eosdem habet. Stomachi aluique fluctiones sistit semen decoctum.

XXII. Alcibium qualis esset herba non repperi apud auctores, sed radicem eius et folia trita ad serpentis morsum inponi et bibi, folia quantum manus capiat trita cum uini meri cyathis tribus aut radicem drachmarum trium pondere cum uini eadem mensura.

XXIII. Alectoros lophos, quae apud nos crista dicitur, folia habet similia gallinacei cristae plura, caulem tenuem, semen nigrum in siliquis. Vtilis tussientibus cocta cum faba fresca, melle addito et caligini oculorum. Solidum semen coicitur in oculum nec turbat, sed in se caliginem contrahit; mutat colorem et ex nigro albicare incipit et intumescit ac per se exit.

XXIV. Alum nos uocamus, Graeci symphyton petraeum, simile cunilae bubulae, foliis paruis, ramis tribus aut quattuor a radice, cacuminibus thymi, surculosum, odoratum, gustu dulce, saliuam ciens, radice longa, rutila. Nascitur in petris, ideo petraeum cognominatum, utilissimum lateribus, renibus, torminibus, pectori, pulmonibus, sanguinem reicientibus, faucibus asperis. Bibitur radix trita et in uino decocta, et aliquando superlinitur. Quin et commanducata sitim sedat praecipueque pulmonem refrigerat. Luxatis quoque inponitur et contusis, lenit interanea. Aluum sistit cocta in cinere detractisque folliculis trita cum piperis granis nouem et ex aqua pota. Volneribus sanandis tanta praestantia est, ut carnes quoque, dum cocuntur, conglutinet addita, unde et Graeci nomen inposuere. Ossibus quoque fractis medetur,

XXV. Alga rufa scorpionum ictibus.

XXVI. Actaea graui foliorum odore, caulibus asperis, geniculatis, semine nigro ut hederae, bacis mollibus; nascitur in opacis et asperis aquosisque. Datur acetabulo pleno interioribus feminarum morbis.

XXVII. Ampelos agria uocatur herba foliis duris, cineracei coloris, qualem in satis diximus, uiticulis longis, callosis, rubentibus qualiter flos quam Iouis flammam appellamus. In uuolis fert semen simile Punici mali acinis. Radix eius decocta in aquae cyathis ternis, additis uini Coi cyathis duobus, aluum soluit leniter ideoque hydropicis datur. Vuolae uitia cutis in facie mulierum emendant. Ischiadicos quoque uti hac herba prodest tusa cum foliis et inlita cum suco suo.

XXVIII. Apsinthii genera plura sunt: santonicum appellatur a Galliae ciuitate, Ponticum e Ponto, ubi pecora pinguescunt illo et ob id sine felle reperiuntur; naque aliud praestantius, multoque Italicum amarius, sed medulla Pontici dulcis. De usa eius conuenit, herbae facillimae atque inter paucas utilissimae, praeterea sacris populi Romani celebratae peculiariter, siquidem Latinarum feriis quadrigae certant in Capitolio uictorque absinthium bibit, credo, sanitatem praemio dari honorifice arbitratis maioribus. Stomachum corroborat, et ob hoc sapor eius in uina transfertur ut diximus. Bibitur et decoctum aqua ac postea nocte et die refrigeratum sub diu; decoctis sex drachmis foliorum cum ramis suis in caelestis aquae sextariis tribus oportet nec salem addi; uetus sine usu est. Bibitur et madefacti dilutum; ita enim appelletur hoc genus. Diluti ratio ut, quisquis fuerit modus aquae, tegatur per triduum. Tritum raro in usu est, sicut et sucus expressi. Exprimitur autem, cum primum semen turgescit, madefactum aqua triduo recens aut siccum septem diebus, dein coctum in aeneo uaso ad tertias, X heminis in aquae sextariis XIV, iterumque percolatum, herba electa, coquitur ad crassitudinem mellis, qualiter ex minore centaurio quaeritur sucus. Sed hic [absinthii] inutilis stomacho capitique est, cum sit ille decoctus saluberrimus. Namque adstringit stomachum bilemque detrahit, urinam ciet, aluum emollit et in dolore sanat, uentris animalia pellit, malaciam stomachi et inflationes discutit cum sile et nardo Gallico, aceti exiguo addito. Fastidia absterget, concoctiones adiuuat, cruditates detrahit cum ruta et pipere et sale. Antiqui purgationis causa dabant cum marinae aquae ueteris sextario seminis sex drachmas cum tribus salis, mellis cyatho; efficacius purgat duplicato sale. Diligenter autem teri debet propter difficultatem. Quidam et in polenta dedere supra dictum pondus, addito puleio; alii pueris folia in fico sicca, ut amaritudinem fallerent. Thoracem purgat cum iride sumptum. In regio morbo crudum bibitur cum apio aut adianto. Aduersus inflationes caldum paulatim sorbetur ex aqua, iocineris causa cum Gallico nardo, lienis cum aceto aut pulte aut fico sumitur. Aduersatur fungis ex aceto, item uisco, cicutae ex uino et muris aranei morsibus, draconi marino, scorpionibus. Oculorum claritati multum confert; epiphoris cum passo inponitur, suggillatis cum melle. Aures decoctum eius uaporis suffitu sanat, aut si manent sanie, cum melle tritum. Vrinam ac menses cient tres quattuorue ramuli cum Gallici nardi radice una, cyathis aquae sex, menses priuatim cum melle sumptum et in uellere adpositum. Anginae subuenit cum melle et nitro. Epinyctidas ex aqua sanat, uolnera recentia prius quam aqua tangantur in positum, praeterea capitis ulcera. Peculiariter ilibus in ponitur cum Cypria cera aut cum fico. Sanat et pruritus. Non [est] dandum in febri. Nausiam maris arcet in nauigationibus potum, inguinum tumorem in uentrali habitum. Somnos adlicit olfactum aut inscio sub capite positum. Vestibus in sertum tineas arcet. Culices ex oleo perunctis abigit et fumo, si uratur. Atramentum librarium ex diluto eius temperatum litteras a musculis tuetur. Capillum denigrat apsinthii cinis unguento rosaceoque permixtus.

XXIX. Est et absinthium marinum, quod quidam seriphum uocant, probatissimum in Taposiri Aegypti. Huius ramum Isiaci praeferre sollemne habent. Angustius priore minusque amarum, stomacho inimicum, aluum mollit pellitque animalia interaneorum. Bibitur cum oleo et sale aut in farinae trimestris sorbitione dilutum. Coquitur quantum manus capiat in aquae sextario ad dimidias.

XXX. Balloten alio nomine porrum nigrum Graeci uocant, herbam fruticosam angulosis caulibus, nigris, hirsutis foliis uestientibus maioribus quam porri et nigrioribus, graueolentibus. Vis eius efficax aduersus canis morsus ex sale foliis tritis inpositae, item ad condylomata coctis cinere in folio oleris. Purgat et sordida ulcera cum melle.

XXXI. Botrys fruticosa herba est luteis ramulis. Semen circa totos nascitur, folia cichorio similia. Inuenitur in torrentium ripis. Medetur orthopnoicis. Hoc Cappadoces ambrosiam uocant, alii Artemisiam.

XXXII. Brabilla spissandi uim habet cotonei mali modo, nec amplius de ea tradunt auctores.

XXXIII. Bryon marinum herba sine dubitatione est lactucae foliis similis? rugosa uelut contracta, sine caule, ab una radice exeuntibus foliis. Nascitur in scopulis maxime testisque terra conprehensis. Praecipua siccandi spissandique uis ei et collectiones inflammationesque omnes inhibendi, praecipue podagrae et quicquid refrigerari opus sit.

XXXIV. Bupleuri semen ad ictus serpentium dari reperio fouerique plagas decocta ea herba adiectis foliis mori aut origani.

XXXV. Catanancen Thessalam herbam, qualis sit, describi a nobis superuacuum est, cum sit usus eius ad amatoria tantum. Illud non ab re est dixisse ad detegendas magicas uanitates, electam ad hunc usum coniectura, quoniam arescens contraheret se ad speciem unguium milui exanimati. Eadem ex causa et cemos silebitur nobis.

XXXVI. Calyx duorum generum est. Vna similis aro nascitur in arationibus, colligitur ante quam inarescat. Vsus eosdem habet quos aris. Bibitur radix quoque huius ad exinaniendas aluos mensesque mulierum; item caules cum foliis in leguminibus decocti sanant tenesmon.

XXXVII. Alterum genus eius quidam anchusam uocant, alii rhinocliam. Folia lactucae longiora, plumosa, radice rubra, quae ignes sacros cum flore polentae sanat inposita, iocineris autem uitia in uino albo pota.

XXXVIII. Circaea trychno satiuo similis est, flore nigro, pusillo, paruo semine milii nascente in quibusdam corniculis, radice semipedali, triplici fere aut quadruplici, alba, odorata, gustus calidi. Nascitur in apricis saxis. Diluitur in uino bibiturque ad dolorem uuluae et uitia - macerari oportet in sextariis tribus quadrantem radicis tusae nocte et die - extrahit eadem potio et secundas, semine lac minuit in uino aut mulsa aqua poto.

XXXIX. Cirsion cauliculus est tener duum cubitorum, triangulo similis, foliis spinosis circumdatus. Spinae molles sunt; folia bouis linguae similia, minora, subcandida; in cacumine capitula purpurea, quae soluuntur in lanugines. Hanc herbam radicemue eius adalligatam dolores uaricum sanare tradunt.

XL. Crataegonon spicae tritici simile est, multis, calamis ex una radice emicantibus multorumque geniculorum, in opacis, semine milii, uehementer aspero gustu. Quod si bibant ex uino ante cenam tribus obolis in cyathis aquae totidem mulier ac uir ante conceptum diebus XL, uirilis sexus partum futurum aiunt. Et alia est crataegonos, quae thelygonos uocatur; differentia intellegitur lenitate gustus. Sunt qui florem crataegoni bibentes mulierum intra XL diem concipere tradant. Eadem sanant ulcera uetera nigra cum melle et explent sinus ulcerum et atropha carnosiora faciunt, purulenta expurgant; panos discutiunt, podagras collectionesque omnes leniunt, peculiariter mammarum. Theophrastus arboris genus intellegi uoluit crataegon siue crataegona, quam Itali aquifoliam uocant.

XLI. Crocodileon chamaeleonis herbae nigrae figuram habet, radice longa, aequaliter crassa, odoris asperi. Nascitur in sabuletis. Pota sanguinem per nares pellit copiosum crassumque; item lienes consumere dicitur.

XLII. Cynosorchim aliqui orchim uocant, foliis oleae, mollibus, ternis per semipedem longitudinis in terra stratis, radice bulbosa, oblonga, duplici ordine, superiore quae durior est, inferiore quae mollior. Eduntur, ut bulbi, coctae, in uineis fere inuentae. Ex his radicibus si maiorem edant uiri, mares generari dicunt, si minorem feminae, alterum sexum. In Thessalia molliorem in lacte caprino uiri bibunt ad stimulandos coitus, duriorem uero ad inhibendos. Aduersantur altera alteri.

XLIII. Chrysolachanum in pineto lactucae simile nascitur. Sanat neruos incisos, si confestim inponatur. Et alibi genus chrysolachani traditur, flore aureo, foliis oleris. Coctum estur ut olus molle. Haec herba adalligata morbum regium habentibus ita ut spectari ab his possit, sanare id malum traditur. De chrysolachano nec satis dici scio nec plura reperio. Namque et hoc uitio laborauere proximi utique herbarii nostri, quod ipsis notas ueluti uulgares strictim et nominibus tantum indicauere, tamquam coagulo terrae aluum sisti, stranguriam dissolui, si bibatur ex aqua aut uino.

XLIV. Cuculi folia trita cum aceto serpentium ictibus et scorpionum mederi. Quidam hanc alio nomine strumum appellant, alii Graece strychnum. Acinos habet nigros; ex his cyathus suci cum mulsi duobus medetur lumbis, item capitis dolori cum rosaceo infusus, ipsa strumae inlita.

XLV. Peculiaris est Alpinis maxime fluminibus conferua appellata a conferuminando, spongea aquarum dulcium uerius quam muscus aut herba, uillosae densitatis atque fistulosae. Curatum ea scio omnibus fere ossibus confractis prolapsum ex arbore alta putatorem, circumdata uniuerso corpori, aquam suam adspergentibus quotiens inaresceret, raroque nec nisi deficientem herbam mutationis causa resoluentibus, conualuisse uix credibili celeritate.

XLVI. Cocco Gnidio color cocci, magnitudo grano piperis maior, uis ardens; itaque in pane deuoratur, ne adurat gulam transitu. Vis praesentanea contra cicutam. Sistit aluum.

XLVII. Dipsacos folia habet lactucae bullasque spinosas in dorsi medio, caulem duum cubitorum isdem spinis horridum, genicula eius binis foliis amplectentibus concauo alarum sinu, in quo subsistit ros salsus. In cacumine capitula sunt echinata spinis. Nascitur in aquosis. Sanat rimas sedis, item fistulas decocta in uino radice usque dum sit crassitudo cerae, ut possit in fistulas collyrium mitti, item uerrucas omnium generum. Quidam et alarum, quas supra diximus, sucum inlinunt his.

XLVIII. Dryopteris felici similis in arboribus nascitur, tenui foliorum subdulcium incisura, radice hirsuta. Vis ei caustica est; ideo et psilotrum est radix tusa: inlinitur enim usque dum sudores euocet, iterum et tertium ita ne sudor abluatur.

XLIX. Drabe phono similis herba est, cauliculis tenuibus, cubitalibus, circumdatis utrimque foliis pollicari amplitudine, qualia oxymyrsines, sed candidioribus mollioribusque, flore candido sabuci. Edunt cauliculos decoctos, semine uero eius pro pipere utuntur .

L. Elatine folia habet casiae, pusilla, pilosa, rotunda, semipedalibus ramulis quinis senisque, a radice statim foliosis. Nascitur in segete, acerba gustu et ideo oculorum fluctionibus efficax foliis cum polenta tritis et inpositis, subdito linteolo. Eadem cum lini semine cocta sorbitionis usu dysinteria liberat.

LI. Empetros, quam nostri calcifragam uocant, nascitur in montibus maritimis, fere in saxo. Quae propius mari fuit, salsa est potaque trahit bilem ac pituitas; quae longius magisque terrena, amarior sentitur. Trahit aquam; sumitur autem in iure aliquo aut in hydromelite. Vetustate uires perdit, recens urinas ciet decoctum in aqua uel tritum calculosque frangit. Qui fidem promisso huic quaerunt, adfirmant lapillos qui subferuefiant una rumpi.

LII. Epicactis ab aliis elleborine uocatur, parua herba, exiguis foliis, iocineris uitiis utilissima et contra uenena pota.

LIII. Epimedion caulis est non magnus, hederae foliis denis atque duodenis, numquam florens, radice tenui, nigra, graui odore ac ... In umidis nascitur. Et huic spissandi refrigerandique natura, feminis cauenda. Folia in uino trita uirginum mammas cohibent.

LIV. Enneaphyllon longa folia nouena habet, causticae naturae. Inponitur lana circumdatum, ne urat latius - continuo pusulas excitat -, lumborum doloribus et coxendicum utilissimum.

LV. Filicis duo genera; nec florem habent nec semen. Pterim uocant Graeci, alii blachron, cuius ex una radice conplures exeunt filices bina etiam cubita excedentes longitudine, non graues odore; hanc marem existimant. Alterum genus thelypterim Graeci uocant, alii nymphaeam pterim; est autem singularis atque non fruticosa, breuior molliorque et densior, foliis ad radicem canaliculata. Vtriusque radice sues pinguescunt. Folia utriusque lateribus pinnata, unde nomen Graeci inposuere. Radices utriusque longae in oblicum, nigrae, praecipue cum inaruere; siccari autem eas sole oportet. Nascuntur ubique, sed maxime frigido solo. Effodi debent Vergiliis occidentibus. Vsus radicis in trimatu tantum, neque ante nec postea. Pellunt interaneorum animalia., ex his taenias cum melle, cetera ex uino dulci triduo potae, utraque stomacho inutilissima. Aluum soluit primo bilem trahens, mox aquam, melius taenias cum scamonii pari pondere. Radix eius pondere duum obolorum ex aqua post unius diei abstinentiam bibitur, melle praegustato, contra rheumatismos. Neutra danda mulieribus, quoniam grauidis abortum, ceteris sterilitatem facit. Farina earum ulceribus taetris inspergitur iumentorum quoque in ceruicibus. Folia cimicem necant, serpentem non recipiunt, ideo substerni utile est in locis suspectis; usta etiam fugant nidore. Fecere medici huius quoque herbae discrimen: optima Macedonica est, secunda Cassiopica.

LVI. Femur bubulum appellatur herba, neruis et ipsa utilis recens in aceto ac sale trita.

LVII. Galeopsis aut, ut alii, galeobdolon uel galion caulem et folia habet urticae leuiora et quae grauem odorem trita reddant, flore purpureo. Nascitur circa saepes ac semitas ubique. Folia caulesque duritias et carcinomata ex aceto trita et inposita, item strumas, panos, parotidas discutiunt. Ex usu est et decoctae suco fouere. Putrescentia quoque et gangraenas sanat cum sale.

LVIII. Glaux antiquitus eugalacton uocabatur, cytiso et lenticulae foliis similis; auersa candidiora. Rami in terra serpunt quini seni, ad modum tenues, a radice. Flosculi purpurei exeunt. Inuenitur iuxta mare. Coquitur in sorbitione similaginis ad excitandam ubertatem lactis; eam qui hauserint, balineis uti conuenit.

LIX. Glaucion in Syria et Parthia nascitur, humilis herba, densis foliis fere papaueris, minoribus tame sordidioribusque, odoris taetri, gustus amari cum adstrictione. Granum habet crocei coloris. Hoc in olla fictili luto circumlita in clibanis calfaciunt, deinde exempto sucum exprimunt eiusdem nominis. Vsus et suci et foliorum, si terantur, aduersus epiphoras, quae uniuerso impetu cadant. Hinc temperatur collyrium, quod medici diaglauciu uocant. Lactis quoque ubertas intermissa restituitur; sumitur huius rei causa ex aqua.

LX. Glycyside, quam aliqui Paeoniam aut pentorobon uocant, caulem habet duum palmorum, comitantibus duobus aut tribus, subrutilum, cute lauri, folia qualia isatis, pinguiora rotundioraque et minora, †aliud nigro†. Duo autem genera sunt: femina existimatur cuius radicibus ceu balani longiores circiter octo aut sex adhaerent. Mas plures non habet, quoniam una radice nixus est palmi altitudine, candida, quae gustu adstringit. Feminae folia murram redolent et densiora sunt. Nascuntur in siluis. Tradunt nocte effodiendas, quoniam interdiu periculosum sit pico Martio inpetum in oculos faciente; radix uero cum effodiatur, periculum esse ne sedis procidat: magna uanitate ad ostentationem rei fictum arbitror. Vsus in his diuersus. Rubra grana rubentis menses sistunt XV fere pota in uino nigro. Nigra grana uuluis medentur ex passo aut uino totidem pota. Radix omnis uentris dolores sedat in uino aluomque purgat, sanat opisthotonum, morbum regium, renes, uesicam, arteriam autem et stomachum decocta in uino, aluumque sistit. Estur etiam contra malum mentis, sed in medendo quattuor drachmae satis sunt. Grana nigra auxiliantur et suppressionibus nocturnis in uino pota quo dictum est numero, stomachicis uero erosionibus et esse ea et inlinere prodest. Suppurationes quoque discutiuntur, recentes nigro semine, ueteres rubo. Vtrumque auxiliatur a serpente percussis et pueris contra calculos incipiente stranguria.

LXI. Gnaphallium aliqui chamaezelon uocant, cuius foliis albis mollibusque pro tomento utuntur; sane et similia sunt. Datur in uino austero ad dysinteriam, uentris solutiones mensesque mulierum sistit. Infunditur autem tenesmo. Inlinitur et putrescentibus ulcerum.

LXII. Gallidragam uocant Xenocrates leucacantho similem, palustrem et spinosam, caule ferulaceo, alto, cui summo capite inhaereat simile ouo. In hoc crescente aestate uermiculos nasci tradit, quos pyxide conditos adalligari cum pane bracchio ab ea parte qua dens doleat, mireque ilico dolorem tolli. Valere non diutius anno et ita si terram non adtigerint.

LXIII. Holcus in saxis nascitur siccis. Aristas habet in cacumine, tenui culmo, quale hordeum restibile. Haec circa caput alligata uel circa lacertum educit e corpore aristas. Quidam ob id aristida uocant.

LXIV. Hyoseris intubo similis, sed minor et tactu asperior, uulneribus contusa praeclare medetur.

LXV. Holosteon sine duritia est herba, ex aduerso appellata a Graecis sicut fel dulce, tenuis usque in capillamenti speciem, longitudine quattuor digitorum, ceu gramen foliis angustis, adstringens gustu. Nascitur in collibus terrenis. Vsus eius ad uulsa, rupta in uino potae. Volnera quoque conglutinat, nam et carnes, dum cocuntur, addita.

LXVI. Hippophaeston nascitur in spinis ex quibus fiunt aenae fulloniae, sine cauliculo, sine flore, capitulis tantum inanibus et foliis paruis, multis, herbacei coloris, radiculas habens albas, molles. Sucus earum exprimitur aestate ad soluendam aluum tribus obolis, maxime in comitialibus morbis et tremulis, hydropicis, contra uertigines, orthopnoeas, paralysis incipientes.

LXVII. Hypoglossa folia habet figura siluestris myrti, concaua, spinosa, et in his ceu linguas folio paruo exeunte de foliis. Capitis dolores corona ex his inposita minuit.

LXVIII. Hypecoon in segetibus nascitur, foliis rutae. Natura eius eadem quae papaueris suco.

LXIX. Ideae herbae folia sunt quae oxymyrsines. Adhaerent his uelut pampini, in quibus flos. Ipsa aluum mensesque et omnem abundantiam sanguinis sistit, spissandi cohibendique natura.

LXX. Isopyron aliqui phaselion uocant, quoniam folium, quod est aneso simile, in phaseoli pampinos torquetur. Capitula sunt in summo caule tenuia, plena seminis melanthi, contra tussim et cetera pectoris uitia cum melle aut aqua mulsa, item iocineri utilissimi.

LXXI. Lathyris folia habet multa lactucae similia, tenuiora, germina multa, in quibus semen tuniculis continetur, ut capparis. Quae cum inaruere, eximuntur grana piperis magnitudine, candida, dulcia, facilia purgatu. Haec uicena in aqua pura aut mulsa pota hydropicos sanant; trahunt et bilem. Qui uehementius purgari uolunt, cum folliculis ipsis sumunt ea, nam stomachum laedunt; itaque inuentum est ut cum pisce aut iure gallinacei sumerentur. LXXII. Leontopetalon alii rapadion uocant, folio brassicae, caule semipedali. Alae plurimae, semen in cacumine in siliquis ciceris, modo, radix rapo similis, grandis, nigra. Nascitur in aruis. Radix aduersatur omnium serpentium generibus ex uino pota, nec alia res celerius proficit. Datur et ischiadicis.

LXXIII. Lycapsos longioribus est quam lactucae foliis crassioribusque, caule longo, hirsuto, adgnatis multis, cubitalibus, flore paruo, purpureo. Nascitur in campestribus. Inlinitur cum farina hordeacea igni sacro; sudores in febribus mouet suco aquae calidae admixto.

LXXIV. Inter omnes herbas lithospermo nihil est mirabilius. Aliqui exonychon uocant, alii Dios pyron, alii Heracleous. Herba quincuncialis fere, foliis duplo maioribus quam rutae, ramulis surculosis, crassitudine iunci. Gerit iuxta folia singulas ueluti barbulas et in earum cacuminibus lapillos candore et rotunditate margaritarum, magnitudine ciceris, duritia uero lapidea. Ipsi, qua pediculis adhaereant, cauernulas habent et intus semen. Nascitur et in Italia, sed laudatissimum in Creta, nec quicquam inter herbas maiore equidem miraculo aspexi. Tantus est decor uelut aurificum arte alternis inter folia candicantibus margaritis, tam exquisita difficultas lapidis ex herba nascentis. Iacere atque humi serpere auctores tradunt; ego uolsam, non haerentem uidi. His lapillis drachmae pondere potis in uino albo calculos frangi pellique constat et stranguriam discuti. Neque in alia herbarum fides est certior ad quam medicinam nata sit: est autem eius species ut etiam sine auctore uisu statim nosci possit.

LXXV. Lapis uulgaris iuxta flumina fert muscum siccum, canum. Hic fricatur altero lapide addita hominis saliua; illo lapide tangitur inpetigo. Qui tangit, dicit: Feugete Kantharides, lykos agrios aima diokei.

LXXVI. Limeum herba appellatur a Gallis qua sagittas in uenatu tingunt medicamento, quod uenenum ceruarium uocant. Ex hac in tres modios saliuati additur quantum in unam sagittam addi solet; ita offa demittitur boum faucibus in morbis. Alligari postea ad praesepia oportet, donec purgentur: insanire enim solent; si sudor insequitur, aqua frigida perfundi.

LXXVII. Leuce Mercurialis similis nomen ex causa accepit, per medium folium candida linea transcurrente; quare mesoleucon quidam uocant. Sucus eius fistulas sanat, ipsa contrita carcinomata. Fortassis eadem sit quae leucas appellatur, contra marina omnia uenena efficax. Speciem eius auctores non tradunt nec aliud quam siluestrem latioribus foliis esse, efficaciorem hanc semine acriore.

LXXVIII. Leucographis qualis esset scriptum non repperi. Quod eo magis miror, quoniam utilis proditur sanguinem exscreantibus tribus obolis cum croco, item coeliacis, trita ex aqua et adposita profluuio feminarum, oculorum quoque medicamentis et explendis ulceribus quae fiant in teneris partibus.

LXXIX. Medion folia habet iridis satiuae, caulem tripedalem et in eo florem grandem, purpureum, rotundum, semine minuto, radicem semipedalem. In saxis opacis nascitur. Radix drachmis duabus cum melle menses feminarum sistit, ecligmate per aliquot dies sumpto. Semen quoque in uino contra abundantiam feminarum datur.

LXXX. Myosota siue myosotis leuis herba, caulibus pluribus ab una radice, aliquatenus rubentibus, concauis, ab imo foliis angustis, oblongis, dorso acuto, nigris, per interualla adsidue geminatis, [et] tenuibus cauliculis ex alis prodeuntibus, flore caeruleo. Radix digitali crassitudine multis capillamentis fimbriata. Dis ei septica et exulceratrix, ideoque aegilopas sanat. Tradunt Aegypti mensis, quem Thoti uocant, die XXVIII fere in Augustum mensem incurrente si quis huius herbae suco inungatur mane priusquam loquatur, non lippiturum eo anno.

LXXXI. Niagros herba ferulacea est, foliis similis rubiae, tripedanea. Semen oleosum, quod et fit ex eo. Medetur oris ulceribus perunctis hoc suco.

LXXXII. Herba quae uocatur nyma tribus foliis longis, intubaceis, inlita cicatrices ad colorem reducit.

LXXXIII. Natrix uocatur herba cuius radix euolsa uius hirci redolet. Hac in Piceno feminis abigunt quos mira persuasione Fatuos uocant; ego species lymphantium hoc modo animorum esse crediderim, quae tali medicamento iuuentur.

LXXXIV. Odontitis inter feni genera est, cauliculis densis ab eadem radice, geniculatis, triangulis, nigris. In geniculis folia parua habet, longiora tamen quam polygonum semen in alis hordeo simile, florem purpureum, pusillum. Nascitur in pratis. Decoctum cauliculorum eius in uino austero quantum manus capiat dentium dolori medetur, ita ut contineatur ore.

LXXXV. Othonna in Syria nascitur, similis erucae, perforatis crebro foliis, flore cocci; quare quidam anemonen uocauerunt. Sucus eius oculorum medicamentis conuenit; mordet enim leniter et calfacit adstringitque siccando, purgat cicatrices et nubeculas et quidquid obstet. Quidam tradunt lauari atque ita siccatam digeri in pastillos. LXXXVI. Onosma longa folia habet fere ad tres digitos, in terra iacentia ad similitudinem anchusae incisa, sine caule, sine flore, sine semine. Praegnas, si edit eam aut supergraditur, abortum facere dicitur.

LXXXVII. Onopradon si comederunt, asini crepitus reddere dicuntur. Trahit urinas et menses, aluum sistit, suppurationes et collectiones discutit. LXXXVIII. Osyris ramulos fert nigros; tenues, lentos et in his folia nigra ceu lini semenque in ramulis nigrum initio, dein colore mutato rubescens. Smegmata mulieribus faciunt ex is. Radicum decoctum potu sanat arquatos. eaedem, priusquam maturescat semen, concisae et sole siccatae aluum sistunt; post maturitatem uero collectae et in sorbitione decoctae rheumatismis uentris medentur et per se tritae ex aqua caelesti bibuntur.

LXXXIX. Oxys folia terna habet. Datur ad stomachum dissolutum. Edunt et qui enterocelem habent.

XC. Polyanthemum, quam quidam batrachion appellant, caustica ui exulcerat cicatrices et ad colorem reducit, eademque uitiligines concorporat.

XCI. Polygonum Graeci uocant quam nos sanguinariam. Non attollitur a terra, foliis rutae, similis graminis. Sucus eius infusus naribus supprimit sanguinem et potus cum uino cuius libet partis profluuium exscreationesque cruentas inhibet. Qui plura genera polygoni faciunt, hanc marem intellegi uolunt appellarique a multitudine seminis aut densitate fruticis, alii polygonaton a frequentia geniculorum, alii thalattiada, alii carcinothron, alii clema, multi myrtopetalum. Nec non inueniuntur qui hanc feminam esse dicant, marem autem maiorem minusque nigram et geniculis densiorem, semine sub omnibus foliis turgescente. Quocumque haec modo se habent, uis earum est spissare ac refrigerare. Semine aluum soluunt, largius sumpto urinam cient, rheumatismos cohibent, qui si non fuere, non prosunt. Stomachi feruori folia inponuntur, uesicae dolori inlinuntur et ignibus sacris. Sucus et auribus purulentis instillatur et oculorum dolori. Per se datur et in febribus ante accessiones duobus cyathis, in tertianis quartanisque praecipue, item cholericis, dysintericis et in solutione stomachi. Tertium genus orion uocant, in montibus nascens, harundini tenerae simile, uno caule, densis geniculis et in se infarctis, foliis autem piceae, radicis superuacuae; inefficacius quam superiora, peculiare ischiadicis. Quartum genus siluestre appellatur,paene arboris frutice, radice lignosa, stirpe cedri rubicunda, ramis sparti binum palmorum, nigris geniculorum ternis quaternisque articulis. Huic quoque spissandi natura; sapor mali cotonei. Decoquitur in aqua ad tertias aut aridi farina inspergitur et oris ulceribus et adtritis partibus. Propter gingiuarum uero uitia ipsa commanducatur. Nomas sistit omniaque quae serpunt aut difficilem cicatricem habent, priuatim uero sanat a niue facta ulcera. Herbarii et ad anginas utuntur illa et in capitis dolore coronam ex ea inponunt et contra epiphoras collo circumdant. In tertianis quidem sinistra manu euulsam adalligant adeo contra profluuia sanguinis, nec ullam magis aridam quam polygonum seruant.

XCII. Pancratium aliqui scillam pusillam appellare malunt, foliis albi lilii longioribus crassioribusque, radice bulbi magni, colore rufo. Aluum soluit suco cum farina erui sumpto, ulcera purgat. Hydropicis, splenicis cum melle datur. Alii decocunt eam donec aqua dulcis fiat, eaque effusa radicem terentes digerunt in pastillos sole siccatos et postea utuntur ad capitis ulcera et cetera quae repurganda sint, item ad tussim, quantum tribus digitis ad prehenderint in uino dantes, et ad lateris dolores aut peripleumonicis ecligmate. Dant et propter ischiada in uino bibendam et propter tormina mensesque ciendos.

XCIII. Peplis, quam aliqui sicen, alii meconion, alii mecona aphrode uocant, ex una radice tenui fruticat, foliis rutae paulo latioribus. Semen sub foliis, rotundum, minus candido papauere. Inter uites fere colligitur messibus siccaturque cum fructu suo, subiectis in quae excidat. Hoc poto aluus soluitur, bilis ac pituita detrahitur. Media potio est acetabuli mensura in aquae mulsae heminis tribus. Et cibis inspergitur obsoniisque ad molliendam aluum.

XCIV. Periclymenon fruticat et ipsa, ex interuallo duo folia habens subcandida, mollia, in cacumine autem semen inter folia durum et quod difficile uellatur. Nascitur in aruis ac saepibus circumuoluens se adminiculis quibuscumque. Semen eius in umbra siccatum tunditur et in pastillos digeritur; hi resoluti dantur in uini albi cyathis ternis tricenis diebus ad lienem, eumque urina cruentata aut per aluum absumit, quod intellegitur a decimo statim die. Vrinam cient et folia decocta, quae et orthopnoicis prosunt. Partum quoque adiuuant secundasque pellunt pota simili modo.

XCV. Pelecinon in segetibus diximus nasci, fruticosam cauliculis, foliis ciceris. Semen in siliquis fert corniculorum modo aduncis ternis quaternisue, quale git nouimus, amarum, stomacho utile. Additur in antidota.

XCVI. Polygala palmum altitudine inplet, in caule summo foliis lenticulae, gustu ad stricto. Quae pota lactis abundantiam facit.

XCVII. Potirion aut, ut alii uocant, phrynion uel neuras large fruticat, spinis retorrida, lanugine spissa, foliis paruis, rotundis, ramulis longis, mollibus, lentis, tenuibus, flore longo, herbacei coloris, semine nulli usus sed gustu acuto et odorato. Inuenitur in aquosis collibus. Radices habet duas aut tres binum cubitorum in altitudinem, neruosas, candidas, firmas. Circumfoditur autumno et praeciso frutice dat sucum radix gummi similem. Radix mira uulneribus sanandis traditur praecipueque neruis uel praecisis inlita. Decoctum quoque eius cum melle potum dissolutiones neruorum et infirmitates et incisuras iuuat.

XCVIII. Phalangitis a quibusdam phalangion uocatur, ab aliis leucanthemum uel, ut in quibusdam exemplaribus inuenio, leucacantha. Ramuli sunt ei numquam pauciores duobus, in diuersa tendentes, flos candidus, lilio rubro similis, semine nigro, lato, ad lenticulae dimidiae figuram, multo tenuiore, radice tenui, herbacei coloris. Huius folio uel flore uel semine auxiliantur contra scorpiorum phalangiorumque et serpentium ictus, item contra tormina.

XCIX. Phyteuma quale, sit describere superuacuum habeo, cum sit usus eius tantum ad amatoria.

C. Phyllon a Graecis uocatur herba in saxosis montibus. Femina magis herbacei coloris, caule tenui, radice parua. Semen papaueri rotundo simile. haec sui sexus facit partus, mares autem mas, semine tantum differens, quod est incipientis oliuae. Vtrumque bibitur in uino.

CI. Pelandrion nascitur in palustribus, folio apii. Bibitur semen eius propter calculos et uesicae incommoda.

CII. Phaleris thyrsum habet longum, tenuem ceu calamum, in summo florem inclinatum, semen simile sesamae. Et hoc calculos frangit potum ex uino uel aceto uel cum melle et lacte; idem et uitia uesicae sanat.

CIII. Polyrrhizon folia habet myrti, radices multas. Hae tusae dantur e uino contra serpentes, prosunt et quadripedibus.

CIV. Proserpinaca herba uulgaris est, eximii aduersus scorpiones remedii. Eadem contrita, addita muria et oleo e menis, anginam eximie curari tradunt, praeterea et quantalibet lassitudine recreari defessos, etiam cum obmutuerint, si subiciatur linguae; si deuoretur, uomitionem sequi salutarem.

CV. Rhecoma adfertur ex iis quae supra Pontum sunt regionibus. Radix costo nigro similis, minor et rufior paulo, sine odore, calfaciens gustu et adstringens. Eadem trita uini colorem reddit ad crocum inclinantem, inlita collectiones inflammationesque sedat, uulnera sanat, epiphoras oculorum sedat ex passo; insignita cum melle et alia liuentia ex aceto. Farina eius inspergitur contra cacoethe et sanguinem reicientibus drachmae pondere in aqua, dysintericis autem et coeliacis, si febri careant, in uino, sin aliter, ex aqua. Facilius teritur nocte antecedente madefacta. Datur et decoctum eius bibendum duplici mensura ad rupta, conuolsa, contusis, ex sublimi deuolutis. Si pectoris sint dolores, additur piperis aliquid et murrae; si dissolutio stomachi, ex frigida aqua sumitur; sic et in tussi uetere ac purulentis exscreationibus, item hepaticis, splenicis, ischiadicis; ad renium uitia, suspiria, orthopnoeas; arteriae scabritias sanat ex passo tribus obolis potis trita aut decoctum eius. Lichenas quoque ex aceto inposita purgat. Bibitur contra inflationes et perfrictiones, febres frigidas, singultus, tormina, herpetas, capitis grauitates, melancholicas uertigines, lassitudinum dolores et conuolsiones.

CVI. Circa Ariminum nota est herba quam resedam uocant. Discutit collectiones inflammationesque omnes. Qui curant ea, addunt haec uerba: Reseda, morbis reseda; scine, scisne, quis hic pullus egerit radices? Nec caput nec pedes habeat. Haec ter dicunt totiensque despuunt.

CVII. Stoechas in insulis tantum eiusdem nominis gignitur, odorata herba? coma hysopi, amara gustu. Menses ciet potu, pectoris dolores leuat. Antidotis quoque miscetur.

CVIII. Solanum Graeci strychnon uocant, ut tradit Cornelius Celsus. Huic uis reprimendi refrigerandique.

CIX. Smyrnion caulem habet apii, folia latiora et maxime circa stolones multos quorum a sinu exiliunt, pinguia et ad terram infracta, odore medicato cum quadam acrimonia iucunde, colore in luteum languescente, capitibus caulium orbiculatis ut apii, semine rotundo nigroque; arescit incipiente aestate. Radix quoque odorata, gustu acri mordet, sucosa, mollis. Cortex eius foris niger, intus pallidus. Odor murrae habet qualitatem, unde et nomen. Nascitur et in saxosis collibus et in terrenis. Vis eius calfacere, extenuare. Vrinam et menses cient folia et radix; semen aluum sistit. Radix collectiones et suppurationes non ueteres, item duritias discutit inlita. Prodest et contra phalangia ac serpentes admixto cachry aut polio aut melissophyllo in uino pota, sed particulatim, quoniam uniuersitate uomitiones mouet; qua de causa aliquando cum ruta datur. Medetur tussi et orthopnoeae semen uel radix, item thoracis aut lienis aut renium aut uesicae uitiis, radix autem ruptis, conuolsis. Partus quoque adiuuat et secundas pellit. Datur et ischiadicis cum crethmo in uino. Sudores ciet et ructus, ideo inflationem stomachi discutit. Volnera ad cicatricem perducit. Exprimitur et sucus radici utilis feminis et thoracis praecordiorumque desideriis; calfacit enim et concoquit et purgat. Semen peculiariter hydropicis datur potu, quibus et sucus inlinitur, et malagmata. Cortice arido et ad obsonia utuntur cum mulso et oleo et garo, maxime in elixis carnibus. Sinon concoctiones facit, sapore simillima piperi. Eadem in dolore stomachi efficax.

CX. Telephion porcillacae similis est et caule et foliis. Rami a radice septeni octonique fruticant foliis crassis, carnosis. Nascitur in cultis et maxime inter uites. Inlinitur lentigini et, cum inaruit, deteritur. Inlinitur et uitiligini ternis fere mensibus senis horis noctis aut diei ut postea farina hordeacia inlinatur. Medetur et uulneribus et fistulis.

CXI. Trichomanes adianto simile est, exilius modo nigriusque, foliis lenticulae, densis, amaris, aduersis inter se. Decoctum eius strangurias sanat in uino albo potum addito cumino rustico lesum. Cohibet capillos fluentes aut, si effluxerint, reparat, alopeciasque densat tritum in oleo et inlitum. Sternumenta quoque gustatu mouet.

CXII. Thalictrum folia coriandri habet, pinguiora paulo, caulem papaueris. Nascitur ubique, praecipue campestribus. Medentur ulceribus folia cum melle.

CXIII. Thlaspi duorum generum est: angustis foliis, digitali latitudine et longitudine, in terram uersis, in cacumine diuisis, cauliculo semipedali non sine ramis, ... peltarum specie semine incluso, lenticulae effigie, nisi quod infringitur, unde nomen. Flos albicat. Nascitur in semitis et saepibus. Semen asperi gustus bilem et pituitam utrimque extrahit; modus sumendi acetabuli mensura. Prodest et ischiadicis infusum, donec sanguinem trahat. Menses quoque ciet, sed partus necat. Alterum thlaspi aliqui Persicon napy uocant, latis foliis, radicibus magnis, et ipsum utile ischiadicorum infusioni. Prodest et inguinibus utrumque. Praecipitur ut qui colligat dicat sumere se contra inguina et contra omnes collectiones et contra uulnera, una manu tollat. CXIV. Trachinia herba qualis sit, non traditur. Credo falsum et promissum Democriti: portentosum est adalligatam triduo absumere lienes.

CXV. Tragonis siue tragion nascitur in Cretae tantum insulae maritimis, iunipiro similis et semine et folio et ramis. Sucus eius lacteus in cummim spissatus uel semen in potione ... spicula e corpore eicit. Tunditur recens et cum uino inlinitur aut siccae farina cum melle. Eadem lactis abundantiam facit mammisque unice medetur.

CXVI. Est et alia herba tragos, quam aliqui scorpion uocant, semipedem alta, fruticosa, sine foliis, pusillis racemis rubentibus, grano tritici, acuto cacumine, et ipsa in maritimis nascens. Huius racemorum X aut XII cacumina trita ex uino pota coeliacis, dysintericis, sanguinem exscreantibus mensumque abundantiae auxiliantur.

CXVII. Est et tragopogon, quem alii comen uocant, caule paruo, foliis croci, radice longa, dulci, super caulem calice lato, nigro. Nascitur in asperis manditurque, sine usu.

CXVIII. Et de herbis quidem memoria digna hactenus accepimus aut comperimus. In fine earum admonere non ab re iudicamus alias aliis uirium aetates esse. Longissimo tempore durat elaterium, ut diximus, chamaeleon niger XL annis, centaurium non ultra XII, peucedanum et aristolochia ad VI, uitis siluestris anno, si in umbra seruentur. Et animalium quidem exterorum nullum aliud radices a nobis dictas adtingit excepta sphondyle, quae omnes persequitur: genus id serpentis est.

CXIX. Ne illud quidem dubitatur, omnium radicum uim effectusque minui si fructus prius ematurescant, item seminum ante radice propter sucum incisa. Resoluitur autem omnium uis consuetudine, et desinunt prodesse, cum opus est, quae cottidie in usu fuere, aeque quam nocere. Omnes uero herbae uehementiores effectu uiribusque sunt in frigidis et aquiloniis, item siccis.

CXX. Sunt et gentium differentiae non mediocres, sicut accipimus de taeniis lumbricisque, inesse Aegypti, Arabiae, Syriae, Ciliciae populis, e diuerso Threciae, Phrygiae, omnino non innasci. Minus id mirum quam quod in confinio Atticae et Boeotiae Thebanis innascuntur, cum absint Atheniensibus. Quae contemplatio aufert nos ad ipsorum animalium naturas ingenitasque iis uel certiores morborum omnium medicinas. Rursus enim cum rerum omnium parens nullum animal ad hoc tantum ut pasceretur aut alia satiaret nasci uoluit artesque salutares inseruit et uisceribus, quippe cum surdis etiam rebus insereret, tum uero illa animae auxilia praestantissima ex alia anima esse uoluit, contemplatione ante cuncta mirabili.