I
Scr. in Pompeiano V Non. Mai. an. 44
CICERO CASSIO S.
Finem nullam facio, mihi crede, Cassi, de te et Bruto nostro, id est de tota re publica, cogitandi, cuius omnis spes in uobis est et in D. Bruto; quam quidem iam habeo ipse meliorem re publica a Dolabella meo praeclarissime gesta. Manabat enim illud malum urbanum et ita corroborabatur cottidie ut ego quidem et urbi et otio diffiderem urbano, sed ita compressum est ut mihi uideamur omne iam ad tempus ab illo dumtaxat sordidissimo periculo tuti futuri. Reliqua magna sunt ac multa, sed posita omnia in uobis. Quamquam primum quidque explicemus. Nam, ut adhuc quidem actum est, non regno sed rege liberati uidemur; interfecto enim rege regios omnis nutus tuemur, neque uero id solum, sed etiam quae ipse ille si uiueret non faceret ea nos quasi cogitata ab illo probamus. Nec eius quidem rei finem uideo. Tabulae figuntur, immunitates dantur, pecuniae maximae discribuntur, exsules reducuntur, senatus consulta falsa referuntur, ut tantum modo odium illud hominis impuri et seruitutis dolor depulsus esse uideatur, res publica iaceat in iis perturbationibus in quas eam ille coniecit. [2] Haec omnia uobis sunt expedienda, nec hoc cogitandum, satis iam habere rem publicam a uobis. Habet illa quidem tantum quantum numquam mihi in mentem uenit optare, sed contenta non est et pro magnitudine et animi et benefici uestri a uobis magna desiderat. Adhuc ulta suas iniurias est per uos interitu tyranni, nihil amplius; ornamenta uero sua quae reciperauit? an quod ei mortuo paret quem uiuum ferre non poterat? Cuius aera refigere debebamus, eius etiam chirographa defendimus? At enim ita decreuimus. Fecimus id quidem temporibus cedentes, quae ualent in re publica plurimum; sed immoderate quidam et ingrate nostra facilitate abutuntur. Verum haec propediem et multa alia coram; interim uelim sic tibi persuadeas, mihi cum rei publicae, quam semper habui carissimam, tum amoris nostri causa maximae curae esse tuam dignitatem. Da operam ut ualeas. Vale.
II
Scr. c. VII Kal. Oct. an. 44
CICERO CASSIO S.
Vehementer laetor tibi probari sententiam et orationem meam. Qua si saepius uti liceret, nihil esset negoti libertatem et rem publicam reciperare; sed homo amens et perditus multoque nequior quam ille ipse quem tu nequissimum occisum esse dixisti caedis initium quaerit nullamque aliam ob causam me auctorem fuisse Caesaris interficiendi criminatur nisi ut in me ueterani incitentur; quod ego periculum non extimesco, modo uestri facti gloriam cum mea laude communicet. Ita nec Pisoni, qui in cum primus inuectus est nullo adsentiente, nec mihi, qui idem tricesimo post die feci, nec P. Seruilio, qui me est consecutus, tuto in senatum uenire licet. Caedem enim gladiator quaerit eiusque initium a. d. XIII Kal. Oct. a me se facturum putauit; ad quem paratus uenerat, cum in uilla Metelli compluris dies commentatus esset. Quae autem in lustris et in uino commentatio potuit esse? itaque omnibus est uisus, ut ad te antea scripsi, uomere suo more, non dicere. [2] Qua re, quod scribis te confidere auctoritate et eloquentia nostra aliquid profici posse, non nihil ut in tantis malis est profectum. Intellegit enim populus Romanus tris esse consularis qui, quia de re publica bene senserint, libere locuti sint, tuto in senatum uenire non possint. Nec est praeterea quod quicquam exspectes. Tuus enim necessarius adfinitate noua delectatur, itaque iam non est studiosus ludorum infinitoque fratris tui plausu dirumpitur; alter item adfinis nouis commentariis Caesaris delenitus est. Sed haec tolerabilia: illud non ferendum, quod est qui uestro anno filium suum consulem futurum putet ob eamque causam se huic latroni deseruire prae se ferat. [3] Nam L. Cotta, familiaris meus, fatali quadam desperatione, ut ait, minus in senatum uenit; L. Caesar, optimus et fortissimus ciuis, ualetudine impeditur; Ser. Sulpicius, et summa auctoritate et optime sentiens, non adest; reliquos, exceptis designatis, ignosce mihi sed non numero consularis. Habes auctores consili publici; qui numerus etiam bonis rebus exiguus esset, quid censes perditis? Qua re spes est omnis in uobis. Qui si idcirco abestis ut sitis in tuto, ne in uobis quidem; sin aliquid dignum uestra gloria cogitatis, uelim saluis nobis, sin id minus, res tamen publica per uos breui tempore ius suum reciperabit. Ego tuis neque desum neque deero. Qui siue ad me referent ‹siue non referent›, mea tibi tamen beneuolentia fidesque praestabitur. Vale.
III
Scr. paulo post VI Non. Oct. an. 44
CICERO CASSIO S.
Auget tuus amicus furorem in dies. Primum in statua quam posuit in rostris inscripsit "parenti optime merito", ut non modo sicarii sed iam etiam parricidae iudicemini. Quid dico "iudicemini"? iudicemur potius; uestri enim pulcherrimi facti ille furiosus me principem dicit fuisse. Vtinam quidem fuissem! molestus nobis non esset. Sed hoc uestrum est; quod quoniam praeteriit, utinam haberem quid uobis darem consili! Sed ne mihi quidem ipsi reperio quid faciendum sit; quid enim est quod contra uim sine ui fieri possit? [2] Consilium omne autem hoc est illorum, ut mortem Caesaris persequantur. Itaque a. d. VI Non. Oct. productus in contionem a Cannutio turpissime ille quidem discessit, sed tamen ea dixit de conseruatoribus patriae quae dici deberent de proditoribus; de me quidem non dubitanter quin omnia de meo consilio et uos fecissetis et Cannutius faceret. Cetera cuius modi sint ex hoc iudica, quod legato tuo uiaticum eripuerunt. Quid eos interpretari putas cum hoc faciunt? ad hostem scilicet portari. O rem miseram! dominum ferre non potuimus, conseruo seruimus. Et tamen me quidem fauente magis quam sperante etiam nunc residet spes in uirtute tua. Sed ubi sunt copiae? De reliquo malo te ipsum tecum loqui quam nostra dicta cognoscere. Vale.
IV
Scr. IV Non. Febr. (uel paulo post) an. 43
CICERO CASSIO S.
Vellem Idibus Martiis me ad cenam inuitasses; profecto reliquiarum nihil fuisset. Nunc me reliquiae uestrae exercent, et quidem praeter ceteros mehercule. Quamquam egregios consules habemus, sed turpissimos consularis; senatum fortem, sed infimo quemque honore fortissimum. Populo uero nihil fortius, nihil melius, Italiaque uniuersa, nihil autem foedius Philippo et Pisone legatis, nihil flagitiosius; qui cum essent missi ut Antonio ex senatus sententia certas res nuntiarent, cum ille earum rerum nulli paruisset, ultro ab illo ad nos intolerabilia postulata rettulerunt. Itaque ad nos concurritur, factique iam in re salutari populares sumus. [2] Sed tu quid ageres, quid acturus, ubi denique esses, nesciebam; fama nuntiabat te esse in Syria, auctor erat nemo. De Bruto, quo propius est, eo firmiora uidentur esse quae nuntiantur. Dolabella ualde uituperabatur ab hominibus non insulsis quod tibi tam cito succederet, cum tu uixdum XXX dies in Syria fuisses; itaque constabat eum recipi in Syriam non oportere. Summa laus et tua et Bruti est quod exercitum praeter spem existimamini comparasse. Scriberem plura si rem causamque nossem; nunc quae scribo scribo ex opinione hominum atque fama. Tuas litteras auide exspecto. Vale.
V
Scr. post III Non. Febr. an. 43.
CICERO CASSIO S.
Hiemem credo adhuc prohibuisse quo minus de te certum haberemus quid ageres maximeque ubi esses; loquebantur omnes tamen (credo, quod uolebant) in Syria te esse, habere copias. Id autem eo facilius credebatur quia simile ueri uidebatur. Brutus quidem noster egregiam laudem est consecutus; res enim tantas gessit tamque inopinatas ut eae cum per se gratae essent tum ornatiores propter celeritatem. Quod si tu ea tenes quae putamus, magnis subsidiis fulta res publica est; a prima enim ora Graeciae usque ad Aegyptum optimorum ciuium imperiis muniti erimus et copiis. [2] Quamquam, nisi me fallebat, res se sic habebat ut totius belli omne discrimen in D. Bruto positum uideretur; qui si, ut sperabamus, erupisset Mutina, nihil belli reliqui fore uidebatur. Paruis omnino iam copiis obsidebatur, quod magno praesidio Bononiam tenebat Antonius. Erat autem Claternae noster Hirtius, ad Forum Cornelium Caesar, uterque cum firmo exercitu, magnasque Romae Pansa copias ex dilectu Italiae compararat. Hiems adhuc rem geri prohibuerat. Hirtius nihil nisi considerate, ut mihi crebris litteris significat, acturus uidebatur. Praeter Bononiam, Regium Lepidi, Parmam totam Galliam tenebamus studiosissimam rei publicae; tuos etiam clientis Transpadanos mirifice coniunctos cum causa habebamus. Erat firmissimus senatus exceptis consularibus, ex quibus unus L. Caesar firmus est et rectus. [3] Ser. Sulpici morte magnum praesidium amisimus; reliqui partim inertes, partim improbi; non nulli inuident eorum laudi quos in re publica probari uident. Populi uero Romani totiusque Italiae mira consensio est. Haec erant fere quae tibi nota esse uellem. Nunc autem opto ut ab istis Orientis partibus uirtutis tuae lumen eluceat. Vale.
VI
Scr. ex. mense Mart. uel in. mense Apr. an. 43.
CICERO CASSIO S.
Qui status rerum fuerit tum cum has litteras dedi scire poteris ex C. Tidio Strabone, uiro bono et optime de re publica sentiente; nam quid dicam "cupidissimo tui", qui domo et fortunis relictis ad te potissimum profectus sit? Itaque eum tibi ne commendo quidem; aduentus ipsius ad te satis eum commendabit. [2] Tu uelim sic existimes tibique persuadeas, omne perfugium bonorum in te et Bruto esse positum si, quod nolim, aduersi quid euenerit. Res, cum haec scribebam, erat in extremum adducta discrimen; Brutus enim Mutinae uix iam sustinebat. Qui si conseruatus erit, uicimus; sin, quod di omen auertant, omnis omnium cursus est ad uos. Proinde fac animum tantum habeas tantumque apparatum quanto opus est ad uniuersam rem publicam reciperandam. Vale.
VII
Scr. c. Non. Mart. an. 43
CICERO CASSIO S.
Quanto studio dignitatem tuam et in senatu et ad populum defenderim ex tuis te malo quam ex me cognoscere; quae mea sententia in senatu facile ualuisset nisi Pansa uehementer obstitisset. Ea sententia dicta productus sum in contionem a tribuno pl. M. Seruilio. Dixi de te quae potui tanta contentione quanta meorum ‹laterum› est, tanto clamore consensuque populi ut nihil umquam simile uiderim. Id uelim mihi ignoscas quod inuita socru tua fecerim; mulier timida uerebatur ne Pansae animus offenderetur. In contione quidem Pansa dixit matrem quoque tuam et fratrem illam a me sententiam noluisse dici. Sed me haec non mouebant, alia malebam: fauebam et rei publicae, cui semper faui, et dignitati ac gloriae tuae. [2] Quod autem et in senatu pluribus uerbis disserui ‹et› dixi in contione, in eo uelim fidem meam liberes. Promisi enim et prope confirmaui te non exspectasse nec exspectaturum decreta nostra, sed te ipsum tuo more rem publicam defensurum. Et quamquam nihildum audieramus nec ubi esses nec quas copias haberes, tamen sic statuebam, omnis quae in istis partibus essent opes copiaeque tuas esse, per teque Asiam prouinciam confidebam iam rei publicae reciperatam. Tu fac in augenda gloria te ipsum uincas. Vale.
VIII
Scr. c. V Id. Iun. an. 43
CICERO CASSIO S.
Scelus adfinis tui Lepidi summamque leuitatem et inconstantiam ex actis, quae ad te mitti certo scio,. cognosse te arbitror. Itaque nos confecto bello, ut arbitrabamur, renouatum bellum gerimus spemque omnem in D. Bruto et Planco habemus, ‹uel›, si uerum quaeris, in te et in M. Bruto, non solum ad praesens perfugium si, quod nolim, aduersi quid acciderit sed etiam ad confirmationem perpetuae libertatis. [2] Nos hic de Dolabella audiebamus quae uellemus, sed certos auctores non habebamus. Te quidem magnum hominem et praesenti iudicio et reliqui temporis exspectatione scito esse; hoc tibi proposito fac ut ad summa contendas. Nihil est tantum quod non populus Romanus a te perfici atque obtineri posse iudicet. Vale.
IX
Scr. med. uel ex. mense Iun. an. 43
CICERO CASSIO S.
Breuitas tuarum litterarum me quoque breuiorem in scribendo facit, et, uere ut dicam, non satis occurrit quid scribam; nostras enim res in actis perferri ad te certo scio, tuas autem ignoramus. Tamquam enim clausa sit Asia, sic nihil perfertur ad nos praeter rumores de oppresso Dolabella, satis illos quidem constantis sed adhuc sine auctore. [2] Nos confectum bellum cum putaremus, repente a Lepido tuo in summam sollicitudinem sumus adducti. Itaque tibi persuade maximam rei publicae spem in te et in tuis copiis esse. Firmos omnino exercitus habemus; sed tamen, ut omnia, ut spero, prospere procedant, multum interest te uenire. Exigua enim spes est rei publicae (nam nullam non libet dicere), sed, quaecumque est, ea despondetur anno consulatus tui. Vale.
X
Scr. c. Kal. Quint. an. 43
CICERO CASSIO S.
Lepidus, tuus adfinis, meus familiaris, prid. Kal. Quint. sententiis omnibus hostis a senatu iudicatus est ceterique qui una cum illo a re publica defecerunt; quibus tamen ad sanitatem redeundi ante Kal. Sept. potestas facta est. Fortis sane senatus, sed maxime spe subsidi tui. Bellum quidem, cum haec scribebam, sane magnum erat scelere et leuitate Lepidi. Nos de Dolabella cottidie quae uolumus audimus, sed adhuc sine capite, sine auctore, rumore nuntio. [2] Quod cum ita esset, tamen litteris tuis quas Non. Mai. ex castris datas acceperamus ita persuasum erat ciuitati ut illum iam oppressum omnes arbitrarentur, te autem in Italiam uenire cum exercitu, ut, si haec ex sententia confecta essent, consilio atque auctoritate tua, sin quid forte titubatum, ut fit in bello, exercitu tuo niteremur. Quem quidem ego exercitum quibuscumque potuero rebus ornabo; cuius rei tum tempus erit cum quid opis rei publicae laturus is exercitus sit aut quid iam tulerit notum esse coeperit. Nam adhuc tantum conatus audiuntur, optimi illi quidem et praeclarissimi, sed gesta res exspectatur, quam quidem aut iam esse aliquam aut adpropinquare confido. [3] Tua uirtute magnitudine animi nihil est nobilius. Itaque optamus ut quam primum te in Italia uideamus; rem publicam nos habere arbitrabimur si uos habebimus. Praeclare uiceramus nisi spoliatum inermem fugientem Lepidus recepisset Antonium. Itaque numquam tanto odio ciuitati Antonius fuit quanto est Lepidus; ille enim ex turbulenta re publica, hic ex pace et uictoria bellum excitauit. Huic oppositos consules designatos habemus, in quibus est magna illa quidem spes sed anceps cura propter incertos exitus proeliorum. [4] Persuade tibi igitur in te et in Bruto tuo esse omnia, uos exspectari, Brutum quidem iam iamque. Quod si, ut spero, uictis hostibus nostris ueneritis, tamen auctoritate uestra res publica exsurget et in aliquo statu tolerabili consistet; sunt enim permulta quibus erit medendum, etiam si res publica satis esse uidebitur sceleribus hostium liberata. Vale.
XI
Ser. in castris Taricheis Non. Mart. an. 43
C. CASSIVS PRO COS. S. D. M. CICERONI
S. u. b.; e. e. q. u. In Syriam me profectum esse scito ad L. Murcum et Q. Crispum imp. Viri fortes optimique ciues, postea quam audierunt quae Romae gererentur, exercitus mihi tradiderunt ipsique mecum una fortissimo animo rem publicam administrant. Item legionem quam Q. Caecilius Bassus habuit ad me uenisse scito, quattuorque legiones quas A. Allienus ex Aegypto eduxit traditas ab eo mihi esse scito. [2] Nunc te cohortatione non puto indigere ut nos absentis remque publicam, quantum est in te, defendas. Scire te uolo firma praesidia uobis senatuique non deesse ut optima spe et maximo animo rem publicam defendas. Reliqua tecum aget L. Carteius, familiaris meus. Vale. D. Non. Mart. ex castris Taricheis.
XII
Scr. in castris in Syria Non. Mai. an. 43
CASSIVS PRO COS. S. D. M. CICERONI SVO
S. u. b.; e. e. q. u. Legi tuas litteras in quibus mirificum tuum erga me amorem recognoui; uidebaris enim non solum fauere nobis, id quod et nostra et rei publicae causa semper fecisti, sed etiam grauem curam suscepisse uehementerque esse de nobis sollicitus. Itaque quod te primum existimare putabam nos oppressa re publica quiescere non posse, deinde, cum suspicarere nos moliri, quod te sollicitum esse et de salute nostra et de rerum euentu putabam, simul ac legiones accepi quas A. Allienus eduxerat ex Aegypto, scripsi ad te tabellariosque compluris Romam misi; scripsi etiam ad senatum litteras, quas reddi uetui prius quam tibi recitatae essent, si forte mei obtemperare mihi uoluerint. Quod si litterae perlatae non sunt, non dubito quin Dolabella, qui nefarie Trebonio occiso Asiam occupauit, tabellarios meos deprehenderit litterasque interceperit. [2] Exercitus omnis qui in Syria fuerunt teneo. Habui paullulum morae dum promissa militibus persoluo; nunc iam sum expeditus. A te peto ut dignitatem meam commendatam tibi habeas si me intellegis nullum neque periculum neque laborem patriae denegasse, si contra importunissimos latrones arma cepi te hortante et auctore, si non solum exercitus ad rem publicam libertatemque defendendam comparaui sed etiam crudelissimis tyrannis eripui; quos si occupasset Dolabella, non solum aduentu sed etiam opinione et exspectatione exercitus sui Antonium confirmasset. [3] Quas ob res milites tuere, si eos mirifice de re publica meritos esse animaduertis, et effice ne quem paeniteat rem publicam quam spem praedae et rapinarum sequi maluisse. Item Murci et Crispi imperatorum dignitatem, quantum est in te, tuere. Nam Bassus misere noluit mihi legionem tradere; quod nisi milites inuito eo legatos ad me misissent, clausam Apameam tenuisset quoad ui esset expugnata. Haec a te peto non solum rei publicae, quae tibi semper fuit carissima, sed etiam amicitiae nostrae nomine, quam confido apud te plurimum posse. [4] Crede mihi hunc exercitum quem habeo senatus atque optimi cuiusque esse maximeque tuum, de cuius uoluntate adsidue audiendo mirifice te diligit carumque habet. Qui si intellexerit commoda sua curae tibi esse, debere etiam se tibi omnia putabit. [5] Litteris scriptis audiui Dolabellam in Ciliciam uenisse cum suis copiis. Proficiscar in Ciliciam. Quid egerim celeriter ut scias dabo operam; ac uelim, ut meremur de re publica, sic felices simus. Fac ualeas meque ames. Non. Mai. ex castris.
XIII
Scr. in Cypro Crommyuacride Id. Iun. an. 43
C. CASSIVS Q. S. D. M. CICERONI
S. u. b.; e. u. Cum rei publicae uel salute uel uictoria gaudemus tum instauratione tuarum laudum, quod maximus consularis maximum consulem te ipse uicisti, et laetamur et mirari satis non possumus. Fatale nescio quid tuae uirtuti datum, id quod saepe iam experti sumus. Est enim tua toga omnium armis felicior; quae nunc quoque nobis paene uictam rem publicam ex manibus hostium eripuit ac reddidit. Nunc ergo uiuemus liberi, nunc te, omnium maxime ciuis et mihi carissime, id quod maximis rei publicae tenebris comperisti, nunc te habebimus testem nostri et in te et in coniunctissimam tibi rem publicam amoris, et, quae saepe pollicitus es te et taciturum dum seruiremus et dicturum de me tum cum mihi profutura essent, nunc illa non ego quidem dici tanto opere desiderabo quam sentiri a te ipso. Neque enim omnium iudicio malim me a te commendari quam ipse tuo iudicio digne ac mereor commendatus esse, ut haec nouissima nostra facta non subita nec conuenientia sed similia illis cogitationibus quarum tu testis es fuisse iudices meque ad optimam spem patriae, non minimam tibi ipsi, producendum putes. [2] Sunt tibi, M. Tulli, liberi propinquique digni quidem te et merito tibi carissimi; esse etiam debent in re publica proxime hos cari qui studiorum tuorum sunt aemuli, quorum esse cupio tibi copiam. Sed tamen non maxima me turba puto excludi quo minus tibi uacet me excipere et ad omnia quae uelis et probes producere. Animum tibi nostrum fortasse probauimus; ingenium diutina seruitus certe, qualecumque est, minus tamen quam erat passa est uideri. [3] Nos ex ora maritima Asiae prouinciae et ex insulis quas potuimus nauis deduximus, dilectum remigum magna contumacia ciuitatium tamen satis celeriter habuimus, secuti sumus classem Dolabellae, cui L. Figulus praeerat; qui spem saepe transitionis praebendo neque umquam non decedendo nouissime Corycum se contulit et clauso portu se tenere coepit. Nos ilia relicta, quod et in castra peruenire satius esse putabamus et sequebatur classis altera, quam anno priore in Bithynia Tillius Cimber compararat, Turullius quaestor praeerat, Cyprum petiuimus. Ibi quae cognouimus scribere ad uos quam celerrime uoluimus. [4] Dolabellam ut Tarsenses, pessimi socii, ita Laodiceni multo amentiores ultro arcessierunt; ex quibus utrisque ciuitatibus Graecorum militum numero speciem exercitus o effecit. Castra habet ante oppidum Laodiceam posita et partem muri demolitus est et castra oppido coniunxit. Cassius noster cum decem legionibus et cohortibus XX auxiliariis et quattuor milium equitatu a milibus passuum XX castra habet posita paltoi et existimat se sine proelio posse uincere; nam iam ternis tetrachmis triticum apud Dolabellam est. Nisi quid nauibus Laodicenorum supportarit, cito fame pereat necesse est: ne supportare possit et Cassi classis bene magna cui praeest Sextilius Rufus et tres quas nos adduximus, ego Turullius Patiscus, facile praestabunt. Te uolo bene sperare et rem publicam, ut uos istic expedistis, ita pro nostra parte celeriter [iter] nobis expediri posse confidere. Vale. D. Id. Iun. Cypro a Crommyuacride.
XIV
Scr. Pergae IV Kal. Iun. an. 43
LENTVLVS CICERONI SVO S. P. D.
Cum Brutum nostrum conuenissem eumque tardius in Asiam uenturum animaduerterem, in Asiam redii ut reliquias mei laboris conligerem et pecuniam quam primum Romam mitterem. Interim cognoui in Lycia esse classem Dolabellae ampliusque centum nauis onerarias in quas exercitus eius imponi posset, idque Dolabellam ea mente comparasse ut, si Syriae spes eum frustrata esset, conscenderet in nauis et Italiam peteret seque cum Antoniis et reliquis latronibus coniungeret. Cuius rei tanto in timore fui ut omnibus rebus relictis cum paucioribus et minoribus nauibus ad illas ire conatus sim. [2] Quae res, si a Rhodiis non essem interpellatus, fortasse tota sublata esset; tamen magna ex parte profligata est, quoniam quidem classis dissipata est aduentus nostri timore, milites ducesque effugerunt, onerariae omnes ad unam a nobis sunt exceptae. Certe, quod maxime timui, uideor esse consecutus ut non possit Dolabella in Italiam peruenire nec suis sociis firmatis durius uobis efficere negotium. [3] Rhodii nos et rem publicam quam ualde spreuerint ex litteris quas publice misi cognosces. Et quidem multo parcius scripsi quam re uera furere eos inueni. Quod uero aliquid de iis scripsi mirari noli; mira est eorum amentia. Nec me meae ullae priuatim iniuriae umquam ‹mouerunt›; malus animus eorum in nostram salutem, cupiditas partium aliarum, perseuerantia in contemptione optimi cuiusque ferenda mihi non fuit. Nec tamen omnis perditos esse puto; sed idem illi qui tum fugientem patrem meum, qui L. Lentulum, qui Pompeium, qui ceteros uiros clarissimos non receperunt, idem tamquam aliquo fato et nunc aut magistratum gerunt aut eos qui sunt in magistratu in sua habent potestate; itaque eadem superbia in prauitate utuntur. Quorum improbitatem aliquando retundi et non perpetua impunitate augeri non solum utile est rei publicae nostrae sed etiam necessarium. [4] De nostra dignitate uelim tibi, ut semper, curae sit et, quocumque tempore occasionem habueris, et in senatu et ceteris rebus laudi nostrae suffragere. Quoniam consulibus decreta est Asia et permissum est iis ut, dum ipsi uenirent, darent negotium qui Asiam obtineat, rogo te petas ab iis ut hanc dignitatem potissimum nobis tribuant et mihi dent negotium ut Asiam obtineam dum ipsorum alter uter uenit; nam quod hoc properent in magistratu uenire aut exercitum mittere causam non habent. Dolabella enim in Syria est et, ut tu diuina tua mente prospexisti et praedicasti, dum isti ueniunt, Cassius eum opprimet; exclusus enim ab Antiochea Dolabella et in oppugnando mate acceptus, nulla alia confisus urbe, Laodiceam, quae est in Syria ad mare, se contulit. Ibi spero celeriter eum poenas daturum; nam neque quo refugiat habet neque diutius ibi poterit tantum exercitum Cassi sustinere. Spero etiam confectum esse iam et oppressum Dolabellam. [5] Qua re non puto Pansam et Hirtium in consulatu properaturos in prouincias exire sed Romae peracturos consulatum. Itaque, si ab iis petieris ut interea nobis procurationem Asiae dent, spero te posse impetrare. Praeterea mihi promiserunt Pansa et Hirtius coram et absenti mihi scripserunt, Verrioque nostro Pansa adfirmauit se daturum operam ne in suo consulatu mihi succedatur. Ego porro non me dius fidius cupiditate prouinciae produci longius spatium mihi uolo; nam mihi fuit ista prouincia plena laboris periculi detrimenti; quae ego ne frustra subierim neue, prius quam reliquias meae diligentiae consequar, decedere cogar ualde laboro. Nam si potuissem quam exegeram pecuniam uniuersam mittere, postularem ut mihi succederetur; nunc, quod Cassio dedi, quod Treboni morte amisimus, quod etiam crudelitate Dolabellae aut perfidia eorum qui fidem mihi reique publicae non praestiterunt, id consequi et reficere uolo; quod aliter non potest fieri nisi spatium habuero. Id ut per te consequar uelim, ut solet, tibi curae sit. [6] Ego me de re publica puto esse meritum ut non prouinciae istius beneficium exspectare debeam sed tantum quantum Cassius et Bruti, non solum illius facti periculique societate sed etiam huius temporis studio et uirtute. Primus enim ego leges Antonias fregi, primus equitatum Dolabellae ad rem publicam traduxi Cassioque tradidi, primus dilectus habui pro salute omnium contra coniurationem sceleratissimam, solus Cassio et rei publicae Syriam exercitusque qui ibi erant coniunxi; nam nisi ego tantam pecuniam tantaque praesidia et tam celeriter Cassio dedissem, ne ausus quidem esset ire in Syriam, et nunc non minora pericula rei publicae a Dolabella instarent quam ab Antonio. [7] Atque haec omnia is feci qui sodalis et familiarissimus Dolabellae eram, coniunctissimus sanguine Antoniis, prouinciam quoque illorum beneficio habebam; sed "patrida emen mallon philon" omnibus meis bellum primus indixi. Haec etsi adhuc non magno opere mihi tulisse fructum animaduerto, tamen non despero nec defatigabor permanere non solum in studio libertatis sed etiam in labore et periculis. Ac tamen, si etiam aliqua gloria iusta et merita prouocabimur senatus et optimi cuiusque officiis, maiore cum auctoritate apud ceteros erimus et eo plus prodesse rei publicae poterimus. [8] Filium tuum, ad Brutum cum ueni, uidere non potui, ideo quod iam in hiberna cum equitibus erat profectus, sed me dius fidius ea esse eum opinione et tua et ipsius et in primis mea causa gaudeo; fratris enim loco mihi est qui ex te natus teque dignus est. Vale. D. IIII kal. Iun. Pergae.
XV
Scr. Pergae IV Kal. Iun. et IV Non. Iun. an. 43.
P. LENTVLVS P. F. PRO Q. PRO PR. S. D. COSS. PR. TR. PL. SENATVI POPVLO PLEBIQVE ROMANAE
S. u. l. u. u. b.; e. u. Scelere Dolabellae oppressa Asia in proximam prouinciam Macedoniam praesidiaque rei publicae quae M. Brutus, u. c., tenebat me contuli et id egi ut per quos celerrime possent Asia prouincia uectigaliaque in uestram potestatem redigerentur. Quod cum pertimuisset Dolabella uastata prouincia, correptis uectigalibus, praecipuis ciuibus Romanis omnibus crudelissime denudatis ac diuenditis celeriusque Asia excessisset quam eo praesidium adduci potuisset, diutius morari aut exspectare praesidium non necesse habui et quam primum ad meum officium reuertendum mihi esse existimaui, ut et reliqua uectigalia exigerem et quam deposui pecuniam conligerem, quidque ex ea correptum esset aut quorum id culpa accidisset cognoscerem quam primum et uos de omni re facerem certiores. [2] Interim cum per insulas in Asiam nauiganti mihi nuntiatum esset classem Dolabellae in Lycia esse Rhodiosque nauis compluris instructas et paratas in aqua habere, cum iis nauibus quas aut mecum adduxeram aut comparauerat Patiscus pro q., homo mihi cum familiaritate tum etiam sensibus in re publica coniunctissimus, Rhodum deuerti confisus auctoritate uestra senatusque consulto quo hostem Dolabellam iudicaratis, foedere quoque quod cum iis M. Marcello Ser. Sulpicio ‹coss.› renouatum erat, quo iurauerant Rhodii eosdem hostis se habituros quos senatus populusque Romanus. Quae res nos uehementer fefellit; tantum enim afuit ut illorum praesidio nostram firmaremus classem ut etiam a Rhodiis urbe portu statione quae extra urbem est commeatu aqua denique prohiberentur nostri milites, nos uix ipsi singulis cum nauigiolis reciperemur. Quam indignitatem deminutionemque maiestatis non solum iuris nostri sed etiam imperi populique Romani idcirco tulimus quod interceptis litteris cognoramus Dolabellam, si desperasset de Syria Aegyptoque, quod necesse erat fieri, in nauis cum omnibus suis latronibus atque omni pecunia conscendere esse paratum Italiamque petere; idcirco etiam nauis onerarias, quarum minor nulla erat duum milium amphorum, contractas in Lycia a classe eius obsideri. [3] Huius rei timore, p. c., percitus iniurias perpeti et cum contumelia etiam nostra omnia prius experiri malui. Itaque ad illorum uoluntatem introductus in urbem et in senatum eorum quam diligentissime potui causam rei publicae egi periculumque omne quod instaret si ille latro cum suis omnibus nauis conscendisset exposui. Rhodios autem tanta in prauitate animaduerti ut omnis firmiores putarent quam bonos, ut hanc concordiam et conspirationem omnium ordinum ad defendendam libertatem propense non crederent esse factam, ut patientiam senatus et optimi cuiusque manere etiam nunc confiderent nec potuisse audere quemquam Dolabellam hostem iudicare, ut denique omnia quae improbi fingebant magis uera existimarent quam quae uere facta erant et a nobis docebantur. [4] Qua mente etiam ante nostrum aduentum post Treboni indignissimam caedem ceteraque tot tamque nefaria facinora binae profectae erant ad Dolabellam legationes eorum, et quidem nouo exemplo, contra leges ipsorum, prohibentibus iis qui tum magistratus gerebant. Haec siue timore, ut dictitant, de agris quos in continenti habent siue furore siue potentia paucorum, qui et antea pari contumelia uiros clarissimos adfecerant et nunc maximos magistratus gerentes, nullo exemplo neque nostra ex parte ..., neque nostro praesentium neque imminenti Italiae urbique nostrae periculo, si ille parricida cum suis latronibus nauibus ex Asia Syriaque expulsus Italiam petisset, mederi, cum facile possent, uoluerunt. [5] Non nullis etiam ipsi magistratus ueniebant in suspicionem detinuisse nos et demorati esse, dum classis Dolabellae certior fieret de aduentu nostro. Quam suspicionem consecutae res aliquot auxerunt, maxime quod subito ex Lycia Sex. Marius et C. Titius, legati Dolabellae, a classe discesserunt nauique longa profugerunt onerariis relictis, in quibus conligendis non minimum temporis laborisque consumpserant. Itaque cum ab Rhodo cum iis quas habueramus nauibus in Lyciam uenissemus, nauis onerarias recepimus dominisque restituimus idemque quod maxime uerebamur, ne posset Dolabella cum suis latronibus in Italiam uenire, timere desiimus; classem fugientem persecuti sumus usque Sidam, quae extrema regio est prouinciae meae. [6] Ibi cognoui partem nauium Dolabellae diffugisse, reliquas Syriam Cyprumque petisse. Quibus disiectis, cum scirem C. Cassi, singularis ciuis et ducis, classem maximam fore praesto in Syria, ad meum officium reuerti daboque operam ut meum studium et diligentiam uobis, p. c., reique publicae praestem pecuniamque quam maximam potero et quam celerrime cogam omnibusque ‹cum› rationibus ad uos mittam. Si percurrero prouinciam et cognouero qui nobis et rei publicae fidem praestiterunt in conseruanda pecunia a me deposita quique sceleste ultro deferentes pecuniam publicam hoc munere societatem facinorum cum Dolabella inierunt, faciam uos certiores. De quibus, si uobis uidebitur, si, ut meriti sunt, grauiter constitueritis nosque uestra auctoritate firmaueritis, facilius et reliqua exigere uectigalia et exacta seruare poterimus. Interea quo commodius uectigalia tueri prouinciamque ab iniuria defendere possim, praesidium uoluntarium necessariumque comparaui. [7] His litteris scriptis milites circiter XXX, quos Dolabella ex Asia conscripserat, ex Syria fugientes in Pamphyliam uenerunt. Hi nuntiauerunt Dolabellam Antiocheam quae in Syria est uenisse; non receptum conatum esse aliquotiens ui introire; repulsum semper esse cum magno suo detrimento; itaque DC circiter amissis, aegris relictis, noctu Antiochea profugisse Laodiceam uersus; ea nocte omnis fere Asiaticos milites ab eo discessisse; ex his ad octingentos Antiocheam redisse et se iis tradidisse qui a Cassio relicti urbi illi praeerant, ceteros per Amanum in Ciliciam descendisse, quo ex numero se quoque esse dicebant; Cassium autem cum suis omnibus copiis nuntiatum esse quadridui iter Laodicea afuisse tum cum Dolabella eo tenderet. Quam ob rem opinione celerius confido sceleratissimum latronem poenas daturum. IIII Non. Iun. Pergae.
XVI
Scr. Athenis VIII Kal. Iun. an. 44
TREBONIVS CICERONI S.
S. u. b. Athenas ueni a. d. XI Kal. Iun. atque ibi, quod maxime optabam, uidi filium tuum deditum optimis studiis summaque modestiae fama. Qua ex re quantam uoluptatem ceperim scire potes etiam me tacente; non enim nescis quanti te faciam et quam pro nostro ueterrimo uerissimoque amore omnibus tuis etiam minimis commodis, non modo tanto bono, gaudeam. Noli putare, mi Cicero, me hoc auribus tuis dare; nihil adulescente tuo atque adeo nostro (nihil enim tibi a me potest esse seiunctum) aut amabilius omnibus his qui Athenis sunt est aut studiosius earum artium quas tu maxime amas, hoc est optimarum. Itaque tibi, quod uere facere possum, libenter quoque gratulor, nec minus etiam nobis, quod eum quem necesse erat diligere qualiscumque esset talem habemus ut libenter quoque diligamus. [2] Qui cum mihi in sermone iniecisset se uelle Asiam uisere, non modo inuitatus sed etiam rogatus est a me ut id potissimum nobis obtinentibus prouinciam faceret; cui nos et caritate et amore tuum officium praestaturos non debes dubitare. Illud quoque erit nobis curae, ut Cratippus una cum eo sit, ne putes in Asia feriatum illum ab iis studiis in quae tua cohortatione incitatur futurum; nam illum paratum, ut uideo, et ingressum pleno gradu cohortari non intermittemus, quo in dies longius discendo exercendoque se procedat. [3] Vos quid ageretis in re publica, cum has litteras dabam, non sciebam; audiebam quaedam turbulenta, quae scilicet cupio esse falsa, ut aliquando otiosa libertate fruamur; quod uel minime mihi adhuc contigit. Ego tamen nactus in nauigatione nostra pusillum laxamenti concinnaui tibi munusculum ex instituto meo et dictum cum magno nostro honore a te dictum conclusi et tibi infra subscripsi, In quibus uersiculis si tibi quibusdam uerbis euthyrrhemonesteros uidebor, turpitudo personae eius in quam liberius inuehimur nos uindicabit. Ignosces etiam iracundiae nostrae, quae iusta est in eius modi et homines et ciuis. Deinde qui magis hoc Lucilio licuerit adsumere libertatis quam nobis? cum, etiam si odio pari fuerit in eos quos laesit, tamen certe non magis dignos habuerit in quos tanta libertate uerborum incurreret. [4] Tu sicut mihi pollicitus es, adiunges me quam primum ad tuos sermones; namque illud non dubito, quin, si quid de interitu Caesaris scribas, non patiaris me minimam partem et rei et amoris tui ferre. Vale et matrem meosque tibi commendatos habe. D. VIII kal. Iun. Athenis.
XVII
Scr. med. fere mense Sept. an. 46.
CICERO S. D. CORNIFICIO CONLEGAE
Grata mihi uehementer est memoria nostri tua quam significasti litteris; quam ut conserues, non quo de tua constantia dubitem sed quia mos est ita rogandi, rogo. Ex Syria nobis tumultuosiora quaedam nuntiata sunt, quae, quia tibi sunt propiora quam nobis, tua me causa magis mouent quam mea. Romae summum otium est, sed ita ut malis salubre aliquod et honestum negotium quod spero fore. Video id curae esse Caesari. [2] Me scito, dum tu absis, quasi occasionem quandam et licentiam nactum scribere audacius, et cetera quidem fortasse quae etiam tu concederes, sed proxime scripsi de optimo genere dicendi; in quo saepe suspicatus sum te a iudicio nostro, sic scilicet ut doctum hominem ab non indocto, paulum dissidere. Huic tu libro maxime uelim ex animo, si minus, gratiae causa suffragere. Dicam tuis ut eum, si uelint, describant ad teque mittant; puto enim, etiam si rem minus probabis, tamen in ista solitudine quicquid a me profectum sit iucundum tibi fore. [3] Quod mihi existimationem tuam dignitatemque commendas, facis tu quidem omnium more, sed uelim sic existimes, me, cum amori quem inter nos mutuum esse intellegam plurimum tribuam, tum de summo ingenio et de studiis tuis optimis et de spe amplissimae dignitatis ita iudicare ut neminem tibi anteponam, comparem paucos.
XVIII
Scr. ex. mense Sept.. uel in. mense Oct. an. 46.
CICERO S. D. CORNIFICIO CONLEGAE
Quod extremum fuit in ea epistula quam a te proxime accepi, ad id primum respondebo; animum aduerti enim hoc uos magnos oratores facere non numquam. Epistulas requiris meas; ego autem numquam, cum mihi denuntiatum esset a tuis ire aliquem, non dedi. Quod mihi uideor ex tuis litteris intellegere, te nihil commissurum esse temere nec ante quam scisses quo iste nescio qui Caecilius Bassus erumperet quicquam certi constituturum, id ego et speraram prudentia tua fretus et ut confiderem fecerunt tuae gratissimae mihi litterae; idque ut facias quam saepissime, ut et quid tu agas et quid agatur scire possim et etiam quid acturus sis, ualde te rogo. Etsi periniquo patiebar animo te a me digredi, tamen eo tempore me consolabar quod et in summum otium te ire arbitrabar et ab impendentibus magnis negotiis discedere. [2] Vtrumque contra accidit; istic enim bellum est exortum, hic pax consecuta, sed tamen eius modi pax in qua, si adesses, multa te non delectarent, ea tamen quae ne ipsum Caesarem quidem delectant. Bellorum enim ciuilium ii semper exitus sunt ut non ea solum fiant quae uelit uictor sed etiam ut iis mos gerendus sit quibus adiutoribus sit parta uictoria. Equidem sic iam obdurui ut ludis Caesaris nostri animo aequissimo uiderem T. Plancum, audirem Laberi et Publili poemata. Nihil mihi tam deesse scito quam quicum haec familiariter docteque rideam. Is tu eris si quam primum ueneris; quod ut facias non mea solum sed etiam tua interesse arbitror.
XIX
Scr. (ut uid.) mense Dec. an. 46
CICERO CORNIFICIO S.
Libentissime legi tuas litteras, in quibus iucundissimum mihi fuit quod cognoui meas tibi redditas esse; non enim dubitabam quin eas libenter lecturus esses, uerebar ut redderentur. Bellum quod est in Syria Syriamque prouinciam tibi tributam esse a Caesare ex tuis litteris cognoui. Eam rem tibi uolo bene et feliciter euenire; quod ita fore confido fretus et industria et prudentia tua. [2] Sed de Parthici belli suspicione quod scribis sane me commouit; quid enim copiarum haberes cum ipse coniectura consequi poteram tum ex tuis litteris cognoui. Itaque opto ne se illa gens moueat hoc tempore, dum ad te legiones eae perducantur quas audio duci. Quod si paris copias ad confligendum non habebis, non te fugiet uti consilio M. Bibuli, qui se oppido munitissimo et copiosissimo tam diu tenuit quam diu in prouincia Parthi fuerunt. [3] Sed haec melius ex re et ex tempore constitues; mihi quidem usque curae erit quid agas dum quid egeris sciero. Litteras ad te numquam habui cui darem quin dederim; a te ut idem facias peto, in primisque ut ita ad tuos scribas ut me tuum sciant esse.
XX
Scr. fort. an. 44
CICERO CORNIFICIO
Gratae mihi tuae litterae, nisi quod Sinuessanum deuersoriolum contempsisti. Quam quidem contumeliam uilla pusilla iniquo animo feret, nisi in Cumano et Pompeiano reddideris panta peri panton. Sic igitur facies, meque amabis et scripto aliquo lacesses; ego enim respondere facilius possum quam prouocare. Quod si, ut soles, cessabis, lacessam, nec tua ignauia etiam ‹mihi› inertiam adferet. Plura otiosus; haec cum essem in senatu exaraui.
XXI
Scr. an. 44 uel 43
CICERO CORNIFICIO
C. Anicius, familiaris meus, uir omnibus rebus ornatus, negotiorum suorum causa legatus est in Africam legatione libera. Eum uelim rebus omnibus adiuues operamque des ut quam commodissime sua negotia conficiat, in primisque, quod ei carissimum est, dignitatem eius tibi commendo idque a te peto, quod ipse in prouincia facere sum solitus non rogatus, ut omnibus senatoribus lictores darem; quod idem acceperam, et id cognoueram a summis uiris factitatum. Hoc igitur, mi Cornifici, facies ceterisque rebus omnibus eius dignitati reique, si me amas, consules; erit id mihi gratissimum. Da operam ut ualeas.
XXII
Scr. post XIII Kal. Oct. an. 44
CICERO CORNIFICIO S.
Nos hic cum homine gladiatore omnium nequissimo, conlega nostro, Antonio, bellum gerimus, sed non pari condicione, contra arma uerbis. At etiam de te contionatur, nec impune; nam sentiet quos lacessierit. Ego autem acta ad te omnia arbitror perscribi ab aliis; a me futura debes cognoscere; quorum quidem non est difficilis coniectura. [2] Oppressa omnia sunt, nec habent ducem boni, nostrique tyrannoctoni longe gentium absunt. Pansa et sentit bene et loquitur fortiter; Hirtius noster tardius conualescit. Quid futurum sit plane nescio; spes tamen una est aliquando populum Romanum maiorum similem fore. Ego certe rei publicae non deero et quicquid acciderit a quo mea culpa absit animo forti feram. Illud profecto: quoad potero, tuam famam et dignitatem tuebor.
XXII A
Scr. paulo post XIII Kal. Ian. an. 44
‹CICERO CORNIFICIO S.›
A. d. XIII Kal. Ian. senatus [aut] frequens mihi est adsensus cum de ceteris rebus magnis et necessariis tum de prouinciis ab iis qui obtinerent retinendis neque cuiquam tradendis nisi qui ex senatus consulto successisset. Hoc ego cum rei publicae causa censui tum mehercule in primis retinendae dignitatis tuae. Quam ob rem te amoris nostri causa rogo, rei publicae causa hortor ut ne cui quicquam iuris in tua prouincia esse patiare atque ut omnia referas ad dignitatem, qua nihil esse potest praestantius. [2] Vere tecum agam, ut necessitudo nostra postulat: in Sempronio, si meis litteris obtemperasses, maximam ab omnibus laudem adeptus esses. Sed illud et praeteriit et leuius est, haec magna res est: fac ut prouinciam retineas in potestate rei publicae. Plura scripsissem nisi tui festinarent. Itaque Chaerippo nostro me uelim excuses.
XXIII
Scr. paulo post VII Id. Oct. an. 44
‹CICERO CORNIFICIO S.›
Omnem condicionem imperi tui statumque prouinciae mihi demonstrauit Tratorius. multa intolerabilia locis omnibus! Sed quo tua maior dignitas, eo quae tibi acciderunt minus ferenda; neque enim quae tu propter magnitudinem et animi ‹et› ingeni moderate fers tibi ea non ulciscenda sunt, etiam si non sunt dolenda. Sed haec posterius. [2] Rerum urbanarum acta tibi mitti certo scio. Quod ni ita putarem, ipse perscriberem, in primisque Caesaris Octauiani conatum; de quo multitudini fictum ab Antonio crimen uidetur ut in pecuniam adulescentis impetum faceret; prudentes autem et boni uiri et credunt factum et probant. Quid quaeris? magna spes est in eo; nihil est quod non existimetur audis et gloriae causa facturus. Antonius autem, noster familiaris, tanto se odio esse intellegit ut, cum interfectores suos domi comprehenderit, rem proferre non audeat. Itaque a. d. VII Id. Oct. Brundisium erat profectus obuiam legionibus Macedonicis quattuor, quas sibi conciliare pecunia cogitabat easque ad urbem adducere et in ceruicibus nostris conlocare. [3] Habes formam rei publicae, si in castris potest esse res publica; in quo tuam uicem saepe doleo, quod nullam partem per aetatem sanae et saluae rei publicae gustare potuisti. Atque antehac quidem sperare saltem licebat, nunc etiam id ereptum est; quae enim est spes cum in contione dicere ausus sit Antonius Cannutium apud eos locum sibi quaerere quibus se saluo locus in ciuitate esse non posset? [4] Equidem et haec et omnia quae homini accidere possunt sic fero ut philosophiae magnam habeam gratiam, quae me non modo ab sollicitudine abducit sed etiam contra omnis fortunae impetus armat, tibique idem censeo faciendum nec a quo culpa absit quicquam in malis numerandum. Sed haec tu melius. Tratorium nostrum cum semper probassem, tum maxime in tuis rebus summam eius fidem diligentiam prudentiamque cognoui. Da operam ut ualeas; hoc mihi gratius facere nihil potes.
XXIV
Scr. ex. mense Ian. an. 43
‹CICERO CORNIFICIO S.›
Ego nullum locum praetermitto (nec enim debeo) non modo laudandi tui sed ne ornandi quidem; sed mea studia erga te et officia malo tibi ex tuorum litteris quam ex meis esse nota. Te tamen hortor ut omni cura in rem publicam incumbas; hoc est animi, hoc est ingeni tui, hoc eius spei quam habere debes amplificandae dignitatis tuae. [2] Sed hac de re alias ad te pluribus. Cum enim haec scribebam in exspectatione erant omnia; nondum legati redierant quos senatus non ad pacem deprecandam sed ad denuntiandum bellum miserat nisi legatorum nuntio paruisset. Ego tamen, ut primum occasio data est, meo pristino more rem publicam defendi, me principem senatui populoque Romano professus sum, nec, postea quam suscepi causam libertatis, minimum tempus amisi tuendae salutis libertatisque communis. Sed haec quoque te ex aliis malo.
XXIV A
Scr. an.44 uel 43.
‹CICERO CORNIFICIO S.›
T. Pinarium, familiarissimum meum, tanto tibi studio commendo ut maiore non possim; cui cum propter omnis uirtutes tum etiam propter studia communia sum amicissimus. Is procurat rationes negotiaque Dionysi nostri, quem et tu multum amas et ego omnium plurimum. Ea tibi ego non debeo commendare, sed commendo tamen. Facies igitur ut ex Pinari, gratissimi hominis, litteris tuum et erga illum et erga Dionysium studium perspiciamus.
XXV
Scr. XIV Kal. Apr. (uel paulo post) an. 43
‹CICERO CORNIFICIO S.›
Liberalibus litteras accepi tuas, quas mihi Cornificius altero uicesimo die, ut dicebat, reddidit. Eo die non fuit senatus neque postero. Quinquatribus frequenti senatu causam tuam egi, non inuita Minerua; etenim eo ipso die senatus decreuit ut Minerua nostra, custos urbis, quam turbo deiecerat, restitueretur. Pansa tuas litteras recitauit. Magna senatus adprobatio consecuta est cum summo ‹meo› gaudio et offensione Minotauri, id est Caluisi et Tauri; factum de te senatus consultum honorificum. Postulabatur ut etiam illi notarentur, sed Pansa clementior. [2] Ego, mi Cornifici, quo die primum in spem libertatis ingressus sum et cunctantibus ceteris a. d. XIII Kal. Ian. fundamenta ieci rei publicae, eo ipso die prouidi multum atque habui rationem dignitatis tuae; mihi enim est adsensus senatus de obtinendis prouinciis. Nec uero postea destiti labefactare eum qui summa cum tua iniuria contumeliaque rei publicae prouinciam absens obtinebat. Itaque crebras, uel potius cottidianas, compellationes meas non tulit seque in urbem recepit inuitus, neque solum spe sed certa re iam et possessione deturbatus est meo iustissimo honestissimoque conuicio. Te tuam dignitatem summa tua uirtute tenuisse prouinciaeque honoribus amplissimis adfectum uehementer gaudeo. [3] Quod te mihi de Sempronio purgas, accipio excusationem; fuit enim illud quoddam caecum tempus seruitutis. Ego tuorum consiliorum auctor dignitatisque fautor iratus temporibus in Graeciam desperata libertate rapiebar, cum me etesiae quasi boni ciues relinquentem rem publicam prosequi noluerunt austerque aduersus maximo flatu me ad tribulis tuos Regium rettulit, atque inde uentis remis in patriam omni festinatione properaui postridieque in summa reliquorum seruitute liber unus fui. [4] Sic sum in Antonium inuectus ut ille non ferret omnemque suum uinulentum furorem in me unum effunderet meque tum elicere uellet ad caedis causam, tum temptaret insidiis. Quem ego ructantem et nauseantem conieci in Caesaris Octauiani plagas. Puer enim egregius praesidium sibi primum et nobis, deinde summae rei publicae comparauit; qui nisi fuisset, Antoni reditus a Brundisio pestis patriae fuisset. Quae deinceps acta sint scire te arbitror. [5] Sed redeamus illuc unde deuertimus: accipio excusationem tuam de Sempronio; neque enim statuti quid in tanta perturbatione habere potuisti. "Nunc hic dies aliam uitam adfert, alios mores postulat", ut ait Terentius, Quam ob rem, mi Quinte, conscende nobiscum et quidem ad puppim. Vna nauis est iam bonorum omnium, quam quidem nos. damus operam ut rectam teneamus, utinam prospero cursu! Sed quicumque uenti erunt, ars nostra certe non aberit; quid enim praestare aliud uirtus potest? Tu fac ut magno animo sis et excelso cogitesque omnem dignitatem tuam cum re publica coniunctam esse debere.
XXV A
Scr. in. mense Mai. an. 43
‹CICERO CORNIFICIO S.›
P. Luccium mihi meum commendas; quem quibuscumque rebus potero diligenter tuebor. Hirtium quidem et Pansam, conlegas nostros, homines in consulatu rei publicae salutaris, alieno sane tempore amisimus, re publica Antoniano quidem latrocinio liberata sed nondum omnino explicata. Quam nos, si licebit, more nostro tuebimur, quamquam admodum sumus iam defatigati; sed nulla lassitudo impedire officium et fidem debet. [2] Verum haec hactenus; ab aliis te de me quam a me ipso malo cognoscere. De te audiebamus ea quae maxime uellemus. De Cn. Minucio, quem tu quibusdam litteris ad caelum laudibus extulisti, rumores duriores erant. Id quale sit omninoque quid istic agatur facias me uelim certiorem.
XXVI
Scr. an. 44 uel 43.
‹CICERO CORNIFICIO S.›
Q. Turius, qui in Africa negotiatus est, uir bonus et honestus, heredes fecit similis sui: Cn. Saturninum, Sex. Aufidium, C. Annaeum, Q. Considium Gallum, L. Seruilium Postumum, C. Rubellinum. Ex eorum oratione intellexi gratiarum actione eos magis egere quam commendatione; tanta enim liberalitate se tua usos praedicabant ut iis plus a te tributum intellegerem quam ego te auderem rogare. [2] Audebo tamen; scio enim quantum ponderis mea commendatio sit habitura. Qua re a te peto ut ad eam liberalitatem qua sine meis litteris usus es quam maximus his litteris cumulus accedat. Caput autem est meae commendationis ne patiare Erotem Turium, Q. Turi libertum, ut adhuc fecit, hereditatem Turianam auertere ceterisque omnibus rebus habeas eos a me commendatissimos. Magnam ex eorum splendore et obseruantia capies uoluptatem. Quod ut uelis te uehementer etiam atque etiam rogo.
XXVII
Scr. an. 44 uel 43
‹CICERO CORNIFICIO S.›
Sex. Aufidius et obseruantia qua me colit accedit ad proximos et splendore equiti Romano nemini cedit; est autem ita temperatis moderatisque moribus ut summa seueritas summa cum humanitate iungatur. Cuius tibi negotia quae sunt in Africa ita commendo ut maiore studio magisue ex animo commendare non possim. Pergratum mihi feceris si dederis operam ut is intellegat meas apud te litteras maximum pondus habuisse. Hoc te uehementer, mi Cornifici, rogo.
XXVIII
Scr. paulo post XIII kal. Apr. an. 43
‹CICERO CORNIFICIO S.›
Adsentior tibi eos quos scribis Lilybaeo minari istic poenas dare debuisse; sed metuisti, ut ais, ne nimis liber in ulciscendo uiderere. Metuisti igitur ne ‹nimis› grauis ciuis, ne nimis fortis, ne nimis te dignus uiderere. [2] Quod societatem rei publicae conseruandae tibi mecum a patre acceptam renouas gratum est; quae societas inter nos semper, mi Cornifici, manebit. Gratum etiam illud, quod mihi tuo nomine gratias agendas non putas; nec enim id inter nos facere debemus. Senatus saepius pro dignitate tua appellaretur si absentibus consulibus umquam nisi ad rem nouam cogeretur. Itaque nec de HS XX centena milia nec de HS DCC milia quicquam agi nunc per senatum potest. Tibi autem ex senatus consulto imperandum mutuumue sumendum censeo. [3] In re publica quid agatur credo te ex eorum litteris cognoscere qui ad te acta debent perscribere. Ego sum spe bona; consilio cura labore non desum; omnibus inimicis rei publicae esse me acerrimum hostem prae me fero. Res neque nunc difficili loco mihi uidetur esse et fuisset facillimo si a culpa a quibusdam afuisset.
XXIX
Scr. priore parte an. 43.
CICERO CORNIFICIO SAL.
Non modo tibi, cui nostra omnia notissima sunt, sed neminem in populo Romano arbitror esse cui sit ignota ea familiaritas quae mihi cum L. Lamia est. Etenim magno theatro spectata est tum cum est ab A. Gabinio consule relegatus quod libere et fortiter salutem meam defendisset. Nec ex eo amor inter nos natus est, sed quod erat uetus et magnus propterea nullum periculum pro me adire dubitauit. Ad haec officia, uel merita potius, iucundissima consuetudo accedit, ut nullo prorsus plus homine delecter. Non puto te iam exspectare quibus eum tibi uerbis commendem; causa enim tanti amoris intellegis quae uerba desideret. [2] Iis me omnibus usum putato. Tantum uelim existimes, si negotia Lamiae, procuratores libertos familiam quibuscumque rebus opus erit defenderis, gratius mihi futurum quam si ea tua liberalitas pertinuisset ad rem familiarem meam; nec dubito quin sine mea commendatione, quod tuum est iudicium de hominibus, ipsius Lamiae causa studiose omnia facturus sis. Quamquam erat nobis dictum te existimare alicui senatus consulto quod contra dignitatem tuam fieret scribendo Lamiam adfuisse; qui omnino consulibus illis numquam fuit ad scribendum; deinde omnia tum falsa senatus consulta deferebantur. Nisi forte etiam illi Semproniano senatus consulto me censes adfuisse, qui ne Romae quidem fui, ut tum de eo ad te scripsi re recenti. [3] Sed haec hactenus. Te, mi Cornifici, etiam atque etiam rogo ut omnia Lamiae negotia mea putes esse curesque ut intellegat hanc commendationem maximo sibi usui fuisse; hoc mihi gratius facere nihil potes. Cura ut ualeas.
XXX
Scr. c. V Id. Iun. an. 43
‹CICERO CORNIFICIO S.›
Itane? praeter litigatores nemo ad te meas litteras? Multae istae quidem; tu enim perfecisti ut nemo sine litteris meis tibi se commendatum putaret. Sed quis umquam tuorum mihi dixit esse cui darem quin dederim? aut quid mi iucundius quam, cum coram tecum loqui non possim, aut scribere ad te aut tuas legere litteras? Illud magis mihi solet esse molestum, tantis me impediri occupationibus ut ad te scribendi meo arbitratu facultas nulla detur. Non enim te epistulis sed uoluminibus lacesserem; quibus quidem me a te prouocari oportebat. Quamuis enim occupatus sis, oti tamen plus habes; aut, si ne tu quidem uacas, noli impudens esse nec mihi molestiam exhibere et a me litteras crebriores, cum tu mihi raro mittas, flagitare. [2] Nam cum antea distinebar maximis occupationibus propterea quod omnibus curis mihi tuendam ‹rem publicam› putabam, tum hoc tempore multo distineor uehementius. Vt enim grauius aegrotant ii qui, cum leuati morbo uidentur, in eum de integro inciderunt, sic uehementius nos laboramus, qui profligato bello ac paene sublato renouatum bellum gerere cogamur. Sed haec hactenus. [3] Tu tibi, mi Cornifici, fac ut persuadeas non esse me tam imbecillo animo, ne dicam inhumano, ut a te uinci possim aut officiis aut amore. Non dubitabam equidem, uerum tamen multo mihi notiorem amorem tuum efficit Chaerippus. hominem semper illum quidem mihi aptum, nunc uero etiam suauem! uultus mehercule tuos mihi expressit omnis, non solum animum ac uerba pertulit. Itaque noli uereri ne tibi suscensuerim quod eodem exemplo ad me quo ad ceteros; requisiui equidem proprias ad me unum litteras, sed neque uehementer et amanter. [4] De sumptu quem te in rem militarem facere et fecisse dicis nihil sane possum tibi opitulari, propterea quod et orbus senatus consulibus amissis et incredibiles angustiae pecuniae publicae; quae conquiritur undique, ut optime meritis militibus promissa soluantur; quod quidem fieri sine tributo posse non arbitror. [5] De Attio Dionysio nihil puto esse, quoniam mihi nihil dixit Tratorius. De P. Luccio nihil tibi concedo quo studiosior tu sis quam ego sum; est enim nobis necessarius. Sed a magistris cum contenderem de proferendo die, probarunt mihi sese quo minus id facerent et compromisso et iure iurando impediri. Qua re ueniendum arbitror Luccio; quamquam, si meis litteris obtemperauit, cum tu haec leges illum Romae esse oportebit. [6] Ceteris de rebus maximeque de pecunia, cum Pansae mortem ignorares, scripsisti quae per nos ab eo consequi te posse arbitrarere. Quae te non fefellissent si uiueret; nam te diligebat; post mortem autem eius quid fieri posset non uidebamus. [7] De Venuleio Latino Horatio ualde laudo; illud non nimium probo, quod scribis, quo illi animo aequiore ferrent, te tuis etiam legatis lictores ademisse (honore enim cum ignominia dignis non erant comparandi), eosque, ex senatus consulto si non decedunt, cogendos ut decedant existimo. Haec fere ad eas litteras quas eodem exemplo binas accepi. De reliquo uelim tibi persuadeas non esse mihi meam dignitatem tua cariorem.