1

I

Quisquis adest, faveat: fruges lustramus et agros,

ritus ut a prisco traditus exstat avo.

Bacche, veni, dulcisque tuis e cornibus uva

pendeat, et spicis tempora cinge, Ceres.

5Luce sacra requiescat humus, requiescat arator,

et grave suspenso vomere cesset opus.

Solvite vincla iugis: nunc ad praesepia debent

plena coronato stare boves capite.

Omnia sint operata deo: non audeat ulla

10lanificam pensis imposuisse manum.

Vos quoque abesse procul iubeo, discedat ab aris,

cui tulit hesterna gaudia nocte Venus.

Casta placent superis: pura cum veste venite

et manibus puris sumite fontis aquam.

15Cernite, fulgentes ut eat sacer agnus ad aras

vinctaque post olea candida turba comas.

Di patrii, purgamus agros, purgamus agrestes:

vos mala de nostris pellite limitibus,

neu seges eludat messem fallacibus herbis,

20neu timeat celeres tardior agna lupos.

Tunc nitidus plenis confisus rusticus agris

ingeret ardenti grandia ligna foco,

turbaque vernarum, saturi bona signa coloni,

ludet et ex virgis exstruet ante casas.

25Eventura precor: viden ut felicibus extis

significet placidos nuntia fibra deos?

Nunc mihi fumosos veteris proferte Falernos

consulis et Chio solvite vincla cado.

Vina diem celebrent: non festa luce madere

30est rubor, errantes et male ferre pedes.

Sed "bene Messallam" sua quisque ad pocula dicat,

nomen et absentis singula verba sonent.

Gentis Aquitanae celeber Messalla triumphis

et magna intonsis gloria victor avis,

35huc ades aspiraque mihi, dum carmine nostro

redditur agricolis gratia caelitibus.

Rura cano rurisque deos, his vita magistris

desuevit querna pellere glande famem:

illi compositis primum docuere tigillis

40exiguam viridi fronde operire domum:

illi etiam tauros primi docuisse feruntur

servitium et plaustro supposuisse rotam.

Tum victus abiere feri, tum consita pomus,

tum bibit inriguas fertilis hortus aquas,

45aurea tum pressos pedibus dedit uva liquores

mixtaque securo est sobria lympha mero.

Rura ferunt messes, calidi cum sideris aestu

deponit flavas annua terra comas.

Rure levis verno flores apis ingerit alveo,

50compleat ut dulci sedula melle favos.

Agricola adsiduo primum satiatus aratro

cantavit certo rustica verba pede

et satur arenti primum est modulatus avena

carmen, ut ornatos diceret ante deos,

55agricola et minio suffusus, Bacche, rubenti

primus inexperta duxit ab arte choros.

Huic datus a pleno memorabile munus ovili

dux pecoris curtas auxerat hircus opes.

Rure puer verno primum de flore coronam

60fecit et antiquis imposuit Laribus.

Rure etiam teneris curam exhibitura puellis

molle gerit tergo lucida vellus ovis.

Hinc et femineus labor est, hinc pensa colusque,

fusus et adposito pollice versat opus:

65atque aliqua adsiduae textrix operata Minervae

cantat, et a pulso tela sonat latere.

Ipse quoque inter agros interque armenta Cupido

natus et indomitas dicitur inter equas.

Illic indocto primum se exercuit arcu:

70ei mihi, quam doctas nunc habet ille manus!

Nec pecudes, velut ante, petit: fixisse puellas

gestit et audaces perdomuisse viros.

Hic iuveni detraxit opes, hic dicere iussit

limen ad iratae verba pudenda senem:

75hoc duce custodes furtim transgressa iacentes

ad iuvenem tenebris sola puella venit

et pedibus praetemptat iter suspensa timore,

explorat caecas cui manus ante vias.

A miseri, quos hic graviter deus urget! At ille

80felix, cui placidus leniter adflat Amor.

Sancte, veni dapibus festis, sed pone sagittas

et procul ardentes hinc precor abde faces.

Vos celebrem cantate deum pecorique vocate

voce: palam pecori, clam sibi quisque vocet.

85Aut etiam sibi quisque palam: nam turba iocosa

obstrepit et Phrygio tibia curva sono.

Ludite: iam Nox iungit equos, currumque sequuntur

matris lascivo sidera fulva choro,

postque venit tacitus furvis circumdatus alis

90Somnus et incerto Somnia nigra pede.

II

Dicamus bona verba: venit Natalis ad aras:

quisquis ades, lingua, vir mulierque, fave.

Urantur pia tura focis, urantur odores

quos tener e terra divite mittit Arabs.

5Ipse suos Genius adsit visurus honores,

cui decorent sanctas mollia serta comas.

Illius puro destillent tempora nardo,

atque satur libo sit madeatque mero,

adnuat et, Cornute, tibi, quodcumque rogabis.

10En age (quid cessas? Adnuit ille) roga.

Auguror, uxoris fidos optabis amores:

iam reor hoc ipsos edidicisse deos.

Nec tibi malveris, totum quaecumque per orbem

fortis arat valido rusticus arva bove,

15nec tibi, gemmarum quidquid felicibus Indis

nascitur, Eoi qua maris unda rubet.

Vota cadunt: utinam strepitantibus advolet alis

flavaque coniugio vincula portet Amor,

vincula quae maneant semper dum tarda senectus

20inducat rugas inficiatque comas.

Haec veniat, Natalis, avis prolemque ministret,

ludat et ante tuos turba novella pedes.

III

Rura meam, Cornute, tenent villaeque puellam:

ferreus est, heu | heu, quisquis in urbe manet.

Ipsa Venus latos iam nunc migravit in agros,

verbaque aratoris rustica discit Amor.

5O | ego, cum aspicerem dominam, quam fortiter illic

versarem valido pingue bidente solum

agricolaeque modo curvum sectarer aratrum,

dum subigunt steriles arva serenda boves!

Nec quererer quod sol graciles exureret artus,

10laederet et teneras pussula rupta manus.

Pavit et Admeti tauros formosus Apollo,

nec cithara intonsae profueruntve comae,

nec potuit curas sanare salubribus herbis:

quidquid erat medicae vicerat artis amor.

15Ipse deus solitus stabulis expellere vaccas

‹creditur ad mulctram constituisse prius›

et miscere novo docuisse coagula lacte,

lacteus et mixtis obriguisse liquor.

Tunc fiscella levi detexta est vimine iunci,

20raraque per nexus est via facta sero.

O quotiens illo vitulum gestante per agros

dicitur occurrens erubuisse soror!

O quotiens ausae, caneret dum valle sub alta,

rumpere mugitu carmina docta boves!

25Saepe duces trepidis petiere oracula rebus,

venit et a templis inrita turba domum:

saepe horrere sacros doluit Latona capillos,

quos admirata est ipsa noverca prius.

Quisquis inornatumque caput crinesque solutos

30aspiceret, Phoebi quaereret ille comam.

Delos ubi nunc, Phoebe, tua est, ubi Delphica Pytho?

Nempe Amor in parva te iubet esse casa.

Felices olim, Veneri cum fertur aperte

servire aeternos non puduisse deos.

35Fabula nunc ille est: sed cui sua cura puella est,

fabula sit mavult quam sine amore deus.

At tu, quisquis is es, cui tristi fronte Cupido

imperat ut nostra sint tua castra domo:

ferrea non Venerem sed praedam saecula laudant:

40praeda tamen multis est operata malis.

Praeda feras acies cinxit discordibus armis:

hinc cruor, hinc caedes mors propiorque venit.

Praeda vago iussit geminare pericula ponto,

bellica cum dubiis rostra dedit ratibus.

45Praedator cupit immensos obsidere campos,

ut multa innumera iugera pascat ove:

cui lapis externus curae est, urbisque tumultu

portatur validis mille columna iugis,

claudit et indomitum moles mare, lentus ut intra

50neglegat hibernas piscis adesse minas.

At mihi laeta trahant Samiae convivia testae

fictaque Cumana lubrica terra rota.

Heu | heu divitibus video gaudere puellas:

iam veniant praedae, si Venus optat opes:

55ut mea luxuria Nemesis fluat utque per urbem

incedat donis conspicienda meis.

Illa gerat vestes tenues, quas femina Coa

texuit, auratas disposuitque vias:

illi sint comites fusci, quos India torret

60Solis et admotis inficit ignis equis:

illi selectos certent praebere colores

Africa puniceum purpureumque Tyros.

Nota loquor: regnum ipse tenet, quem saepe coëgit

barbara gypsatos ferre catasta pedes.

65At tibi, dura seges, Nemesim quae abducis ab urbe,

persolvat nulla semina Terra fide.

Et tu, Bacche tener, iucundae consitor uvae,

tu quoque devotos, Bacche, relinque lacus.

Haud impune licet formosas tristibus agris

70abdere: non tanti sunt tua musta, pater.

O valeant fruges, ne sint modo rure puellae:

glans alat et prisco more bibantur aquae.

Glans alvit veteres, et passim semper amarunt:

quid nocuit sulcos non habuisse satos?

75Tunc, quibus aspirabat Amor, praebebat aperte

mitis in umbrosa gaudia valle Venus.

Nullus erat custos, nulla exclusura dolentes

ianua: si fas est, mos precor ille redi.

‹O | utinam veteri peragrantes more puellae›

80Horrida villosa corpora veste tegant.

Nunc si clausa mea est, si copia rara videndi,

heu miserum, laxam quid iuvat esse togam?

Ducite: ad imperium dominae sulcabimus agros:

non ego me vinclis verberibusque nego.

IV

Hic mihi servitium video dominamque paratam:

iam mihi, libertas illa paterna, vale.

Servitium sed triste datur, teneorque catenis,

et numquam misero vincla remittit Amor,

5et seu quid merui seu nil peccavimus, urit.

Uror, io, remove, saeva puella, faces.

O | ego ne possim tales sentire dolores,

quam mallem in gelidis montibus esse lapis,

stare vel insanis cautes obnoxia ventis,

10naufraga quam vasti tunderet unda maris!

Nunc et amara dies et noctis amarior umbra est:

omnia nam tristi tempora felle madent.

Nec prosunt elegi nec carminis auctor Apollo:

illa cava pretium flagitat usque manu.

15Ite procul, Musae, si non prodestis amanti:

non ego vos, ut sint bella canenda, colo,

nec refero Solisque vias et qualis, ubi orbem

complevit, versis Luna recurrit equis.

Ad dominam faciles aditus per carmina quaero:

20ite procul, Musae, si nihil ista valent.

At mihi per caedem et facinus sunt dona paranda,

ne iaceam clausam flebilis ante domum:

aut rapiam suspensa sacris insignia fanis:

sed Venus ante alios est violanda mihi.

25Illa malum facinus suadet dominamque rapacem

dat mihi: sacrilegas sentiat illa manus.

O pereat quicumque legit viridesque smaragdos

et niveam Tyrio murice tingit ovem.

Addit avaritiae causas et Coa puellis

30vestis et e Rubro lucida concha mari.

Haec fecere malas: hinc clavim ianua sensit

et coepit custos liminis esse canis.

Sed pretium si grande feras, custodia victa est

nec prohibent claves et canis ipse tacet.

35Heu quicumque dedit formam caelestis avarae,

quale bonum multis attulit ille malis!

Hinc fletus rixaeque sonant, haec denique causa

fecit ut infamis nunc deus erret Amor.

At tibi, quae pretio victos excludis amantes,

40eripiant partas ventus et ignis opes:

quin tua tunc iuvenes spectent incendia laeti,

nec quisquam flammae sedulus addat aquam.

Seu veniet tibi mors, nec erit qui lugeat ullus

nec qui det maestas munus in exsequias.

45At bona quae nec avara fuit, centum licet annos

vixerit, ardentem flebitur ante rogum:

atque aliquis senior veteres veneratus amores

annua constructo serta dabit tumulo

et "bene" discedens dicet "placideque quiescas,

50terraque securae sit super ossa levis."

Vera quidem moneo, sed prosunt quid mihi vera?

Illius est nobis lege colendus amor.

Quin etiam sedes iubeat si vendere avitas,

ite sub imperium sub titulumque, Lares.

55quidquid habet Circe, quidquid Medea veneni,

quidquid et herbarum Thessala terra gerit,

et quod, ubi indomitis gregibus Venus adflat amores,

hippomanes cupidae stillat ab inguine equae,

si modo me placido videat Nemesis mea vultu,

60mille alias herbas misceat illa, bibam.

V

Phoebe, fave: novus ingreditur tua templa sacerdos:

huc age cum cithara carminibusque veni.

nunc te vocales impellere pollice chordas,

nunc precor ad laudes flectere verba meas.

5ipse triumphali devinctus tempora lauro,

dum cumulant aras, ad tua sacra veni.

sed nitidus pulcherque veni: nunc indue vestem

sepositam, longas nunc bene pecte comas,

qualem te memorant Saturno rege fugato

10victori laudes concinvisse Iovi.

tu procul eventura vides, tibi deditus augur

scit bene quid fati provida cantet avis;

tuque regis sortes, per te praesentit haruspex,

lubrica signavit cum deus exta notis;

15te duce Romanos numquam frustrata Sibylla,

abdita quae senis fata canit pedibus.

Phoebe, sacras Messalinum sine tangere chartas

vatis, et ipse precor quid canat illa doce.

haec dedit Aeneae sortes, postquam ille parentem

20dicitur et raptos sustinuisse Lares

nec fore credebat Romam, cum maestus ab alto

Ilion ardentes respiceretque deos.

(Romulus aeternae nondum formaverat urbis

moenia, consorti non habitanda Remo;

25sed tunc pascebant herbosa Palatia vaccae

et stabant humiles in Iovis arce casae.

lacte madens illic suberat Pan ilicis umbrae

et facta agresti lignea falce Pales,

pendebatque vagi pastoris in arbore votum,

30garrula silvestri fistula sacra deo,

fistula cui semper decrescit harundinis ordo:

nam calamus cera iungitur usque minor.

at qua Velabri regio patet, ire solebat

exiguus pulsa per vada linter aqua.

35illa saepe gregis diti placitura magistro

ad iuvenem festa est vecta puella die,

cum qua fecundi redierunt munera ruris,

caseus et niveae candidus agnus ovis.)

"Impiger Aenea, volitantis frater Amoris,

40Troica qui profugis sacra vehis ratibus,

iam tibi Laurentes adsignat Iuppiter agros,

iam vocat errantes hospita terra Lares.

illic sanctus eris cum te veneranda Numici

unda deum caelo miserit indigetem.

45ecce super fessas volitat Victoria puppes;

tandem ad Troianos diva superba venit.

ecce mihi lucent Rutulis incendia castris:

iam tibi praedico, barbare Turne, necem.

ante oculos Laurens castrum murusque Lavini est

50Albaque ab Ascanio condita Longa duce.

te quoque iam video, Marti placitura sacerdos

Ilia, Vestales deseruisse focos,

concubitusque tuos furtim vittasque iacentes

et cupidi ad ripas arma relicta dei.

55carpite nunc, tauri, de septem montibus herbas

dum licet: hic magnae iam locus urbis erit.

Roma, tuum nomen terris fatale regendis,

qua sua de caelo prospicit arva Ceres,

quaque patent ortus et qua fluitantibus undis

60Solis anhelantes abluit amnis equos.

Troia quidem tunc se mirabitur et sibi dicet

vos bene tam longa consulvisse via.

Vera cano: sic usque sacras innoxia laurus

vescar, et aeternum sit mihi virginitas."

65Haec cecinit vates et te sibi, Phoebe, vocavit,

iactavit fusas et caput ante comas. -

Quidquid Amalthea, quidquid Marpesia dixit

Herophile, Pytho Graia quod admonvit,

quaeque Aniena sacras Tiburs per flumina sortes

70portarat sicco pertuleratque sinu -

haec fore dixerunt belli mala signa cometen,

multus ut in terras deplueretque lapis.

Atque tubas atque arma ferunt strepitantia caelo

audita et lucos praecinvisse fugam:

75ipsum etiam Solem defectum lumine vidit

iungere pallentes nubilus annus equos:

et simulacra deum lacrimas fudisse tepentes

fataque vocales praemonvisse boves.

Haec fuerant olim: sed tu iam mitis, Apollo,

80prodigia indomitis merge sub aequoribus,

et succensa sacris crepitet bene laurea flammis,

omine quo felix et sacer annus erit.

Laurus ubi bona signa dedit, gaudete coloni;

distendet spicis horrea plena Ceres,

85oblitus et musto feriet pede rusticus uvas,

dolia dum magni deficiantque lacus:

ac madidus baccho sua festa Palilia pastor

concinet: a stabulis tunc procul este lupi.

Ille levis stipulae sollemnis potus acervos

90accendet, flammas transilietque sacras.

Et fetus matrona dabit, natusque parenti

oscula comprensis auribus eripiet,

nec taedebit avum parvo aduigilare nepoti

balbaque cum puero dicere verba senem.

95Tunc operata deo pubes discumbet in herba,

arboris antiquae qua levis umbra cadit,

aut e veste sua tendent umbracula sertis

vincta, coronatus stabit et ipse calix.

At sibi quisque dapes et festas exstruet alte

100caespitibus mensas caespitibusque torum.

Ingeret hic potus iuvenis maledicta puellae,

postmodo quae votis inrita facta velit:

nam ferus ille suae plorabit sobrius idem

et se iurabit mente fuisse mala.

105Pace tua pereant arcus pereantque sagittae,

Phoebe, modo in terris erret inermis Amor.

Ars bona: sed postquam sumpsit sibi tela Cupido,

heu | heu quam multis ars dedit ista malum!

Et mihi praecipue, iaceo cum saucius annum

110et (faveo morbo cum iuvat ipse dolor)

usque cano Nemesim, sine qua versus mihi nullus

verba potest iustos aut reperire pedes.

At tu, nam divum servat tutela poëtas,

praemoneo, vati parce, puella, sacro,

115ut Messalinum celebrem, cum praemia belli

ante suos currus oppida victa feret,

ipse gerens laurus: lauro devinctus agresti

miles "io" magna voce "triumphe" canet.

Tunc Messalla meus pia det spectacula turbae

120et plaudat curru praetereunte pater.

Adnue: sic tibi sint intonsi, Phoebe, capilli,

sic tua perpetuo sit tibi casta soror.

VI

Castra Macer sequitur: tenero quid fiet Amori?

Sit comes et collo fortiter arma gerat?

Et seu longa virum terrae via seu vaga ducent

aequora, cum telis ad latus ire volet?

5Ure, puer, quaeso, tua qui ferus otia liquit,

atque iterum erronem sub tua signa voca.

Quod si militibus parces, erit hic quoque miles,

ipse levem galea qui sibi portet aquam.

Castra peto, valeatque Venus valeantque puellae:

10et mihi sunt vires et mihi laeta tuba est.

Magna loquor, sed magnifice mihi magna locuto

excutiunt clausae fortia verba fores.

Iuravi quotiens rediturum ad limina numquam!

Cum bene iuravi, pes tamen ipse redit.

15Acer Amor, fractas utinam tua tela sagittas,

si licet, extinctas aspiciamque faces!

Tu miserum torques, tu me mihi dira precari

cogis et insana mente nefanda loqui.

Iam mala finissem leto, sed credula vitam

20spes fovet et fore cras semper ait melius.

Spes alit agricolas, spes sulcis credit aratis

semina quae magno faenore reddat ager:

haec laqueo volucres, haec captat harundine pisces,

cum tenues hamos abdidit ante cibus:

25spes etiam valida solatur compede vinctum:

crura sonant ferro, sed canit inter opus:

spes facilem Nemesim spondet mihi, sed negat illa.

Ei mihi, ne vincas, dura puella, deam.

Parce, per immatura tuae precor ossa sororis:

30sic bene sub tenera parva quiescat humo.

Illa mihi sancta est, illius dona sepulcro

et madefacta meis serta feram lacrimis,

illius ad tumulum fugiam supplexque sedebo

et mea cum muto fata querar cinere.

35Non feret usque suum te propter flere clientem:

illius ut verbis, sis mihi lenta veto,

ne tibi neglecti mittant mala somnia manes,

maestaque sopitae stet soror ante torum,

qualis ab excelsa praeceps delapsa fenestra

40venit ad infernos sanguinolenta lacus.

Desino, ne dominae luctus renoventur acerbi:

non ego sum tanti, ploret ut illa semel.

Nec lacrimis oculos digna est foedare loquaces:

lena nocet nobis, ipsa puella bona est.

45Lena necat miserum Phryne furtimque tabellas

occulto portans itque reditque sinu:

saepe, ego cum dominae dulces a limine duro

agnosco voces, haec negat esse domi:

saepe, ubi nox mihi promissa est, languere puellam

50nuntiat aut aliquas extimuisse minas.

Tunc morior curis, tunc mens mihi perdita fingit,

quisve meam teneat, quot teneatve modis:

tunc tibi, lena, precor diras: satis anxia vivas,

moverit e votis pars quotacumque deos.

I

Quīsquĭs ădēst, făvĕāt: frūgēs lūstrāmŭs ĕt āgrōs,

rītŭs ŭt ā prīscō ‖ trādĭtŭs ēxstăt ăvō.

Bācchĕ, vĕnī, dūlcīsquĕ tŭīs ē cōrnĭbŭs ūvă

pēndĕăt, ēt spīcīs ‖ tēmpŏră cīngĕ, Cĕrēs.

Lūcĕ săcrā rĕquĭēscăt hŭmūs, rĕquĭēscăt ărātōr,5

ēt grăvĕ sūspēnsō ‖ vōmĕrĕ cēssĕt ŏpūs.

Sōlvĭtĕ vīnclă iŭgīs: nūnc ād praēsēpĭă dēbēnt

plēnă cŏrōnātō ‖ stārĕ bŏvēs căpĭtĕ.

Ōmnĭă sīnt ŏpĕrātă dĕō: nōn aūdĕăt ūllă

lānĭfĭcām pēnsīs ‖ īmpŏsŭīssĕ mănūm.10

Vōs quŏque ăbēssĕ prŏcūl iŭbĕō, dīscēdăt ăb ārīs,

cuī tŭlĭt hēstērnā ‖ gaūdĭă nōctĕ Vĕnūs.

Cāstă plăcēnt sŭpĕrīs: pūrā cūm vēstĕ vĕnītĕ

ēt mănĭbūs pūrīs ‖ sūmĭtĕ fōntĭs ăquām.

Cērnĭtĕ, fūlgēntēs ŭt ĕāt săcĕr āgnŭs ăd ārās15

vīnctăquĕ pōst ŏlĕā ‖ cāndĭdă tūrbă cŏmās.

Dī pătrĭī, pūrgāmŭs ăgrōs, pūrgāmŭs ăgrēstēs:

vōs mălă dē nōstrīs ‖ pēllĭtĕ līmĭtĭbūs,

neū sĕgĕs ēlūdāt mēssēm fāllācĭbŭs hērbīs,

neū tĭmĕāt cĕlĕrēs ‖ tārdĭŏr āgnă lŭpōs.20

Tūnc nĭtĭdūs plēnīs cōnfīsūs rūstĭcŭs āgrīs

īngĕrĕt ārdēntī ‖ grāndĭă līgnă fŏcō,

tūrbăquĕ vērnārūm, sătŭrī bŏnă sīgnă cŏlōnī,

lūdĕt ĕt ēx vīrgīs ‖ ēxstrŭĕt āntĕ căsās.

Ēvēntūră prĕcōr: vĭdĕn ūt fēlīcĭbŭs ēxtīs25

sīgnĭfĭcēt plăcĭdōs ‖ nūntĭă fībră dĕōs?

Nūnc mĭhĭ fūmōsōs vĕtĕrīs prōfērtĕ Fălērnōs

cōnsŭlĭs ēt Chīō ‖ sōlvĭtĕ vīnclă cădō.

Vīnă dĭēm cĕlĕbrēnt: nōn fēstā lūcĕ mădērĕ

ēst rŭbŏr, ērrāntēs ‖ ēt mălĕ fērrĕ pĕdēs.30

Sēd "bĕnĕ Mēssāllām" sŭă quīsque ād pōcŭlă dīcāt,

nōmĕn ĕt ābsēntīs ‖ sīngŭlă vērbă sŏnēnt.

Gēntĭs Ăquītānaē cĕlĕbēr Mēssāllă trĭūmphīs

ēt māgna īntōnsīs ‖ glōrĭă vīctŏr ăvīs,

hūc ădĕs āspīrāquĕ mĭhī, dūm cārmĭnĕ nōstrō35

rēddĭtŭr āgrĭcŏlīs ‖ grātĭă caēlĭtĭbūs.

Rūră cănō rūrīsquĕ dĕōs, hīs vītă măgīstrīs

dēsuēvīt quērnā ‖ pēllĕrĕ glāndĕ fămēm:

īllī cōmpŏsĭtīs prīmūm dŏcŭērĕ tĭgīllīs

ēxĭgŭām vĭrĭdī ‖ frōnde ŏpĕrīrĕ dŏmūm:40

īlli ĕtĭām taūrōs prīmī dŏcŭīssĕ fĕrūntūr

sērvĭtĭum ēt plaūstrō ‖ sūppŏsŭīssĕ rŏtām.

Tūm vīctūs ăbĭērĕ fĕrī, tūm cōnsĭtă pōmūs,

tūm bĭbĭt īnrĭgŭās ‖ fērtĭlĭs hōrtŭs ăquās,

aūrĕă tūm prēssōs pĕdĭbūs dĕdĭt ūvă lĭquōrēs45

mīxtăquĕ sēcūro ēst ‖ sōbrĭă lŷmphă mĕrō.

Rūră fĕrūnt mēssēs, călĭdī cūm sīdĕrĭs aēstū

dēpōnīt flāvās ‖ ānnŭă tērră cŏmās.

Rūrĕ lĕvīs vērnō flōrēs ăpĭs īngĕrĭt ālveō,

cōmplĕăt ūt dūlcī ‖ sēdŭlă mēllĕ făvōs.50

Āgrĭcŏla ādsĭdŭō prīmūm sătĭātŭs ărātrō

cāntāvīt cērtō ‖ rūstĭcă vērbă pĕdĕ

ēt sătŭr ārēntī prīmum ēst mŏdŭlātŭs ăvēnā

cārmĕn, ŭt ōrnātōs ‖ dīcĕrĕt āntĕ dĕōs,

āgrĭcŏla ēt mĭnĭō sūffūsūs, Bācchĕ, rŭbēntī55

prīmŭs ĭnēxpērtā ‖ dūxĭt ăb ārtĕ chŏrōs.

Huīc dătŭs ā plēnō mĕmŏrābĭlĕ mūnŭs ŏvīlī

dūx pĕcŏrīs cūrtās ‖ aūxĕrăt hīrcŭs ŏpēs.

Rūrĕ pŭēr vērnō prīmūm dē flōrĕ cŏrōnām

fēcĭt ĕt āntīquīs ‖ īmpŏsŭīt Lărĭbūs.60

Rūre ĕtĭām tĕnĕrīs cūram ēxhĭbĭtūră pŭēllīs

mōllĕ gĕrīt tērgō ‖ lūcĭdă vēllŭs ŏvīs.

Hīnc ēt fēmīneūs lăbŏr ēst, hīnc pēnsă cŏlūsquĕ,

fūsŭs ĕt ādpŏsĭtō ‖ pōllĭcĕ vērsăt ŏpūs:

ātque ălĭqua ādsĭdŭaē tēxtrīx ŏpĕrātă Mĭnērvaē65

cāntăt, ĕt ā pūlsō ‖ tēlă sŏnāt lătĕrĕ.

Īpsĕ quŏque īntĕr ăgrōs īntērque ārmēntă Cŭpīdŏ

nātŭs ĕt īndŏmĭtās ‖ dīcĭtŭr īntĕr ĕquās.

Īllīc īndōctō prīmūm se ēxērcŭĭt ārcū:

ei mihi, quam doctas nunc habet ille manus!70

Nēc pĕcŭdēs, vĕlŭt āntĕ, pĕtīt: fīxīssĕ pŭēllās

gēstĭt ĕt aūdācēs ‖ pērdŏmŭīssĕ vĭrōs.

Hīc iŭvĕnī dētrāxĭt ŏpēs, hīc dīcĕrĕ iūssīt

līmĕn ăd īrātaē ‖ vērbă pŭdēndă sĕnēm:

hōc dŭcĕ cūstōdēs fūrtīm trānsgrēssă iăcēntēs75

ād iŭvĕnēm tĕnĕbrīs ‖ sōlă pŭēllă vĕnīt

ēt pĕdĭbūs praētēmptăt ĭtēr sūspēnsă tĭmōrĕ,

ēxplōrāt caēcās ‖ cuī mănŭs āntĕ vĭās.

Ā mĭsĕrī, quōs hīc grăvĭtēr dĕŭs ūrgĕt! Ăt īllĕ

fēlīx, cuī plăcĭdūs ‖ lēnĭtĕr ādflăt Ămōr.80

Sānctĕ, vĕnī dăpĭbūs fēstīs, sēd pōnĕ săgīttās

ēt prŏcŭl ārdēntēs ‖ hīnc prĕcŏr ābdĕ făcēs.

Vōs cĕlĕbrēm cāntātĕ dĕūm pĕcŏrīquĕ vŏcātĕ

vōcĕ: pălām pĕcŏrī, ‖ clām sĭbĭ quīsquĕ vŏcēt.

Aūt ĕtĭām sĭbĭ quīsquĕ pălām: nām tūrbă iŏcōsă85

ōbstrĕpĭt ēt Phrўgĭō ‖ tībĭă cūrvă sŏnō.

Lūdĭtĕ: iām Nōx iūngĭt ĕquōs, cūrrūmquĕ sĕquūntūr

mātrīs lāscīvō ‖ sīdĕră fūlvă chŏrō,

pōstquĕ vĕnīt tăcĭtūs fūrvīs cīrcūmdătŭs ālīs

Sōmnŭs ĕt īncērtō ‖ Sōmnĭă nīgră pĕdĕ.90

II

Dīcāmūs bŏnă vērbă: vĕnīt Nātālĭs ăd ārās:

quīsquĭs ădēs, līnguā, ‖ vīr mŭlĭērquĕ, făvē.

Ūrāntūr pĭă tūră fŏcīs, ūrāntŭr ŏdōrēs

quōs tĕnĕr ē tērrā ‖ dīvĭtĕ mīttĭt Ărābs.

Īpsĕ sŭōs Gĕnĭūs ādsīt vīsūrŭs hŏnōrēs,5

cuī dĕcŏrēnt sānctās ‖ mōllĭă sērtă cŏmās.

Īllīūs pūrō dēstīllēnt tēmpŏră nārdō,

ātquĕ sătūr lībō ‖ sīt mădĕātquĕ mĕrō,

ādnŭăt ēt, Cōrnūtĕ, tĭbī, quōdcūmquĕ rŏgābīs.

Ēn ăgĕ (quīd cēssās? ‖ Ādnŭĭt īllĕ) rŏgā.10

Aūgŭrŏr, ūxōrīs fīdōs ōptābĭs ămōrēs:

iām rĕŏr hōc īpsōs ‖ ēdĭdĭcīssĕ dĕōs.

Nēc tĭbĭ mālŭĕrīs, tōtūm quaēcūmquĕ pĕr ōrbēm

fōrtĭs ărāt vălĭdō ‖ rūstĭcŭs ārvă bŏvĕ,

nēc tĭbĭ, gēmmārūm quīdquīd fēlīcĭbŭs Īndīs15

nāscĭtŭr, Ēōī ‖ quā mărĭs ūndă rŭbēt.

Vōtă cădūnt: ŭtĭnām strĕpĭtāntĭbŭs ādvŏlĕt ālīs

flāvăquĕ cōniŭgĭō ‖ vīncŭlă pōrtĕt Ămōr,

vīncŭlă quaē mănĕānt sēmpēr dūm tārdă sĕnēctūs

īndūcāt rūgās ‖ īnfĭcĭātquĕ cŏmās.20

Haēc vĕnĭāt, Nātālĭs, ăvīs prōlēmquĕ mĭnīstrēt,

lūdăt ĕt āntĕ tŭōs ‖ tūrbă nŏvēllă pĕdēs.

III

Rūră mĕām, Cōrnūtĕ, tĕnēnt vīllaēquĕ pŭēllām:

fērrĕŭs ēst, heū | heū, ‖ quīsquĭs ĭn ūrbĕ mănēt.

Īpsă Vĕnūs lātōs iām nūnc mīgrāvĭt ĭn āgrōs,

vērbăque ărātōrīs ‖ rūstĭcă dīscĭt Ămōr.

Ō | ĕgŏ, cum āspĭcĕrēm dŏmĭnām, quām fōrtĭtĕr īllīc5

vērsārēm vălĭdō ‖ pīnguĕ bĭdēntĕ sŏlūm

āgrĭcŏlaēquĕ mŏdō cūrvūm sēctārĕr ărātrūm,

dūm sŭbĭgūnt stĕrĭlēs ‖ ārvă sĕrēndă bŏvēs!

Nēc quĕrĕrēr quōd sōl grăcĭlēs ēxūrĕrĕt ārtūs,

laēdĕrĕt ēt tĕnĕrās ‖ pūssŭlă rūptă mănūs.10

Pāvĭt ĕt Ādmētī taūrōs fōrmōsŭs Ăpōllŏ,

nēc cĭthăra īntōnsaē ‖ prōfŭĕrūntvĕ cŏmaē,

nēc pŏtŭīt cūrās sānārĕ sălūbrĭbŭs hērbīs:

quīdquĭd ĕrāt mĕdĭcaē ‖ vīcĕrăt ārtĭs ămōr.

Īpsĕ dĕūs sŏlĭtūs stăbŭlīs ēxpēllĕrĕ vāccās15

‹crēdĭtŭr ād mūlctrām ‖ cōnstĭtŭīssĕ prĭūs›

ēt mīscērĕ nŏvō dŏcŭīssĕ cŏāgŭlă lāctĕ,

lāctĕŭs ēt mīxtīs ‖ ōbrĭgŭīssĕ lĭquōr.

Tūnc fīscēllă lĕvī dētēxta ēst vīmĭnĕ iūncī,

rārăquĕ pēr nēxūs ‖ ēst vĭă fāctă sĕrō.20

Ō quŏtĭēns īllō vĭtŭlūm gēstāntĕ pĕr āgrōs

dīcĭtŭr ōccūrrēns ‖ ērŭbŭīssĕ sŏrōr!

Ō quŏtĭēns aūsaē, cănĕrēt dūm vāllĕ sŭb āltā,

rūmpĕrĕ mūgītū ‖ cārmĭnă dōctă bŏvēs!

Saēpĕ dŭcēs trĕpĭdīs pĕtĭēre ōrācŭlă rēbūs,25

vēnĭt ĕt ā tēmplīs ‖ īnrĭtă tūrbă dŏmūm:

saēpe hōrrērĕ săcrōs dŏlŭīt Lātōnă căpīllōs,

quōs ādmīrāta ēst ‖ īpsă nŏvērcă prĭūs.

Quīsquĭs ĭnōrnātūmquĕ căpūt crīnēsquĕ sŏlūtōs

āspĭcĕrēt, Phoēbī ‖ quaērĕrĕt īllĕ cŏmām.30

Dēlŏs ŭbī nūnc, Phoēbĕ, tŭa ēst, ŭbĭ Dēlphĭcă Pŷthō?

Nēmpe Ămŏr īn pārvā ‖ tē iŭbĕt ēssĕ căsā.

Fēlīcēs ōlīm, Vĕnĕrī cūm fērtŭr ăpērtē

sērvīre aētērnōs ‖ nōn pŭdŭīssĕ dĕōs.

Fābŭlă nūnc īlle ēst: sēd cuī sŭă cūră pŭēlla ēst,35

fābŭlă sīt māvūlt ‖ quām sĭne ămōrĕ dĕūs.

Āt tū, quīsquĭs ĭs ēs, cuī trīstī frōntĕ Cŭpīdŏ

īmpĕrăt ūt nōstrā ‖ sīnt tŭă cāstră dŏmō:

fērrĕă nōn Vĕnĕrēm sēd praēdām saēcŭlă laūdānt:

praēdă tămēn mūltīs ‖ ēst ŏpĕrātă mălīs.40

Praēdă fĕrās ăcĭēs cīnxīt dīscōrdĭbŭs ārmīs:

hīnc crŭŏr, hīnc caēdēs ‖ mōrs prŏpĭōrquĕ vĕnīt.

Praēdă văgō iūssīt gĕmĭnārĕ pĕrīcŭlă pōntō,

bēllĭcă cūm dŭbĭīs ‖ rōstră dĕdīt rătĭbūs.

Praēdātōr cŭpĭt īmmēnsōs ōbsīdĕrĕ cāmpōs,45

ūt mūlta īnnŭmĕrā ‖ iūgĕră pāscăt ŏvĕ:

cuī lăpĭs ēxtērnūs cūrae ēst, ūrbīsquĕ tŭmūltū

pōrtātūr vălĭdīs ‖ mīllĕ cŏlūmnă iŭgīs,

claūdĭt ĕt īndŏmĭtūm mōlēs mărĕ, lēntŭs ŭt īntrā

nēglĕgăt hībērnās ‖ pīscĭs ădēssĕ mĭnās.50

Āt mĭhĭ laētă trăhānt Sămĭaē cōnvīvĭă tēstaē

fīctăquĕ Cūmānā ‖ lūbrĭcă tērră rŏtā.

Heū | heū dīvĭtĭbūs vĭdĕō gaūdērĕ pŭēllās:

iām vĕnĭānt praēdaē, ‖ sī Vĕnŭs ōptăt ŏpēs:

ūt mĕă lūxŭrĭā Nĕmĕsīs flŭăt ūtquĕ pĕr ūrbēm55

īncēdāt dōnīs ‖ cōnspĭcĭēndă mĕīs.

Īllă gĕrāt vēstēs tĕnŭēs, quās fēmĭnă Cōă

tēxŭĭt, aūrātās ‖ dīspŏsŭītquĕ vĭās:

īllī sīnt cŏmĭtēs fūscī, quōs Īndĭă tōrrēt

Sōlĭs ĕt ādmōtīs ‖ īnfĭcĭt īgnĭs ĕquīs:60

īllī sēlēctōs cērtēnt praēbērĕ cŏlōrēs

Āfrĭcă pūnĭcĕūm ‖ pūrpŭrĕūmquĕ Tўrōs.

Nōtă lŏquōr: rēgnum īpsĕ tĕnēt, quēm saēpĕ cŏēgīt

bārbără gŷpsātōs ‖ fērrĕ cătāstă pĕdēs.

Āt tĭbĭ, dūră sĕgēs, Nĕmĕsīm quae ābdūcĭs ăb ūrbĕ,65

pērsōlvāt nūllā ‖ sēmĭnă Tērră fĭdē.

Ēt tū, Bācchĕ tĕnēr, iūcūndaē cōnsĭtŏr ūvaē,

tū quŏquĕ dēvōtōs, ‖ Bācchĕ, rĕlīnquĕ lăcūs.

Haūd īmpūnĕ lĭcēt fōrmōsās trīstĭbŭs āgrīs

ābdĕrĕ: nōn tāntī ‖ sūnt tŭă mūstă, pătēr.70

Ō vălĕānt frūgēs, nē sīnt mŏdŏ rūrĕ pŭēllaē:

glāns ălăt ēt prīscō ‖ mōrĕ bĭbāntŭr ăquaē.

Glāns ălŭīt vĕtĕrēs, ēt pāssīm sēmpĕr ămārūnt:

quīd nŏcŭīt sūlcōs ‖ nōn hăbŭīssĕ sătōs?

Tūnc, quĭbŭs āspīrābăt Ămōr, praēbēbăt ăpērtē75

mītĭs ĭn ūmbrōsā ‖ gaūdĭă vāllĕ Vĕnūs.

Nūllŭs ĕrāt cūstōs, nūlla ēxclūsūră dŏlēntēs

iānŭă: sī fās ēst, ‖ mōs prĕcŏr īllĕ rĕdī.

‹Ō | ŭtĭnām vĕtĕrī pĕrăgrāntēs mōrĕ pŭēllaē›

hōrrĭdă vīllōsā ‖ cōrpŏră vēstĕ tĕgānt.80

Nūnc sī claūsă mĕa ēst, sī cōpĭă rāră vĭdēndī,

heū mĭsĕrūm, lāxām ‖ quīd iŭvăt ēssĕ tŏgām?

Dūcĭte: ăd īmpĕrĭūm dŏmĭnaē sūlcābĭmŭs āgrōs:

nōn ĕgŏ mē vīnclīs ‖ vērbĕrĭbūsquĕ nĕgō.

IV

Hīc mĭhĭ sērvĭtĭūm vĭdĕō dŏmĭnāmquĕ părātām:

iām mĭhĭ, lībērtās ‖ īllă pătērnă, vălē.

Sērvĭtĭūm sēd trīstĕ dătūr, tĕnĕōrquĕ cătēnīs,

ēt nūmquām mĭsĕrō ‖ vīnclă rĕmīttĭt Ămōr,

ēt seū quīd mĕrŭī seū nīl pēccāvĭmŭs, ūrīt.5

Ūrŏr, ĭō, rĕmŏvē, ‖ saēvă pŭēllă, făcēs.

Ō | ĕgŏ nē pōssīm tālēs sēntīrĕ dŏlōrēs,

quām māllem īn gĕlĭdīs ‖ mōntĭbŭs ēssĕ lăpīs,

stārĕ vĕl īnsānīs caūtēs ōbnōxĭă vēntīs,

naūfrăgă quām vāstī ‖ tūndĕrĕt ūndă mărīs!10

Nūnc ĕt ămāră dĭēs ēt nōctĭs ămārĭŏr ūmbra ēst:

ōmnĭă nām trīstī ‖ tēmpŏră fēllĕ mădēnt.

Nēc prōsūnt ĕlĕgī nēc cārmĭnĭs aūctŏr Ăpōllŏ:

īllă căvā prĕtĭūm ‖ flāgĭtăt ūsquĕ mănū.

Ītĕ prŏcūl, Mūsaē, sī nōn prōdēstĭs ămāntī:15

nōn ĕgŏ vōs, ūt sīnt ‖ bēllă cănēndă, cŏlō,

nēc rĕfĕrō Sōlīsquĕ vĭās ēt quālĭs, ŭbi ōrbēm

cōmplēvīt, vērsīs ‖ Lūnă rĕcūrrĭt ĕquīs.

Ād dŏmĭnām făcĭlēs ădĭtūs pēr cārmĭnă quaērō:

ītĕ prŏcūl, Mūsaē, ‖ sī nĭhĭl īstă vălēnt.20

Āt mĭhĭ pēr caēdem ēt făcĭnūs sūnt dōnă părāndă,

nē iăcĕām claūsām ‖ flēbĭlĭs āntĕ dŏmūm:

aūt răpĭām sūspēnsă săcrīs īnsīgnĭă fānīs:

sēd Vĕnŭs ānte ălĭōs ‖ ēst vĭŏlāndă mĭhĭ.

Īllă mălūm făcĭnūs suādēt dŏmĭnāmquĕ răpācēm25

dāt mĭhĭ: sācrĭlĕgās ‖ sēntĭăt īllă mănūs.

Ō pĕrĕāt quīcūmquĕ lĕgīt vĭrĭdēsquĕ smărāgdōs

ēt nĭvĕām Tўrĭō ‖ mūrĭcĕ tīngĭt ŏvēm.

Āddĭt ăvārĭtĭaē caūsās ēt Cōă pŭēllīs

vēstĭs ĕt ē Rūbrō ‖ lūcĭdă cōnchă mărī.30

Haēc fēcērĕ mălās: hīnc clāvīm iānŭă sēnsīt

ēt coēpīt cūstōs ‖ līmĭnĭs ēssĕ cănīs.

Sēd prĕtĭūm sī grāndĕ fĕrās, cūstōdĭă vīcta ēst

nēc prŏhĭbēnt clāvēs ‖ ēt cănĭs īpsĕ tăcēt.

Heū quīcūmquĕ dĕdīt fōrmām caēlēstĭs ăvāraē,35

quālĕ bŏnūm mūltīs ‖ āttŭlĭt īllĕ mălīs!

Hīnc flētūs rīxaēquĕ sŏnānt, haēc dēnĭquĕ caūsă

fēcĭt ŭt īnfāmīs ‖ nūnc dĕŭs ērrĕt Ămōr.

Āt tĭbĭ, quaē prĕtĭō vīctōs ēxclūdĭs ămāntēs,

ērĭpĭānt pārtās ‖ vēntŭs ĕt īgnĭs ŏpēs:40

quīn tŭă tūnc iŭvĕnēs spēctēnt īncēndĭă laētī,

nēc quīsquām flāmmaē ‖ sēdŭlŭs āddăt ăquām.

Seū vĕnĭēt tĭbĭ mōrs, nĕc ĕrīt quī lūgĕăt ūllūs

nēc quī dēt maēstās ‖ mūnŭs ĭn ēxsĕquĭās.

Āt bŏnă quaē nĕc ăvāră fŭīt, cēntūm lĭcĕt ānnōs45

vīxĕrĭt, ārdēntēm ‖ flēbĭtŭr āntĕ rŏgūm:

ātque ălĭquīs sĕnĭōr vĕtĕrēs vĕnĕrātŭs ămōrēs

ānnŭă cōnstrūctō ‖ sērtă dăbīt tŭmŭlō

ēt "bĕnĕ" dīscēdēns dīcēt "plăcĭdēquĕ quĭēscās,

tērrăquĕ sēcūraē ‖ sīt sŭpĕr ōssă lĕvīs."50

Vēră quĭdēm mŏnĕō, sēd prōsūnt quīd mĭhĭ vēră?

Īllĭŭs ēst nōbīs ‖ lēgĕ cŏlēndŭs ămōr.

Quīn ĕtĭām sēdēs iŭbĕāt sī vēndĕre ăvītās,

ītĕ sŭb īmpĕrĭūm ‖ sūb tĭtŭlūmquĕ, Lărēs.

quīdquĭd hăbēt Cīrcē, quīdquīd Mēdēă vĕnēnī,55

quīdquĭd ĕt hērbārūm ‖ Thēssălă tērră gĕrīt,

ēt quŏd, ŭbi īndŏmĭtīs grĕgĭbūs Vĕnŭs ādflăt ămōrēs,

hīppŏmănēs cŭpĭdaē ‖ stīllăt ăb īnguĭne ĕquaē,

sī mŏdŏ mē plăcĭdō vĭdĕāt Nĕmĕsīs mĕă vūltū,

mīlle ălĭās hērbās ‖ mīscĕăt īllă, bĭbām.60

V

Phoēbĕ, făvē: nŏvŭs īngrĕdĭtūr tŭă tēmplă săcērdōs:

hūc ăgĕ cūm cĭthărā ‖ cārmĭnĭbūsquĕ vĕnī.

nūnc tē vōcālēs īmpēllĕrĕ pōllĭcĕ chōrdās,

nūnc prĕcŏr ād laūdēs ‖ flēctĕrĕ vērbă mĕās.

īpsĕ trĭūmphālī dēvīnctūs tēmpŏră laūrō,5

dūm cŭmŭlānt ārās, ‖ ād tŭă sācră vĕnī.

sēd nĭtĭdūs pūlchērquĕ vĕnī: nūnc īndŭĕ vēstēm

sēpŏsĭtām, lōngās ‖ nūnc bĕnĕ pēctĕ cŏmās,

quālēm tē mĕmŏrānt Sātūrnō rēgĕ fŭgātō

vīctōrī laūdēs ‖ cōncĭnŭīssĕ Iŏvī.10

tū prŏcŭl ēvēntūră vĭdēs, tĭbĭ dēdĭtŭs aūgūr

scīt bĕnĕ quīd fātī ‖ prōvĭdă cāntĕt ăvīs;

tūquĕ rĕgīs sōrtēs, pēr tē praēsēntĭt hărūspēx,

lūbrĭcă sīgnāvīt ‖ cūm dĕŭs ēxtă nŏtīs;

tē dŭcĕ Rōmānōs nūmquām frūstrātă Sĭbŷllă,15

ābdĭtă quaē sēnīs ‖ fātă cănīt pĕdĭbūs.

Phoēbĕ, săcrās Mēssālīnūm sĭnĕ tāngĕrĕ chārtās

vātĭs, ĕt īpsĕ prĕcōr ‖ quīd cănăt īllă dŏcē.

haēc dĕdĭt Aēnēaē sōrtēs, pōstquam īllĕ părēntēm

dīcĭtŭr ēt rāptōs ‖ sūstĭnŭīssĕ Lărēs20

nēc fŏrĕ crēdēbāt Rōmām, cūm maēstŭs ăb āltō

Īlĭŏn ārdēntēs ‖ rēspĭcĕrētquĕ dĕōs.

(Rōmŭlŭs aētērnaē nōndūm fōrmāvĕrăt ūrbīs

moēnĭă, cōnsōrtī ‖ nōn hăbĭtāndă Rĕmō;

sēd tūnc pāscēbānt hērbōsă Pălātĭă vāccaē25

ēt stābānt hŭmĭlēs ‖ īn Iŏvĭs ārcĕ căsaē.

lāctĕ mădēns īllīc sŭbĕrāt Pān īlĭcĭs ūmbraē

ēt fācta āgrēstī ‖ līgnĕă fālcĕ Pălēs,

pēndēbātquĕ văgī pāstōrĭs ĭn ārbŏrĕ vōtūm,

gārrŭlă sīlvēstrī ‖ fīstŭlă sācră dĕō,30

fīstŭlă cuī sēmpēr dēcrēscĭt hărūndĭnĭs ōrdŏ:

nām călămūs cērā ‖ iūngĭtŭr ūsquĕ mĭnōr.

āt quā Vēlābrī rĕgĭō pătĕt, īrĕ sŏlēbāt

ēxĭgŭūs pūlsā ‖ pēr vădă līntĕr ăquā.

īllā saēpĕ grĕgīs dītī plăcĭtūră măgīstrō35

ād iŭvĕnēm fēsta ēst ‖ vēctă pŭēllă dĭē,

cūm quā fēcūndī rĕdĭērūnt mūnĕră rūrīs,

cāsĕŭs ēt nĭvĕaē ‖ cāndĭdŭs āgnŭs ŏvīs.)

"Īmpĭgĕr Aēnēā, vŏlĭtāntīs frātĕr Ămōrīs,

Trōĭcă quī prŏfŭgīs ‖ sācră vĕhīs rătĭbūs,40

iām tĭbĭ Laūrēntēs ādsīgnāt Iūppĭtĕr āgrōs,

iām vŏcăt ērrāntēs ‖ hōspĭtă tērră Lărēs.

īllīc sānctŭs ĕrīs cūm tē vĕnĕrāndă Nŭmīcī

ūndă dĕūm caēlō ‖ mīsĕrĭt īndĭgĕtēm.

ēccĕ sŭpēr fēssās vŏlĭtāt Vīctōrĭă pūppēs;45

tāndem ād Trōiānōs ‖ dīvă sŭpērbă vĕnīt.

ēccĕ mĭhī lūcēnt Rŭtŭlīs īncēndĭă cāstrīs:

iām tĭbĭ praēdīcō, ‖ bārbărĕ Tūrnĕ, nĕcēm.

ānte ŏcŭlōs Laūrēns cāstrūm mūrūsquĕ Lăvīni ēst

Ālbăque ăb Āscănĭō ‖ cōndĭtă Lōngă dŭcĕ.50

tē quŏquĕ iām vĭdĕō, Mārtī plăcĭtūră săcērdōs

Īlĭă, Vēstālēs ‖ dēsĕrŭīssĕ fŏcōs,

cōncŭbĭtūsquĕ tŭōs fūrtīm vīttāsquĕ iăcēntēs

ēt cŭpĭdi ād rīpās ‖ ārmă rĕlīctă dĕī.

cārpĭtĕ nūnc, taūrī, dē sēptēm mōntĭbŭs hērbās55

dūm lĭcĕt: hīc māgnaē ‖ iām lŏcŭs ūrbĭs ĕrīt.

Rōmă, tŭūm nōmēn tērrīs fātālĕ rĕgēndīs,

quā sŭă dē caēlō ‖ prōspĭcĭt ārvă Cĕrēs,

quāquĕ pătēnt ōrtūs ēt quā flŭĭtāntĭbŭs ūndīs

Sōlĭs ănhēlāntēs ‖ āblŭĭt āmnĭs ĕquōs.60

Troīă quĭdēm tūnc sē mīrābĭtŭr ēt sĭbĭ dīcēt

vōs bĕnĕ tām lōngā ‖ cōnsŭlŭīssĕ vĭā.

Vēră cănō: sīc ūsquĕ săcrās īnnōxĭă laūrūs

vēscăr, ĕt aētērnūm ‖ sīt mĭhĭ vīrgĭnĭtās."

Haēc cĕcĭnīt vātēs ēt tē sĭbĭ, Phoēbĕ, vŏcāvīt,65

iāctāvīt fūsās ‖ ēt căpŭt āntĕ cŏmās. -

Quīdquĭd Ămālthēā, quīdquīd Mārpēsĭă dīxīt

Hērŏphĭlē, Pŷthō ‖ Grāiă quŏd ādmŏnŭīt,

quaēque Ănĭēnă săcrās Tībūrs pēr flūmĭnă sōrtēs

pōrtārāt sīccō ‖ pērtŭlĕrātquĕ sĭnū -70

haēc fŏrĕ dīxērūnt bēllī mălă sīgnă cŏmētēn,

mūltŭs ŭt īn tērrās ‖ dēplŭĕrētquĕ lăpīs.

Ātquĕ tŭbās ātque ārmă fĕrūnt strĕpĭtāntĭă caēlō

aūdīta ēt lūcōs ‖ praēcĭnŭīssĕ fŭgām:

īpsum ĕtĭām Sōlēm dēfēctūm lūmĭnĕ vīdīt75

iūngĕrĕ pāllēntēs ‖ nūbĭlŭs ānnŭs ĕquōs:

ēt sĭmŭlācră dĕūm lăcrĭmās fūdīssĕ tĕpēntēs

fātăquĕ vōcālēs ‖ praēmŏnŭīssĕ bŏvēs.

Haēc fŭĕrānt ōlīm: sēd tū iām mītĭs, Ăpōllŏ,

prōdĭgĭa īndŏmĭtīs ‖ mērgĕ sŭb aēquŏrĭbūs,80

ēt sūccēnsă săcrīs crĕpĭtēt bĕnĕ laūrĕă flāmmīs,

ōmĭnĕ quō fēlīx ‖ ēt săcĕr ānnŭs ĕrīt.

Laūrŭs ŭbī bŏnă sīgnă dĕdīt, gaūdētĕ cŏlōnī;

dīstēndēt spīcīs ‖ hōrrĕă plēnă Cĕrēs,

ōblĭtŭs ēt mūstō fĕrĭēt pĕdĕ rūstĭcŭs ūvās,85

dōlĭă dūm māgnī ‖ dēfĭcĭāntquĕ lăcūs:

āc mădĭdūs bācchō sŭă fēstă Pălīlĭă pāstōr

cōncĭnĕt: ā stăbŭlīs ‖ tūnc prŏcŭl ēstĕ lŭpī.

Īllĕ lĕvīs stĭpŭlaē sōllēmnīs pōtŭs ăcērvōs

āccēndēt, flāmmās ‖ trānsĭlĭētquĕ săcrās.90

Ēt fētūs mātrōnă dăbīt, nātūsquĕ părēntī

ōscŭlă cōmprēnsīs ‖ aūrĭbŭs ērĭpĭēt,

nēc taēdēbĭt ăvūm pārvo ādvĭgĭlārĕ nĕpōtī

bālbăquĕ cūm pŭĕrō ‖ dīcĕrĕ vērbă sĕnēm.

Tūnc ŏpĕrātă dĕō pūbēs dīscūmbĕt ĭn hērbā,95

ārbŏrĭs āntīquaē ‖ quā lĕvĭs ūmbră cădīt,

aūt ē vēstĕ sŭā tēndēnt ūmbrācŭlă sērtīs

vīnctă, cŏrōnātūs ‖ stābĭt ĕt īpsĕ călīx.

Āt sĭbĭ quīsquĕ dăpēs ēt fēstās ēxstrŭĕt āltē

caēspĭtĭbūs mēnsās ‖ caēspĭtĭbūsquĕ tŏrūm.100

Īngĕrĕt hīc pōtūs iŭvĕnīs mălĕdīctă pŭēllaē,

pōstmŏdŏ quaē vōtīs ‖ īnrĭtă fāctă vĕlīt:

nām fĕrŭs īllĕ sŭaē plōrābīt sōbrĭŭs īdēm

ēt sē iūrābīt ‖ mēntĕ fŭīssĕ mălā.

Pācĕ tŭā pĕrĕānt ārcūs pĕrĕāntquĕ săgīttaē,105

Phoēbĕ, mŏdo īn tērrīs ‖ ērrĕt ĭnērmĭs Ămōr.

Ārs bŏnă: sēd pōstquām sūmpsīt sĭbĭ tēlă Cŭpīdŏ,

heū | heū quām mūltīs ‖ ārs dĕdĭt īstă mălūm!

Ēt mĭhĭ praēcĭpŭē, iăcĕō cūm saūcĭŭs ānnūm

ēt faŭĕō mōrbō cūm ‖ iŭvăt īpsĕ dŏlōr110

ūsquĕ cănō Nĕmĕsīm, sĭnĕ quā vērsūs mĭhĭ nūllūs

vērbă pŏtēst iūstōs ‖ aūt rĕpĕrīrĕ pĕdēs.

Āt tū, nām dīvūm sērvāt tūtēlă pŏētās,

praēmŏnĕō, vātī ‖ pārcĕ, pŭēllă, săcrō,

ūt Mēssālīnūm cĕlĕbrēm, cūm praēmĭă bēllī115

āntĕ sŭōs cūrrūs ‖ ōppĭdă vīctă fĕrēt,

īpsĕ gĕrēns laūrūs: laūrō dēvīnctŭs ăgrēstī

mīlĕs "ĭō" māgnā ‖ vōcĕ "trĭūmphĕ" cănēt.

Tūnc Mēssāllă mĕūs pĭă dēt spēctācŭlă tūrbaē

ēt plaūdāt cūrrū ‖ praētĕrĕūntĕ pătēr.120

Ādnŭĕ: sīc tĭbĭ sīnt īntōnsī, Phoēbĕ, căpīllī,

sīc tŭă pērpĕtŭō ‖ sīt tĭbĭ cāstă sŏrōr.

VI

Cāstră Măcēr sĕquĭtūr: tĕnĕrō quīd fīĕt Ămōrī?

Sīt cŏmĕs ēt cōllō ‖ fōrtĭtĕr ārmă gĕrāt?

Ēt seū lōngă vĭrūm tērraē vĭă seū văgă dūcēnt

aēquŏră, cūm tēlīs ‖ ād lătŭs īrĕ vŏlēt?

Ūrĕ, pŭēr, quaēsō, tŭă quī fĕrŭs ōtĭă līquīt,5

ātque ĭtĕrum ērrōnēm ‖ sūb tŭă sīgnă vŏcā.

Quōd sī mīlĭtĭbūs pārcēs, ĕrĭt hīc quŏquĕ mīlēs,

īpsĕ lĕvēm gălĕā ‖ quī sĭbĭ pōrtĕt ăquām.

Cāstră pĕtō, vălĕātquĕ Vĕnūs vălĕāntquĕ pŭēllaē:

ēt mĭhĭ sūnt vīrēs ‖ ēt mĭhĭ laētă tŭba ēst.10

Māgnă lŏquōr, sēd māgnĭfĭcē mĭhĭ māgnă lŏcūtō

ēxcŭtĭūnt claūsaē ‖ fōrtĭă vērbă fŏrēs.

Iūrāvī quŏtĭēns rĕdĭtūrum ād līmĭnă nūmquām!

Cūm bĕnĕ iūrāvī, ‖ pēs tămĕn īpsĕ rĕdīt.

Ācĕr Ămōr, frāctās ŭtĭnām tŭă tēlă săgīttās,15

sī lĭcĕt, ēxtīnctās ‖ āspĭcĭāmquĕ făcēs!

Tū mĭsĕrūm tōrquēs, tū mē mĭhĭ dīră prĕcārī

cōgĭs ĕt īnsānā ‖ mēntĕ nĕfāndă lŏquī.

Iām mălă fīnīssēm lētō, sēd crēdŭlă vītām

spēs fŏvĕt ēt fŏrĕ crās ‖ sēmpĕr ăīt mĕlĭūs.20

Spēs ălĭt āgrĭcŏlās, spēs sūlcīs crēdĭt ărātīs

sēmĭnă quaē māgnō ‖ faēnŏrĕ rēddăt ăgēr:

haēc lăquĕō vŏlŭcrēs, haēc cāptăt hărūndĭnĕ pīscēs,

cūm tĕnŭēs hāmōs ‖ ābdĭdĭt āntĕ cĭbūs:

spēs ĕtĭām vălĭdā sōlātūr cōmpĕdĕ vīnctūm:25

crūră sŏnānt fērrō, ‖ sēd cănĭt īntĕr ŏpūs:

spēs făcĭlēm Nĕmĕsīm spōndēt mĭhĭ, sēd nĕgăt īllă.

Eī mĭhĭ, nē vīncās, ‖ dūră pŭēllă, dĕām.

Pārcĕ, pĕr īmmātūră tŭaē prĕcŏr ōssă sŏrōrīs:

sīc bĕnĕ sūb tĕnĕrā ‖ pārvă quĭēscăt hŭmō.30

Īllă mĭhī sāncta ēst, īllīūs dōnă sĕpūlcrō

ēt mădĕfāctă mĕīs ‖ sērtă fĕrām lăcrĭmīs,

īllĭŭs ād tŭmŭlūm fŭgĭām sūpplēxquĕ sĕdēbō

ēt mĕă cūm mūtō ‖ fātă quĕrār cĭnĕrĕ.

Nōn fĕrĕt ūsquĕ sŭūm tē prōptēr flērĕ clĭēntēm:35

īllĭŭs ūt vērbīs, ‖ sīs mĭhĭ lēntă vĕtō,

nē tĭbĭ nēglēctī mīttānt mălă sōmnĭă mānēs,

maēstăquĕ sōpītaē ‖ stēt sŏrŏr āntĕ tŏrūm,

quālĭs ăb ēxcēlsā praēcēps dēlāpsă fĕnēstrā

vēnĭt ăd īnfērnōs ‖ sānguĭnŏlēntă lăcūs.40

Dēsĭnŏ, nē dŏmĭnaē lūctūs rĕnŏvēntŭr ăcērbī:

nōn ĕgŏ sūm tāntī, ‖ plōrĕt ŭt īllă sĕmēl.

Nēc lăcrĭmīs ŏcŭlōs dīgna ēst foēdārĕ lŏquācēs:

lēnă nŏcēt nōbīs, ‖ īpsă pŭēllă bŏna ēst.

Lēnă nĕcāt mĭsĕrūm Phrŷnē fūrtīmquĕ tăbēllās45

ōccūltō pōrtāns ‖ ītquĕ rĕdītquĕ sĭnū:

saēpe, ĕgŏ cūm dŏmĭnaē dūlcēs ā līmĭnĕ dūrō

āgnōscō vōcēs, ‖ haēc nĕgăt ēssĕ dŏmī:

saēpe, ŭbĭ nōx mĭhĭ prōmīssa ēst, lānguērĕ pŭēllām

nūntĭăt aūt ălĭquās ‖ ēxtĭmŭīssĕ mĭnās.50

Tūnc mŏrĭōr cūrīs, tūnc mēns mĭhĭ pērdĭtă fīngīt,

quīsvĕ mĕām tĕnĕāt, ‖ quōt tĕnĕātvĕ mŏdīs:

tūnc tĭbĭ, lēnă, prĕcōr dīrās: sătĭs ānxĭă vīvās,

mōvĕrĭt ē vōtīs ‖ pārs quŏtăcūmquĕ dĕōs.