PERSONAE

OEDIPVS

IOCASTA

CREO

TIRESIA

MANTO

SENEX CORINTHIVS

PHORBAS

NVNTIVS

CHORVS

SCAENA THEBIS

OEDIPVS

Iam nocte Titan dubius expulsa redit

et nube maestum squalida exoritur iubar,

lumenque flamma triste luctifica gerens

prospiciet avida peste solatas domos,

5stragemque quam nox fecit ostendet dies.

Quisquamne regno gaudet? O fallax bonum,

quantum malorum fronte quam blanda tegis!

Ut alta ventos semper excipiunt iuga

rupemque saxis vasta dirimentem freta

10quamuis quieti verberat fluctus maris,

imperia sic excelsa Fortunae obiacent.

Quam bene parentis sceptra Polybi fugeram!

curis solutus exul, intrepidus vagans

(caelum deosque testor) in regnum incidi;

15infanda timeo: ne mea genitor manu

perimatur; hoc me Delphicae laurus monent,

aliudque nobis maius indicunt scelus.

Est maius aliquod patre mactato nefas?

Pro misera pietas (eloqui fatum pudet),

20thalamos parentis Phoebus et diros toros

gnato minatur impia incestos face.

Hic me paternis expulit regnis timor,

hoc ego penates profugus excessi meos:

parum ipse fidens mihimet in tuto tua,

25natura, posui iura. Cum magna horreas,

quod posse fieri non putes metuas tamen:

cuncta expavesco meque non credo mihi.

Iam iam aliquid in nos fata moliri parant.

nam quid rear quod ista Cadmeae lues

30infesta genti strage tam late edita

mihi parcit uni? Cui reservamur malo?

Inter ruinas urbis et semper novis

deflenda lacrimis funera ac populi struem

incolumis asto - scilicet Phoebi reus.

35Sperare poteras sceleribus tantis dari

regnum salubre? Fecimus caelum nocens.

Non aura gelido lenis afflatu fovet

anhela flammis corda, non Zephyri leves

spirant, sed ignes auget aestiferi canis

40Titan, leonis terga Nemeaei premens.

Deservit amnes umor atque herbas color

aretque Dirce, tenuis Ismenos fluit

et tinguit inopi nuda vix unda vada.

Obscura caelo labitur Phoebi soror,

45tristisque mundus nubilo pallet novo.

Nullum serenis noctibus sidus micat,

sed gravis et ater incubat terris vapor:

obtexit arces caelitum ac summas domos

inferna facies. Denegat fructum Ceres

50adulta, et altis flava cum spicis tremat,

arente culmo sterilis emoritur seges.

Nec ulla pars immunis exitio vacat,

sed omnis aetas pariter et sexus ruit,

iuvenesque senibus iungit et gnatis patres

55funesta pestis, una fax thalamos cremat,

fletuque acerbo funera et questu carent.

Quin ipsa tanti pervicax clades mali

siccavit oculos, quodque in extremis solet,

periere lacrimae. Portat hunc aeger parens

60supremum ad ignem, mater hunc amens gerit

properatque ut alium repetat in eundem rogum.

Quin luctu in ipso luctus exoritur novus,

suaeque circa funus exsequiae cadunt.

Tum propria flammis corpora alienis cremant;

65diripitur ignis: nullus est miseris pudor.

Non ossa tumuli lecta discreti tegunt:

arsisse satis est - pars quota in cineres abit?

Dest terra tumulis, iam rogos silvae negant.

Non vota, non ars ulla correptos levat:

70cadunt medentes, morbus auxilium trahit.

Adfusus aris supplices tendo manus

matura poscens fata, praecurram ut prior

patriam ruentem neve post omnis cadam

fiamque regni funus extremum mei.

75O saeva nimium numina, o fatum grave!

Negatur uni nempe in hoc populo mihi

mors tam parata? Sperne letali manu

contacta regna, linque lacrimas, funera,

tabifica caeli vitia quae tecum invehis

80infaustus hospes, profuge iamdudum ocius -

vel ad parentes.

IOCASTA

Quid iuvat, coniunx, mala

gravare questu? Regium hoc ipsum reor:

adversa capere, quoque sit dubius magis

status et cadentis imperi moles labet,

85hoc stare certo pressius fortem gradu:

haud est virile terga Fortunae dare.

OE. Abest pavoris crimen ac probrum procul,

virtusque nostra nescit ignavos metus:

si tela contra stricta, si vis horrida

90Mavortis in me rueret - adversus feros

audax Gigantas obvias ferrem manus.

Nec Sphinga caecis verba nectentem modis

fugi: cruentos vatis infandae tuli

rictus et albens ossibus sparsis solum;

95cumque e superna rupe iam praedae imminens

aptaret alas verbera et caudae movens

saevi leonis more conciperet minas,

carmen poposci: sonuit horrendum insuper,

crepuere malae, saxaque impatiens morae

100revulsit unguis viscera exspectans mea;

nodosa sortis verba et implexos dolos

ac triste carmen alitis solvi ferae.

Quid sera mortis vota nunc demens facis?

licuit perire. Laudis hoc pretium tibi

105sceptrum et peremptae Sphingis haec merces datur.

Ille, ille dirus callidi monstri cinis

in nos rebellat, illa nunc Thebas lues

perempta perdit. Una iam superest salus,

si quam salutis Phoebus ostendat viam.

CHORVS

110Occidis, Cadmi generosa proles,

urbe cum tota; viduas colonis

respicis terras, miseranda Thebe.

Carpitur leto tuus ille, Bacche,

miles, extremos comes usque ad Indos,

115ausus Eois equitare campis

figere et mundo tua signa primo:

cinnami silvis Arabas beatos

vidit et versas equitis sagittas,

terga fallacis metuenda Parthi;

120litus intravit pelagi rubentis:

promit hinc ortus aperitque lucem

Phoebus et flamma propiore nudos

inficit Indos.

Stirpis invictae genus interimus,

125labimur saevo rapiente fato;

ducitur semper nova pompa Morti:

longus ad manes properatur ordo

agminis maesti, seriesque tristis

haeret et turbae tumulos petenti

130non satis septem patuere portae.

Stat gravis strages premiturque iuncto

funere funus.

Prima vis tardas tetigit bidentes:

laniger pingues male carpsit herbas;

135colla tacturus steterat sacerdos:

dum manus certum parat alta vulnus,

aureo taurus rutilante cornu

labitur segnis; patuit sub ictu

ponderis vasti resoluta cervix:

140nec cruor, ferrum maculavit atra

turpis e plaga sanies profusa.

Segnior cursu sonipes in ipso

concidit gyro dominumque prono

prodidit armo.

145Incubant agris pecudes relictae;

taurus armento pereunte marcet:

deficit pastor grege deminuto

tabidos inter moriens iuvencos.

Non lupos cervi metuunt rapaces,

150cessat irati fremitus leonis,

nulla villosis feritas in ursis;

perdidit pestem latebrosa serpens:

aret et sicco moritur veneno.

Non silva sua decorata coma

155fundit opacis montibus umbras,

non rura virent ubere glebae,

non plena suo vitis Iaccho

bracchia curvat:

omnia nostrum sensere malum.

160Rupere Erebi claustra profundi

turba sororum face Tartarea

Phlegethonque sua motam ripa

miscuit undis Styga Sidoniis.

Mors atra avidos oris hiatus

165pandit et omnis explicat alas;

quique capaci turbida cumba

flumina servat

durus senio navita crudo,

vix assiduo bracchia conto

lassata refert,

170fessus turbam vectare novam.

Quin Taenarii vincula ferri

rupisse canem fama et nostris

errare locis, mugisse solum,

vaga per lucos ...

175simulacra virum maiora viris,

bis Cadmeum nive discussa

tremuisse nemus,

bis turbatam sanguine Dircen,

nocte silenti ...

Amphionios ululasse canes.

180O dira novi facies leti

gravior leto:

piger ignavos alligat artus

languor, et aegro rubor in vultu,

maculaeque cutem sparsere leves.

185tum vapor ipsam corporis arcem

flammeus urit

multoque genas sanguine tendit,

oculique rigent, resonant aures

stillatque niger naris aduncae

190cruor et venas rumpit hiantes;

intima creber viscera quassat

gemitus stridens

et sacer ignis pascitur artus.

Iamque amplexu frigida presso

saxa fatigant;

quos liberior domus elato

195custode sinit, petitis fontes

aliturque sitis latice ingesto.

Prostrata iacet turba per aras

oratque mori:

solum hoc faciles tribuere dei.

Delubra petunt, haut ut voto

200numina placent,

sed iuvat ipsos satiare deos.

Quisnam ille propero regiam gressu petit?

adestne clarus sanguine ac factis Creo

an aeger animus falsa pro veris videt?

205adest petitus omnibus votis Creo.

OEDIPVS

Horrore quatior, fata quo vergant timens,

trepidumque gemino pectus affectu labat:

ubi laeta duris mixta in ambiguo iacent,

incertus animus scire cum cupiat timet.

210Germane nostrae coniugis, fessis opem

si quam reportas, voce properata edoce.

CREO

Responsa dubia sorte perplexa iacent.

OE. Dubiam salutem qui dat adflictis negat.

CR. Ambage flexa Delphico mos est deo

215arcana tegere. OE. Fare, sit dubium licet:

ambigua soli noscere Oedipodae datur.

CR. Caedem expiari regiam exilio deus

et interemptum Laium ulcisci iubet:

non ante caelo lucidus curret dies

220haustusque tutos aetheris puri dabit.

OE. Et quis peremptor incluti regis fuit?

Quem memoret ede Phoebus, ut poenas luat.

CR. Sit, precor, dixisse tutum visu et auditu horrida;

torpor insedit per artus, frigidus sanguis coit.

225Ut sacrata templa Phoebi supplici intravi pede

et pias numen precatus rite summisi manus,

gemina Parnasi nivalis arx trucem fremitum dedit;

imminens Phoebea laurus tremuit et movit domum

ac repente sancta fontis lympha Castalii stetit.

230Incipit Lethea vates spargere horrentes comas

et pati commota Phoebum; contigit nondum specum,

emicat vasto fragore maior humano sonus:

"mitia Cadmeis remeabunt sidera Thebis,

si profugus Dircen Ismenida liquerit hospes

235regis caede nocens, Phoebo iam notus et infans.

Nec tibi longa manent sceleratae gaudia caedis:

tecum bella geres, natis quoque bella relinques,

turpis maternos iterum revolutus in ortus."

OE. Quod facere monitu caelitum iussus paro,

240functi cineribus regis hoc decuit dari,

ne sancta quisquam sceptra violaret dolo.

Regi tuenda maxime regum est salus:

quaerit peremptum nemo quem incolumem timet.

CR. Curam perempti maior excussit timor.

245OE. Pium prohibuit ullus officium metus?

CR. Prohibent nefandi carminis tristes minae.

OE. Nunc expietur numinum imperio scelus.

Quisquis deorum regna placatus vides:

tu, tu penes quem iura praecipitis poli,

250tuque, o sereni maximum mundi decus,

bis sena cursu signa qui vario legis,

qui tarda celeri saecula evolvis rota,

sororque fratri semper occurrens tuo,

noctivaga Phoebe, quique ventorum potens

255aequor per altum caerulos currus agis,

et qui carentis luce disponis domos,

adeste: cuius Laius dextra occidit,

hunc non quieta tecta, non fidi lares,

non hospitalis exulem tellus ferat:

260thalamis pudendis doleat et prole impia;

hic et parentem dextera perimat sua,

faciatque (num quid gravius optari potest?)

quidquid ego fugi. Non erit veniae locus:

per regna iuro quaeque nunc hospes gero

265et quae reliqui perque penetrales deos,

per te, pater Neptune, qui fluctu levi

utrimque nostro geminus alludis solo;

et ipse nostris vocibus testis veni,

fatidica vatis ora Cirrhaeae movens:

270ita molle senium ducat et summum diem

securus alto reddat in solio parens

solasque Merope noverit Polybi faces,

ut nulla sontem gratia eripiet mihi.

Sed quo nefandum facinus admissum loco est,

275memorate: aperto Marte an insidiis iacet?

CR. Frondifera sanctae nemora Castaliae petens

calcavit artis obsitum dumis iter,

trigemina qua se spargit in campos via.

Secat una gratum Phocidos Baccho solum,

280unde altus arva deserit, caelum petens,

clementer acto colle Parnasos biceps;

at una bimaris Sisyphi terras adit

Olenia in arva; tertius trames cava

convalle serpens tangit errantes aquas

285gelidumque dirimit amnis Olmii vadum:

hic pace fretum subita praedonum manus

aggressa ferro facinus occultum tulit.

In tempore ipso sorte Phoebea excitus

Tiresia tremulo tardus accelerat genu

290comesque Manto luce viduatum trahens.

OE. Sacrate divis, proximum Phoebo caput,

responsa solve; fare, quem poenae petant.

TIRESIA

Quod tarda fatu est lingua, quod quaerit moras

haut te quidem, magnanime, mirari addecet:

295visu carenti magna pars veri patet.

Sed quo vocat me patria, quo Phoebus, sequar:

fata ervantur; si foret viridis mihi

calidusque sanguis, pectore exciperem deum.

Appellite aris candidum tergo bovem

300curvoque numquam colla depressam iugo.

Tu lucis inopem, gnata, genitorem regens

manifesta sacri signa fatidici refer.

MANTO

Opima sanctas victima ante aras stetit.

TI. In vota superos voce sollemni voca

305arasque dono turis Eoi exstrue.

MA. Iam tura sacris caelitum ingessi focis.

TI. Quid flamma? Largas iamne comprendit dapes?

MA. Subito refulsit lumine et subito occidit.

TI. Utrumne clarus ignis et nitidus stetit

310rectusque purum verticem caelo tulit

et summam in auras fusus explicuit comam?

an latera circa serpit incertus viae

et fluctuante turbidus fumo labat?

MA. Non una facies mobilis flammae fuit:

315imbrifera qualis implicat varios sibi

Iris colores, parte quae magna poli

curvata picto nuntiat nimbos sinu

(quis desit illi quive sit dubites color),

caerulea fulvis mixta oberravit notis,

320sanguinea rursus; ultima in tenebras abit.

Sed ecce pugnax ignis in partes duas

discedit et se scindit unius sacri

discors favilla - genitor, horresco intuens:

libata Bacchi dona permutat cruor

325ambitque densus regium fumus caput

ipsosque circa spissior vultus sedet

et nube densa sordidam lucem abdidit.

Quid sit, parens, effare. TI. Quid fari queam

inter tumultus mentis attonitae vagus?

330Quidnam loquar? Sunt dira, sed in alto mala;

solet ira certis numinum ostendi notis:

quid istud est quod esse prolatum volunt

iterumque nolunt et truces iras tegunt?

Pudet deos nescioquid. Huc propere admove

335et sparge salsa colla taurorum mola.

placidone vultu sacra et admotas manus

patiuntur? MA. Altum taurus attollens caput

primos ad ortus positus expavit diem

trepidusque vultum obliquat et radios fugit.

340TI. Unone terram vulnere afflicti petunt?

MA. Ivvenca ferro semet opposito induit

et vulnere uno cecidit, at taurus duos

perpessus ictus huc et huc dubius ruit

animamque fessus vix reluctantem exprimit.

345TI. Utrum citatus vulnere angusto micat

an lentus altas irrigat plagas cruor?

MA. Huius per ipsam qua patet pectus viam

effusus amnis, huius exiguo graves

maculantur ictus imbre; sed versus retro

350per ora multus sanguis atque oculos redit.

TI. Infausta magnos sacra terrores cient.

Sed ede certas viscerum nobis notas.

MA. Genitor, quid hoc est? Non levi motu, ut solent,

agitata trepidant exta, sed totas manus

355quatiunt novusque prosilit venis cruor.

Cor marcet aegrum penitus ac mersum latet

liventque venae; magna pars fibris abest

et felle nigro tabidum spumat iecur,

ac (semper omen unico imperio grave)

360en capita paribus bina consurgunt toris;

sed utrumque caesum tenuis abscondit caput

membrana latebram rebus occultis negans.

Hostile valido robore insurgit latus

septemque venas tendit; has omnis retro

365prohibens reverti limes oblicus secat.

Mutatus ordo est, sede nil propria iacet,

sed acta retro cuncta: non animae capax

in parte dextra pulmo sanguineus iacet,

non laeva cordi regio, non molli ambitu

370omenta pingues visceri obtendunt sinus:

natura versa est; nulla lex utero manet.

Scrutemur, unde tantus hic extis rigor.

Quod hoc nefas? Conceptus innuptae bovis,

nec more solito positus alieno in loco,

375implet parentem; membra cum gemitu movet,

rigore tremulo debiles artus micant;

infecit atras lividus fibras cruor

temptantque turpes mobilem trunci gradum,

et inane surgit corpus ac sacros petit

380cornu ministros; viscera effugiunt manum.

Neque ista, quae te pepulit, armenti gravis

vox est nec usquam territi resonant greges:

immugit aris ignis et trepidant foci.

OE. Quid ista sacri signa terrifici ferant,

385exprome; voces aure non timida hauriam:

solent suprema facere securos mala.

TI. His invidebis quibus opem quaeris malis.

OE. Memora quod unum scire caelicolae volunt,

contaminarit rege quis caeso manus.

390TI. Nec alta caeli quae levi pinna secant

nec fibra vivis rapta pectoribus potest

ciere nomen; alia temptanda est via:

ipse evocandus noctis aeternae plagis,

emissus Erebo ut caedis auctorem indicet.

395Reseranda tellus, Ditis implacabile

numen precandum, populus infernae Stygis

huc extrahendus: ede cui mandes sacrum;

nam te, penes quem summa regnorum, nefas

invisere umbras. OE. Te, Creo, hic poscit labor,

400ad quem secundum regna respiciunt mea.

TI. Dum nos profundae claustra laxamus Stygis,

populare Bacchi laudibus carmen sonet.

CHORVS

Effusam redimite comam nutante corymbo,

mollia Nysaeis armatus bracchia thyrsis,

405lucidum caeli decus, huc ades

votis, quae tibi nobiles

Thebae, Bacche, tuae

palmis supplicibus ferunt.

Huc adverte favens virgineum caput,

vultu sidereo discute nubila

410et tristes Erebi minas

avidumque fatum.

Te decet cingi comam floribus vernis,

te caput Tyria cohibere mitra

hederave mollem

415bacifera religare frontem,

spargere effusos sine lege crines,

rursus adducto revocare nodo,

qualis iratam metuens novercam

creveras falsos imitatus artus,

420crine flaventi simulata virgo,

lutea vestem retinente zona:

inde tam molles placuere cultus

et sinus laxi fluidumque syrma.

Vidit aurato residere curru

425veste cum longa regere et leones

omnis Eoae plaga vasta terrae,

qui bibit Gangen niveumque quisquis

frangit Araxen.

Te senior turpi sequitur Silenus asello,

430turgida pampineis redimitus tempora sertis;

condita lascivi deducunt orgia mystae.

Te Bassaridum comitata cohors

nunc Edono pede pulsavit

sola Pangaeo,

435nunc Threicio vertice Pindi;

nunc Cadmeas inter matres

impia maenas

comes Ogygio venit Iaccho,

nebride sacra praecincta latus.

440Tibi commotae pectora matres

fudere comam

thyrsumque levem vibrante manu

...

iam post laceros Pentheos artus

thyades oestro membra remissae

velut ignotum videre nefas.

445Ponti regna tenet nitidi matertera Bacchi

Nereidumque choris Cadmeia cingitur Ino;

ius habet in fluctus magni puer advena ponti,

cognatus Bacchi, numen non vile Palaemon.

Te Tyrrhena, puer, rapuit manus,

450et tumidum Nereus posuit mare,

caerula cum pratis mutat freta:

hinc verno platanus folio viret

et Phoebo laurus carum nemus;

garrula per ramos avis obstrepit;

455vivaces hederas remus tenet,

summa ligat vitis carchesia.

Idaeus prora fremuit leo,

tigris puppe sedet Gangetica.

Tum pirata freto pavidus natat,

460et nova demersos facies habet:

bracchia prima cadunt praedonibus

inlisumque utero pectus coit,

parvula dependet lateri manus,

et dorso fluctum curvo subit,

465lunata scindit cauda mare:

et sequitur curvus fugientia

carbasa delphin.

Divite Pactolos vexit te Lydius unda,

aurea torrenti deducens flumina ripa;

laxavit victos arcus Geticasque sagittas

470lactea Massagetes qui pocula sanguine miscet;

regna securigeri Bacchum sensere Lycurgi,

sensere terrae Zalacum feroces

et quos vicinus Boreas ferit

arva mutantes quasque Maeotis

475alluit gentes frigido fluctu

quasque despectat vertice e summo

sidus Arcadium geminumque plaustrum.

Ille dispersos domuit Gelonos,

arma detraxit trucibus puellis:

480ore deiecto petiere terram

Thermodontiacae catervae,

positisque tandem levibus sagittis

Maenades factae.

Sacer Cithaeron sanguine undavit

485Ophioniaque caede;

Proetides silvas petiere, et Argos

praesente Bacchum coluit noverca.

Naxos Aegaeo redimita ponto

tradidit thalamis virginem relictam

490meliore pensans damna marito:

pumice ex sicco

fluxit Nyctelius latex;

garruli gramen secuere rivi,

conbibit dulces humus alta sucos

495niveique lactis candidos fontes

et mixta odoro Lesbia cum thymo.

Ducitur magno nova nupta caelo:

sollemne Phoebus

carmen infusis humero capillis

500cantat et geminus Cupido

concutit taedas;

telum deposuit Iuppiter igneum

conditque Baccho veniente fulmen.

Lucida dum current annosi sidera mundi,

Oceanus clausum dum fluctibus ambiet orbem

505Lunaque dimissos dum plena recolliget ignes,

dum matutinos praedicet Lucifer ortus

altaque caeruleum dum Nerea nesciet Arctos,

candida formosi venerabimur ora Lyaei.

OEDIPVS

Etsi ipse vultus flebiles praefert notas,

510exprome cuius capite placemus deos.

CREO

Fari iubes tacere quae suadet metus.

OE. Si te ruentes non satis Thebae movent,

at sceptra moveant lapsa cognatae domus.

CR. Nescisse cupies nosse quae nimium expetis.

515OE. Iners malorum remedium ignorantia est.

itane et salutis publicae indicium obrues?

CR. Ubi turpis est medicina, sanari piget.

Audita fare, vel malo domitus gravi

quid arma possint regis irati scies.

520CR. Odere reges dicta quae dici iubent.

OE. Mitteris Erebo vile pro cunctis caput,

arcana sacri voce ni retegis tua.

CR. Tacere liceat. Ulla libertas minor

a rege petitur? OE. Saepe vel lingua magis

525regi atque regno muta libertas obest.

CR. Ubi non licet tacere, quid cuiquam licet?

OE. Imperia solvit qui tacet iussus loqui.

CR. Coacta verba placidus accipias precor.

OE. Ulline poena vocis expressae fuit?

530CR. Est procul ab urbe lucus ilicibus niger

Dircaea circa vallis inriguae loca.

Cupressus altis exserens silvis caput

virente semper alligat trunco nemus,

curvosque tendit quercus et putres situ

535annosa ramos: huius abrupit latus

edax vetustas; illa, iam fessa cadens

radice, fulta pendet aliena trabe.

...

Amara bacas laurus et tiliae leves

et Paphia myrtus et per immensum mare

540motura remos alnus et Phoebo obvia

enode Zephyris pinus opponens latus.

Medio stat ingens arbor atque umbra gravi

silvas minores urguet et magno ambitu

diffusa ramos una defendit nemus.

545Tristis sub illa, lucis et Phoebi inscius,

restagnat umor frigore aeterno rigens;

limosa pigrum circumit fontem palus.

Huc ut sacerdos intulit senior gradum,

haut est moratus: ...

... praestitit noctem locus.

550Tum effossa tellus, et super rapti rogis

iaciuntur ignes. Ipse funesto integit

vates amictu corpus et frondem quatit;

squalente cultu maestus ingreditur senex,

lugubris imos palla perfundit pedes,

555mortifera canam taxus adstringit comam.

Nigro bidentes vellere atque atrae boves

antro trahuntur. Flamma praedatur dapes

vivumque trepidat igne ferali pecus.

Vocat inde manes teque qui manes regis

560et obsidentem claustra Lethaei lacus,

carmenque magicum volvit et rabido minax

decantat ore quidquid aut placat leves

aut cogit umbras; sanguinem libat focis

solidasque pecudes urit et multo specum

565saturat cruore; libat et niveum insuper

lactis liquorem, fundit et Bacchum manu

laeva canitque rursus ac terram intuens

graviore manes voce et attonita citat.

Latravit Hecates turba; ter valles cavae

570sonuere maestum, tota succusso solo

pulsata tellus. "Audior" vates ait,

"rata verba fudi: rumpitur caecum chaos

iterque populis Ditis ad superos datur."

Subsedit omnis silva et erexit comas,

575duxere rimas robora et totum nemus

concussit horror, terra se retro dedit

gemuitque penitus: sive temptari abditum

Acheron profundum mente non aequa tulit,

sive ipsa tellus, ut daret functis viam,

580compage rupta sonuit, aut ira furens

triceps catenas Cerberus movit graves.

Subito dehiscit terra et immenso sinu

laxata patuit - ipse pallentes deos

vidi inter umbras, ipse torpentes lacus

585noctemque veram; gelidus in venis stetit

haesitque sanguis. Saeva prosilvit cohors

et stetit in armis omne vipereum genus,

fratrum catervae dente Dircaeo satae.

Tum torva Erinys sonuit et caecus Furor

590Horrorque et una quidquid aeternae creant

celantque tenebrae: Luctus avellens comam

aegreque lassum sustinens Morbus caput,

gravis Senectus sibimet et pendens Metus

avidumque populi Pestis Ogygii malum -

595nos liquit animus; ipsa quae ritus senis

artesque norat stupuit. Intrepidus parens

audaxque damno convocat Ditis feri

exsangue vulgus: ilico, ut nebulae leves,

volitant et auras libero caelo trahunt.

600Non tot caducas educat frondes Eryx

nec vere flores Hybla tot medio creat,

cum examen arto nectitur densum globo,

fluctusque non tot frangit Ionium mare,

nec tanta gelidi Strymonis fugiens minas

605permutat hiemes ales et caelum secans

tepente Nilo pensat Arctoas nives,

quot ille populos vatis eduxit sonus.

Pavide latebras nemoris umbrosi petunt

animae trementes: primus emergit solo,

610dextra ferocem cornibus taurum premens,

Zethus, manuque sustinet laeva chelyn

qui saxa dulci traxit Amphion sono,

interque natos Tantalis tandem suos

tuto superba fert caput fastu grave

615et numerat umbras. Peior hac genetrix adest

furibunda Agave, tota quam sequitur manus

partita regem: sequitur et Bacchas lacer

Pentheus tenetque saevus etiamnunc minas.

Tandem vocatus saepe pudibundum extulit

620caput atque ab omni dissidet turba procul

celatque semet (instat et Stygias preces

geminat sacerdos, donec in apertum efferat

vultus opertos) Laius - fari horreo:

stetit per artus sanguine effuso horridus,

625paedore foedo squalidam obtentus comam,

et ore rabido fatur: "O Cadmi effera,

cruore semper laeta cognato domus,

vibrate thyrsos, enthea gnatos manu

lacerate potius - maximum Thebis scelus

630maternus amor est. Patria, non ira deum,

sed scelere raperis: non gravi flatu tibi

luctificus Auster nec parum pluvio aethere

satiata tellus halitu sicco nocet,

sed rex cruentus, pretia qui saevae necis

635sceptra et nefandos occupat thalamos patris

[invisa proles: sed tamen peior parens

quam gnatus, utero rursus infausto gravis]

egitque in ortus semet et matri impios

fetus regessit, quique vix mos est feris,

640fratres sibi ipse genuit - implicitum malum

magisque monstrum Sphinge perplexum sua.

Te, te cruenta sceptra qui dextra geris,

te pater inultus urbe cum tota petam

et mecum Erinyn pronubam thalami traham,

645traham sonantis verbera, incestam domum

vertam et penates impio Marte obteram.

Proinde pulsum finibus regem ocius

agite exulem quocumque; funesto gradu

solum relinquat: vere florifero virens

650reparabit herbas; spiritus puros dabit

vitalis aura, veniet et silvis decor;

Letum Luesque, Mors Labor Tabes Dolor,

comitatus illo dignus, excedent simul;

et ipse rapidis gressibus sedes volet

655effugere nostras, sed graves pedibus moras

addam et tenebo: reptet incertus viae,

baculo senili triste praetemptans iter:

eripite terras, auferam caelum pater."

OE. Et ossa et artus gelidus invasit tremor:

660quidquid timebam facere fecisse arguor -

tori iugalis abnuit Merope nefas

sociata Polybo; sospes absolvit manus

Polybus meas: uterque defendit parens

caedem stuprumque. Quis locus culpae est super?

665multo ante Thebae Laium amissum gemunt,

Boeota gressu quam meo tetigi loca.

Falsusne senior an deus Thebis gravis?

Iam iam tenemus callidi socios doli:

mentitur ista praeferens fraudi deos

670vates, tibique sceptra despondet mea.

CR. Egone ut sororem regia expelli velim?

si me fides sacrata cognati laris

non contineret in meo certum statu,

tamen ipsa me fortuna terreret nimis

675sollicita semper. Liceat hoc tuto tibi

exuere pondus nec recedentem opprimat:

iam te minore tutior pones loco.

OE. Hortaris etiam, sponte deponam ut mea

tam gravia regna? CR. Suadeam hoc illis ego,

680in utrumque quis est liber etiamnunc status:

tibi iam necesse est ferre fortunam tuam.

OE. Certissima est regnare cupienti via

laudare modica et otium ac somnum loqui;

ab inquieto saepe simulatur quies.

685CR. Parumne me tam longa defendit fides?

OE. Aditum nocendi perfido praestat fides.

CR. Solutus onere regio regni bonis

fruor domusque civium coetu viget,

nec ulla vicibus surgit alternis dies

690qua non propinqui munera ad nostros lares

sceptri redundent; cultus, opulentae dapes,

donata multis gratia nostra salus:

quid tam beatae desse fortunae rear?

OE. Quod dest: secunda non habent umquam modum.

695CR. Incognita igitur ut nocens causa cadam?

OE. Num ratio vobis reddita est vitae meae?

Num audita causa est nostra Tiresiae? Tamen

sontes videmur. Facitis exemplum: sequor.

CR. Quid si innocens sum? OE. Dubia pro certis solent

700timere reges. CR. Qui pavet vanos metus,

veros meretur. OE. Quisquis in culpa fuit,

dimissus odit: omne quod dubium est cadat.

CR. Sic odia fiunt. OE. Odia qui nimium timet

regnare nescit: regna custodit metus.

705CR. Qui sceptra duro saevus imperio gerit,

timet timentis: metus in auctorem redit.

OE. Servate sontem saxeo inclusum specu.

ipse ad penates regios referam gradum.

CHORVS

Non tu tantis causa periclis,

710non haec Labdacidas petunt

fata, sed veteres deum

irae secuntur: Castalium nemus

umbram Sidonio praebuit hospiti

lavitque Dirce Tyrios colonos,

715ut primum magni natus Agenoris,

fessus per orbem furta sequi Iovis,

sub nostra pavidus constitit arbore

praedonem venerans suum,

monituque Phoebi

iussus erranti comes ire vaccae,

720quam non flexerat

vomer aut tardi iuga curva plaustri,

deservit fugas nomenque genti

inauspicata de bove tradidit.

Tempore ex illo nova monstra semper

725protulit tellus:

aut anguis imis vallibus editus

annosa circa robora sibilat

superatque pinus,

supra Chaonias celsior arbores

erexit caeruleum caput,

730cum maiore sui parte recumberet;

aut feta tellus impio partu

effudit arma:

sonuit reflexo classicum cornu

lituusque adunco stridulos cantus

735elisit aere

...

non ante linguas agiles et ora

vocis ignotae clamore primum

hostico experti.

Agmina campos cognata tenent,

dignaque iacto semine proles

740uno aetatem permensa die

post Luciferi nata meatus

ante Hesperios occidit ortus.

Horret tantis advena monstris

populique timet bella recentis,

745donec cecidit saeva iuventus

genetrixque suo reddi gremio

modo productos vidit alumnos -

hac transierit civile nefas!

Illa Herculeae norint Thebae

750proelia fratrum.

Quid? Cadmei fata nepotis,

cum vivacis cornua cervi

frontem ramis texere novis

dominumque canes egere suum?

755Praeceps silvas montesque fugit

citus Actaeon agilique magis

pede per saltus ac saxa vagus

metuit motas Zephyris plumas

et quae posuit retia vitat -

760donec placidi fontis in unda

cornua vidit vultusque feros,

ubi virgineos foverat artus

nimium saevi diva pudoris.

OEDIPVS

Curas revolvit animus et repetit metus.

765obisse nostro Laium scelere autumant

superi inferique, sed animus contra innocens

sibique melius quam deis notus negat.

redit memoria tenue per vestigium,

cecidisse nostri stipitis pulsu obvium

770datumque Diti, cum prior iuvenem senex

curru superbus pelleret, Thebis procul

Phocaea trifidas regio qua scindit vias.

Unanima coniunx, explica errores, precor:

Quae spatia moriens Laius vitae tulit?

775Primone in aevo viridis an fracto occidit?

IOCASTA

Inter senem iuvenemque, sed propior seni.

OE. Frequensne turba regium cinxit latus?

IOC. Plures fefellit error ancipitis viae,

paucos fidelis curribus iunxit labor.

780OE. Aliquisne cecidit regio fato comes?

IOC. Unum fides virtusque consortem addidit.

OE. Teneo nocentem: convenit numerus, locussed

tempus adde. IOC. Decima iam metitur seges.

SENEX CORINTHIVS

Corinthius te populus in regnum vocat

785patrium: quietem Polybus aeternam obtinet.

OE. Ut undique in me saeva Fortuna irruit!

edissere agedum, quo cadat fato parens.

SEN. Animam senilem mollis exsolvit sopor.

OE. Genitor sine ulla caede defunctus iacet:

790testor, licet iam tollere ad caelum pie

puras nec ulla scelera metuentes manus.

Sed pars magis metuenda fatorum manet.

SEN. Omnem paterna regna discutient metum.

OE. Repetam paterna regna; sed matrem horreo.

795SEN. Metuis parentem, quae tuum reditum expetens

sollicita pendet? OE. Ipsa me pietas fugat.

SEN. Viduam relinques? OE. Tangis en ipsos metus.

SEN. Effare mersus quis premat mentem timor;

praestare tacitam regibus soleo fidem.

800OE. Conubia matris Delphico monitu tremo.

SEN. Timere vana desine et turpes metus

depone. Merope vera non fuerat parens.

OE. Quod subditivi praemium gnati petit?

SEN. Regum superbam liberi astringunt fidem.

805OE. Secreta thalami fare quo excipias modo.

SEN. Hae te parenti parvulum tradunt manus.

OE. Tu me parenti tradis; at quis me tibi?

SEN. Pastor nivoso sub Cithaeronis iugo.

OE. In illa temet nemora quis casus tulit?

810SEN. Illo sequebar monte cornigeros greges.

OE. Nunc adice certas corporis nostri notas.

SEN. Forata ferro gesseras vestigia,

tumore nactus nomen ac vitio pedum.

OE. Quis fuerit ille qui meum dono dedit

815corpus requiro. SEN. Regios pavit greges;

minor sub illo turba pastorum fuit.

OE. Eloquere nomen. SEN. Prima languescit senum

memoria longo lassa sublabens situ.

OE. Potesne facie noscere ac vultu virum?

820SEN. Fortasse noscam: saepe iam spatio obrutam

levis exoletam memoriam revocat nota.

OE. Ad sacra et aras omne compulsum pecus

duces sequuntur: ite, propere accersite,

famuli, penes quem summa consistit gregum.

825IOC. Sive ista ratio sive fortuna occulit,

latere semper patere quod latuit diu:

saepe erventis veritas patuit malo.

OE. Malum timeri maius his aliquod potest?

IOC. Magnum esse magna mole quod petitur scias:

830concurrit illinc publica, hinc regis salus,

utrimque paria; contine medias manus:

ut nil lacessas, ipsa se fata explicant.

Non expedit concutere felicem statum:

tuto movetur quidquid extremo in loco est.

835IOC. Nobilius aliquid genere regali appetis?

ne te parentis pigeat inventi vide.

OE. Vel paenitendi sanguinis quaeram fidem:

sic nosse certum est. - Ecce grandaevus senex,

arbitria sub quo regii fuerant gregis,

840Phorbas. Refersne nomen aut vultum senis?

SEN. Adridet animo forma; nec notus satis,

nec rursus iste vultus ignotus mihi.

OE. Regnum optinente Laio famulus greges

agitasti opimos sub Cithaeronis plaga?

PHORBAS

845Laetus Cithaeron pabulo semper novo

aestiva nostro prata summittit gregi.

SEN. Noscisne memet? PH. Dubitat anceps memoria.

OE. Huic aliquis a te traditur quondam puer?

effare. Dubitas? Cur genas mutat color?

850Quid verba quaeris? Veritas odit moras.

PH. Obducta longo temporum tractu moves.

OE. Fatere, ne te cogat ad verum dolor.

PH. Inutile isti munus infantem dedi:

non potuit ille luce, non caelo frui.

855SEN. Procul sit omen; vivit et vivat precor.

OE. Superesse quare traditum infantem negas?

PH. Ferrum per ambos tenue transactum pedes

ligabat artus, vulneri innatus tumor

puerile foeda corpus urebat lue.

860OE. Quid quaeris ultra? Fata iam accedunt prope. -

Quis fuerit infans edoce. PH. Prohibet fides.

OE. Huc aliquis ignem! flamma iam excutiet fidem.

PH. Per tam cruentas vera quaerentur vias?

Ignosce quaeso. OE. Si ferus videor tibi

865et impotens, parata vindicta in manu est:

dic vera: quisnam? Quove generatus patre?

Qua matre genitus? PH. Coniuge est genitus tua.

OE. Dehisce, tellus, tuque tenebrarum potens,

in Tartara ima, rector umbrarum, rape

870retro reversas generis ac stirpis vices.

Congerite, cives, saxa in infandum caput,

mactate telis: me petat ferro parens,

me gnatus, in me coniuges arment manus

fratresque, et aeger populus ereptos rogis

875iaculetur ignes. Saeculi crimen vagor,

odium deorum, iuris exitium sacri,

qua luce primum spiritus hausi rudes

iam morte dignus. Redde nunc animos pares,

nunc aliquid aude sceleribus dignum tuis. -

880I, perge, propero regiam gressu pete:

gratare matri liberis auctam domum.

CHORVS

Fata si liceat mihi

fingere arbitrio meo,

temperem Zephyro levi

885vela, ne pressae gravi

spiritu antennae tremant:

lenis et modice fluens

aura nec vergens latus

ducat intrepidam ratem;

890tuta me media vehat

vita decurrens via.

Gnosium regem timens

astra dum demens petit

artibus fisus novis

895certat et veras aves

vincere ac falsis nimis

imperat pinnis puer,

nomen eripuit freto.

Callidus medium senex

900Daedalus librans iter

nube sub media stetit

alitem exspectans suum

(qualis accipitris minas

fugit et sparsos metu

905conligit fetus avis),

donec in ponto manus

movit implicitas puer.

[Comes audacis viae]

quidquid excessit modum

910pendet instabili loco.

Sed quid hoc? Postes sonant,

maestus et famulus manu

regius quassat caput. -

Ede quid portes novi.

NVNTIVS

915Praedicta postquam fata et infandum genus

deprendit ac se scelere convictum Oedipus

damnavit ipse, regiam infestus petens

invisa propero tecta penetravit gradu,

qualis per arva Libycus insanit leo,

920fulvam minaci fronte concutiens iubam;

vultus furore torvus atque oculi truces,

gemitus et altum murmur, et gelidus volat

sudor per artus, spumat et volvit minas

ac mersus alte magnus exundat dolor.

925secum ipse saevus grande nescioquid parat

suisque fatis simile. "Quid poenas moror?"

ait "Hoc scelestum pectus aut ferro petat

aut fervido aliquis igne vel saxo domet.

quae tigris aut quae saeva visceribus meis

930incurret ales? Ipse tu scelerum capax,

sacer Cithaeron, vel feras in me tuis

emitte silvis, mitte vel rabidos canes -

nunc redde Agaven. Anime, quid mortem times?

Mors innocentem sola Fortunae eripit."

935Haec fatus aptat impiam capulo manum

ensemque ducit. "Itane? Tam magnis breves

poenas sceleribus solvis atque uno omnia

pensabis ictu? Moreris: hoc patri sat est;

quid deinde matri, quid male in lucem editis

940gnatis, quid ipsi, quae tuum magna luit

scelus ruina, flebili patriae dabis?

Solvendo non es: illa quae leges ratas

Natura in uno vertit Oedipoda, novos

commenta partus, supplicis eadem meis

945novetur. Iterum vivere atque iterum mori

liceat, renasci semper ut totiens nova

supplicia pendas - utere ingenio, miser:

quod saepe fieri non potest fiat diu;

mors eligatur longa. Quaeratur via

950qua nec sepultis mixtus et vivis tamen

exemptus erres: morere, sed citra patrem.

Cunctaris, anime? Subitus en vultus gravat

profusus imber ac rigat fletu genas?

Et flere satis est? Hactenus fundent levem

955oculi liquorem? Sedibus pulsi suis

lacrimas sequantur: hi maritales statim

fodiantur oculi." Dixit atque ira furit:

ardent minaces igne truculento genae

oculique vix se sedibus retinent suis;

960violentus audax vultus, iratus ferox o

iamiam erventis; gemuit et dirum fremens

manus in ora torsit. At contra truces

oculi steterunt et suam intenti manum

ultro insecuntur, vulneri occurrunt suo.

965Scrutatur avidus manibus uncis lumina,

radice ab ima funditus vulsos simul

evolvit orbes; haeret in vacuo manus

et fixa penitus unguibus lacerat cavos

alte recessus luminum et inanes sinus

970saevitque frustra plusque quam satis est furit.

Tantum est periclum lucis? Attollit caput

cavisque lustrans orbibus caeli plagas

noctem experitur. Quidquid effossis male

dependet oculis rumpit, et victor deos

975conclamat omnis: "Parcite en patriae, precor:

iam iusta feci, debitas poenas tuli;

inventa thalamis digna nox tandem meis."

Rigat ora foedus imber et lacerum caput

largum revulsis sanguinem venis vomit.

CHORVS

980Fatis agimur: cedite fatis;

non sollicitae possunt curae

mutare rati stamina fusi.

Quidquid patimur mortale genus,

quidquid facimus venit ex alto,

985servatque suae decreta colus

Lachesis dura revoluta manu.

Omnia certo tramite vadunt

primusque dies dedit extremum:

non illa deo vertisse licet,

990quae nexa suis currunt causis.

it cuique ratus prece non ulla

mobilis ordo:

multis ipsum metuisse nocet,

multi ad fatum venere suum

dum fata timent.

995Sonvere fores atque ipse suum

duce non ullo molitur iter

luminis orbus.

OEDIPVS

Bene habet, peractum est: iusta persolvi patri.

Ivvant tenebrae. Quis deus tandem mihi

1000placatus atra nube perfundit caput?

Quis scelera donat? Conscium evasi diem.

nil, parricida, dexterae debes tuae:

lux te refugit. Vultus Oedipodam hic decet.

CHO. En ecce, rapido saeva prosilvit gradu

1005Iocasta vaecors, qualis attonita et furens

Cadmea mater abstulit gnato caput

sensitve raptum. Dubitat afflictum alloqui,

cupit pavetque. Iam malis cessit pudor,

sed haeret ore prima vox.

IOCASTA

Quid te vocem?

1010Gnatumne? Dubitas? Gnatus es: gnatum pudet;

invite loquere gnate - quo avertis caput

vacuosque vultus? OE. Quis frui tenebris vetat?

quis reddit oculos? Matris, en matris sonus!

perdidimus operam. Congredi fas amplius

1015haut est nefandos. Dividat vastum mare

dirimatque tellus abdita et quisquis sub hoc

in alia versus sidera ac solem avium

dependet orbis alterum ex nobis ferat.

IOC. Fati ista culpa est: nemo fit fato nocens.

1020OE. Iam parce verbis, mater, et parce auribus:

per has reliquias corporis trunci precor,

per inauspicatum sanguinis pignus mei,

per omne nostri nominis fas ac nefas.

IOC. Quid, anime, torpes? Socia cur scelerum dare

1025poenas recusas? Omne confusum perit,

incesta, per te iuris humani decus:

morere et nefastum spiritum ferro exige.

Non si ipse mundum concitans divum sator

corusca saeva tela iaculetur manu,

1030umquam rependam sceleribus poenas pares

mater nefanda. Mors placet: mortis via

quaeratur - Agedum, commoda matri manum,

si parricida es: restat hoc operi ultimum. -

Rapiatur ensis; hoc iacet ferro meus

1035coniunx - quid illum nomine haud vero vocas?

Socer est. Utrumne pectori infigam meo

telum an patenti conditum iugulo inprimam?

Eligere nescis vulnus: hunc, dextra, hunc pete

uterum capacem, qui virum et gnatos tulit.

1040CHO. Iacet perempta. Vulneri immoritur manus

ferrumque secum nimius eiecit cruor.

OE. Fatidice te, te praesidem veri deum

compello: solum debui fatis patrem;

bis parricida plusque quam timui nocens

1045matrem peremi: scelere confecta est meo.

O Phoebe mendax, fata superavi impia.

Pavitante gressu sequere fallentes vias;

suspensa plantis efferens vestigia

caecam tremente dextera noctem rege.

1050Ingredere praeceps, lubricos ponens gradus,

i profuge vade - siste, ne in matrem incidas.

Quicumque fessi corpore et morbo graves

semanima trahitis pectora, en fugio, exeo:

relevate colla. Mitior caeli status

1055post terga sequitur: quisquis exilem iacens

animam retentat, vividos haustus levis

concipiat. Ite, ferte depositis opem:

mortifera mecum vitia terrarum extraho.

Violenta Fata et horridus Morbi tremor,

1060Maciesque et atra Pestis et rabidus Dolor,

mecum ite, mecum. Ducibus his uti libet.