Cārmĭnĕ dīvīnās ārtēs ēt cōnscĭă fātī
sīdĕră dīvērsōs hŏmĭnūm vărĭāntĭă cāsūs,
caēlēstīs rătĭōnĭs ŏpūs, dēdūcĕrĕ mūndō
āggrĕdĭōr prīmūsquĕ nŏvīs Hĕlĭcōnă mŏvērĕ
cāntĭbŭs ēt vĭrĭdī nūtāntīs vērtĭcĕ sīlvās5
hōspĭtă sācră fĕrēns nūllī mĕmŏrātă prĭōrūm.
hūnc mĭhĭ tū, Caēsār, pătrĭaē prīncēpsquĕ pătērquĕ,
quī rĕgĭs aūgūstīs pārēntēm lēgĭbŭs ōrbēm
cōncēssūmquĕ pătrī mūndūm dĕŭs īpsĕ mĕrērīs,
dās ănĭmūm vīrēsquĕ făcīs ād tāntă cănēndă.10
iām prŏpĭūsquĕ făvēt mūndūs scrūtāntĭbŭs īpsūm
ēt cŭpĭt aēthĕrĭōs pēr cārmĭnă pāndĕrĕ cēnsūs.
hōc sūb pācĕ văcāt tāntūm. iŭvăt īrĕ pĕr īpsūm
āĕra ĕt īmmēnsō spătĭāntēm vīvĕrĕ caēlō
sīgnăque ĕt ādvērsōs stēllārūm nōscĕrĕ cūrsūs.15
quōd sōlūm nōvīssĕ părum ēst. īmpēnsĭŭs īpsă
scīrĕ iŭvāt māgnī pĕnĭtūs praēcōrdĭă mūndī,
quāquĕ rĕgāt gĕnĕrētquĕ sŭīs ănĭmālĭă sīgnīs
cērnĕre ĕt īn nŭmĕrūm Phoēbō mŏdŭlāntĕ rĕfērrĕ.
bīnă mĭhī pŏsĭtīs lūcēnt āltārĭă flāmmīs,20
ād dŭŏ tēmplă prĕcōr dŭplĭcī cīrcūmdătŭs aēstū
cārmĭnĭs ēt rērūm: cērtā cūm lēgĕ cănēntēm
mūndŭs ĕt īmmēnsō vātēm cīrcūmstrĕpĭt ōrbĕ
vīxquĕ sŏlūtă sŭīs īmmīttīt vērbă fĭgūrīs.
Quēm prīmum īntĕrĭūs lĭcŭīt cōgnōscĕrĕ tērrīs25
mūnĕrĕ caēlēstūm. quĭs ĕnīm cōndēntĭbŭs īllīs
clēpsīssēt fūrtō mūndūm, quō cūnctă rĕgūntūr?
quīs fŏrĕt hūmānō cōnātūs pēctŏrĕ tāntūm,
īnvītīs ūt dīs cŭpĕrēt dĕŭs īpsĕ vĭdērī,
tū prīncēps aūctōrquĕ săcrī, Cŷllēnĭĕ, tāntī;30
pēr tē iām caēlum īntĕrĭūs, iām sīdĕră nōtă
sūblīmīs ăpĕrīrĕ vĭās īmūmquĕ sŭb ōrbēm,
ēt pĕr ĭnānĕ sŭīs pārēntĭă fīnĭbŭs āstră?
nōmĭnăque ēt cūrsūs sīgnōrūm, pōndĕră, vīrēs,
māiŏr ŭtī făcĭēs mūndī fŏrĕt, ēt vĕnĕrāndă35
nōn spĕcĭēs tāntūm sĕd ĕt īpsă pŏtēntĭă rērūm,
sēntīrēntquĕ dĕūm gēntēs quā māxĭmŭs ēssēt.
[quī sŭă dīspŏsŭīt pēr tēmpŏră, cōgnĭta ŭt ēssēnt
ōmnĭbŭs ēt mūndī făcĭēs caēlūmquĕ sŭpērnūm.]
ēt nātūră dĕdīt vīrēs sēque īpsă rĕclūsīt40
rēgālīs ănĭmōs prīmūm dīgnātă mŏvērĕ
prōxĭmă tāngēntīs rērūm fāstīgĭă caēlō,
quī dŏmŭērĕ fĕrās gēntēs ŏrĭēntĕ sŭb īpsō,
quās sĕcăt Eūphrātēs, īn quās ēt Nīlŭs ăbūndāt
quā mūndūs rĕdĭt ēt nīgrās sŭpĕr ēvŏlăt ūrbēs.45
tūm quī tēmplă săcrīs cŏlŭērūnt ōmnĕ pĕr aēvūm
dēlēctīquĕ săcērdōtēs īn pūblĭcă vōtă
ōffĭcĭō vīnxērĕ dĕūm; quĭbŭs īpsă pŏtēntīs
nūmĭnĭs āccēndīt cāstām praēsēntĭă mēntēm,
īnquĕ dĕūm dĕŭs īpsĕ tŭlīt pătŭītquĕ mĭnīstrīs.50
hī tāntūm mōvērĕ dĕcūs prīmīquĕ pĕr ārtēm
sīdĕrĭbūs vīdērĕ văgīs pēndēntĭă fātă.
sīngŭlă nām prŏprĭō sīgnārūnt tēmpŏră cāsū,
lōngă pĕr āssĭdŭās cōmplēxī saēcŭlă cūrās:
nāscēndī quaē cuīquĕ dĭēs, quaē vītă fŭīssēt,55
īn quās fōrtūnaē lēgēs quaēque hōră vălērēt,
quāntăquĕ quām pārvī făcĕrēnt dīscrīmĭnă mōtūs.
pōstquam ōmnīs caēlī spĕcĭēs, rĕdĕūntĭbŭs āstrīs,
pērcēpta, īn prŏprĭās sēdēs, ēt rēddĭtă cērtīs
fātōrum ōrdĭnĭbūs sŭă cuīquĕ pŏtēntĭă fōrmaē,60
pēr vărĭōs ūsūs ārtem ēxpĕrĭēntĭă fēcīt
ēxēmplō mōnstrāntĕ vĭām, spĕcŭlātăquĕ lōngē
dēprēndīt tăcĭtīs dŏmĭnāntĭă lēgĭbŭs āstră
ēt tōtum aētērnā mūndūm rătĭōnĕ mŏvērī
fātōrūmquĕ vĭcēs cērtīs dīscērnĕrĕ sīgnīs.65
Nām rŭdĭs ānte īllōs nūllō dīscrīmĭnĕ vītă
īn spĕcĭēm cōnvērsa ŏpĕrūm rătĭōnĕ cărēbāt
ēt stŭpĕfāctă nŏvō pēndēbāt lūmĭnĕ mūndī,
tūm vĕlŭt āmīssō maērēns, tūm laētă rĕnātīs
sīdĕrĭbūs, vărĭōsquĕ dĭēs īncērtăquĕ nōctīs70
tēmpŏră nēc sĭmĭlīs ūmbrās, iām sōlĕ rĕgrēssō
iām prŏpĭōrĕ, sŭīs pŏtĕrāt dīscērnĕrĕ caūsīs.
nēcdum ĕtĭām dōctās sōllērtĭă fēcĕrăt ārtēs,
tērrăquĕ sūb rŭdĭbūs cēssābāt vāstă cŏlōnīs;
tūmque īn dēsērtīs hăbĭtābāt mōntĭbŭs aūrūm,75
īmmōtūsquĕ nŏvōs pōntūs sūbdūxĕrăt ōrbēs,
nēc vītām pĕlăgō nēc vēntīs crēdĕrĕ vōtă
aūdēbānt; sē quīsquĕ sătīs nōvīssĕ pŭtābānt.
sēd cūm lōngă dĭēs ăcŭīt mōrtālĭă cōrdă
ēt lăbŏr īngĕnĭūm mĭsĕrīs dĕdĭt ēt sŭă quēmquĕ80
ādvĭgĭlārĕ sĭbī iūssīt fōrtūnă prĕmēndō,
sēdūcta īn vărĭās cērtārūnt pēctŏră cūrās
ēt, quōdcūmquĕ săgāx tēmptāndō rēppĕrĭt ūsūs,
īn cōmmūnĕ bŏnūm cōmmēntūm laētă dĕdērūnt.
tūnc ēt līnguă sŭās āccēpīt bārbără lēgēs,85
ēt fĕră dīvērsīs ēxērcĭtă frūgĭbŭs ārvă,
ēt văgŭs īn caēcūm pĕnĕtrāvīt nāvĭtă pōntūm,
fēcĭt ĕt īgnōtīs ĭtĕr īn cōmmērcĭă tērrīs.
tūm bēllī pācīsque ārtēs cōmmēntă vĕtūstās;
sēmpĕr ĕnim ēx ălĭīs ălĭās prōsēmĭnăt ūsūs.90
nē vūlgātă cănām, līnguās dĭdĭcērĕ vŏlūcrūm,
cōnsūltārĕ fĭbrās ēt rūmpĕrĕ vōcĭbŭs ānguēs,
sōllĭcĭtāre ūmbrās īmūmque Ăchĕrōntă mŏvērĕ,
īn nōctēmquĕ dĭēs, īn lūcēm vērtĕrĕ nōctēs.
ōmnĭă cōnāndō dŏcĭlīs sōllērtĭă vīcīt.95
nēc prĭŭs īmpŏsŭīt rēbūs fīnēmquĕ mŏdūmquĕ
quām caēlum āscēndīt rătĭō cēpītquĕ prŏfūndām
nātūrām rērūm caūsīs vīdītquĕ quŏd ūsquāmst.
nūbĭlă cūr tāntō quătĕrēntūr pūlsă frăgōrĕ,
hībērna aēstīvā nīx grāndĭnĕ mōllĭŏr ēssēt,100
ārdērēnt tērraē sŏlĭdūsquĕ trĕmēscĕrĕt ōrbīs;
cūr īmbrēs rŭĕrēnt, vēntōs quaē caūsă mŏvērēt
pērvīdīt, sōlvītque ănĭmīs mīrācŭlă rērūm
ērĭpŭītquĕ Iŏvī fūlmēn vīrēsquĕ tŏnāndī
ēt sŏnĭtūm vēntīs cōncēssīt, nūbĭbŭs īgnēm.105
quaē pōstquam īn prŏprĭās dēdūxīt sīngŭlă caūsās,
vīcīnam ēx āltō mūndī cōgnōscĕrĕ mōlēm
īntēndīt tōtūmque ănĭmō cōmprēndĕrĕ caēlūm,
āttrĭbŭītquĕ sŭās fōrmās, sŭă nōmĭnă sīgnīs,
quāsquĕ vĭcēs ăgĕrēnt cērtā sūb sōrtĕ nŏtāvīt110
ōmnĭăque ād nūmēn mūndī făcĭēmquĕ mŏvērī,
sīdĕrĭbūs vărĭō mūtāntĭbŭs ōrdĭnĕ fātă.
Hōc mĭhĭ sūrgĭt ŏpūs nōn ūllīs āntĕ săcrātūm
cārmĭnĭbūs. făvĕāt māgnō fōrtūnă lăbōrī,
ānnōsa ēt mōllī cōntīngāt vītă sĕnēctā,115
ūt pōssīm rērūm tāntās ēmērgĕrĕ mōlēs
māgnăquĕ cūm pārvīs sĭmĭlī pērcūrrĕrĕ cūrā.
Ēt quŏnĭām caēlō dēscēndīt cārmĕn ăb āltō
ēt vĕnĭt īn tērrās fātōrūm cōndĭtŭs ōrdŏ,
īpsă mĭhī prīmūm nātūraē fōrmă cănēndāst120
pōnēndūsquĕ sŭā tōtūs sŭb ĭmāgĭnĕ mūndūs.
quēm sīve ēx nūllīs rĕpĕtēntēm sēmĭnă rēbūs
nātālī quŏque ĕgērĕ plăcēt, sēmpērquĕ fŭīssĕ
ēt fŏrĕ, prīncĭpĭō părĭtēr fātōquĕ cărēntēm;
seū pērmīxtă chăōs rērūm prīmōrdĭă quōndām125
dīscrēvīt pārtū, mūndūmque ēnīxă nĭtēntēm
fūgĭt ĭn īnfērnās cālīgō pūlsă tĕnēbrās;
sīve īndīvĭdŭīs, ĭn ĭdēm rĕdĭtūră sŏlūtă,
prīncĭpĭīs nātūră mănēt pōst saēcŭlă mīllĕ,
ēt paēne ēx nĭhĭlō sūmma ēst nĭhĭlūmquĕ fŭtūrūm,130
caēcăquĕ mātĕrĭēs caēlūm pērfēcĭt ĕt ōrbēm;
sīve īgnīs făbrĭcāvĭt ŏpūs flāmmaēquĕ mĭcāntēs,
quaē mūndī fēcēre ŏcŭlōs hăbĭtāntquĕ pĕr ōmnĕ
cōrpŭs ĕt īn caēlō vībrāntĭă fūlmĭnă fīngūnt;
seū lĭquŏr hōc pĕpĕrīt, sĭnĕ quō rĭgĕt ārĭdă rērūm135
mātĕrĭēs īpsūmquĕ vŏrāt, quō sōlvĭtŭr, īgnēm;
aūt nĕquĕ tērră pătrēm nōvīt nēc flāmmă nĕc āēr
aūt ūmōr, făcĭūntquĕ dĕūm pēr quāttŭŏr ārtūs
ēt mūndī strūxērĕ glŏbūm prŏhĭbēntquĕ rĕquīrī
ūltrā sē quīcquām, cūm pēr sē cūnctă crĕārīnt,140
frīgĭdă nēc călĭdīs dēsīnt aūt ūmĭdă sīccīs,
spīrĭtŭs aūt sŏlĭdīs, sītque haēc dīscōrdĭă cōncōrs
quaē nēxūs hăbĭlīs ĕt ŏpūs gĕnĕrābĭlĕ fīngīt
ātque ōmnīs pārtūs ĕlĕmēntă căpācĭă rēddīt:
sēmpĕr ĕrīt pūgna īngĕnĭīs, dŭbĭūmquĕ mănēbīt145
quōd lătĕt ēt tāntūm sūpra ēst hŏmĭnēmquĕ dĕūmquĕ.
sēd făcĭēs quācūmquĕ tămēn sŭb ŏrīgĭnĕ rērūm
cōnvĕnĭt, ēt cērtō dīgēstum ēst ōrdĭnĕ cōrpūs.
īgnĭs ĭn aēthĕrĭās vŏlŭcēr sē sūstŭlĭt ōrās
sūmmăquĕ cōmplēxūs stēllāntīs cūlmĭnă caēlī150
flāmmārūm vāllō nātūraē moēnĭă fēcīt.
prōxĭmŭs īn tĕnŭīs dēscēndīt spīrĭtŭs aūrās
āĕrăque ēxtēndīt mĕdĭūm pĕr ĭnānĭă mūndī.
īgnēm flātŭs ălāt vīcīnīs sūbdĭtŭs āstrīs.
tērtĭă sōrs ūndās strāvīt flūctūsquĕ nătāntīs,155
aēquŏrăque ēffūdīt tōtō nāscēntĭă pōntō,
ūt lĭquŏr ēxhālēt tĕnŭīs ātque ēvŏmăt aūrās
āĕrăque ēx īpsō dūcēntēm sēmĭnă pāscāt,
ūltĭmă sūbsēdīt glŏmĕrātō pōndĕrĕ tēllūs,
cōnvēnītquĕ văgīs pērmīxtūs līmŭs hărēnīs160
paūlātim ād sūmmūm tĕnŭī fŭgĭēntĕ lĭquōrĕ;
quōquĕ măgīs pūrās ūmōr sēcēssĭt ĭn ūndās
ēt sāccātă măgīs strūxērūnt aēquŏră tērrām
adiacuitque cauis fluidum conuallibus aequor,
ēmērsērĕ frĕtīs mōntēs, ōrbīsquĕ pĕr ūndās165
ēxsĭlŭīt, vāstō claūsūs tămĕn ūndĭquĕ pōntō.
īmăquĕ dē cūnctīs mĕdĭām tĕnĕt ūndĭquĕ sēdēm.
īdcīrcōquĕ mănēt stăbĭlīs, quĭă tōtŭs ăb īllō
tāntūndēm rĕfŭgīt mūndūs fēcītquĕ cădēndō
ūndĭquĕ, nē cădĕrēt mĕdĭūm tōtīŭs ĕt īmūm.170
īctăquĕ cōntrāctīs cōnsīstūnt cōrpŏră plāgīs
ēt cōncūrrēndō prŏhĭbēntūr lōngĭŭs īrĕ.
Quōd nĭsĭ lībrātō pēndērēt pōndĕrĕ tēllūs,
nōn ăgĕrēt cūrrūs, mūndī sŭbĕūntĭbŭs āstrīs,
Phoēbŭs ăb ōccāsu ēt nūmquām rĕmĕārĕt ăd ōrtūs,175
lūnăvĕ sūmmērsōs rĕgĕrēt pĕr ĭnānĭă cūrsūs,
nēc mātūtīnīs fūlgērēt Lūcĭfĕr hōrīs,
Hēspĕrŏs ēmēnsō dĕdĕrāt quī lūmĕn Ŏlŷmpō.
nūnc, quĭă nōn īmō tēllūs dēiēctă prŏfūndō
sēd mĕdĭō sūspēnsă mănēt, sūnt pērvĭă cūnctă,180
quā cădăt ēt sŭbĕāt caēlūm rūrsūsquĕ rĕsūrgāt.
nām nĕquĕ fōrtŭĭtōs ōrtūs sūrgēntĭbŭs āstrīs
nēc tŏtĭēns pōssūm nāscēntēm crēdĕrĕ mūndūm
sōlīsve āssĭdŭōs pārtūs ēt fātă dĭūrnă,
cūm făcĭēs ĕădēm sīgnīs pēr saēcŭlă cōnstēt,185
īdēm Phoēbŭs ĕāt caēlī dē pārtĭbŭs īsdēm
lūnăquĕ pēr tŏtĭdēm lūcēs mūtētŭr ĕt ōrbēs
ēt nātūră vĭās sērvēt, quās fēcĕrăt īpsă,
nēc tīrōcĭnĭō pēccēt, cīrcūmquĕ fĕrātūr
aētērnā cūm lūcĕ dĭēs, quī tēmpŏră mōnstrāt190
nūnc hīs nūnc īllīs ĕădēm rĕgĭōnĭbŭs ōrbīs,
sēmpĕr ĕt ūltĕrĭōr vādēntĭbŭs ōrtŭs ăd ōrtūm
ōccāsūmve ŏbĭtūs, caēlum ēt cūm sōlĕ pĕrēnnēt.
Nēc vēro ādmīrāndă tĭbī nātūră vĭdērī
pēndēntīs tērraē dēbēt. cūm pēndĕăt īpsĕ195
mūndŭs ĕt īn nūllō pōnāt vēstīgĭă fūndō,
quōd pătĕt ēx īpsō mōtū cūrsūquĕ vŏlāntīs,
cūm sūspēnsŭs ĕāt Phoēbūs cūrrūsquĕ rĕflēctāt
hūc īllūc ăgĭlīs, ēt sērvĕt ĭn aēthĕrĕ mētās,
cūm lūna ēt stēllaē vŏlĭtēnt pĕr ĭnānĭă mūndī,200
tērră quŏque āĕrĭās lēgēs ĭmĭtātă pĕpēndīt.
ēst ĭgĭtūr tēllūs mĕdĭām sōrtītă căvērnām
āĕrĭs, ē tōtō părĭtēr sūblātă prŏfūndō,
nēc pătŭlās dīstēntă plăgās, sēd cōndĭta ĭn ōrbēm
ūndĭquĕ sūrgēntēm părĭtēr părĭtērquĕ cădēntēm.205
haēc ēst nātūraē făcĭēs: sīc mūndŭs ĕt īpsĕ
īn cōnvēxă vŏlāns tĕrĕtīs făcĭt ēssĕ fĭgūrās
stēllārūm; sōlīsque ōrbēm lūnaēquĕ rŏtūndūm
āspĭcĭmūs tŭmĭdō quaērēntīs cōrpŏrĕ lūmēn,
quōd glŏbŭs ōblīquōs tōtūs nōn āccĭpĭt īgnēs.210
haēc aētērnă mănēt dīvīsquĕ sĭmīllĭmă fōrmă,
cuī nĕquĕ prīncĭpĭum ēst ūsquām nēc fīnĭs ĭn īpsā,
sēd sĭmĭlīs tōto ōrĕ sĭbī pērque ōmnĭă pār ēst.
sīc tēllūs glŏmĕrātă mănēt mūndūmquĕ fĭgūrāt
Īdcīrcō tērrīs nōn ōmnĭbŭs ōmnĭă sīgnă215
cōnspĭcĭmūs. nūsquam īnvĕnĭēs fūlgērĕ Cănōpōn
dōnĕc ăd Hēlĭăcās pēr pōntūm vēnĕrĭs ōrās;
sēd quaērūnt Hĕlĭcēn, quĭbŭs īllĕ sŭpērvĕnĭt īgnīs,
quōd lătĕrūm trāctūs hăbĭtānt, mĕdĭōquĕ tŭmōrĕ
ērĭpĭūnt tērraē caēlūm vīsūsquĕ cŏērcēnt.220
tē tēstēm dāt, lūnă, sŭī glŏmĕrāmĭnĭs ōrbīs,
quaē, cūm mērsă nĭgrīs pēr nōctēm dēfĭcĭs ūmbrīs,
nōn ōmnīs părĭtēr cōnfūndīs sīdĕrĕ gēntēs,
sēd prĭŭs ēōaē quaērūnt tŭă lūmĭnă tērraē,
pōst mĕdĭō sūbiēctă pŏlō quaēcūmquĕ cŏlūntūr,225
ūltĭma ăd hēspĕrĭōs īnfēctīs vōlvĕrĭs ālīs
sērăque ĭn hēspĕrĭīs quătĭūntūr gēntĭbŭs aēră.
quōd sī plānă fŏrēt tēllūs, sĕmĕl ōrtă pĕr ōmnēm
dēfĭcĕrēs părĭtēr tōtī mĭsĕrābĭlĭs ōrbī.
sēd quĭă pēr tĕrĕtēm dēdūcta ēst tērră tŭmōrēm,230
hīs mŏdŏ, pōst īllīs āppārēt Dēlĭă tērrīs
ēxŏrĭēns sĭmŭl ātquĕ cădēns, quĭă fērtŭr ĭn ōrbēm
vēntrĭs ĕt ācclīvīs părĭtēr dēclīvĭă iūngīt
ātque ălĭōs sŭpĕrāt gŷrōs ălĭōsquĕ rĕlīnquīt.
ēx quō cōllĭgĭtūr tērrārūm fōrmă rŏtūndă.235
Hānc cīrcūm vărĭaē gēntēs hŏmĭnum ātquĕ fĕrārūm
āĕrĭaēquĕ cŏlūnt vŏlŭcrēs. pārs ēiŭs ăd ārctōs
ēmĭnĕt, aūstrīnīs pārs ēst hăbĭtābĭlĭs ōrīs
sūb pĕdĭbūsquĕ iăcēt nōstrīs sūprāquĕ vĭdētūr
īpsă sĭbī fāllēntĕ sŏlō dēclīvĭă lōngă240
ēt părĭtēr sūrgēntĕ vĭā părĭtērquĕ cădēntĕ.
hānc ŭbi ăd ōccāsūs nōstrōs sōl āspĭcĭt āctūs,
īllīc ōrtă dĭēs sōpītās ēxcĭtăt ūrbēs
ēt cūm lūcĕ rĕfērt ŏpĕrūm vădĭmōnĭă tērrīs;
nōs īn nōctĕ sŭmūs sōmnōsque īn mēmbră vŏcāmūs.245
pōntŭs ŭtrōsquĕ sŭīs dīstīnguĭt ĕt āllĭgăt ūndīs.
Hōc ŏpŭs īmmēnsī cōnstrūctūm cōrpŏrĕ mūndī
mēmbrăquĕ nātūraē dīvērsā cōndĭtă fōrmā
āĕrĭs ātque īgnīs, tērraē pĕlăgīquĕ iăcēntīs,
vīs ănĭmaē dīvīnă rĕgīt, sācrōquĕ mĕātū250
cōnspīrāt dĕŭs ēt tăcĭtā rătĭōnĕ gŭbērnāt
mūtŭăque īn cūnctās dīspēnsāt foēdĕră pārtēs,
āltĕra ŭt āltĕrĭūs vīrēs făcĭātquĕ fĕrātquĕ
sūmmăquĕ pēr vărĭās mănĕāt cōgnātă fĭgūrās.
Nūnc tĭbĭ sīgnōrūm lūcēntīs ūndĭquĕ flāmmās255
ōrdĭnĭbūs cērtīs rĕfĕrām. prīmūmquĕ cănēntūr
quaē mĕdĭa ōblīquō praēcīngūnt ōrdĭnĕ mūndūm
sōlēmque āltērnīs vĭcĭbūs pēr tēmpŏră pōrtānt
ātque ălĭa ādvērsō lūctāntĭă sīdĕră mūndō,
ōmnĭă quaē pōssīs caēlō nŭmĕrārĕ sĕrēnō,260
ē quĭbŭs ēt rătĭō fātōrūm dūcĭtŭr ōmnīs,
ūt sĭt ĭdēm mūndī prīmūm quōd cōntĭnĕt ārcēm.
Aūrātō prīncēps Ărĭēs īn vēllĕrĕ fūlgēns
rēspĭcĭt ādmīrāns āvērsūm sūrgĕrĕ Taūrūm
sūmmīssō vūltū Gĕmĭnōs ēt frōntĕ vŏcāntēm,265
quōs sĕquĭtūr Cāncēr, Cāncrūm Lĕŏ, Vīrgŏ Lĕōnēm.
aēquātō tūm Lībră dĭē cūm tēmpŏrĕ nōctīs
āttrăhĭt ārdēntī fūlgēntēm Scōrpĭŏn āstrō,
īn cūiūs caūdām cōntēntō dērĭgĭt ārcū
mīxtŭs ĕquō vŏlŭcrēm mīssūrūs iāmquĕ săgīttām.270
tūm vĕnĭt āngūstō Căprĭcōrnūs sīdĕrĕ flēxūs.
pōst hūnc īnflēxā dēfūndĭt Ăquārĭŭs ūrnā
Pīscĭbŭs āssuētās ăvĭdē sŭbĕūntĭbŭs ūndās,
quōs Ărĭēs tāngīt claūdēntīs ūltĭmă sīgnă.
Āt quā fūlgēntīs caēlūm cōnsūrgĭt ăd Ārctōs,275
ōmnĭă quaē sūmmō dēspēctānt sīdĕră mūndō
nēc nōrūnt ŏbĭtūs ūnōque īn vērtĭcĕ mūtānt
īn dīvērsă sĭtūm caēlūmque ēt sīdĕră tōrquēnt,
āĕră pēr gĕlĭdūm tĕnŭīs dēdūcĭtŭr āxīs
lībrātūmquĕ rĕgīt dīvērsō cārdĭnĕ mūndūm;280
sīdĕrĕūs cīrcā mĕdĭūm quēm vōlvĭtŭr ōrbīs
aēthĕrĭōsquĕ rŏtāt cūrsūs, īmmōtŭs ăt īllĕ
īn bīnās Ārctōs māgnī pĕr ĭnānĭă mūndī
pērque īpsūm tērraē dērēctūs cōnstĭtĭt ōrbēm.
nēc vērō sŏlĭdūs stāt rōbŏrĕ cōrpŏrĭs āxīs285
nēc grăvĕ pōndŭs hăbēt, quŏd ŏnūs fĕrăt aēthĕrĭs āltī,
sēd cum āēr ōmnīs sēmpēr vōlvātŭr ĭn ōrbēm,
quōquĕ sĕmēl coēpīt tōtūs vŏlĕt ūndĭque ĭn īpsūm,
quōdcūmque īn mĕdĭo ēst, cīrcā quōd cūnctă mŏvēntūr,
ūsque ădĕō tĕnŭe ūt vērtī nōn pōssĭt ĭn īpsūm290
nēc iam īnclīnārī nēc sē cōnvērtĕre ĭn ōrbēm,
hōc dīxēre āxēm, quĭă mōtūm nōn hăbĕt ūllūm
īpsĕ, vĭdēt cīrcā vŏlĭtāntĭă cūnctă mŏvērī.
Sūmmă tĕnēnt ēiūs mĭsĕrīs nōtīssĭmă naūtīs
sīgnă pĕr īmmēnsūm cŭpĭdōs dūcēntĭă pōntūm.295
māiōrēmque Hĕlĭcē māiōr dēcīrcĭnăt ārcūm
(sēptem īllām stēllaē cērtāntēs lūmĭnĕ sīgnānt),
quā dŭcĕ pēr flūctūs Grāiaē dānt vēlă cărīnaē.
āngūstō Cўnŏsūră brĕvīs tōrquētŭr ĭn ōrbĕ,
quām spătĭō tām lūcĕ mĭnōr; sēd iūdĭcĕ vīncīt300
māiōrēm Tўrĭō. Poēnīs haēc cērtĭŏr aūctōr
nōn āppārēntēm pĕlăgō quaērēntĭbŭs ōrbēm.
nēc părĭbūs pŏsĭtaē sūnt frōntĭbŭs: ūtrăquĕ caūdām
vērgĭt ĭn āltĕrĭūs rōstrō sĕquĭtūrquĕ sĕquēntēm.
hās īntēr fūsūs cīrcūmque āmplēxŭs ŭtrāmquĕ305
dīvĭdĭt ēt cīngīt stēllīs ārdēntĭbŭs Ānguīs,
nē cŏĕānt ăbĕāntvĕ sŭīs ā sēdĭbŭs ūmquām.
Hūnc īntēr mĕdĭūmque ōrbēm, quō sīdĕră sēptēm
pēr bīs sēnă vŏlānt cōntrā nītēntĭă sīgnă,
mīxta ēx dīvērsīs cōnsūrgūnt vīrĭbŭs āstră,310
hīnc vīcīnă gĕlū, caēlīque hīnc prōxĭmă flāmmīs;
quaē quĭă dīssĭmĭlīs, quā pūgnāt, tēmpĕrăt āēr,
frūgĭfĕrūm sūb sē rēddūnt mōrtālĭbŭs ōrbēm.
prōxĭmă frīgēntīs Ārctōs bŏrĕānquĕ rĭgēntēm
nīxă vĕnīt spĕcĭēs gĕnĭbūs, sĭbĭ cōnscĭă caūsaē.315
ā tērgō nĭtĕt Ārctŏphўlāx īdēmquĕ Bŏōtēs,
quōd sĭmĭlīs iūnctīs īnstāt dē mōrĕ iŭvēncīs;
Ārctūrūmquĕ răpīt mĕdĭō sūb pēctŏrĕ sēcūm.
āt pārte ēx ălĭā clārō vŏlăt ōrbĕ Cŏrōnă
lūcĕ mĭcāns vărĭā; nām stēllā vīncĭtŭr ūnā320
cīrcŭlŭs, īn mĕdĭā rădĭāt quaē māxĭmă frōntĕ
cāndĭdăque ārdēntī dīstīnguīt lūmĭnă flāmmā.
Cnōsĭă dēsērtaē fūlgēnt mŏnŭmēntă pŭēllaē,
ēt Lўră dīdūctīs pēr caēlūm cōrnĭbŭs īntēr
sīdĕră cōnspĭcĭtūr, quā quōndām cēpĕrăt Ōrpheūs325
ōmnĕ quŏd āttĭgĕrāt cāntū, mānēsquĕ pĕr īpsōs
fēcĭt ĭtēr dŏmŭītque īnfērnās cārmĭnĕ lēgēs.
hīnc caēlēstĭs hŏnōs sĭmĭlīsquĕ pŏtēntĭă caūsaē:
tūnc sīlvās ēt sāxă trăhēns nūnc sīdĕră dūcīt
ēt răpĭt īmmēnsūm mūndī rĕvŏlūbĭlĭs ōrbēm.330
sērpēntēm māgnīs Ŏphĭūchūs nōmĭnĕ gŷrīs
dīvĭdĭt ēt tōrtō cīngēntēm cōrpŏrĕ cōrpūs,
ēxplĭcĕt ūt nōdōs sĭnŭātăquĕ tērgă pĕr ōrbēs.
rēspĭcĭt īllĕ tămēn mōllī cērvīcĕ rĕflēxūs
ēt rĕdĭt ēffūsīs pēr lāxă vŏlūmĭnă pālmīs.335
sēmpĕr ĕrīt, părĭbūs bēllūm quĭă vīrĭbŭs aēquānt.
prōxĭmă sōrs Cŷcnī, quēm caēlō Iūppĭtĕr īpsĕ
īmpŏsŭīt, fōrmaē prĕtĭūm, quā cēpĭt ămāntēm,
cūm dĕŭs īn nīveūm dēscēndīt vērsŭs ŏlōrēm
tērgăquĕ fīdēntī sŭbĭēcīt plūmĕă Lēdaē.340
nūnc quŏquĕ dīdūctās vŏlĭtāt stēllātŭs ĭn ālās.
hīnc ĭmĭtātă nĭtēnt cūrsūmque hăbĭtūmquĕ săgīttaē
sīdĕră. tūm māgnī Iŏvĭs ālēs fērtŭr ĭn āltūm,
āssuēta ēvŏlĭtāns gēstēt ceū fūlmĭnă mūndī,
dīgnă Iŏve ēt caēlō, quōd sācrīs īnstrŭĭt ārmīs.345
tūm quŏquĕ dē pōntō sūrgīt Dēlphīnŭs ăd āstră,
ōceānī caēlīquĕ dĕcūs, pĕr ŭtrūmquĕ săcrātūs.
quēm răpĭdō cōnātŭs Ĕquūs cōmprēndĕrĕ cūrsū
fēstīnāt pēctūs fūlgēntī sīdĕrĕ clārūs
ēt fīnītŭr ĭn Āndrŏmĕdā. quām Pērseūs ārmīs350
ērĭpĭt ēt sŏcĭāt sĭbĭ. cuī sūccēdĭt ĭnīquō
dīvīsīs spătĭō, quōd tērnā lāmpădĕ crīspāns
cōnspĭcĭtūr, părĭbūs Dēltōtōn nōmĭnĕ sīdūs
ēx sĭmĭlī dīctūm, Cēpheūsque ēt Cāssĭĕpīă
īn poēnās rĕsŭpīnă sŭās iūxtāquĕ rĕlīctām355
Āndrŏmĕdān, vāstōs mĕtŭēntēm Prīstĭs hĭātūs,
ēxpŏsĭtām pōntō dēflēt scŏpŭlīsquĕ rĕvīnctām
nī vĕtĕrēm Pērseūs caēlō quŏquĕ sērvĕt ămōrēm
aūxĭlĭōquĕ iŭvēt fŭgĭēndăquĕ Gōrgŏnĭs ōră
sūstĭnĕāt spŏlĭūmquĕ sĭbī pēstēmquĕ vĭdēntī.360
tūm vīcīnă fĕrēns nīxō vēstīgĭă Taūrō
Hēnĭŏchūs, stŭdĭō mūndūmque ēt nōmĕn ădēptūs,
quēm prīmūm cūrrū vŏlĭtāntēm Iūppĭtĕr āltō
quādrĭiŭgīs cōnspēxĭt ĕquīs caēlōquĕ săcrāvīt.
tūnc sŭbĕūnt Haēdī clūdēntēs sīdĕrĕ pōntūm,365
nōbĭlĭs ēt mūndī nūtrītō rēgĕ Căpēllă,
cūiŭs ăb ūbĕrĭbūs māgnum īlle āscēndĭt Ŏlŷmpūm
lāctĕ fĕrō crēscēns ād fūlmĭnă vīmquĕ tŏnāndī.
hānc ērgo aētērnīs mĕrĭtō sācrāvĭt ĭn āstrīs
Iūppĭtĕr ēt caēlī caēlūm mērcēdĕ rĕpēndīt.370
Plēĭădēsque Hўădēsquĕ, fĕrī pārs ūtrăquĕ Taūrī,
īn bŏrĕān scāndūnt. haēc sūnt ăquĭlōnĭă sīgnă.
Āspĭcĕ nūnc īnfrā sōlīs sūrgēntĭă cūrsūs
quaē sŭpĕr ēxūstās lābūntūr sīdĕră tērrās;
quaēque īntēr gĕlĭdūm Căprĭcōrnī sīdŭs ĕt āxĕ375
īmō sūbnīxūm vērtūntūr lūmĭnă mūndūm,
āltĕră pārs ōrbīs sūb quīs iăcĕt īnvĭă nōbīs
īgnōtaēque hŏmĭnūm gēntēs nēc trānsĭtă rēgnă
cōmmūne ēx ūnō lūmēn dūcēntĭă sōlĕ
dīvērsāsque ūmbrās laēvāquĕ cădēntĭă sīgnă380
ēt dēxtrōs ōrtūs caēlō spēctāntĭă vērsō.
nēc mĭnŏr ēst īllīs mūndūs nēc lūmĭnĕ pēiōr,
nēc nŭmĕrōsă mĭnūs nāscūntūr sīdĕra ĭn ōrbēm.
cētĕră nōn cēdūnt: ūnō vīncūntŭr ĭn āstrō,
Aūgūstō, sīdūs nōstrō quī cōntĭgĭt ōrbī,385
Caēsār, nūnc tērrīs pōst caēlō māxĭmŭs aūctōr.
cērnĕrĕ vīcīnūm Gĕmĭnīs lĭcĕt Ōrīōnă
īn māgnām caēlī tēndēntēm brācchĭă pārtēm
nēc mĭnŭs ēxtēntō sūrgēntem ād sīdĕră pāssū,
sīngŭlă fūlgēntīs ŭmĕrōs cuī lūmĭnă sīgnānt390
ēt trĭbŭs ōblīquīs dēmīssūs dūcĭtŭr ēnsīs,
āt căpŭt Ōrīōn ēxcēlso īmmērsŭs Ŏlŷmpō
pēr trĭă sūbdūctō sīgnātūr lūmĭnă vūltū.
nōn quōd clāră mĭnūs sēd quōd măgĭs āltă rĕcēdānt
hōc dŭcĕ pēr tōtūm dēcūrrūnt sīdĕră mūndūm.395
sūbsĕquĭtūr răpĭdō cōntēntă Cănīcŭlă cūrsū,
quā nūllūm tērrīs vĭŏlēntĭŭs ādvĕnĭt āstrūm
nēc grăvĭūs cēdīt. nūnc hōrrĭdă frīgŏrĕ sūrgīt,
nūnc văcŭūm sōlī fūlgēntēm dēsĕrĭt ōrbēm:
sīc ĭn ŭtrūmquĕ mŏvēt mūndum ēt cōntrārĭă rēddīt.400
hānc quī sūrgēntēm, prīmō cūm rēddĭtŭr ōrtū,
mōntĭs ăb ēxcēlsō spĕcŭlāntūr vērtĭcĕ Taūrī,
ēvēntūs frūgūm vărĭōs ēt tēmpŏră dīscūnt,
quaēquĕ vălētūdō vĕnĭāt, cōncōrdĭă quāntă.
bēllă făcīt pācēmquĕ rĕfērt, vărĭēquĕ rĕvērtēns405
sīc mŏvĕt, ūt vīdīt, mūndūm vūltūquĕ gŭbērnāt.
māgnă fĭdēs hōc pōssĕ cŏlōr cūrsūsquĕ mĭcāntīs
īgnĭs ăd ōs. vīx sōlĕ mĭnōr, nĭsĭ quōd prŏcŭl haērēns
frīgĭdă caērŭlĕō cōntōrquēt lūmĭnă vūltū.
cētĕră vīncūntūr spĕcĭē, nēc clārĭŭs āstrūm410
tīngŭĭtūr ŏceănō caēlūmvĕ rĕvīsĭt ăb ūndīs.
tūnc Prŏcўōn vēlōxquĕ Lĕpūs; tūm nōbĭlĭs Ārgō
īn caēlūm sūbdūctă mărī, quōd prīmă cŭcūrrīt,
ēmĕrĭtūm māgnīs mūndūm tĕnĕt āctă pĕrīclīs,
sērvāndō dĕă fāctă dĕōs. cuī prōxĭmŭs Ānguīs415
squāmĕă dīspŏsĭtīs ĭmĭtātūr tērgŏră flāmmīs;
ēt Phoēbō săcĕr ālĕs ĕt ūnā grātŭs Ĭācchō
Crātēr ēt dŭplĭcī Cēntaūrŭs ĭmāgĭnĕ fūlgēt,
pārs hŏmĭnīs, tērgō pēctūs cōmmīssŭs ĕquīnō.
īpsĭŭs hīnc mūndō tēmplum ēst, vīctrīxquĕ sŏlūtīs420
Āră nĭtēt sācrīs, vāstōs cūm tērră gĭgāntās
īn caēlūm fŭrĭbūndă tŭlīt. tūm dī quŏquĕ māgnōs
quaēsīvērĕ dĕōs; dŭbĭtāvīt Iūppĭtĕr īpsĕ,
quōd pŏtĕrāt nōn pōssĕ tĭmēns, cūm sūrgĕrĕ tērrām
cērnĕrĕt, ūt vērtī nātūrām crēdĕrĕt ōmnēm,425
mōntĭbŭs ātque āltīs āggēstōs crēscĕrĕ mōntēs,
ēt iām vīcīnōs fŭgĭēntĭă sīdĕră cōllēs
ārma īmpōrtāntīs ēt rūptā mātrĕ crĕātōs
dīscōrdīs vūltūm pērmīxtăquĕ cōrpŏră pārtūs.
nēc dī mōrtĭfĕrūm sĭbĭ quēmquam aūt nūmĭnă nōrānt430
sīquă fŏrēnt māiōră sŭīs. tūnc Iūppĭtĕr Āraē
sīdĕră cōnstĭtŭīt, quaē nūnc quŏquĕ māxĭmă fūlgēt.
quām prōptēr Cētōs cōnvōlvēns squāmĕă tērgă
ōrbĭbŭs īnsūrgīt tōrtīs ēt flūctŭăt ālvō,
īntēntāns mōrsūm sĭmĭlīs iām iāmquĕ tĕnēntī435
quālĭs ăd ēxpŏsĭtaē fātūm Cēphēĭdŏs ūndīs
ēxpŭlĭt ādvĕnĭēns ūltrā sŭă lītŏră pōntūm.
tūm Nŏtĭūs Pīscīs vēntī dē nōmĭnĕ dīctūs
ēxsūrgīt dē pārtĕ nŏtī. cuī iūnctă fĕrūntūr
flēxă pĕr īngēntīs stēllārūm Flūmĭnă gŷrōs:440
āltĕrĭūs căpĭtī cōniūngĭt Ăquārĭŭs ūndās
āmnĭs; ĕt īn mĕdĭūm cŏĕūnt ēt sīdĕră mīscēnt.
hīs īntēr sōlīsquĕ vĭās Ārctōsquĕ lătēntīs,
āxēm quaē mūndī strīdēntēm pōndĕrĕ tōrquēnt,
ōrbĕ pĕrēgrīnō caēlūm dēpīngĭtŭr āstrīs,445
quaē nŏtĭa āntīquī dīxērūnt sīdĕră vātēs.
ūltĭmă, quaē mūndō sēmpēr vōlvūntŭr ĭn īmō,
quīs īnnīxă mănēnt caēlī fūlgēntĭă tēmplă,
nūsquam īn cōnspēctūm rĕdĕūntĭă cārdĭnĕ vērsō,
sūblīmīs spĕcĭēm mūndī sĭmĭlīsquĕ fĭgūrās450
āstrōrūm rĕfĕrūnt. āvērsās frōntĭbŭs Ārctōs
ūnō dīstīnguī mĕdĭās claūdīquĕ Drăcōnĕ
crēdĭmŭs ēxēmplō, quĭă mēns fŭgĭēntĭă vīsūs
hūnc ōrbēm caēlī vērtēntīs sīdĕră cūrsū
tām sīgnō sĭmĭlī fūltūm quām vērtĭcĕ fīngīt.455
haēc ĭgĭtūr māgnō dīvīsās aēthĕrĕ sēdēs
sīgnă tĕnēnt mūndī tōtūm dēdūctă pĕr ōrbēm.
tū mŏdŏ cōrpŏrĕīs sĭmĭlēs nē quaērĕ fĭgūrās,
ōmnĭa ŭt aēquālī fūlgēntĭă mēmbră cŏlōrĕ
dēfĭcĭāt nĭhĭl aūt văcŭūm quā lūmĭnĕ cēssēt.460
nōn pŏtĕrīt mūndūs sūffērre īncēndĭă tāntă,
ōmnĭă sī plēnīs ārdēbūnt sīdĕră mēmbrīs.
quīcquīd sūbdūxīt flāmmīs, nātūră pĕpērcīt
sūccŭbĭtūra ŏnĕrī, fōrmās dīsiūngĕrĕ tāntūm
cōntēnta ēt stēllīs ōstēndĕrĕ sīdĕră cērtīs.465
līnĕă dēsīgnāt spĕcĭēs, ātque īgnĭbŭs īgnēs
rēspōndēnt; mĕdĭa ēxtrēmīs ātque ūltĭmă sūmmīs
crēdūntūr: sătĭs ēst sī sē nōn ōmnĭă cēlānt.
praēcĭpŭē, mĕdĭō cūm lūna īmplēbĭtŭr ōrbĕ,
cērtă nĭtēnt mūndō tūm lūmĭnă; cōndĭtŭr ōmnĕ470
stēllārūm vūlgūs, fŭgĭūnt sĭnĕ nōmĭnĕ sīgnă.
pūră lĭcēt văcŭō tūm cērnĕrĕ sīdĕră caēlō,
nēc fāllūnt nŭmĕrō, pārvīs nēc mīxtă fĕrūntūr.
ēt, quō clāră măgīs pōssīs cōgnōscĕrĕ sīgnă,
nōn vărĭōs ŏbĭtūs nōrūnt vărĭōsquĕ rĕcūrsūs,475
cērtă sĕd īn prŏprĭās ŏrĭūntūr sīngŭlă lūcēs
nātālēsquĕ sŭōs ōccāsūmque ōrdĭnĕ sērvānt.
nēc quīcquam īn tāntā măgĭs ēst mīrābĭlĕ mōlĕ
quām rătĭo ēt cērtīs quōd lēgĭbŭs ōmnĭă pārēnt.
nūsquām tūrbă nŏcēt, nĭhĭl ūllīs pārtĭbŭs ērrāns480
lāxĭŭs aūt brĕvĭūs mūtātōve ōrdĭnĕ fērtūr.
quīd tām cōnfūsūm spĕcĭē, quīd tām vĭcĕ cērtūmst?
āc mĭhĭ tām praēsēns rătĭō nōn ūllă vĭdētūr,
quā pătĕāt mūndūm dīvīnō nūmĭnĕ vērtī
ātque īpsum ēssĕ dĕūm, nēc fōrtĕ cŏīssĕ măgīstrā,485
ūt vŏlŭīt crēdī, quī prīmūs moēnĭă mūndī
sēmĭnĭbūs strūxīt mĭnĭmīs īnque īllă rĕsōlvīt;
ē quĭbŭs ēt mărĭa ēt tērrās ēt sīdĕră caēlī
aēthĕrăque īmmēnsīs făbrĭcāntēm fīnĭbŭs ōrbēs
sōlvēntēmque ălĭōs cōnstāre, ēt cūnctă rĕvērtī490
īn sŭă prīncĭpĭa ēt rērūm mūtārĕ fĭgūrās.
quīs crēdāt tāntās ŏpĕrūm sĭnĕ nūmĭnĕ mōlēs
ēx mĭnĭmīs caēcōquĕ crĕātūm foēdĕrĕ mūndūm?
sī fōrs īstă dĕdīt nōbīs, fōrs īpsă gŭbērnēt.
āt cūr dīspŏsĭtīs vĭcĭbūs cōnsūrgĕrĕ sīgnă495
ēt vĕlŭt īmpĕrĭō praēscrīptōs rēddĕrĕ cūrsūs
cērnĭmŭs āc nūllīs prŏpĕrāntĭbŭs ūllă rĕlīnquī?
cūr ĕădem aēstīvās ēxōrnānt sīdĕră nōctīs
sēmpĕr ĕt hībērnās ĕădēm, cērtāmquĕ fĭgūrām
quīsquĕ dĭēs rēddīt mūndō cērtāmquĕ rĕlīnquīt?500
iām tūm, cūm Grāiaē vērtērūnt Pērgămă gēntēs,
Ārctŏs ĕt Ōrīōn ādvērsīs frōntĭbŭs ībānt,
haēc cōntēntă sŭōs īn vērtĭcĕ flēctĕrĕ gŷrōs,
īlle ēx dīvērsō vērtēntēm sūrgĕrĕ cōntrā
ōbvĭŭs ēt tōtō sēmpēr dēcūrrĕrĕ mūndō.505
tēmpŏrăque ōbscūraē nōctīs dēprēndĕrĕ sīgnīs
iām pŏtĕrānt, caēlūmquĕ sŭā dīstīnxĕrăt hōrās.
quōt pōst ēxcĭdĭūm Troīaē sūnt ērŭtă rēgnă!
quōt cāptī pŏpŭlī! quŏtĭēns fōrtūnă pĕr ōrbēm
sērvĭtĭum īmpĕrĭūmquĕ tŭlīt vărĭēquĕ rĕvērtīt!510
Trōiānōs cĭnĕrēs īn quāntum ōblītă rĕfōvīt
īmpĕrĭūm! fātīs Ăsĭaē iām Graēcĭă prēssāst.
saēcŭlă dīnŭmĕrārĕ pĭgēt, quōtiēnsquĕ rĕcūrrēns
lūstrārīt mūndūm vărĭō sōl īgnĕŭs ōrbĕ.
ōmnĭă mōrtālī mūtāntūr lēgĕ crĕātă,515
nēc sē cōgnōscūnt tērraē vērtēntĭbŭs ānnīs
ēxūtās, vărĭāntquĕ vĭcēm pēr saēcŭlă gēntēs.
āt mănĕt īncŏlŭmīs mūndūs sŭăque ōmnĭă sērvāt,
quaē nēc lōngă dĭēs aūgēt mĭnŭītquĕ sĕnēctūs
nēc mōtūs pūnctō cūrvāt cūrsūsquĕ fătīgāt:520
īdēm sēmpĕr ĕrīt quŏnĭām sēmpēr fŭĭt īdēm.
nōn ălĭūm vīdērĕ pătrēs ălĭūmvĕ nĕpōtēs
āspĭcĭēnt. dĕŭs ēst, quī nōn mūtātŭr ĭn aēvō.
nūmquām trānsvērsās sōlēm dēcūrrĕre ăd ārctōs
nēc mūtārĕ vĭās ĕt ĭn ōrtūm vērtĕrĕ cūrsūs525
aūrōrāmquĕ nŏvīs nāscēntem ōstēndĕrĕ tērrīs,
nēc lūnām cērtōs ēxcēdĕrĕ lūmĭnĭs ōrbēs
sēd sērvārĕ mŏdūm, quō crēscāt quōquĕ rĕcēdāt,
nēc cădĕre īn tērrām pēndēntĭă sīdĕră caēlō
sēd dīmēnsă sŭīs cōnsūmĕrĕ tēmpŏră gŷrīs,530
nōn căsŭs ōpūs ēst, māgnī sēd nūmĭnĭs ōrdŏ.
haēc ĭgĭtūr tēxūnt aēquālī sīdĕră trāctū
īgnĭbŭs īn vărĭās caēlūm lăquĕāntĭă fōrmās.
āltĭŭs hīs nĭhĭl ēst; haēc sūnt fāstīgĭă mūndī;
pūblĭcă nātūraē dŏmŭs hīs cōntēntă tĕnētūr535
fīnĭbŭs, āmplēctēns pōntūm tērrāsquĕ iăcēntīs.
ōmnĭă cōncōrdī trāctū vĕnĭūntquĕ cădūntquĕ,
quā sĕmĕl īncŭbŭīt caēlūm vērsūmquĕ rĕsūrgīt.
īpse aūtēm quāntūm cōnvēxō mūndŭs Ŏlŷmpō
ōbtĭnĕāt spătĭūm, quāntīs bīs sēnă fĕrāntūr540
fīnĭbŭs āstră, dŏcēt rătĭō, cuī nūllă rĕsīstūnt
claūstră nĕc īmmēnsaē mōlēs caēcīvĕ rĕcēssūs;
ōmnĭă sūccūmbūnt, īpsum ēst pĕnĕtrābĭlĕ caēlūm.
nām quāntūm tērrīs ātque aēquŏrĕ sīgnă rĕcēdūnt,
tāntūm bīnă pătēnt. quācūmque īncīdĭtŭr ōrbīs545
pēr mĕdĭūm, pārs ēffĭcĭtūr tūm tērtĭă gŷrī
ēxĭgŭō dĭrĭmēns sŏlĭdām dīscrīmĭnĕ sūmmām.
sūmmum ĭgĭtūr caēlūm bīs bīnă rĕfūgĭt ăb īmō
āstră, bĭs ē sēnīs ūt sīt pārs tērtĭă sīgnīs.
sēd quĭă pēr mĕdĭum ēst tēllūs sūspēnsă prŏfūndūm550
bīnīs ā sūmmō sīgnīs dīscēdĭt ĕt īmō.
hīnc ĭgĭtūr quōdcūmquĕ sŭprā tē sūspĭcĭs īpsĕ,
quā pĕr ĭnānĕ mĕānt ŏcŭlī quāque īrĕ rĕcūsānt,
bīnīs aēquāndum ēst sīgnīs; sēx tāntă rŏtūndaē
ēffĭcĭūnt ōrbēm zōnaē, quā sīgnă fĕrūntūr555
bīs sēx aēquālī spătĭō tēxēntĭă caēlūm.
nē mīrērĕ văgōs pārtūs ĕădem ēssĕ pĕr āstră
ēx mīxtum īngēntī gĕnĕrīs dīscrīmĭnĕ fātūm,
sīngŭlă cūm tāntūm tĕnĕānt tāntōquĕ fĕrāntūr
tēmpŏrĕ, sēx tōtā sūrgēntĭă sīdĕră lūcĕ.560
rēstăt ŭt aēthĕrĭōs fīnēs tĭbĭ rēddĕrĕ cōnēr
fīlăquĕ dīspŏsĭtīs vĭcĭbūs cŏmĭtāntĭă caēlūm,
pēr quaē dērĭgĭtūr sīgnōrūm flāmmĕŭs ōrdŏ.
cīrcŭlŭs ā sūmmō nāscēntēm vērtĭcĕ mūndūm
prīmŭs ĕt aēthĕrĭā sūccēdēns prōxĭmŭs ārcĕ565
cīrcŭlŭs ād bŏrĕām fūlgēntēm sūstĭnĕt Ārctōn
sēxquĕ fŭgīt sŏlĭdās ā caēlī vērtĭcĕ pārtēs.
āltĕr ăd ēxtrēmī dēcūrrēns sīdĕră Cāncrī,
īn quō cōnsūmmāt Phoēbūs lūcēmquĕ mŏrāmquĕ
tārdăquĕ pēr lōngōs cīrcūmfērt lūmĭnă flēxūs,570
aēstīvūm mĕdĭō nōmēn sĭbĭ sūmĭt ăb aēstū,
tēmpŏrĭs ēt tĭtŭlō pŏtĭtūr, mētāmquĕ vŏlāntīs
sōlĭs ĕt ēxtrēmōs dēsīgnāt fērvĭdŭs āctūs,
ēt quīnque īn pārtēs ăquĭlōnīs dīstăt ăb ōrbĕ.
tērtĭŭs īn mĕdĭā mūndī rĕgĭōnĕ lŏcātūs575
īngēntī spīrā tōtūm praēcīngĭt Ŏlŷmpūm
pārte ăb ŭtrāquĕ vĭdēns āxēm, quā lūmĭnĕ Phoēbūs
cōmpōnīt părĭbūs nŭmĕrīs nōctēmquĕ dĭēmquĕ
vērĭs ĕt aūtūmnī cūrrēns pēr tēmpŏră mīxtă,
cūm mĕdĭum aēquālī dīstīnguīt līmĭtĕ caēlūm;580
quāttŭŏr ēt grădĭbūs sŭă fīlă rĕdūcĭt ăb aēstū.
prōxĭmŭs hūnc ūltrā brūmālīs nōmĭnĕ līmēs
ūltĭmă dēsīgnāt fŭgĭēntīs līmĭnă sōlīs,
īnvĭdă cum ōblīquā rădĭōrūm mūnĕră flāmmā
dāt pĕr ĭtēr mĭnĭmūm nōbīs, sēd fīnĭbŭs īllīs,585
quōs sŭpĕr īncŭbŭīt, lōngā stānt tēmpŏră lūcĕ
vīxquĕ dĭēs trānsīt cāndēntem ēxtēntă pĕr aēstūm;
bīsquĕ iăcēt bīnīs sūmmōtūs pārtĭbŭs ōrbīs.
ūnŭs ăb hīs sŭpĕrēst ēxtrēmō prōxĭmŭs āxī
cīrcŭlŭs, aūstrīnās quī strīngĭt ĕt ōbsĭdĕt Ārctōs.590
hīc quŏquĕ brūmālēm pēr pārtēs quīnquĕ rĕlīnquīt,
ēt, quāntum ā nōstrō sūblīmīs cārdĭnĕ gŷrūs,
dīstăt ăb ādvērsō tāntūmdēm prōxĭmŭs īllī.
sīc pēr trīcēnās vērtēx ā vērtĭcĕ pārtēs
dīvīsūs dŭplĭcī sūmmā cīrcūmdăt Ŏlŷmpūm595
ēt pēr quīnquĕ nŏtāt sīgnāntīs tēmpŏră fīnēs.
hīs ĕădem ēst vĭă quaē mūndō, părĭtērquĕ rŏtāntūr
īnclīnēs, sŏcĭōsque ōrtūs ōccāsĭbŭs aēquānt,
quāndŏquĭdēm flēxī quō tōtūs vōlvĭtŭr ōrbīs
fīlă trăhūnt āltī cūrsūm cŏmĭtāntĭă caēlī,600
īntērvāllă părī sērvāntēs līmĭtĕ sēmpēr
dīvīsōsquĕ sĕmēl fīnēs sōrtēmquĕ dĭcātām.
sūnt dŭŏ, quōs rĕcĭpīt dūctōs ā vērtĭcĕ vērtēx,
īntēr se ādvērsī, quī cūnctōs āntĕ rĕlātōs
sēquĕ sĕcānt gĕmĭnō cŏĕūntēs cārdĭnĕ mūndī605
trānsvērsōquĕ pŏlō rēctūm dūcūntŭr ĭn āxēm,
tēmpŏră sīgnāntēs ānnī caēlūmquĕ pĕr āstră
quāttŭŏr īn pārtēs dīvīsūm mēnsĭbŭs aēquīs.
āltĕr ăb ēxcēlsō dēcūrrēns līmĕs Ŏlŷmpō
Sērpēntīs caūdām sīccās ēt dīvĭdĭt Ārctōs610
ēt iŭgă Chēlārūm mĕdĭō vŏlĭtāntĭă gŷrō,
ēxtrēmāmquĕ sĕcāns Hŷdrām mĕdĭūmquĕ sŭb āstrīs
Cēntaūrum ādvērsō cōncūrrīt rūrsŭs ĭn āxĕ,
ēt rĕdĭt īn caēlūm, squāmōsăquĕ tērgŏră Cētī
Lānĭgĕrīquĕ nŏtāt fīnēs clārūmquĕ Trĭgōnūm615
Āndrŏmĕdaēquĕ sĭnūs īmōs, vēstīgĭă mātrīs,
prīncĭpĭūmquĕ sŭūm rĕpĕtītō cārdĭnĕ claūdīt.
āltĕr ĭn hūnc mĕdĭūm sūmmūmque īncūmbĭt ĭn āxēm
pērquĕ pĕdēs prīmōs cērvīcēm trānsĭt ĕt Ūrsaē,
quām sēptēm stēllaē prīmām iām sōlĕ rĕmōtō620
prōdūcūnt nīgraē praēbēntēm lūmĭnă nōctī,
ēt Gĕmĭnīs Cāncrūm dĭrĭmīt strīngītquĕ flăgrāntēm
ōrĕ Cănēm clāvūmquĕ Rătīs, quaē vīcĕrăt aēquōr,
īnde āxem ōccūltūm pēr gŷrī sīgnă prĭōrīs
trānsvērsa ātque īllō rūrsūs dē līmĭtĕ tāngīt625
tē, Căprĭcōrnĕ, tŭīsque Ăquĭlām dēsīgnăt ăb āstrīs,
pērquĕ Lўram īnvērsām cūrrēns spīrāsquĕ Drăcōnīs
pōstĕrĭōră pĕdūm Cўnŏsūraē praētĕrĭt āstră
trānsvērsāmquĕ sĕcāt vīcīnō cārdĭnĕ caūdām:
hīc ĭtĕrūm cŏĭt īpsĕ sĭbī, mĕmŏr ūndĕ prŏfēctūs.630
ātque hōs aētērnā fīxērūnt tēmpŏră sēdĕ,
īmmōtīs pēr sīgnă mŏdīs, stătĭōnĕ pĕrēnnī:
hōs vŏlŭcrēs fēcērĕ dŭōs. nāmque āltĕr ăb īpsā
cōnsūrgēns Hĕlĭcē mĕdĭūm praēcīdĭt Ŏlŷmpūm
dīscērnītquĕ dĭēm sēxtāmque ēxāmĭnăt hōrām635
ēt părĭbūs spătĭīs ōccāsūs cērnĭt ĕt ōrtūs.
hīc mūtāt pēr sīgnă vĭcēs; ēt, seū quĭs ĕōōs
seū pĕtĭt hēspĕrĭōs, sūprā sē cīrcĭnăt ōrbēm
vērtĭcĭbūs sŭpĕr āstāntēm mĕdĭūmquĕ sĕcāntēm
caēlum ēt dīvīsō sīgnāntēm cūlmĭnĕ mūndūm,640
quāndo ălĭīs ălĭūd mĕdĭūmst. vŏlăt hōră pĕr ōrbēm,
cūmquĕ lŏcō tērraē caēlūmque ēt tēmpŏră mūtāt,
ātque ŭbĭ sē prīmīs ēxtōllīt Phoēbŭs ăb ūndīs
īllīs sēxtă mănēt, quōs tūm prĕmĭt aūrĕŭs ōrbīs,
rūrsŭs ăd hēspĕrĭōs sēxta ēst, ŭbĭ cēdĭt ĭn ūmbrās:645
nōs prīmam āc sūmmām sēxtām nŭmĕrāmŭs ŭtrāmquĕ
ēt gĕlĭdum ēxtrēmō lūmēn sēntīmŭs ăb īgnī.
āltĕrĭūs fīnēs sī vīs cōgnōscĕrĕ gŷrī,
cīrcūmfēr făcĭlēs ŏcŭlōs vūltūmquĕ pĕr ōrbēm.
quīdquĭd ĕrīt caēlīque īmūm tērraēquĕ sŭprēmūm,650
quā cŏĭt īpsĕ sĭbī nūllō dīscrīmĭnĕ mūndūs
rēddītque aūt rĕcĭpīt fūlgēntĭă sīdĕră pōntō,
praēcīngīt tĕnŭī trānsvērsūm līmĭtĕ mūndūm.
haēc quŏquĕ pēr tōtūm vŏlĭtābīt līnĕă caēlūm,
nūnc trāctum ād mĕdĭūm vērgēns mūndīquĕ tĕpēntēm655
ōrbēm, nūnc sēptem ād stēllās nēc mōtă sŭb āstră;
seū quōcūmquĕ văgaē tŭlĕrīnt vēstīgĭă plāntaē
hās mŏdŏ tērrārūm nūnc hās grădĭēntĭs ĭn ōrās
sēmpĕr ĕrīt nŏvŭs ēt tērrīs mūtābĭtŭr ārcūs.
quīppe ălĭūd caēlum ōstēndēns ălĭūdquĕ rĕlīnquēns660
dīmĭdĭūm tĕgĕt ēt rĕfĕrēt, vărĭōquĕ nŏtābīt
fīne ēt cūm vīsū părĭtēr sŭă fīlă mŏvēntĕ.
hīc tērrēstrĭs ĕrīt, quĭă tērram āmplēctĭtŭr, ōrbīs;
ēt mūndūm plānō praēcīngīt līmĭtĕ gŷrūs
ātque ā fīnĕ trăhēns tĭtŭlūm mĕmŏrātŭr hŏrīzōn.665
Hīs ădĭce ōblīquōs ādvērsăquĕ fīlă trăhēntīs
īntēr sē gŷrōs, quōrūm fūlgēntĭă sīgnă
āltĕr hăbēt, pēr quaē Phoēbūs mŏdĕrātŭr hăbēnās
sūbsĕquĭtūrquĕ sŭō sōlēm văgă Dēlĭă cūrrū
ēt quīnque ādvērsō lūctāntĭă sīdĕră mūndō670
ēxērcēnt vărĭās nātūraē lēgĕ chŏrēās.
hūnc tĕnĕt ā sūmmō Cāncēr, Căprĭcōrnŭs ăb īmō,
bīs rĕcĭpīt, lūcēm quī cīrcŭlŭs aēquăt ĕt ūmbrās,
Lānĭgĕri ēt Lībraē sīgnō sŭă fīlă sĕcāntēm.
sīc pēr trīs gŷrōs īnflēxūs dūcĭtŭr ōrbīs675
rēctăquĕ dēvēxō fāllīt vēstīgĭă dīvō.
nēc vīsūs ăcĭēmquĕ fŭgīt tāntūmquĕ nŏtārī
mēntĕ pŏtēst, sīcūt cērnūntūr mēntĕ prĭōrēs,
sēd nĭtĕt īngēntī stēllātūs bāltĕŭs ōrbĕ
īnsīgnēmquĕ făcīt lātō caēlāmĭnĕ mūndūm.680
ēt tēr vīcēnās pārtēs pătĕt ātquĕ trĕcēntās
īn lōngūm, bīs sēx lātēscīt fāscĭă pārtēs
quaē cŏhĭbēt vărĭō lābēntĭă sīdĕră cūrsū.
Āltĕr ĭn ādvērsūm pŏsĭtūs sūccēdĭt ăd ārctōs
ēt paūlum ā bŏrĕaē gŷrō sŭă fīlă rĕdūcīt685
trānsītque īnvērsaē pēr sīdĕră Cāssĭĕpīaē,
īndĕ pĕr ōblīquūm dēscēndēns tāngĭt Ŏlōrēm
aēstīvōsquĕ sĕcāt fīnēs Ăquĭlāmquĕ sŭpīnām
tēmpŏrăque aēquāntēm gŷrūm zōnāmquĕ fĕrēntēm
sōlĭs ĕquōs īntēr caūdām quā Scōrpĭŭs ārdēt690
ēxtrēmāmquĕ Săgīttārī laēvam ātquĕ săgīttām,
īndĕ sŭōs sīnvāt flēxūs pēr crūră pĕdēsquĕ
Cēntaūri āltĕrĭūs rūrsūsque āscēndĕrĕ caēlūm
īncĭpĭt Ārgīvūmquĕ rătēm pĕr ăplūstrĭă sūmmă
ēt mĕdĭūm mūndī gŷrūm Gĕmĭnōsquĕ pĕr īmă695
sīgnă sĕcāt, sŭbĭt Hēnĭŏchūm, tēque, ūndĕ prŏfēctūs,
Cāssĭĕpīă, pĕtēns sŭpĕr īpsūm Pērsĕă trānsīt
ōrbēmque ēx īllā coēptūm cōnclūdĭt ĭn īpsā;
trīsquĕ sĕcāt mĕdĭōs gŷrōs ēt sīgnă fĕrēntēm
pārtĭbŭs ē bīnīs, quŏtĭēns praēcīdĭtŭr īpsĕ.700
nēc quaērēndŭs ĕrīt: vīsūs īncūrrĭt ĭn īpsōs
spōntĕ sŭā sēque īpsĕ dŏcēt cōgītquĕ nŏtārī.
nāmque īn caērŭlĕō cāndēns nĭtĕt ōrbĭtă mūndō
ceū mīssūră dĭēm sŭbĭtō caēlūmquĕ rĕclūdēns,
āc vĕlŭtī vĭrĭdēs dīscērnīt sēmĭtă cāmpōs705
quām tĕrĭt āssĭdŭō rĕnŏvāns ĭtĕr ōrbĭtă trāctū.
īntēr dīvīsās aēquābĭlĭs ēst vĭă pārtēs
ūt frĕtă cānēscūnt sūlcūm dūcēntĕ cărīnā,
āccĭpĭūntquĕ vĭām flūctūs spūmāntĭbŭs ūndīs
quām tōrtūs vērsō mōvīt dē gūrgĭtĕ vērtēx,710
cāndĭdŭs īn nīgrō lūcēt sīc līmĕs Ŏlŷmpō
caērŭlĕūm fīndēns īngēntī lūmĭnĕ mūndūm.
ūtquĕ sŭōs ārcūs pēr nūbĭlă cīrcĭnăt Īrīs,
sīc sŭpĕr īncūmbīt sīgnātō cūlmĭnĕ līmēs
cāndĭdŭs ēt rĕsŭpīnă făcīt mōrtālĭbŭs ōră,715
dūm nŏvă pēr caēcām mīrāntūr lūmĭnă nōctēm
īnquīrūntquĕ săcrās hūmānō pēctŏrĕ caūsās:
nūm sē dīdūctīs cōnētūr sōlvĕrĕ mōlēs
sēgmĭnĭbūs, rārāquĕ lăbēnt cōmpāgĭnĕ rīmaē
ādmīttāntquĕ nŏvūm lāxātō tēgmĭnĕ lūmēn;720
quīd sĭbĭ nōn tīmeānt, māgnī cūm vūlnĕră caēlī
cōnspĭcĭānt fĕrĭātque ŏcŭlōs īniūrĭă mūndī?
ān cŏĕāt mūndūs, dŭplĭcīsque ēxtrēmă căvērnaē
cōnvĕnĭānt caēlīque ōrās ēt sīdĕră iūngānt,
pērque īpsōs fīāt nēxūs mănĭfēstă cĭcātrīx725
fūsūrām făcĭēns mūndī stīpātŭs ĕt ōrbīs
āĕrĭam īn nĕbŭlām dēnsā cōmpāgĭnĕ vērsūs
īn cŭnĕōs āltī cōgāt fūndāmĭnă caēlī.
ān mĕlĭūs mănĕt īllă fĭdēs, pēr saēcŭlă prīscă
īllāc sōlĭs ĕquōs dīvērsīs cūrsĭbŭs īssĕ730
ātque ălĭām trīvīssĕ vĭām, lōngūmquĕ pĕr aēvūm
ēxūstās sēdēs īncōctăquĕ sīdĕră flāmmīs
caērŭlĕām vērsō spĕcĭēm mūtāssĕ cŏlōrĕ,
īnfūsūmquĕ lŏcō cĭnĕrēm mūndūmquĕ sĕpūltūm?
fāma ĕtĭam āntīquīs ād nōs dēscēndĭt ăb ānnīs735
Phaēthōntēm pătrĭō cūrrū pēr sīgnă vŏlāntēm,
dūm nŏvă mīrātūr prŏprĭūs spēctācŭlă mūndī
ēt pŭĕr īn caēlō lūdīt cūrrūquĕ sŭpērbūs
lūxŭrĭāt nĭtĭdō, cŭpĭt ēt māiōră părēntĕ,
mōnstrātās līquīssĕ vĭās ōrbēmquĕ rĕcēntēm740
īmpŏsŭīssĕ pŏlō, nēc sīgna īnsuētă tŭlīssĕ
ērrāntīs mētā flāmmās cūrrūmquĕ sŏlūtūm.
dēflēxūm sŏlĭtō cūrsū, cūmīsquĕ quădrīgīs
quīd quĕrĭmūr flāmmās tōtūm saēvīssĕ pĕr ōrbēm
tērrārūmquĕ rŏgūm cūnctās ārsīssĕ pĕr ūrbēs?745
cūm văgă dīspērsī flŭĭtārūnt frāgmĭnă cūrrūs,
ēt caēlum ēxūstum ēst: lŭĭt īpse īncēndĭă mūndūs,
ēt nŏvă vīcīnīs flāgrārūnt sīdĕră flāmmīs
nūnc quŏquĕ praētĕrĭtī făcĭēm rĕfĕrēntĭă cāsūs.
nēc mĭhĭ cēlānda ēst vūlgātā fāmă vĕtūstā750
mōllĭŏr, ē nĭvĕō lāctīs flūxīssĕ lĭquōrēm
pēctŏrĕ rēgīnaē dīvūm caēlūmquĕ cŏlōrĕ
īnfēcīssĕ sŭō; quāprōptēr lāctĕŭs ōrbīs
dīcĭtŭr, ēt nōmēn caūsā dēscēndĭt ăb īpsā.
ān māiōr dēnsā stēllārūm tūrbă cŏrōnā755
cōntēxīt flāmmās ēt crāssō lūmĭnĕ cāndēt,
ēt fūlgōrĕ nĭtēt cōllātō clārĭŏr ōrbīs?
ān fōrtēs ănĭmaē dīgnātăquĕ nōmĭnă caēlō
cōrpŏrĭbūs rĕsŏlūtă sŭīs tērraēquĕ rĕmīssă
hūc mīgrānt ēx ōrbĕ sŭūmque hăbĭtāntĭă caēlūm760
aēthĕrĭōs vīvūnt ānnōs mūndōquĕ frŭūntūr;
ātque hīc Aēăcĭdās, hīc ēt vĕnĕrāmŭr Ătrīdās,
Tŷdīdēnquĕ fĕrūm, tērraēquĕ mărīsquĕ trĭūmphīs
nātūraē vīctōrem Ĭthăcūm, Pўlĭūmquĕ sĕnēctā
īnsīgnēm trĭplĭcī, Dănăūmque ād Pērgămă rēgēs,765
Hēctŏrăque Īlĭăcaē gēntīs cŏlŭmēnquĕ dĕcūsquĕ,
Aūrōraēquĕ nĭgrūm pārtūm, stīrpēmquĕ Tŏnāntīs
rēctōrēm Lўcĭaē? nēc tē, Māvōrtĭă vīrgŏ,
praētĕrĕām, rēgēsque ălĭōs, quōs Thraēcĭă mīsīt
ātque Ăsĭaē gēntēs ēt Māgnō māxĭmă Pēllă;770
quīque ănĭmī vīrēs ēt strīctaē pōndĕră mēntīs
prūdēntēs hăbŭērĕ vĭrī, quĭbŭs ōmnĭs ĭn īpsīs
cēnsŭs ĕrāt, iūstūsquĕ Sŏlōn fōrtīsquĕ Lўcūrgūs,
aēthĕrĭūsquĕ Plătōn, ēt quī făbrĭcāvĕrăt īllūm
dāmnātūsquĕ sŭās mĕlĭūs dāmnāvĭt Ăthēnās,775
Pērsĭdĭs ēt vīctōr, strārāt quaē clāssĭbŭs aēquōr;
Rōmānīquĕ vĭrī, quōrūm iām māxĭmă tūrbāst,
Tārquĭnĭōquĕ mĭnūs rēgēs ĕt Hŏrātĭă prōlēs
sōla ăcĭēs, pārtī nēc nōn ēt Scaēvŏlă trūncō
nōbĭlĭōr, māiōrquĕ vĭrīs ēt Cloēlĭă vīrgŏ,780
ēt Rōmānă fĕrēns, quaē tēxīt, moēnĭă Cōclēs,
ēt cōmmīlĭtĭō vŏlŭcrīs Cōrvīnŭs ădēptūs
ēt spŏlĭa ēt nōmēn, quī gēstăt ĭn ālĭtĕ Phoēbūm,
ēt Iŏvĕ quī mĕrŭīt caēlūm Rōmāmquĕ Cămīllūs
sērvāndō pŏsŭīt, Brūtūsque ā rēgĕ rĕcēptaē785
cōndĭtŏr, ēt fūrtī pēr bēllă Păpīrĭŭs ūltōr,
Fābrĭcĭūs Cŭrĭūsquĕ părēs, ēt tērtĭă pālmă
Mārcēllūs Cōssūsquĕ prĭōr dē rēgĕ nĕcātō,
cērtāntēsquĕ Dĕcī vōtīs sĭmĭlēsquĕ trĭūmphīs,
īnvīctūsquĕ mŏrā Făbĭūs, vīctōrquĕ nĕfāndī790
Līvĭŭs Hāsdrŭbălīs sŏcĭō pēr bēllă Nĕrōnĕ,
Scīpĭădaēquĕ dŭcēs, fātūm Cārthāgĭnĭs ūnūm,
Pōmpēiūsque ōrbīs dŏmĭtōr pēr trīsquĕ trĭūmphōs
āntĕ dĭēm prīncēps, ēt cēnsū Tūllĭŭs ōrīs
ēmĕrĭtūs caēlum, ēt ‹›tū Claūdī māgnă prŏpāgŏ,795
Aēmĭlĭaēquĕ dŏmūs prŏcĕrēs, clārīquĕ Mĕtēllī,
ēt Cătŏ fōrtūnaē vīctōr, mātrīsquĕ sŭb ārmīs
mīlĕs Ăgrīppă sŭaē, Vĕnĕrīsque ăb ŏrīgĭnĕ prōlēs
Iūlĭă? dēscēndīt caēlō caēlūmquĕ rĕplēbīt,
quōd rĕgĕt, Aūgūstūs, sŏcĭō pēr sīgnă Tŏnāntĕ,800
cērnĕt ĕt īn coētū dīvūm māgnūmquĕ Quĭrīnī
quēmquĕ nŏvūm sŭpĕrīs nūmēn pĭŭs āddĭdĭt īpsĕ,
āltĭŭs aēthĕrĭī quām cāndēt cīrcŭlŭs ōrbīs.
īllă dĕīs sēdēs: haēc īllīs, prōxĭmă dīvūm
quī vīrtūtĕ sŭā sĭmĭlēs fāstīgĭă tāngūnt.805
[sūnt ălĭa ādvērsō pūgnāntĭă sīdĕră mūndō
quaē caēlūm tērrāmque īntēr vŏlĭtāntĭă pēndēnt
Sātūrnī, Iŏvĭs ēt Mārtīs Sōlīsquĕ: sŭb īllīs
Mērcŭrĭūs Vĕnĕrem īntĕr ăgīt Lūnāmquĕ lŏcātūs.]
Nūnc prĭŭs īncĭpĭām stēllīs quām rēddĕrĕ vīrēs
sīgnōrūmquĕ cănām fātālĭă cārmĭnĕ iūră,
īmplēnda ēst mūndī făcĭēs, cōrpūsquĕ pĕr ōmnĕ
quīdquĭd ŭbīquĕ nĭtēt vĭgĕāt quāndōquĕ nŏtāndūmst.810
sūnt ĕtĭām rārīs ōrtī nātālĭbŭs īgnēs
prōtĭnŭs ēt rāptī. sŭbĭtās cāndēscĕrĕ flāmmās
āĕră pēr lĭquĭdūm trāctōsquĕ pĕrīrĕ cŏmētās
rāră pĕr īngēntīs vīdērūnt saēcŭlă mōtūs.
sīvĕ, quŏd īngĕnĭtūm tērrā spīrāntĕ văpōrēm815
ūmĭdĭōr sīccā sŭpĕrātūr spīrĭtŭs aūrā,
nūbĭlă cūm lōngō cēssānt dēpūlsă sĕrēnō
ēt sōlīs rădĭīs ārēscīt tōrrĭdŭs āēr,
āpta ălĭmēntă sĭbī dēmīssūs cōrrĭpĭt īgnīs
mātĕrĭāmquĕ sŭī dēprēndīt flāmmă căpācēm,820
ēt, quĭă nōn sŏlĭdum ēst cōrpūs, sēd rāră văgāntūr
prīncĭpĭa aūrārūm vŏlŭcrīquĕ sĭmīllĭmă fūmō,
īn brĕvĕ vīvĭt ŏpūs coēptūsque īncēndĭă fīnĕ
sūbsīstūnt părĭtērquĕ cădūnt fūlgēntquĕ cŏmētaē.
quōd nĭsĭ vīcīnōs ăgĕrēnt ōccāsĭbŭs ōrtūs825
ēt tām pārvă fŏrēnt āccēnsīs tēmpŏră flāmmīs,
āltēr nōctĕ dĭēs ēssēt, caēlūmquĕ rĕdīrēt
īmmērsum, ēt sōmnō tōtūm dēprēndĕrĕt ōrbēm.
tūm, quĭă nōn ūnā spĕcĭē dīspērgĭtŭr ōmnīs
ārĭdĭōr tērraē văpŏr ēt cōmprēndĭtŭr īgnī,830
dīvērsās quŏquĕ pēr făcĭēs āccēnsă fĕrēntūr
lūmĭnă, quaē sŭbĭtīs ēxīstūnt nātă tĕnēbrīs.
nām mŏdŏ, ceū lōngī flŭĭtēnt dē vērtĭcĕ crīnēs,
flāmmă cŏmās ĭmĭtātă vŏlāt, tĕnŭīsquĕ căpīllōs
dīffūsōs rădĭīs ārdēntĭbŭs ēxplĭcăt īgnīs;835
nūnc prĭŏr haēc făcĭēs dīspērsīs crīnĭbŭs ēxīt,
ēt glŏmŭs ārdēntīs sĕquĭtūr sŭb ĭmāgĭnĕ bārbaē;
īntērdum aēquālī lătĕrūm cōmpāgĭnĕ dūctūs
quādrātāmvĕ trăbēm fīngīt tĕrĕtēmvĕ cŏlūmnām.
quīn ĕtĭām tŭmĭdīs ēxaēquāt dōlĭă flāmmīs840
prōcērē dīstēnta ŭtĕrōs, ārtōsquĕ căpēllās
mēntītūr pārvās īgnīs glŏmĕrātŭs ĭn ōrbēs
hīrtă fĭgūrāntīs trĕmŭlō sūb lūmĭnĕ mēntă,
lāmpădăs ēt fīssās rāmōsōs fūndĭt ĭn īgnēs.
praēcĭpĭtēs stēllaē pāssīmquĕ vŏlārĕ vĭdēntūr,845
cūm văgă pēr nĭtĭdūm scīntīllānt lūmĭnă mūndūm
ēt tĕnŭēm lōngīs iăcŭlāntūr crīnĭbŭs īgnēm
ēxsĭlĭūntquĕ prŏcūl vŏlŭcrēs ĭmĭtātă săgīttās,
ārdŭă cūm grăcĭlī tĕnŭātūr sēmĭtă fīlō.
sūnt aūtēm cūnctīs pērmīxtī pārtĭbŭs īgnēs,850
quī grăvĭdās hăbĭtānt făbrĭcāntēs fūlmĭnă nūbēs
ēt pĕnĕtrānt tērrās Aētnāmquĕ mĭnāntŭr Ŏlŷmpō
ēt călĭdās rēddūnt īpsīs īn fōntĭbŭs ūndās
āc sĭlĭce īn dūrā vĭrĭdīque īn cōrtĭcĕ sēdēm
īnvĕnĭūnt, cūm sīlvă sĭbī cōllīsă crĕmātūr;855
īgnĭbŭs ūsque ădĕō nātūra ēst ōmnĭs ăbūndāns:
nē mīrērĕ făcēs sŭbĭtās ērūmpĕrĕ caēlō
āĕrăque āccēnsūm flāmmīs lūcērĕ cŏrūscīs
ārĭdă cōmplēxūm spīrāntīs sēmĭnă tērraē,
quaē vŏlŭcēr pāscēns īgnīs sĕquĭtūrquĕ fŭgītquĕ,860
fūlgŭră cūm vĭdĕās trĕmŭlūm vībrāntĭă lūmēn
īmbrĭbŭs ē mĕdĭīs ēt caēlūm fūlmĭnĕ rūptūm.
sīve ĭgĭtūr rătĭō praēbēntīs sēmĭnă tērraē
īn vŏlŭcrēs īgnīs pŏtŭīt gĕnĕrārĕ cŏmētās;
sīve īllās nātūră făcēs ōbscūră crĕāvīt865
sīdĕră pēr tĕnŭēs caēlō lūcēntĭă flāmmās,
sēd trăhĭt ād sēmēt răpĭdō Tītānĭŭs aēstū
īnvōlvītquĕ sŭō flāmmāntīs īgnĕ cŏmētās
āc mŏdŏ dīmīttīt, sīcūt Cŷllēnĭŭs ōrbīs
ēt Vĕnŭs, āccēnsō cūm dūcīt vēspĕrĕ nōctēm870
sēră nĭtēns, fāllūntque ŏcŭlōs rūrsūsquĕ rĕvīsūnt;
seū dĕŭs īnstāntīs fātī mĭsĕrātŭs ĭn ōrbēm
sīgnă pĕr āffēctūs caēlīque īncēndĭă mīttīt;
nūmquām fūttĭlĭbūs ēxcāndŭĭt īgnĭbŭs aēthēr,
squālĭdăque ēlūsī dēplōrānt ārvă cŏlōnī,875
ēt stĕrĭlēs īntēr sūlcōs dēfēssŭs ărātōr
ād iŭgă maērēntīs cōgīt frūstrātă iŭvēncōs.
aūt grăvĭbūs mōrbīs ēt lēntā cōrpŏră tābĕ
cōrrĭpĭt ēxūstīs lētālīs flāmmă mĕdūllīs
lābēntīsquĕ răpīt pŏpŭlōs, tōtāsquĕ pĕr ūrbēs880
pūblĭcă sūccēnsīs pĕrăgūntūr iūstă sĕpūlcrīs.
quālĭs Ĕrēchthēōs pēstīs pŏpŭlātă cŏlōnōs
ēxtŭlĭt āntīquās pēr fūnĕră pācĭs Ăthēnās,
āltĕr ĭn āltĕrĭūs lābēns cūm fātă rŭēbānt.
nēc lŏcŭs ārtĭs ĕrāt mĕdĭcaē nēc vōtă vălēbānt;885
cēssĕrăt ōffĭcĭūm mōrbīs, ēt fūnĕră dērānt
mōrtĭbŭs ēt lăcrĭmaē; lāssūs dēfēcĕrăt īgnīs
ēt cŏăcērvātīs ārdēbānt cōrpŏră mēmbrīs,
āc tāntō quōndām pŏpŭlō vīx cōntĭgĭt hērēs.
tālĭă sīgnĭfĭcānt lūcēntēs saēpĕ cŏmētaē:890
fūnĕră cūm făcĭbūs vĕnĭūnt, tērrīsquĕ mĭnāntūr
ārdēntīs sĭnĕ fīnĕ rŏgōs, cūm mūndŭs ĕt īpsă
aēgrōtēt nātūră nŏvūm sōrtītă sĕpūlcrūm.
quīn ēt bēllă cănūnt īgnēs sŭbĭtōsquĕ tŭmūltūs
ēt clāndēstīnīs sūrgēntĭă fraūdĭbŭs ārmă:895
ēxtērnās mŏdŏ pēr gēntēs, ūt, foēdĕrĕ rūptō
cūm fĕră dūctōrēm răpŭīt Gērmānĭă Vārūm
īnfēcītquĕ trĭūm lĕgĭōnūm sānguĭnĕ cāmpōs,
ārsērūnt tōtō pāssīm mĭnĭtāntĭă mūndō
lūmĭna, ĕt īpsă tŭlīt bēllūm nātūră pĕr īgnēs900
ōppŏsŭītquĕ sŭās vīrēs fīnēmquĕ mĭnātāst.
nēc mīrērĕ grăvēs rērūmque hŏmĭnūmquĕ rŭīnās,
saēpĕ dŏmī cūlpa ēst: nēscīmūs crēdĕrĕ caēlō.
cīvīlīs ĕtĭām mōtūs cōgnātăquĕ bēllă
sīgnĭfĭcānt. nēc plūra ălĭās īncēndĭă mūndūs905
sūstĭnŭīt, quām cūm dŭcĭbūs iūrātă crŭēntīs
ārmă Phĭlīppēōs īmplērūnt āgmĭnĕ cāmpōs,
vīxque ĕtĭām sīccā mīlēs Rōmānŭs hărēnā
ōssă vĭrūm lăcĕrōsquĕ prĭūs sŭpĕr āstĭtĭt ārtūs,
īmpĕrĭūmquĕ sŭīs cōnflīxīt vīrĭbŭs īpsūm,910
pērquĕ pătrīs pătĕr Aūgūstūs vēstīgĭă vīcīt.
nēcdūm fīnĭs ĕrāt: rēstābānt Āctĭă bēllă
dōtālī cōmmīssa ăcĭē, rĕpĕtītăquĕ rērūm
ālĕa ĕt īn pōntō quaēsītūs rēctŏr Ŏlŷmpī,
fēmĭnĕūm sōrtītă iŭgūm cūm Rōmă pĕpēndīt915
ātque īpsa Īsĭăcō cērtārūnt fūlmĭnă sīstrō;
rēstābānt prŏfŭgō sērvīlĭă mīlĭtĕ bēllă,
cūm pătrĭōs ārmīs ĭmĭtātūs fīlĭŭs hōstēs
aēquŏră Pōmpĕĭūs cēpīt dēfēnsă părēntī.
sēd sătĭs hōc fātīs fŭĕrīt: iām bēllă quĭēscānt920
ātque ădămāntēīs dīscōrdĭă vīnctă cătēnīs
aētērnōs hăbĕāt frēnōs īn cārcĕrĕ claūsă;
sīt pătĕr īnvīctūs pătrĭaē, sīt Rōmă sŭb īllō,
cūmquĕ dĕūm caēlō dĕdĕrīt nōn quaērăt ĭn ōrbĕ.
Carmine divinas artes et conscia fati
sidera diversos hominum variantia casus,
caelestis rationis opus, deducere mundo
aggredior primusque novis Helicona movere
5cantibus et viridi nutantis vertice silvas
hospita sacra ferens nulli memorata priorum.
hunc mihi tu, Caesar, patriae princepsque paterque,
qui regis augustis parentem legibus orbem
concessumque patri mundum deus ipse mereris,
10das animum viresque facis ad tanta canenda.
iam propiusque favet mundus scrutantibus ipsum
et cupit aetherios per carmina pandere census.
hoc sub pace vacat tantum. iuvat ire per ipsum
aëra et immenso spatiantem vivere caelo
15signaque et adversos stellarum noscere cursus.
quod solum novisse parum est. impensius ipsa
scire iuvat magni penitus praecordia mundi,
quaque regat generetque suis animalia signis
cernere et in numerum Phoebo modulante referre.
20bina mihi positis lucent altaria flammis,
ad duo templa precor duplici circumdatus aestu
carminis et rerum: certa cum lege canentem
mundus et immenso vatem circumstrepit orbe
vixque soluta suis immittit verba figuris.
25Quem primum interius licuit cognoscere terris
munere caelestum. quis enim condentibus illis
clepsisset furto mundum, quo cuncta reguntur?
quis foret humano conatus pectore tantum,
invitis ut dis cuperet deus ipse videri,
30tu princeps auctorque sacri, Cyllenie, tanti;
per te iam caelum interius, iam sidera nota
sublimis aperire vias imumque sub orbem,
et per inane suis parentia finibus astra?
nominaque et cursus signorum, pondera, vires,
35maior uti facies mundi foret, et veneranda
non species tantum sed et ipsa potentia rerum,
sentirentque deum gentes qua maximus esset.
[qui sua disposuit per tempora, cognita ut essent
omnibus et mundi facies caelumque supernum.]
40et natura dedit vires seque ipsa reclusit
regalis animos primum dignata movere
proxima tangentis rerum fastigia caelo,
qui domuere feras gentes oriente sub ipso,
quas secat Euphrates, in quas et Nilus abundat
45qua mundus redit et nigras super evolat urbes.
tum qui templa sacris coluerunt omne per aevum
delectique sacerdotes in publica vota
officio vinxere deum; quibus ipsa potentis
numinis accendit castam praesentia mentem,
50inque deum deus ipse tulit patuitque ministris.
hi tantum movere decus primique per artem
sideribus videre vagis pendentia fata.
singula nam proprio signarunt tempora casu,
longa per assiduas complexi saecula curas:
55nascendi quae cuique dies, quae vita fuisset,
in quas fortunae leges quaeque hora valeret,
quantaque quam parvi facerent discrimina motus.
postquam omnis caeli species, redeuntibus astris,
percepta, in proprias sedes, et reddita certis
60fatorum ordinibus sua cuique potentia formae,
per varios usus artem experientia fecit
exemplo monstrante viam, speculataque longe
deprendit tacitis dominantia legibus astra
et totum aeterna mundum ratione moveri
65fatorumque vices certis discernere signis.
Nam rudis ante illos nullo discrimine vita
in speciem conversa operum ratione carebat
et stupefacta novo pendebat lumine mundi,
tum velut amisso maerens, tum laeta renatis
70sideribus, variosque dies incertaque noctis
tempora nec similis umbras, iam sole regresso
iam propiore, suis poterat discernere causis.
necdum etiam doctas sollertia fecerat artes,
terraque sub rudibus cessabat vasta colonis;
75tumque in desertis habitabat montibus aurum,
immotusque novos pontus subduxerat orbes,
nec vitam pelago nec ventis credere vota
audebant; se quisque satis novisse putabant.
sed cum longa dies acuit mortalia corda
80et labor ingenium miseris dedit et sua quemque
aduigilare sibi iussit fortuna premendo,
seducta in varias certarunt pectora curas
et, quodcumque sagax temptando repperit usus,
in commune bonum commentum laeta dederunt.
85tunc et lingua suas accepit barbara leges,
et fera diversis exercita frugibus arva,
et vagus in caecum penetravit navita pontum,
fecit et ignotis iter in commercia terris.
tum belli pacisque artes commenta vetustas;
90semper enim ex aliis alias proseminat usus.
ne vulgata canam, linguas didicere volucrum,
consultare fibras et rumpere vocibus angues,
sollicitare umbras imumque Acheronta movere,
in noctemque dies, in lucem vertere noctes.
95omnia conando docilis sollertia vicit.
nec prius imposuit rebus finemque modumque
quam caelum ascendit ratio cepitque profundam
naturam rerum causis viditque quod usquamst.
nubila cur tanto quaterentur pulsa fragore,
100hiberna aestiva nix grandine mollior esset,
arderent terrae solidusque tremesceret orbis;
cur imbres ruerent, ventos quae causa moveret
pervidit, solvitque animis miracula rerum
eripuitque Iovi fulmen viresque tonandi
105et sonitum ventis concessit, nubibus ignem.
quae postquam in proprias deduxit singula causas,
vicinam ex alto mundi cognoscere molem
intendit totumque animo comprendere caelum,
attribuitque suas formas, sua nomina signis,
110quasque vices agerent certa sub sorte notavit
omniaque ad numen mundi faciemque moveri,
sideribus vario mutantibus ordine fata.
Hoc mihi surgit opus non ullis ante sacratum
carminibus. faveat magno fortuna labori,
115annosa et molli contingat vita senecta,
ut possim rerum tantas emergere moles
magnaque cum parvis simili percurrere cura.
Et quoniam caelo descendit carmen ab alto
et venit in terras fatorum conditus ordo,
120ipsa mihi primum naturae forma canendast
ponendusque sua totus sub imagine mundus.
quem sive ex nullis repetentem semina rebus
natali quoque egere placet, semperque fuisse
et fore, principio pariter fatoque carentem;
125seu permixta chaos rerum primordia quondam
discrevit partu, mundumque enixa nitentem
fugit in infernas caligo pulsa tenebras;
sive individuis, in idem reditura soluta,
principiis natura manet post saecula mille,
130et paene ex nihilo summa est nihilumque futurum,
caecaque materies caelum perfecit et orbem;
sive ignis fabricavit opus flammaeque micantes,
quae mundi fecere oculos habitantque per omne
corpus et in caelo vibrantia fulmina fingunt;
135seu liquor hoc peperit, sine quo riget arida rerum
materies ipsumque vorat, quo solvitur, ignem;
aut neque terra patrem novit nec flamma nec aër
aut umor, faciuntque deum per quattuor artus
et mundi struxere globum prohibentque requiri
140ultra se quicquam, cum per se cuncta crearint,
frigida nec calidis desint aut umida siccis,
spiritus aut solidis, sitque haec discordia concors
quae nexus habilis et opus generabile fingit
atque omnis partus elementa capacia reddit:
145semper erit pugna ingeniis, dubiumque manebit
quod latet et tantum supra est hominemque deumque.
sed facies quacumque tamen sub origine rerum
convenit, et certo digestum est ordine corpus.
ignis in aetherias volucer se sustulit oras
150summaque complexus stellantis culmina caeli
flammarum vallo naturae moenia fecit.
proximus in tenuis descendit spiritus auras
aëraque extendit medium per inania mundi.
ignem flatus alat vicinis subditus astris.
155tertia sors undas stravit fluctusque natantis,
aequoraque effudit toto nascentia ponto,
ut liquor exhalet tenuis atque evomat auras
aëraque ex ipso ducentem semina pascat,
ultima subsedit glomerato pondere tellus,
160convenitque vagis permixtus limus harenis
paulatim ad summum tenui fugiente liquore;
quoque magis puras umor secessit in undas
et saccata magis struxerunt aequora terram
adiacuitque cavis fluidum convallibus aequor,
165emersere fretis montes, orbisque per undas
exsilvit, vasto clausus tamen undique ponto.
imaque de cunctis mediam tenet undique sedem.
idcircoque manet stabilis, quia totus ab illo
tantundem refugit mundus fecitque cadendo
170undique, ne caderet medium totius et imum.
ictaque contractis consistunt corpora plagis
et concurrendo prohibentur longius ire.
Quod nisi librato penderet pondere tellus,
non ageret currus, mundi subeuntibus astris,
175Phoebus ab occasu et numquam remearet ad ortus,
lunave summersos regeret per inania cursus,
nec matutinis fulgeret Lucifer horis,
Hesperos emenso dederat qui lumen Olympo.
nunc, quia non imo tellus deiecta profundo
180sed medio suspensa manet, sunt pervia cuncta,
qua cadat et subeat caelum rursusque resurgat.
nam neque fortuitos ortus surgentibus astris
nec totiens possum nascentem credere mundum
solisve assiduos partus et fata diurna,
185cum facies eadem signis per saecula constet,
idem Phoebus eat caeli de partibus isdem
lunaque per totidem luces mutetur et orbes
et natura vias servet, quas fecerat ipsa,
nec tirocinio peccet, circumque feratur
190aeterna cum luce dies, qui tempora monstrat
nunc his nunc illis eadem regionibus orbis,
semper et ulterior vadentibus ortus ad ortum
occasumve obitus, caelum et cum sole perennet.
Nec vero admiranda tibi natura videri
195pendentis terrae debet. cum pendeat ipse
mundus et in nullo ponat vestigia fundo,
quod patet ex ipso motu cursuque volantis,
cum suspensus eat Phoebus currusque reflectat
huc illuc agilis, et servet in aethere metas,
200cum luna et stellae volitent per inania mundi,
terra quoque aërias leges imitata pependit.
est igitur tellus mediam sortita cavernam
aëris, e toto pariter sublata profundo,
nec patulas distenta plagas, sed condita in orbem
205undique surgentem pariter pariterque cadentem.
haec est naturae facies: sic mundus et ipse
in convexa volans teretis facit esse figuras
stellarum; solisque orbem lunaeque rotundum
aspicimus tumido quaerentis corpore lumen,
210quod globus obliquos totus non accipit ignes.
haec aeterna manet divisque simillima forma,
cui neque principium est usquam nec finis in ipsa,
sed similis toto ore sibi perque omnia par est.
sic tellus glomerata manet mundumque figurat
215Idcirco terris non omnibus omnia signa
conspicimus. nusquam invenies fulgere Canopon
donec ad Heliacas per pontum veneris oras;
sed quaerunt Helicen, quibus ille supervenit ignis,
quod laterum tractus habitant, medioque tumore
220eripiunt terrae caelum visusque coërcent.
te testem dat, luna, sui glomeraminis orbis,
quae, cum mersa nigris per noctem deficis umbris,
non omnis pariter confundis sidere gentes,
sed prius eoae quaerunt tua lumina terrae,
225post medio subiecta polo quaecumque coluntur,
ultima ad hesperios infectis volveris alis
seraque in hesperiis quatiuntur gentibus aera.
quod si plana foret tellus, semel orta per omnem
deficeres pariter toti miserabilis orbi.
230sed quia per teretem deducta est terra tumorem,
his modo, post illis apparet Delia terris
exoriens simul atque cadens, quia fertur in orbem
ventris et acclivis pariter declivia iungit
atque alios superat gyros aliosque relinquit.
235ex quo colligitur terrarum forma rotunda.
Hanc circum variae gentes hominum atque ferarum
aëriaeque colunt volucres. pars eius ad arctos
eminet, austrinis pars est habitabilis oris
sub pedibusque iacet nostris supraque videtur
240ipsa sibi fallente solo declivia longa
et pariter surgente via pariterque cadente.
hanc ubi ad occasus nostros sol aspicit actus,
illic orta dies sopitas excitat urbes
et cum luce refert operum vadimonia terris;
245nos in nocte sumus somnosque in membra vocamus.
pontus utrosque suis distinguit et alligat undis.
Hoc opus immensi constructum corpore mundi
membraque naturae diversa condita forma
aëris atque ignis, terrae pelagique iacentis,
250vis animae divina regit, sacroque meatu
conspirat deus et tacita ratione gubernat
mutuaque in cunctas dispensat foedera partes,
altera ut alterius vires faciatque feratque
summaque per varias maneat cognata figuras.
255Nunc tibi signorum lucentis undique flammas
ordinibus certis referam. primumque canentur
quae media obliquo praecingunt ordine mundum
solemque alternis vicibus per tempora portant
atque alia adverso luctantia sidera mundo,
260omnia quae possis caelo numerare sereno,
e quibus et ratio fatorum ducitur omnis,
ut sit idem mundi primum quod continet arcem.
Aurato princeps Aries in vellere fulgens
respicit admirans aversum surgere Taurum
265summisso vultu Geminos et fronte vocantem,
quos sequitur Cancer, Cancrum Leo, Virgo Leonem.
aequato tum Libra die cum tempore noctis
attrahit ardenti fulgentem Scorpion astro,
in cuius caudam contento derigit arcu
270mixtus equo volucrem missurus iamque sagittam.
tum venit angusto Capricornus sidere flexus.
post hunc inflexa defundit Aquarius urna
Piscibus assuetas avide subeuntibus undas,
quos Aries tangit claudentis ultima signa.
275At qua fulgentis caelum consurgit ad Arctos,
omnia quae summo despectant sidera mundo
nec norunt obitus unoque in vertice mutant
in diversa situm caelumque et sidera torquent,
aëra per gelidum tenuis deducitur axis
280libratumque regit diverso cardine mundum;
sidereus circa medium quem volvitur orbis
aetheriosque rotat cursus, immotus at ille
in binas Arctos magni per inania mundi
perque ipsum terrae derectus constitit orbem.
285nec vero solidus stat robore corporis axis
nec grave pondus habet, quod onus ferat aetheris alti,
sed cum aër omnis semper volvatur in orbem,
quoque semel coepit totus volet undique in ipsum,
quodcumque in medio est, circa quod cuncta moventur,
290usque adeo tenue ut verti non possit in ipsum
nec iam inclinari nec se convertere in orbem,
hoc dixere axem, quia motum non habet ullum
ipse, videt circa volitantia cuncta moveri.
Summa tenent eius miseris notissima nautis
295signa per immensum cupidos ducentia pontum.
maioremque Helice maior decircinat arcum
(septem illam stellae certantes lumine signant),
qua duce per fluctus Graiae dant vela carinae.
angusto Cynosura brevis torquetur in orbe,
300quam spatio tam luce minor; sed iudice vincit
maiorem Tyrio. Poenis haec certior auctor
non apparentem pelago quaerentibus orbem.
nec paribus positae sunt frontibus: utraque caudam
vergit in alterius rostro sequiturque sequentem.
305has inter fusus circumque amplexus utramque
dividit et cingit stellis ardentibus Anguis,
ne coeant abeantve suis a sedibus umquam.
Hunc inter mediumque orbem, quo sidera septem
per bis sena volant contra nitentia signa,
310mixta ex diversis consurgunt viribus astra,
hinc vicina gelu, caelique hinc proxima flammis;
quae quia dissimilis, qua pugnat, temperat aër,
frugiferum sub se reddunt mortalibus orbem.
proxima frigentis Arctos boreanque rigentem
315nixa venit species genibus, sibi conscia causae.
a tergo nitet Arctophylax idemque Bootes,
quod similis iunctis instat de more iuvencis;
Arcturumque rapit medio sub pectore secum.
at parte ex alia claro volat orbe Corona
320luce micans varia; nam stella vincitur una
circulus, in media radiat quae maxima fronte
candidaque ardenti distinguit lumina flamma.
Cnosia desertae fulgent monumenta puellae,
et Lyra diductis per caelum cornibus inter
325sidera conspicitur, qua quondam ceperat Orpheus
omne quod attigerat cantu, manesque per ipsos
fecit iter domuitque infernas carmine leges.
hinc caelestis honos similisque potentia causae:
tunc silvas et saxa trahens nunc sidera ducit
330et rapit immensum mundi revolubilis orbem.
serpentem magnis Ophiuchus nomine gyris
dividit et torto cingentem corpore corpus,
explicet ut nodos sinvataque terga per orbes.
respicit ille tamen molli cervice reflexus
335et redit effusis per laxa volumina palmis.
semper erit, paribus bellum quia viribus aequant.
proxima sors Cycni, quem caelo Iuppiter ipse
imposuit, formae pretium, qua cepit amantem,
cum deus in niveum descendit versus olorem
340tergaque fidenti subiecit plumea Ledae.
nunc quoque diductas volitat stellatus in alas.
hinc imitata nitent cursumque habitumque sagittae
sidera. tum magni Iovis ales fertur in altum,
assueta evolitans gestet ceu fulmina mundi,
345digna Iove et caelo, quod sacris instruit armis.
tum quoque de ponto surgit Delphinus ad astra,
oceani caelique decus, per utrumque sacratus.
quem rapido conatus Equus comprendere cursu
festinat pectus fulgenti sidere clarus
350et finitur in Andromeda. quam Perseus armis
eripit et sociat sibi. cui succedit iniquo
divisis spatio, quod terna lampade crispans
conspicitur, paribus Deltoton nomine sidus
ex simili dictum, Cepheusque et Cassiepia
355in poenas resupina suas iuxtaque relictam
Andromedan, vastos metuentem Pristis hiatus,
expositam ponto deflet scopulisque revinctam
ni veterem Perseus caelo quoque servet amorem
auxilioque iuvet fugiendaque Gorgonis ora
360sustineat spoliumque sibi pestemque videnti.
tum vicina ferens nixo vestigia Tauro
Heniochus, studio mundumque et nomen adeptus,
quem primum curru volitantem Iuppiter alto
quadriiugis conspexit equis caeloque sacravit.
365tunc subeunt Haedi cludentes sidere pontum,
nobilis et mundi nutrito rege Capella,
cuius ab uberibus magnum ille ascendit Olympum
lacte fero crescens ad fulmina vimque tonandi.
hanc ergo aeternis merito sacravit in astris
370Iuppiter et caeli caelum mercede rependit.
Pleiadesque Hyadesque, feri pars utraque Tauri,
in borean scandunt. haec sunt aquilonia signa.
Aspice nunc infra solis surgentia cursus
quae super exustas labuntur sidera terras;
375quaeque inter gelidum Capricorni sidus et axe
imo subnixum vertuntur lumina mundum,
altera pars orbis sub quis iacet invia nobis
ignotaeque hominum gentes nec transita regna
commune ex uno lumen ducentia sole
380diversasque umbras laevaque cadentia signa
et dextros ortus caelo spectantia verso.
nec minor est illis mundus nec lumine peior,
nec numerosa minus nascuntur sidera in orbem.
cetera non cedunt: uno vincuntur in astro,
385Augusto, sidus nostro qui contigit orbi,
Caesar, nunc terris post caelo maximus auctor.
cernere vicinum Geminis licet Oriona
in magnam caeli tendentem bracchia partem
nec minus extento surgentem ad sidera passu,
390singula fulgentis umeros cui lumina signant
et tribus obliquis demissus ducitur ensis,
at caput Orion excelso immersus Olympo
per tria subducto signatur lumina vultu.
non quod clara minus sed quod magis alta recedant
395hoc duce per totum decurrunt sidera mundum.
subsequitur rapido contenta Canicula cursu,
qua nullum terris violentius advenit astrum
nec gravius cedit. nunc horrida frigore surgit,
nunc vacuum soli fulgentem deserit orbem:
400sic in utrumque movet mundum et contraria reddit.
hanc qui surgentem, primo cum redditur ortu,
montis ab excelso speculantur vertice Tauri,
eventus frugum varios et tempora discunt,
quaeque valetudo veniat, concordia quanta.
405bella facit pacemque refert, varieque revertens
sic movet, ut vidit, mundum vultuque gubernat.
magna fides hoc posse color cursusque micantis
ignis ad os. vix sole minor, nisi quod procul haerens
frigida caeruleo contorquet lumina vultu.
410cetera vincuntur specie, nec clarius astrum
tinguitur oceano caelumve revisit ab undis.
tunc Procyon veloxque Lepus; tum nobilis Argo
in caelum subducta mari, quod prima cucurrit,
emeritum magnis mundum tenet acta periclis,
415servando dea facta deos. cui proximus Anguis
squamea dispositis imitatur tergora flammis;
et Phoebo sacer ales et una gratus Iaccho
Crater et duplici Centaurus imagine fulget,
pars hominis, tergo pectus commissus equino.
420ipsius hinc mundo templum est, victrixque solutis
Ara nitet sacris, vastos cum terra gigantas
in caelum furibunda tulit. tum di quoque magnos
quaesivere deos; dubitavit Iuppiter ipse,
quod poterat non posse timens, cum surgere terram
425cerneret, ut verti naturam crederet omnem,
montibus atque altis aggestos crescere montes,
et iam vicinos fugientia sidera colles
arma importantis et rupta matre creatos
discordis vultum permixtaque corpora partus.
430nec di mortiferum sibi quemquam aut numina norant
siqua forent maiora suis. tunc Iuppiter Arae
sidera constituit, quae nunc quoque maxima fulget.
quam propter Cetos convolvens squamea terga
orbibus insurgit tortis et fluctuat alvo,
435intentans morsum similis iam iamque tenenti
qualis ad expositae fatum Cepheidos undis
expulit adveniens ultra sua litora pontum.
tum Notius Piscis venti de nomine dictus
exsurgit de parte noti. cui iuncta feruntur
440flexa per ingentis stellarum Flumina gyros:
alterius capiti coniungit Aquarius undas
amnis; et in medium coëunt et sidera miscent.
his inter solisque vias Arctosque latentis,
axem quae mundi stridentem pondere torquent,
445orbe peregrino caelum depingitur astris,
quae notia antiqui dixerunt sidera vates.
ultima, quae mundo semper volvuntur in imo,
quis innixa manent caeli fulgentia templa,
nusquam in conspectum redeuntia cardine verso,
450sublimis speciem mundi similisque figuras
astrorum referunt. aversas frontibus Arctos
uno distingui medias claudique Dracone
credimus exemplo, quia mens fugientia visus
hunc orbem caeli vertentis sidera cursu
455tam signo simili fultum quam vertice fingit.
haec igitur magno divisas aethere sedes
signa tenent mundi totum deducta per orbem.
tu modo corporeis similes ne quaere figuras,
omnia ut aequali fulgentia membra colore
460deficiat nihil aut vacuum qua lumine cesset.
non poterit mundus sufferre incendia tanta,
omnia si plenis ardebunt sidera membris.
quicquid subduxit flammis, natura pepercit
succubitura oneri, formas disiungere tantum
465contenta et stellis ostendere sidera certis.
linea designat species, atque ignibus ignes
respondent; media extremis atque ultima summis
creduntur: satis est si se non omnia celant.
praecipue, medio cum luna implebitur orbe,
470certa nitent mundo tum lumina; conditur omne
stellarum vulgus, fugiunt sine nomine signa.
pura licet vacuo tum cernere sidera caelo,
nec fallunt numero, parvis nec mixta feruntur.
et, quo clara magis possis cognoscere signa,
475non varios obitus norunt variosque recursus,
certa sed in proprias oriuntur singula luces
natalesque suos occasumque ordine servant.
nec quicquam in tanta magis est mirabile mole
quam ratio et certis quod legibus omnia parent.
480nusquam turba nocet, nihil ullis partibus errans
laxius aut brevius mutatove ordine fertur.
quid tam confusum specie, quid tam vice certumst?
ac mihi tam praesens ratio non ulla videtur,
qua pateat mundum divino numine verti
485atque ipsum esse deum, nec forte coisse magistra,
ut volvit credi, qui primus moenia mundi
seminibus struxit minimis inque illa resolvit;
e quibus et maria et terras et sidera caeli
aetheraque immensis fabricantem finibus orbes
490solventemque alios constare, et cuncta reverti
in sua principia et rerum mutare figuras.
quis credat tantas operum sine numine moles
ex minimis caecoque creatum foedere mundum?
si fors ista dedit nobis, fors ipsa gubernet.
495at cur dispositis vicibus consurgere signa
et velut imperio praescriptos reddere cursus
cernimus ac nullis properantibus ulla relinqui?
cur eadem aestivas exornant sidera noctis
semper et hibernas eadem, certamque figuram
500quisque dies reddit mundo certamque relinquit?
iam tum, cum Graiae verterunt Pergama gentes,
Arctos et Orion adversis frontibus ibant,
haec contenta suos in vertice flectere gyros,
ille ex diverso vertentem surgere contra
505obvius et toto semper decurrere mundo.
temporaque obscurae noctis deprendere signis
iam poterant, caelumque sua distinxerat horas.
quot post excidium Troiae sunt eruta regna!
quot capti populi! quotiens fortuna per orbem
510servitium imperiumque tulit varieque revertit!
Troianos cineres in quantum oblita refovit
imperium! fatis Asiae iam Graecia pressast.
saecula dinumerare piget, quotiensque recurrens
lustrarit mundum vario sol igneus orbe.
515omnia mortali mutantur lege creata,
nec se cognoscunt terrae vertentibus annis
exutas, variantque vicem per saecula gentes.
at manet incolumis mundus suaque omnia servat,
quae nec longa dies auget minuitque senectus
520nec motus puncto curvat cursusque fatigat:
idem semper erit quoniam semper fuit idem.
non alium videre patres aliumve nepotes
aspicient. deus est, qui non mutatur in aevo.
numquam transuersas solem decurrere ad arctos
525nec mutare vias et in ortum vertere cursus
auroramque novis nascentem ostendere terris,
nec lunam certos excedere luminis orbes
sed servare modum, quo crescat quoque recedat,
nec cadere in terram pendentia sidera caelo
530sed dimensa suis consumere tempora gyris,
non casus opus est, magni sed numinis ordo.
haec igitur texunt aequali sidera tractu
ignibus in varias caelum laqueantia formas.
altius his nihil est; haec sunt fastigia mundi;
535publica naturae domus his contenta tenetur
finibus, amplectens pontum terrasque iacentis.
omnia concordi tractu veniuntque caduntque,
qua semel incubuit caelum versumque resurgit.
ipse autem quantum convexo mundus Olympo
540obtineat spatium, quantis bis sena ferantur
finibus astra, docet ratio, cui nulla resistunt
claustra nec immensae moles caecive recessus;
omnia succumbunt, ipsum est penetrabile caelum.
nam quantum terris atque aequore signa recedunt,
545tantum bina patent. quacumque inciditur orbis
per medium, pars efficitur tum tertia gyri
exiguo dirimens solidam discrimine summam.
summum igitur caelum bis bina refugit ab imo
astra, bis e senis ut sit pars tertia signis.
550sed quia per medium est tellus suspensa profundum
binis a summo signis discedit et imo.
hinc igitur quodcumque supra te suspicis ipse,
qua per inane meant oculi quaque ire recusant,
binis aequandum est signis; sex tanta rotundae
555efficiunt orbem zonae, qua signa feruntur
bis sex aequali spatio texentia caelum.
ne mirere vagos partus eadem esse per astra
ex mixtum ingenti generis discrimine fatum,
singula cum tantum teneant tantoque ferantur
560tempore, sex tota surgentia sidera luce.
restat ut aetherios fines tibi reddere coner
filaque dispositis vicibus comitantia caelum,
per quae derigitur signorum flammeus ordo.
circulus a summo nascentem vertice mundum
565primus et aetheria succedens proximus arce
circulus ad boream fulgentem sustinet Arcton
sexque fugit solidas a caeli vertice partes.
alter ad extremi decurrens sidera Cancri,
in quo consummat Phoebus lucemque moramque
570tardaque per longos circumfert lumina flexus,
aestivum medio nomen sibi sumit ab aestu,
temporis et titulo potitur, metamque volantis
solis et extremos designat fervidus actus,
et quinque in partes aquilonis distat ab orbe.
575tertius in media mundi regione locatus
ingenti spira totum praecingit Olympum
parte ab utraque videns axem, qua lumine Phoebus
componit paribus numeris noctemque diemque
veris et autumni currens per tempora mixta,
580cum medium aequali distinguit limite caelum;
quattuor et gradibus sua fila reducit ab aestu.
proximus hunc ultra brumalis nomine limes
ultima designat fugientis limina solis,
invida cum obliqua radiorum munera flamma
585dat per iter minimum nobis, sed finibus illis,
quos super incubuit, longa stant tempora luce
vixque dies transit candentem extenta per aestum;
bisque iacet binis summotus partibus orbis.
unus ab his superest extremo proximus axi
590circulus, austrinas qui stringit et obsidet Arctos.
hic quoque brumalem per partes quinque relinquit,
et, quantum a nostro sublimis cardine gyrus,
distat ab adverso tantumdem proximus illi.
sic per tricenas vertex a vertice partes
595divisus duplici summa circumdat Olympum
et per quinque notat signantis tempora fines.
his eadem est via quae mundo, pariterque rotantur
inclines, sociosque ortus occasibus aequant,
quandoquidem flexi quo totus volvitur orbis
600fila trahunt alti cursum comitantia caeli,
intervalla pari servantes limite semper
divisosque semel fines sortemque dicatam.
sunt duo, quos recipit ductos a vertice vertex,
inter se adversi, qui cunctos ante relatos
605seque secant gemino coëuntes cardine mundi
transuersoque polo rectum ducuntur in axem,
tempora signantes anni caelumque per astra
quattuor in partes divisum mensibus aequis.
alter ab excelso decurrens limes Olympo
610Serpentis caudam siccas et dividit Arctos
et iuga Chelarum medio volitantia gyro,
extremamque secans Hydram mediumque sub astris
Centaurum adverso concurrit rursus in axe,
et redit in caelum, squamosaque tergora Ceti
615Lanigerique notat fines clarumque Trigonum
Andromedaeque sinus imos, vestigia matris,
principiumque suum repetito cardine claudit.
alter in hunc medium summumque incumbit in axem
perque pedes primos cervicem transit et Ursae,
620quam septem stellae primam iam sole remoto
producunt nigrae praebentem lumina nocti,
et Geminis Cancrum dirimit stringitque flagrantem
ore Canem clavumque Ratis, quae vicerat aequor,
inde axem occultum per gyri signa prioris
625transuersa atque illo rursus de limite tangit
te, Capricorne, tuisque Aquilam designat ab astris,
perque Lyram inversam currens spirasque Draconis
posteriora pedum Cynosurae praeterit astra
transuersamque secat vicino cardine caudam:
630hic iterum coit ipse sibi, memor unde profectus.
atque hos aeterna fixerunt tempora sede,
immotis per signa modis, statione perenni:
hos volucres fecere duos. namque alter ab ipsa
consurgens Helice medium praecidit Olympum
635discernitque diem sextamque examinat horam
et paribus spatiis occasus cernit et ortus.
hic mutat per signa vices; et, seu quis eoos
seu petit hesperios, supra se circinat orbem
verticibus super astantem mediumque secantem
640caelum et diviso signantem culmine mundum,
quando aliis aliud mediumst. volat hora per orbem,
cumque loco terrae caelumque et tempora mutat,
atque ubi se primis extollit Phoebus ab undis
illis sexta manet, quos tum premit aureus orbis,
645rursus ad hesperios sexta est, ubi cedit in umbras:
nos primam ac summam sextam numeramus utramque
et gelidum extremo lumen sentimus ab igni.
alterius fines si vis cognoscere gyri,
circumfer faciles oculos vultumque per orbem.
650quidquid erit caelique imum terraeque supremum,
qua coit ipse sibi nullo discrimine mundus
redditque aut recipit fulgentia sidera ponto,
praecingit tenui transuersum limite mundum.
haec quoque per totum volitabit linea caelum,
655nunc tractum ad medium vergens mundique tepentem
orbem, nunc septem ad stellas nec mota sub astra;
seu quocumque vagae tulerint vestigia plantae
has modo terrarum nunc has gradientis in oras
semper erit novus et terris mutabitur arcus.
660quippe aliud caelum ostendens aliudque relinquens
dimidium teget et referet, varioque notabit
fine et cum visu pariter sua fila movente.
hic terrestris erit, quia terram amplectitur, orbis;
et mundum plano praecingit limite gyrus
665atque a fine trahens titulum memoratur horizon.
His adice obliquos adversaque fila trahentis
inter se gyros, quorum fulgentia signa
alter habet, per quae Phoebus moderatur habenas
subsequiturque suo solem vaga Delia curru
670et quinque adverso luctantia sidera mundo
exercent varias naturae lege choreas.
hunc tenet a summo Cancer, Capricornus ab imo,
bis recipit, lucem qui circulus aequat et umbras,
Lanigeri et Librae signo sua fila secantem.
675sic per tris gyros inflexus ducitur orbis
rectaque devexo fallit vestigia divo.
nec visus aciemque fugit tantumque notari
mente potest, sicut cernuntur mente priores,
sed nitet ingenti stellatus balteus orbe
680insignemque facit lato caelamine mundum.
et ter vicenas partes patet atque trecentas
in longum, bis sex latescit fascia partes
quae cohibet vario labentia sidera cursu.
Alter in adversum positus succedit ad arctos
685et paulum a boreae gyro sua fila reducit
transitque inversae per sidera Cassiepiae,
inde per obliquum descendens tangit Olorem
aestivosque secat fines Aquilamque supinam
temporaque aequantem gyrum zonamque ferentem
690solis equos inter caudam qua Scorpius ardet
extremamque Sagittari laevam atque sagittam,
inde suos sinvat flexus per crura pedesque
Centauri alterius rursusque ascendere caelum
incipit Argivumque ratem per aplustria summa
695et medium mundi gyrum Geminosque per ima
signa secat, subit Heniochum, teque, unde profectus,
Cassiepia, petens super ipsum Persea transit
orbemque ex illa coeptum concludit in ipsa;
trisque secat medios gyros et signa ferentem
700partibus e binis, quotiens praeciditur ipse.
nec quaerendus erit: visus incurrit in ipsos
sponte sua seque ipse docet cogitque notari.
namque in caeruleo candens nitet orbita mundo
ceu missura diem subito caelumque recludens,
705ac veluti virides discernit semita campos
quam terit assiduo renovans iter orbita tractu.
inter divisas aequabilis est via partes
ut freta canescunt sulcum ducente carina,
accipiuntque viam fluctus spumantibus undis
710quam tortus verso movit de gurgite vertex,
candidus in nigro lucet sic limes Olympo
caeruleum findens ingenti lumine mundum.
utque suos arcus per nubila circinat Iris,
sic super incumbit signato culmine limes
715candidus et resupina facit mortalibus ora,
dum nova per caecam mirantur lumina noctem
inquiruntque sacras humano pectore causas:
num se diductis conetur solvere moles
segminibus, raraque labent compagine rimae
720admittantque novum laxato tegmine lumen;
quid sibi non timeant, magni cum vulnera caeli
conspiciant feriatque oculos iniuria mundi?
an coëat mundus, duplicisque extrema cavernae
conveniant caelique oras et sidera iungant,
725perque ipsos fiat nexus manifesta cicatrix
fusuram faciens mundi stipatus et orbis
aëriam in nebulam densa compagine versus
in cuneos alti cogat fundamina caeli.
an melius manet illa fides, per saecula prisca
730illac solis equos diversis cursibus isse
atque aliam trivisse viam, longumque per aevum
exustas sedes incoctaque sidera flammis
caeruleam verso speciem mutasse colore,
infusumque loco cinerem mundumque sepultum?
735fama etiam antiquis ad nos descendit ab annis
Phaethontem patrio curru per signa volantem,
dum nova miratur proprius spectacula mundi
et puer in caelo ludit curruque superbus
luxuriat nitido, cupit et maiora parente,
740monstratas liquisse vias orbemque recentem
imposuisse polo, nec signa insueta tulisse
errantis meta flammas currumque solutum.
deflexum solito cursu, cumisque quadrigis
quid querimur flammas totum saevisse per orbem
745terrarumque rogum cunctas arsisse per urbes?
cum vaga dispersi fluitarunt fragmina currus,
et caelum exustum est: luit ipse incendia mundus,
et nova vicinis flagrarunt sidera flammis
nunc quoque praeteriti faciem referentia casus.
750nec mihi celanda est vulgata fama vetusta
mollior, e niveo lactis fluxisse liquorem
pectore reginae divum caelumque colore
infecisse suo; quapropter lacteus orbis
dicitur, et nomen causa descendit ab ipsa.
755an maior densa stellarum turba corona
contexit flammas et crasso lumine candet,
et fulgore nitet collato clarior orbis?
an fortes animae dignataque nomina caelo
corporibus resoluta suis terraeque remissa
760huc migrant ex orbe suumque habitantia caelum
aetherios vivunt annos mundoque fruuntur;
atque hic Aeacidas, hic et veneramur Atridas,
Tydidenque ferum, terraeque marisque triumphis
naturae victorem Ithacum, Pyliumque senecta
765insignem triplici, Danaumque ad Pergama reges,
Hectoraque Iliacae gentis columenque decusque,
Auroraeque nigrum partum, stirpemque Tonantis
rectorem Lyciae? nec te, Mavortia virgo,
praeteream, regesque alios, quos Thraecia misit
770atque Asiae gentes et Magno maxima Pella;
quique animi vires et strictae pondera mentis
prudentes habuere viri, quibus omnis in ipsis
census erat, iustusque Solon fortisque Lycurgus,
aetheriusque Platon, et qui fabricaverat illum
775damnatusque suas melius damnavit Athenas,
Persidis et victor, strarat quae classibus aequor;
Romanique viri, quorum iam maxima turbast,
Tarquinioque minus reges et Horatia proles
sola acies, parti nec non et Scaevola trunco
780nobilior, maiorque viris et Cloelia virgo,
et Romana ferens, quae texit, moenia Cocles,
et commilitio volucris Corvinus adeptus
et spolia et nomen, qui gestat in alite Phoebum,
et Iove qui meruit caelum Romamque Camillus
785servando posuit, Brutusque a rege receptae
conditor, et furti per bella Papirius ultor,
Fabricius Curiusque pares, et tertia palma
Marcellus Cossusque prior de rege necato,
certantesque Deci votis similesque triumphis,
790invictusque mora Fabius, victorque nefandi
Livius Hasdrubalis socio per bella Nerone,
Scipiadaeque duces, fatum Carthaginis unum,
Pompeiusque orbis domitor per trisque triumphos
ante diem princeps, et censu Tullius oris
795emeritus caelum, et ‹tu› Claudi magna propago,
Aemiliaeque domus proceres, clarique Metelli,
et Cato fortunae victor, matrisque sub armis
miles Agrippa suae, Venerisque ab origine proles
Iulia? descendit caelo caelumque replebit,
800quod reget, Augustus, socio per signa Tonante,
cernet et in coetu divum magnumque Quirini
quemque novum superis numen pius addidit ipse,
altius aetherii quam candet circulus orbis.
illa deis sedes: haec illis, proxima divum
805qui virtute sua similes fastigia tangunt.
[sunt alia adverso pugnantia sidera mundo
quae caelum terramque inter volitantia pendent
Saturni, Iovis et Martis Solisque: sub illis
Mercurius Venerem inter agit Lunamque locatus.]
Nunc prius incipiam stellis quam reddere vires
signorumque canam fatalia carmine iura,
implenda est mundi facies, corpusque per omne
810quidquid ubique nitet vigeat quandoque notandumst.
sunt etiam raris orti natalibus ignes
protinus et rapti. subitas candescere flammas
aëra per liquidum tractosque perire cometas
rara per ingentis viderunt saecula motus.
815sive, quod ingenitum terra spirante vaporem
umidior sicca superatur spiritus aura,
nubila cum longo cessant depulsa sereno
et solis radiis arescit torridus aër,
apta alimenta sibi demissus corripit ignis
820materiamque sui deprendit flamma capacem,
et, quia non solidum est corpus, sed rara vagantur
principia aurarum volucrique simillima fumo,
in breve vivit opus coeptusque incendia fine
subsistunt pariterque cadunt fulgentque cometae.
825quod nisi vicinos agerent occasibus ortus
et tam parva forent accensis tempora flammis,
alter nocte dies esset, caelumque rediret
immersum, et somno totum deprenderet orbem.
tum, quia non una specie dispergitur omnis
830aridior terrae vapor et comprenditur igni,
diversas quoque per facies accensa ferentur
lumina, quae subitis existunt nata tenebris.
nam modo, ceu longi fluitent de vertice crines,
flamma comas imitata volat, tenuisque capillos
835diffusos radiis ardentibus explicat ignis;
nunc prior haec facies dispersis crinibus exit,
et glomus ardentis sequitur sub imagine barbae;
interdum aequali laterum compagine ductus
quadratamve trabem fingit teretemve columnam.
840quin etiam tumidis exaequat dolia flammis
procere distenta uteros, artosque capellas
mentitur parvas ignis glomeratus in orbes
hirta figurantis tremulo sub lumine menta,
lampadas et fissas ramosos fundit in ignes.
845praecipites stellae passimque volare videntur,
cum vaga per nitidum scintillant lumina mundum
et tenuem longis iaculantur crinibus ignem
exsiliuntque procul volucres imitata sagittas,
ardua cum gracili tenuatur semita filo.
850sunt autem cunctis permixti partibus ignes,
qui gravidas habitant fabricantes fulmina nubes
et penetrant terras Aetnamque minantur Olympo
et calidas reddunt ipsis in fontibus undas
ac silice in dura viridique in cortice sedem
855inveniunt, cum silva sibi collisa crematur;
ignibus usque adeo natura est omnis abundans:
ne mirere faces subitas erumpere caelo
aëraque accensum flammis lucere coruscis
arida complexum spirantis semina terrae,
860quae volucer pascens ignis sequiturque fugitque,
fulgura cum videas tremulum vibrantia lumen
imbribus e mediis et caelum fulmine ruptum.
sive igitur ratio praebentis semina terrae
in volucres ignis potuit generare cometas;
865sive illas natura faces obscura creavit
sidera per tenues caelo lucentia flammas,
sed trahit ad semet rapido Titanius aestu
involvitque suo flammantis igne cometas
ac modo dimittit, sicut Cyllenius orbis
870et Venus, accenso cum ducit vespere noctem
sera nitens, falluntque oculos rursusque revisunt;
seu deus instantis fati miseratus in orbem
signa per affectus caelique incendia mittit;
numquam futtilibus excanduit ignibus aether,
875squalidaque elusi deplorant arva coloni,
et steriles inter sulcos defessus arator
ad iuga maerentis cogit frustrata iuvencos.
aut gravibus morbis et lenta corpora tabe
corripit exustis letalis flamma medullis
880labentisque rapit populos, totasque per urbes
publica succensis peraguntur iusta sepulcris.
qualis Erechtheos pestis populata colonos
extulit antiquas per funera pacis Athenas,
alter in alterius labens cum fata ruebant.
885nec locus artis erat medicae nec vota valebant;
cesserat officium morbis, et funera derant
mortibus et lacrimae; lassus defecerat ignis
et coacervatis ardebant corpora membris,
ac tanto quondam populo vix contigit heres.
890talia significant lucentes saepe cometae:
funera cum facibus veniunt, terrisque minantur
ardentis sine fine rogos, cum mundus et ipsa
aegrotet natura novum sortita sepulcrum.
quin et bella canunt ignes subitosque tumultus
895et clandestinis surgentia fraudibus arma:
externas modo per gentes, ut, foedere rupto
cum fera ductorem rapuit Germania Varum
infecitque trium legionum sanguine campos,
arserunt toto passim minitantia mundo
900lumina, et ipsa tulit bellum natura per ignes
opposuitque suas vires finemque minatast.
nec mirere graves rerumque hominumque ruinas,
saepe domi culpa est: nescimus credere caelo.
civilis etiam motus cognataque bella
905significant. nec plura alias incendia mundus
sustinuit, quam cum ducibus iurata cruentis
arma Philippeos implerunt agmine campos,
vixque etiam sicca miles Romanus harena
ossa virum lacerosque prius super astitit artus,
910imperiumque suis conflixit viribus ipsum,
perque patris pater Augustus vestigia vicit.
necdum finis erat: restabant Actia bella
dotali commissa acie, repetitaque rerum
alea et in ponto quaesitus rector Olympi,
915femineum sortita iugum cum Roma pependit
atque ipsa Isiaco certarunt fulmina sistro;
restabant profugo servilia milite bella,
cum patrios armis imitatus filius hostes
aequora Pompeius cepit defensa parenti.
920sed satis hoc fatis fuerit: iam bella quiescant
atque adamanteis discordia vincta catenis
aeternos habeat frenos in carcere clausa;
sit pater invictus patriae, sit Roma sub illo,
cumque deum caelo dederit non quaerat in orbe.