0

Stēmmătă quīd făcĭūnt? quīd prōdēst, Pōntĭcĕ, lōngō

sānguĭnĕ cēnsērī, pīctōs ōstēndĕrĕ vūltūs

māiōrum ēt stāntīs īn cūrrĭbŭs Aēmĭlĭānōs

ēt Cŭrĭōs iām dīmĭdĭōs ŭmĕrōquĕ mĭnōrēm

Cōrvīnum ēt Gālbam aūrĭcŭlīs nāsōquĕ cărēntēm,5

[quīs frūctūs gĕnĕrīs tăbŭlā iāctārĕ căpācī

Cōrvīnūm, pōsthāc mūltā cōntīngĕrĕ vīrgā

fūmōsōs ĕquĭtūm cūm dīctātōrĕ măgīstrōs,]

sī cōrām Lĕpĭdīs mălĕ vīvĭtŭr? ēffĭgĭēs quō

tōt bēllātōrūm, sī lūdĭtŭr ālĕă pērnōx10

āntĕ Nŭmāntīnōs, sī dōrmīre īncĭpĭs ōrtū

lūcĭfĕrī, quō sīgnă dŭcēs ēt cāstră mŏvēbānt?

cūr Āllōbrŏgĭcīs ēt māgnā gaūdĕăt ārā

nātŭs ĭn Hērcŭlĕō Făbĭūs lărĕ, sī cŭpĭdūs, sī

vānŭs ĕt Eūgănĕā quāntūmvīs mōllĭŏr āgnā,15

sī tĕnĕrum āttrītūs Cătĭnēnsī pūmĭcĕ lūmbūm

squālēntīs trādūcĭt ăvōs ēmptōrquĕ vĕnēnī

frāngēndā mĭsĕrām fūnēstăt ĭmāgĭnĕ gēntēm?

tōtă lĭcēt vĕtĕrēs ēxōrnēnt ūndĭquĕ cēraē

ātrĭă, nōbĭlĭtās sōla ēst ātque ūnĭcă vīrtūs.20

Paūlūs vēl Cōssūs vēl Drūsūs mōrĭbŭs ēstō,

hōs ānte ēffĭgĭēs māiōrūm pōnĕ tŭōrūm,

praēcēdānt īpsās īllī tē cōnsŭlĕ vīrgās.

prīmă mĭhī dēbēs ănĭmī bŏnă. sānctŭs hăbērī

iūstĭtĭaēquĕ tĕnāx fāctīs dīctīsquĕ mĕrērīs?25

āgnōscō prŏcĕrēm; sālvē Gaētūlĭcĕ, seū tū

Sīlānūs: quōcūmque āltō dē sānguĭnĕ rārūs

cīvĭs ĕt ēgrĕgĭūs pătrĭaē cōntīngĭs ŏvāntī,

ēxclāmārĕ lĭbēt pŏpŭlūs quōd clāmăt Ŏsīrī

īnvēntō. quĭs ĕnīm gĕnĕrōsūm dīxĕrĭt hūnc quī30

īndīgnūs gĕnĕre ēt praēclārō nōmĭnĕ tāntūm

īnsīgnīs? nānūm cūiūsdam Ātlāntă vŏcāmūs,

Aēthĭŏpēm Cŷcnūm, prāvam ēxtōrtāmquĕ pŭēllām

Eūrōpēn; cănĭbūs pīgrīs scăbĭēquĕ vĕtūstā

lēvĭbŭs ēt sīccaē lāmbēntĭbŭs ōră lŭcērnaē35

nōmĕn ĕrīt pārdūs, tīgrīs, lĕŏ, sī quĭd ădhūc ēst

quōd frĕmăt īn tērrīs vĭŏlēntĭŭs. ērgŏ căvēbīs

ēt mĕtŭēs nē tū sīc Crētĭcŭs aūt Cămĕrīnūs.

hīs ĕgŏ quēm mŏnŭī? tēcūm mĭhĭ sērmŏ, Rŭbēllī

Blāndĕ. tŭmēs āltō Drūsōrūm stēmmătĕ, tāmquām40

fēcĕrĭs īpse ălĭquīd prōptēr quōd nōbĭlĭs ēssēs,

ūt tē cōncĭpĕrēt quaē sānguĭnĕ fūlgĕt Ĭūlī,

nōn quaē vēntōsō cōndūctă sŭb āggĕrĕ tēxīt.

"vōs hŭmĭlēs" īnquīs "vūlgī pārs ūltĭmă nōstrī,

quōrūm nēmŏ quĕāt pătrĭām mōnstrārĕ părēntīs,45

āst ĕgŏ Cēcrŏpĭdēs." vīvās ĕt ŏrīgĭnĭs hūiūs

gaūdĭă lōngă fĕrās. tămĕn īmā plēbĕ Quĭrītēm

fācūndum īnvĕnĭēs, sŏlĕt hīc dēfēndĕrĕ caūsās

nōbĭlĭs īndōctī; vĕnĭēt dē plēbĕ tŏgātā

quī iūrīs nōdōs ēt lēgum aēnīgmătă sōlvāt;50

hīnc pĕtĭt Eūphrātēn iŭvĕnīs dŏmĭtīquĕ Bătāvī

cūstōdēs ăquĭlās ārmīs īndūstrĭŭs; āt tū

nīl nĭsĭ Cēcrŏpĭdēs trūncōquĕ sĭmīllĭmŭs Hērmaē.

nūllō quīppe ălĭō vīncīs dīscrīmĭnĕ quām quōd

īllī mārmŏrĕūm căpŭt ēst, tŭă vīvĭt ĭmāgŏ.55

dīc mĭhĭ, Teūcrōrūm prōlēs, ănĭmālĭă mūtă

quīs gĕnĕrōsă pŭtēt nĭsĭ fōrtĭă. nēmpĕ vŏlūcrēm

sīc laūdāmŭs ĕquūm, făcĭlī cuī plūrĭmă pālmă

fērvĕt ĕt ēxūltāt raūcō vīctōrĭă cīrcō;

nōbĭlĭs hīc, quōcūmquĕ vĕnīt dē grāmĭnĕ, cūiūs60

clāră fŭga ānte ălĭōs ēt prīmŭs ĭn aēquŏrĕ pūlvīs.

sēd vēnālĕ pĕcūs Cŏrўphaēī pōstĕrĭtās ēt

Hīrpīnī, sī rāră iŭgō vīctōrĭă sēdīt.

nīl ĭbĭ māiōrūm rēspēctūs, grātĭă nūllă

ūmbrārūm; dŏmĭnōs prĕtĭīs mūtārĕ iŭbēntūr65

ēxĭgŭīs, trītō dūcūnt ĕpĭraēdĭă cōllō

sēgnĭpĕdēs dīgnīquĕ mŏlām vērsārĕ nĕpōtēs.

ērgo ūt mīrēmūr tē, nōn tŭă, prīvum ălĭquīd dā

quōd pōssīm tĭtŭlīs īncīdĕrĕ praētĕr hŏnōrēs

quōs īllīs dămŭs āc dĕdĭmūs, quĭbŭs ōmnĭă dēbēs.70

haēc sătĭs ād iŭvĕnēm quēm nōbīs fāmă sŭpērbūm

trādĭt ĕt īnflātūm plēnūmquĕ Nĕrōnĕ prŏpīnquō;

rārŭs ĕnīm fērmē sēnsūs cōmmūnĭs ĭn īllā

fōrtūnā. sēd tē cēnsērī laūdĕ tŭōrūm,

Pōntĭcĕ, nōlŭĕrīm sīc ūt nĭhĭl īpsĕ fŭtūraē75

laūdĭs ăgās. mĭsĕrum ēst ălĭōrum īncūmbĕrĕ fāmaē,

nē cōllāpsă rŭānt sūbdūctīs tēctă cŏlūmnīs.

strātŭs hŭmī pālmēs vĭdŭās dēsīdĕrăt ūlmōs.

ēstŏ bŏnūs mīlēs, tūtōr bŏnŭs, ārbĭtĕr īdēm

īntĕgĕr; āmbĭgŭaē sī quāndŏ cĭtābĕrĕ tēstīs80

īncērtaēquĕ rĕī, Phălărīs lĭcĕt īmpĕrĕt ūt sīs

fālsŭs ĕt ādmōtō dīctēt pēriūrĭă taūrō,

sūmmūm crēdĕ nĕfās ănĭmām praēfērrĕ pŭdōrī

ēt prōptēr vītām vīvēndī pērdĕrĕ caūsās.

dīgnūs mōrtĕ pĕrīt, cēnēt lĭcĕt ōstrĕă cēntūm85

Gaūrāna ēt Cōsmī tōtō mērgātŭr ăēnō.

ēxspēctātă dĭū tāndēm prōvīncĭă cūm tē

rēctōrem āccĭpĭēt, pōne īraē frēnă mŏdūmquĕ,

pōne ĕt ăvārĭtĭaē, mĭsĕrēre ĭnŏpūm sŏcĭōrūm:

ōssă vĭdēs rērūm văcŭīs ēxsūctă mĕdūllīs.90

rēspĭcĕ quīd mŏnĕānt lēgēs, quīd cūrĭă māndēt,

praēmĭă quāntă bŏnōs mănĕānt, quām fūlmĭnĕ iūstō

ēt Căpĭto ēt Tūtōr rŭĕrīnt dāmnāntĕ sĕnātū,

pīrātaē Cĭlĭcūm. sēd quīd dāmnātĭŏ cōnfērt?

praēcōnēm, Chaērīppĕ, tŭīs cīrcūmspĭcĕ pānnīs,95

cūm Pānsa ērĭpĭāt quīdquīd tĭbĭ Nāttă rĕlīquīt,

iāmquĕ tăcē; fŭrŏr ēst pōst ōmnĭă pērdĕrĕ naūlūm.

nōn īdēm gĕmĭtūs ōlīm nĕquĕ vūlnŭs ĕrāt pār

dāmnōrūm sŏcĭīs flōrēntĭbŭs ēt mŏdŏ vīctīs.

plēnă dŏmūs tūnc ōmnĭs, ĕt īngēns stābăt ăcērvōs100

nūmmōrūm, Spārtānă chlămŷs, cōnchŷlĭă Cōă,

ēt cūm Pārrhăsĭī tăbŭlīs sīgnīsquĕ Mўrōnīs

Phīdĭăcūm vīvēbăt ĕbūr, nēc nōn Pŏlўclītī

mūltŭs ŭbīquĕ lăbōr, rāraē sĭnĕ Mēntŏrĕ mēnsaē.

īndĕ †Dŏlabēlla ātque hīnc† Āntōnĭŭs, īndĕ105

sācrĭlĕgūs Vērrēs rĕfĕrēbānt nāvĭbŭs āltīs

ōccūltā spŏlĭa ēt plūrēs dē pācĕ trĭūmphōs.

nūnc sŏcĭīs iŭgă paūcă bŏūm, grēx pārvŭs ĕquārūm,

ēt pătĕr ārmēntī cāpto ērĭpĭētŭr ăgēllō,

īpsī deīndĕ Lărēs, sī quōd spēctābĭlĕ sīgnūm.110

[sī quĭs ĭn aēdĭcŭlā dĕŭs ūnĭcŭs; haēc ĕtĕnīm sūnt

prō sūmmīs, nām sūnt haēc māxĭmă. dēspĭcĭās tū]

fōrsĭtăn īmbēllīs Rhŏdĭōs ūnctāmquĕ Cŏrīnthōn

dēspĭcĭās mĕrĭtō: quīd rēsīnātă iŭvēntūs

crūrăquĕ tōtīūs făcĭēnt tĭbĭ lēvĭă gēntīs?115

hōrrĭdă vītānda ēst Hīspānĭă, Gāllĭcŭs āxīs

Īllўrĭcūmquĕ lătūs; pārce ēt mēssōrĭbŭs īllīs

quī sătŭrānt ūrbēm cīrcō scēnaēquĕ văcāntēm;

quānta aūtem īndĕ fĕrēs tām dīraē praēmĭă cūlpaē,

cūm tĕnŭīs nūpēr Mărĭūs dīscīnxĕrĭt Āfrōs?120

cūrāndum īn prīmīs nē māgna īniūrĭă fīāt

fōrtĭbŭs ēt mĭsĕrīs. tōllās lĭcĕt ōmnĕ quŏd ūsquam ēst

aūri ātque ārgēntī, scūtūm glădĭūmquĕ rĕlīnquēs.

ēt iăcŭlum ēt gălĕām; spŏlĭātīs ārmă sŭpērsūnt.

quōd mŏdŏ prōpŏsŭī, nōn ēst sēntēntĭă, vērum ēst;125

crēdĭtĕ mē vōbīs fŏlĭūm rĕcĭtārĕ Sĭbŷllaē.

sī tĭbĭ sānctă cŏhōrs cŏmĭtūm, sī nēmŏ trĭbūnāl

vēndĭt ăcērsĕcŏmēs, sī nūllum īn cōniŭgĕ crīmēn

nēc pēr cōnvēntūs ēt cūnctă pĕr ōppĭdă cūrvīs

ūnguĭbŭs īrĕ părāt nūmmōs rāptūră Cĕlaēnō,130

tūm lĭcĕt ā Pīcō nŭmĕrēs gĕnŭs, āltăquĕ sī tē

nōmĭnă dēlēctānt ōmnēm Tītānĭdă pūgnām

īntēr māiōrēs īpsūmquĕ Prŏmēthĕă pōnās.

[dē quōcūmquĕ vŏlēs prŏăvōm tĭbĭ sūmĭtŏ lībrō.]

quōd sī praēcĭpĭtēm răpĭt āmbĭtĭo ātquĕ lĭbīdŏ,135

sī frāngīs vīrgās sŏcĭōrum īn sānguĭnĕ, sī tē

dēlēctānt hĕbĕtēs lāssō līctōrĕ sĕcūrēs,

īncĭpĭt īpsōrūm cōntrā tē stārĕ părēntūm

nōbĭlĭtās clārāmquĕ făcēm praēfērrĕ pŭdēndīs.

ōmne ănĭmī vĭtĭūm tāntō cōnspēctĭŭs īn sē140

crīmĕn hăbēt, quāntō māiōr quī pēccăt hăbētūr.

quō mĭhĭ tē, sŏlĭtūm fālsās sīgnārĕ tăbēllās,

īn tēmplīs quaē fēcĭt ăvūs stătŭāmquĕ părēntīs

āntĕ trĭūmphālēm? quō, sī nōctūrnŭs ădūltēr

tēmpŏră Sāntŏnĭcō vēlās ădŏpērtă cŭcūllō?145

praētēr māiōrūm cĭnĕrēs ātque ōssă vŏlūcrī

cārpēntō răpĭtūr pīnguīs Lătĕrānŭs, ĕt īpsĕ,

īpsĕ rŏtam ādstrīngīt sūfflāmĭnĕ mūlĭŏ cōnsūl,

nōctĕ quĭdēm, sēd Lūnă vĭdēt, sēd sīdĕră tēstēs

īntēndūnt ŏcŭlōs. fīnītūm tēmpŭs hŏnōrīs150

cūm fŭĕrīt, clārā Lătĕrānūs lūcĕ flăgēllūm

sūmĕt ĕt ōccūrsūm nūmquām trĕpĭdābĭt ămīcī

iām sĕnĭs āc vīrgā prĭŏr ādnŭĕt ātquĕ mănīplōs

sōlvĕt ĕt īnfūndēt iūmēntīs hōrdĕă lāssīs.

īntĕrĕā, dūm lānātās rōbūmquĕ iŭvēncūm155

mōrĕ Nŭmaē caēdīt, Iŏvĭs ānte āltārĭă iūrāt

sōlam Ĕpŏnam ēt făcĭēs ŏlĭda ād praēsēpĭă pīctās.

sēd cūm pērvĭgĭlēs plăcĕt īnstaūrārĕ pŏpīnās,

ōbvĭŭs ādsĭdŭō Sўrŏphoēnīx ūdŭs ămōmō

cūrrĭt, Ĭdŷmaēaē Sўrŏphoēnīx īncŏlă pōrtaē160

hōspĭtĭs ādfēctū dŏmĭnūm rēgēmquĕ sălūtāt,

ēt cūm vēnālī Cўănē sūccīnctă lăgōnā.

dēfēnsōr cūlpaē dīcēt mĭhĭ "fēcĭmŭs ēt nōs

haēc iŭvĕnēs." ēstō, dēsīstī nēmpĕ nĕc ūltrā

fōvīsti ērrōrēm. brĕvĕ sīt quōd tūrpĭtĕr aūdēs,165

quaēdām cūm prīmā rĕsĕcēntūr crīmĭnă bārbā.

īndūlgē vĕnĭām pŭĕrīs: Lătĕrānŭs ăd īllōs

thērmārūm călĭcēs īnscrīptăquĕ līntĕă vādīt

mātūrūs bēllo Ārmĕnĭaē Sўrĭaēquĕ tŭēndīs

āmnĭbŭs ēt Rhēno ātque Hīstrō. praēstārĕ Nĕrōnēm170

sēcūrūm vălĕt haēc aētās. mītte Ōstĭă, Caēsār,

mīttĕ, sĕd īn māgnā lēgātūm quaērĕ pŏpīnā:

īnvĕnĭēs ălĭquō cūm pērcūssōrĕ iăcēntēm,

pērmīxtūm naūtīs ēt fūrĭbŭs āc fŭgĭtīvīs,

īntēr cārnĭfĭcēs ēt fābrōs sāndăpĭlārūm175

ēt rĕsŭpīnātī cēssāntĭă tŷmpănă gāllī.

aēqua ĭbĭ lībērtās, cōmmūnĭă pōcŭlă, lēctūs

nōn ălĭūs cuīquām, nēc mēnsă rĕmōtĭŏr ūllī.

quīd făcĭās tālēm sōrtītūs, Pōntĭcĕ, sērvūm?

nēmpe īn Lūcānōs aūt Tūsca ērgāstŭlă mīttās.180

āt vōs, Trōiŭgĕnaē, vōbīs īgnōscĭtĭs ēt quaē

tūrpĭă cērdōnī Vŏlĕsōs Brūtūmquĕ dĕcēbūnt.

quīd sī nūmquam ădĕō foēdīs ădĕōquĕ pŭdēndīs

ūtĭmŭr ēxēmplīs, ūt nōn pēiōră sŭpērsīnt?

cōnsūmptīs ŏpĭbūs vōcēm, Dămăsīppĕ, lŏcāstī185

sīpărĭō, clāmōsum ăgĕrēs ūt Phāsmă Cătūllī.

Laūrĕŏlūm vēlōx ĕtĭām bĕnĕ Lēntŭlŭs ēgīt,

iūdĭcĕ mē dīgnūs vērā crŭcĕ. nēc tămĕn īpsī

īgnōscās pŏpŭlō; pŏpŭlī frōns dūrĭŏr hūiūs,

quī sĕdĕt ēt spēctāt trīscūrrĭă pātrĭcĭōrūm,190

plānĭpĕdēs aūdīt Făbĭōs, rīdērĕ pŏtēst quī

Māmērcōrum ălăpās. quāntī sŭă fūnĕră vēndānt

quīd rēfērt? vēndūnt nūllō cōgēntĕ Nĕrōnĕ,

nēc dŭbĭtānt cēlsī praētōrīs vēndĕrĕ lūdīs.

fīngĕ tămēn glădĭōs īnde ātque hīnc pūlpĭtă pōnī,195

quīd sătĭūs? mōrtēm sīc quīsquam ēxhōrrŭĭt, ūt sīt

zēlŏtўpūs Thўmĕlēs, stŭpĭdī cōllēgă Cŏrīnthī?

rēs haūt mīră tămēn cĭthăroēdō prīncĭpĕ mīmūs

nōbĭlĭs. haēc ūltrā quĭd ĕrīt nĭsĭ lūdŭs? ĕt īllīc

dēdĕcŭs ūrbĭs hăbēs, nēc mūrmīllōnĭs ĭn ārmīs200

nēc clĭpĕō Grācchūm pūgnāntem aūt fālcĕ sŭpīnā;

dāmnăt ĕnīm tālīs hăbĭtūs [sēd dāmnăt ĕt ōdīt,

nēc gălĕā făcĭem ābscōndīt]: mŏvĕt ēccĕ trĭdēntēm.

pōstquām vībrātā pēndēntĭă rētĭă dēxtrā

nēquīquam ēffūdīt, nūdum ād spēctācŭlă vūltūm205

ērĭgĭt ēt tōtā fŭgĭt āgnōscēndŭs hărēnā.

crēdāmūs tŭnĭcaē, dē faūcĭbŭs aūrĕă cūm sē

pōrrĭgăt ēt lōngō iāctētūr spīră gălērō.

ērgo īgnōmĭnĭām grăvĭōrēm pērtŭlĭt ōmnī

vūlnĕrĕ cūm Grācchō iūssūs pūgnārĕ sĕcūtōr.210

lībĕră sī dēntūr pŏpŭlō sūffrāgĭă, quīs tām

pērdĭtŭs ūt dŭbĭtēt Sĕnĕcām praēfērrĕ Nĕrōnī?

cūiūs sūpplĭcĭō nōn dēbŭĭt ūnă părārī

sīmĭă nēc sērpēns ūnūs nēc cūllĕŭs ūnūs.

pār Ăgămēmnŏnĭdaē crīmēn, sēd caūsă făcīt rēm215

dīssĭmĭlēm. quīppe īllĕ dĕīs aūctōrĭbŭs ūltōr

pātrĭs ĕrāt caēsī mĕdĭa īntēr pōcŭlă, sēd nēc

Ēlēctraē iŭgŭlō sē pōllŭĭt aūt Spārtānī

sānguĭnĕ cōniŭgĭī, nūllīs ăcŏnītă prŏpīnquīs

mīscŭĭt, īn scēnā nūmquām cāntāvĭt Ŏrēstēs,220

Trōĭcă nōn scrīpsīt. quĭd ĕnīm Vērgīnĭŭs ārmīs

dēbŭĭt ūlcīscī măgĭs aūt cūm Vīndĭcĕ Gālbă,

quōd Nĕrŏ tām saēvā crūdāquĕ tўrānnĭdĕ fēcīt?

haēc ŏpĕra ātque haē sūnt gĕnĕrōsī prīncĭpĭs ārtēs,

gaūdēntīs foēdō pĕrĕgrīna ād pūlpĭtă cāntū225

prōstĭtŭī Grāiaēque ăpĭūm mĕrŭīssĕ cŏrōnaē.

māiōrum ēffĭgĭēs hăbĕānt īnsīgnĭă vōcīs,

āntĕ pĕdēs Dŏmĭtī lōngūm tū pōnĕ Thўēstaē

sŷrmă vĕl Āntĭgŏnēs seū pērsōnām Mĕlănīppēs,

ēt dē mārmŏrĕō cĭthărām sūspēndĕ cŏlōssō.230

quīd, Cătĭlīnă, tŭīs nātālĭbŭs ātquĕ Cĕthēgī

īnvĕnĭēt quīsquām sūblīmĭŭs? ārmă tămēn vōs

nōctūrna ēt flāmmās dŏmĭbūs tēmplīsquĕ părātīs

ūt brācātōrūm pŭĕrī Sĕnŏnūmquĕ mĭnōrēs,

aūsī quōd lĭcĕāt tŭnĭcā pūnīrĕ mŏlēstā.235

sēd vĭgĭlāt cōnsūl vēxīllăquĕ vēstră cŏērcēt.

hīc nŏvŭs Ārpīnās, īgnōbĭlĭs ēt mŏdŏ Rōmaē

mūnĭcĭpālĭs ĕquēs, gălĕātūm pōnĭt ŭbīquĕ

praēsĭdĭum āttŏnĭtīs ĕt ĭn ōmnī mōntĕ lăbōrāt.

tāntum ĭgĭtūr mūrōs īntrā tŏgă cōntŭlĭt īllī240

nōmĭnĭs āc tĭtŭlī, quāntūm †īn† Leūcădĕ, quāntūm

Thēssălĭaē cāmpīs Ōctāvĭŭs ābstŭlĭt ūdō

caēdĭbŭs ādsĭdŭīs glădĭō; sēd Rōmă părēntēm,

Rōmă pătrēm pătrĭaē Cĭcĕrōnēm lībĕră dīxīt.

Ārpīnās ălĭūs Vōlscōrum īn mōntĕ sŏlēbāt245

pōscĕrĕ mērcēdēs ălĭēnō lāssŭs ărātrō;

nōdōsām pōst haēc frāngēbāt vērtĭcĕ vītēm,

sī lēntūs pīgrā mūnīrēt cāstră dŏlābrā.

hīc tămĕn ēt Cīmbrōs ēt sūmmă pĕrīcŭlă rērūm

ēxcĭpĭt ēt sōlūs trĕpĭdāntēm prōtĕgĭt ūrbēm,250

ātque ĭdĕō, pōstquam ād Cīmbrōs strāgēmquĕ vŏlābānt

quī nūmquam āttĭgĕrānt māiōră cădāvĕră cōrvī,

nōbĭlĭs ōrnātūr laūrō cōllēgă sĕcūndā.

plēbēiaē Dĕcĭōrum ănĭmaē, plēbēiă fŭērūnt

nōmĭnă; prō tōtīs lĕgĭōnĭbŭs hī tămĕn ēt prō255

ōmnĭbŭs aūxĭlĭīs ātque ōmnī pūbĕ Lătīnā

sūffĭcĭūnt dīs īnfērnīs Tērraēquĕ părēntī.

[plūrĭs ĕnīm Dĕcĭī quām quaē sērvāntŭr ăb īllīs.]

āncīllā nātūs trăbĕam ēt dĭădēmă Quĭrīnī

ēt fāscīs mĕrŭīt, rēgum ūltĭmŭs īllĕ bŏnōrūm.260

prōdĭtă lāxābānt pōrtārūm claūstră tўrānnīs

ēxŭlĭbūs iŭvĕnēs īpsīūs cōnsŭlĭs ēt quōs

māgnum ălĭquīd dŭbĭā prō lībērtātĕ dĕcērēt,

quōd mīrārētūr cūm Cōclĭtĕ Mūcĭŭs ēt quaē

īmpĕrĭī fīnīs Tĭbĕrīnūm vīrgŏ nătāvīt.265

ōccūlta ād pātrēs prōdūxīt crīmĭnă sērvūs

mātrōnīs lūgēndŭs; ăt īllōs vērbĕră iūstīs

ādfĭcĭūnt poēnīs ēt lēgūm prīmă sĕcūrīs.

mālŏ pătēr tĭbĭ sīt Thērsītēs, dūmmŏdŏ tū sīs

Aēăcĭdaē sĭmĭlīs Vūlcānĭăque ārmă căpēssās,270

quām tē Thērsītaē sĭmĭlēm prōdūcăt Ăchīllēs.

ēt tămĕn, ūt lōngē rĕpĕtās lōngēquĕ rĕvōlvās

nōmĕn, ăb īnfāmī gēntēm dēdūcĭs ăsŷlō;

māiōrūm prīmūs, quīsquīs fŭĭt īllĕ, tŭōrūm

aūt pāstōr fŭĭt aūt īllūd quōd dīcĕrĕ nōlō.275

Stemmata quid faciunt? quid prodest, Pontice, longo

sanguine censeri, pictos ostendere vultus

maiorum et stantis in curribus Aemilianos

et Curios iam dimidios umeroque minorem

5Corvinum et Galbam auriculis nasoque carentem,

[quis fructus generis tabula iactare capaci

Corvinum, posthac multa contingere virga

fumosos equitum cum dictatore magistros,]

si coram Lepidis male vivitur? effigies quo

10tot bellatorum, si luditur alea pernox

ante Numantinos, si dormire incipis ortu

luciferi, quo signa duces et castra movebant?

cur Allobrogicis et magna gaudeat ara

natus in Herculeo Fabius lare, si cupidus, si

15vanus et Euganea quantumuis mollior agna,

si tenerum attritus Catinensi pumice lumbum

squalentis traducit avos emptorque veneni

frangenda miseram funestat imagine gentem?

tota licet veteres exornent undique cerae

20atria, nobilitas sola est atque unica virtus.

Paulus vel Cossus vel Drusus moribus esto,

hos ante effigies maiorum pone tuorum,

praecedant ipsas illi te consule virgas.

prima mihi debes animi bona. sanctus haberi

25iustitiaeque tenax factis dictisque mereris?

agnosco procerem; salve Gaetulice, seu tu

Silanus: quocumque alto de sanguine rarus

civis et egregius patriae contingis ovanti,

exclamare libet populus quod clamat Osiri

30invento. quis enim generosum dixerit hunc qui

indignus genere et praeclaro nomine tantum

insignis? nanum cuiusdam Atlanta vocamus,

Aethiopem Cycnum, pravam extortamque puellam

Europen; canibus pigris scabieque vetusta

35levibus et siccae lambentibus ora lucernae

nomen erit pardus, tigris, leo, si quid adhuc est

quod fremat in terris violentius. ergo cavebis

et metues ne tu sic Creticus aut Camerinus.

his ego quem monvi? tecum mihi sermo, Rubelli

40Blande. tumes alto Drusorum stemmate, tamquam

feceris ipse aliquid propter quod nobilis esses,

ut te conciperet quae sanguine fulget Iuli,

non quae ventoso conducta sub aggere texit.

"vos humiles" inquis "vulgi pars ultima nostri,

45quorum nemo queat patriam monstrare parentis,

ast ego Cecropides." vivas et originis huius

gaudia longa feras. tamen ima plebe Quiritem

facundum invenies, solet hic defendere causas

nobilis indocti; veniet de plebe togata

50qui iuris nodos et legum aenigmata solvat;

hinc petit Euphraten iuvenis domitique Batavi

custodes aquilas armis industrius; at tu

nil nisi Cecropides truncoque simillimus Hermae.

nullo quippe alio vincis discrimine quam quod

55illi marmoreum caput est, tua vivit imago.

dic mihi, Teucrorum proles, animalia muta

quis generosa putet nisi fortia. nempe volucrem

sic laudamus equum, facili cui plurima palma

fervet et exultat rauco victoria circo;

60nobilis hic, quocumque venit de gramine, cuius

clara fuga ante alios et primus in aequore pulvis.

sed venale pecus Coryphaei posteritas et

Hirpini, si rara iugo victoria sedit.

nil ibi maiorum respectus, gratia nulla

65umbrarum; dominos pretiis mutare iubentur

exiguis, trito ducunt epiraedia collo

segnipedes dignique molam versare nepotes.

ergo ut miremur te, non tua, privum aliquid da

quod possim titulis incidere praeter honores

70quos illis damus ac dedimus, quibus omnia debes.

haec satis ad iuvenem quem nobis fama superbum

tradit et inflatum plenumque Nerone propinquo;

rarus enim ferme sensus communis in illa

fortuna. sed te censeri laude tuorum,

75Pontice, noluerim sic ut nihil ipse futurae

laudis agas. miserum est aliorum incumbere famae,

ne collapsa ruant subductis tecta columnis.

stratus humi palmes viduas desiderat ulmos.

esto bonus miles, tutor bonus, arbiter idem

80integer; ambiguae si quando citabere testis

incertaeque rei, Phalaris licet imperet ut sis

falsus et admoto dictet periuria tauro,

summum crede nefas animam praeferre pudori

et propter vitam vivendi perdere causas.

85dignus morte perit, cenet licet ostrea centum

Gaurana et Cosmi toto mergatur aeno.

exspectata diu tandem provincia cum te

rectorem accipiet, pone irae frena modumque,

pone et avaritiae, miserere inopum sociorum:

90ossa vides rerum vacuis exsucta medullis.

respice quid moneant leges, quid curia mandet,

praemia quanta bonos maneant, quam fulmine iusto

et Capito et Tutor ruerint damnante senatu,

piratae Cilicum. sed quid damnatio confert?

95praeconem, Chaerippe, tuis circumspice pannis,

cum Pansa eripiat quidquid tibi Natta reliquit,

iamque tace; furor est post omnia perdere naulum.

non idem gemitus olim neque vulnus erat par

damnorum sociis florentibus et modo victis.

100plena domus tunc omnis, et ingens stabat acervos

nummorum, Spartana chlamys, conchylia Coa,

et cum Parrhasii tabulis signisque Myronis

Phidiacum vivebat ebur, nec non Polycliti

multus ubique labor, rarae sine Mentore mensae.

105inde †Dolabella atque hinc† Antonius, inde

sacrilegus Verres referebant navibus altis

occulta spolia et plures de pace triumphos.

nunc sociis iuga pauca boum, grex parvus equarum,

et pater armenti capto eripietur agello,

110ipsi deinde Lares, si quod spectabile signum.

[si quis in aedicula deus unicus; haec etenim sunt

pro summis, nam sunt haec maxima. despicias tu]

forsitan imbellis Rhodios unctamque Corinthon

despicias merito: quid resinata iuventus

115cruraque totius facient tibi levia gentis?

horrida vitanda est Hispania, Gallicus axis

Illyricumque latus; parce et messoribus illis

qui saturant urbem circo scenaeque vacantem;

quanta autem inde feres tam dirae praemia culpae,

120cum tenuis nuper Marius discinxerit Afros?

curandum in primis ne magna iniuria fiat

fortibus et miseris. tollas licet omne quod usquam est

auri atque argenti, scutum gladiumque relinques.

et iaculum et galeam; spoliatis arma supersunt.

125quod modo proposui, non est sententia, verum est;

credite me vobis folium recitare Sibyllae.

si tibi sancta cohors comitum, si nemo tribunal

vendit acersecomes, si nullum in coniuge crimen

nec per conventus et cuncta per oppida curvis

130unguibus ire parat nummos raptura Celaeno,

tum licet a Pico numeres genus, altaque si te

nomina delectant omnem Titanida pugnam

inter maiores ipsumque Promethea ponas.

[de quocumque voles proavom tibi sumito libro.]

135quod si praecipitem rapit ambitio atque libido,

si frangis virgas sociorum in sanguine, si te

delectant hebetes lasso lictore secures,

incipit ipsorum contra te stare parentum

nobilitas claramque facem praeferre pudendis.

140omne animi vitium tanto conspectius in se

crimen habet, quanto maior qui peccat habetur.

quo mihi te, solitum falsas signare tabellas,

in templis quae fecit avus statuamque parentis

ante triumphalem? quo, si nocturnus adulter

145tempora Santonico velas adoperta cucullo?

praeter maiorum cineres atque ossa volucri

carpento rapitur pinguis Lateranus, et ipse,

ipse rotam adstringit sufflamine mulio consul,

nocte quidem, sed Luna videt, sed sidera testes

150intendunt oculos. finitum tempus honoris

cum fuerit, clara Lateranus luce flagellum

sumet et occursum numquam trepidabit amici

iam senis ac virga prior adnuet atque maniplos

solvet et infundet iumentis hordea lassis.

155interea, dum lanatas robumque iuvencum

more Numae caedit, Iovis ante altaria iurat

solam Eponam et facies olida ad praesepia pictas.

sed cum pervigiles placet instaurare popinas,

obvius adsiduo Syrophoenix udus amomo

160currit, Idymaeae Syrophoenix incola portae

hospitis adfectu dominum regemque salutat,

et cum venali Cyane succincta lagona.

defensor culpae dicet mihi "fecimus et nos

haec iuvenes." esto, desisti nempe nec ultra

165fovisti errorem. breve sit quod turpiter audes,

quaedam cum prima resecentur crimina barba.

indulge veniam pueris: Lateranus ad illos

thermarum calices inscriptaque lintea vadit

maturus bello Armeniae Syriaeque tuendis

170amnibus et Rheno atque Histro. praestare Neronem

securum valet haec aetas. mitte Ostia, Caesar,

mitte, sed in magna legatum quaere popina:

invenies aliquo cum percussore iacentem,

permixtum nautis et furibus ac fugitivis,

175inter carnifices et fabros sandapilarum

et resupinati cessantia tympana galli.

aequa ibi libertas, communia pocula, lectus

non alius cuiquam, nec mensa remotior ulli.

quid facias talem sortitus, Pontice, servum?

180nempe in Lucanos aut Tusca ergastula mittas.

at vos, Troiugenae, vobis ignoscitis et quae

turpia cerdoni Volesos Brutumque decebunt.

quid si numquam adeo foedis adeoque pudendis

utimur exemplis, ut non peiora supersint?

185consumptis opibus vocem, Damasippe, locasti

sipario, clamosum ageres ut Phasma Catulli.

Laureolum velox etiam bene Lentulus egit,

iudice me dignus vera cruce. nec tamen ipsi

ignoscas populo; populi frons durior huius,

190qui sedet et spectat triscurria patriciorum,

planipedes audit Fabios, ridere potest qui

Mamercorum alapas. quanti sua funera vendant

quid refert? vendunt nullo cogente Nerone,

nec dubitant celsi praetoris vendere ludis.

195finge tamen gladios inde atque hinc pulpita poni,

quid satius? mortem sic quisquam exhorruit, ut sit

zelotypus Thymeles, stupidi collega Corinthi?

res haut mira tamen citharoedo principe mimus

nobilis. haec ultra quid erit nisi ludus? et illic

200dedecus urbis habes, nec murmillonis in armis

nec clipeo Gracchum pugnantem aut falce supina;

damnat enim talis habitus [sed damnat et odit,

nec galea faciem abscondit]: movet ecce tridentem.

postquam vibrata pendentia retia dextra

205nequiquam effudit, nudum ad spectacula vultum

erigit et tota fugit agnoscendus harena.

credamus tunicae, de faucibus aurea cum se

porrigat et longo iactetur spira galero.

ergo ignominiam graviorem pertulit omni

210vulnere cum Graccho iussus pugnare secutor.

libera si dentur populo suffragia, quis tam

perditus ut dubitet Senecam praeferre Neroni?

cuius supplicio non debuit una parari

simia nec serpens unus nec culleus unus.

215par Agamemnonidae crimen, sed causa facit rem

dissimilem. quippe ille deis auctoribus ultor

patris erat caesi media inter pocula, sed nec

Electrae iugulo se polluit aut Spartani

sanguine coniugii, nullis aconita propinquis

220miscuit, in scena numquam cantavit Orestes,

Troica non scripsit. quid enim Verginius armis

debuit ulcisci magis aut cum Vindice Galba,

quod Nero tam saeva crudaque tyrannide fecit?

haec opera atque hae sunt generosi principis artes,

225gaudentis foedo peregrina ad pulpita cantu

prostitui Graiaeque apium meruisse coronae.

maiorum effigies habeant insignia vocis,

ante pedes Domiti longum tu pone Thyestae

syrma vel Antigones seu personam Melanippes,

230et de marmoreo citharam suspende colosso.

quid, Catilina, tuis natalibus atque Cethegi

inveniet quisquam sublimius? arma tamen vos

nocturna et flammas domibus templisque paratis

ut bracatorum pueri Senonumque minores,

235ausi quod liceat tunica punire molesta.

sed vigilat consul vexillaque vestra coërcet.

hic novus Arpinas, ignobilis et modo Romae

municipalis eques, galeatum ponit ubique

praesidium attonitis et in omni monte laborat.

240tantum igitur muros intra toga contulit illi

nominis ac tituli, quantum †in† Leucade, quantum

Thessaliae campis Octavius abstulit udo

caedibus adsiduis gladio; sed Roma parentem,

Roma patrem patriae Ciceronem libera dixit.

245Arpinas alius Volscorum in monte solebat

poscere mercedes alieno lassus aratro;

nodosam post haec frangebat vertice vitem,

si lentus pigra muniret castra dolabra.

hic tamen et Cimbros et summa pericula rerum

250excipit et solus trepidantem protegit urbem,

atque ideo, postquam ad Cimbros stragemque volabant

qui numquam attigerant maiora cadavera corvi,

nobilis ornatur lauro collega secunda.

plebeiae Deciorum animae, plebeia fuerunt

255nomina; pro totis legionibus hi tamen et pro

omnibus auxiliis atque omni pube Latina

sufficiunt dis infernis Terraeque parenti.

[pluris enim Decii quam quae servantur ab illis.]

ancilla natus trabeam et diadema Quirini

260et fascis meruit, regum ultimus ille bonorum.

prodita laxabant portarum claustra tyrannis

exulibus iuvenes ipsius consulis et quos

magnum aliquid dubia pro libertate deceret,

quod miraretur cum Coclite Mucius et quae

265imperii finis Tiberinum virgo natavit.

occulta ad patres produxit crimina servus

matronis lugendus; at illos verbera iustis

adficiunt poenis et legum prima securis.

malo pater tibi sit Thersites, dummodo tu sis

270Aeacidae similis Vulcaniaque arma capessas,

quam te Thersitae similem producat Achilles.

et tamen, ut longe repetas longeque revolvas

nomen, ab infami gentem deducis asylo;

maiorum primus, quisquis fuit ille, tuorum

275aut pastor fuit aut illud quod dicere nolo.