Cōnsēdērĕ dŭcēs ēt vūlgī stāntĕ cŏrōnā
sūrgĭt ăd hōs clĭpĕī dŏmĭnūs sēptēmplĭcĭs Āiāx;
ūtque ĕrăt īmpătĭēns īraē, Sīgēĭă tōrvō
lītŏră rēspēxīt clāssēmque īn lītŏrĕ vūltū
īntēndēnsquĕ mănūs: "ăgĭmūs, prō Iūppĭtĕr"! īnquīt5
"āntĕ rătēs caūsam ēt mēcūm cōnfērtŭr Ŭlīxēs!
āt nōn Hēctŏrĕīs dŭbĭtāvīt cēdĕrĕ flāmmīs,
quās ĕgŏ sūstĭnŭī, quās hāc ā clāssĕ fŭgāvī.
tūtĭŭs ēst ĭgĭtūr fīctīs cōntēndĕrĕ vērbīs,
quām pūgnārĕ mănū. sēd nēc mĭhĭ dīcĕrĕ prōmptūm,10
nēc făcĕre ēst īstī; quāntūmque ĕgŏ Mārtĕ fĕrōcī,
quāntum ăcĭē vălĕō, tāntūm vălĕt īstĕ lŏquēndō.
nēc mĕmŏrāndă tămēn vōbīs mĕă fāctă, Pĕlāsgī,
ēssĕ rĕōr; vīdīstĭs ĕnīm; sŭă nārrĕt Ŭlīxēs,
quaē sĭnĕ tēstĕ gĕrīt, quōrūm nōx cōnscĭă sōlāst.15
praēmĭă māgnă pĕtō, fătĕōr, sēd dēmĭt hŏnōrēm
aēmŭlŭs; Aīācī nōn ēst tĕnŭīssĕ sŭpērbūm,
sīt lĭcĕt hōc īngēns, quīdquīd spērāvĭt Ŭlīxēs.
īstĕ tŭlīt prĕtĭūm iām nūnc tēmptāmĭnĭs hūiūs,
quōd, cūm vīctŭs ĕrīt, mēcūm cērtāssĕ fĕrētūr.20
Ātque ĕgŏ, sī vīrtūs īn mē dŭbĭtābĭlĭs ēssēt,
nōbĭlĭtātĕ pŏtēns ēssēm, Tĕlămōnĕ crĕātūs,
moēnĭă quī fōrtī Trōiānă sŭb Hērcŭlĕ cēpīt
lītŏrăque īntrāvīt Păgăsaēā Cōlchă cărīnā.
Aēăcŭs huīc pătĕr ēst, quī iūră sĭlēntĭbŭs īllīc25
rēddĭt ŭbi Aēŏlĭdēn sāxūm grăvĕ Sīsўphŏn ūrgēt;
Aēăcŏn āgnōscīt sūmmūs prōlēmquĕ fătētūr
Iūppĭtĕr ēssĕ sŭām; sīc āb Iŏvĕ tērtĭŭs Āiāx.
nēc tămĕn haēc sĕrĭēs īn caūsām prōsĭt, Ăchīvī,
sī mĭhĭ cūm māgnō nōn ēst cōmmūnĭs Ăchīllĕ;30
frātĕr ĕrāt, frātērnă pĕtō. quīd sānguĭnĕ crētūs
Sīsўphĭō fūrtīsque ēt fraūdĕ sĭmīllĭmŭs īllī,
īnsĕrĭs Aēăcĭdīs ălĭēnaē nōmĭnă gēntīs?
ān quŏd ĭn ārmă prĭōr nūllōquĕ sŭb īndĭcĕ vēnī,
ārmă nĕgāndă mĭhī? Pŏtĭōrquĕ vĭdēbĭtŭr īllīs35
ūltĭmă quī cēpīt dētrāctāvītquĕ fŭrōrĕ
mīlĭtĭām fīctō, dōnēc sōllērtĭŏr īstō
ēt sĭbi ĭnūtĭlĭōr tĭmĭdī cōmmēntă rĕtēxīt
Naūplĭădēs ănĭmī vītātăquĕ trāxĭt ăd ārmă?
ōptĭmă nūm sūmāt, quĭă sūmĕrĕ nōlŭĭt ūllă,40
nōs ĭnhŏnōrāti ēt dōnīs pătrŭēlĭbŭs ōrbī,
ōbtŭlĭmūs quĭă nōs ād prīmă pĕrīcŭlă, sīmūs?
ātque ŭtĭnam aūt vērūs fŭrŏr īlle, aūt crēdĭtŭs ēssēt.
nēc cŏmĕs hīc Phrўgĭās ūmquām vēnīssĕt ăd ārcēs
hōrtātōr scĕlĕrūm! Nōn tē, Poēāntĭă prōlēs,45
ēxpŏsĭtūm Lēmnōs nōstrō cūm crīmĭne hăbērēt,
quī nūnc, ūt mĕmŏrānt, sīlvēstrĭbŭs ābdĭtŭs āntrīs
sāxă mŏvēs gĕmĭtū, Lāērtĭădaēquĕ prĕcārīs
quaē mĕrŭīt; quaē, sī dī sūnt, nōn vānă prĕcārīs.
ēt nūnc īlle ĕădēm nōbīs iūrātŭs ĭn ārmă,50
heū! pārs ūnă dŭcūm, quō sūccēssōrĕ săgīttaē
Hērcŭlĭs ūtūntūr, frāctūs mōrbōquĕ fămēquĕ
vēlātūrque ălĭtūrque ăvĭbūs vŏlŭcrēsquĕ pĕtēndō
dēbĭtă Trōiānīs ēxērcēt spīcŭlă fātīs.
īllĕ tămēn vīvīt, quĭă nōn cŏmĭtāvĭt Ŭlīxēn;55
māllĕt ĕt īnfēlīx Pălămēdēs ēssĕ rĕlīctūs;
[vīvĕrĕt aūt cērtē lētūm sĭnĕ crīmĭne hăbērēt]
quēm mălĕ cōnvīctī nĭmĭūm mĕmŏr īstĕ fŭrōrīs
prōdĕrĕ rēm Dănăūm fīnxīt fīctūmquĕ prŏbāvīt
crīmĕn ĕt ōstēndīt, quōd iām praēfōdĕrăt, aūrūm.60
ērgo aūt ēxĭlĭō vīrēs sūbdūxĭt Ăchīvīs
aūt nĕcĕ; sīc pūgnāt, sīc ēst mĕtŭēndŭs Ŭlīxēs.
Quī lĭcĕt ēlŏquĭō fīdūm quŏquĕ Nēstŏră vīncāt,
haūd tămĕn ēffĭcĭēt dēsērtum ūt Nēstŏră crīmēn
ēssĕ rĕār nūllūm, quī cum īmplōrārĕt Ŭlīxēn65
vūlnĕrĕ tārdŭs ĕquī fēssūsquĕ sĕnīlĭbŭs ānnīs,
prōdĭtŭs ā sŏcĭo ēst; nōn haēc mĭhĭ crīmĭnă fīngī
scīt bĕnĕ Tŷdīdēs, quī nōmĭnĕ saēpĕ vŏcātūm
cōrrĭpŭīt trĕpĭdōquĕ fŭgam ēxprōbrāvĭt ămīcō.
āspĭcĭūnt ŏcŭlīs sŭpĕrī mōrtālĭă iūstīs;70
ēn ĕgĕt aūxĭlĭō quī nōn tŭlĭt; ūtquĕ rĕlīquīt,
sīc līnquēndŭs ĕrāt; lēgēm sĭbĭ dīxĕrăt īpsĕ.
cōnclāmāt sŏcĭōs; ādsūm vĭdĕōquĕ trĕmēntēm
pāllēntēmquĕ mĕtu ēt trĕpĭdāntēm mōrtĕ fŭtūrā.
ōppŏsŭī mōlēm clĭpĕī tēxīquĕ iăcēntēm75
sērvāvīque ănĭmām (mĭnĭmum ēst hōc laūdĭs) ĭnērtēm.
sī pērstās cērtārĕ, lŏcūm rĕdĕāmŭs ĭn īllūm;
rēdde hōstēm vūlnūsquĕ tŭūm sŏlĭtūmquĕ tĭmōrēm
pōst clīpeūmquĕ lăte ēt mēcūm cōntēndĕ sŭb īllō.
āt pōstquam ērĭpŭī, cuī stāndī vūlnĕră vīrēs80
nōn dĕdĕrānt, nūllō tārdātūs vūlnĕrĕ fūgīt.
Hēctŏr ădēst sēcūmquĕ dĕōs īn proēlĭă dūcīt
quāquĕ rŭīt, nōn tū tāntūm tērrērĭs, Ŭlīxĕ,
sēd fōrtēs ĕtĭām; tāntūm trăhĭt īllĕ tĭmōrīs.
hūnc ĕgŏ sānguĭnĕaē sūccēssū caēdĭs ŏvāntēm85
ēmĭnŭs īngēntī rĕsŭpīnūm pōndĕrĕ fūdī;
hūnc ĕgŏ pōscēntēm, cūm quō cōncūrrĕrĕt, ūnūs
sūstĭnŭī sōrtēmquĕ mĕām vōvīstĭs, Ăchīvī,
ēt vēstraē vălŭērĕ prĕcēs. sī quaērĭtĭs hūiūs
fōrtūnām pūgnaē, nōn sūm sŭpĕrātŭs ăb īllō.90
ēccĕ fĕrūnt Trōēs fērrūmque īgnīsquĕ Iŏvēmquĕ
īn Dănăās clāssēs; ŭbĭ nūnc fācūndŭs Ŭlīxēs?
nēmpe ĕgŏ mīllĕ mĕō prōtēxī pēctŏrĕ pūppēs,
spēm vēstrī rĕdĭtūs; dătĕ prō tōt nāvĭbŭs ārmă.
quōd sī vēră lĭcēt mĭhĭ dīcĕrĕ, quaērĭtŭr īstīs95
quām mĭhĭ māiŏr hŏnōs cōniūnctăquĕ glōrĭă nōstrāst
ātque Āiāx ārmīs, nōn Āiāci ārmă pĕtūntūr.
Cōnfĕrăt hīs Ĭthăcūs Rhēsum īnbēllēmquĕ Dŏlōnă
Prīămĭdēnque Hĕlĕnūm rāptā cūm Pāllădĕ cāptūm;
lūcĕ nĭhīl gēstūm, nĭhĭl ēst Dĭŏmēdĕ rĕmōtō.100
sī sĕmĕl īstă dătīs mĕrĭtīs tām vīlĭbŭs ārmă,
dīvĭdĭte ēt pārs sīt māiōr Dĭŏmēdĭs ĭn īllīs.
quō tămĕn haēc Ĭthăcō, quī clām, quī sēmpĕr ĭnērmīs
rēm gĕrĭt ēt fūrtīs īncaūtūm dēcĭpĭt hōstēm?
īpsĕ nĭtōr gălĕaē clārō rădĭāntĭs ăb aūrō105
īnsĭdĭās prōdēt mănĭfēstābītquĕ lătēntēm.
sēd nĕquĕ Dūlĭchĭūs sŭb Ăchīllīs cāssĭdĕ vērtēx
pōndĕră tāntă fĕrēt, nēc nōn ŏnĕrōsă grăvīsquĕ
Pēlĭăs hāstă pŏtēst īnbēllĭbŭs ēssĕ lăcērtīs,
nēc clĭpĕūs vāstī caēlātŭs ĭmāgĭnĕ mūndī110
cōnvĕnĭēt tĭmĭdaē nātaēque ād fūrtă sĭnīstraē.
dēbĭlĭtātūrūm quīd tē pĕtĭs, īmprŏbĕ, mūnūs?
quōd tĭbĭ sī pŏpŭlī dōnāvĕrĭt ērrŏr Ăchīvī,
cūr spŏlĭērĭs, ĕrīt, nōn cūr mĕtŭārĭs ăb hōstĕ
ēt fŭgă, quā sōlā cūnctōs, tĭmĭdīssĭmĕ, vīncīs,115
tārdă fŭtūră tĭbi ēst gēstāmĭnă tāntă trăhēntī.
āddĕ quŏd īstĕ tŭūs, tām rārō proēlĭă pāssūs,
īntĕgĕr ēst clīpeūs; nōstrō, quī tēlă fĕrēndō
mīllĕ pătēt plāgīs, nŏvŭs ēst sūccēssŏr hăbēndūs.
dēnĭquĕ, quīd vērbīs ŏpŭs ēst? spēctēmŭr ăgēndō;120
ārmă vĭrī fōrtīs mĕdĭōs mīttāntŭr ĭn hōstīs;
īndĕ iŭbētĕ pĕti ēt rĕfĕrēntem ōrnātĕ rĕlātīs.
Fīnĭĕrāt Tĕlămōnĕ sătūs vūlgīquĕ sĕcūtūm
ūltĭmă mūrmŭr ĕrāt, dōnēc Lāērtĭŭs hērōs
ādstĭtĭt ātque ŏcŭlōs paūlūm tēllūrĕ mŏrātōs125
sūstŭlĭt ād prŏcĕrēs ēxspēctātōquĕ rĕsōlvīt
ōră sŏnō; nĕque ăbēst fācūndīs grātĭă dīctīs.
"sī mĕă cūm vēstrīs vălŭīssēnt vōtă, Pĕlāsgī,
nōn fŏrĕt āmbĭgŭūs tāntī cērtāmĭnĭs hērēs
tūquĕ tŭīs ārmīs, nōs tē pŏtĕrēmŭr, Ăchīllĕ.130
quēm quŏnĭām nōn aēquă mĭhī vōbīsquĕ nĕgārūnt
fātă", mănūquĕ sĭmūl vĕlŭtī lăcrĭmāntĭă tērsīt
lūmĭnă "quīs māgnō mĕlĭūs sūccēdĭt Ăchīllī
quām pēr quēm māgnūs Dănăīs sūccēssĭt Ăchīllēs?
huīc mŏdŏ nē prōsīt, quŏd, ŭt ēst, hĕbĕs ēssĕ vĭdētūr,135
nēvĕ mĭhī nŏcĕāt, quōd vōbīs sēmpĕr, Ăchīvī,
prōfŭĭt īngĕnĭūm; mĕăque haēc fācūndĭă, sīquāst,
quaē nūnc prō dŏmĭnō, prō vōbīs saēpĕ lŏcūtāst,
īnvĭdĭā cărĕāt, bŏnă nēc sŭă quīsquĕ rĕcūsēt.
nām gĕnŭs ēt prŏăvōs ēt quaē nōn fēcĭmŭs īpsī,140
vīx ĕă nōstră vŏcō; sĕd ĕnīm quĭă rēttŭlĭt Āiāx
ēssĕ Iŏvīs prŏnĕpōs, nōstrī quŏquĕ sānguĭnĭs aūctōr
Iūppĭtĕr ēst tŏtĭdēmquĕ grădūs dīstāmŭs ăb īllō.
nām mĭhĭ Lāērtēs pătĕr ēst, Ārcēsĭŭs īllī,
Iūppĭtĕr huīc, nĕque ĭn hīs quīquām dāmnātŭs ĕt ēxūl.145
ēst quŏquĕ pēr mātrēm Cŷllēnĭŭs āddĭtă nōbīs
āltĕră nōbĭlĭtās; dĕŭs ēst ĭn ŭtrōquĕ părēntĕ.
sēd nĕquĕ mātērnō quō sūm gĕnĕrōsĭŏr ōrtū,
nēc mĭhĭ quōd pătĕr ēst frātērnī sānguĭnĭs īnsōns,
prōpŏsĭta ārmă pĕtō; mĕrĭtīs ēxpēndĭtĕ caūsām,150
dūmmŏdŏ quōd frātrēs Tĕlămōn Pēleūsquĕ fŭērūnt
Aīācīs mĕrĭtūm nōn sīt, nēc sānguĭnĭs ōrdŏ,
sēd vīrtūtĭs hŏnōr spŏlĭīs quaērātŭr ĭn īstīs.
aūt sī prōxĭmĭtās prīmūsquĕ rĕquīrĭtŭr hērēs,
ēst gĕnĭtōr Pēleūs, ēst Pŷrrhūs fīlĭŭs īllī;155
quīs lŏcŭs Aīācī? Phthīam haēc Scŷrūmvĕ fĕrāntūr,
nēc mĭnŭs ēst īstō Teūcēr pătrŭēlĭs Ăchīllī;
nūm pĕtĭt īllĕ tămēn, nūm sī pĕtăt, aūfĕrăt īllă?
ērgo ŏpĕrūm quŏnĭām nūdūm cērtāmĕn hăbētūr,
plūră quĭdēm fēcī, quām quaē cōmprēndĕrĕ dīctīs160
īn prōmptū mĭhĭ sīt; rērūm tămĕn ōrdĭnĕ dūcār.
Praēscĭă vēntūrī gĕnĕtrīx Nērēĭă lētī
dīssĭmŭlāt cūltū nātum ēt dēcēpĕrăt ōmnēs,
īn quĭbŭs Aīācēm, sūmptaē fāllācĭă vēstīs.
ārma ĕgŏ fēmĭnĕīs ănĭmūm mōtūră vĭrīlēm165
mērcĭbŭs īnsērvī; nĕque ădhūc prŏĭēcĕrăt hērōs
vīrgĭnĕōs hăbĭtūs, cūm pārmam hāstāmquĕ tĕnēntī
"nātĕ dĕā", dīxī "tĭbĭ sē pĕrĭtūră rĕsērvānt
Pērgămă; quīd dŭbĭtās īngēntem ēvērtĕrĕ Troīām"?
īnĭĕcīquĕ mănūm fōrtēmque ād fōrtĭă mīsī.170
ērgo ŏpĕra īllīūs mĕă sūnt; ĕgŏ Tēlĕphŏn hāstā
pūgnāntēm dŏmŭī, vīctum ōrāntēmquĕ rĕfēcī.
quōd Thēbaē cĕcĭdērĕ, mĕum ēst; mē crēdĭtĕ Lēsbōn,
mē Tĕnĕdōn Chrŷsēnque ēt Cīllăn, Ăpōllĭnĭs ūrbēs,
ēt Scŷrūm cēpīssĕ; mĕā cōncūssă pŭtātĕ175
prōcŭbŭīssĕ sŏlō Lŷrnēsĭă moēnĭă dēxtrā.
ūtque ălĭōs tăcĕām, quī saēvūm pērdĕrĕ pōssēt
Hēctŏră, nēmpĕ dĕdī; pēr mē iăcĕt īnclĭtŭs Hēctōr.
īllīs haēc ārmīs, quĭbŭs ēst īnvēntŭs Ăchīllēs,
ārmă pĕtō; vīvō dĕdĕrām, pōst fātă rĕpōscō.180
Ūt dŏlŏr ūnīūs Dănăōs pērvēnĭt ăd ōmnēs,
Aūlĭdăque Eūbŏĭcām cōmplērūnt mīllĕ cărīnaē,
ēxspēctātă dĭū, nūlla aūt cōntrārĭă clāssī
flāmĭna ĕrānt; dūraēquĕ lŭbēnt Ăgămēmnŏnă sōrtēs
īmmĕrĭtām saēvaē nātām māctārĕ Dĭānaē.185
dēnĕgăt hōc gĕnĭtōr dīvīsque īrāscĭtŭr īpsīs,
ātque īn rēgĕ tămēn pătĕr ēst; ĕgŏ mītĕ părēntīs
īngĕnĭūm vērbīs ād pūblĭcă cōmmŏdă vērtī.
nūnc ĕquĭdēm fătĕōr fāssōque īgnōscăt Ătrīdēs,
dīffĭcĭlēm tĕnŭī sŭb ĭnīquō iūdĭcĕ caūsām;190
hūnc tămĕn ūtĭlĭtās pŏpŭlī frātērquĕ dătīquĕ
sūmmă mŏvēt scēptrī, laūdem ūt cūm sānguĭnĕ pēnsēt.
mīttŏr ĕt ād mātrēm, quaē nōn hōrtāndă, sĕd āstū
dēcĭpĭēndă fŭīt; quō sī Tĕlămōnĭŭs īssēt,
ōrbă sŭīs ēssēnt ĕtĭāmnūm līntĕă vēntīs.195
mīttŏr ĕt Īlĭăcās aūdāx ōrātŏr ăd ārcēs
vīsăque ĕt īntrāta ēst āltaē mĭhĭ cūrĭă Troīaē
plēnăque ădhūc ĕrăt īllă vĭrīs; īntērrĭtŭs ēgī,
quām mĭhĭ māndārāt cōmmūnīs Graēcĭă, caūsām
āccūsōquĕ Părīm praēdāmque Hĕlĕnāmquĕ rĕpōscō200
ēt mŏvĕō Prĭămūm Prĭămōque Āntēnŏră iūnctūm.
ēt Părĭs ēt frātrēs ēt quī răpŭērĕ sŭb īllō
vīx tĕnŭērĕ mănūs, scīs hōc, Mĕnĕlāĕ, nĕfāndās;
prīmăquĕ lūx nōstrī tēcūm fŭĭt īllă pĕrīclī.
Lōngă rĕfērrĕ mŏra ēst quaē cōnsĭlĭōquĕ mănūquĕ205
ūtĭlĭtēr fēcī spătĭōsī tēmpŏrĕ bēllī.
pōst ăcĭēs prīmās ūrbīs sē moēnĭbŭs hōstēs
cōntĭnŭērĕ dĭū, nĕc ăpērtī cōpĭă Mārtīs
ūllă fŭīt; dĕcĭmō dēmūm pūgnāvĭmŭs ānnō.
quīd făcĭs īntĕrĕā, quī nīl, nĭsĭ proēlĭă, nōstī?210
quīs tŭŭs ūsŭs ĕrāt? Nām sī mĕă fāctă rĕquīrīs,
hōstĭbŭs īnsĭdĭōr, fōssās mūnīmĭnĕ cīngō,
cōnsōlōr sŏcĭōs, ūt lōngī taēdĭă bēllī
mēntĕ fĕrānt plăcĭdā; dŏcĕō, quō sīmŭs ălēndī
ārmāndīquĕ mŏdō; mīttōr, quō pōstŭlăt ūsūs.215
ēccĕ Iŏvīs mŏnĭtū, dēcēptŭs ĭmāgĭnĕ sōmnī,
rēx iŭbĕt īncēptī cūrām dīmīttĕrĕ bēllī.
īllĕ pŏtēst aūctōrĕ sŭām dēfēndĕrĕ vōcēm;
nōn sĭnăt hōc Āiāx dēlēndăquĕ Pērgămă pōscāt,
quōdquĕ pŏtēst, pūgnēt. Cūr nōn rĕmŏrātŭr ĭtūrōs?220
cūr nōn ārmă căpīt, dāt quōd văgă tūrbă sĕquātūr?
nōn ĕrăt hōc nĭmĭūm nūmquām nĭsĭ māgnă lŏquēntī.
quīd quŏd ĕt īpsĕ fŭgīt? vīdī, pŭdŭītquĕ vĭdērĕ,
cūm tū tērgă dărēs ĭnhŏnēstăquĕ vēlă părārēs.
nēc mŏră: "quīd făcĭtīs? quaē vōs dēmēntĭă!" dīxī225
"cōncĭtăt, ō sŏcĭī, cāptām dīmīttĕrĕ Troīām?
quidue domum fertis decimo, nisi dedecus, anno?"
tālĭbŭs ātque ălĭīs, īn quaē dŏlŏr īpsĕ dĭsērtūm
fēcĕrăt, āvērsōs prŏfŭgā dē clāssĕ rĕdūxī.
cōnvŏcăt Ātrīdēs sŏcĭōs tērrōrĕ păvēntēs230
nēc Tĕlămōnĭădēs ĕtĭām nūnc hīscĕrĕ quīcquām
aūdĕt; ăt aūsŭs ĕrāt rēgēs īncēssĕrĕ dīctīs
Thērsītēs, ĕtĭām pēr me haūd īmpūnĕ prŏtērvūs.
ērĭgŏr ēt trĕpĭdōs cīvēs ēxhōrtŏr ĭn hōstēm
āmīssāmquĕ mĕā vīrtūtēm vōcĕ rĕpōscō.235
tēmpŏre ăb hōc, quōdcūmquĕ pŏtēst fēcīssĕ vĭdērī
fōrtĭtĕr īstĕ, mĕum ēst, quī dāntēm tērgă rĕtrāxī.
dēnĭquĕ dē Dănăīs quīs tē laūdātvĕ pĕtītvĕ?
āt sŭă Tŷdīdēs mēcūm cōmmūnĭcăt āctă,
mē prŏbăt, ēt sŏcĭō sēmpēr cōnfīdĭt Ŭlīxĕ,240
ēst ălĭquīd dē tōt Grāiōrūm mīlĭbŭs ūnūm
ā Dĭŏmēdĕ lĕgī. nēc mē sōrs īrĕ iŭbēbāt;
sīc tămĕn, ēt sprētō nōctīsque hōstīsquĕ pĕrīclō,
aūsum ĕădēm, quaē nōs, Phrўgĭā dē gēntĕ Dŏlōnă
īntĕrĭmō, nōn āntĕ tămēn quām cūnctă cŏēgī245
prōdĕre ĕt ēdĭdĭcī quīd pērfĭdă Troīă părārēt.
ōmnĭă cōgnōrām, nēc quōd spĕcŭlārĕr hăbēbām,
ēt iām prōmīssā pŏtĕrām cūm laūdĕ rĕvērtī
haūd cōntēntŭs ĕō pĕtĭī tēntōrĭă Rhēsī
īnquĕ sŭīs īpsūm cāstrīs cŏmĭtēsquĕ pĕrēmī;250
ātque, ĭtă cāptīvō, vīctōr vōtīsquĕ pŏtītūs,
īngrĕdĭōr cūrrū laētōs ĭmĭtāntĕ trĭūmphōs.
cūiŭs ĕquōs prĕtĭūm prō nōctĕ pŏpōscĕrăt hōstīs,
ārmă nĕgātĕ mĭhī fŭĕrītquĕ bĕnīgnĭŏr Āiāx.
Quīd Lўcĭī rĕfĕrām Sārpēdŏnĭs āgmĭnă fērrō255
dēvāstātă mĕō? cūm mūltō sānguĭnĕ fūdī
Coērănŏn Īphĭtĭdēn ĕt Ălāstŏrăquē Chrŏmĭūmquĕ
Ālcāndrūmque Hălĭūmquĕ Nŏēmŏnăquē Prўtănīmquĕ,
ēxĭtĭōquĕ dĕdī cūm Chērsĭdămāntĕ Thŏōnă
ēt Chărŏpēm fātīsque īnmītĭbŭs Ēnnŏmŏn āctūm,260
quīquĕ mĭnūs cĕlĕbrēs nōstrā sūb moēnĭbŭs ūrbīs
prōcŭbŭērĕ mănū. sūnt ēt mĭhĭ vūlnĕră, cīvēs,
īpsō pūlchră lŏcō; nēc vānīs crēdĭtĕ vērbīs.
āspĭcĭte ēn!" vēstēmquĕ mănū dēdūxĭt ĕt "haēc sūnt
pēctŏră sēmpĕr" ăīt "vēstrīs ēxērcĭtă rēbūs.265
āt nīl īmpēndīt pēr tōt Tĕlămōnĭŭs ānnōs
sānguĭnĭs īn sŏcĭōs ĕt hăbēt sĭnĕ vūlnĕrĕ cōrpūs.
quīd tămĕn hōc rēfērt, sī sē prō clāssĕ Pĕlāsgā
ārmă tŭlīssĕ rĕfērt cōntrā Trōāsquĕ Iŏvēmquĕ?
cōnfĭtĕōrquĕ, tŭlīt, nĕque ĕnīm bĕnĕfāctă mălīgnē270
dētrāctārĕ mĕum ēst; sēd nē cōmmūnĭă sōlūs
ōccŭpĕt ātque ălĭquēm vōbīs quŏquĕ rēddăt hŏnōrēm
rēppŭlĭt Āctŏrĭdēs sŭb ĭmāgĭnĕ tūtŭs Ăchīllīs
Trōăs ăb ārsūrīs cūm dēfēnsōrĕ cărīnīs.
aūsum ĕtĭam Hēctŏrĕīs sōlūm cōncūrrĕrĕ tēlīs275
sē pŭtăt, ōblītūs rēgīsquĕ dŭcūmquĕ mĕīquĕ,
nōnŭs ĭn ōffĭcĭo ēt praēlātūs mūnĕrĕ sōrtīs.
sēd tămĕn ēvēntūs vēstraē, fōrtīssĭmĕ, pūgnaē
quīs fŭĭt? Hēctŏr ăbīt vĭŏlātūs vūlnĕrĕ nūllō.
Mē mĭsĕrūm! quāntō cōgōr mĕmĭnīssĕ dŏlōrĕ280
tēmpŏrĭs īllīūs, quō, Grāiūm mūrŭs, Ăchīllēs
prōcŭbŭīt, nēc mē lăcrĭmaē lūctūsquĕ tĭmōrquĕ
tārdārūnt quīn cōrpŭs hŭmō sūblīmĕ rĕfērrēm.
hīs ŭmĕrīs, hīs, īnquam, ŭmĕrīs ĕgŏ cōrpŭs Ăchīllīs
ēt sĭmŭl ārmă tŭlī, quaē nūnc quŏquĕ fērrĕ lăbōrō.285
sūnt mĭhĭ, quaē vāleānt īn tālĭă pōndĕră, vīrēs,
ēst ănĭmūs cērtē vēstrōs sēnsūrŭs hŏnōrēs.
scīlĭcĕt īdcīrcō prō nātō caērŭlă mātēr
āmbĭtĭōsă sŭō fŭĭt, ūt caēlēstĭă dōnă,
ārtĭs ŏpūs tāntaē, rŭdĭs ēt sĭnĕ pēctŏrĕ mīlēs290
īndŭĕrēt? nĕque ĕnīm clĭpĕī caēlāmĭnă nōvīt,
ōcĕănum ēt tērrās cūmque āltō sīdĕră caēlō
Plēĭădāsque Hўădāsque īmmūnēmque aēquŏrĭs Ārctōn
dīvērsāsque ūrbēs nĭtĭdūmque Ōrīŏnĭs ēnsēm;
pōstŭlăt ūt căpĭāt, quaē nōn īntēllĕgĭt, ārmă.295
quīd quōd mē dūrī fŭgĭēntēm mūnĕră bēllī
ārgŭĭt īncēptō sērum āccēssīssĕ lăbōrī,
nēc sē māgnănĭmō mălĕdīcĕrĕ sēntĭt Ăchīllī?
sī sĭmŭlāssĕ vŏcās crīmēn, sĭmŭlāvĭmŭs āmbō
sī mŏră prō cūlpa ēst, ĕgŏ sūm mātūrĭŏr īllō.300
mē pĭă dētĭnŭīt cōniūnx, pĭă mātĕr Ăchīllēm;
prīmăquĕ sūnt īllīs dătă tēmpŏră, cētĕră vōbīs.
haūd tĭmĕō, sī iām nĕquĕām dēfēndĕrĕ, crīmēn
cūm tāntō cōmmūnĕ vĭrō; dēprēnsŭs Ŭlīxīs
īngĕnĭō tămĕn īlle, āt nōn Āiācĭs Ŭlīxēs.305
Nēve īn mē stŏlĭdaē cōnvīcĭă fūndĕrĕ līnguaē
ādmīrēmŭr ĕūm, vōbīs quŏquĕ dīgnă pŭdōrĕ
ōbĭcĭt; ān fālsō Pălămēdēn crīmĭnĕ tūrpēst
āccūsāssĕ mĭhī, vōbīs dāmnāssĕ dĕcōrūm?
sēd nĕquĕ Naūplĭădēs făcĭnūs dēfēndĕrĕ tāntūm310
tāmquĕ pătēns vălŭīt, nēc vōs aūdīstĭs ĭn īllō
crīmĭnă; vīdīstīs prĕtĭōque ōbiēctă pătēbānt.
nēc Poeāntīādēn quŏd hăbēt Vūlcānĭă Lēmnōs,
ēssĕ rĕūs mĕrŭī; fāctūm dēfēndĭtĕ vēstrūm,
cōnsēnsīstĭs ĕnīm; nēc mē sŭăsīssĕ nĕgābō,315
ūt sē sūbtrăhĕrēt bēllīquĕ vĭaēquĕ lăbōrī,
tēmptārētquĕ fĕrōs rĕquĭē fīnīrĕ dŏlōrēs.
pārŭĭt ēt vīvīt; nōn haēc sēntēntĭă tāntūm
fīdă, sĕd ēt fēlīx, cūm sīt sătĭs ēssĕ fĭdēlēm.
quēm quŏnĭām vātēs dēlēnda ād Pērgămă pōscūnt,320
nē māndātĕ mĭhī; mĕlĭūs Tĕlămōnĭŭs ībīt
ēlŏquĭōquĕ vĭrūm mōrbīs īrāquĕ fŭrēntēm
mōllĭĕt, aūt ălĭquā prōdūcēt cāllĭdŭs ārtĕ.
āntĕ rĕtrō Sĭmŏīs flŭĕt ēt sĭnĕ frōndĭbŭs Īdē
stābĭt ĕt aūxĭlĭūm prōmīttĕt Ăchāĭă Troīaē,325
quām, cēssāntĕ mĕō prō vēstrīs pēctŏrĕ rēbūs,
Āiācīs stŏlĭdī Dănăīs sōllērtĭă prōsīt.
sīs lĭcĕt īnfēstūs sŏcĭīs rēgīquĕ mĭhīquĕ,
dūrĕ Phĭlōctētē; lĭcĕt ēxsēcrērĕ mĕtūmquĕ
dēvŏvĕās sĭnĕ fīnĕ căpūt cŭpĭāsquĕ dŏlēntī330
mē tĭbĭ fōrtĕ dărī nōstrūmque haūrīrĕ crŭōrēm,
ūtquĕ tŭī mĭhĭ, sīc fīāt tĭbĭ cōpĭă nōstrī;
tē tămĕn āggrĕdĭār mēcūmquĕ rĕdūcĕrĕ nītār;
tāmquĕ tŭīs pŏtĭār, făvĕāt Fōrtūnă, săgīttīs,
quām sūm Dārdănĭō, quēm cēpī, vātĕ pŏtītūs,335
quām rēspōnsă dĕūm Trōiānăquĕ fātă rĕtēxī,
quām răpŭī Phrўgĭaē sīgnūm pĕnĕtrālĕ Mĭnērvaē
hōstĭbŭs ē mĕdĭīs. ēt sē mĭhĭ cōmpărăt Āiāx?
nēmpĕ căpī Troīām prŏhĭbēbānt fātă sĭne īllō.
fōrtĭs ŭbi ēst Āiāx? ŭbĭ sūnt īngēntĭă māgnī340
vērbă vĭrī? Cūr hīc mĕtŭīs? cūr aūdĕt Ŭlīxēs
īrĕ pĕr ēxcŭbĭās ēt sē cōmmīttĕrĕ nōctī
pērquĕ fĕrōs ēnsēs nōn tāntūm moēnĭă Trōūm,
vērum ĕtĭām sūmmās ārcēs īntrārĕ sŭāquĕ
ērĭpĕre aēdĕ dĕām rāptāmque āffērrĕ pĕr hōstēs?345
quaē nĭsĭ fēcīssēm, frūstrā Tĕlămōnĕ crĕātūs
gēstāssēt laēvā taūrōrūm tērgŏră sēptēm.
īllā nōctĕ mĭhī Troīaē vīctōrĭă pārtāst;
Pērgămă tūnc vīcī, cūm vīncī pōssĕ cŏēgī.
dēsĭnĕ Tŷdīdēn vōltūque ēt mūrmŭrĕ nōbīs350
ōstēntārĕ mĕūm; pārs ēst sŭă laūdĭs ĭn īllō.
nēc tū, cūm sŏcĭā clĭpĕūm prō clāssĕ tĕnēbās,
sōlŭs ĕrās; tĭbĭ tūrbă cŏmēs, mĭhĭ cōntĭgĭt ūnūs.
quī nĭsĭ pūgnācēm scīrēt săpĭēntĕ mĭnōrēm
ēssĕ nĕc īndŏmĭtaē dēbērī praēmĭă dēxtraē,355
īpsĕ quŏque haēc pĕtĕrēt, pĕtĕrēt mŏdĕrātĭŏr Āiāx
Eūrўpўlūsquĕ fĕrōx clārōque Āndraēmŏnĕ nātūs,
nēc mĭnŭs Īdŏmĕneūs pătrĭāquĕ crĕātŭs ĕādēm
Mērĭŏnēs, pĕtĕrēt māiōrīs frātĕr Ătrīdaē;
quīppĕ mănū fōrtēs nēc sūnt tĭbĭ Mārtĕ sĕcūndī,360
cōnsĭlĭīs cēssērĕ mĕīs. Tĭbĭ dēxtĕră bēllō
ūtĭlĭs; īngĕnĭum ēst, quŏd ĕgēt mŏdĕrāmĭnĕ nōstrō;
tū vīrēs sĭnĕ mēntĕ gĕrīs, mĭhĭ cūră fŭtūrī;
tū pūgnārĕ pŏtēs, pūgnāndī tēmpŏră mēcūm
ēlĭgĭt Ātrīdēs; tū tāntūm cōrpŏrĕ prōdēs,365
nōs ănĭmō; quāntōquĕ rătēm quī tēmpĕrăt ānteīt
rēmĭgĭs ōffĭcĭūm, quāntō dūx mīlĭtĕ māiōr,
tāntum ĕgŏ tē sŭpĕrō; nēc nōn īn cōrpŏrĕ nōstrō
pēctŏră sūnt pŏtĭōră mănū; vĭgŏr ōmnĭs ĭn īllīs.
Āt vōs, ō prŏcĕrēs, vĭgĭlī dătĕ praēmĭă vēstrō370
prōquĕ tŏt ānnōrūm cūrā, quĭbŭs ānxĭŭs ēgī,
hūnc tĭtŭlūm mĕrĭtīs pēnsāndūm rēddĭtĕ nōstrīs.
iām lăbŏr īn fīne ēst; ōbstāntĭă fātă rĕmōvī
āltăquĕ pōssĕ căpī făcĭēndō Pērgămă cēpī.
pēr spēs nūnc sŏcĭās cāsūrăquĕ moēnĭă Trōūm375
pērquĕ dĕōs ōrō, quōs hōstī nūpĕr ădēmī,
pēr sīquīd sŭpĕrēst, quōd sīt săpĭēntĕr ăgēndūm,
sīquĭd ădhūc aūdāx ēx praēcĭpĭtīquĕ pĕtēndum ēst,
sī Troīaē fātīs ălĭquīd rēstārĕ pŭtātīs,
ēstĕ mĕī mĕmŏrēs; aūt, sī mĭhĭ nōn dătĭs ārmă,380
huīc dăte" ĕt ōstēndīt sīgnūm fātālĕ Mĭnērvaē.
Mōtă mănūs prŏcĕrum ēst ēt, quīd fācūndĭă pōssēt,
rē pătŭīt; fōrtīsquĕ vĭrī tŭlĭt ārmă dĭsērtūs.
Hēctŏră quī sōlūs, quī fērrum īgnēsquĕ Iŏvēmquĕ
sūstĭnŭīt tŏtĭēns, ūnām nōn sūstĭnĕt īrām;385
īnvīctūmquĕ vĭrūm vīcīt dŏlŏr; ārrĭpĭt ēnsēm
ēt: "mĕŭs hīc cērte ēst; ăn ĕt hūnc sĭbĭ pōscĭt Ŭlīxēs?
hōc" ăĭt "ūtēndum ēst īn mē mĭhĭ; quīquĕ crŭōrĕ
saēpĕ Phrўgūm mădŭīt, dŏmĭnī nūnc caēdĕ mădēbīt,
nē quīsquam Āiācēm pōssīt sŭpĕrārĕ nĭsi Āiāx".390
dīxĭt ĕt īn pēctūs tūm dēmūm vūlnĕră pāssūm
quā pătŭīt fērrō, lētālēm cōndĭdĭt ēnsēm.
nēc vălŭērĕ mănūs īnfīxum ēdūcĕrĕ tēlūm;
ēxpŭlĭt īpsĕ crŭōr; rŭbĕfāctăquĕ sānguĭnĕ tēllūs
pūrpŭrĕūm vĭrĭdī gĕnŭīt dē caēspĭtĕ flōrēm,395
quī prĭŭs Oēbălĭō fŭĕrāt dē vūlnĕrĕ nātūs.
līttĕră cōmmūnīs mĕdĭīs pŭĕrōquĕ vĭrōquĕ
īnscrīpta ēst fŏlĭīs, haēc nōmĭnĭs, īllă quĕrēllaē.
Vīctŏr ăd Hŷpsĭpўlēs pătrĭām clārīquĕ Thŏāntīs
ēt vĕtĕrūm tērrās īnfāmēs caēdĕ vĭrōrūm400
vēlă dăt, ūt rĕfĕrāt Tīrŷnthĭă tēlă, săgīttās.
quaē pōstquam ād Grāiōs, dŏmĭnō cŏmĭtāntĕ, rĕvēxīt
īmpŏsĭta ēst sērō tāndēm mănŭs ūltĭmă bēllō.
Troīă sĭmūl Prĭămūsquĕ cădūnt; Prĭămēĭă cōniūnx
pērdĭdĭt īnfēlīx hŏmĭnīs pōst ōmnĭă fōrmām405
ēxtērnāsquĕ nŏvō lātrātū tērrŭĭt aūrās,
lōngŭs ĭn āngūstūm quā claūdĭtŭr Hēllēspōntūs.
Īlĭŏn ārdēbāt nĕque ădhūc cōnsēdĕrăt īgnīs
ēxĭgŭūmquĕ sĕnīs Prĭămī Iŏvĭs āră crŭōrēm
cōmbĭbĕrāt; trāctātă cŏmīs āntīstĭtă Phoēbī410
nōn prōfēctūrās tēndēbăt ăd aēthĕră pālmās.
Dārdănĭdās mātrēs pătrĭōrūm sīgnă dĕōrūm,
dūm lĭcĕt, āmplēxās sūccēnsăquĕ tēmplă tĕnēntēs
īnvĭdĭōsă trăhūnt vīctōrēs praēmĭă Grāī.
mīttĭtŭr Āstўănāx īllīs dē tūrrĭbŭs, ūndĕ415
pūgnāntēm prō sē prŏăvītăquĕ rēgnă tŭēntēm
saēpĕ vĭdērĕ pătrēm mōnstrātum ā mātrĕ sŏlēbāt.
iāmquĕ vĭām suādēt Bŏrĕās flātūquĕ sĕcūndō
cārbăsă mōtă sŏnānt, iŭbĕt ūtī nāvĭtă vēntīs.
"Troīă, vălē! răpĭmūr" clāmānt; dānt ōscŭlă tērraē420
Trōădĕs ēt pătrĭaē fūmāntĭă tēctă rĕlīnquūnt.
ūltĭmă cōnscēndīt clāssēm, mĭsĕrābĭlĕ vīsū,
īn mĕdĭīs Hĕcŭbē nātōrum īnvēntă sĕpūlcrīs;
prēnsāntēm tŭmŭlōs ātque ōssĭbŭs ōscŭlă dāntēm
Dūlĭchĭaē trāxērĕ mănūs; tămĕn ūnĭŭs haūsīt425
īnquĕ sĭnū cĭnĕrēs sēcūm tŭlĭt Hēctŏrĭs haūstōs
Hēctŏrĭs īn tŭmŭlō cānūm dē vērtĭcĕ crīnēm,
īnfĕrĭās ĭnŏpēs, crīnēm lăcrĭmāsquĕ rĕlīquīt.
Ēst, ŭbĭ Troīă fŭīt, Phrўgĭaē cōntrārĭă tēllūs
Bīstŏnĭīs hăbĭtātă vĭrīs; Pŏlўmēstŏrĭs īllīc430
rēgĭă dīvĕs ĕrāt, cuī tē cōmmīsĭt ălēndūm
clām, Pŏlўdōrĕ, pătēr Phrўgĭīsquĕ rĕmōvĭt ăb ārmīs,
cōnsĭlĭūm săpĭēns, scĕlĕrīs nĭsĭ praēmĭă māgnās
ādiēcīssĕt ŏpēs, ănĭmi īrrītāmĕn ăvārī.
ūt cĕcĭdīt fōrtūnă Phrўgūm, căpĭt īmpĭŭs ēnsēm435
rēx Thrācūm iŭgŭlōquĕ sŭī dēmīsĭt ălūmnī;
ēt, tāmquām tōllī cūm cōrpŏrĕ crīmĭnă pōssēnt,
ēxănĭmēm scŏpŭlō sūbiēctās mīsĭt ĭn ūndās.
Lītŏrĕ Thrēĭcĭō clāssēm rĕlĭgārăt Ătrīdēs,
dūm mărĕ pācātūm, dūm vēntŭs ămīcĭŏr ēssēt.440
hīc sŭbĭtō, quāntūs cūm vīvĕrĕt ēssĕ sŏlēbāt,
ēxĭt hŭmō lātē rūptā sĭmĭlīsquĕ mĭnāntī
tēmpŏrĭs īllīūs vūltūm rĕfĕrēbăt Ăchīllēs,
quō fĕrŭs īniūstō pĕtĭīt Ăgămēmnŏnă fērrō
"īmmĕmŏrēs"quĕ "mĕī dīscēdĭtĭs", īnquĭt "Ăchīvī,445
ōbrŭtăque ēst mēcūm vīrtūtīs grātĭă nōstraē?
nē făcĭte; ūtquĕ mĕūm nōn sīt sĭne hŏnōrĕ sĕpūlcrūm,
plācĕt Ăchīllēōs māctātă Pŏlŷxĕnă mānēs."
dīxĭt ĕt īnmītī sŏcĭīs pārēntĭbŭs ūmbraē
rāptă sĭnū mātrīs, quām iām prŏpĕ sōlă fŏvēbāt,450
fōrtĭs ĕt īnfēlīx ēt plūs quām fēmĭnă vīrgŏ
dūcĭtŭr ād tŭmŭlūm dīrōquĕ fĭt hōstĭă būstō.
quaē mĕmŏr īpsă sŭī, pōstquām crūdēlĭbŭs ārīs
ādmōta ēst sēnsītquĕ sĭbī fĕră sācră părārī
ūtquĕ Nĕōptŏlĕmūm stāntēm fērrūmquĕ tĕnēntēm455
ūtquĕ sŭō vīdīt fīgēntēm lūmĭnă vūltū:
"ūtĕrĕ iāmdūdūm gĕnĕrōsō sānguĭnĕ"; dīxīt
"nūllă mŏra ēst; aūt tū iŭgŭlō vēl pēctŏrĕ tēlūm
cōndĕ mĕō"; iŭgŭlūmquĕ sĭmūl pēctūsquĕ rĕtēxīt.
"scīlĭcĕt haūd ūllī sērvīrĕ Pŏlŷxĕnă vēllēm;460
haūd pēr tālĕ săcrūm nūmēn plācābĭtĭs ūllūm.
mōrs tāntūm vēllēm mātrēm mĕă fāllĕrĕ pōssēt;
mātĕr ŏbēst mĭnŭītquĕ nĕcīs mĭhĭ gaūdĭă, quāmvīs
nōn mĕă mōrs īllī, vērūm sŭă vītă gĕmēnda ēst.
vōs mŏdŏ, nē Stўgĭōs ădĕām nōn lībĕră mānēs,465
ēstĕ prŏcūl, sī iūstă pĕtō, tāctūquĕ vĭrīlēs
vīrgĭnĕō rĕmŏvētĕ mănūs; āccēptĭŏr īllī,
quīsquĭs ĭs ēst, quēm caēdĕ mĕā plācārĕ părātīs,
lībĕr ĕrīt sānguīs; sīquōs tămĕn ūltĭmă nōstrī
vērbă mŏvēnt ōrīs (Prĭămī vōs fīlĭă rēgīs,470
nūnc cāptīvă rŏgāt) gĕnĕtrīcī cōrpŭs ĭnēmptūm
rēddĭtĕ; nēve aūrō rĕdĭmāt iūs trīstĕ sĕpūlcrī,
sēd lăcrĭmīs. tūnc, cūm pŏtĕrāt, rĕdĭmēbăt ĕt aūrō."
dīxĕrăt; āt pŏpŭlūs lăcrĭmās, quās īllă tĕnēbāt,
nōn tĕnĕt; īpse ĕtĭām flēns īnvītūsquĕ săcērdōs475
praēbĭtă cōniēctō rūpīt praēcōrdĭă fērrō.
īllă, sŭpēr tērrām dēfēctō pōplĭtĕ lābēns,
pērtŭlĭt īntrĕpĭdōs ād fātă nŏvīssĭmă vūltūs.
tūnc quŏquĕ cūră fŭīt pārtēs vēlārĕ tĕgēndās,
cūm cădĕrēt, cāstīquĕ dĕcūs sērvārĕ pŭdōrīs.480
Trōădĕs ēxcĭpĭūnt dēplōrātōsquĕ rĕcēnsēnt
Prīămĭdās ēt quīd dĕdĕrīt dŏmŭs ūnă crŭōrīs;
tēquĕ gĕmūnt, vīrgō, tēque, ō mŏdŏ rēgĭă cōniūnx,
rēgĭă dīctă părēns, Ăsĭaē flōrēntĭs ĭmāgŏ,
nūnc ĕtĭām praēdaē mălă sōrs, quām vīctŏr Ŭlīxēs485
ēssĕ sŭām nōllēt, nĭsĭ quōd tămĕn Hēctŏră pārtū
ēdĭdĕrāt; dŏmĭnūm mātrī vīx rēppĕrĭt Hēctōr.
quaē cōrpūs cōmplēxa ănĭmaē tām fōrtĭs ĭnānĕ,
quās tŏtĭēns pătrĭaē dĕdĕrāt nātīsquĕ vĭrōquĕ,
huīc quŏquĕ dāt lăcrĭmās; lăcrĭmās īn vōlnĕrĕ fūndīt490
ōscŭlăque ōrĕ tĕgīt cōnsuētăquĕ pēctŏră plāngīt
cānĭtĭēmquĕ sŭām cōncrēto īn sānguĭnĕ vērrēns,
plūră quĭdēm, sĕd ĕt haēc lănĭātō pēctŏrĕ dīxīt:
"Nātă, tŭaē (quĭd ĕnīm sŭpĕrēst?) dŏlŏr ūltĭmĕ mātrīs
nātă, iăcēs; vĭdĕōquĕ tŭūm, mĕă vōlnĕră, pēctūs.495
ēt, nē pērdĭdĕrīm quēmquām sĭnĕ caēdĕ mĕōrūm,
tū quŏquĕ vūlnŭs hăbēs. Āt tē, quĭă fēmĭnă, rēbār
ā fērrō tūtām; cĕcĭdīsti ēt fēmĭnă fērrō;
tōtquĕ tŭōs īdēm frātrēs, tē pērdĭdĭt īdēm,
ēxĭtĭūm Troīaē nōstrīque ōrbātŏr, Ăchīllēs.500
āt pōstquām cĕcĭdīt Părĭdīs Phoēbīquĕ săgīttīs,
nūnc cērtē, dīxī, nōn ēst mĕtŭēndŭs Ăchīllēs;
nūnc quŏquĕ mī mĕtŭēndŭs ĕrāt; cĭnĭs īpsĕ sĕpūltī
īn gĕnŭs hōc saēvīt; tŭmŭlō quŏquĕ sēnsĭmŭs hōstēm;
Aēăcĭdaē fēcūndă fŭī. iăcĕt Īlĭŏn īngēns505
ēvēntūquĕ grăvī fīnīta ēst pūblĭcă clādēs,
sēd fīnītă tămēn; sōlī mĭhĭ Pērgămă rēstānt
īn cūrsūquĕ mĕūs dŏlŏr ēst. mŏdŏ māxĭmă rērūm,
tōt gĕnĕrīs gnātīsquĕ pŏtēns nŭrĭbūsquĕ vĭrōquĕ,
nūnc trăhŏr ēxŭl, ĭnōps, tŭmŭlīs āvōlsă mĕōrūm,510
Pēnĕlŏpaē mūnūs; quaē mē dătă pēnsă trăhēntēm
mātrĭbŭs ōstēndēns Ĭthăcīs: "haēc Hēctŏrĭs īllāst
clāră părēns, haēc ēst" dīcēt "Prĭămēĭă cōniūnx".
pōstquĕ tŏt āmīssōs tū nūnc, quaē sōlă lĕvābās
mātērnōs lūctūs, hōstīlĭă būstă pĭāstī.515
īnfĕrĭās hōstī pĕpĕrī. quō fērrĕă rēstō?
quīdvĕ mŏrōr? quō mē sērvās, ānnōsă sĕnēctūs?
quō, dī crūdēlēs, nĭsĭ quō nŏvă fūnĕră cērnām,
vīvācēm dīffērtĭs ănūm? quīs pōssĕ pŭtārēt
fēlīcēm Prĭămūm pōst dīrŭtă Pērgămă dīcī?520
fēlīx mōrtĕ sŭa ēst; nēc tē, mĕă nātă, pĕrēmptām
āspĭcĭt ēt vītām părĭtēr rēgnūmquĕ rĕlīquīt.
āt, pŭtŏ, fūnĕrĭbūs dōnābĕrĕ, rēgĭă vīrgŏ,
cōndētūrquĕ tŭūm mŏnŭmēntīs cōrpŭs ăvītīs.
nōn haēc ēst fōrtūnă dŏmūs; tĭbĭ mūnĕră mātrīs525
cōntīngēnt flētūs pĕrĕgrīnaēque haūstŭs hărēnaē.
ōmnĭă pērdĭdĭmūs; sŭpĕrēst, cūr vīvĕrĕ tēmpūs
īn brĕvĕ sūstĭnĕām, prōlēs grātīssĭmă mātrī,
nūnc sōlūs, quōndām mĭnĭmūs dē stīrpĕ vĭrīlī,
hās dătŭs Īsmărĭō rēgī Pŏlўdōrŭs ĭn ōrās.530
quīd mŏrŏr īntĕrĕā crūdēlĭă vūlnĕră lŷmphīs
āblŭĕre ēt spārsōs īmmītī sānguĭnĕ vūltūs?
Dīxĭt ĕt ād lītūs pāssū prōcēssĭt ănīlī,
ālbēntēs lăcĕrātă cŏmās. "dătĕ, Trōădĕs, ūrnām"
dīxĕrăt īnfēlīx, lĭquĭdās haūrīrĕt ŭt ūndās535
āspĭcĭt ēiēctūm Pŏlўdōri īn lītŏrĕ cōrpūs
fāctăquĕ Thrēĭcĭīs īngēntĭă vūlnĕră tēlīs.
Trōădĕs ēxclāmānt; ōbmūtŭĭt īllă dŏlōrĕ
ēt părĭtēr vōcēm lăcrĭmāsque īntrōrsŭs ŏbōrtās
dēvŏrăt īpsĕ dŏlōr; dūrōquĕ sĭmīllĭmă sāxō540
tōrpĕt ĕt ādvērsā fīgīt mŏdŏ lūmĭnă tērrā,
īntērdūm tōrvōs sūstōllĭt ăd aēthĕră vūltūs,
nūnc pŏsĭtī spēctāt vūltūm, nūnc vūlnĕră nātī,
vūlnĕră praēcĭpŭē; sēque ārmăt ĕt īnstrŭĭt īrā.
quā sĭmŭl ēxārsīt, tāmquām rēgīnă mănērēt,545
ūlcīscī stătŭīt poēnaēque ĭn ĭmāgĭnĕ tōtāst;
ūtquĕ fŭrīt cătŭlō lāctēnte ōrbātă lĕaēnă,
sīgnăquĕ nānctă pĕdūm sĕquĭtūr, quēm nōn vĭdĕt, hōstēm,
sīc Hĕcŭbē, pōstquām cūm lūctū mīscŭĭt īrām,
nōn ōblīta ănĭmōrum, ānnōrum ōblītă sŭōrūm,550
vādĭt ăd ārtĭfĭcēm dīraē, Pŏlўmēstŏră, caēdīs
cōllŏquĭūmquĕ pĕtīt; nām sē mōnstrārĕ rĕlīctūm
vēllĕ lătēns īllī, quōd nātō rēddĕrĕt, aūrūm.
crēdĭdĭt Ōdrўsĭūs praēdaēque āssuētŭs ămōrĕ
īn sēcrētă vĕnīt. tūm blāndō cāllĭdŭs ōrĕ:555
"tōllĕ mŏrās, Hĕcŭbē"; dīxīt "dā mūnĕră nātō;
ōmnĕ fŏre īllīūs quōd dās, quŏd ĕt āntĕ dĕdīstī,
pēr sŭpĕrōs iūrō." spēctāt trŭcŭlēntă lŏquēntēm
fālsăquĕ iūrāntēm tŭmĭdāque ēxaēstŭăt īrā
ātque ĭtă cōrrēptō cāptīvārum āgmĭnă mātrūm560
īnvŏcăt ēt dĭgĭtōs īn pērfĭdă lūmĭnă cōndīt
ēxpīlātquĕ gĕnīs ŏcŭlōs (făcĭt īră nŏcēntēm)
īnmērgītquĕ mănūs foēdātăquĕ sānguĭnĕ sōntī
nōn lūmēn (nĕque ĕnīm sŭpĕrēst) lŏcă lūmĭnĭs haūrīt.
clādĕ sŭī Thrācūm gēns īrrītātă tўrānnī565
Trōădă tēlōrūm lăpĭdūmque īncēssĕrĕ iāctū
coēpĭt; ăt haēc mīssūm raūcō cūm mūrmŭrĕ sāxūm
mōrsĭbŭs īnsĕquĭtūr rīctūque īn vērbă părātō
lātrāvīt, cōnātă lŏquī; lŏcŭs ēxstăt ĕt ēx rē
nōmĕn hăbēt vĕtĕrūmquĕ dĭū mĕmŏr īllă mălōrūm570
tūm quŏquĕ Sīthŏnĭōs ŭlŭlāvīt maēstă pĕr āgrōs.
īllīūs Trōāsquĕ sŭōs hōstēsquĕ Pĕlāsgōs,
īllīūs fōrtūnă dĕōs quŏquĕ mōvĕrăt ōmnēs,
sīc ōmnēs, ŭt ĕt īpsă Iŏvīs cōniūnxquĕ sŏrōrquĕ
ēvēntūs Hĕcŭbām mĕrŭīssĕ nĕgāvĕrĭt īllōs.575
Nōn văcăt Aūrōraē, quāmquam īsdēm fāvĕrăt ārmīs
clādĭbŭs ēt cāsū Troīaēque Hĕcŭbaēquĕ mŏvērī.
cūră dĕām prŏpĭōr lūctūsquĕ dŏmēstĭcŭs āngīt
mēmnŏnĭs āmīssī, Phrўgĭīs quēm lūtĕă cāmpīs
vīdĭt Ăchīllēā pĕrĕūntēm cūspĭdĕ mātēr;580
vīdĭt ĕt īllĕ cŏlōr, quō mātūtīnă rŭbēscūnt
tēmpŏră, pāllŭĕrāt lătŭītque īn nūbĭbŭs aēthēr.
āt nōn īmpŏsĭtōs sūprēmīs īgnĭbŭs ārtūs
sūstĭnŭīt spēctārĕ părēns, sēd crīnĕ sŏlūtō,
sīcŭt ĕrāt, māgnī gĕnĭbūs prōcūmbĕrĕ nōn ēst585
dēdīgnātă Iŏvīs lăcrĭmīsque hās āddĕrĕ vōcēs
"ōmnĭbŭs īnfĕrĭōr, quās sūstĭnĕt aūrĕŭs aēthēr
(nām mĭhĭ sūnt tōtūm rārīssĭmă tēmplă pĕr ōrbēm),
dīvă tămēn vēnī, nōn ūt dēlūbră dĭēsquĕ
dēs mĭhĭ sācrĭfĭcōs călĭtūrāsque īgnĭbŭs ārās590
sī tămĕn āspĭcĭās, quāntūm tĭbĭ fēmĭnă praēstēm,
tūm cūm lūcĕ nŏvā nōctīs cōnfīnĭă sērvō,
praēmĭă dāndă pŭtēs; sēd nōn ĕă cūră nĕque hīc ēst
nūnc stătŭs Aūrōraē, mĕrĭtōs ūt pōscăt hŏnōrēs
Mēmnŏnĭs ōrbă mĕī vĕnĭō, quī fōrtĭă frūstrā595
prō pătrŭō tŭlĭt ārmă sŭō prīmīsquĕ sŭb ānnīs
ōccĭdĭt ā fōrtī (sīc vōs vŏlŭīstĭs) Ăchīllĕ.
dā, prĕcŏr, huīc ălĭquēm, sōlācĭă mōrtĭs, hŏnōrēm,
sūmmĕ dĕūm rēctōr, mātērnăquĕ vūlnĕră lēnī".
Iūppĭtĕr ānnŭĕrāt, cūm Mēmnŏnĭs ārdŭŭs āltō600
cōrrŭĭt īgnĕ rŏgūs nīgrīquĕ vŏlūmĭnă fūmī
īnfēcērĕ dĭēm, vĕlŭtī cūm flūmĭnă nātās
ēxhālānt nĕbŭlās, nēc sōl ādmīttĭtŭr īnfrā;
ātră făvīllă vŏlāt glŏmĕrātăquĕ cōrpŭs ĭn ūnūm
dēnsētūr făcĭēmquĕ căpīt sūmītquĕ călōrēm605
ātque ănĭmam ēx īgnī; lĕvĭtās sŭă praēbŭĭt ālās
ēt prīmō sĭmĭlīs vŏlŭcrī, mōx vēră vŏlūcrīs
īnsŏnŭīt pēnnīs; părĭtēr sŏnŭērĕ sŏrōrēs
īnnŭmĕraē, quĭbŭs ēst ĕădēm nātālĭs ŏrīgŏ;
tērquĕ rŏgūm lūstrānt ēt cōnsŏnŭs ēxĭt ĭn aūrās610
tēr plāngōr; quārtō sēdūcūnt cāstră vŏlātū.
tūm dŭŏ dīvērsā pŏpŭlī dē pārtĕ fĕrōcēs
bēllă gĕrūnt rōstrīsque ĕt ădūncīs ūnguĭbŭs īrās
ēxērcēnt ālāsque ādvērsăquĕ pēctŏră lāssānt;
īnfĕrĭaēquĕ cădūnt cĭnĕrī cōgnātă sĕpūltō615
cōrpŏră sēquĕ vĭrō fōrtī mĕmĭnērĕ crĕātās.
praēpĕtĭbūs sŭbĭtīs nōmēn făcĭt aūctŏr; ăb īllō
Mēmnŏnĭdēs dīctaē, cūm sōl dŭŏdēnă pĕrēgīt
sīgnă, părēntālī mŏrĭtūraē vōcĕ rĕbēllānt.
ērgo ălĭīs īntrāssĕ Dўmāntĭdă flēbĭlĕ vīsūm;620
lūctĭbŭs ēst Aūrōră sŭīs īntēntă pĭāsquĕ
nūnc quŏquĕ dāt lăcrĭmās ēt tōtō rōrăt ĭn ōrbĕ.
Nōn tămĕn ēvērsām Troīaē cūm moēnĭbŭs ēssĕ
spēm quŏquĕ fātă sĭnūnt; sācra ēt, sācra āltĕră, pātrēm
fērt ŭmĕrīs, vĕnĕrābĭle ŏnūs, Cўthĕrēĭŭs hērōs.625
dē tāntīs ŏpĭbūs praēdām pĭŭs ēlĭgĭt īllām
Āscănĭūmquĕ sŭūm prŏfŭgāquĕ pĕr aēquŏră clāssĕ
fērtŭr ăb Āntāndrō scĕlĕrātăquĕ līmĭnă Thrācūm
ēt Pŏlўdōrēō mānāntēm sānguĭnĕ tērrām
līnquĭt ĕt ūtĭlĭbūs vēntīs aēstūquĕ sĕcūndō630
īntrăt Ăpōllĭnĕām sŏcĭīs cŏmĭtāntĭbŭs ūrbēm.
hūnc Ănĭūs, quō rēge hŏmĭnēs, āntīstĭtĕ Phoēbūs
rītĕ cŏlēbātūr, tēmplōquĕ dŏmōquĕ rĕcēpīt
ūrbēmque ōstēndīt dēlūbrăquĕ nōtă dŭāsquĕ
Lātōnā quōndām stīrpēs părĭēntĕ rĕtēntās.635
tūrĕ dătō flāmmīs vīnōque īn tūră prŏfūsō
caēsārūmquĕ bŏūm fībrīs dē mōrĕ crĕmātīs,
rēgĭă tēctă pĕtūnt, pŏsĭtīquĕ tăpētĭbŭs āltīs
mūnĕră cūm lĭquĭdō căpĭūnt Cĕrĕālĭă Bācchō.
tūm pĭŭs Ānchīsēs: "ō Phoēbī lēctĕ săcērdōs,640
fāllŏr ăn ēt nātūm, cūm prīmum haēc moēnĭă vīdī,
bīsquĕ dŭās nātās, quāntūm rĕmĭnīscŏr, hăbēbās"?
Huīc Ănĭūs nĭvĕīs cīrcūmdătă tēmpŏră vīttīs
cōncŭtĭēns ēt trīstĭs ăīt: "nōn fāllĕrĭs, hērōs
māxĭmĕ; vīdīstī nātōrūm quīnquĕ părēntēm,645
quēm nūnc (tānta hŏmĭnēs rērum īncōnstāntĭă vērsāt!)
paēnĕ vĭdēs ōrbūm. quŏd ĕnīm mĭhĭ fīlĭŭs ābsēns
aūxĭlĭūm, quēm dīctă sŭō dē nōmĭnĕ tēllūs
Āndrŏs hăbēt, prō pātrĕ lŏcūmque ēt rēgnă tĕnēntēm?
Dēlĭŭs aūgŭrĭūm dĕdĭt huīc; dĕdĭt āltĕră Lībēr650
fēmĭnĕaē stīrpī vōtō māiōră fĭdēquĕ
mūnĕră; nām tāctū nātārūm cūnctă mĕārūm
īn sĕgĕtēm lătĭcēmquĕ mĕrī cānaēquĕ Mĭnērvaē
trānsfōrmābāntūr, dīvēsque ĕrăt ūsŭs ĭn īllīs.
hōc ŭbĭ cōgnōvīt Troīaē pŏpŭlātŏr Ătrīdēs,655
nē nōn ēx ălĭquā vēstrām sēnsīssĕ prŏcēllām
nōs quŏquĕ pārtĕ pŭtēs, ārmōrūm vīrĭbŭs ūsūs
ābstrăhĭt īnvītās grĕmĭō gĕnĭtōrĭs ălāntquĕ
īmpĕrăt Ārgŏlĭcām caēlēstī mūnĕrĕ clāssēm.
ēffŭgĭūnt quō quaēquĕ pŏtēst; Eūboēă dŭābūs660
ēt tŏtĭdēm nātīs Āndrōs frātērnă pĕtītāst.
mīlĕs ădēst ēt, nī dēdāntūr, bēllă mĭnātūr.
vīctă mĕtū pĭĕtās cōnsōrtĭă cōrpŏră poēnaē
dēdĭdĭt ēt tĭmĭdō pōssīs īgnōscĕrĕ frātrī;
nōn hīc Aēnēās, nōn, quī dēfēndĕrĕt Āndrōn,665
Hēctŏr ĕrāt, pēr quēm dĕcĭmūm dūrāstĭs ĭn ānnūm.
iāmquĕ părābāntūr cāptīvīs vīnclă lăcērtīs
īllaē tōllēntēs ĕtĭāmnūnc lībĕră caēlō
brācchĭă: "Bācchĕ pătēr, fĕr ŏpēm" dīxērĕ; tŭlītquĕ
mūnĕrĭs aūctŏr ŏpēm, sī mīrō pērdĕrĕ mōrĕ670
fērrĕ vŏcātŭr ŏpēm; nēc quā rătĭōnĕ fĭgūrām
pērdĭdĕrīnt, pŏtŭī scīre aūt nūnc dīcĕrĕ pōssūm
sūmmă mălī nōta ēst; pēnnās sūmpsērĕ, tŭaēquĕ
cōniŭgĭs īn vŏlŭcrēs, nĭvĕās ăbĭērĕ cŏlūmbās".
Tālĭbŭs ātque ălĭīs pōstquām cōnvīvĭă dīctīs675
īmplērūnt, mēnsā sōmnūm pĕtĭērĕ rĕmōtā;
cūmquĕ dĭē sūrgūnt ădĕūntque ōrācŭlă Phoēbī
quī pĕtĕre āntīquām mātrēm cōgnātăquĕ iūssīt
lītŏră; prōsĕquĭtūr rēx ēt dāt mūnŭs ĭtūrīs,
Ānchīsaē scēptrūm, chlămўdēm phărĕtrāmquĕ nĕpōtī,680
crātēra Aēnēaē, quēm quōndām trānstŭlĭt īllī
hōspĕs ăb Āŏnĭīs Thērsēs Īsmēnĭŭs ōrīs.
mīsĕrăt hūnc īllī Thērsēs, făbrĭcāvĕrăt Ālcōn
Hŷleūs ēt lōngō caēlāvĕrăt ārgūmēntō.
ūrbs ĕrăt ēt sēptēm pōssēs ōstēndĕrĕ pōrtās685
haē prō nōmĭne ĕrānt ēt, quaē fŏrĕt īllă, dŏcēbānt.
ānte ūrbem ēxsĕquĭaē tŭmŭlīque īgnēsquĕ rŏgīquĕ
ēffūsaēquĕ cŏmās ĕt ăpērtaē pēctŏră mātrēs
sīgnĭfĭcānt lūctūm; nŷmphaē quŏquĕ flērĕ vĭdēntūr
sīccātōsquĕ quĕrī fōntēs; sĭnĕ frōndĭbŭs ārbōr690
nūdă rĭgēt; rōdūnt ārēntĭă sāxă căpēllaē.
ēccĕ făcīt mĕdĭīs nātās Ōrīŏnĕ Thēbīs,
hānc nōn fēmĭnĕūm iŭgŭlō dărĕ pēctŭs ăpērtō,
īllām dēmīssō pĕr ĭnērtĭă vūlnĕră tēlō
prō pŏpŭlō cĕcĭdīssĕ sŭō pūlchrīsquĕ pĕr ūrbēm695
fūnĕrĭbūs fērrī cĕlĕbrīque īn pārtĕ crĕmārī
tūm dē vīrgĭnĕā gĕmĭnōs ēxīrĕ făvīllă,
nē gĕnŭs īntĕrĕāt, iŭvĕnēs, quōs fāmă Cŏrōnās
nōmĭnăt, ēt cĭnĕrī mātērnō dūcĕrĕ pōmpām.
hāctĕnŭs āntīquō sīgnīs fūlgēntĭbŭs aērĕ,700
sūmmŭs ĭnaūrātō crātēr ĕrăt āspĕr ăcānthō.
nēc lĕvĭōră dătīs Trōiānī dōnă rĕmīttūnt
dāntquĕ săcērdōtī cūstōdēm tūrĭs ăcērrām,
dānt pătĕrām clārāmque aūrō gēmmīsquĕ cŏrōnām.
Īndĕ rĕcōrdātī Teūcrōs ā sānguĭnĕ Teūcrī705
dūcĕrĕ prīncĭpĭūm, Crētām tĕnŭērĕ lŏcīquĕ
fērrĕ dĭū nĕquĭērĕ Iŏvēm cēntūmquĕ rĕlīctīs
ūrbĭbŭs Aūsŏnĭōs ōptānt cōntīngĕrĕ pōrtūs.
saēvĭt hĭēms iāctātquĕ vĭrōs; Strŏphădūmquĕ rĕcēptōs
pōrtŭbŭs īnfīdīs ēxtērrŭĭt ālĕs Ăēllō.710
ēt iām Dūlĭchĭōs pōrtūs Ĭthăcāmquĕ Sămōnquĕ
Nērĭtĭāsquĕ dŏmūs, rēgnūm fāllācĭs Ŭlīxīs,
praētĕr ĕrānt vēctī; cērtātām lītĕ dĕōrūm
Āmbrăcĭām vērsīquĕ vĭdēnt sŭb ĭmāgĭnĕ sāxūm
iūdĭcĭs, Āctĭăcō quaē nūnc ăb Ăpōllĭnĕ nōtāst,715
vōcālēmquĕ sŭā tērrām Dōdōnĭdă quērcū
Chāŏnĭōsquĕ sĭnūs, ŭbĭ nātī rēgĕ Mŏlōssō
īnpĭă sūbiēctīs fūgēre īncēndĭă pēnnīs.
Prōxĭmă Phaēācūm fēlīcĭbŭs ōbsĭtă pōmīs
rūră pĕtūnt; Ēpīrŏs ăb hīs rēgnātăquĕ vātī720
Būthrōtōs Phrўgĭō sĭmŭlātăquĕ Troīă tĕnētūr.
īndĕ fŭtūrōrūm cērtī, quaē cūnctă fĭdēlī
Prīămĭdēs Hĕlĕnūs mŏnĭtū praēdīxĕrăt, īntrānt
Sīcănĭām; trĭbŭs haēc ēxcūrrĭt ĭn aēquŏră pēnnīs,
ē quĭbŭs īmbrĭfĕrōs ēst vērsă Păchŷnŏs ăd Aūstrōs,725
mōllĭbŭs ēxpŏsĭtūm Zĕphўrīs Lĭlўbaēŏn, ăd Ārctōs
aēquŏrĭs ēxpērtēs spēctāt Bŏrĕāmquĕ Pĕlōrōs.
hāc sŭbĕūnt Teūcri ēt rēmīs aēstūquĕ sĕcūndō
sūb nōctēm pŏtĭtūr Zānclaēā clāssĭs hărēnā.
Scŷllă lătūs dēxtrūm, laēvum īnrĕquĭētă Chărŷbdīs730
īnfēstāt; vŏrăt haēc rāptās rĕvŏmītquĕ cărīnās,
īllă fĕrīs ātrām cănĭbūs sūccīngĭtŭr ālvūm,
vīrgĭnĭs ōră gĕrēns, ēt, sī nōn ōmnĭă vātēs
fīctă rĕlīquērūnt, ălĭquō quŏquĕ tēmpŏrĕ vīrgŏ.
hānc mūltī pĕtĭērĕ prŏcī; quĭbŭs īllă rĕpūlsīs,735
ād pĕlăgī nŷmphās, pĕlăgī grātīssĭmă nŷmphīs,
ībăt ĕt ēlūsōs iŭvĕnūm nārrābăt ămōrēs.
quām, dūm pēctēndōs praēbēt Gălătēă căpīllōs,
tālĭbŭs āllŏquĭtūr, rĕpĕtēns sūspīrĭă, dīctīs:
"tē tămĕn, ō vīrgō, gĕnŭs haūd īnmītĕ vĭrōrūm740
ēxpĕtĭt, ūtquĕ făcīs, pŏtĕs hīs īnpūnĕ nĕgārĕ;
āt mĭhĭ, cuī pătĕr ēst Nĕrĕūs, quām caērŭlă Dōrīs
ēnīxa ēst, quaē sūm tūrbā quŏquĕ tūtă sŏrōrūm,
nōn nĭsĭ pēr lūctūs lĭcŭīt Cŷclōpĭs ămōrēm
ēffŭgĕre"; ēt lăcrĭmaē vōcem īmpĕdĭērĕ lŏquēntīs.745
quās ŭbĭ mārmŏrĕō dētērsīt pōllĭcĕ vīrgŏ
ēt sōlātă dĕam ēst: "rĕfĕr, ō cārīssĭmă", dīxīt
"nēvĕ tŭī caūsām tĕgĕ (sīc sūm fīdă) dŏlōrīs.
Nērĕĭs hīs cōntrā rĕsĕcūtă Crătaēĭdĕ nātam ēst:
"Ācĭs ĕrāt Faūnō nŷmphāquĕ Sўmaēthĭdĕ crētūs,750
māgnă quĭdēm pātrīsquĕ sŭī mātrīsquĕ vŏlūptās,
nōstră tămēn māiōr; nām mē sĭbĭ iūnxĕrăt ūnī.
pūlchĕr ĕt ōctōnīs ĭtĕrūm nātālĭbŭs āctīs
sīgnārāt tĕnĕrās dŭbĭā lānūgĭnĕ mālās.
hūnc ĕgŏ, mē Cŷclōps nūllā cūm fīnĕ pĕtēbāt;755
nēc, sī quaēsĭĕrīs, ŏdĭūm Cŷclōpĭs ămōrnĕ
Ācĭdĭs īn nōbīs fŭĕrīt praēstāntĭŏr ēdām;
pār ūtrūmquĕ fŭīt. prō! quāntă pŏtēntĭă rēgnī
ēst, Vĕnŭs ālmă, tŭī! nēmpe īlle īnmītĭs ĕt īpsīs
hōrrēndūs sīlvīs ēt vīsŭs ăb hōspĭtĕ nūllō760
īmpūne ēt māgnī cūm dīs cōntēmptŏr Ŏlŷmpī,
quīd sĭt ămōr, sēnsīt, nōstrīquĕ cŭpīdĭnĕ cāptūs
ūrĭtŭr, ōblītūs pĕcŏrum āntrōrūmquĕ sŭōrūm.
iāmquĕ tĭbī fōrmaē, iāmque ēst tĭbĭ cūră plăcēndī,
iām rĭgĭdōs pēctīs rāstrīs, Pŏlўphēmĕ, căpīllōs;765
iām lĭbĕt hīrsūtām tĭbĭ fālcĕ rĕcīdĕrĕ bārbām
ēt spēctārĕ fĕrōs ĭn ăqua ēt cōmpōnĕrĕ vūltūs.
caēdĭs ămōr fĕrĭtāsquĕ sĭtīsque īnmēnsă crŭōrīs
cēssānt ēt tūtaē vĕnĭūnt ăbĕūntquĕ cărīnaē.
Tēlĕmŭs īntĕrĕā Sĭcŭlām dēlātŭs ăd Aētnēn,770
Tēlĕmŭs Eūrўmĭdēs, quēm nūllă fĕfēllĕrăt ālēs,
tērrĭbĭlēm Pŏlўphēmŏn ădīt; "lūmēn"quĕ "quŏd ūnūm
frōntĕ gĕrīs mĕdĭā, răpĭēt tĭbĭ" dīxĭt "Ŭlīxēs".
rīsĭt ĕt: "ō vātūm stŏlĭdīssĭmĕ, fāllĕrĭs"; īnquīt
"āltĕră iām răpŭīt". sīc frūstrā vēră mŏnēntēm775
spērnĭt ĕt aūt grădĭēns īngēntī lītŏră pāssū
dēgrăvăt, aūt fēssūs sŭb ŏpācă rĕvērtĭtŭr āntră.
Prōmĭnĕt īn pōntūm cŭnĕātŭs ăcūmĭnĕ lōngō
cōllĭs; ŭtrūmquĕ lătūs cīrcūmflŭĭt aēquŏrĭs ūndă.
hūc fĕrŭs āscēndīt Cŷclōps mĕdĭūsquĕ rĕsēdīt780
lānĭgĕraē pĕcŭdēs nūllō dūcēntĕ sĕcūtaē.
cuī pōstquām pīnūs, băcŭlī quaē praēbŭĭt ūsūm,
āntĕ pĕdēs pŏsĭta ēst, āntēmnīs āptă fĕrēndīs,
sūmptăque hărūndĭnĭbūs cōmpācta ēst fīstŭlă cēntūm,
sēnsērūnt tōtī pāstōrĭă sībĭlă mōntīs,785
sēnsērūnt ūndaē. lătĭtāns ĕgŏ rūpĕ mĕīquĕ
ācĭdĭs īn grĕmĭō rĕsĭdēns prŏcŭl aūrĭbŭs haūsī
tālĭă dīctă mĕīs aūdītăquĕ vērbă nŏtāvī:
"cāndĭdĭōr fŏlĭō nĭvĕī, Gălătēă, lĭgūstrī,
flōrĭdĭōr prātīs, lōngā prōcērĭŏr ālnō,790
splēndĭdĭōr vītrō, tĕnĕrō lāscīvĭŏr haēdō
lēvĭŏr āssĭdŭō dētrītīs aēquŏrĕ cōnchīs,
sōlĭbŭs hībērnīs, aēstīvā grātĭŏr ūmbrā,
nōbĭlĭōr pōmīs, plătănō cōnspēctĭŏr āltā,
lūcĭdĭōr glăcĭē, mātūrā dūlcĭŏr ūvā,795
mōllĭŏr ēt cŷgnī plūmīs ēt lāctĕ cŏāctō
ēt, sī nōn fŭgĭās, rĭgŭō fōrmōsĭŏr hōrtō
saēvĭŏr īndŏmĭtīs ĕădēm Gălătēă iŭvēncīs,
dūrĭŏr ānnōsā quērcū, fāllācĭŏr ūndīs,
lēntĭŏr ēt sălĭcīs vīrgīs ēt vītĭbŭs ālbīs,800
hīs īmmōbĭlĭōr scŏpŭlīs, vĭŏlēntĭŏr āmnĕ,
laūdātō pāvōnĕ sŭpērbĭŏr, ācrĭŏr īgnī,
āspĕrĭōr trĭbŭlīs, fētā trŭcŭlēntĭŏr ūrsā,
sūrdĭŏr aēquŏrĭbūs, cālcāto īmmītĭŏr hŷdrō,
ēt, quōd praēcĭpŭē vēllēm tĭbĭ dēmĕrĕ pōssēm,805
nōn tāntūm cērvō clārīs lātrātĭbŭs āctō,
vērum ĕtĭām vēntīs vŏlŭcrīquĕ fŭgācĭŏr aūrā!
āt, bĕnĕ sī nōrīs, pĭgĕāt fūgīssĕ mŏrāsquĕ
īpsă tŭās dāmnēs ēt mē rĕtĭnērĕ lăbōrēs.
sūnt mĭhĭ, pārs mōntīs, vīvō pēndēntĭă sāxō810
āntră, quĭbūs nēc sōl mĕdĭō sēntītŭr ĭn aēstū,
nēc sēntītŭr hĭēms; sūnt pōmă grăvāntĭă rāmōs,
sūnt aūrō sĭmĭlēs lōngīs īn vītĭbŭs ūvaē,
sūnt ēt pūrpŭrĕaē; tĭbi ĕt hās sērvāmŭs ĕt īllās.
īpsă tŭīs mănĭbūs sīlvēstrī nātă sŭb ūmbrā815
mōllĭă frāgă lĕgēs, īpsa aūtūmnālĭă cōrnă
prūnăquĕ, nōn sōlūm nīgrō līvēntĭă sūcō,
vērum ĕtĭām gĕnĕrōsă nŏvāsque ĭmĭtāntĭă cērās.
nēc tĭbĭ cāstănĕaē mē cōniŭgĕ, nēc tĭbĭ deērūnt
ārbŭtĕī fētūs; ōmnīs tĭbĭ sērvĭĕt ārbōr.820
hōc pĕcŭs ōmnĕ mĕum ēst; mūltaē quŏquĕ vāllĭbŭs ērrānt,
mūltās sīlvă tĕgīt, mūltaē stăbŭlāntŭr ĭn āntrīs;
nēc, sī fōrtĕ rŏgēs, pōssīm tĭbĭ dīcĕrĕ, quōt sīnt;
paūpĕrĭs ēst nŭmĕrārĕ pĕcūs. dē laūdĭbŭs hārūm
nīl mĭhĭ crēdĭdĕrīs; praēsēns pŏtĕs īpsă vĭdērĕ,825
ūt vīx cīrcŭmĕānt dīstēntūm crūrĭbŭs ūbēr.
sūnt, fētūră mĭnōr, tĕpĭdīs ĭn ŏvīlĭbŭs āgnī;
sūnt quŏquĕ, pār aētās, ălĭīs ĭn ŏvīlĭbŭs haēdī.
lāc mĭhĭ sēmpĕr ădēst nĭvĕūm; pārs īndĕ bĭbēndă
sērvātūr, pārtēm lĭquĕfāctă cŏāgŭlă dūrānt.830
nēc tĭbĭ dēlĭcĭaē făcĭlēs vūlgātăquĕ tāntūm
mūnĕră cōntīngēnt, dāmmaē lĕpŏrēsquĕ căpraēquĕ,
pārvĕ cŏlūmbārūm, dēmtūsquĕ căcūmĭnĕ nīdūs.
īnvēnī gĕmĭnōs, quī tēcūm lūdĕrĕ pōssīnt,
īntēr sē sĭmĭlēs, vīx ūt dīgnōscĕrĕ pōssīs,835
vīllōsaē cătŭlōs īn sūmmīs mōntĭbŭs ūrsaē;
īnvēni ēt dīxī: dŏmĭnaē sērvābĭmŭs īstōs.
iām mŏdŏ caērŭlĕō nĭtĭdūm căpŭt ēxsĕrĕ pōntō,
iām, Gălătēă, vĕnī, nēc mūnĕră dēspĭcĕ nōstră.
cērte ĕgŏ mē nōvī lĭquĭdaēque ĭn ĭmāgĭnĕ vīdī840
nūpĕr ăquaē plăcŭītquĕ mĭhī mĕă fōrmă vĭdēntī.
āspĭcĕ, sīm quāntūs; nōn ēst hōc cōrpŏrĕ māiōr
Iūppĭtĕr īn caēlō (nām vōs nārrārĕ sŏlētīs
nēscĭŏ quēm rēgnārĕ Iŏvēm); cŏmă plūrĭmă tōrvōs
prōmĭnĕt īn vōltūs ŭmĕrōsque ūt lūcŭs ŏbūmbrāt.845
nēc mĕă quōd rĭgĭdīs hōrrēnt dēnsīssĭmă saētīs
cōrpŏră, tūrpĕ pŭtā; tūrpīs sĭnĕ frōndĭbŭs ārbōr,
tūrpĭs ĕquūs, nĭsĭ cōllă iŭbaē flāvēntĭă vēlēnt;
plūmă tĕgīt vŏlŭcrēs, ŏvĭbūs sŭă lānă dĕcōrīst
bārbă vĭrōs hīrtaēquĕ dĕcēnt īn cōrpŏrĕ saētaē.850
ūnum ēst īn mĕdĭā lūmēn mĭhĭ frōntĕ, sĕd īnstār
īngēntīs clĭpĕī. quīd? nōn haēc ōmnĭă māgnūs
sōl vĭdĕt ē caēlō? sōlī tămĕn ūnĭcŭs ōrbīs,
āddĕ quŏd īn vēstrō gĕnĭtōr mĕŭs aēquŏrĕ rēgnāt
hūnc tĭbĭ dō sŏcĕrūm. tāntūm mĭsĕrērĕ prĕcēsquĕ855
sūpplĭcĭs ēxaūdī; tĭbi ĕnīm sūccūmbĭmŭs ūnī;
quīquĕ Iŏvem ēt caēlūm spērno ēt pĕnĕtrābĭlĕ fūlmēn,
Nērĕĭ, tē vĕnĕrōr; tŭă fūlmĭnĕ saēvĭŏr īrāst.
ātque ĕgŏ cōntēmptūs ēssēm pătĭēntĭŏr hūiūs,
sī fŭgĕrēs ōmnēs; sēd cūr, Cŷclōpĕ rĕpūlsō,860
Ācĭn ămās praēfērsquĕ mĕīs cōmplēxĭbŭs Ācīn?
īllĕ tămēn plăcĕātquĕ sĭbī, plăcĕātquĕ lĭcēbīt,
quōd nōllēm, Gălătēă, tĭbī; mŏdŏ cōpĭă dētūr,
sēntĭĕt ēssĕ mĭhī tāntō prō cōrpŏrĕ vīrēs;
vīscĕră vīvă trăhām, dīvīsăquĕ mēmbră pĕr āgrōs865
pērquĕ tŭās spārgām (sīc sē tĭbĭ mīscĕăt!) ūndās.
ūrŏr ĕnīm laēsūsque ēxaēstŭăt ācrĭŭs īgnīs,
cūmquĕ sŭīs vĭdĕōr trānslātām vīrĭbŭs Aētnām
pēctŏrĕ fērrĕ mĕō; nēc tū, Gălătēă, mŏvērīs".
Tālĭă nēquīquām quēstūs (nām cūnctă vĭdēbām),870
sūrgĭt ĕt, ūt taūrūs vāccā fŭrĭbūndŭs ădēmptā,
stārĕ nĕquīt sīlvāque ēt nōtīs sāltĭbŭs ērrāt;
cūm fĕrŭs īgnārōs nēc quīcquām tālĕ tĭmēntēs
mē vĭdĕt ātque Ācīn: "vĭdĕō"que ēxclāmăt" ĕt īstă
ūltĭmă sīt, făcĭām, Vĕnĕrīs cōncōrdĭă vēstraē".875
tāntăquĕ vōx, quāntām Cŷclōps īrātŭs hăbērĕ
dēbŭĭt, īllă fŭīt; clāmōrĕ pĕrhōrrŭĭt Aētnē.
āst ĕgŏ vīcīnō păvĕfāctă sŭb aēquŏrĕ mērgōr;
tērgă fŭgaē dĕdĕrāt cōnvērsă Sўmaēthĭŭs hērōs
ēt: "fĕr ŏpēm, Gălătēă, prĕcōr, mĭhĭ; fērtĕ, părēntēs",880
dīxĕrăt" ēt vēstrīs pĕrĭtūrum ādmīttĭtĕ rēgnīs".
īnsĕquĭtūr Cŷclōps pārtēmque ē mōntĕ rĕvūlsām
mīttĭt ĕt ēxtrēmūs quāmvīs pērvēnĭt ăd īllūm
āngŭlŭs ē sāxō, tōtūm tămĕn ōbrŭĭt Ācīn.
āt nōs, quōd fĭĕrī sōlūm pēr fātă lĭcēbāt,885
fēcĭmŭs ūt vīrēs āssūmĕrĕt Ācĭs ăvītās.
Pūnĭcĕūs dē mōlĕ crŭōr mānābăt ĕt īntrā
tēmpŏrĭs ēxĭgŭūm rūbōr ĕvănēscĕrĕ coēpīt
fītquĕ cŏlōr prīmō tūrbātī flūmĭnĭs īmbrĕ
pūrgātūrquĕ mŏrā; tūm mōlēs tāctă dĕhīscīt890
vīvăquĕ pēr rīmās prōcērăquĕ sūrgĭt hărūndŏ,
ōsquĕ căvūm sāxī sŏnăt ēxsūltāntĭbŭs ūndīs;
mīrăquĕ rēs, sŭbĭtō mĕdĭā tĕnŭs ēxtĭtĭt ālvō
īncīnctūs iŭvĕnīs flēxīs nŏvă cōrnŭă cānnīs,
quī, nĭsĭ quōd māiōr, quōd tōtō caērŭlŭs ōrĕ,895
Ācĭs ĕrāt; sēd sīc quŏque ĕrāt tămĕn Ācĭs ĭn āmnēm
vērsŭs ĕt āntīquūm tĕnŭērūnt flūmĭnă nōmēn.
Dēsĭĕrāt Gălătēă lŏquī coētūquĕ sŏlūtō
dīscēdūnt plăcĭdīsquĕ nătānt Nērēĭdĕs ūndīs.
Scŷllă rĕdīt, nĕque ĕnīm mĕdĭō sē crēdĕrĕ pōntō900
aūdĕt ĕt aūt bĭbŭlā sĭnĕ vēstĭbŭs ērrăt hărēnā,
aūt, ŭbĭ lāssāta ēst, sēdūctōs nāctă rĕcēssūs
gūrgĭtĭs, īnclūsā sŭă mēmbră rĕfrīgĕrăt ūndā.
ēccĕ frĕtūm scīndēns, āltī nŏvŭs īncŏlă pōntī,
nūpĕr ĭn Eūbŏĭcā vērsīs Ānthēdŏnĕ mēmbrīs,905
Glaūcŭs ădēst vīsaēquĕ cŭpīdĭnĕ vīrgĭnĭs haērēt
ēt, quaēcūmquĕ pŭtāt fŭgĭēntēm pōssĕ mŏrārī,
vērbă rĕfērt; fŭgĭt īllă tămēn vēlōxquĕ tĭmōrĕ
pērvĕnĭt īn sūmmūm pŏsĭtī prŏpĕ lītŏră mōntīs.
āntĕ frĕtum ēst īngēns, ăpĭcēm cōnlēctŭs ĭn ūnūm,910
lōngă sŭb ārbŏrĭbūs cōnvēxŭs ĭn aēquŏră vērtēx.
cōnstĭtĭt hīc ēt tūtă lŏcō, mōnstrūmnĕ dĕūsnĕ
īllĕ sĭt īgnōrāns, ādmīrātūrquĕ cŏlōrēm
caēsărĭēmque ŭmĕrōs sūbiēctăquĕ tērgă tĕgēntēm,
ūltĭmăque ēxcĭpĭāt quōd tōrtĭlĭs īnguĭnă pīscīs.915
sēnsĭt ĕt īnnītēns, quaē stābāt prōxĭmă, mōlī:
"nōn ĕgŏ prōdĭgĭūm nēc sūm fĕră bēlŭă, vīrgŏ,
sēd dĕŭs" īnquĭt "ăquaē; nēc māiŭs ĭn aēquŏrĕ Prōteūs
iūs hăbĕt ēt Trītōn Ăthămāntĭădēsquĕ Pălaēmōn.
āntĕ tămēn mōrtālĭs ĕrām, sēd scīlĭcĕt āltīs920
dēdĭtŭs aēquŏrĭbūs, iām tum ēxērcēbăr ĭn īllīs.
nām mŏdŏ dūcēbām dūcēntĭă rētĭă pīscēs,
nūnc īn mōlĕ sĕdēns mŏdĕrābăr hărūndĭnĕ līnūm.
sūnt vĭrĭdī prātō cōnfīnĭă lītŏră, quōrūm
āltĕră pārs ūndīs, pārs āltĕră cīngĭtŭr hērbīs,925
quās nĕquĕ cōrnĭgĕraē mōrsū laēsērĕ iŭvēncaē,
nēc plăcĭdaē cārpsīstĭs, ŏvēs hīrtaēvĕ căpēllaē
nōn ăpĭs īndĕ tŭlīt cōllēctōs sēdŭlă flōrēs,
nōn dătă sūnt căpĭtī gĕnĭālĭă sērtă, nĕque ūmquām
fālcĭfĕraē sĕcŭērĕ mănūs. ĕgŏ prīmŭs ĭn īllō930
caēspĭtĕ cōnsēdī, dūm līnă mădēntĭă sīccō,
ūtquĕ rĕcēnsērēm, cāptīvōs ōrdĭnĕ pīscēs
īnsŭpĕr ēxpŏsŭī, quōs aūt īn rētĭă cāsūs
aūt sŭă crēdŭlĭtās ĭn ădūncōs ēgĕrăt hāmōs.
rēs sĭmĭlīs fīctaē; sēd quīd mĭhĭ fīngĕrĕ prōdēst?935
grāmĭnĕ cōntāctō coēpīt mĕă praēdă mŏvērī
ēt mūtārĕ lătūs tērrāque ŭt ĭn aēquŏrĕ nītī;
dūmquĕ mŏrōr mīrōrquĕ sĭmūl, fŭgĭt ōmnĭs ĭn ūndās
tūrbă sŭās dŏmĭnūmquĕ nŏvūm lītūsquĕ rĕlīnquūnt.
ōbstĭpŭī dŭbĭtōquĕ dĭū caūsāmquĕ rĕquīrō,940
nūm dĕŭs hōc ălĭquīs, nūm sūcūs fēcĕrĭt hērbaē.
"quaē tămĕn hās", īnquām "vīrēs hăbĕt hērbă"? mănūquĕ
pābŭlă dēcērpsī dēcērptăquĕ dēntĕ mŏmōrdī.
vīx bĕnĕ cōmbĭbĕrānt īgnōtōs gūttŭră sūcōs,
cūm sŭbĭtō trĕpĭdāre īntūs praēcōrdĭă sēnsī945
āltĕrĭūsquĕ răpī nātūraē pēctŭs ămōrĕ.
nēc pŏtŭī rēstārĕ dĭū; "rĕpĕtēndă"quĕ "nūmquām
tērră, vălē"; dīxī cōrpūsquĕ sŭb aēquŏră mērsī.
dī mărĭs ēxcēptūm sŏcĭō dīgnāntŭr hŏnōrĕ,
ūtquĕ mĭhī quaēcūmquĕ fĕrām mōrtālĭă, dēmānt,950
Ōcĕănūm Tēthŷnquĕ rŏgānt; ĕgŏ lūstrŏr ăb īllīs
ēt, pūrgāntĕ nĕfās nŏvĭēs mĭhĭ cārmĭnĕ dīctō,
pēctŏră flūmĭnĭbūs iŭbĕōr sūppōnĕrĕ cēntūm.
nēc mŏră, dīvērsīs lāpsī dē pārtĭbŭs āmnīs
tōtăquĕ vērtūntūr sūprā căpŭt aēquŏră nōstrūm.955
hāctĕnŭs āctă tĭbī pōssūm mĕmŏrāndă rĕfērrĕ,
hāctĕnŭs haēc mĕmĭnī, nēc mēns mĕă cētĕră sēnsīt.
quaē pōstquām rĕdĭīt, ălĭūm mē cōrpŏrĕ tōtō
āc fŭĕrām nūpēr, nĕque ĕūndēm mēntĕ rĕcēpī.
hānc ĕgŏ tūm prīmūm vĭrĭdēm fērrūgĭnĕ bārbām960
caēsărĭēmquĕ mĕām, quām lōngă pĕr aēquŏră vērrō,
īngēntēsque ŭmĕrōs ēt caērŭlă brācchĭă vīdī
crūrăquĕ pīnnĭgĕrō cūrvātă nŏvīssĭmă pīscĕ.
quīd tămĕn haēc spĕcĭēs, quīd dīs plăcŭīssĕ mărīnīs,
quīd iŭvăt ēssĕ dĕūm, sī tū nōn tāngĕrĭs īstīs?965
tālĭă dīcēntēm, dīctūrūm plūră, rĕlīquīt
Scŷllă dĕūm; fŭrĭt īlle īrrītātūsquĕ rĕpūlsā
prōdĭgĭōsă pĕtīt Tītānĭdŏs ātrĭă Cīrcēs.
Consedere duces et vulgi stante corona
surgit ad hos clipei dominus septemplicis Aiax;
utque erat impatiens irae, Sigeia torvo
litora respexit classemque in litore vultu
5intendensque manus: "agimus, pro Iuppiter"! inquit
"ante rates causam et mecum confertur Ulixes!
at non Hectoreis dubitavit cedere flammis,
quas ego sustinui, quas hac a classe fugavi.
tutius est igitur fictis contendere verbis,
10quam pugnare manu. sed nec mihi dicere promptum,
nec facere est isti; quantumque ego Marte feroci,
quantum acie valeo, tantum valet iste loquendo.
nec memoranda tamen vobis mea facta, Pelasgi,
esse reor; vidistis enim; sua narret Ulixes,
15quae sine teste gerit, quorum nox conscia solast.
praemia magna peto, fateor, sed demit honorem
aemulus; Aiaci non est tenuisse superbum,
sit licet hoc ingens, quidquid speravit Ulixes.
iste tulit pretium iam nunc temptaminis huius,
20quod, cum victus erit, mecum certasse feretur.
Atque ego, si virtus in me dubitabilis esset,
nobilitate potens essem, Telamone creatus,
moenia qui forti Troiana sub Hercule cepit
litoraque intravit Pagasaea Colcha carina.
25Aeacus huic pater est, qui iura silentibus illic
reddit ubi Aeoliden saxum grave Sisyphon urget;
Aeacon agnoscit summus prolemque fatetur
Iuppiter esse suam; sic ab Iove tertius Aiax.
nec tamen haec series in causam prosit, Achivi,
30si mihi cum magno non est communis Achille;
frater erat, fraterna peto. quid sanguine cretus
Sisyphio furtisque et fraude simillimus illi,
inseris Aeacidis alienae nomina gentis?
an quod in arma prior nulloque sub indice veni,
35arma neganda mihi? Potiorque videbitur illis
ultima qui cepit detractavitque furore
militiam ficto, donec sollertior isto
et sibi inutilior timidi commenta retexit
Naupliades animi vitataque traxit ad arma?
40optima num sumat, quia sumere noluit ulla,
nos inhonorati et donis patruelibus orbi,
obtulimus quia nos ad prima pericula, simus?
atque utinam aut verus furor ille, aut creditus esset.
nec comes hic Phrygias umquam venisset ad arces
45hortator scelerum! Non te, Poeantia proles,
expositum Lemnos nostro cum crimine haberet,
qui nunc, ut memorant, silvestribus abditus antris
saxa moves gemitu, Laërtiadaeque precaris
quae meruit; quae, si di sunt, non vana precaris.
50et nunc ille eadem nobis iuratus in arma,
heu! pars una ducum, quo successore sagittae
Herculis utuntur, fractus morboque fameque
velaturque aliturque avibus volucresque petendo
debita Troianis exercet spicula fatis.
55ille tamen vivit, quia non comitavit Ulixen;
mallet et infelix Palamedes esse relictus;
[viveret aut certe letum sine crimine haberet]
quem male convicti nimium memor iste furoris
prodere rem Danaum finxit fictumque probavit
60crimen et ostendit, quod iam praefoderat, aurum.
ergo aut exilio vires subduxit Achivis
aut nece; sic pugnat, sic est metuendus Ulixes.
Qui licet eloquio fidum quoque Nestora vincat,
haud tamen efficiet desertum ut Nestora crimen
65esse rear nullum, qui cum imploraret Ulixen
vulnere tardus equi fessusque senilibus annis,
proditus a socio est; non haec mihi crimina fingi
scit bene Tydides, qui nomine saepe vocatum
corripuit trepidoque fugam exprobravit amico.
70aspiciunt oculis superi mortalia iustis;
en eget auxilio qui non tulit; utque reliquit,
sic linquendus erat; legem sibi dixerat ipse.
conclamat socios; adsum videoque trementem
pallentemque metu et trepidantem morte futura.
75opposui molem clipei texique iacentem
servavique animam (minimum est hoc laudis) inertem.
si perstas certare, locum redeamus in illum;
redde hostem vulnusque tuum solitumque timorem
post clipeumque late et mecum contende sub illo.
80at postquam eripui, cui standi vulnera vires
non dederant, nullo tardatus vulnere fugit.
Hector adest secumque deos in proelia ducit
quaque ruit, non tu tantum terreris, Ulixe,
sed fortes etiam; tantum trahit ille timoris.
85hunc ego sanguineae successu caedis ovantem
eminus ingenti resupinum pondere fudi;
hunc ego poscentem, cum quo concurreret, unus
sustinui sortemque meam vovistis, Achivi,
et vestrae valuere preces. si quaeritis huius
90fortunam pugnae, non sum superatus ab illo.
ecce ferunt Troes ferrumque ignisque Iovemque
in Danaas classes; ubi nunc facundus Ulixes?
nempe ego mille meo protexi pectore puppes,
spem vestri reditus; date pro tot navibus arma.
95quod si vera licet mihi dicere, quaeritur istis
quam mihi maior honos coniunctaque gloria nostrast
atque Aiax armis, non Aiaci arma petuntur.
Conferat his Ithacus Rhesum inbellemque Dolona
Priamidenque Helenum rapta cum Pallade captum;
100luce nihil gestum, nihil est Diomede remoto.
si semel ista datis meritis tam vilibus arma,
dividite et pars sit maior Diomedis in illis.
quo tamen haec Ithaco, qui clam, qui semper inermis
rem gerit et furtis incautum decipit hostem?
105ipse nitor galeae claro radiantis ab auro
insidias prodet manifestabitque latentem.
sed neque Dulichius sub Achillis casside vertex
pondera tanta feret, nec non onerosa gravisque
Pelias hasta potest inbellibus esse lacertis,
110nec clipeus vasti caelatus imagine mundi
conveniet timidae nataeque ad furta sinistrae.
debilitaturum quid te petis, improbe, munus?
quod tibi si populi donaverit error Achivi,
cur spolieris, erit, non cur metuaris ab hoste
115et fuga, qua sola cunctos, timidissime, vincis,
tarda futura tibi est gestamina tanta trahenti.
adde quod iste tuus, tam raro proelia passus,
integer est clipeus; nostro, qui tela ferendo
mille patet plagis, novus est successor habendus.
120denique, quid verbis opus est? spectemur agendo;
arma viri fortis medios mittantur in hostis;
inde iubete peti et referentem ornate relatis.
Finierat Telamone satus vulgique secutum
ultima murmur erat, donec Laërtius heros
125adstitit atque oculos paulum tellure moratos
sustulit ad proceres exspectatoque resolvit
ora sono; neque abest facundis gratia dictis.
"si mea cum vestris valuissent vota, Pelasgi,
non foret ambiguus tanti certaminis heres
130tuque tuis armis, nos te poteremur, Achille.
quem quoniam non aequa mihi vobisque negarunt
fata", manuque simul veluti lacrimantia tersit
lumina "quis magno melius succedit Achilli
quam per quem magnus Danais successit Achilles?
135huic modo ne prosit, quod, ut est, hebes esse videtur,
neve mihi noceat, quod vobis semper, Achivi,
profuit ingenium; meaque haec facundia, siquast,
quae nunc pro domino, pro vobis saepe locutast,
invidia careat, bona nec sua quisque recuset.
140nam genus et proavos et quae non fecimus ipsi,
vix ea nostra voco; sed enim quia rettulit Aiax
esse Iovis pronepos, nostri quoque sanguinis auctor
Iuppiter est totidemque gradus distamus ab illo.
nam mihi Laërtes pater est, Arcesius illi,
145Iuppiter huic, neque in his quiquam damnatus et exul.
est quoque per matrem Cyllenius addita nobis
altera nobilitas; deus est in utroque parente.
sed neque materno quo sum generosior ortu,
nec mihi quod pater est fraterni sanguinis insons,
150proposita arma peto; meritis expendite causam,
dummodo quod fratres Telamon Peleusque fuerunt
Aiacis meritum non sit, nec sanguinis ordo,
sed virtutis honor spoliis quaeratur in istis.
aut si proximitas primusque requiritur heres,
155est genitor Peleus, est Pyrrhus filius illi;
quis locus Aiaci? Phthiam haec Scyrumve ferantur,
nec minus est isto Teucer patruelis Achilli;
num petit ille tamen, num si petat, auferat illa?
ergo operum quoniam nudum certamen habetur,
160plura quidem feci, quam quae comprendere dictis
in promptu mihi sit; rerum tamen ordine ducar.
Praescia venturi genetrix Nereia leti
dissimulat cultu natum et deceperat omnes,
in quibus Aiacem, sumptae fallacia vestis.
165arma ego femineis animum motura virilem
mercibus inservi; neque adhuc proiecerat heros
virgineos habitus, cum parmam hastamque tenenti
"nate dea", dixi "tibi se peritura reservant
Pergama; quid dubitas ingentem evertere Troiam"?
170iniecique manum fortemque ad fortia misi.
ergo opera illius mea sunt; ego Telephon hasta
pugnantem domui, victum orantemque refeci.
quod Thebae cecidere, meum est; me credite Lesbon,
me Tenedon Chrysenque et Cillan, Apollinis urbes,
175et Scyrum cepisse; mea concussa putate
procubuisse solo Lyrnesia moenia dextra.
utque alios taceam, qui saevum perdere posset
Hectora, nempe dedi, per me iacet inclitus Hector.
illis haec armis, quibus est inventus Achilles,
180arma peto; vivo dederam, post fata reposco.
Ut dolor unius Danaos pervenit ad omnes,
Aulidaque Euboicam complerunt mille carinae,
exspectata diu, nulla aut contraria classi
flamina erant; duraeque lubent Agamemnona sortes
185immeritam saevae natam mactare Dianae.
denegat hoc genitor divisque irascitur ipsis,
atque in rege tamen pater est; ego mite parentis
ingenium verbis ad publica commoda verti.
nunc equidem fateor fassoque ignoscat Atrides,
190difficilem tenui sub iniquo iudice causam;
hunc tamen utilitas populi fraterque datique
summa movet sceptri, laudem ut cum sanguine penset.
mittor et ad matrem, quae non hortanda, sed astu
decipienda fuit; quo si Telamonius isset,
195orba suis essent etiamnum lintea ventis.
mittor et Iliacas audax orator ad arces
visaque et intrata est altae mihi curia Troiae
plenaque adhuc erat illa viris; interritus egi,
quam mihi mandarat communis Graecia, causam
200accusoque Parim praedamque Helenamque reposco
et moveo Priamum Priamoque Antenora iunctum.
et Paris et fratres et qui rapuere sub illo
vix tenuere manus, scis hoc, Menelae, nefandas;
primaque lux nostri tecum fuit illa pericli.
205Longa referre mora est quae consilioque manuque
utiliter feci spatiosi tempore belli.
post acies primas urbis se moenibus hostes
continuere diu, nec aperti copia Martis
ulla fuit; decimo demum pugnavimus anno.
210quid facis interea, qui nil, nisi proelia, nosti?
quis tuus usus erat? Nam si mea facta requiris,
hostibus insidior, fossas munimine cingo,
consolor socios, ut longi taedia belli
mente ferant placida; doceo, quo simus alendi
215armandique modo; mittor, quo postulat usus.
ecce Iovis monitu, deceptus imagine somni,
rex iubet incepti curam dimittere belli.
ille potest auctore suam defendere vocem;
non sinat hoc Aiax delendaque Pergama poscat,
220quodque potest, pugnet. Cur non remoratur ituros?
cur non arma capit, dat quod vaga turba sequatur?
non erat hoc nimium numquam nisi magna loquenti.
quid quod et ipse fugit? vidi, puduitque videre,
cum tu terga dares inhonestaque vela parares.
225nec mora: "quid facitis? quae vos dementia!" dixi
"concitat, o socii, captam dimittere Troiam?
quidue domum fertis decimo, nisi dedecus, anno?"
talibus atque aliis, in quae dolor ipse disertum
fecerat, aversos profuga de classe reduxi.
230convocat Atrides socios terrore paventes
nec Telamoniades etiam nunc hiscere quicquam
audet; at ausus erat reges incessere dictis
Thersites, etiam per me haud impune protervus.
erigor et trepidos cives exhortor in hostem
235amissamque mea virtutem voce reposco.
tempore ab hoc, quodcumque potest fecisse videri
fortiter iste, meum est, qui dantem terga retraxi.
denique de Danais quis te laudatve petitve?
at sua Tydides mecum communicat acta,
240me probat, et socio semper confidit Ulixe,
est aliquid de tot Graiorum milibus unum
a Diomede legi. nec me sors ire iubebat;
sic tamen, et spreto noctisque hostisque periclo,
ausum eadem, quae nos, Phrygia de gente Dolona
245interimo, non ante tamen quam cuncta coëgi
prodere et edidici quid perfida Troia pararet.
omnia cognoram, nec quod specularer habebam,
et iam promissa poteram cum laude reverti
haud contentus eo petii tentoria Rhesi
250inque suis ipsum castris comitesque peremi;
atque, ita captivo, victor votisque potitus,
ingredior curru laetos imitante triumphos.
cuius equos pretium pro nocte poposcerat hostis,
arma negate mihi fueritque benignior Aiax.
255Quid Lycii referam Sarpedonis agmina ferro
devastata meo? cum multo sanguine fudi
Coeranon Iphitiden et Alastoraque Chromiumque
Alcandrumque Haliumque Noemonaque Prytanimque,
exitioque dedi cum Chersidamante Thoona
260et Charopem fatisque inmitibus Ennomon actum,
quique minus celebres nostra sub moenibus urbis
procubuere manu. sunt et mihi vulnera, cives,
ipso pulchra loco; nec vanis credite verbis.
aspicite en!" vestemque manu deduxit et "haec sunt
265pectora semper" ait "vestris exercita rebus.
at nil impendit per tot Telamonius annos
sanguinis in socios et habet sine vulnere corpus.
quid tamen hoc refert, si se pro classe Pelasga
arma tulisse refert contra Troasque Iovemque?
270confiteorque, tulit, neque enim benefacta maligne
detractare meum est; sed ne communia solus
occupet atque aliquem vobis quoque reddat honorem
reppulit Actorides sub imagine tutus Achillis
Troas ab arsuris cum defensore carinis.
275ausum etiam Hectoreis solum concurrere telis
se putat, oblitus regisque ducumque meique,
nonus in officio et praelatus munere sortis.
sed tamen eventus vestrae, fortissime, pugnae
quis fuit? Hector abit violatus vulnere nullo.
280Me miserum! quanto cogor meminisse dolore
temporis illius, quo, Graium murus, Achilles
procubuit, nec me lacrimae luctusque timorque
tardarunt quin corpus humo sublime referrem.
his umeris, his, inquam, umeris ego corpus Achillis
285et simul arma tuli, quae nunc quoque ferre laboro.
sunt mihi, quae valeant in talia pondera, vires,
est animus certe vestros sensurus honores.
scilicet idcirco pro nato caerula mater
ambitiosa suo fuit, ut caelestia dona,
290artis opus tantae, rudis et sine pectore miles
indueret? neque enim clipei caelamina novit,
oceanum et terras cumque alto sidera caelo
Pleiadasque Hyadasque immunemque aequoris Arcton
diversasque urbes nitidumque Orionis ensem;
295postulat ut capiat, quae non intellegit, arma.
quid quod me duri fugientem munera belli
arguit incepto serum accessisse labori,
nec se magnanimo maledicere sentit Achilli?
si simulasse vocas crimen, simulavimus ambo
300si mora pro culpa est, ego sum maturior illo.
me pia detinuit coniunx, pia mater Achillem;
primaque sunt illis data tempora, cetera vobis.
haud timeo, si iam nequeam defendere, crimen
cum tanto commune viro; deprensus Ulixis
305ingenio tamen ille, at non Aiacis Ulixes.
Neve in me stolidae convicia fundere linguae
admiremur eum, vobis quoque digna pudore
obicit; an falso Palameden crimine turpest
accusasse mihi, vobis damnasse decorum?
310sed neque Naupliades facinus defendere tantum
tamque patens valuit, nec vos audistis in illo
crimina; vidistis pretioque obiecta patebant.
nec Poeantiaden quod habet Vulcania Lemnos,
esse reus merui; factum defendite vestrum,
315consensistis enim; nec me suasisse negabo,
ut se subtraheret bellique viaeque labori,
temptaretque feros requie finire dolores.
parvit et vivit; non haec sententia tantum
fida, sed et felix, cum sit satis esse fidelem.
320quem quoniam vates delenda ad Pergama poscunt,
ne mandate mihi; melius Telamonius ibit
eloquioque virum morbis iraque furentem
molliet, aut aliqua producet callidus arte.
ante retro Simois fluet et sine frondibus Ide
325stabit et auxilium promittet Achaia Troiae,
quam, cessante meo pro vestris pectore rebus,
Aiacis stolidi Danais sollertia prosit.
sis licet infestus sociis regique mihique,
dure Philoctete; licet exsecrere metumque
330devoveas sine fine caput cupiasque dolenti
me tibi forte dari nostrumque haurire cruorem,
utque tui mihi, sic fiat tibi copia nostri;
te tamen aggrediar mecumque reducere nitar;
tamque tuis potiar, faveat Fortuna, sagittis,
335quam sum Dardanio, quem cepi, vate potitus,
quam responsa deum Troianaque fata retexi,
quam rapui Phrygiae signum penetrale Minervae
hostibus e mediis. et se mihi comparat Aiax?
nempe capi Troiam prohibebant fata sine illo.
340fortis ubi est Aiax? ubi sunt ingentia magni
verba viri? Cur hic metuis? cur audet Ulixes
ire per excubias et se committere nocti
perque feros enses non tantum moenia Troum,
verum etiam summas arces intrare suaque
345eripere aede deam raptamque afferre per hostes?
quae nisi fecissem, frustra Telamone creatus
gestasset laeva taurorum tergora septem.
illa nocte mihi Troiae victoria partast;
Pergama tunc vici, cum vinci posse coëgi.
350desine Tydiden voltuque et murmure nobis
ostentare meum; pars est sua laudis in illo.
nec tu, cum socia clipeum pro classe tenebas,
solus eras; tibi turba comes, mihi contigit unus.
qui nisi pugnacem sciret sapiente minorem
355esse nec indomitae deberi praemia dextrae,
ipse quoque haec peteret, peteret moderatior Aiax
Eurypylusque ferox claroque Andraemone natus,
nec minus Idomeneus patriaque creatus eadem
Meriones, peteret maioris frater Atridae;
360quippe manu fortes nec sunt tibi Marte secundi,
consiliis cessere meis. Tibi dextera bello
utilis; ingenium est, quod eget moderamine nostro;
tu vires sine mente geris, mihi cura futuri;
tu pugnare potes, pugnandi tempora mecum
365eligit Atrides; tu tantum corpore prodes,
nos animo; quantoque ratem qui temperat anteit
remigis officium, quanto dux milite maior,
tantum ego te supero; nec non in corpore nostro
pectora sunt potiora manu; vigor omnis in illis.
370At vos, o proceres, vigili date praemia vestro
proque tot annorum cura, quibus anxius egi,
hunc titulum meritis pensandum reddite nostris.
iam labor in fine est; obstantia fata removi
altaque posse capi faciendo Pergama cepi.
375per spes nunc socias casuraque moenia Troum
perque deos oro, quos hosti nuper ademi,
per siquid superest, quod sit sapienter agendum,
siquid adhuc audax ex praecipitique petendum est,
si Troiae fatis aliquid restare putatis,
380este mei memores; aut, si mihi non datis arma,
huic date" et ostendit signum fatale Minervae.
Mota manus procerum est et, quid facundia posset,
re patuit; fortisque viri tulit arma disertus.
Hectora qui solus, qui ferrum ignesque Iovemque
385sustinuit totiens, unam non sustinet iram;
invictumque virum vicit dolor; arripit ensem
et: "meus hic certe est; an et hunc sibi poscit Ulixes?
hoc" ait "utendum est in me mihi; quique cruore
saepe Phrygum maduit, domini nunc caede madebit,
390ne quisquam Aiacem possit superare nisi Aiax".
dixit et in pectus tum demum vulnera passum
qua patuit ferro, letalem condidit ensem.
nec valuere manus infixum educere telum;
expulit ipse cruor; rubefactaque sanguine tellus
395purpureum viridi genuit de caespite florem,
qui prius Oebalio fuerat de vulnere natus.
littera communis mediis pueroque viroque
inscripta est foliis, haec nominis, illa querellae.
Victor ad Hypsipyles patriam clarique Thoantis
400et veterum terras infames caede virorum
vela dat, ut referat Tirynthia tela, sagittas.
quae postquam ad Graios, domino comitante, revexit
imposita est sero tandem manus ultima bello.
Troia simul Priamusque cadunt; Priameia coniunx
405perdidit infelix hominis post omnia formam
externasque novo latratu terruit auras,
longus in angustum qua clauditur Hellespontus.
Ilion ardebat neque adhuc consederat ignis
exiguumque senis Priami Iovis ara cruorem
410combiberat; tractata comis antistita Phoebi
non profecturas tendebat ad aethera palmas.
Dardanidas matres patriorum signa deorum,
dum licet, amplexas succensaque templa tenentes
invidiosa trahunt victores praemia Grai.
415mittitur Astyanax illis de turribus, unde
pugnantem pro se proavitaque regna tuentem
saepe videre patrem monstratum a matre solebat.
iamque viam suadet Boreas flatuque secundo
carbasa mota sonant, iubet uti navita ventis.
420"Troia, vale! rapimur" clamant; dant oscula terrae
Troades et patriae fumantia tecta relinquunt.
ultima conscendit classem, miserabile visu,
in mediis Hecube natorum inventa sepulcris;
prensantem tumulos atque ossibus oscula dantem
425Dulichiae traxere manus; tamen unius hausit
inque sinu cineres secum tulit Hectoris haustos
Hectoris in tumulo canum de vertice crinem,
inferias inopes, crinem lacrimasque reliquit.
Est, ubi Troia fuit, Phrygiae contraria tellus
430Bistoniis habitata viris; Polymestoris illic
regia dives erat, cui te commisit alendum
clam, Polydore, pater Phrygiisque removit ab armis,
consilium sapiens, sceleris nisi praemia magnas
adiecisset opes, animi irritamen avari.
435ut cecidit fortuna Phrygum, capit impius ensem
rex Thracum iuguloque sui demisit alumni;
et, tamquam tolli cum corpore crimina possent,
exanimem scopulo subiectas misit in undas.
Litore Threicio classem religarat Atrides,
440dum mare pacatum, dum ventus amicior esset.
hic subito, quantus cum viveret esse solebat,
exit humo late rupta similisque minanti
temporis illius vultum referebat Achilles,
quo ferus iniusto petiit Agamemnona ferro
445"immemores"que "mei disceditis", inquit "Achivi,
obrutaque est mecum virtutis gratia nostrae?
ne facite; utque meum non sit sine honore sepulcrum,
placet Achilleos mactata Polyxena manes."
dixit et inmiti sociis parentibus umbrae
450rapta sinu matris, quam iam prope sola fovebat,
fortis et infelix et plus quam femina virgo
ducitur ad tumulum diroque fit hostia busto.
quae memor ipsa sui, postquam crudelibus aris
admota est sensitque sibi fera sacra parari
455utque Neoptolemum stantem ferrumque tenentem
utque suo vidit figentem lumina vultu:
"utere iamdudum generoso sanguine"; dixit
"nulla mora est; aut tu iugulo vel pectore telum
conde meo"; iugulumque simul pectusque retexit.
460"scilicet haud ulli servire Polyxena vellem;
haud per tale sacrum numen placabitis ullum.
mors tantum vellem matrem mea fallere posset;
mater obest minuitque necis mihi gaudia, quamuis
non mea mors illi, verum sua vita gemenda est.
465vos modo, ne Stygios adeam non libera manes,
este procul, si iusta peto, tactuque viriles
virgineo removete manus; acceptior illi,
quisquis is est, quem caede mea placare paratis,
liber erit sanguis; siquos tamen ultima nostri
470verba movent oris (Priami vos filia regis,
nunc captiva rogat) genetrici corpus inemptum
reddite; neve auro redimat ius triste sepulcri,
sed lacrimis. tunc, cum poterat, redimebat et auro."
dixerat; at populus lacrimas, quas illa tenebat,
475non tenet; ipse etiam flens invitusque sacerdos
praebita coniecto rupit praecordia ferro.
illa, super terram defecto poplite labens,
pertulit intrepidos ad fata novissima vultus.
tunc quoque cura fuit partes velare tegendas,
480cum caderet, castique decus servare pudoris.
Troades excipiunt deploratosque recensent
Priamidas et quid dederit domus una cruoris;
teque gemunt, virgo, teque, o modo regia coniunx,
regia dicta parens, Asiae florentis imago,
485nunc etiam praedae mala sors, quam victor Ulixes
esse suam nollet, nisi quod tamen Hectora partu
ediderat; dominum matri vix repperit Hector.
quae corpus complexa animae tam fortis inane,
quas totiens patriae dederat natisque viroque,
490huic quoque dat lacrimas; lacrimas in volnere fundit
osculaque ore tegit consuetaque pectora plangit
canitiemque suam concreto in sanguine verrens,
plura quidem, sed et haec laniato pectore dixit:
"Nata, tuae (quid enim superest?) dolor ultime matris
495nata, iaces; videoque tuum, mea volnera, pectus.
et, ne perdiderim quemquam sine caede meorum,
tu quoque vulnus habes. At te, quia femina, rebar
a ferro tutam; cecidisti et femina ferro;
totque tuos idem fratres, te perdidit idem,
500exitium Troiae nostrique orbator, Achilles.
at postquam cecidit Paridis Phoebique sagittis,
nunc certe, dixi, non est metuendus Achilles;
nunc quoque mi metuendus erat; cinis ipse sepulti
in genus hoc saevit; tumulo quoque sensimus hostem;
505Aeacidae fecunda fui. iacet Ilion ingens
eventuque gravi finita est publica clades,
sed finita tamen; soli mihi Pergama restant
in cursuque meus dolor est. modo maxima rerum,
tot generis gnatisque potens nuribusque viroque,
510nunc trahor exul, inops, tumulis avolsa meorum,
Penelopae munus; quae me data pensa trahentem
matribus ostendens Ithacis: "haec Hectoris illast
clara parens, haec est" dicet "Priameia coniunx".
postque tot amissos tu nunc, quae sola levabas
515maternos luctus, hostilia busta piasti.
inferias hosti peperi. quo ferrea resto?
quidue moror? quo me servas, annosa senectus?
quo, di crudeles, nisi quo nova funera cernam,
vivacem differtis anum? quis posse putaret
520felicem Priamum post diruta Pergama dici?
felix morte sua est; nec te, mea nata, peremptam
aspicit et vitam pariter regnumque reliquit.
at, puto, funeribus donabere, regia virgo,
condeturque tuum monumentis corpus avitis.
525non haec est fortuna domus; tibi munera matris
contingent fletus peregrinaeque haustus harenae.
omnia perdidimus; superest, cur vivere tempus
in breve sustineam, proles gratissima matri,
nunc solus, quondam minimus de stirpe virili,
530has datus Ismario regi Polydorus in oras.
quid moror interea crudelia vulnera lymphis
abluere et sparsos immiti sanguine vultus?
Dixit et ad litus passu processit anili,
albentes lacerata comas. "date, Troades, urnam"
535dixerat infelix, liquidas hauriret ut undas
aspicit eiectum Polydori in litore corpus
factaque Threiciis ingentia vulnera telis.
Troades exclamant; obmutuit illa dolore
et pariter vocem lacrimasque introrsus obortas
540devorat ipse dolor; duroque simillima saxo
torpet et adversa figit modo lumina terra,
interdum torvos sustollit ad aethera vultus,
nunc positi spectat vultum, nunc vulnera nati,
vulnera praecipue; seque armat et instruit ira.
545qua simul exarsit, tamquam regina maneret,
ulcisci statuit poenaeque in imagine totast;
utque furit catulo lactente orbata leaena,
signaque nancta pedum sequitur, quem non videt, hostem,
sic Hecube, postquam cum luctu miscuit iram,
550non oblita animorum, annorum oblita suorum,
vadit ad artificem dirae, Polymestora, caedis
colloquiumque petit; nam se monstrare relictum
velle latens illi, quod nato redderet, aurum.
credidit Odrysius praedaeque assuetus amore
555in secreta venit. tum blando callidus ore:
"tolle moras, Hecube"; dixit "da munera nato;
omne fore illius quod das, quod et ante dedisti,
per superos iuro." spectat truculenta loquentem
falsaque iurantem tumidaque exaestuat ira
560atque ita correpto captivarum agmina matrum
invocat et digitos in perfida lumina condit
expilatque genis oculos (facit ira nocentem)
inmergitque manus foedataque sanguine sonti
non lumen (neque enim superest) loca luminis haurit.
565clade sui Thracum gens irritata tyranni
Troada telorum lapidumque incessere iactu
coepit; at haec missum rauco cum murmure saxum
morsibus insequitur rictuque in verba parato
latravit, conata loqui; locus exstat et ex re
570nomen habet veterumque diu memor illa malorum
tum quoque Sithonios ululavit maesta per agros.
illius Troasque suos hostesque Pelasgos,
illius fortuna deos quoque moverat omnes,
sic omnes, ut et ipsa Iovis coniunxque sororque
575eventus Hecubam meruisse negaverit illos.
Non vacat Aurorae, quamquam isdem faverat armis
cladibus et casu Troiaeque Hecubaeque moveri.
cura deam propior luctusque domesticus angit
memnonis amissi, Phrygiis quem lutea campis
580vidit Achillea pereuntem cuspide mater;
vidit et ille color, quo matutina rubescunt
tempora, palluerat latuitque in nubibus aether.
at non impositos supremis ignibus artus
sustinuit spectare parens, sed crine soluto,
585sicut erat, magni genibus procumbere non est
dedignata Iovis lacrimisque has addere voces
"omnibus inferior, quas sustinet aureus aether
(nam mihi sunt totum rarissima templa per orbem),
diva tamen veni, non ut delubra diesque
590des mihi sacrificos caliturasque ignibus aras
si tamen aspicias, quantum tibi femina praestem,
tum cum luce nova noctis confinia servo,
praemia danda putes; sed non ea cura neque hic est
nunc status Aurorae, meritos ut poscat honores
595Memnonis orba mei venio, qui fortia frustra
pro patruo tulit arma suo primisque sub annis
occidit a forti (sic vos voluistis) Achille.
da, precor, huic aliquem, solacia mortis, honorem,
summe deum rector, maternaque vulnera leni".
600Iuppiter annuerat, cum Memnonis arduus alto
corruit igne rogus nigrique volumina fumi
infecere diem, veluti cum flumina natas
exhalant nebulas, nec sol admittitur infra;
atra favilla volat glomerataque corpus in unum
605densetur faciemque capit sumitque calorem
atque animam ex igni; levitas sua praebuit alas
et primo similis volucri, mox vera volucris
insonuit pennis; pariter sonuere sorores
innumerae, quibus est eadem natalis origo;
610terque rogum lustrant et consonus exit in auras
ter plangor; quarto seducunt castra volatu.
tum duo diversa populi de parte feroces
bella gerunt rostrisque et aduncis unguibus iras
exercent alasque adversaque pectora lassant;
615inferiaeque cadunt cineri cognata sepulto
corpora seque viro forti meminere creatas.
praepetibus subitis nomen facit auctor; ab illo
Memnonides dictae, cum sol duodena peregit
signa, parentali moriturae voce rebellant.
620ergo aliis intrasse Dymantida flebile visum;
luctibus est Aurora suis intenta piasque
nunc quoque dat lacrimas et toto rorat in orbe.
Non tamen eversam Troiae cum moenibus esse
spem quoque fata sinunt; sacra et, sacra altera, patrem
625fert umeris, venerabile onus, Cythereius heros.
de tantis opibus praedam pius eligit illam
Ascaniumque suum profugaque per aequora classe
fertur ab Antandro scelerataque limina Thracum
et Polydoreo manantem sanguine terram
630linquit et utilibus ventis aestuque secundo
intrat Apollineam sociis comitantibus urbem.
hunc Anius, quo rege homines, antistite Phoebus
rite colebatur, temploque domoque recepit
urbemque ostendit delubraque nota duasque
635Latona quondam stirpes pariente retentas.
ture dato flammis vinoque in tura profuso
caesarumque boum fibris de more crematis,
regia tecta petunt, positique tapetibus altis
munera cum liquido capiunt Cerealia Baccho.
640tum pius Anchises: "o Phoebi lecte sacerdos,
fallor an et natum, cum primum haec moenia vidi,
bisque duas natas, quantum reminiscor, habebas"?
Huic Anius niveis circumdata tempora vittis
concutiens et tristis ait: "non falleris, heros
645maxime; vidisti natorum quinque parentem,
quem nunc (tanta homines rerum inconstantia versat!)
paene vides orbum. quod enim mihi filius absens
auxilium, quem dicta suo de nomine tellus
Andros habet, pro patre locumque et regna tenentem?
650Delius augurium dedit huic; dedit altera Liber
femineae stirpi voto maiora fideque
munera; nam tactu natarum cuncta mearum
in segetem laticemque meri canaeque Minervae
transformabantur, divesque erat usus in illis.
655hoc ubi cognovit Troiae populator Atrides,
ne non ex aliqua vestram sensisse procellam
nos quoque parte putes, armorum viribus usus
abstrahit invitas gremio genitoris alantque
imperat Argolicam caelesti munere classem.
660effugiunt quo quaeque potest; Euboea duabus
et totidem natis Andros fraterna petitast.
miles adest et, ni dedantur, bella minatur.
victa metu pietas consortia corpora poenae
dedidit et timido possis ignoscere fratri;
665non hic Aeneas, non, qui defenderet Andron,
Hector erat, per quem decimum durastis in annum.
iamque parabantur captivis vincla lacertis
illae tollentes etiamnunc libera caelo
bracchia: "Bacche pater, fer opem" dixere; tulitque
670muneris auctor opem, si miro perdere more
ferre vocatur opem; nec qua ratione figuram
perdiderint, potui scire aut nunc dicere possum
summa mali nota est; pennas sumpsere, tuaeque
coniugis in volucres, niveas abiere columbas".
675Talibus atque aliis postquam convivia dictis
implerunt, mensa somnum petiere remota;
cumque die surgunt adeuntque oracula Phoebi
qui petere antiquam matrem cognataque iussit
litora; prosequitur rex et dat munus ituris,
680Anchisae sceptrum, chlamydem pharetramque nepoti,
cratera Aeneae, quem quondam transtulit illi
hospes ab Aoniis Therses Ismenius oris.
miserat hunc illi Therses, fabricaverat Alcon
Hyleus et longo caelaverat argumento.
685urbs erat et septem posses ostendere portas
hae pro nomine erant et, quae foret illa, docebant.
ante urbem exsequiae tumulique ignesque rogique
effusaeque comas et apertae pectora matres
significant luctum; nymphae quoque flere videntur
690siccatosque queri fontes; sine frondibus arbor
nuda riget; rodunt arentia saxa capellae.
ecce facit mediis natas Orione Thebis,
hanc non femineum iugulo dare pectus aperto,
illam demisso per inertia vulnera telo
695pro populo cecidisse suo pulchrisque per urbem
funeribus ferri celebrique in parte cremari
tum de virginea geminos exire favilla,
ne genus intereat, iuvenes, quos fama Coronas
nominat, et cineri materno ducere pompam.
700hactenus antiquo signis fulgentibus aere,
summus inaurato crater erat asper acantho.
nec leviora datis Troiani dona remittunt
dantque sacerdoti custodem turis acerram,
dant pateram claramque auro gemmisque coronam.
705Inde recordati Teucros a sanguine Teucri
ducere principium, Cretam tenuere locique
ferre diu nequiere Iovem centumque relictis
urbibus Ausonios optant contingere portus.
saevit hiems iactatque viros; Strophadumque receptos
710portubus infidis exterruit ales Aëllo.
et iam Dulichios portus Ithacamque Samonque
Neritiasque domus, regnum fallacis Ulixis,
praeter erant vecti; certatam lite deorum
Ambraciam versique vident sub imagine saxum
715iudicis, Actiaco quae nunc ab Apolline notast,
vocalemque sua terram Dodonida quercu
Chaoniosque sinus, ubi nati rege Molosso
inpia subiectis fugere incendia pennis.
Proxima Phaeacum felicibus obsita pomis
720rura petunt; Epiros ab his regnataque vati
Buthrotos Phrygio simulataque Troia tenetur.
inde futurorum certi, quae cuncta fideli
Priamides Helenus monitu praedixerat, intrant
Sicaniam; tribus haec excurrit in aequora pennis,
725e quibus imbriferos est versa Pachynos ad Austros,
mollibus expositum Zephyris Lilybaeon, ad Arctos
aequoris expertes spectat Boreamque Peloros.
hac subeunt Teucri et remis aestuque secundo
sub noctem potitur Zanclaea classis harena.
730Scylla latus dextrum, laevum inrequieta Charybdis
infestat; vorat haec raptas revomitque carinas,
illa feris atram canibus succingitur alvum,
virginis ora gerens, et, si non omnia vates
ficta reliquerunt, aliquo quoque tempore virgo.
735hanc multi petiere proci; quibus illa repulsis,
ad pelagi nymphas, pelagi gratissima nymphis,
ibat et elusos iuvenum narrabat amores.
quam, dum pectendos praebet Galatea capillos,
talibus alloquitur, repetens suspiria, dictis:
740"te tamen, o virgo, genus haud inmite virorum
expetit, utque facis, potes his inpune negare;
at mihi, cui pater est Nereus, quam caerula Doris
enixa est, quae sum turba quoque tuta sororum,
non nisi per luctus licuit Cyclopis amorem
745effugere"; et lacrimae vocem impediere loquentis.
quas ubi marmoreo detersit pollice virgo
et solata deam est: "refer, o carissima", dixit
"neve tui causam tege (sic sum fida) doloris.
Nereis his contra resecuta Crataeide natam est:
750"Acis erat Fauno nymphaque Symaethide cretus,
magna quidem patrisque sui matrisque voluptas,
nostra tamen maior; nam me sibi iunxerat uni.
pulcher et octonis iterum natalibus actis
signarat teneras dubia lanugine malas.
755hunc ego, me Cyclops nulla cum fine petebat;
nec, si quaesieris, odium Cyclopis amorne
Acidis in nobis fuerit praestantior edam;
par utrumque fuit. pro! quanta potentia regni
est, Venus alma, tui! nempe ille inmitis et ipsis
760horrendus silvis et visus ab hospite nullo
impune et magni cum dis contemptor Olympi,
quid sit amor, sensit, nostrique cupidine captus
uritur, oblitus pecorum antrorumque suorum.
iamque tibi formae, iamque est tibi cura placendi,
765iam rigidos pectis rastris, Polypheme, capillos;
iam libet hirsutam tibi falce recidere barbam
et spectare feros in aqua et componere vultus.
caedis amor feritasque sitisque inmensa cruoris
cessant et tutae veniunt abeuntque carinae.
770Telemus interea Siculam delatus ad Aetnen,
Telemus Eurymides, quem nulla fefellerat ales,
terribilem Polyphemon adit; "lumen"que "quod unum
fronte geris media, rapiet tibi" dixit "Ulixes".
risit et: "o vatum stolidissime, falleris"; inquit
775"altera iam rapuit". sic frustra vera monentem
spernit et aut gradiens ingenti litora passu
degravat, aut fessus sub opaca revertitur antra.
Prominet in pontum cuneatus acumine longo
collis; utrumque latus circumfluit aequoris unda.
780huc ferus ascendit Cyclops mediusque resedit
lanigerae pecudes nullo ducente secutae.
cui postquam pinus, baculi quae praebuit usum,
ante pedes posita est, antemnis apta ferendis,
sumptaque harundinibus compacta est fistula centum,
785senserunt toti pastoria sibila montis,
senserunt undae. latitans ego rupe meique
Acidis in gremio residens procul auribus hausi
talia dicta meis auditaque verba notavi:
"candidior folio nivei, Galatea, ligustri,
790floridior pratis, longa procerior alno,
splendidior vitro, tenero lascivior haedo
levior assiduo detritis aequore conchis,
solibus hibernis, aestiva gratior umbra,
nobilior pomis, platano conspectior alta,
795lucidior glacie, matura dulcior uva,
mollior et cygni plumis et lacte coacto
et, si non fugias, riguo formosior horto
saevior indomitis eadem Galatea iuvencis,
durior annosa quercu, fallacior undis,
800lentior et salicis virgis et vitibus albis,
his immobilior scopulis, violentior amne,
laudato pavone superbior, acrior igni,
asperior tribulis, feta truculentior ursa,
surdior aequoribus, calcato immitior hydro,
805et, quod praecipue vellem tibi demere possem,
non tantum cervo claris latratibus acto,
verum etiam ventis volucrique fugacior aura!
at, bene si noris, pigeat fugisse morasque
ipsa tuas damnes et me retinere labores.
810sunt mihi, pars montis, vivo pendentia saxo
antra, quibus nec sol medio sentitur in aestu,
nec sentitur hiems; sunt poma gravantia ramos,
sunt auro similes longis in vitibus uvae,
sunt et purpureae; tibi et has servamus et illas.
815ipsa tuis manibus silvestri nata sub umbra
mollia fraga leges, ipsa autumnalia corna
prunaque, non solum nigro liventia suco,
verum etiam generosa novasque imitantia ceras.
nec tibi castaneae me coniuge, nec tibi deerunt
820arbutei fetus; omnis tibi serviet arbor.
hoc pecus omne meum est; multae quoque vallibus errant,
multas silva tegit, multae stabulantur in antris;
nec, si forte roges, possim tibi dicere, quot sint;
pauperis est numerare pecus. de laudibus harum
825nil mihi credideris; praesens potes ipsa videre,
ut vix circumeant distentum cruribus uber.
sunt, fetura minor, tepidis in ovilibus agni;
sunt quoque, par aetas, aliis in ovilibus haedi.
lac mihi semper adest niveum; pars inde bibenda
830servatur, partem liquefacta coagula durant.
nec tibi deliciae faciles vulgataque tantum
munera contingent, dammae leporesque capraeque,
parve columbarum, demtusque cacumine nidus.
inveni geminos, qui tecum ludere possint,
835inter se similes, vix ut dignoscere possis,
villosae catulos in summis montibus ursae;
inveni et dixi: dominae servabimus istos.
iam modo caeruleo nitidum caput exsere ponto,
iam, Galatea, veni, nec munera despice nostra.
840certe ego me novi liquidaeque in imagine vidi
nuper aquae placuitque mihi mea forma videnti.
aspice, sim quantus; non est hoc corpore maior
Iuppiter in caelo (nam vos narrare soletis
nescio quem regnare Iovem); coma plurima torvos
845prominet in voltus umerosque ut lucus obumbrat.
nec mea quod rigidis horrent densissima saetis
corpora, turpe puta; turpis sine frondibus arbor,
turpis equus, nisi colla iubae flaventia velent;
pluma tegit volucres, ovibus sua lana decorist
850barba viros hirtaeque decent in corpore saetae.
unum est in media lumen mihi fronte, sed instar
ingentis clipei. quid? non haec omnia magnus
sol videt e caelo? soli tamen unicus orbis,
adde quod in vestro genitor meus aequore regnat
855hunc tibi do socerum. tantum miserere precesque
supplicis exaudi; tibi enim succumbimus uni;
quique Iovem et caelum sperno et penetrabile fulmen,
Nerei, te veneror; tua fulmine saevior irast.
atque ego contemptus essem patientior huius,
860si fugeres omnes; sed cur, Cyclope repulso,
Acin amas praefersque meis complexibus Acin?
ille tamen placeatque sibi, placeatque licebit,
quod nollem, Galatea, tibi; modo copia detur,
sentiet esse mihi tanto pro corpore vires;
865viscera viva traham, divisaque membra per agros
perque tuas spargam (sic se tibi misceat!) undas.
uror enim laesusque exaestuat acrius ignis,
cumque suis videor translatam viribus Aetnam
pectore ferre meo; nec tu, Galatea, moveris".
870Talia nequiquam questus (nam cuncta videbam),
surgit et, ut taurus vacca furibundus adempta,
stare nequit silvaque et notis saltibus errat;
cum ferus ignaros nec quicquam tale timentes
me videt atque Acin: "video"que exclamat" et ista
875ultima sit, faciam, Veneris concordia vestrae".
tantaque vox, quantam Cyclops iratus habere
debuit, illa fuit; clamore perhorruit Aetne.
ast ego vicino pavefacta sub aequore mergor;
terga fugae dederat conversa Symaethius heros
880et: "fer opem, Galatea, precor, mihi; ferte, parentes",
dixerat" et vestris periturum admittite regnis".
insequitur Cyclops partemque e monte revulsam
mittit et extremus quamuis pervenit ad illum
angulus e saxo, totum tamen obruit Acin.
885at nos, quod fieri solum per fata licebat,
fecimus ut vires assumeret Acis avitas.
Puniceus de mole cruor manabat et intra
temporis exiguum rubor evanescere coepit
fitque color primo turbati fluminis imbre
890purgaturque mora; tum moles tacta dehiscit
vivaque per rimas proceraque surgit harundo,
osque cavum saxi sonat exsultantibus undis;
miraque res, subito media tenus extitit alvo
incinctus iuvenis flexis nova cornua cannis,
895qui, nisi quod maior, quod toto caerulus ore,
Acis erat; sed sic quoque erat tamen Acis in amnem
versus et antiquum tenuerunt flumina nomen.
Desierat Galatea loqui coetuque soluto
discedunt placidisque natant Nereides undis.
900Scylla redit, neque enim medio se credere ponto
audet et aut bibula sine vestibus errat harena,
aut, ubi lassata est, seductos nacta recessus
gurgitis, inclusa sua membra refrigerat unda.
ecce fretum scindens, alti novus incola ponti,
905nuper in Euboica versis Anthedone membris,
Glaucus adest visaeque cupidine virginis haeret
et, quaecumque putat fugientem posse morari,
verba refert; fugit illa tamen veloxque timore
pervenit in summum positi prope litora montis.
910ante fretum est ingens, apicem conlectus in unum,
longa sub arboribus convexus in aequora vertex.
constitit hic et tuta loco, monstrumne deusne
ille sit ignorans, admiraturque colorem
caesariemque umeros subiectaque terga tegentem,
915ultimaque excipiat quod tortilis inguina piscis.
sensit et innitens, quae stabat proxima, moli:
"non ego prodigium nec sum fera belua, virgo,
sed deus" inquit "aquae; nec maius in aequore Proteus
ius habet et Triton Athamantiadesque Palaemon.
920ante tamen mortalis eram, sed scilicet altis
deditus aequoribus, iam tum exercebar in illis.
nam modo ducebam ducentia retia pisces,
nunc in mole sedens moderabar harundine linum.
sunt viridi prato confinia litora, quorum
925altera pars undis, pars altera cingitur herbis,
quas neque cornigerae morsu laesere iuvencae,
nec placidae carpsistis, oves hirtaeve capellae
non apis inde tulit collectos sedula flores,
non data sunt capiti genialia serta, neque umquam
930falciferae secuere manus. ego primus in illo
caespite consedi, dum lina madentia sicco,
utque recenserem, captivos ordine pisces
insuper exposui, quos aut in retia casus
aut sua credulitas in aduncos egerat hamos.
935res similis fictae; sed quid mihi fingere prodest?
gramine contacto coepit mea praeda moveri
et mutare latus terraque ut in aequore niti;
dumque moror mirorque simul, fugit omnis in undas
turba suas dominumque novum litusque relinquunt.
940obstipui dubitoque diu causamque requiro,
num deus hoc aliquis, num sucus fecerit herbae.
"quae tamen has", inquam "vires habet herba"? manuque
pabula decerpsi decerptaque dente momordi.
vix bene combiberant ignotos guttura sucos,
945cum subito trepidare intus praecordia sensi
alteriusque rapi naturae pectus amore.
nec potui restare diu; "repetenda"que "numquam
terra, vale"; dixi corpusque sub aequora mersi.
di maris exceptum socio dignantur honore,
950utque mihi quaecumque feram mortalia, demant,
Oceanum Tethynque rogant; ego lustror ab illis
et, purgante nefas novies mihi carmine dicto,
pectora fluminibus iubeor supponere centum.
nec mora, diversis lapsi de partibus amnis
955totaque vertuntur supra caput aequora nostrum.
hactenus acta tibi possum memoranda referre,
hactenus haec memini, nec mens mea cetera sensit.
quae postquam rediit, alium me corpore toto
ac fueram nuper, neque eundem mente recepi.
960hanc ego tum primum viridem ferrugine barbam
caesariemque meam, quam longa per aequora verro,
ingentesque umeros et caerula bracchia vidi
cruraque pinnigero curvata novissima pisce.
quid tamen haec species, quid dis placuisse marinis,
965quid iuvat esse deum, si tu non tangeris istis?
talia dicentem, dicturum plura, reliquit
Scylla deum; furit ille irritatusque repulsa
prodigiosa petit Titanidos atria Circes.