P. OVIDII NASONIS - METAMORPHOSEON LIBER XIII

I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII XIII XIV XV

0

Cōnsēdērĕ dŭcēs ēt vūlgī stāntĕ cŏrōnā

sūrgĭt ăd hōs clĭpĕī dŏmĭnūs sēptēmplĭcĭs Āiāx;

ūtque ĕrăt īmpătĭēns īraē, Sīgēĭă tōrvō

lītŏră rēspēxīt clāssēmque īn lītŏrĕ vūltū

īntēndēnsquĕ mănūs: "ăgĭmūs, prō Iūppĭtĕr"! īnquīt5

"āntĕ rătēs caūsam ēt mēcūm cōnfērtŭr Ŭlīxēs!

āt nōn Hēctŏrĕīs dŭbĭtāvīt cēdĕrĕ flāmmīs,

quās ĕgŏ sūstĭnŭī, quās hāc ā clāssĕ fŭgāvī.

tūtĭŭs ēst ĭgĭtūr fīctīs cōntēndĕrĕ vērbīs,

quām pūgnārĕ mănū. sēd nēc mĭhĭ dīcĕrĕ prōmptūm,10

nēc făcĕre ēst īstī; quāntūmque ĕgŏ Mārtĕ fĕrōcī,

quāntum ăcĭē vălĕō, tāntūm vălĕt īstĕ lŏquēndō.

nēc mĕmŏrāndă tămēn vōbīs mĕă fāctă, Pĕlāsgī,

ēssĕ rĕōr; vīdīstĭs ĕnīm; sŭă nārrĕt Ŭlīxēs,

quaē sĭnĕ tēstĕ gĕrīt, quōrūm nōx cōnscĭă sōlāst.15

praēmĭă māgnă pĕtō, fătĕōr, sēd dēmĭt hŏnōrēm

aēmŭlŭs; Aīācī nōn ēst tĕnŭīssĕ sŭpērbūm,

sīt lĭcĕt hōc īngēns, quīdquīd spērāvĭt Ŭlīxēs.

īstĕ tŭlīt prĕtĭūm iām nūnc tēmptāmĭnĭs hūiūs,

quōd, cūm vīctŭs ĕrīt, mēcūm cērtāssĕ fĕrētūr.20

Ātque ĕgŏ, sī vīrtūs īn mē dŭbĭtābĭlĭs ēssēt,

nōbĭlĭtātĕ pŏtēns ēssēm, Tĕlămōnĕ crĕātūs,

moēnĭă quī fōrtī Trōiānă sŭb Hērcŭlĕ cēpīt

lītŏrăque īntrāvīt Păgăsaēā Cōlchă cărīnā.

Aēăcŭs huīc pătĕr ēst, quī iūră sĭlēntĭbŭs īllīc25

rēddĭt ŭbi Aēŏlĭdēn sāxūm grăvĕ Sīsўphŏn ūrgēt;

Aēăcŏn āgnōscīt sūmmūs prōlēmquĕ fătētūr

Iūppĭtĕr ēssĕ sŭām; sīc āb Iŏvĕ tērtĭŭs Āiāx.

nēc tămĕn haēc sĕrĭēs īn caūsām prōsĭt, Ăchīvī,

sī mĭhĭ cūm māgnō nōn ēst cōmmūnĭs Ăchīllĕ;30

frātĕr ĕrāt, frātērnă pĕtō. quīd sānguĭnĕ crētūs

Sīsўphĭō fūrtīsque ēt fraūdĕ sĭmīllĭmŭs īllī,

īnsĕrĭs Aēăcĭdīs ălĭēnaē nōmĭnă gēntīs?

ān quŏd ĭn ārmă prĭōr nūllōquĕ sŭb īndĭcĕ vēnī,

ārmă nĕgāndă mĭhī? Pŏtĭōrquĕ vĭdēbĭtŭr īllīs35

ūltĭmă quī cēpīt dētrāctāvītquĕ fŭrōrĕ

mīlĭtĭām fīctō, dōnēc sōllērtĭŏr īstō

ēt sĭbi ĭnūtĭlĭōr tĭmĭdī cōmmēntă rĕtēxīt

Naūplĭădēs ănĭmī vītātăquĕ trāxĭt ăd ārmă?

ōptĭmă nūm sūmāt, quĭă sūmĕrĕ nōlŭĭt ūllă,40

nōs ĭnhŏnōrāti ēt dōnīs pătrŭēlĭbŭs ōrbī,

ōbtŭlĭmūs quĭă nōs ād prīmă pĕrīcŭlă, sīmūs?

ātque ŭtĭnam aūt vērūs fŭrŏr īlle, aūt crēdĭtŭs ēssēt.

nēc cŏmĕs hīc Phrўgĭās ūmquām vēnīssĕt ăd ārcēs

hōrtātōr scĕlĕrūm! Nōn tē, Poēāntĭă prōlēs,45

ēxpŏsĭtūm Lēmnōs nōstrō cūm crīmĭne hăbērēt,

quī nūnc, ūt mĕmŏrānt, sīlvēstrĭbŭs ābdĭtŭs āntrīs

sāxă mŏvēs gĕmĭtū, Lāērtĭădaēquĕ prĕcārīs

quaē mĕrŭīt; quaē, sī dī sūnt, nōn vānă prĕcārīs.

ēt nūnc īlle ĕădēm nōbīs iūrātŭs ĭn ārmă,50

heū! pārs ūnă dŭcūm, quō sūccēssōrĕ săgīttaē

Hērcŭlĭs ūtūntūr, frāctūs mōrbōquĕ fămēquĕ

vēlātūrque ălĭtūrque ăvĭbūs vŏlŭcrēsquĕ pĕtēndō

dēbĭtă Trōiānīs ēxērcēt spīcŭlă fātīs.

īllĕ tămēn vīvīt, quĭă nōn cŏmĭtāvĭt Ŭlīxēn;55

māllĕt ĕt īnfēlīx Pălămēdēs ēssĕ rĕlīctūs;

[vīvĕrĕt aūt cērtē lētūm sĭnĕ crīmĭne hăbērēt]

quēm mălĕ cōnvīctī nĭmĭūm mĕmŏr īstĕ fŭrōrīs

prōdĕrĕ rēm Dănăūm fīnxīt fīctūmquĕ prŏbāvīt

crīmĕn ĕt ōstēndīt, quōd iām praēfōdĕrăt, aūrūm.60

ērgo aūt ēxĭlĭō vīrēs sūbdūxĭt Ăchīvīs

aūt nĕcĕ; sīc pūgnāt, sīc ēst mĕtŭēndŭs Ŭlīxēs.

Quī lĭcĕt ēlŏquĭō fīdūm quŏquĕ Nēstŏră vīncāt,

haūd tămĕn ēffĭcĭēt dēsērtum ūt Nēstŏră crīmēn

ēssĕ rĕār nūllūm, quī cum īmplōrārĕt Ŭlīxēn65

vūlnĕrĕ tārdŭs ĕquī fēssūsquĕ sĕnīlĭbŭs ānnīs,

prōdĭtŭs ā sŏcĭo ēst; nōn haēc mĭhĭ crīmĭnă fīngī

scīt bĕnĕ Tŷdīdēs, quī nōmĭnĕ saēpĕ vŏcātūm

cōrrĭpŭīt trĕpĭdōquĕ fŭgam ēxprōbrāvĭt ămīcō.

āspĭcĭūnt ŏcŭlīs sŭpĕrī mōrtālĭă iūstīs;70

ēn ĕgĕt aūxĭlĭō quī nōn tŭlĭt; ūtquĕ rĕlīquīt,

sīc līnquēndŭs ĕrāt; lēgēm sĭbĭ dīxĕrăt īpsĕ.

cōnclāmāt sŏcĭōs; ādsūm vĭdĕōquĕ trĕmēntēm

pāllēntēmquĕ mĕtu ēt trĕpĭdāntēm mōrtĕ fŭtūrā.

ōppŏsŭī mōlēm clĭpĕī tēxīquĕ iăcēntēm75

sērvāvīque ănĭmām (mĭnĭmum ēst hōc laūdĭs) ĭnērtēm.

sī pērstās cērtārĕ, lŏcūm rĕdĕāmŭs ĭn īllūm;

rēdde hōstēm vūlnūsquĕ tŭūm sŏlĭtūmquĕ tĭmōrēm

pōst clīpeūmquĕ lăte ēt mēcūm cōntēndĕ sŭb īllō.

āt pōstquam ērĭpŭī, cuī stāndī vūlnĕră vīrēs80

nōn dĕdĕrānt, nūllō tārdātūs vūlnĕrĕ fūgīt.

Hēctŏr ădēst sēcūmquĕ dĕōs īn proēlĭă dūcīt

quāquĕ rŭīt, nōn tū tāntūm tērrērĭs, Ŭlīxĕ,

sēd fōrtēs ĕtĭām; tāntūm trăhĭt īllĕ tĭmōrīs.

hūnc ĕgŏ sānguĭnĕaē sūccēssū caēdĭs ŏvāntēm85

ēmĭnŭs īngēntī rĕsŭpīnūm pōndĕrĕ fūdī;

hūnc ĕgŏ pōscēntēm, cūm quō cōncūrrĕrĕt, ūnūs

sūstĭnŭī sōrtēmquĕ mĕām vōvīstĭs, Ăchīvī,

ēt vēstraē vălŭērĕ prĕcēs. sī quaērĭtĭs hūiūs

fōrtūnām pūgnaē, nōn sūm sŭpĕrātŭs ăb īllō.90

ēccĕ fĕrūnt Trōēs fērrūmque īgnīsquĕ Iŏvēmquĕ

īn Dănăās clāssēs; ŭbĭ nūnc fācūndŭs Ŭlīxēs?

nēmpe ĕgŏ mīllĕ mĕō prōtēxī pēctŏrĕ pūppēs,

spēm vēstrī rĕdĭtūs; dătĕ prō tōt nāvĭbŭs ārmă.

quōd sī vēră lĭcēt mĭhĭ dīcĕrĕ, quaērĭtŭr īstīs95

quām mĭhĭ māiŏr hŏnōs cōniūnctăquĕ glōrĭă nōstrāst

ātque Āiāx ārmīs, nōn Āiāci ārmă pĕtūntūr.

Cōnfĕrăt hīs Ĭthăcūs Rhēsum īnbēllēmquĕ Dŏlōnă

Prīămĭdēnque Hĕlĕnūm rāptā cūm Pāllădĕ cāptūm;

lūcĕ nĭhīl gēstūm, nĭhĭl ēst Dĭŏmēdĕ rĕmōtō.100

sī sĕmĕl īstă dătīs mĕrĭtīs tām vīlĭbŭs ārmă,

dīvĭdĭte ēt pārs sīt māiōr Dĭŏmēdĭs ĭn īllīs.

quō tămĕn haēc Ĭthăcō, quī clām, quī sēmpĕr ĭnērmīs

rēm gĕrĭt ēt fūrtīs īncaūtūm dēcĭpĭt hōstēm?

īpsĕ nĭtōr gălĕaē clārō rădĭāntĭs ăb aūrō105

īnsĭdĭās prōdēt mănĭfēstābītquĕ lătēntēm.

sēd nĕquĕ Dūlĭchĭūs sŭb Ăchīllīs cāssĭdĕ vērtēx

pōndĕră tāntă fĕrēt, nēc nōn ŏnĕrōsă grăvīsquĕ

Pēlĭăs hāstă pŏtēst īnbēllĭbŭs ēssĕ lăcērtīs,

nēc clĭpĕūs vāstī caēlātŭs ĭmāgĭnĕ mūndī110

cōnvĕnĭēt tĭmĭdaē nātaēque ād fūrtă sĭnīstraē.

dēbĭlĭtātūrūm quīd tē pĕtĭs, īmprŏbĕ, mūnūs?

quōd tĭbĭ sī pŏpŭlī dōnāvĕrĭt ērrŏr Ăchīvī,

cūr spŏlĭērĭs, ĕrīt, nōn cūr mĕtŭārĭs ăb hōstĕ

ēt fŭgă, quā sōlā cūnctōs, tĭmĭdīssĭmĕ, vīncīs,115

tārdă fŭtūră tĭbi ēst gēstāmĭnă tāntă trăhēntī.

āddĕ quŏd īstĕ tŭūs, tām rārō proēlĭă pāssūs,

īntĕgĕr ēst clīpeūs; nōstrō, quī tēlă fĕrēndō

mīllĕ pătēt plāgīs, nŏvŭs ēst sūccēssŏr hăbēndūs.

dēnĭquĕ, quīd vērbīs ŏpŭs ēst? spēctēmŭr ăgēndō;120

ārmă vĭrī fōrtīs mĕdĭōs mīttāntŭr ĭn hōstīs;

īndĕ iŭbētĕ pĕti ēt rĕfĕrēntem ōrnātĕ rĕlātīs.

Fīnĭĕrāt Tĕlămōnĕ sătūs vūlgīquĕ sĕcūtūm

ūltĭmă mūrmŭr ĕrāt, dōnēc Lāērtĭŭs hērōs

ādstĭtĭt ātque ŏcŭlōs paūlūm tēllūrĕ mŏrātōs125

sūstŭlĭt ād prŏcĕrēs ēxspēctātōquĕ rĕsōlvīt

ōră sŏnō; nĕque ăbēst fācūndīs grātĭă dīctīs.

"sī mĕă cūm vēstrīs vălŭīssēnt vōtă, Pĕlāsgī,

nōn fŏrĕt āmbĭgŭūs tāntī cērtāmĭnĭs hērēs

tūquĕ tŭīs ārmīs, nōs tē pŏtĕrēmŭr, Ăchīllĕ.130

quēm quŏnĭām nōn aēquă mĭhī vōbīsquĕ nĕgārūnt

fātă", mănūquĕ sĭmūl vĕlŭtī lăcrĭmāntĭă tērsīt

lūmĭnă "quīs māgnō mĕlĭūs sūccēdĭt Ăchīllī

quām pēr quēm māgnūs Dănăīs sūccēssĭt Ăchīllēs?

huīc mŏdŏ nē prōsīt, quŏd, ŭt ēst, hĕbĕs ēssĕ vĭdētūr,135

nēvĕ mĭhī nŏcĕāt, quōd vōbīs sēmpĕr, Ăchīvī,

prōfŭĭt īngĕnĭūm; mĕăque haēc fācūndĭă, sīquāst,

quaē nūnc prō dŏmĭnō, prō vōbīs saēpĕ lŏcūtāst,

īnvĭdĭā cărĕāt, bŏnă nēc sŭă quīsquĕ rĕcūsēt.

nām gĕnŭs ēt prŏăvōs ēt quaē nōn fēcĭmŭs īpsī,140

vīx ĕă nōstră vŏcō; sĕd ĕnīm quĭă rēttŭlĭt Āiāx

ēssĕ Iŏvīs prŏnĕpōs, nōstrī quŏquĕ sānguĭnĭs aūctōr

Iūppĭtĕr ēst tŏtĭdēmquĕ grădūs dīstāmŭs ăb īllō.

nām mĭhĭ Lāērtēs pătĕr ēst, Ārcēsĭŭs īllī,

Iūppĭtĕr huīc, nĕque ĭn hīs quīquām dāmnātŭs ĕt ēxūl.145

ēst quŏquĕ pēr mātrēm Cŷllēnĭŭs āddĭtă nōbīs

āltĕră nōbĭlĭtās; dĕŭs ēst ĭn ŭtrōquĕ părēntĕ.

sēd nĕquĕ mātērnō quō sūm gĕnĕrōsĭŏr ōrtū,

nēc mĭhĭ quōd pătĕr ēst frātērnī sānguĭnĭs īnsōns,

prōpŏsĭta ārmă pĕtō; mĕrĭtīs ēxpēndĭtĕ caūsām,150

dūmmŏdŏ quōd frātrēs Tĕlămōn Pēleūsquĕ fŭērūnt

Aīācīs mĕrĭtūm nōn sīt, nēc sānguĭnĭs ōrdŏ,

sēd vīrtūtĭs hŏnōr spŏlĭīs quaērātŭr ĭn īstīs.

aūt sī prōxĭmĭtās prīmūsquĕ rĕquīrĭtŭr hērēs,

ēst gĕnĭtōr Pēleūs, ēst Pŷrrhūs fīlĭŭs īllī;155

quīs lŏcŭs Aīācī? Phthīam haēc Scŷrūmvĕ fĕrāntūr,

nēc mĭnŭs ēst īstō Teūcēr pătrŭēlĭs Ăchīllī;

nūm pĕtĭt īllĕ tămēn, nūm sī pĕtăt, aūfĕrăt īllă?

ērgo ŏpĕrūm quŏnĭām nūdūm cērtāmĕn hăbētūr,

plūră quĭdēm fēcī, quām quaē cōmprēndĕrĕ dīctīs160

īn prōmptū mĭhĭ sīt; rērūm tămĕn ōrdĭnĕ dūcār.

Praēscĭă vēntūrī gĕnĕtrīx Nērēĭă lētī

dīssĭmŭlāt cūltū nātum ēt dēcēpĕrăt ōmnēs,

īn quĭbŭs Aīācēm, sūmptaē fāllācĭă vēstīs.

ārma ĕgŏ fēmĭnĕīs ănĭmūm mōtūră vĭrīlēm165

mērcĭbŭs īnsērvī; nĕque ădhūc prŏĭēcĕrăt hērōs

vīrgĭnĕōs hăbĭtūs, cūm pārmam hāstāmquĕ tĕnēntī

"nātĕ dĕā", dīxī "tĭbĭ sē pĕrĭtūră rĕsērvānt

Pērgămă; quīd dŭbĭtās īngēntem ēvērtĕrĕ Troīām"?

īnĭĕcīquĕ mănūm fōrtēmque ād fōrtĭă mīsī.170

ērgo ŏpĕra īllīūs mĕă sūnt; ĕgŏ Tēlĕphŏn hāstā

pūgnāntēm dŏmŭī, vīctum ōrāntēmquĕ rĕfēcī.

quōd Thēbaē cĕcĭdērĕ, mĕum ēst; mē crēdĭtĕ Lēsbōn,

mē Tĕnĕdōn Chrŷsēnque ēt Cīllăn, Ăpōllĭnĭs ūrbēs,

ēt Scŷrūm cēpīssĕ; mĕā cōncūssă pŭtātĕ175

prōcŭbŭīssĕ sŏlō Lŷrnēsĭă moēnĭă dēxtrā.

ūtque ălĭōs tăcĕām, quī saēvūm pērdĕrĕ pōssēt

Hēctŏră, nēmpĕ dĕdī; pēr mē iăcĕt īnclĭtŭs Hēctōr.

īllīs haēc ārmīs, quĭbŭs ēst īnvēntŭs Ăchīllēs,

ārmă pĕtō; vīvō dĕdĕrām, pōst fātă rĕpōscō.180

Ūt dŏlŏr ūnīūs Dănăōs pērvēnĭt ăd ōmnēs,

Aūlĭdăque Eūbŏĭcām cōmplērūnt mīllĕ cărīnaē,

ēxspēctātă dĭū, nūlla aūt cōntrārĭă clāssī

flāmĭna ĕrānt; dūraēquĕ lŭbēnt Ăgămēmnŏnă sōrtēs

īmmĕrĭtām saēvaē nātām māctārĕ Dĭānaē.185

dēnĕgăt hōc gĕnĭtōr dīvīsque īrāscĭtŭr īpsīs,

ātque īn rēgĕ tămēn pătĕr ēst; ĕgŏ mītĕ părēntīs

īngĕnĭūm vērbīs ād pūblĭcă cōmmŏdă vērtī.

nūnc ĕquĭdēm fătĕōr fāssōque īgnōscăt Ătrīdēs,

dīffĭcĭlēm tĕnŭī sŭb ĭnīquō iūdĭcĕ caūsām;190

hūnc tămĕn ūtĭlĭtās pŏpŭlī frātērquĕ dătīquĕ

sūmmă mŏvēt scēptrī, laūdem ūt cūm sānguĭnĕ pēnsēt.

mīttŏr ĕt ād mātrēm, quaē nōn hōrtāndă, sĕd āstū

dēcĭpĭēndă fŭīt; quō sī Tĕlămōnĭŭs īssēt,

ōrbă sŭīs ēssēnt ĕtĭāmnūm līntĕă vēntīs.195

mīttŏr ĕt Īlĭăcās aūdāx ōrātŏr ăd ārcēs

vīsăque ĕt īntrāta ēst āltaē mĭhĭ cūrĭă Troīaē

plēnăque ădhūc ĕrăt īllă vĭrīs; īntērrĭtŭs ēgī,

quām mĭhĭ māndārāt cōmmūnīs Graēcĭă, caūsām

āccūsōquĕ Părīm praēdāmque Hĕlĕnāmquĕ rĕpōscō200

ēt mŏvĕō Prĭămūm Prĭămōque Āntēnŏră iūnctūm.

ēt Părĭs ēt frātrēs ēt quī răpŭērĕ sŭb īllō

vīx tĕnŭērĕ mănūs, scīs hōc, Mĕnĕlāĕ, nĕfāndās;

prīmăquĕ lūx nōstrī tēcūm fŭĭt īllă pĕrīclī.

Lōngă rĕfērrĕ mŏra ēst quaē cōnsĭlĭōquĕ mănūquĕ205

ūtĭlĭtēr fēcī spătĭōsī tēmpŏrĕ bēllī.

pōst ăcĭēs prīmās ūrbīs sē moēnĭbŭs hōstēs

cōntĭnŭērĕ dĭū, nĕc ăpērtī cōpĭă Mārtīs

ūllă fŭīt; dĕcĭmō dēmūm pūgnāvĭmŭs ānnō.

quīd făcĭs īntĕrĕā, quī nīl, nĭsĭ proēlĭă, nōstī?210

quīs tŭŭs ūsŭs ĕrāt? Nām sī mĕă fāctă rĕquīrīs,

hōstĭbŭs īnsĭdĭōr, fōssās mūnīmĭnĕ cīngō,

cōnsōlōr sŏcĭōs, ūt lōngī taēdĭă bēllī

mēntĕ fĕrānt plăcĭdā; dŏcĕō, quō sīmŭs ălēndī

ārmāndīquĕ mŏdō; mīttōr, quō pōstŭlăt ūsūs.215

ēccĕ Iŏvīs mŏnĭtū, dēcēptŭs ĭmāgĭnĕ sōmnī,

rēx iŭbĕt īncēptī cūrām dīmīttĕrĕ bēllī.

īllĕ pŏtēst aūctōrĕ sŭām dēfēndĕrĕ vōcēm;

nōn sĭnăt hōc Āiāx dēlēndăquĕ Pērgămă pōscāt,

quōdquĕ pŏtēst, pūgnēt. Cūr nōn rĕmŏrātŭr ĭtūrōs?220

cūr nōn ārmă căpīt, dāt quōd văgă tūrbă sĕquātūr?

nōn ĕrăt hōc nĭmĭūm nūmquām nĭsĭ māgnă lŏquēntī.

quīd quŏd ĕt īpsĕ fŭgīt? vīdī, pŭdŭītquĕ vĭdērĕ,

cūm tū tērgă dărēs ĭnhŏnēstăquĕ vēlă părārēs.

nēc mŏră: "quīd făcĭtīs? quaē vōs dēmēntĭă!" dīxī225

"cōncĭtăt, ō sŏcĭī, cāptām dīmīttĕrĕ Troīām?

quidue domum fertis decimo, nisi dedecus, anno?"

tālĭbŭs ātque ălĭīs, īn quaē dŏlŏr īpsĕ dĭsērtūm

fēcĕrăt, āvērsōs prŏfŭgā dē clāssĕ rĕdūxī.

cōnvŏcăt Ātrīdēs sŏcĭōs tērrōrĕ păvēntēs230

nēc Tĕlămōnĭădēs ĕtĭām nūnc hīscĕrĕ quīcquām

aūdĕt; ăt aūsŭs ĕrāt rēgēs īncēssĕrĕ dīctīs

Thērsītēs, ĕtĭām pēr me haūd īmpūnĕ prŏtērvūs.

ērĭgŏr ēt trĕpĭdōs cīvēs ēxhōrtŏr ĭn hōstēm

āmīssāmquĕ mĕā vīrtūtēm vōcĕ rĕpōscō.235

tēmpŏre ăb hōc, quōdcūmquĕ pŏtēst fēcīssĕ vĭdērī

fōrtĭtĕr īstĕ, mĕum ēst, quī dāntēm tērgă rĕtrāxī.

dēnĭquĕ dē Dănăīs quīs tē laūdātvĕ pĕtītvĕ?

āt sŭă Tŷdīdēs mēcūm cōmmūnĭcăt āctă,

mē prŏbăt, ēt sŏcĭō sēmpēr cōnfīdĭt Ŭlīxĕ,240

ēst ălĭquīd dē tōt Grāiōrūm mīlĭbŭs ūnūm

ā Dĭŏmēdĕ lĕgī. nēc mē sōrs īrĕ iŭbēbāt;

sīc tămĕn, ēt sprētō nōctīsque hōstīsquĕ pĕrīclō,

aūsum ĕădēm, quaē nōs, Phrўgĭā dē gēntĕ Dŏlōnă

īntĕrĭmō, nōn āntĕ tămēn quām cūnctă cŏēgī245

prōdĕre ĕt ēdĭdĭcī quīd pērfĭdă Troīă părārēt.

ōmnĭă cōgnōrām, nēc quōd spĕcŭlārĕr hăbēbām,

ēt iām prōmīssā pŏtĕrām cūm laūdĕ rĕvērtī

haūd cōntēntŭs ĕō pĕtĭī tēntōrĭă Rhēsī

īnquĕ sŭīs īpsūm cāstrīs cŏmĭtēsquĕ pĕrēmī;250

ātque, ĭtă cāptīvō, vīctōr vōtīsquĕ pŏtītūs,

īngrĕdĭōr cūrrū laētōs ĭmĭtāntĕ trĭūmphōs.

cūiŭs ĕquōs prĕtĭūm prō nōctĕ pŏpōscĕrăt hōstīs,

ārmă nĕgātĕ mĭhī fŭĕrītquĕ bĕnīgnĭŏr Āiāx.

Quīd Lўcĭī rĕfĕrām Sārpēdŏnĭs āgmĭnă fērrō255

dēvāstātă mĕō? cūm mūltō sānguĭnĕ fūdī

Coērănŏn Īphĭtĭdēn ĕt Ălāstŏrăquē Chrŏmĭūmquĕ

Ālcāndrūmque Hălĭūmquĕ Nŏēmŏnăquē Prўtănīmquĕ,

ēxĭtĭōquĕ dĕdī cūm Chērsĭdămāntĕ Thŏōnă

ēt Chărŏpēm fātīsque īnmītĭbŭs Ēnnŏmŏn āctūm,260

quīquĕ mĭnūs cĕlĕbrēs nōstrā sūb moēnĭbŭs ūrbīs

prōcŭbŭērĕ mănū. sūnt ēt mĭhĭ vūlnĕră, cīvēs,

īpsō pūlchră lŏcō; nēc vānīs crēdĭtĕ vērbīs.

āspĭcĭte ēn!" vēstēmquĕ mănū dēdūxĭt ĕt "haēc sūnt

pēctŏră sēmpĕr" ăīt "vēstrīs ēxērcĭtă rēbūs.265

āt nīl īmpēndīt pēr tōt Tĕlămōnĭŭs ānnōs

sānguĭnĭs īn sŏcĭōs ĕt hăbēt sĭnĕ vūlnĕrĕ cōrpūs.

quīd tămĕn hōc rēfērt, sī sē prō clāssĕ Pĕlāsgā

ārmă tŭlīssĕ rĕfērt cōntrā Trōāsquĕ Iŏvēmquĕ?

cōnfĭtĕōrquĕ, tŭlīt, nĕque ĕnīm bĕnĕfāctă mălīgnē270

dētrāctārĕ mĕum ēst; sēd nē cōmmūnĭă sōlūs

ōccŭpĕt ātque ălĭquēm vōbīs quŏquĕ rēddăt hŏnōrēm

rēppŭlĭt Āctŏrĭdēs sŭb ĭmāgĭnĕ tūtŭs Ăchīllīs

Trōăs ăb ārsūrīs cūm dēfēnsōrĕ cărīnīs.

aūsum ĕtĭam Hēctŏrĕīs sōlūm cōncūrrĕrĕ tēlīs275

sē pŭtăt, ōblītūs rēgīsquĕ dŭcūmquĕ mĕīquĕ,

nōnŭs ĭn ōffĭcĭo ēt praēlātūs mūnĕrĕ sōrtīs.

sēd tămĕn ēvēntūs vēstraē, fōrtīssĭmĕ, pūgnaē

quīs fŭĭt? Hēctŏr ăbīt vĭŏlātūs vūlnĕrĕ nūllō.

Mē mĭsĕrūm! quāntō cōgōr mĕmĭnīssĕ dŏlōrĕ280

tēmpŏrĭs īllīūs, quō, Grāiūm mūrŭs, Ăchīllēs

prōcŭbŭīt, nēc mē lăcrĭmaē lūctūsquĕ tĭmōrquĕ

tārdārūnt quīn cōrpŭs hŭmō sūblīmĕ rĕfērrēm.

hīs ŭmĕrīs, hīs, īnquam, ŭmĕrīs ĕgŏ cōrpŭs Ăchīllīs

ēt sĭmŭl ārmă tŭlī, quaē nūnc quŏquĕ fērrĕ lăbōrō.285

sūnt mĭhĭ, quaē vāleānt īn tālĭă pōndĕră, vīrēs,

ēst ănĭmūs cērtē vēstrōs sēnsūrŭs hŏnōrēs.

scīlĭcĕt īdcīrcō prō nātō caērŭlă mātēr

āmbĭtĭōsă sŭō fŭĭt, ūt caēlēstĭă dōnă,

ārtĭs ŏpūs tāntaē, rŭdĭs ēt sĭnĕ pēctŏrĕ mīlēs290

īndŭĕrēt? nĕque ĕnīm clĭpĕī caēlāmĭnă nōvīt,

ōcĕănum ēt tērrās cūmque āltō sīdĕră caēlō

Plēĭădāsque Hўădāsque īmmūnēmque aēquŏrĭs Ārctōn

dīvērsāsque ūrbēs nĭtĭdūmque Ōrīŏnĭs ēnsēm;

pōstŭlăt ūt căpĭāt, quaē nōn īntēllĕgĭt, ārmă.295

quīd quōd mē dūrī fŭgĭēntēm mūnĕră bēllī

ārgŭĭt īncēptō sērum āccēssīssĕ lăbōrī,

nēc sē māgnănĭmō mălĕdīcĕrĕ sēntĭt Ăchīllī?

sī sĭmŭlāssĕ vŏcās crīmēn, sĭmŭlāvĭmŭs āmbō

sī mŏră prō cūlpa ēst, ĕgŏ sūm mātūrĭŏr īllō.300

mē pĭă dētĭnŭīt cōniūnx, pĭă mātĕr Ăchīllēm;

prīmăquĕ sūnt īllīs dătă tēmpŏră, cētĕră vōbīs.

haūd tĭmĕō, sī iām nĕquĕām dēfēndĕrĕ, crīmēn

cūm tāntō cōmmūnĕ vĭrō; dēprēnsŭs Ŭlīxīs

īngĕnĭō tămĕn īlle, āt nōn Āiācĭs Ŭlīxēs.305

Nēve īn mē stŏlĭdaē cōnvīcĭă fūndĕrĕ līnguaē

ādmīrēmŭr ĕūm, vōbīs quŏquĕ dīgnă pŭdōrĕ

ōbĭcĭt; ān fālsō Pălămēdēn crīmĭnĕ tūrpēst

āccūsāssĕ mĭhī, vōbīs dāmnāssĕ dĕcōrūm?

sēd nĕquĕ Naūplĭădēs făcĭnūs dēfēndĕrĕ tāntūm310

tāmquĕ pătēns vălŭīt, nēc vōs aūdīstĭs ĭn īllō

crīmĭnă; vīdīstīs prĕtĭōque ōbiēctă pătēbānt.

nēc Poeāntīādēn quŏd hăbēt Vūlcānĭă Lēmnōs,

ēssĕ rĕūs mĕrŭī; fāctūm dēfēndĭtĕ vēstrūm,

cōnsēnsīstĭs ĕnīm; nēc mē sŭăsīssĕ nĕgābō,315

ūt sē sūbtrăhĕrēt bēllīquĕ vĭaēquĕ lăbōrī,

tēmptārētquĕ fĕrōs rĕquĭē fīnīrĕ dŏlōrēs.

pārŭĭt ēt vīvīt; nōn haēc sēntēntĭă tāntūm

fīdă, sĕd ēt fēlīx, cūm sīt sătĭs ēssĕ fĭdēlēm.

quēm quŏnĭām vātēs dēlēnda ād Pērgămă pōscūnt,320

nē māndātĕ mĭhī; mĕlĭūs Tĕlămōnĭŭs ībīt

ēlŏquĭōquĕ vĭrūm mōrbīs īrāquĕ fŭrēntēm

mōllĭĕt, aūt ălĭquā prōdūcēt cāllĭdŭs ārtĕ.

āntĕ rĕtrō Sĭmŏīs flŭĕt ēt sĭnĕ frōndĭbŭs Īdē

stābĭt ĕt aūxĭlĭūm prōmīttĕt Ăchāĭă Troīaē,325

quām, cēssāntĕ mĕō prō vēstrīs pēctŏrĕ rēbūs,

Āiācīs stŏlĭdī Dănăīs sōllērtĭă prōsīt.

sīs lĭcĕt īnfēstūs sŏcĭīs rēgīquĕ mĭhīquĕ,

dūrĕ Phĭlōctētē; lĭcĕt ēxsēcrērĕ mĕtūmquĕ

dēvŏvĕās sĭnĕ fīnĕ căpūt cŭpĭāsquĕ dŏlēntī330

mē tĭbĭ fōrtĕ dărī nōstrūmque haūrīrĕ crŭōrēm,

ūtquĕ tŭī mĭhĭ, sīc fīāt tĭbĭ cōpĭă nōstrī;

tē tămĕn āggrĕdĭār mēcūmquĕ rĕdūcĕrĕ nītār;

tāmquĕ tŭīs pŏtĭār, făvĕāt Fōrtūnă, săgīttīs,

quām sūm Dārdănĭō, quēm cēpī, vātĕ pŏtītūs,335

quām rēspōnsă dĕūm Trōiānăquĕ fātă rĕtēxī,

quām răpŭī Phrўgĭaē sīgnūm pĕnĕtrālĕ Mĭnērvaē

hōstĭbŭs ē mĕdĭīs. ēt sē mĭhĭ cōmpărăt Āiāx?

nēmpĕ căpī Troīām prŏhĭbēbānt fātă sĭne īllō.

fōrtĭs ŭbi ēst Āiāx? ŭbĭ sūnt īngēntĭă māgnī340

vērbă vĭrī? Cūr hīc mĕtŭīs? cūr aūdĕt Ŭlīxēs

īrĕ pĕr ēxcŭbĭās ēt sē cōmmīttĕrĕ nōctī

pērquĕ fĕrōs ēnsēs nōn tāntūm moēnĭă Trōūm,

vērum ĕtĭām sūmmās ārcēs īntrārĕ sŭāquĕ

ērĭpĕre aēdĕ dĕām rāptāmque āffērrĕ pĕr hōstēs?345

quaē nĭsĭ fēcīssēm, frūstrā Tĕlămōnĕ crĕātūs

gēstāssēt laēvā taūrōrūm tērgŏră sēptēm.

īllā nōctĕ mĭhī Troīaē vīctōrĭă pārtāst;

Pērgămă tūnc vīcī, cūm vīncī pōssĕ cŏēgī.

dēsĭnĕ Tŷdīdēn vōltūque ēt mūrmŭrĕ nōbīs350

ōstēntārĕ mĕūm; pārs ēst sŭă laūdĭs ĭn īllō.

nēc tū, cūm sŏcĭā clĭpĕūm prō clāssĕ tĕnēbās,

sōlŭs ĕrās; tĭbĭ tūrbă cŏmēs, mĭhĭ cōntĭgĭt ūnūs.

quī nĭsĭ pūgnācēm scīrēt săpĭēntĕ mĭnōrēm

ēssĕ nĕc īndŏmĭtaē dēbērī praēmĭă dēxtraē,355

īpsĕ quŏque haēc pĕtĕrēt, pĕtĕrēt mŏdĕrātĭŏr Āiāx

Eūrўpўlūsquĕ fĕrōx clārōque Āndraēmŏnĕ nātūs,

nēc mĭnŭs Īdŏmĕneūs pătrĭāquĕ crĕātŭs ĕādēm

Mērĭŏnēs, pĕtĕrēt māiōrīs frātĕr Ătrīdaē;

quīppĕ mănū fōrtēs nēc sūnt tĭbĭ Mārtĕ sĕcūndī,360

cōnsĭlĭīs cēssērĕ mĕīs. Tĭbĭ dēxtĕră bēllō

ūtĭlĭs; īngĕnĭum ēst, quŏd ĕgēt mŏdĕrāmĭnĕ nōstrō;

tū vīrēs sĭnĕ mēntĕ gĕrīs, mĭhĭ cūră fŭtūrī;

tū pūgnārĕ pŏtēs, pūgnāndī tēmpŏră mēcūm

ēlĭgĭt Ātrīdēs; tū tāntūm cōrpŏrĕ prōdēs,365

nōs ănĭmō; quāntōquĕ rătēm quī tēmpĕrăt ānteīt

rēmĭgĭs ōffĭcĭūm, quāntō dūx mīlĭtĕ māiōr,

tāntum ĕgŏ tē sŭpĕrō; nēc nōn īn cōrpŏrĕ nōstrō

pēctŏră sūnt pŏtĭōră mănū; vĭgŏr ōmnĭs ĭn īllīs.

Āt vōs, ō prŏcĕrēs, vĭgĭlī dătĕ praēmĭă vēstrō370

prōquĕ tŏt ānnōrūm cūrā, quĭbŭs ānxĭŭs ēgī,

hūnc tĭtŭlūm mĕrĭtīs pēnsāndūm rēddĭtĕ nōstrīs.

iām lăbŏr īn fīne ēst; ōbstāntĭă fātă rĕmōvī

āltăquĕ pōssĕ căpī făcĭēndō Pērgămă cēpī.

pēr spēs nūnc sŏcĭās cāsūrăquĕ moēnĭă Trōūm375

pērquĕ dĕōs ōrō, quōs hōstī nūpĕr ădēmī,

pēr sīquīd sŭpĕrēst, quōd sīt săpĭēntĕr ăgēndūm,

sīquĭd ădhūc aūdāx ēx praēcĭpĭtīquĕ pĕtēndum ēst,

sī Troīaē fātīs ălĭquīd rēstārĕ pŭtātīs,

ēstĕ mĕī mĕmŏrēs; aūt, sī mĭhĭ nōn dătĭs ārmă,380

huīc dăte" ĕt ōstēndīt sīgnūm fātālĕ Mĭnērvaē.

Mōtă mănūs prŏcĕrum ēst ēt, quīd fācūndĭă pōssēt,

rē pătŭīt; fōrtīsquĕ vĭrī tŭlĭt ārmă dĭsērtūs.

Hēctŏră quī sōlūs, quī fērrum īgnēsquĕ Iŏvēmquĕ

sūstĭnŭīt tŏtĭēns, ūnām nōn sūstĭnĕt īrām;385

īnvīctūmquĕ vĭrūm vīcīt dŏlŏr; ārrĭpĭt ēnsēm

ēt: "mĕŭs hīc cērte ēst; ăn ĕt hūnc sĭbĭ pōscĭt Ŭlīxēs?

hōc" ăĭt "ūtēndum ēst īn mē mĭhĭ; quīquĕ crŭōrĕ

saēpĕ Phrўgūm mădŭīt, dŏmĭnī nūnc caēdĕ mădēbīt,

nē quīsquam Āiācēm pōssīt sŭpĕrārĕ nĭsi Āiāx".390

dīxĭt ĕt īn pēctūs tūm dēmūm vūlnĕră pāssūm

quā pătŭīt fērrō, lētālēm cōndĭdĭt ēnsēm.

nēc vălŭērĕ mănūs īnfīxum ēdūcĕrĕ tēlūm;

ēxpŭlĭt īpsĕ crŭōr; rŭbĕfāctăquĕ sānguĭnĕ tēllūs

pūrpŭrĕūm vĭrĭdī gĕnŭīt dē caēspĭtĕ flōrēm,395

quī prĭŭs Oēbălĭō fŭĕrāt dē vūlnĕrĕ nātūs.

līttĕră cōmmūnīs mĕdĭīs pŭĕrōquĕ vĭrōquĕ

īnscrīpta ēst fŏlĭīs, haēc nōmĭnĭs, īllă quĕrēllaē.

Vīctŏr ăd Hŷpsĭpўlēs pătrĭām clārīquĕ Thŏāntīs

ēt vĕtĕrūm tērrās īnfāmēs caēdĕ vĭrōrūm400

vēlă dăt, ūt rĕfĕrāt Tīrŷnthĭă tēlă, săgīttās.

quaē pōstquam ād Grāiōs, dŏmĭnō cŏmĭtāntĕ, rĕvēxīt

īmpŏsĭta ēst sērō tāndēm mănŭs ūltĭmă bēllō.

Troīă sĭmūl Prĭămūsquĕ cădūnt; Prĭămēĭă cōniūnx

pērdĭdĭt īnfēlīx hŏmĭnīs pōst ōmnĭă fōrmām405

ēxtērnāsquĕ nŏvō lātrātū tērrŭĭt aūrās,

lōngŭs ĭn āngūstūm quā claūdĭtŭr Hēllēspōntūs.

Īlĭŏn ārdēbāt nĕque ădhūc cōnsēdĕrăt īgnīs

ēxĭgŭūmquĕ sĕnīs Prĭămī Iŏvĭs āră crŭōrēm

cōmbĭbĕrāt; trāctātă cŏmīs āntīstĭtă Phoēbī410

nōn prōfēctūrās tēndēbăt ăd aēthĕră pālmās.

Dārdănĭdās mātrēs pătrĭōrūm sīgnă dĕōrūm,

dūm lĭcĕt, āmplēxās sūccēnsăquĕ tēmplă tĕnēntēs

īnvĭdĭōsă trăhūnt vīctōrēs praēmĭă Grāī.

mīttĭtŭr Āstўănāx īllīs dē tūrrĭbŭs, ūndĕ415

pūgnāntēm prō sē prŏăvītăquĕ rēgnă tŭēntēm

saēpĕ vĭdērĕ pătrēm mōnstrātum ā mātrĕ sŏlēbāt.

iāmquĕ vĭām suādēt Bŏrĕās flātūquĕ sĕcūndō

cārbăsă mōtă sŏnānt, iŭbĕt ūtī nāvĭtă vēntīs.

"Troīă, vălē! răpĭmūr" clāmānt; dānt ōscŭlă tērraē420

Trōădĕs ēt pătrĭaē fūmāntĭă tēctă rĕlīnquūnt.

ūltĭmă cōnscēndīt clāssēm, mĭsĕrābĭlĕ vīsū,

īn mĕdĭīs Hĕcŭbē nātōrum īnvēntă sĕpūlcrīs;

prēnsāntēm tŭmŭlōs ātque ōssĭbŭs ōscŭlă dāntēm

Dūlĭchĭaē trāxērĕ mănūs; tămĕn ūnĭŭs haūsīt425

īnquĕ sĭnū cĭnĕrēs sēcūm tŭlĭt Hēctŏrĭs haūstōs

Hēctŏrĭs īn tŭmŭlō cānūm dē vērtĭcĕ crīnēm,

īnfĕrĭās ĭnŏpēs, crīnēm lăcrĭmāsquĕ rĕlīquīt.

Ēst, ŭbĭ Troīă fŭīt, Phrўgĭaē cōntrārĭă tēllūs

Bīstŏnĭīs hăbĭtātă vĭrīs; Pŏlўmēstŏrĭs īllīc430

rēgĭă dīvĕs ĕrāt, cuī tē cōmmīsĭt ălēndūm

clām, Pŏlўdōrĕ, pătēr Phrўgĭīsquĕ rĕmōvĭt ăb ārmīs,

cōnsĭlĭūm săpĭēns, scĕlĕrīs nĭsĭ praēmĭă māgnās

ādiēcīssĕt ŏpēs, ănĭmi īrrītāmĕn ăvārī.

ūt cĕcĭdīt fōrtūnă Phrўgūm, căpĭt īmpĭŭs ēnsēm435

rēx Thrācūm iŭgŭlōquĕ sŭī dēmīsĭt ălūmnī;

ēt, tāmquām tōllī cūm cōrpŏrĕ crīmĭnă pōssēnt,

ēxănĭmēm scŏpŭlō sūbiēctās mīsĭt ĭn ūndās.

Lītŏrĕ Thrēĭcĭō clāssēm rĕlĭgārăt Ătrīdēs,

dūm mărĕ pācātūm, dūm vēntŭs ămīcĭŏr ēssēt.440

hīc sŭbĭtō, quāntūs cūm vīvĕrĕt ēssĕ sŏlēbāt,

ēxĭt hŭmō lātē rūptā sĭmĭlīsquĕ mĭnāntī

tēmpŏrĭs īllīūs vūltūm rĕfĕrēbăt Ăchīllēs,

quō fĕrŭs īniūstō pĕtĭīt Ăgămēmnŏnă fērrō

"īmmĕmŏrēs"quĕ "mĕī dīscēdĭtĭs", īnquĭt "Ăchīvī,445

ōbrŭtăque ēst mēcūm vīrtūtīs grātĭă nōstraē?

nē făcĭte; ūtquĕ mĕūm nōn sīt sĭne hŏnōrĕ sĕpūlcrūm,

plācĕt Ăchīllēōs māctātă Pŏlŷxĕnă mānēs."

dīxĭt ĕt īnmītī sŏcĭīs pārēntĭbŭs ūmbraē

rāptă sĭnū mātrīs, quām iām prŏpĕ sōlă fŏvēbāt,450

fōrtĭs ĕt īnfēlīx ēt plūs quām fēmĭnă vīrgŏ

dūcĭtŭr ād tŭmŭlūm dīrōquĕ fĭt hōstĭă būstō.

quaē mĕmŏr īpsă sŭī, pōstquām crūdēlĭbŭs ārīs

ādmōta ēst sēnsītquĕ sĭbī fĕră sācră părārī

ūtquĕ Nĕōptŏlĕmūm stāntēm fērrūmquĕ tĕnēntēm455

ūtquĕ sŭō vīdīt fīgēntēm lūmĭnă vūltū:

"ūtĕrĕ iāmdūdūm gĕnĕrōsō sānguĭnĕ"; dīxīt

"nūllă mŏra ēst; aūt tū iŭgŭlō vēl pēctŏrĕ tēlūm

cōndĕ mĕō"; iŭgŭlūmquĕ sĭmūl pēctūsquĕ rĕtēxīt.

"scīlĭcĕt haūd ūllī sērvīrĕ Pŏlŷxĕnă vēllēm;460

haūd pēr tālĕ săcrūm nūmēn plācābĭtĭs ūllūm.

mōrs tāntūm vēllēm mātrēm mĕă fāllĕrĕ pōssēt;

mātĕr ŏbēst mĭnŭītquĕ nĕcīs mĭhĭ gaūdĭă, quāmvīs

nōn mĕă mōrs īllī, vērūm sŭă vītă gĕmēnda ēst.

vōs mŏdŏ, nē Stўgĭōs ădĕām nōn lībĕră mānēs,465

ēstĕ prŏcūl, sī iūstă pĕtō, tāctūquĕ vĭrīlēs

vīrgĭnĕō rĕmŏvētĕ mănūs; āccēptĭŏr īllī,

quīsquĭs ĭs ēst, quēm caēdĕ mĕā plācārĕ părātīs,

lībĕr ĕrīt sānguīs; sīquōs tămĕn ūltĭmă nōstrī

vērbă mŏvēnt ōrīs (Prĭămī vōs fīlĭă rēgīs,470

nūnc cāptīvă rŏgāt) gĕnĕtrīcī cōrpŭs ĭnēmptūm

rēddĭtĕ; nēve aūrō rĕdĭmāt iūs trīstĕ sĕpūlcrī,

sēd lăcrĭmīs. tūnc, cūm pŏtĕrāt, rĕdĭmēbăt ĕt aūrō."

dīxĕrăt; āt pŏpŭlūs lăcrĭmās, quās īllă tĕnēbāt,

nōn tĕnĕt; īpse ĕtĭām flēns īnvītūsquĕ săcērdōs475

praēbĭtă cōniēctō rūpīt praēcōrdĭă fērrō.

īllă, sŭpēr tērrām dēfēctō pōplĭtĕ lābēns,

pērtŭlĭt īntrĕpĭdōs ād fātă nŏvīssĭmă vūltūs.

tūnc quŏquĕ cūră fŭīt pārtēs vēlārĕ tĕgēndās,

cūm cădĕrēt, cāstīquĕ dĕcūs sērvārĕ pŭdōrīs.480

Trōădĕs ēxcĭpĭūnt dēplōrātōsquĕ rĕcēnsēnt

Prīămĭdās ēt quīd dĕdĕrīt dŏmŭs ūnă crŭōrīs;

tēquĕ gĕmūnt, vīrgō, tēque, ō mŏdŏ rēgĭă cōniūnx,

rēgĭă dīctă părēns, Ăsĭaē flōrēntĭs ĭmāgŏ,

nūnc ĕtĭām praēdaē mălă sōrs, quām vīctŏr Ŭlīxēs485

ēssĕ sŭām nōllēt, nĭsĭ quōd tămĕn Hēctŏră pārtū

ēdĭdĕrāt; dŏmĭnūm mātrī vīx rēppĕrĭt Hēctōr.

quaē cōrpūs cōmplēxa ănĭmaē tām fōrtĭs ĭnānĕ,

quās tŏtĭēns pătrĭaē dĕdĕrāt nātīsquĕ vĭrōquĕ,

huīc quŏquĕ dāt lăcrĭmās; lăcrĭmās īn vōlnĕrĕ fūndīt490

ōscŭlăque ōrĕ tĕgīt cōnsuētăquĕ pēctŏră plāngīt

cānĭtĭēmquĕ sŭām cōncrēto īn sānguĭnĕ vērrēns,

plūră quĭdēm, sĕd ĕt haēc lănĭātō pēctŏrĕ dīxīt:

"Nātă, tŭaē (quĭd ĕnīm sŭpĕrēst?) dŏlŏr ūltĭmĕ mātrīs

nātă, iăcēs; vĭdĕōquĕ tŭūm, mĕă vōlnĕră, pēctūs.495

ēt, nē pērdĭdĕrīm quēmquām sĭnĕ caēdĕ mĕōrūm,

tū quŏquĕ vūlnŭs hăbēs. Āt tē, quĭă fēmĭnă, rēbār

ā fērrō tūtām; cĕcĭdīsti ēt fēmĭnă fērrō;

tōtquĕ tŭōs īdēm frātrēs, tē pērdĭdĭt īdēm,

ēxĭtĭūm Troīaē nōstrīque ōrbātŏr, Ăchīllēs.500

āt pōstquām cĕcĭdīt Părĭdīs Phoēbīquĕ săgīttīs,

nūnc cērtē, dīxī, nōn ēst mĕtŭēndŭs Ăchīllēs;

nūnc quŏquĕ mī mĕtŭēndŭs ĕrāt; cĭnĭs īpsĕ sĕpūltī

īn gĕnŭs hōc saēvīt; tŭmŭlō quŏquĕ sēnsĭmŭs hōstēm;

Aēăcĭdaē fēcūndă fŭī. iăcĕt Īlĭŏn īngēns505

ēvēntūquĕ grăvī fīnīta ēst pūblĭcă clādēs,

sēd fīnītă tămēn; sōlī mĭhĭ Pērgămă rēstānt

īn cūrsūquĕ mĕūs dŏlŏr ēst. mŏdŏ māxĭmă rērūm,

tōt gĕnĕrīs gnātīsquĕ pŏtēns nŭrĭbūsquĕ vĭrōquĕ,

nūnc trăhŏr ēxŭl, ĭnōps, tŭmŭlīs āvōlsă mĕōrūm,510

Pēnĕlŏpaē mūnūs; quaē mē dătă pēnsă trăhēntēm

mātrĭbŭs ōstēndēns Ĭthăcīs: "haēc Hēctŏrĭs īllāst

clāră părēns, haēc ēst" dīcēt "Prĭămēĭă cōniūnx".

pōstquĕ tŏt āmīssōs tū nūnc, quaē sōlă lĕvābās

mātērnōs lūctūs, hōstīlĭă būstă pĭāstī.515

īnfĕrĭās hōstī pĕpĕrī. quō fērrĕă rēstō?

quīdvĕ mŏrōr? quō mē sērvās, ānnōsă sĕnēctūs?

quō, dī crūdēlēs, nĭsĭ quō nŏvă fūnĕră cērnām,

vīvācēm dīffērtĭs ănūm? quīs pōssĕ pŭtārēt

fēlīcēm Prĭămūm pōst dīrŭtă Pērgămă dīcī?520

fēlīx mōrtĕ sŭa ēst; nēc tē, mĕă nātă, pĕrēmptām

āspĭcĭt ēt vītām părĭtēr rēgnūmquĕ rĕlīquīt.

āt, pŭtŏ, fūnĕrĭbūs dōnābĕrĕ, rēgĭă vīrgŏ,

cōndētūrquĕ tŭūm mŏnŭmēntīs cōrpŭs ăvītīs.

nōn haēc ēst fōrtūnă dŏmūs; tĭbĭ mūnĕră mātrīs525

cōntīngēnt flētūs pĕrĕgrīnaēque haūstŭs hărēnaē.

ōmnĭă pērdĭdĭmūs; sŭpĕrēst, cūr vīvĕrĕ tēmpūs

īn brĕvĕ sūstĭnĕām, prōlēs grātīssĭmă mātrī,

nūnc sōlūs, quōndām mĭnĭmūs dē stīrpĕ vĭrīlī,

hās dătŭs Īsmărĭō rēgī Pŏlўdōrŭs ĭn ōrās.530

quīd mŏrŏr īntĕrĕā crūdēlĭă vūlnĕră lŷmphīs

āblŭĕre ēt spārsōs īmmītī sānguĭnĕ vūltūs?

Dīxĭt ĕt ād lītūs pāssū prōcēssĭt ănīlī,

ālbēntēs lăcĕrātă cŏmās. "dătĕ, Trōădĕs, ūrnām"

dīxĕrăt īnfēlīx, lĭquĭdās haūrīrĕt ŭt ūndās535

āspĭcĭt ēiēctūm Pŏlўdōri īn lītŏrĕ cōrpūs

fāctăquĕ Thrēĭcĭīs īngēntĭă vūlnĕră tēlīs.

Trōădĕs ēxclāmānt; ōbmūtŭĭt īllă dŏlōrĕ

ēt părĭtēr vōcēm lăcrĭmāsque īntrōrsŭs ŏbōrtās

dēvŏrăt īpsĕ dŏlōr; dūrōquĕ sĭmīllĭmă sāxō540

tōrpĕt ĕt ādvērsā fīgīt mŏdŏ lūmĭnă tērrā,

īntērdūm tōrvōs sūstōllĭt ăd aēthĕră vūltūs,

nūnc pŏsĭtī spēctāt vūltūm, nūnc vūlnĕră nātī,

vūlnĕră praēcĭpŭē; sēque ārmăt ĕt īnstrŭĭt īrā.

quā sĭmŭl ēxārsīt, tāmquām rēgīnă mănērēt,545

ūlcīscī stătŭīt poēnaēque ĭn ĭmāgĭnĕ tōtāst;

ūtquĕ fŭrīt cătŭlō lāctēnte ōrbātă lĕaēnă,

sīgnăquĕ nānctă pĕdūm sĕquĭtūr, quēm nōn vĭdĕt, hōstēm,

sīc Hĕcŭbē, pōstquām cūm lūctū mīscŭĭt īrām,

nōn ōblīta ănĭmōrum, ānnōrum ōblītă sŭōrūm,550

vādĭt ăd ārtĭfĭcēm dīraē, Pŏlўmēstŏră, caēdīs

cōllŏquĭūmquĕ pĕtīt; nām sē mōnstrārĕ rĕlīctūm

vēllĕ lătēns īllī, quōd nātō rēddĕrĕt, aūrūm.

crēdĭdĭt Ōdrўsĭūs praēdaēque āssuētŭs ămōrĕ

īn sēcrētă vĕnīt. tūm blāndō cāllĭdŭs ōrĕ:555

"tōllĕ mŏrās, Hĕcŭbē"; dīxīt "dā mūnĕră nātō;

ōmnĕ fŏre īllīūs quōd dās, quŏd ĕt āntĕ dĕdīstī,

pēr sŭpĕrōs iūrō." spēctāt trŭcŭlēntă lŏquēntēm

fālsăquĕ iūrāntēm tŭmĭdāque ēxaēstŭăt īrā

ātque ĭtă cōrrēptō cāptīvārum āgmĭnă mātrūm560

īnvŏcăt ēt dĭgĭtōs īn pērfĭdă lūmĭnă cōndīt

ēxpīlātquĕ gĕnīs ŏcŭlōs (făcĭt īră nŏcēntēm)

īnmērgītquĕ mănūs foēdātăquĕ sānguĭnĕ sōntī

nōn lūmēn (nĕque ĕnīm sŭpĕrēst) lŏcă lūmĭnĭs haūrīt.

clādĕ sŭī Thrācūm gēns īrrītātă tўrānnī565

Trōădă tēlōrūm lăpĭdūmque īncēssĕrĕ iāctū

coēpĭt; ăt haēc mīssūm raūcō cūm mūrmŭrĕ sāxūm

mōrsĭbŭs īnsĕquĭtūr rīctūque īn vērbă părātō

lātrāvīt, cōnātă lŏquī; lŏcŭs ēxstăt ĕt ēx rē

nōmĕn hăbēt vĕtĕrūmquĕ dĭū mĕmŏr īllă mălōrūm570

tūm quŏquĕ Sīthŏnĭōs ŭlŭlāvīt maēstă pĕr āgrōs.

īllīūs Trōāsquĕ sŭōs hōstēsquĕ Pĕlāsgōs,

īllīūs fōrtūnă dĕōs quŏquĕ mōvĕrăt ōmnēs,

sīc ōmnēs, ŭt ĕt īpsă Iŏvīs cōniūnxquĕ sŏrōrquĕ

ēvēntūs Hĕcŭbām mĕrŭīssĕ nĕgāvĕrĭt īllōs.575

Nōn văcăt Aūrōraē, quāmquam īsdēm fāvĕrăt ārmīs

clādĭbŭs ēt cāsū Troīaēque Hĕcŭbaēquĕ mŏvērī.

cūră dĕām prŏpĭōr lūctūsquĕ dŏmēstĭcŭs āngīt

mēmnŏnĭs āmīssī, Phrўgĭīs quēm lūtĕă cāmpīs

vīdĭt Ăchīllēā pĕrĕūntēm cūspĭdĕ mātēr;580

vīdĭt ĕt īllĕ cŏlōr, quō mātūtīnă rŭbēscūnt

tēmpŏră, pāllŭĕrāt lătŭītque īn nūbĭbŭs aēthēr.

āt nōn īmpŏsĭtōs sūprēmīs īgnĭbŭs ārtūs

sūstĭnŭīt spēctārĕ părēns, sēd crīnĕ sŏlūtō,

sīcŭt ĕrāt, māgnī gĕnĭbūs prōcūmbĕrĕ nōn ēst585

dēdīgnātă Iŏvīs lăcrĭmīsque hās āddĕrĕ vōcēs

"ōmnĭbŭs īnfĕrĭōr, quās sūstĭnĕt aūrĕŭs aēthēr

(nām mĭhĭ sūnt tōtūm rārīssĭmă tēmplă pĕr ōrbēm),

dīvă tămēn vēnī, nōn ūt dēlūbră dĭēsquĕ

dēs mĭhĭ sācrĭfĭcōs călĭtūrāsque īgnĭbŭs ārās590

sī tămĕn āspĭcĭās, quāntūm tĭbĭ fēmĭnă praēstēm,

tūm cūm lūcĕ nŏvā nōctīs cōnfīnĭă sērvō,

praēmĭă dāndă pŭtēs; sēd nōn ĕă cūră nĕque hīc ēst

nūnc stătŭs Aūrōraē, mĕrĭtōs ūt pōscăt hŏnōrēs

Mēmnŏnĭs ōrbă mĕī vĕnĭō, quī fōrtĭă frūstrā595

prō pătrŭō tŭlĭt ārmă sŭō prīmīsquĕ sŭb ānnīs

ōccĭdĭt ā fōrtī (sīc vōs vŏlŭīstĭs) Ăchīllĕ.

dā, prĕcŏr, huīc ălĭquēm, sōlācĭă mōrtĭs, hŏnōrēm,

sūmmĕ dĕūm rēctōr, mātērnăquĕ vūlnĕră lēnī".

Iūppĭtĕr ānnŭĕrāt, cūm Mēmnŏnĭs ārdŭŭs āltō600

cōrrŭĭt īgnĕ rŏgūs nīgrīquĕ vŏlūmĭnă fūmī

īnfēcērĕ dĭēm, vĕlŭtī cūm flūmĭnă nātās

ēxhālānt nĕbŭlās, nēc sōl ādmīttĭtŭr īnfrā;

ātră făvīllă vŏlāt glŏmĕrātăquĕ cōrpŭs ĭn ūnūm

dēnsētūr făcĭēmquĕ căpīt sūmītquĕ călōrēm605

ātque ănĭmam ēx īgnī; lĕvĭtās sŭă praēbŭĭt ālās

ēt prīmō sĭmĭlīs vŏlŭcrī, mōx vēră vŏlūcrīs

īnsŏnŭīt pēnnīs; părĭtēr sŏnŭērĕ sŏrōrēs

īnnŭmĕraē, quĭbŭs ēst ĕădēm nātālĭs ŏrīgŏ;

tērquĕ rŏgūm lūstrānt ēt cōnsŏnŭs ēxĭt ĭn aūrās610

tēr plāngōr; quārtō sēdūcūnt cāstră vŏlātū.

tūm dŭŏ dīvērsā pŏpŭlī dē pārtĕ fĕrōcēs

bēllă gĕrūnt rōstrīsque ĕt ădūncīs ūnguĭbŭs īrās

ēxērcēnt ālāsque ādvērsăquĕ pēctŏră lāssānt;

īnfĕrĭaēquĕ cădūnt cĭnĕrī cōgnātă sĕpūltō615

cōrpŏră sēquĕ vĭrō fōrtī mĕmĭnērĕ crĕātās.

praēpĕtĭbūs sŭbĭtīs nōmēn făcĭt aūctŏr; ăb īllō

Mēmnŏnĭdēs dīctaē, cūm sōl dŭŏdēnă pĕrēgīt

sīgnă, părēntālī mŏrĭtūraē vōcĕ rĕbēllānt.

ērgo ălĭīs īntrāssĕ Dўmāntĭdă flēbĭlĕ vīsūm;620

lūctĭbŭs ēst Aūrōră sŭīs īntēntă pĭāsquĕ

nūnc quŏquĕ dāt lăcrĭmās ēt tōtō rōrăt ĭn ōrbĕ.

Nōn tămĕn ēvērsām Troīaē cūm moēnĭbŭs ēssĕ

spēm quŏquĕ fātă sĭnūnt; sācra ēt, sācra āltĕră, pātrēm

fērt ŭmĕrīs, vĕnĕrābĭle ŏnūs, Cўthĕrēĭŭs hērōs.625

dē tāntīs ŏpĭbūs praēdām pĭŭs ēlĭgĭt īllām

Āscănĭūmquĕ sŭūm prŏfŭgāquĕ pĕr aēquŏră clāssĕ

fērtŭr ăb Āntāndrō scĕlĕrātăquĕ līmĭnă Thrācūm

ēt Pŏlўdōrēō mānāntēm sānguĭnĕ tērrām

līnquĭt ĕt ūtĭlĭbūs vēntīs aēstūquĕ sĕcūndō630

īntrăt Ăpōllĭnĕām sŏcĭīs cŏmĭtāntĭbŭs ūrbēm.

hūnc Ănĭūs, quō rēge hŏmĭnēs, āntīstĭtĕ Phoēbūs

rītĕ cŏlēbātūr, tēmplōquĕ dŏmōquĕ rĕcēpīt

ūrbēmque ōstēndīt dēlūbrăquĕ nōtă dŭāsquĕ

Lātōnā quōndām stīrpēs părĭēntĕ rĕtēntās.635

tūrĕ dătō flāmmīs vīnōque īn tūră prŏfūsō

caēsārūmquĕ bŏūm fībrīs dē mōrĕ crĕmātīs,

rēgĭă tēctă pĕtūnt, pŏsĭtīquĕ tăpētĭbŭs āltīs

mūnĕră cūm lĭquĭdō căpĭūnt Cĕrĕālĭă Bācchō.

tūm pĭŭs Ānchīsēs: "ō Phoēbī lēctĕ săcērdōs,640

fāllŏr ăn ēt nātūm, cūm prīmum haēc moēnĭă vīdī,

bīsquĕ dŭās nātās, quāntūm rĕmĭnīscŏr, hăbēbās"?

Huīc Ănĭūs nĭvĕīs cīrcūmdătă tēmpŏră vīttīs

cōncŭtĭēns ēt trīstĭs ăīt: "nōn fāllĕrĭs, hērōs

māxĭmĕ; vīdīstī nātōrūm quīnquĕ părēntēm,645

quēm nūnc (tānta hŏmĭnēs rērum īncōnstāntĭă vērsāt!)

paēnĕ vĭdēs ōrbūm. quŏd ĕnīm mĭhĭ fīlĭŭs ābsēns

aūxĭlĭūm, quēm dīctă sŭō dē nōmĭnĕ tēllūs

Āndrŏs hăbēt, prō pātrĕ lŏcūmque ēt rēgnă tĕnēntēm?

Dēlĭŭs aūgŭrĭūm dĕdĭt huīc; dĕdĭt āltĕră Lībēr650

fēmĭnĕaē stīrpī vōtō māiōră fĭdēquĕ

mūnĕră; nām tāctū nātārūm cūnctă mĕārūm

īn sĕgĕtēm lătĭcēmquĕ mĕrī cānaēquĕ Mĭnērvaē

trānsfōrmābāntūr, dīvēsque ĕrăt ūsŭs ĭn īllīs.

hōc ŭbĭ cōgnōvīt Troīaē pŏpŭlātŏr Ătrīdēs,655

nē nōn ēx ălĭquā vēstrām sēnsīssĕ prŏcēllām

nōs quŏquĕ pārtĕ pŭtēs, ārmōrūm vīrĭbŭs ūsūs

ābstrăhĭt īnvītās grĕmĭō gĕnĭtōrĭs ălāntquĕ

īmpĕrăt Ārgŏlĭcām caēlēstī mūnĕrĕ clāssēm.

ēffŭgĭūnt quō quaēquĕ pŏtēst; Eūboēă dŭābūs660

ēt tŏtĭdēm nātīs Āndrōs frātērnă pĕtītāst.

mīlĕs ădēst ēt, nī dēdāntūr, bēllă mĭnātūr.

vīctă mĕtū pĭĕtās cōnsōrtĭă cōrpŏră poēnaē

dēdĭdĭt ēt tĭmĭdō pōssīs īgnōscĕrĕ frātrī;

nōn hīc Aēnēās, nōn, quī dēfēndĕrĕt Āndrōn,665

Hēctŏr ĕrāt, pēr quēm dĕcĭmūm dūrāstĭs ĭn ānnūm.

iāmquĕ părābāntūr cāptīvīs vīnclă lăcērtīs

īllaē tōllēntēs ĕtĭāmnūnc lībĕră caēlō

brācchĭă: "Bācchĕ pătēr, fĕr ŏpēm" dīxērĕ; tŭlītquĕ

mūnĕrĭs aūctŏr ŏpēm, sī mīrō pērdĕrĕ mōrĕ670

fērrĕ vŏcātŭr ŏpēm; nēc quā rătĭōnĕ fĭgūrām

pērdĭdĕrīnt, pŏtŭī scīre aūt nūnc dīcĕrĕ pōssūm

sūmmă mălī nōta ēst; pēnnās sūmpsērĕ, tŭaēquĕ

cōniŭgĭs īn vŏlŭcrēs, nĭvĕās ăbĭērĕ cŏlūmbās".

Tālĭbŭs ātque ălĭīs pōstquām cōnvīvĭă dīctīs675

īmplērūnt, mēnsā sōmnūm pĕtĭērĕ rĕmōtā;

cūmquĕ dĭē sūrgūnt ădĕūntque ōrācŭlă Phoēbī

quī pĕtĕre āntīquām mātrēm cōgnātăquĕ iūssīt

lītŏră; prōsĕquĭtūr rēx ēt dāt mūnŭs ĭtūrīs,

Ānchīsaē scēptrūm, chlămўdēm phărĕtrāmquĕ nĕpōtī,680

crātēra Aēnēaē, quēm quōndām trānstŭlĭt īllī

hōspĕs ăb Āŏnĭīs Thērsēs Īsmēnĭŭs ōrīs.

mīsĕrăt hūnc īllī Thērsēs, făbrĭcāvĕrăt Ālcōn

Hŷleūs ēt lōngō caēlāvĕrăt ārgūmēntō.

ūrbs ĕrăt ēt sēptēm pōssēs ōstēndĕrĕ pōrtās685

haē prō nōmĭne ĕrānt ēt, quaē fŏrĕt īllă, dŏcēbānt.

ānte ūrbem ēxsĕquĭaē tŭmŭlīque īgnēsquĕ rŏgīquĕ

ēffūsaēquĕ cŏmās ĕt ăpērtaē pēctŏră mātrēs

sīgnĭfĭcānt lūctūm; nŷmphaē quŏquĕ flērĕ vĭdēntūr

sīccātōsquĕ quĕrī fōntēs; sĭnĕ frōndĭbŭs ārbōr690

nūdă rĭgēt; rōdūnt ārēntĭă sāxă căpēllaē.

ēccĕ făcīt mĕdĭīs nātās Ōrīŏnĕ Thēbīs,

hānc nōn fēmĭnĕūm iŭgŭlō dărĕ pēctŭs ăpērtō,

īllām dēmīssō pĕr ĭnērtĭă vūlnĕră tēlō

prō pŏpŭlō cĕcĭdīssĕ sŭō pūlchrīsquĕ pĕr ūrbēm695

fūnĕrĭbūs fērrī cĕlĕbrīque īn pārtĕ crĕmārī

tūm dē vīrgĭnĕā gĕmĭnōs ēxīrĕ făvīllă,

nē gĕnŭs īntĕrĕāt, iŭvĕnēs, quōs fāmă Cŏrōnās

nōmĭnăt, ēt cĭnĕrī mātērnō dūcĕrĕ pōmpām.

hāctĕnŭs āntīquō sīgnīs fūlgēntĭbŭs aērĕ,700

sūmmŭs ĭnaūrātō crātēr ĕrăt āspĕr ăcānthō.

nēc lĕvĭōră dătīs Trōiānī dōnă rĕmīttūnt

dāntquĕ săcērdōtī cūstōdēm tūrĭs ăcērrām,

dānt pătĕrām clārāmque aūrō gēmmīsquĕ cŏrōnām.

Īndĕ rĕcōrdātī Teūcrōs ā sānguĭnĕ Teūcrī705

dūcĕrĕ prīncĭpĭūm, Crētām tĕnŭērĕ lŏcīquĕ

fērrĕ dĭū nĕquĭērĕ Iŏvēm cēntūmquĕ rĕlīctīs

ūrbĭbŭs Aūsŏnĭōs ōptānt cōntīngĕrĕ pōrtūs.

saēvĭt hĭēms iāctātquĕ vĭrōs; Strŏphădūmquĕ rĕcēptōs

pōrtŭbŭs īnfīdīs ēxtērrŭĭt ālĕs Ăēllō.710

ēt iām Dūlĭchĭōs pōrtūs Ĭthăcāmquĕ Sămōnquĕ

Nērĭtĭāsquĕ dŏmūs, rēgnūm fāllācĭs Ŭlīxīs,

praētĕr ĕrānt vēctī; cērtātām lītĕ dĕōrūm

Āmbrăcĭām vērsīquĕ vĭdēnt sŭb ĭmāgĭnĕ sāxūm

iūdĭcĭs, Āctĭăcō quaē nūnc ăb Ăpōllĭnĕ nōtāst,715

vōcālēmquĕ sŭā tērrām Dōdōnĭdă quērcū

Chāŏnĭōsquĕ sĭnūs, ŭbĭ nātī rēgĕ Mŏlōssō

īnpĭă sūbiēctīs fūgēre īncēndĭă pēnnīs.

Prōxĭmă Phaēācūm fēlīcĭbŭs ōbsĭtă pōmīs

rūră pĕtūnt; Ēpīrŏs ăb hīs rēgnātăquĕ vātī720

Būthrōtōs Phrўgĭō sĭmŭlātăquĕ Troīă tĕnētūr.

īndĕ fŭtūrōrūm cērtī, quaē cūnctă fĭdēlī

Prīămĭdēs Hĕlĕnūs mŏnĭtū praēdīxĕrăt, īntrānt

Sīcănĭām; trĭbŭs haēc ēxcūrrĭt ĭn aēquŏră pēnnīs,

ē quĭbŭs īmbrĭfĕrōs ēst vērsă Păchŷnŏs ăd Aūstrōs,725

mōllĭbŭs ēxpŏsĭtūm Zĕphўrīs Lĭlўbaēŏn, ăd Ārctōs

aēquŏrĭs ēxpērtēs spēctāt Bŏrĕāmquĕ Pĕlōrōs.

hāc sŭbĕūnt Teūcri ēt rēmīs aēstūquĕ sĕcūndō

sūb nōctēm pŏtĭtūr Zānclaēā clāssĭs hărēnā.

Scŷllă lătūs dēxtrūm, laēvum īnrĕquĭētă Chărŷbdīs730

īnfēstāt; vŏrăt haēc rāptās rĕvŏmītquĕ cărīnās,

īllă fĕrīs ātrām cănĭbūs sūccīngĭtŭr ālvūm,

vīrgĭnĭs ōră gĕrēns, ēt, sī nōn ōmnĭă vātēs

fīctă rĕlīquērūnt, ălĭquō quŏquĕ tēmpŏrĕ vīrgŏ.

hānc mūltī pĕtĭērĕ prŏcī; quĭbŭs īllă rĕpūlsīs,735

ād pĕlăgī nŷmphās, pĕlăgī grātīssĭmă nŷmphīs,

ībăt ĕt ēlūsōs iŭvĕnūm nārrābăt ămōrēs.

quām, dūm pēctēndōs praēbēt Gălătēă căpīllōs,

tālĭbŭs āllŏquĭtūr, rĕpĕtēns sūspīrĭă, dīctīs:

"tē tămĕn, ō vīrgō, gĕnŭs haūd īnmītĕ vĭrōrūm740

ēxpĕtĭt, ūtquĕ făcīs, pŏtĕs hīs īnpūnĕ nĕgārĕ;

āt mĭhĭ, cuī pătĕr ēst Nĕrĕūs, quām caērŭlă Dōrīs

ēnīxa ēst, quaē sūm tūrbā quŏquĕ tūtă sŏrōrūm,

nōn nĭsĭ pēr lūctūs lĭcŭīt Cŷclōpĭs ămōrēm

ēffŭgĕre"; ēt lăcrĭmaē vōcem īmpĕdĭērĕ lŏquēntīs.745

quās ŭbĭ mārmŏrĕō dētērsīt pōllĭcĕ vīrgŏ

ēt sōlātă dĕam ēst: "rĕfĕr, ō cārīssĭmă", dīxīt

"nēvĕ tŭī caūsām tĕgĕ (sīc sūm fīdă) dŏlōrīs.

Nērĕĭs hīs cōntrā rĕsĕcūtă Crătaēĭdĕ nātam ēst:

"Ācĭs ĕrāt Faūnō nŷmphāquĕ Sўmaēthĭdĕ crētūs,750

māgnă quĭdēm pātrīsquĕ sŭī mātrīsquĕ vŏlūptās,

nōstră tămēn māiōr; nām mē sĭbĭ iūnxĕrăt ūnī.

pūlchĕr ĕt ōctōnīs ĭtĕrūm nātālĭbŭs āctīs

sīgnārāt tĕnĕrās dŭbĭā lānūgĭnĕ mālās.

hūnc ĕgŏ, mē Cŷclōps nūllā cūm fīnĕ pĕtēbāt;755

nēc, sī quaēsĭĕrīs, ŏdĭūm Cŷclōpĭs ămōrnĕ

Ācĭdĭs īn nōbīs fŭĕrīt praēstāntĭŏr ēdām;

pār ūtrūmquĕ fŭīt. prō! quāntă pŏtēntĭă rēgnī

ēst, Vĕnŭs ālmă, tŭī! nēmpe īlle īnmītĭs ĕt īpsīs

hōrrēndūs sīlvīs ēt vīsŭs ăb hōspĭtĕ nūllō760

īmpūne ēt māgnī cūm dīs cōntēmptŏr Ŏlŷmpī,

quīd sĭt ămōr, sēnsīt, nōstrīquĕ cŭpīdĭnĕ cāptūs

ūrĭtŭr, ōblītūs pĕcŏrum āntrōrūmquĕ sŭōrūm.

iāmquĕ tĭbī fōrmaē, iāmque ēst tĭbĭ cūră plăcēndī,

iām rĭgĭdōs pēctīs rāstrīs, Pŏlўphēmĕ, căpīllōs;765

iām lĭbĕt hīrsūtām tĭbĭ fālcĕ rĕcīdĕrĕ bārbām

ēt spēctārĕ fĕrōs ĭn ăqua ēt cōmpōnĕrĕ vūltūs.

caēdĭs ămōr fĕrĭtāsquĕ sĭtīsque īnmēnsă crŭōrīs

cēssānt ēt tūtaē vĕnĭūnt ăbĕūntquĕ cărīnaē.

Tēlĕmŭs īntĕrĕā Sĭcŭlām dēlātŭs ăd Aētnēn,770

Tēlĕmŭs Eūrўmĭdēs, quēm nūllă fĕfēllĕrăt ālēs,

tērrĭbĭlēm Pŏlўphēmŏn ădīt; "lūmēn"quĕ "quŏd ūnūm

frōntĕ gĕrīs mĕdĭā, răpĭēt tĭbĭ" dīxĭt "Ŭlīxēs".

rīsĭt ĕt: "ō vātūm stŏlĭdīssĭmĕ, fāllĕrĭs"; īnquīt

"āltĕră iām răpŭīt". sīc frūstrā vēră mŏnēntēm775

spērnĭt ĕt aūt grădĭēns īngēntī lītŏră pāssū

dēgrăvăt, aūt fēssūs sŭb ŏpācă rĕvērtĭtŭr āntră.

Prōmĭnĕt īn pōntūm cŭnĕātŭs ăcūmĭnĕ lōngō

cōllĭs; ŭtrūmquĕ lătūs cīrcūmflŭĭt aēquŏrĭs ūndă.

hūc fĕrŭs āscēndīt Cŷclōps mĕdĭūsquĕ rĕsēdīt780

lānĭgĕraē pĕcŭdēs nūllō dūcēntĕ sĕcūtaē.

cuī pōstquām pīnūs, băcŭlī quaē praēbŭĭt ūsūm,

āntĕ pĕdēs pŏsĭta ēst, āntēmnīs āptă fĕrēndīs,

sūmptăque hărūndĭnĭbūs cōmpācta ēst fīstŭlă cēntūm,

sēnsērūnt tōtī pāstōrĭă sībĭlă mōntīs,785

sēnsērūnt ūndaē. lătĭtāns ĕgŏ rūpĕ mĕīquĕ

ācĭdĭs īn grĕmĭō rĕsĭdēns prŏcŭl aūrĭbŭs haūsī

tālĭă dīctă mĕīs aūdītăquĕ vērbă nŏtāvī:

"cāndĭdĭōr fŏlĭō nĭvĕī, Gălătēă, lĭgūstrī,

flōrĭdĭōr prātīs, lōngā prōcērĭŏr ālnō,790

splēndĭdĭōr vītrō, tĕnĕrō lāscīvĭŏr haēdō

lēvĭŏr āssĭdŭō dētrītīs aēquŏrĕ cōnchīs,

sōlĭbŭs hībērnīs, aēstīvā grātĭŏr ūmbrā,

nōbĭlĭōr pōmīs, plătănō cōnspēctĭŏr āltā,

lūcĭdĭōr glăcĭē, mātūrā dūlcĭŏr ūvā,795

mōllĭŏr ēt cŷgnī plūmīs ēt lāctĕ cŏāctō

ēt, sī nōn fŭgĭās, rĭgŭō fōrmōsĭŏr hōrtō

saēvĭŏr īndŏmĭtīs ĕădēm Gălătēă iŭvēncīs,

dūrĭŏr ānnōsā quērcū, fāllācĭŏr ūndīs,

lēntĭŏr ēt sălĭcīs vīrgīs ēt vītĭbŭs ālbīs,800

hīs īmmōbĭlĭōr scŏpŭlīs, vĭŏlēntĭŏr āmnĕ,

laūdātō pāvōnĕ sŭpērbĭŏr, ācrĭŏr īgnī,

āspĕrĭōr trĭbŭlīs, fētā trŭcŭlēntĭŏr ūrsā,

sūrdĭŏr aēquŏrĭbūs, cālcāto īmmītĭŏr hŷdrō,

ēt, quōd praēcĭpŭē vēllēm tĭbĭ dēmĕrĕ pōssēm,805

nōn tāntūm cērvō clārīs lātrātĭbŭs āctō,

vērum ĕtĭām vēntīs vŏlŭcrīquĕ fŭgācĭŏr aūrā!

āt, bĕnĕ sī nōrīs, pĭgĕāt fūgīssĕ mŏrāsquĕ

īpsă tŭās dāmnēs ēt mē rĕtĭnērĕ lăbōrēs.

sūnt mĭhĭ, pārs mōntīs, vīvō pēndēntĭă sāxō810

āntră, quĭbūs nēc sōl mĕdĭō sēntītŭr ĭn aēstū,

nēc sēntītŭr hĭēms; sūnt pōmă grăvāntĭă rāmōs,

sūnt aūrō sĭmĭlēs lōngīs īn vītĭbŭs ūvaē,

sūnt ēt pūrpŭrĕaē; tĭbi ĕt hās sērvāmŭs ĕt īllās.

īpsă tŭīs mănĭbūs sīlvēstrī nātă sŭb ūmbrā815

mōllĭă frāgă lĕgēs, īpsa aūtūmnālĭă cōrnă

prūnăquĕ, nōn sōlūm nīgrō līvēntĭă sūcō,

vērum ĕtĭām gĕnĕrōsă nŏvāsque ĭmĭtāntĭă cērās.

nēc tĭbĭ cāstănĕaē mē cōniŭgĕ, nēc tĭbĭ deērūnt

ārbŭtĕī fētūs; ōmnīs tĭbĭ sērvĭĕt ārbōr.820

hōc pĕcŭs ōmnĕ mĕum ēst; mūltaē quŏquĕ vāllĭbŭs ērrānt,

mūltās sīlvă tĕgīt, mūltaē stăbŭlāntŭr ĭn āntrīs;

nēc, sī fōrtĕ rŏgēs, pōssīm tĭbĭ dīcĕrĕ, quōt sīnt;

paūpĕrĭs ēst nŭmĕrārĕ pĕcūs. dē laūdĭbŭs hārūm

nīl mĭhĭ crēdĭdĕrīs; praēsēns pŏtĕs īpsă vĭdērĕ,825

ūt vīx cīrcŭmĕānt dīstēntūm crūrĭbŭs ūbēr.

sūnt, fētūră mĭnōr, tĕpĭdīs ĭn ŏvīlĭbŭs āgnī;

sūnt quŏquĕ, pār aētās, ălĭīs ĭn ŏvīlĭbŭs haēdī.

lāc mĭhĭ sēmpĕr ădēst nĭvĕūm; pārs īndĕ bĭbēndă

sērvātūr, pārtēm lĭquĕfāctă cŏāgŭlă dūrānt.830

nēc tĭbĭ dēlĭcĭaē făcĭlēs vūlgātăquĕ tāntūm

mūnĕră cōntīngēnt, dāmmaē lĕpŏrēsquĕ căpraēquĕ,

pārvĕ cŏlūmbārūm, dēmtūsquĕ căcūmĭnĕ nīdūs.

īnvēnī gĕmĭnōs, quī tēcūm lūdĕrĕ pōssīnt,

īntēr sē sĭmĭlēs, vīx ūt dīgnōscĕrĕ pōssīs,835

vīllōsaē cătŭlōs īn sūmmīs mōntĭbŭs ūrsaē;

īnvēni ēt dīxī: dŏmĭnaē sērvābĭmŭs īstōs.

iām mŏdŏ caērŭlĕō nĭtĭdūm căpŭt ēxsĕrĕ pōntō,

iām, Gălătēă, vĕnī, nēc mūnĕră dēspĭcĕ nōstră.

cērte ĕgŏ mē nōvī lĭquĭdaēque ĭn ĭmāgĭnĕ vīdī840

nūpĕr ăquaē plăcŭītquĕ mĭhī mĕă fōrmă vĭdēntī.

āspĭcĕ, sīm quāntūs; nōn ēst hōc cōrpŏrĕ māiōr

Iūppĭtĕr īn caēlō (nām vōs nārrārĕ sŏlētīs

nēscĭŏ quēm rēgnārĕ Iŏvēm); cŏmă plūrĭmă tōrvōs

prōmĭnĕt īn vōltūs ŭmĕrōsque ūt lūcŭs ŏbūmbrāt.845

nēc mĕă quōd rĭgĭdīs hōrrēnt dēnsīssĭmă saētīs

cōrpŏră, tūrpĕ pŭtā; tūrpīs sĭnĕ frōndĭbŭs ārbōr,

tūrpĭs ĕquūs, nĭsĭ cōllă iŭbaē flāvēntĭă vēlēnt;

plūmă tĕgīt vŏlŭcrēs, ŏvĭbūs sŭă lānă dĕcōrīst

bārbă vĭrōs hīrtaēquĕ dĕcēnt īn cōrpŏrĕ saētaē.850

ūnum ēst īn mĕdĭā lūmēn mĭhĭ frōntĕ, sĕd īnstār

īngēntīs clĭpĕī. quīd? nōn haēc ōmnĭă māgnūs

sōl vĭdĕt ē caēlō? sōlī tămĕn ūnĭcŭs ōrbīs,

āddĕ quŏd īn vēstrō gĕnĭtōr mĕŭs aēquŏrĕ rēgnāt

hūnc tĭbĭ dō sŏcĕrūm. tāntūm mĭsĕrērĕ prĕcēsquĕ855

sūpplĭcĭs ēxaūdī; tĭbi ĕnīm sūccūmbĭmŭs ūnī;

quīquĕ Iŏvem ēt caēlūm spērno ēt pĕnĕtrābĭlĕ fūlmēn,

Nērĕĭ, tē vĕnĕrōr; tŭă fūlmĭnĕ saēvĭŏr īrāst.

ātque ĕgŏ cōntēmptūs ēssēm pătĭēntĭŏr hūiūs,

sī fŭgĕrēs ōmnēs; sēd cūr, Cŷclōpĕ rĕpūlsō,860

Ācĭn ămās praēfērsquĕ mĕīs cōmplēxĭbŭs Ācīn?

īllĕ tămēn plăcĕātquĕ sĭbī, plăcĕātquĕ lĭcēbīt,

quōd nōllēm, Gălătēă, tĭbī; mŏdŏ cōpĭă dētūr,

sēntĭĕt ēssĕ mĭhī tāntō prō cōrpŏrĕ vīrēs;

vīscĕră vīvă trăhām, dīvīsăquĕ mēmbră pĕr āgrōs865

pērquĕ tŭās spārgām (sīc sē tĭbĭ mīscĕăt!) ūndās.

ūrŏr ĕnīm laēsūsque ēxaēstŭăt ācrĭŭs īgnīs,

cūmquĕ sŭīs vĭdĕōr trānslātām vīrĭbŭs Aētnām

pēctŏrĕ fērrĕ mĕō; nēc tū, Gălătēă, mŏvērīs".

Tālĭă nēquīquām quēstūs (nām cūnctă vĭdēbām),870

sūrgĭt ĕt, ūt taūrūs vāccā fŭrĭbūndŭs ădēmptā,

stārĕ nĕquīt sīlvāque ēt nōtīs sāltĭbŭs ērrāt;

cūm fĕrŭs īgnārōs nēc quīcquām tālĕ tĭmēntēs

mē vĭdĕt ātque Ācīn: "vĭdĕō"que ēxclāmăt" ĕt īstă

ūltĭmă sīt, făcĭām, Vĕnĕrīs cōncōrdĭă vēstraē".875

tāntăquĕ vōx, quāntām Cŷclōps īrātŭs hăbērĕ

dēbŭĭt, īllă fŭīt; clāmōrĕ pĕrhōrrŭĭt Aētnē.

āst ĕgŏ vīcīnō păvĕfāctă sŭb aēquŏrĕ mērgōr;

tērgă fŭgaē dĕdĕrāt cōnvērsă Sўmaēthĭŭs hērōs

ēt: "fĕr ŏpēm, Gălătēă, prĕcōr, mĭhĭ; fērtĕ, părēntēs",880

dīxĕrăt" ēt vēstrīs pĕrĭtūrum ādmīttĭtĕ rēgnīs".

īnsĕquĭtūr Cŷclōps pārtēmque ē mōntĕ rĕvūlsām

mīttĭt ĕt ēxtrēmūs quāmvīs pērvēnĭt ăd īllūm

āngŭlŭs ē sāxō, tōtūm tămĕn ōbrŭĭt Ācīn.

āt nōs, quōd fĭĕrī sōlūm pēr fātă lĭcēbāt,885

fēcĭmŭs ūt vīrēs āssūmĕrĕt Ācĭs ăvītās.

Pūnĭcĕūs dē mōlĕ crŭōr mānābăt ĕt īntrā

tēmpŏrĭs ēxĭgŭūm rūbōr ĕvănēscĕrĕ coēpīt

fītquĕ cŏlōr prīmō tūrbātī flūmĭnĭs īmbrĕ

pūrgātūrquĕ mŏrā; tūm mōlēs tāctă dĕhīscīt890

vīvăquĕ pēr rīmās prōcērăquĕ sūrgĭt hărūndŏ,

ōsquĕ căvūm sāxī sŏnăt ēxsūltāntĭbŭs ūndīs;

mīrăquĕ rēs, sŭbĭtō mĕdĭā tĕnŭs ēxtĭtĭt ālvō

īncīnctūs iŭvĕnīs flēxīs nŏvă cōrnŭă cānnīs,

quī, nĭsĭ quōd māiōr, quōd tōtō caērŭlŭs ōrĕ,895

Ācĭs ĕrāt; sēd sīc quŏque ĕrāt tămĕn Ācĭs ĭn āmnēm

vērsŭs ĕt āntīquūm tĕnŭērūnt flūmĭnă nōmēn.

Dēsĭĕrāt Gălătēă lŏquī coētūquĕ sŏlūtō

dīscēdūnt plăcĭdīsquĕ nătānt Nērēĭdĕs ūndīs.

Scŷllă rĕdīt, nĕque ĕnīm mĕdĭō sē crēdĕrĕ pōntō900

aūdĕt ĕt aūt bĭbŭlā sĭnĕ vēstĭbŭs ērrăt hărēnā,

aūt, ŭbĭ lāssāta ēst, sēdūctōs nāctă rĕcēssūs

gūrgĭtĭs, īnclūsā sŭă mēmbră rĕfrīgĕrăt ūndā.

ēccĕ frĕtūm scīndēns, āltī nŏvŭs īncŏlă pōntī,

nūpĕr ĭn Eūbŏĭcā vērsīs Ānthēdŏnĕ mēmbrīs,905

Glaūcŭs ădēst vīsaēquĕ cŭpīdĭnĕ vīrgĭnĭs haērēt

ēt, quaēcūmquĕ pŭtāt fŭgĭēntēm pōssĕ mŏrārī,

vērbă rĕfērt; fŭgĭt īllă tămēn vēlōxquĕ tĭmōrĕ

pērvĕnĭt īn sūmmūm pŏsĭtī prŏpĕ lītŏră mōntīs.

āntĕ frĕtum ēst īngēns, ăpĭcēm cōnlēctŭs ĭn ūnūm,910

lōngă sŭb ārbŏrĭbūs cōnvēxŭs ĭn aēquŏră vērtēx.

cōnstĭtĭt hīc ēt tūtă lŏcō, mōnstrūmnĕ dĕūsnĕ

īllĕ sĭt īgnōrāns, ādmīrātūrquĕ cŏlōrēm

caēsărĭēmque ŭmĕrōs sūbiēctăquĕ tērgă tĕgēntēm,

ūltĭmăque ēxcĭpĭāt quōd tōrtĭlĭs īnguĭnă pīscīs.915

sēnsĭt ĕt īnnītēns, quaē stābāt prōxĭmă, mōlī:

"nōn ĕgŏ prōdĭgĭūm nēc sūm fĕră bēlŭă, vīrgŏ,

sēd dĕŭs" īnquĭt "ăquaē; nēc māiŭs ĭn aēquŏrĕ Prōteūs

iūs hăbĕt ēt Trītōn Ăthămāntĭădēsquĕ Pălaēmōn.

āntĕ tămēn mōrtālĭs ĕrām, sēd scīlĭcĕt āltīs920

dēdĭtŭs aēquŏrĭbūs, iām tum ēxērcēbăr ĭn īllīs.

nām mŏdŏ dūcēbām dūcēntĭă rētĭă pīscēs,

nūnc īn mōlĕ sĕdēns mŏdĕrābăr hărūndĭnĕ līnūm.

sūnt vĭrĭdī prātō cōnfīnĭă lītŏră, quōrūm

āltĕră pārs ūndīs, pārs āltĕră cīngĭtŭr hērbīs,925

quās nĕquĕ cōrnĭgĕraē mōrsū laēsērĕ iŭvēncaē,

nēc plăcĭdaē cārpsīstĭs, ŏvēs hīrtaēvĕ căpēllaē

nōn ăpĭs īndĕ tŭlīt cōllēctōs sēdŭlă flōrēs,

nōn dătă sūnt căpĭtī gĕnĭālĭă sērtă, nĕque ūmquām

fālcĭfĕraē sĕcŭērĕ mănūs. ĕgŏ prīmŭs ĭn īllō930

caēspĭtĕ cōnsēdī, dūm līnă mădēntĭă sīccō,

ūtquĕ rĕcēnsērēm, cāptīvōs ōrdĭnĕ pīscēs

īnsŭpĕr ēxpŏsŭī, quōs aūt īn rētĭă cāsūs

aūt sŭă crēdŭlĭtās ĭn ădūncōs ēgĕrăt hāmōs.

rēs sĭmĭlīs fīctaē; sēd quīd mĭhĭ fīngĕrĕ prōdēst?935

grāmĭnĕ cōntāctō coēpīt mĕă praēdă mŏvērī

ēt mūtārĕ lătūs tērrāque ŭt ĭn aēquŏrĕ nītī;

dūmquĕ mŏrōr mīrōrquĕ sĭmūl, fŭgĭt ōmnĭs ĭn ūndās

tūrbă sŭās dŏmĭnūmquĕ nŏvūm lītūsquĕ rĕlīnquūnt.

ōbstĭpŭī dŭbĭtōquĕ dĭū caūsāmquĕ rĕquīrō,940

nūm dĕŭs hōc ălĭquīs, nūm sūcūs fēcĕrĭt hērbaē.

"quaē tămĕn hās", īnquām "vīrēs hăbĕt hērbă"? mănūquĕ

pābŭlă dēcērpsī dēcērptăquĕ dēntĕ mŏmōrdī.

vīx bĕnĕ cōmbĭbĕrānt īgnōtōs gūttŭră sūcōs,

cūm sŭbĭtō trĕpĭdāre īntūs praēcōrdĭă sēnsī945

āltĕrĭūsquĕ răpī nātūraē pēctŭs ămōrĕ.

nēc pŏtŭī rēstārĕ dĭū; "rĕpĕtēndă"quĕ "nūmquām

tērră, vălē"; dīxī cōrpūsquĕ sŭb aēquŏră mērsī.

dī mărĭs ēxcēptūm sŏcĭō dīgnāntŭr hŏnōrĕ,

ūtquĕ mĭhī quaēcūmquĕ fĕrām mōrtālĭă, dēmānt,950

Ōcĕănūm Tēthŷnquĕ rŏgānt; ĕgŏ lūstrŏr ăb īllīs

ēt, pūrgāntĕ nĕfās nŏvĭēs mĭhĭ cārmĭnĕ dīctō,

pēctŏră flūmĭnĭbūs iŭbĕōr sūppōnĕrĕ cēntūm.

nēc mŏră, dīvērsīs lāpsī dē pārtĭbŭs āmnīs

tōtăquĕ vērtūntūr sūprā căpŭt aēquŏră nōstrūm.955

hāctĕnŭs āctă tĭbī pōssūm mĕmŏrāndă rĕfērrĕ,

hāctĕnŭs haēc mĕmĭnī, nēc mēns mĕă cētĕră sēnsīt.

quaē pōstquām rĕdĭīt, ălĭūm mē cōrpŏrĕ tōtō

āc fŭĕrām nūpēr, nĕque ĕūndēm mēntĕ rĕcēpī.

hānc ĕgŏ tūm prīmūm vĭrĭdēm fērrūgĭnĕ bārbām960

caēsărĭēmquĕ mĕām, quām lōngă pĕr aēquŏră vērrō,

īngēntēsque ŭmĕrōs ēt caērŭlă brācchĭă vīdī

crūrăquĕ pīnnĭgĕrō cūrvātă nŏvīssĭmă pīscĕ.

quīd tămĕn haēc spĕcĭēs, quīd dīs plăcŭīssĕ mărīnīs,

quīd iŭvăt ēssĕ dĕūm, sī tū nōn tāngĕrĭs īstīs?965

tālĭă dīcēntēm, dīctūrūm plūră, rĕlīquīt

Scŷllă dĕūm; fŭrĭt īlle īrrītātūsquĕ rĕpūlsā

prōdĭgĭōsă pĕtīt Tītānĭdŏs ātrĭă Cīrcēs.

Consedere duces et vulgi stante corona

surgit ad hos clipei dominus septemplicis Aiax;

utque erat impatiens irae, Sigeia torvo

litora respexit classemque in litore vultu

5intendensque manus: "agimus, pro Iuppiter"! inquit

"ante rates causam et mecum confertur Ulixes!

at non Hectoreis dubitavit cedere flammis,

quas ego sustinui, quas hac a classe fugavi.

tutius est igitur fictis contendere verbis,

10quam pugnare manu. sed nec mihi dicere promptum,

nec facere est isti; quantumque ego Marte feroci,

quantum acie valeo, tantum valet iste loquendo.

nec memoranda tamen vobis mea facta, Pelasgi,

esse reor; vidistis enim; sua narret Ulixes,

15quae sine teste gerit, quorum nox conscia solast.

praemia magna peto, fateor, sed demit honorem

aemulus; Aiaci non est tenuisse superbum,

sit licet hoc ingens, quidquid speravit Ulixes.

iste tulit pretium iam nunc temptaminis huius,

20quod, cum victus erit, mecum certasse feretur.

Atque ego, si virtus in me dubitabilis esset,

nobilitate potens essem, Telamone creatus,

moenia qui forti Troiana sub Hercule cepit

litoraque intravit Pagasaea Colcha carina.

25Aeacus huic pater est, qui iura silentibus illic

reddit ubi Aeoliden saxum grave Sisyphon urget;

Aeacon agnoscit summus prolemque fatetur

Iuppiter esse suam; sic ab Iove tertius Aiax.

nec tamen haec series in causam prosit, Achivi,

30si mihi cum magno non est communis Achille;

frater erat, fraterna peto. quid sanguine cretus

Sisyphio furtisque et fraude simillimus illi,

inseris Aeacidis alienae nomina gentis?

an quod in arma prior nulloque sub indice veni,

35arma neganda mihi? Potiorque videbitur illis

ultima qui cepit detractavitque furore

militiam ficto, donec sollertior isto

et sibi inutilior timidi commenta retexit

Naupliades animi vitataque traxit ad arma?

40optima num sumat, quia sumere noluit ulla,

nos inhonorati et donis patruelibus orbi,

obtulimus quia nos ad prima pericula, simus?

atque utinam aut verus furor ille, aut creditus esset.

nec comes hic Phrygias umquam venisset ad arces

45hortator scelerum! Non te, Poeantia proles,

expositum Lemnos nostro cum crimine haberet,

qui nunc, ut memorant, silvestribus abditus antris

saxa moves gemitu, Laërtiadaeque precaris

quae meruit; quae, si di sunt, non vana precaris.

50et nunc ille eadem nobis iuratus in arma,

heu! pars una ducum, quo successore sagittae

Herculis utuntur, fractus morboque fameque

velaturque aliturque avibus volucresque petendo

debita Troianis exercet spicula fatis.

55ille tamen vivit, quia non comitavit Ulixen;

mallet et infelix Palamedes esse relictus;

[viveret aut certe letum sine crimine haberet]

quem male convicti nimium memor iste furoris

prodere rem Danaum finxit fictumque probavit

60crimen et ostendit, quod iam praefoderat, aurum.

ergo aut exilio vires subduxit Achivis

aut nece; sic pugnat, sic est metuendus Ulixes.

Qui licet eloquio fidum quoque Nestora vincat,

haud tamen efficiet desertum ut Nestora crimen

65esse rear nullum, qui cum imploraret Ulixen

vulnere tardus equi fessusque senilibus annis,

proditus a socio est; non haec mihi crimina fingi

scit bene Tydides, qui nomine saepe vocatum

corripuit trepidoque fugam exprobravit amico.

70aspiciunt oculis superi mortalia iustis;

en eget auxilio qui non tulit; utque reliquit,

sic linquendus erat; legem sibi dixerat ipse.

conclamat socios; adsum videoque trementem

pallentemque metu et trepidantem morte futura.

75opposui molem clipei texique iacentem

servavique animam (minimum est hoc laudis) inertem.

si perstas certare, locum redeamus in illum;

redde hostem vulnusque tuum solitumque timorem

post clipeumque late et mecum contende sub illo.

80at postquam eripui, cui standi vulnera vires

non dederant, nullo tardatus vulnere fugit.

Hector adest secumque deos in proelia ducit

quaque ruit, non tu tantum terreris, Ulixe,

sed fortes etiam; tantum trahit ille timoris.

85hunc ego sanguineae successu caedis ovantem

eminus ingenti resupinum pondere fudi;

hunc ego poscentem, cum quo concurreret, unus

sustinui sortemque meam vovistis, Achivi,

et vestrae valuere preces. si quaeritis huius

90fortunam pugnae, non sum superatus ab illo.

ecce ferunt Troes ferrumque ignisque Iovemque

in Danaas classes; ubi nunc facundus Ulixes?

nempe ego mille meo protexi pectore puppes,

spem vestri reditus; date pro tot navibus arma.

95quod si vera licet mihi dicere, quaeritur istis

quam mihi maior honos coniunctaque gloria nostrast

atque Aiax armis, non Aiaci arma petuntur.

Conferat his Ithacus Rhesum inbellemque Dolona

Priamidenque Helenum rapta cum Pallade captum;

100luce nihil gestum, nihil est Diomede remoto.

si semel ista datis meritis tam vilibus arma,

dividite et pars sit maior Diomedis in illis.

quo tamen haec Ithaco, qui clam, qui semper inermis

rem gerit et furtis incautum decipit hostem?

105ipse nitor galeae claro radiantis ab auro

insidias prodet manifestabitque latentem.

sed neque Dulichius sub Achillis casside vertex

pondera tanta feret, nec non onerosa gravisque

Pelias hasta potest inbellibus esse lacertis,

110nec clipeus vasti caelatus imagine mundi

conveniet timidae nataeque ad furta sinistrae.

debilitaturum quid te petis, improbe, munus?

quod tibi si populi donaverit error Achivi,

cur spolieris, erit, non cur metuaris ab hoste

115et fuga, qua sola cunctos, timidissime, vincis,

tarda futura tibi est gestamina tanta trahenti.

adde quod iste tuus, tam raro proelia passus,

integer est clipeus; nostro, qui tela ferendo

mille patet plagis, novus est successor habendus.

120denique, quid verbis opus est? spectemur agendo;

arma viri fortis medios mittantur in hostis;

inde iubete peti et referentem ornate relatis.

Finierat Telamone satus vulgique secutum

ultima murmur erat, donec Laërtius heros

125adstitit atque oculos paulum tellure moratos

sustulit ad proceres exspectatoque resolvit

ora sono; neque abest facundis gratia dictis.

"si mea cum vestris valuissent vota, Pelasgi,

non foret ambiguus tanti certaminis heres

130tuque tuis armis, nos te poteremur, Achille.

quem quoniam non aequa mihi vobisque negarunt

fata", manuque simul veluti lacrimantia tersit

lumina "quis magno melius succedit Achilli

quam per quem magnus Danais successit Achilles?

135huic modo ne prosit, quod, ut est, hebes esse videtur,

neve mihi noceat, quod vobis semper, Achivi,

profuit ingenium; meaque haec facundia, siquast,

quae nunc pro domino, pro vobis saepe locutast,

invidia careat, bona nec sua quisque recuset.

140nam genus et proavos et quae non fecimus ipsi,

vix ea nostra voco; sed enim quia rettulit Aiax

esse Iovis pronepos, nostri quoque sanguinis auctor

Iuppiter est totidemque gradus distamus ab illo.

nam mihi Laërtes pater est, Arcesius illi,

145Iuppiter huic, neque in his quiquam damnatus et exul.

est quoque per matrem Cyllenius addita nobis

altera nobilitas; deus est in utroque parente.

sed neque materno quo sum generosior ortu,

nec mihi quod pater est fraterni sanguinis insons,

150proposita arma peto; meritis expendite causam,

dummodo quod fratres Telamon Peleusque fuerunt

Aiacis meritum non sit, nec sanguinis ordo,

sed virtutis honor spoliis quaeratur in istis.

aut si proximitas primusque requiritur heres,

155est genitor Peleus, est Pyrrhus filius illi;

quis locus Aiaci? Phthiam haec Scyrumve ferantur,

nec minus est isto Teucer patruelis Achilli;

num petit ille tamen, num si petat, auferat illa?

ergo operum quoniam nudum certamen habetur,

160plura quidem feci, quam quae comprendere dictis

in promptu mihi sit; rerum tamen ordine ducar.

Praescia venturi genetrix Nereia leti

dissimulat cultu natum et deceperat omnes,

in quibus Aiacem, sumptae fallacia vestis.

165arma ego femineis animum motura virilem

mercibus inservi; neque adhuc proiecerat heros

virgineos habitus, cum parmam hastamque tenenti

"nate dea", dixi "tibi se peritura reservant

Pergama; quid dubitas ingentem evertere Troiam"?

170iniecique manum fortemque ad fortia misi.

ergo opera illius mea sunt; ego Telephon hasta

pugnantem domui, victum orantemque refeci.

quod Thebae cecidere, meum est; me credite Lesbon,

me Tenedon Chrysenque et Cillan, Apollinis urbes,

175et Scyrum cepisse; mea concussa putate

procubuisse solo Lyrnesia moenia dextra.

utque alios taceam, qui saevum perdere posset

Hectora, nempe dedi, per me iacet inclitus Hector.

illis haec armis, quibus est inventus Achilles,

180arma peto; vivo dederam, post fata reposco.

Ut dolor unius Danaos pervenit ad omnes,

Aulidaque Euboicam complerunt mille carinae,

exspectata diu, nulla aut contraria classi

flamina erant; duraeque lubent Agamemnona sortes

185immeritam saevae natam mactare Dianae.

denegat hoc genitor divisque irascitur ipsis,

atque in rege tamen pater est; ego mite parentis

ingenium verbis ad publica commoda verti.

nunc equidem fateor fassoque ignoscat Atrides,

190difficilem tenui sub iniquo iudice causam;

hunc tamen utilitas populi fraterque datique

summa movet sceptri, laudem ut cum sanguine penset.

mittor et ad matrem, quae non hortanda, sed astu

decipienda fuit; quo si Telamonius isset,

195orba suis essent etiamnum lintea ventis.

mittor et Iliacas audax orator ad arces

visaque et intrata est altae mihi curia Troiae

plenaque adhuc erat illa viris; interritus egi,

quam mihi mandarat communis Graecia, causam

200accusoque Parim praedamque Helenamque reposco

et moveo Priamum Priamoque Antenora iunctum.

et Paris et fratres et qui rapuere sub illo

vix tenuere manus, scis hoc, Menelae, nefandas;

primaque lux nostri tecum fuit illa pericli.

205Longa referre mora est quae consilioque manuque

utiliter feci spatiosi tempore belli.

post acies primas urbis se moenibus hostes

continuere diu, nec aperti copia Martis

ulla fuit; decimo demum pugnavimus anno.

210quid facis interea, qui nil, nisi proelia, nosti?

quis tuus usus erat? Nam si mea facta requiris,

hostibus insidior, fossas munimine cingo,

consolor socios, ut longi taedia belli

mente ferant placida; doceo, quo simus alendi

215armandique modo; mittor, quo postulat usus.

ecce Iovis monitu, deceptus imagine somni,

rex iubet incepti curam dimittere belli.

ille potest auctore suam defendere vocem;

non sinat hoc Aiax delendaque Pergama poscat,

220quodque potest, pugnet. Cur non remoratur ituros?

cur non arma capit, dat quod vaga turba sequatur?

non erat hoc nimium numquam nisi magna loquenti.

quid quod et ipse fugit? vidi, puduitque videre,

cum tu terga dares inhonestaque vela parares.

225nec mora: "quid facitis? quae vos dementia!" dixi

"concitat, o socii, captam dimittere Troiam?

quidue domum fertis decimo, nisi dedecus, anno?"

talibus atque aliis, in quae dolor ipse disertum

fecerat, aversos profuga de classe reduxi.

230convocat Atrides socios terrore paventes

nec Telamoniades etiam nunc hiscere quicquam

audet; at ausus erat reges incessere dictis

Thersites, etiam per me haud impune protervus.

erigor et trepidos cives exhortor in hostem

235amissamque mea virtutem voce reposco.

tempore ab hoc, quodcumque potest fecisse videri

fortiter iste, meum est, qui dantem terga retraxi.

denique de Danais quis te laudatve petitve?

at sua Tydides mecum communicat acta,

240me probat, et socio semper confidit Ulixe,

est aliquid de tot Graiorum milibus unum

a Diomede legi. nec me sors ire iubebat;

sic tamen, et spreto noctisque hostisque periclo,

ausum eadem, quae nos, Phrygia de gente Dolona

245interimo, non ante tamen quam cuncta coëgi

prodere et edidici quid perfida Troia pararet.

omnia cognoram, nec quod specularer habebam,

et iam promissa poteram cum laude reverti

haud contentus eo petii tentoria Rhesi

250inque suis ipsum castris comitesque peremi;

atque, ita captivo, victor votisque potitus,

ingredior curru laetos imitante triumphos.

cuius equos pretium pro nocte poposcerat hostis,

arma negate mihi fueritque benignior Aiax.

255Quid Lycii referam Sarpedonis agmina ferro

devastata meo? cum multo sanguine fudi

Coeranon Iphitiden et Alastoraque Chromiumque

Alcandrumque Haliumque Noemonaque Prytanimque,

exitioque dedi cum Chersidamante Thoona

260et Charopem fatisque inmitibus Ennomon actum,

quique minus celebres nostra sub moenibus urbis

procubuere manu. sunt et mihi vulnera, cives,

ipso pulchra loco; nec vanis credite verbis.

aspicite en!" vestemque manu deduxit et "haec sunt

265pectora semper" ait "vestris exercita rebus.

at nil impendit per tot Telamonius annos

sanguinis in socios et habet sine vulnere corpus.

quid tamen hoc refert, si se pro classe Pelasga

arma tulisse refert contra Troasque Iovemque?

270confiteorque, tulit, neque enim benefacta maligne

detractare meum est; sed ne communia solus

occupet atque aliquem vobis quoque reddat honorem

reppulit Actorides sub imagine tutus Achillis

Troas ab arsuris cum defensore carinis.

275ausum etiam Hectoreis solum concurrere telis

se putat, oblitus regisque ducumque meique,

nonus in officio et praelatus munere sortis.

sed tamen eventus vestrae, fortissime, pugnae

quis fuit? Hector abit violatus vulnere nullo.

280Me miserum! quanto cogor meminisse dolore

temporis illius, quo, Graium murus, Achilles

procubuit, nec me lacrimae luctusque timorque

tardarunt quin corpus humo sublime referrem.

his umeris, his, inquam, umeris ego corpus Achillis

285et simul arma tuli, quae nunc quoque ferre laboro.

sunt mihi, quae valeant in talia pondera, vires,

est animus certe vestros sensurus honores.

scilicet idcirco pro nato caerula mater

ambitiosa suo fuit, ut caelestia dona,

290artis opus tantae, rudis et sine pectore miles

indueret? neque enim clipei caelamina novit,

oceanum et terras cumque alto sidera caelo

Pleiadasque Hyadasque immunemque aequoris Arcton

diversasque urbes nitidumque Orionis ensem;

295postulat ut capiat, quae non intellegit, arma.

quid quod me duri fugientem munera belli

arguit incepto serum accessisse labori,

nec se magnanimo maledicere sentit Achilli?

si simulasse vocas crimen, simulavimus ambo

300si mora pro culpa est, ego sum maturior illo.

me pia detinuit coniunx, pia mater Achillem;

primaque sunt illis data tempora, cetera vobis.

haud timeo, si iam nequeam defendere, crimen

cum tanto commune viro; deprensus Ulixis

305ingenio tamen ille, at non Aiacis Ulixes.

Neve in me stolidae convicia fundere linguae

admiremur eum, vobis quoque digna pudore

obicit; an falso Palameden crimine turpest

accusasse mihi, vobis damnasse decorum?

310sed neque Naupliades facinus defendere tantum

tamque patens valuit, nec vos audistis in illo

crimina; vidistis pretioque obiecta patebant.

nec Poeantiaden quod habet Vulcania Lemnos,

esse reus merui; factum defendite vestrum,

315consensistis enim; nec me suasisse negabo,

ut se subtraheret bellique viaeque labori,

temptaretque feros requie finire dolores.

parvit et vivit; non haec sententia tantum

fida, sed et felix, cum sit satis esse fidelem.

320quem quoniam vates delenda ad Pergama poscunt,

ne mandate mihi; melius Telamonius ibit

eloquioque virum morbis iraque furentem

molliet, aut aliqua producet callidus arte.

ante retro Simois fluet et sine frondibus Ide

325stabit et auxilium promittet Achaia Troiae,

quam, cessante meo pro vestris pectore rebus,

Aiacis stolidi Danais sollertia prosit.

sis licet infestus sociis regique mihique,

dure Philoctete; licet exsecrere metumque

330devoveas sine fine caput cupiasque dolenti

me tibi forte dari nostrumque haurire cruorem,

utque tui mihi, sic fiat tibi copia nostri;

te tamen aggrediar mecumque reducere nitar;

tamque tuis potiar, faveat Fortuna, sagittis,

335quam sum Dardanio, quem cepi, vate potitus,

quam responsa deum Troianaque fata retexi,

quam rapui Phrygiae signum penetrale Minervae

hostibus e mediis. et se mihi comparat Aiax?

nempe capi Troiam prohibebant fata sine illo.

340fortis ubi est Aiax? ubi sunt ingentia magni

verba viri? Cur hic metuis? cur audet Ulixes

ire per excubias et se committere nocti

perque feros enses non tantum moenia Troum,

verum etiam summas arces intrare suaque

345eripere aede deam raptamque afferre per hostes?

quae nisi fecissem, frustra Telamone creatus

gestasset laeva taurorum tergora septem.

illa nocte mihi Troiae victoria partast;

Pergama tunc vici, cum vinci posse coëgi.

350desine Tydiden voltuque et murmure nobis

ostentare meum; pars est sua laudis in illo.

nec tu, cum socia clipeum pro classe tenebas,

solus eras; tibi turba comes, mihi contigit unus.

qui nisi pugnacem sciret sapiente minorem

355esse nec indomitae deberi praemia dextrae,

ipse quoque haec peteret, peteret moderatior Aiax

Eurypylusque ferox claroque Andraemone natus,

nec minus Idomeneus patriaque creatus eadem

Meriones, peteret maioris frater Atridae;

360quippe manu fortes nec sunt tibi Marte secundi,

consiliis cessere meis. Tibi dextera bello

utilis; ingenium est, quod eget moderamine nostro;

tu vires sine mente geris, mihi cura futuri;

tu pugnare potes, pugnandi tempora mecum

365eligit Atrides; tu tantum corpore prodes,

nos animo; quantoque ratem qui temperat anteit

remigis officium, quanto dux milite maior,

tantum ego te supero; nec non in corpore nostro

pectora sunt potiora manu; vigor omnis in illis.

370At vos, o proceres, vigili date praemia vestro

proque tot annorum cura, quibus anxius egi,

hunc titulum meritis pensandum reddite nostris.

iam labor in fine est; obstantia fata removi

altaque posse capi faciendo Pergama cepi.

375per spes nunc socias casuraque moenia Troum

perque deos oro, quos hosti nuper ademi,

per siquid superest, quod sit sapienter agendum,

siquid adhuc audax ex praecipitique petendum est,

si Troiae fatis aliquid restare putatis,

380este mei memores; aut, si mihi non datis arma,

huic date" et ostendit signum fatale Minervae.

Mota manus procerum est et, quid facundia posset,

re patuit; fortisque viri tulit arma disertus.

Hectora qui solus, qui ferrum ignesque Iovemque

385sustinuit totiens, unam non sustinet iram;

invictumque virum vicit dolor; arripit ensem

et: "meus hic certe est; an et hunc sibi poscit Ulixes?

hoc" ait "utendum est in me mihi; quique cruore

saepe Phrygum maduit, domini nunc caede madebit,

390ne quisquam Aiacem possit superare nisi Aiax".

dixit et in pectus tum demum vulnera passum

qua patuit ferro, letalem condidit ensem.

nec valuere manus infixum educere telum;

expulit ipse cruor; rubefactaque sanguine tellus

395purpureum viridi genuit de caespite florem,

qui prius Oebalio fuerat de vulnere natus.

littera communis mediis pueroque viroque

inscripta est foliis, haec nominis, illa querellae.

Victor ad Hypsipyles patriam clarique Thoantis

400et veterum terras infames caede virorum

vela dat, ut referat Tirynthia tela, sagittas.

quae postquam ad Graios, domino comitante, revexit

imposita est sero tandem manus ultima bello.

Troia simul Priamusque cadunt; Priameia coniunx

405perdidit infelix hominis post omnia formam

externasque novo latratu terruit auras,

longus in angustum qua clauditur Hellespontus.

Ilion ardebat neque adhuc consederat ignis

exiguumque senis Priami Iovis ara cruorem

410combiberat; tractata comis antistita Phoebi

non profecturas tendebat ad aethera palmas.

Dardanidas matres patriorum signa deorum,

dum licet, amplexas succensaque templa tenentes

invidiosa trahunt victores praemia Grai.

415mittitur Astyanax illis de turribus, unde

pugnantem pro se proavitaque regna tuentem

saepe videre patrem monstratum a matre solebat.

iamque viam suadet Boreas flatuque secundo

carbasa mota sonant, iubet uti navita ventis.

420"Troia, vale! rapimur" clamant; dant oscula terrae

Troades et patriae fumantia tecta relinquunt.

ultima conscendit classem, miserabile visu,

in mediis Hecube natorum inventa sepulcris;

prensantem tumulos atque ossibus oscula dantem

425Dulichiae traxere manus; tamen unius hausit

inque sinu cineres secum tulit Hectoris haustos

Hectoris in tumulo canum de vertice crinem,

inferias inopes, crinem lacrimasque reliquit.

Est, ubi Troia fuit, Phrygiae contraria tellus

430Bistoniis habitata viris; Polymestoris illic

regia dives erat, cui te commisit alendum

clam, Polydore, pater Phrygiisque removit ab armis,

consilium sapiens, sceleris nisi praemia magnas

adiecisset opes, animi irritamen avari.

435ut cecidit fortuna Phrygum, capit impius ensem

rex Thracum iuguloque sui demisit alumni;

et, tamquam tolli cum corpore crimina possent,

exanimem scopulo subiectas misit in undas.

Litore Threicio classem religarat Atrides,

440dum mare pacatum, dum ventus amicior esset.

hic subito, quantus cum viveret esse solebat,

exit humo late rupta similisque minanti

temporis illius vultum referebat Achilles,

quo ferus iniusto petiit Agamemnona ferro

445"immemores"que "mei disceditis", inquit "Achivi,

obrutaque est mecum virtutis gratia nostrae?

ne facite; utque meum non sit sine honore sepulcrum,

placet Achilleos mactata Polyxena manes."

dixit et inmiti sociis parentibus umbrae

450rapta sinu matris, quam iam prope sola fovebat,

fortis et infelix et plus quam femina virgo

ducitur ad tumulum diroque fit hostia busto.

quae memor ipsa sui, postquam crudelibus aris

admota est sensitque sibi fera sacra parari

455utque Neoptolemum stantem ferrumque tenentem

utque suo vidit figentem lumina vultu:

"utere iamdudum generoso sanguine"; dixit

"nulla mora est; aut tu iugulo vel pectore telum

conde meo"; iugulumque simul pectusque retexit.

460"scilicet haud ulli servire Polyxena vellem;

haud per tale sacrum numen placabitis ullum.

mors tantum vellem matrem mea fallere posset;

mater obest minuitque necis mihi gaudia, quamuis

non mea mors illi, verum sua vita gemenda est.

465vos modo, ne Stygios adeam non libera manes,

este procul, si iusta peto, tactuque viriles

virgineo removete manus; acceptior illi,

quisquis is est, quem caede mea placare paratis,

liber erit sanguis; siquos tamen ultima nostri

470verba movent oris (Priami vos filia regis,

nunc captiva rogat) genetrici corpus inemptum

reddite; neve auro redimat ius triste sepulcri,

sed lacrimis. tunc, cum poterat, redimebat et auro."

dixerat; at populus lacrimas, quas illa tenebat,

475non tenet; ipse etiam flens invitusque sacerdos

praebita coniecto rupit praecordia ferro.

illa, super terram defecto poplite labens,

pertulit intrepidos ad fata novissima vultus.

tunc quoque cura fuit partes velare tegendas,

480cum caderet, castique decus servare pudoris.

Troades excipiunt deploratosque recensent

Priamidas et quid dederit domus una cruoris;

teque gemunt, virgo, teque, o modo regia coniunx,

regia dicta parens, Asiae florentis imago,

485nunc etiam praedae mala sors, quam victor Ulixes

esse suam nollet, nisi quod tamen Hectora partu

ediderat; dominum matri vix repperit Hector.

quae corpus complexa animae tam fortis inane,

quas totiens patriae dederat natisque viroque,

490huic quoque dat lacrimas; lacrimas in volnere fundit

osculaque ore tegit consuetaque pectora plangit

canitiemque suam concreto in sanguine verrens,

plura quidem, sed et haec laniato pectore dixit:

"Nata, tuae (quid enim superest?) dolor ultime matris

495nata, iaces; videoque tuum, mea volnera, pectus.

et, ne perdiderim quemquam sine caede meorum,

tu quoque vulnus habes. At te, quia femina, rebar

a ferro tutam; cecidisti et femina ferro;

totque tuos idem fratres, te perdidit idem,

500exitium Troiae nostrique orbator, Achilles.

at postquam cecidit Paridis Phoebique sagittis,

nunc certe, dixi, non est metuendus Achilles;

nunc quoque mi metuendus erat; cinis ipse sepulti

in genus hoc saevit; tumulo quoque sensimus hostem;

505Aeacidae fecunda fui. iacet Ilion ingens

eventuque gravi finita est publica clades,

sed finita tamen; soli mihi Pergama restant

in cursuque meus dolor est. modo maxima rerum,

tot generis gnatisque potens nuribusque viroque,

510nunc trahor exul, inops, tumulis avolsa meorum,

Penelopae munus; quae me data pensa trahentem

matribus ostendens Ithacis: "haec Hectoris illast

clara parens, haec est" dicet "Priameia coniunx".

postque tot amissos tu nunc, quae sola levabas

515maternos luctus, hostilia busta piasti.

inferias hosti peperi. quo ferrea resto?

quidue moror? quo me servas, annosa senectus?

quo, di crudeles, nisi quo nova funera cernam,

vivacem differtis anum? quis posse putaret

520felicem Priamum post diruta Pergama dici?

felix morte sua est; nec te, mea nata, peremptam

aspicit et vitam pariter regnumque reliquit.

at, puto, funeribus donabere, regia virgo,

condeturque tuum monumentis corpus avitis.

525non haec est fortuna domus; tibi munera matris

contingent fletus peregrinaeque haustus harenae.

omnia perdidimus; superest, cur vivere tempus

in breve sustineam, proles gratissima matri,

nunc solus, quondam minimus de stirpe virili,

530has datus Ismario regi Polydorus in oras.

quid moror interea crudelia vulnera lymphis

abluere et sparsos immiti sanguine vultus?

Dixit et ad litus passu processit anili,

albentes lacerata comas. "date, Troades, urnam"

535dixerat infelix, liquidas hauriret ut undas

aspicit eiectum Polydori in litore corpus

factaque Threiciis ingentia vulnera telis.

Troades exclamant; obmutuit illa dolore

et pariter vocem lacrimasque introrsus obortas

540devorat ipse dolor; duroque simillima saxo

torpet et adversa figit modo lumina terra,

interdum torvos sustollit ad aethera vultus,

nunc positi spectat vultum, nunc vulnera nati,

vulnera praecipue; seque armat et instruit ira.

545qua simul exarsit, tamquam regina maneret,

ulcisci statuit poenaeque in imagine totast;

utque furit catulo lactente orbata leaena,

signaque nancta pedum sequitur, quem non videt, hostem,

sic Hecube, postquam cum luctu miscuit iram,

550non oblita animorum, annorum oblita suorum,

vadit ad artificem dirae, Polymestora, caedis

colloquiumque petit; nam se monstrare relictum

velle latens illi, quod nato redderet, aurum.

credidit Odrysius praedaeque assuetus amore

555in secreta venit. tum blando callidus ore:

"tolle moras, Hecube"; dixit "da munera nato;

omne fore illius quod das, quod et ante dedisti,

per superos iuro." spectat truculenta loquentem

falsaque iurantem tumidaque exaestuat ira

560atque ita correpto captivarum agmina matrum

invocat et digitos in perfida lumina condit

expilatque genis oculos (facit ira nocentem)

inmergitque manus foedataque sanguine sonti

non lumen (neque enim superest) loca luminis haurit.

565clade sui Thracum gens irritata tyranni

Troada telorum lapidumque incessere iactu

coepit; at haec missum rauco cum murmure saxum

morsibus insequitur rictuque in verba parato

latravit, conata loqui; locus exstat et ex re

570nomen habet veterumque diu memor illa malorum

tum quoque Sithonios ululavit maesta per agros.

illius Troasque suos hostesque Pelasgos,

illius fortuna deos quoque moverat omnes,

sic omnes, ut et ipsa Iovis coniunxque sororque

575eventus Hecubam meruisse negaverit illos.

Non vacat Aurorae, quamquam isdem faverat armis

cladibus et casu Troiaeque Hecubaeque moveri.

cura deam propior luctusque domesticus angit

memnonis amissi, Phrygiis quem lutea campis

580vidit Achillea pereuntem cuspide mater;

vidit et ille color, quo matutina rubescunt

tempora, palluerat latuitque in nubibus aether.

at non impositos supremis ignibus artus

sustinuit spectare parens, sed crine soluto,

585sicut erat, magni genibus procumbere non est

dedignata Iovis lacrimisque has addere voces

"omnibus inferior, quas sustinet aureus aether

(nam mihi sunt totum rarissima templa per orbem),

diva tamen veni, non ut delubra diesque

590des mihi sacrificos caliturasque ignibus aras

si tamen aspicias, quantum tibi femina praestem,

tum cum luce nova noctis confinia servo,

praemia danda putes; sed non ea cura neque hic est

nunc status Aurorae, meritos ut poscat honores

595Memnonis orba mei venio, qui fortia frustra

pro patruo tulit arma suo primisque sub annis

occidit a forti (sic vos voluistis) Achille.

da, precor, huic aliquem, solacia mortis, honorem,

summe deum rector, maternaque vulnera leni".

600Iuppiter annuerat, cum Memnonis arduus alto

corruit igne rogus nigrique volumina fumi

infecere diem, veluti cum flumina natas

exhalant nebulas, nec sol admittitur infra;

atra favilla volat glomerataque corpus in unum

605densetur faciemque capit sumitque calorem

atque animam ex igni; levitas sua praebuit alas

et primo similis volucri, mox vera volucris

insonuit pennis; pariter sonuere sorores

innumerae, quibus est eadem natalis origo;

610terque rogum lustrant et consonus exit in auras

ter plangor; quarto seducunt castra volatu.

tum duo diversa populi de parte feroces

bella gerunt rostrisque et aduncis unguibus iras

exercent alasque adversaque pectora lassant;

615inferiaeque cadunt cineri cognata sepulto

corpora seque viro forti meminere creatas.

praepetibus subitis nomen facit auctor; ab illo

Memnonides dictae, cum sol duodena peregit

signa, parentali moriturae voce rebellant.

620ergo aliis intrasse Dymantida flebile visum;

luctibus est Aurora suis intenta piasque

nunc quoque dat lacrimas et toto rorat in orbe.

Non tamen eversam Troiae cum moenibus esse

spem quoque fata sinunt; sacra et, sacra altera, patrem

625fert umeris, venerabile onus, Cythereius heros.

de tantis opibus praedam pius eligit illam

Ascaniumque suum profugaque per aequora classe

fertur ab Antandro scelerataque limina Thracum

et Polydoreo manantem sanguine terram

630linquit et utilibus ventis aestuque secundo

intrat Apollineam sociis comitantibus urbem.

hunc Anius, quo rege homines, antistite Phoebus

rite colebatur, temploque domoque recepit

urbemque ostendit delubraque nota duasque

635Latona quondam stirpes pariente retentas.

ture dato flammis vinoque in tura profuso

caesarumque boum fibris de more crematis,

regia tecta petunt, positique tapetibus altis

munera cum liquido capiunt Cerealia Baccho.

640tum pius Anchises: "o Phoebi lecte sacerdos,

fallor an et natum, cum primum haec moenia vidi,

bisque duas natas, quantum reminiscor, habebas"?

Huic Anius niveis circumdata tempora vittis

concutiens et tristis ait: "non falleris, heros

645maxime; vidisti natorum quinque parentem,

quem nunc (tanta homines rerum inconstantia versat!)

paene vides orbum. quod enim mihi filius absens

auxilium, quem dicta suo de nomine tellus

Andros habet, pro patre locumque et regna tenentem?

650Delius augurium dedit huic; dedit altera Liber

femineae stirpi voto maiora fideque

munera; nam tactu natarum cuncta mearum

in segetem laticemque meri canaeque Minervae

transformabantur, divesque erat usus in illis.

655hoc ubi cognovit Troiae populator Atrides,

ne non ex aliqua vestram sensisse procellam

nos quoque parte putes, armorum viribus usus

abstrahit invitas gremio genitoris alantque

imperat Argolicam caelesti munere classem.

660effugiunt quo quaeque potest; Euboea duabus

et totidem natis Andros fraterna petitast.

miles adest et, ni dedantur, bella minatur.

victa metu pietas consortia corpora poenae

dedidit et timido possis ignoscere fratri;

665non hic Aeneas, non, qui defenderet Andron,

Hector erat, per quem decimum durastis in annum.

iamque parabantur captivis vincla lacertis

illae tollentes etiamnunc libera caelo

bracchia: "Bacche pater, fer opem" dixere; tulitque

670muneris auctor opem, si miro perdere more

ferre vocatur opem; nec qua ratione figuram

perdiderint, potui scire aut nunc dicere possum

summa mali nota est; pennas sumpsere, tuaeque

coniugis in volucres, niveas abiere columbas".

675Talibus atque aliis postquam convivia dictis

implerunt, mensa somnum petiere remota;

cumque die surgunt adeuntque oracula Phoebi

qui petere antiquam matrem cognataque iussit

litora; prosequitur rex et dat munus ituris,

680Anchisae sceptrum, chlamydem pharetramque nepoti,

cratera Aeneae, quem quondam transtulit illi

hospes ab Aoniis Therses Ismenius oris.

miserat hunc illi Therses, fabricaverat Alcon

Hyleus et longo caelaverat argumento.

685urbs erat et septem posses ostendere portas

hae pro nomine erant et, quae foret illa, docebant.

ante urbem exsequiae tumulique ignesque rogique

effusaeque comas et apertae pectora matres

significant luctum; nymphae quoque flere videntur

690siccatosque queri fontes; sine frondibus arbor

nuda riget; rodunt arentia saxa capellae.

ecce facit mediis natas Orione Thebis,

hanc non femineum iugulo dare pectus aperto,

illam demisso per inertia vulnera telo

695pro populo cecidisse suo pulchrisque per urbem

funeribus ferri celebrique in parte cremari

tum de virginea geminos exire favilla,

ne genus intereat, iuvenes, quos fama Coronas

nominat, et cineri materno ducere pompam.

700hactenus antiquo signis fulgentibus aere,

summus inaurato crater erat asper acantho.

nec leviora datis Troiani dona remittunt

dantque sacerdoti custodem turis acerram,

dant pateram claramque auro gemmisque coronam.

705Inde recordati Teucros a sanguine Teucri

ducere principium, Cretam tenuere locique

ferre diu nequiere Iovem centumque relictis

urbibus Ausonios optant contingere portus.

saevit hiems iactatque viros; Strophadumque receptos

710portubus infidis exterruit ales Aëllo.

et iam Dulichios portus Ithacamque Samonque

Neritiasque domus, regnum fallacis Ulixis,

praeter erant vecti; certatam lite deorum

Ambraciam versique vident sub imagine saxum

715iudicis, Actiaco quae nunc ab Apolline notast,

vocalemque sua terram Dodonida quercu

Chaoniosque sinus, ubi nati rege Molosso

inpia subiectis fugere incendia pennis.

Proxima Phaeacum felicibus obsita pomis

720rura petunt; Epiros ab his regnataque vati

Buthrotos Phrygio simulataque Troia tenetur.

inde futurorum certi, quae cuncta fideli

Priamides Helenus monitu praedixerat, intrant

Sicaniam; tribus haec excurrit in aequora pennis,

725e quibus imbriferos est versa Pachynos ad Austros,

mollibus expositum Zephyris Lilybaeon, ad Arctos

aequoris expertes spectat Boreamque Peloros.

hac subeunt Teucri et remis aestuque secundo

sub noctem potitur Zanclaea classis harena.

730Scylla latus dextrum, laevum inrequieta Charybdis

infestat; vorat haec raptas revomitque carinas,

illa feris atram canibus succingitur alvum,

virginis ora gerens, et, si non omnia vates

ficta reliquerunt, aliquo quoque tempore virgo.

735hanc multi petiere proci; quibus illa repulsis,

ad pelagi nymphas, pelagi gratissima nymphis,

ibat et elusos iuvenum narrabat amores.

quam, dum pectendos praebet Galatea capillos,

talibus alloquitur, repetens suspiria, dictis:

740"te tamen, o virgo, genus haud inmite virorum

expetit, utque facis, potes his inpune negare;

at mihi, cui pater est Nereus, quam caerula Doris

enixa est, quae sum turba quoque tuta sororum,

non nisi per luctus licuit Cyclopis amorem

745effugere"; et lacrimae vocem impediere loquentis.

quas ubi marmoreo detersit pollice virgo

et solata deam est: "refer, o carissima", dixit

"neve tui causam tege (sic sum fida) doloris.

Nereis his contra resecuta Crataeide natam est:

750"Acis erat Fauno nymphaque Symaethide cretus,

magna quidem patrisque sui matrisque voluptas,

nostra tamen maior; nam me sibi iunxerat uni.

pulcher et octonis iterum natalibus actis

signarat teneras dubia lanugine malas.

755hunc ego, me Cyclops nulla cum fine petebat;

nec, si quaesieris, odium Cyclopis amorne

Acidis in nobis fuerit praestantior edam;

par utrumque fuit. pro! quanta potentia regni

est, Venus alma, tui! nempe ille inmitis et ipsis

760horrendus silvis et visus ab hospite nullo

impune et magni cum dis contemptor Olympi,

quid sit amor, sensit, nostrique cupidine captus

uritur, oblitus pecorum antrorumque suorum.

iamque tibi formae, iamque est tibi cura placendi,

765iam rigidos pectis rastris, Polypheme, capillos;

iam libet hirsutam tibi falce recidere barbam

et spectare feros in aqua et componere vultus.

caedis amor feritasque sitisque inmensa cruoris

cessant et tutae veniunt abeuntque carinae.

770Telemus interea Siculam delatus ad Aetnen,

Telemus Eurymides, quem nulla fefellerat ales,

terribilem Polyphemon adit; "lumen"que "quod unum

fronte geris media, rapiet tibi" dixit "Ulixes".

risit et: "o vatum stolidissime, falleris"; inquit

775"altera iam rapuit". sic frustra vera monentem

spernit et aut gradiens ingenti litora passu

degravat, aut fessus sub opaca revertitur antra.

Prominet in pontum cuneatus acumine longo

collis; utrumque latus circumfluit aequoris unda.

780huc ferus ascendit Cyclops mediusque resedit

lanigerae pecudes nullo ducente secutae.

cui postquam pinus, baculi quae praebuit usum,

ante pedes posita est, antemnis apta ferendis,

sumptaque harundinibus compacta est fistula centum,

785senserunt toti pastoria sibila montis,

senserunt undae. latitans ego rupe meique

Acidis in gremio residens procul auribus hausi

talia dicta meis auditaque verba notavi:

"candidior folio nivei, Galatea, ligustri,

790floridior pratis, longa procerior alno,

splendidior vitro, tenero lascivior haedo

levior assiduo detritis aequore conchis,

solibus hibernis, aestiva gratior umbra,

nobilior pomis, platano conspectior alta,

795lucidior glacie, matura dulcior uva,

mollior et cygni plumis et lacte coacto

et, si non fugias, riguo formosior horto

saevior indomitis eadem Galatea iuvencis,

durior annosa quercu, fallacior undis,

800lentior et salicis virgis et vitibus albis,

his immobilior scopulis, violentior amne,

laudato pavone superbior, acrior igni,

asperior tribulis, feta truculentior ursa,

surdior aequoribus, calcato immitior hydro,

805et, quod praecipue vellem tibi demere possem,

non tantum cervo claris latratibus acto,

verum etiam ventis volucrique fugacior aura!

at, bene si noris, pigeat fugisse morasque

ipsa tuas damnes et me retinere labores.

810sunt mihi, pars montis, vivo pendentia saxo

antra, quibus nec sol medio sentitur in aestu,

nec sentitur hiems; sunt poma gravantia ramos,

sunt auro similes longis in vitibus uvae,

sunt et purpureae; tibi et has servamus et illas.

815ipsa tuis manibus silvestri nata sub umbra

mollia fraga leges, ipsa autumnalia corna

prunaque, non solum nigro liventia suco,

verum etiam generosa novasque imitantia ceras.

nec tibi castaneae me coniuge, nec tibi deerunt

820arbutei fetus; omnis tibi serviet arbor.

hoc pecus omne meum est; multae quoque vallibus errant,

multas silva tegit, multae stabulantur in antris;

nec, si forte roges, possim tibi dicere, quot sint;

pauperis est numerare pecus. de laudibus harum

825nil mihi credideris; praesens potes ipsa videre,

ut vix circumeant distentum cruribus uber.

sunt, fetura minor, tepidis in ovilibus agni;

sunt quoque, par aetas, aliis in ovilibus haedi.

lac mihi semper adest niveum; pars inde bibenda

830servatur, partem liquefacta coagula durant.

nec tibi deliciae faciles vulgataque tantum

munera contingent, dammae leporesque capraeque,

parve columbarum, demtusque cacumine nidus.

inveni geminos, qui tecum ludere possint,

835inter se similes, vix ut dignoscere possis,

villosae catulos in summis montibus ursae;

inveni et dixi: dominae servabimus istos.

iam modo caeruleo nitidum caput exsere ponto,

iam, Galatea, veni, nec munera despice nostra.

840certe ego me novi liquidaeque in imagine vidi

nuper aquae placuitque mihi mea forma videnti.

aspice, sim quantus; non est hoc corpore maior

Iuppiter in caelo (nam vos narrare soletis

nescio quem regnare Iovem); coma plurima torvos

845prominet in voltus umerosque ut lucus obumbrat.

nec mea quod rigidis horrent densissima saetis

corpora, turpe puta; turpis sine frondibus arbor,

turpis equus, nisi colla iubae flaventia velent;

pluma tegit volucres, ovibus sua lana decorist

850barba viros hirtaeque decent in corpore saetae.

unum est in media lumen mihi fronte, sed instar

ingentis clipei. quid? non haec omnia magnus

sol videt e caelo? soli tamen unicus orbis,

adde quod in vestro genitor meus aequore regnat

855hunc tibi do socerum. tantum miserere precesque

supplicis exaudi; tibi enim succumbimus uni;

quique Iovem et caelum sperno et penetrabile fulmen,

Nerei, te veneror; tua fulmine saevior irast.

atque ego contemptus essem patientior huius,

860si fugeres omnes; sed cur, Cyclope repulso,

Acin amas praefersque meis complexibus Acin?

ille tamen placeatque sibi, placeatque licebit,

quod nollem, Galatea, tibi; modo copia detur,

sentiet esse mihi tanto pro corpore vires;

865viscera viva traham, divisaque membra per agros

perque tuas spargam (sic se tibi misceat!) undas.

uror enim laesusque exaestuat acrius ignis,

cumque suis videor translatam viribus Aetnam

pectore ferre meo; nec tu, Galatea, moveris".

870Talia nequiquam questus (nam cuncta videbam),

surgit et, ut taurus vacca furibundus adempta,

stare nequit silvaque et notis saltibus errat;

cum ferus ignaros nec quicquam tale timentes

me videt atque Acin: "video"que exclamat" et ista

875ultima sit, faciam, Veneris concordia vestrae".

tantaque vox, quantam Cyclops iratus habere

debuit, illa fuit; clamore perhorruit Aetne.

ast ego vicino pavefacta sub aequore mergor;

terga fugae dederat conversa Symaethius heros

880et: "fer opem, Galatea, precor, mihi; ferte, parentes",

dixerat" et vestris periturum admittite regnis".

insequitur Cyclops partemque e monte revulsam

mittit et extremus quamuis pervenit ad illum

angulus e saxo, totum tamen obruit Acin.

885at nos, quod fieri solum per fata licebat,

fecimus ut vires assumeret Acis avitas.

Puniceus de mole cruor manabat et intra

temporis exiguum rubor evanescere coepit

fitque color primo turbati fluminis imbre

890purgaturque mora; tum moles tacta dehiscit

vivaque per rimas proceraque surgit harundo,

osque cavum saxi sonat exsultantibus undis;

miraque res, subito media tenus extitit alvo

incinctus iuvenis flexis nova cornua cannis,

895qui, nisi quod maior, quod toto caerulus ore,

Acis erat; sed sic quoque erat tamen Acis in amnem

versus et antiquum tenuerunt flumina nomen.

Desierat Galatea loqui coetuque soluto

discedunt placidisque natant Nereides undis.

900Scylla redit, neque enim medio se credere ponto

audet et aut bibula sine vestibus errat harena,

aut, ubi lassata est, seductos nacta recessus

gurgitis, inclusa sua membra refrigerat unda.

ecce fretum scindens, alti novus incola ponti,

905nuper in Euboica versis Anthedone membris,

Glaucus adest visaeque cupidine virginis haeret

et, quaecumque putat fugientem posse morari,

verba refert; fugit illa tamen veloxque timore

pervenit in summum positi prope litora montis.

910ante fretum est ingens, apicem conlectus in unum,

longa sub arboribus convexus in aequora vertex.

constitit hic et tuta loco, monstrumne deusne

ille sit ignorans, admiraturque colorem

caesariemque umeros subiectaque terga tegentem,

915ultimaque excipiat quod tortilis inguina piscis.

sensit et innitens, quae stabat proxima, moli:

"non ego prodigium nec sum fera belua, virgo,

sed deus" inquit "aquae; nec maius in aequore Proteus

ius habet et Triton Athamantiadesque Palaemon.

920ante tamen mortalis eram, sed scilicet altis

deditus aequoribus, iam tum exercebar in illis.

nam modo ducebam ducentia retia pisces,

nunc in mole sedens moderabar harundine linum.

sunt viridi prato confinia litora, quorum

925altera pars undis, pars altera cingitur herbis,

quas neque cornigerae morsu laesere iuvencae,

nec placidae carpsistis, oves hirtaeve capellae

non apis inde tulit collectos sedula flores,

non data sunt capiti genialia serta, neque umquam

930falciferae secuere manus. ego primus in illo

caespite consedi, dum lina madentia sicco,

utque recenserem, captivos ordine pisces

insuper exposui, quos aut in retia casus

aut sua credulitas in aduncos egerat hamos.

935res similis fictae; sed quid mihi fingere prodest?

gramine contacto coepit mea praeda moveri

et mutare latus terraque ut in aequore niti;

dumque moror mirorque simul, fugit omnis in undas

turba suas dominumque novum litusque relinquunt.

940obstipui dubitoque diu causamque requiro,

num deus hoc aliquis, num sucus fecerit herbae.

"quae tamen has", inquam "vires habet herba"? manuque

pabula decerpsi decerptaque dente momordi.

vix bene combiberant ignotos guttura sucos,

945cum subito trepidare intus praecordia sensi

alteriusque rapi naturae pectus amore.

nec potui restare diu; "repetenda"que "numquam

terra, vale"; dixi corpusque sub aequora mersi.

di maris exceptum socio dignantur honore,

950utque mihi quaecumque feram mortalia, demant,

Oceanum Tethynque rogant; ego lustror ab illis

et, purgante nefas novies mihi carmine dicto,

pectora fluminibus iubeor supponere centum.

nec mora, diversis lapsi de partibus amnis

955totaque vertuntur supra caput aequora nostrum.

hactenus acta tibi possum memoranda referre,

hactenus haec memini, nec mens mea cetera sensit.

quae postquam rediit, alium me corpore toto

ac fueram nuper, neque eundem mente recepi.

960hanc ego tum primum viridem ferrugine barbam

caesariemque meam, quam longa per aequora verro,

ingentesque umeros et caerula bracchia vidi

cruraque pinnigero curvata novissima pisce.

quid tamen haec species, quid dis placuisse marinis,

965quid iuvat esse deum, si tu non tangeris istis?

talia dicentem, dicturum plura, reliquit

Scylla deum; furit ille irritatusque repulsa

prodigiosa petit Titanidos atria Circes.