1

Aēŏlĭs Aēŏlĭdaē quām nōn hăbĕt īpsă sălūtēm

mīttĭt ĕt ārmātā ‖ vērbă nŏtātă mănū.

Sīquă tămēn caēcīs ērrābūnt scrīptă lĭtūrīs,

ōblĭtŭs ā dŏmĭnaē ‖ caēdĕ lĭbēllŭs ĕrīt.

Dēxtră tĕnēt călămūm, strīctūm tĕnĕt āltĕră fērrūm,5

ēt iăcĕt īn grĕmĭō ‖ chārtă sŏlūtă mĕō.

Haēc ēst Aēŏlĭdōs frātrī scrībēntĭs ĭmāgŏ;

sīc vĭdĕōr dūrō ‖ pōssĕ plăcērĕ pătrī.

Īpsĕ nĕcīs cŭpĕrēm nōstraē spēctātŏr ădēssēt

aūctōrīsque ŏcŭlīs ‖ ēxĭgĕrētŭr ŏpūs.10

Ūt fĕrŭs ēst mūltōquĕ sŭīs trŭcŭlēntĭŏr Eūrīs,

spēctāssēt sīccīs ‖ vūlnĕră nōstră gĕnīs.

Scīlĭcĕt ēst ălĭquīd cūm saēvīs vīvĕrĕ vēntīs;

īngĕnĭō pŏpŭlī ‖ cōnvĕnĭt īllĕ sŭī.

Īllĕ Nŏtō Zĕphўrōque ēt Sīthŏnĭō | Ăquĭlōnī15

īmpĕrăt ēt pīnnīs, ‖ Eūrĕ prŏtērvĕ, tŭīs;

īmpĕrăt heū! vēntīs, tŭmĭdaē nōn īmpĕrăt īraē,

pōssĭdĕt ēt vĭtĭīs ‖ rēgnă mĭnōră sŭīs.

Quīd iŭvăt ādmōtām pĕr ăvōrūm nōmĭnă caēlō

īntēr cōgnātōs ‖ pōssĕ rĕfērrĕ Iŏvēm?20

Nūm mĭnŭs īnfēstūm, fūnēbrĭă mūnĕră, fērrūm

fēmĭnĕā tĕnĕō, ‖ nōn mĕă tēlă, mănū?

Ō | ŭtĭnām, Măcăreū, quaē nōs cōmmīsĭt ĭn ūnūm,

vēnīssēt lētō ‖ sērĭŏr hōră mĕō!

Cūr ūmquām plūs mē, frātēr, quām frātĕr ămāstī,25

ēt tĭbĭ, nōn dēbēt ‖ quōd sŏrŏr ēssĕ, fŭī?

Īpsă quŏque īncălŭī, quālēmque aūdīrĕ sŏlēbām,

nēscĭŏ quēm sēnsī ‖ cōrdĕ tĕpēntĕ dĕūm.

Fūgĕrăt ōrĕ cŏlōr, măcĭēs āddūxĕrăt ārtūs,

sūmēbānt mĭnĭmōs ‖ ōră cŏāctă cĭbōs;30

nēc sōmnī făcĭlēs ēt nōx ĕrăt ānnŭă nōbīs,

ēt gĕmĭtūm nūllō ‖ laēsă dŏlōrĕ dăbām;

nēc, cūr haēc făcĕrēm, pŏtĕrām mĭhĭ rēddĕrĕ caūsām

nēc nōrām quĭd ămāns ‖ ēssĕt; ăt īllŭd ĕrāt.

Prīmă mălūm nūtrīx ănĭmō praēsēnsĭt ănīlī,35

prīmă mĭhī nūtrīx ‖ "Aēŏlĭ, dīxĭt, ămās."

Ērŭbŭī grĕmĭōquĕ pŭdōr dēiēcĭt ŏcēllōs;

haēc sātīs tăcĭtā ‖ sīgnă fătēntĭs ĕrānt.

Iāmquĕ tŭmēscēbānt vĭtĭātī pōndĕră vēntrīs

aēgrăquĕ fūrtīvūm ‖ mēmbră grăvābăt ŏnūs.40

Quās mĭhĭ nōn hērbās, quaē nōn mĕdĭcāmĭnă nūtrīx

āttŭlĭt aūdācī ‖ sūppŏsŭītquĕ mănū,

ūt pĕnĭtūs nōstrīs (hōc tē cēlāvĭmŭs ūnūm)

vīscĕrĭbūs crēscēns ‖ ēxcŭtĕrētŭr ŏnūs!

Ā! nĭmĭūm vīvāx ādmōtīs rēstĭtĭt īnfāns45

ārtĭbŭs ēt tēctō ‖ tūtŭs ăb hōstĕ fŭīt.

Iām nŏvĭēns ĕrăt ōrtă sŏrōr pūlchērrĭmă Phoēbī.

Dēnăquĕ lūcĭfĕrōs ‖ Lūnă mŏvēbăt ĕquōs.

Nēscĭă quaē făcĕrēt sŭbĭtōs mĭhĭ caūsă dŏlōrēs.

Ēt rŭdĭs ād pārtūs ‖ ēt nŏvă mīlĕs ĕrām;50

nēc tĕnŭī vōcēm. "Quĭd" ăīt "tŭă crīmĭnă prōdīs?"

Ōrăquĕ clāmāntīs ‖ cōnscĭă prēssĭt ănūs.

Quīd făcĭam īnfēlīx? gĕmĭtūs dŏlŏr ēdĕrĕ cōgīt,

sēd tĭmŏr ēt nūtrīx ‖ ēt pŭdŏr īpsĕ vĕtānt.

Cōntĭnĕō gĕmĭtūs ēlāpsăquĕ vērbă rĕprēndō55

ēt cōgōr lăcrĭmās ‖ cōmbĭbĕre īpsă mĕās.

Mōrs ĕrăt ānte ŏcŭlōs ĕt ŏpēm Lūcīnă nĕgābāt

ēt grăvĕ, sī mŏrĭār, ‖ mōrs quŏquĕ crīmĕn ĕrāt,

cūm sŭpĕr īncūmbēns scīssā tŭnĭcāquĕ cŏmāquĕ

prēssă rĕfōvīstī ‖ pēctŏră nōstră tŭīs60

ēt mĭhĭ: "Vīvĕ, sŏrōr, sŏrŏr ō cārīssĭma," ăīstī,

"vīvĕ nĕc ūnīūs ‖ cōrpŏrĕ pērdĕ dŭōs!

Spēs bŏnă dēt vīrēs; frātri ēs nām nūptă fŭtūră;

īllīūs, dē quō ‖ mātĕr, ĕt ūxŏr ĕrīs."

Mōrtŭă, crēdĕ mĭhī, tămĕn ād tŭă vērbă rĕvīxī,65

ēt pŏsĭtum ēst ŭtĕrī ‖ crīmĕn ŏnūsquĕ mĕī.

Quīd tĭbĭ grātārīs? mĕdĭā sĕdĕt Aēŏlŭs aūlā;

crīmĭnă sūnt ŏcŭlīs ‖ sūbrĭpĭēndă pătrīs.

Frūgĭbŭs īnfāntēm rāmīsque ālbēntĭs ŏlīvaē

ēt lĕvĭbūs vīttīs ‖ sēdŭlă cēlăt ănūs70

fīctăquĕ sācră făcīt dīcītquĕ prĕcāntĭă vērbă;

dāt pŏpŭlūs sācrīs, ‖ dāt pătĕr īpsĕ vĭām.

Iām prŏpĕ līmĕn ĕrāt; pătrĭās vāgītŭs ăd aūrīs

vēnĭt ĕt īndĭcĭō ‖ prōdĭtŭr īllĕ sŭō.

Ērĭpĭt īnfāntēm mēntītăquĕ sācră rĕvēlāt75

Aēŏlŭs; īnsānā ‖ rēgĭă vōcĕ sŏnāt.

Ūt mărĕ fīt trĕmŭlūm, tĕnŭī cūm strīngĭtŭr aūrā

ūt quătĭtūr tĕpĭdō ‖ frāxĭnŭs āctă nŏtō,

sīc mĕă vībrārī pāllēntĭă mēmbră vĭdērēs;

quāssŭs ăb īmpŏsĭtō ‖ cōrpŏrĕ lēctŭs ĕrāt.80

Īrrŭĭt ēt nōstrūm vūlgāt clāmōrĕ pŭdōrēm

ēt vīx ā mĭsĕrō ‖ cōntĭnĕt ōrĕ mănūs;

īpsă nĭhīl praētēr lăcrĭmās pŭdĭbūndă prŏfūdī;

tōrpŭĕrāt gĕlĭdō ‖ līnguă rĕtēntă mĕtū.

Iāmquĕ dărī pārvūm cănĭbūsque ăvĭbūsquĕ nĕpōtēm85

iūssĕrăt īn sōlīs ‖ dēstĭtŭīquĕ lŏcīs.

Vāgītūs dĕdĭt īllĕ mĭsēr (sēnsīssĕ pŭtārēs)

quāquĕ sŭūm pŏtĕrāt ‖ vōcĕ rŏgābăt ăvūm.

Quīd mĭhĭ tūnc ănĭmī crēdīs, gērmānĕ, fŭīssĕ

(nām pŏtĕs ēx ănĭmō ‖ cōllĭgĕre īpsĕ tŭō),90

cūm mĕă mē cōrām sīlvās ĭnĭmīcŭs ĭn āltās

vīscĕră mōntānīs ‖ fērrĕt ĕdēndă lŭpīs?

Ēxĭĕrāt thălămō; tūnc dēmūm pēctŏră plāngī

cōntĭgĭt īnquĕ mĕās ‖ ūnguĭbŭs īrĕ gĕnās.

Īntĕrĕā pătrĭūs vūltū maērēntĕ sătēllēs95

vēnĭt ĕt īndīgnōs ‖ ēdĭdĭt ōrĕ sŏnōs:

"Aēŏlŭs hūnc ēnsēm mīttīt tĭbĭ (trādĭdĭt ēnsēm)

ēt iŭbĕt ēx mĕrĭtō ‖ scīrĕ quĭd īstĕ vĕlīt."

Scīmŭs ĕt ūtēmūr vĭŏlēntō fōrtĭtĕr ēnsĕ;

pēctŏrĭbūs cōndām ‖ dōnă pătērnă mĕīs.100

Hīs mĕă mūnĕrĭbūs, gĕnĭtōr, cōnūbĭă dōnās?

Hāc tŭă dōtĕ, pătēr, ‖ fīlĭă dīvĕs ĕrīt!

Tōllĕ prŏcūl dē caēdĕ făcēs, Hўmĕnaēĕ, mărītās

ēt fŭgĕ tūrbātō ‖ tēctă nĕfāndă pĕdĕ.

Fērtĕ făcēs īn mē, quās fērtĭs, Ĕrīnўĕs ātraē,105

ēt mĕŭs ēx īstō ‖ lūcĕăt īgnĕ rŏgūs.

Nūbĭtĕ fēlīcēs Pārcā mĕlĭōrĕ sŏrōrēs,

āmīssaē mĕmŏrēs ‖ sēd tămĕn ēstĕ mĕī.

Quīd pŭĕr ādmīsīt tām paūcīs ēdĭtŭs hōrīs?

Quō laēsīt fāctō ‖ vīx bĕnĕ nātŭs ăvūm?110

Sī pŏtŭīt mĕrŭīssĕ nĕcēm, mĕrŭīssĕ pŭtētūr.

Ā! mĭsĕr ādmīssō ‖ plēctĭtŭr īllĕ mĕō.

Nātĕ, dŏlōr mātrīs, răpĭdārūm praēdă fĕrārūm,

eī mĭhĭ! nātālī ‖ dīlăcĕrātĕ tŭō,

nātĕ, părūm faūstī mĭsĕrābĭlĕ pīgnŭs ămōrīs,115

haēc tĭbĭ prīmă dĭēs, ‖ haēc tĭbĭ sūmmă fŭīt.

Nōn mĭhĭ tē lĭcŭīt lăcrĭmīs pērfūndĕrĕ iūstīs,

īn tŭă nōn tōnsās ‖ fērrĕ sĕpūlcră cŏmās,

nōn sŭpĕr īncŭbŭī, nōn ōscŭlă frīgĭdă cārpsī.

Dīrĭpĭūnt ăvĭdaē ‖ vīscĕră nōstră fĕraē.120

Īpsă quŏque īnfāntīs cūm vūlnĕrĕ prōsĕquăr ūmbrās

nēc mātēr fŭĕrō ‖ dīctă nĕc ōrbă dĭū.

Tū tămĕn, ō frūstrā mĭsĕraē spērātĕ sŏrōrī,

spārsă, prĕcōr, nātī ‖ cōllĭgĕ mēmbră tŭī

ēt rĕfĕr ād mātrēm sŏcĭōque īmpōnĕ sĕpūlcrō,125

ūrnăquĕ nōs hăbĕāt ‖ quāmlĭbĕt ārtă dŭōs.

Vīvĕ mĕmōr nōstrī lăcrĭmāsque īn vūlnĕrĕ fūndĕ

nēvĕ rĕfōrmīdā ‖ cōrpŭs ămāntĭs ămāns;

tū, rŏgŏ, dīlēctaē nĭmĭūm māndātă sŏrōrīs

pērfēr; māndātūm ‖ pērsĕquăr īpsă pătrīs.130

Aeolis Aeolidae quam non habet ipsa salutem

mittit et armata verba notata manu.

Siqua tamen caecis errabunt scripta lituris,

oblitus a dominae caede libellus erit.

5Dextra tenet calamum, strictum tenet altera ferrum,

et iacet in gremio charta soluta meo.

Haec est Aeolidos fratri scribentis imago;

sic videor duro posse placere patri.

Ipse necis cuperem nostrae spectator adesset

10auctorisque oculis exigeretur opus.

Ut ferus est multoque suis truculentior Euris,

spectasset siccis vulnera nostra genis.

Scilicet est aliquid cum saevis vivere ventis;

ingenio populi convenit ille sui.

15Ille Noto Zephyroque et Sithonio | Aquiloni

imperat et pinnis, Eure proterve, tuis;

imperat heu! ventis, tumidae non imperat irae,

possidet et vitiis regna minora suis.

Quid iuvat admotam per avorum nomina caelo

20inter cognatos posse referre Iovem?

Num minus infestum, funebria munera, ferrum

feminea teneo, non mea tela, manu?

O | utinam, Macareu, quae nos commisit in unum,

venisset leto serior hora meo!

25Cur umquam plus me, frater, quam frater amasti,

et tibi, non debet quod soror esse, fui?

Ipsa quoque incalvi, qualemque audire solebam,

nescio quem sensi corde tepente deum.

Fugerat ore color, macies adduxerat artus,

30sumebant minimos ora coacta cibos;

nec somni faciles et nox erat annua nobis,

et gemitum nullo laesa dolore dabam;

nec, cur haec facerem, poteram mihi reddere causam

nec noram quid amans esset; at illud erat.

35Prima malum nutrix animo praesensit anili,

prima mihi nutrix "Aeoli, dixit, amas."

Erubui gremioque pudor deiecit ocellos;

haec satis tacita signa fatentis erant.

Iamque tumescebant vitiati pondera ventris

40aegraque furtivum membra gravabat onus.

Quas mihi non herbas, quae non medicamina nutrix

attulit audaci supposuitque manu,

ut penitus nostris (hoc te celavimus unum)

visceribus crescens excuteretur onus!

45A! nimium vivax admotis restitit infans

artibus et tecto tutus ab hoste fuit.

Iam noviens erat orta soror pulcherrima Phoebi.

Denaque luciferos Luna movebat equos.

Nescia quae faceret subitos mihi causa dolores.

50Et rudis ad partus et nova miles eram;

nec tenui vocem. "Quid" ait "tua crimina prodis?"

Oraque clamantis conscia pressit anus.

Quid faciam infelix? gemitus dolor edere cogit,

sed timor et nutrix et pudor ipse vetant.

55Contineo gemitus elapsaque verba reprendo

et cogor lacrimas combibere ipsa meas.

Mors erat ante oculos et opem Lucina negabat

et grave, si moriar, mors quoque crimen erat,

cum super incumbens scissa tunicaque comaque

60pressa refovisti pectora nostra tuis

et mihi: "Vive, soror, soror o carissima," aisti,

"vive nec unius corpore perde duos!

Spes bona det vires; fratri es nam nupta futura;

illius, de quo mater, et uxor eris."

65Mortua, crede mihi, tamen ad tua verba revixi,

et positum est uteri crimen onusque mei.

Quid tibi grataris? media sedet Aeolus aula;

crimina sunt oculis subripienda patris.

Frugibus infantem ramisque albentis olivae

70et levibus vittis sedula celat anus

fictaque sacra facit dicitque precantia verba;

dat populus sacris, dat pater ipse viam.

Iam prope limen erat; patrias vagitus ad auris

venit et indicio proditur ille suo.

75Eripit infantem mentitaque sacra revelat

Aeolus; insana regia voce sonat.

Ut mare fit tremulum, tenui cum stringitur aura

ut quatitur tepido fraxinus acta noto,

sic mea vibrari pallentia membra videres;

80quassus ab imposito corpore lectus erat.

Irruit et nostrum vulgat clamore pudorem

et vix a misero continet ore manus;

ipsa nihil praeter lacrimas pudibunda profudi;

torpuerat gelido lingua retenta metu.

85Iamque dari parvum canibusque avibusque nepotem

iusserat in solis destituique locis.

Vagitus dedit ille miser (sensisse putares)

quaque suum poterat voce rogabat avum.

Quid mihi tunc animi credis, germane, fuisse

90(nam potes ex animo colligere ipse tuo),

cum mea me coram silvas inimicus in altas

viscera montanis ferret edenda lupis?

Exierat thalamo; tunc demum pectora plangi

contigit inque meas unguibus ire genas.

95Interea patrius vultu maerente satelles

venit et indignos edidit ore sonos:

"Aeolus hunc ensem mittit tibi (tradidit ensem)

et iubet ex merito scire quid iste velit."

Scimus et utemur violento fortiter ense;

100pectoribus condam dona paterna meis.

His mea muneribus, genitor, conubia donas?

Hac tua dote, pater, filia dives erit!

Tolle procul de caede faces, Hymenaee, maritas

et fuge turbato tecta nefanda pede.

105Ferte faces in me, quas fertis, Erinyes atrae,

et meus ex isto luceat igne rogus.

Nubite felices Parca meliore sorores,

amissae memores sed tamen este mei.

Quid puer admisit tam paucis editus horis?

110Quo laesit facto vix bene natus avum?

Si potuit meruisse necem, meruisse putetur.

A! miser admisso plectitur ille meo.

Nate, dolor matris, rapidarum praeda ferarum,

ei mihi! natali dilacerate tuo,

115nate, parum fausti miserabile pignus amoris,

haec tibi prima dies, haec tibi summa fuit.

Non mihi te licuit lacrimis perfundere iustis,

in tua non tonsas ferre sepulcra comas,

non super incubui, non oscula frigida carpsi.

120Diripiunt avidae viscera nostra ferae.

Ipsa quoque infantis cum vulnere prosequar umbras

nec mater fuero dicta nec orba diu.

Tu tamen, o frustra miserae sperate sorori,

sparsa, precor, nati collige membra tui

125et refer ad matrem socioque impone sepulcro,

urnaque nos habeat quamlibet arta duos.

Vive memor nostri lacrimasque in vulnere funde

neve reformida corpus amantis amans;

tu, rogo, dilectae nimium mandata sororis

130perfer; mandatum persequar ipsa patris.