Pandite defensum reduces Helicona sorores,

pandite. permissis iam licet ire choris.

nulla per Aonios hostilis bucina campos

carmina mugitu deteriore vetat.

5tu quoque securis pulsa formidine Delphis

floribus ultorem, Delie, cinge tuum.

nullus Castalios latices et praescia fati

flumina polluto barbarus ore bibit.

Alpheus late rubuit Siculumque per aequor

10sanguineas belli rettulit unda notas,

agnovitque novos absens Arethusa triumphos

et Geticam sensit teste cruore necem.

inmensis, Stilicho, succedant otia curis

et nostrae patiens corda remitte lyrae,

15nec pudeat longos interrupisse labores

et tenuem Musis constituisse moram.

fertur et indomitus tandem post proelia Mavors

lassa per Odrysias fundere membra nives,

oblitusque sui posita clementior hasta

20Pieriis aures pacificare modis.

Iam post edomitas Alpes defensaque regna

Hesperiae merita conplexus sede parentem

auctior adiecto fulgebat sidere mundus,

iamque tuis, Stilicho, Romana potentia curis

5et rerum commissus apex, tibi credita fratrum

utraque maiestas geminaeque exercitus aulae.

Rufinus (neque enim patiuntur saeva quietem

crimina pollutaeque negant arescere fauces)

infandis iterum terras accendere bellis

10incohat et solito pacem vexare tumultu.

haec etiam secum: 'quanam ratione tuebor

spem vitae fragilem? qua tot depellere fluctus

arte queam? premor hinc odiis, hinc milite cingor.

heu quid agam? non arma mihi, non principis ullus

15auxiliatur amor. matura pericula surgunt;

undique et inpositi radiant cervicibus enses.

quid restat nisi cuncta novo confundere luctu

insontesque meae populos miscere ruinae?

everso iuvat orbe mori: solacia leto

20exitium commune dabit nec territus ante

discedam: cum luce simul linquenda potestas.'

Haec fatus, ventis veluti si frena resolvat

Aeolus, abrupto gentes sic obice fudit

laxavitque viam bellis et, ne qua maneret

25immunis regio, cladem divisit in orbem

disposuitque nefas. alii per terga ferocis

Danubii solidata ruunt expertaque remos

frangunt stagna rotis; alii per Caspia claustra

Armeniasque nives inopino tramite ducti

30invadunt Orientis opes. iam pascua fumant

Cappadocum volucrumque parens Argaeus equorum,

iam rubet altus Halys nec se defendit iniquo

monte Cilix. Syriae tractus vastantur amoeni

adsuetumque choris et laeta plebe canorum

35proterit inbellem sonipes hostilis Oronten.

hinc planctus Asiae; Geticis Europa catervis

ludibrio praedaeque datur frondentis ad usque

Dalmatiae fines: omnis quae mobile Ponti

aequor et Hadriacas tellus interiacet undas

40squalet inops pecudum, nullis habitata colonis,

instar anhelantis Libyae, quae torrida semper

solibus humano nescit mansuescere cultu.

Thessalus ardet ager; reticet pastore fugato

Pelion; Emathias ignis populatur aristas.

45nam plaga Pannoniae miserandaque moenia Thracum

arvaque Moesorum iam nulli flebile damnum,

sed cursus sollemnis erat campusque furori

expositus, sensumque mali detraxerat usus.

eheu quam brevibus pereunt ingentia causis!

50imperium tanto quaesitum sanguine, tanto

servatum, quod mille ducum peperere labores,

quod tantis Romana manus contexuit annis,

proditor unus iners angusto tempore vertit.

Urbs etiam, magnae quae ducitur aemula Romae

55et Calchedonias contra despectat harenas,

iam non finitimo Martis terrore movetur,

sed propius lucere faces et rauca sonare

cornua vibratisque peti fastigia telis

aspicit. hi vigili muros statione tueri,

60hi iunctis properant portus munire carinis.

obsessa tamen ille ferus laetatur in urbe

exultatque malis summaeque ex culmine turris

inpia vicini cernit spectacula campi:

vinctas ire nurus, hunc per vada caerula mergi

65seminecem, hunc subito percussum vulnere labi

dum fugit, hunc animam portis efflare sub ipsis;

nec canos prodesse seni puerique cruore

maternos undare sinus. inmensa voluptas

et risus plerumque subit; dolor adficit unus

70quod feriat non ipse manu. videt omnia late

praeceptis incensa suis et crimine tanto

luxuriat carumque sibi non abnuit hostem;

iactabatque ultro, quod soli castra paterent

sermonumque foret vicibus permissa facultas.

75egregii quotiens exisset foederis auctor,

stipatur sociis, circumque armata clientum

agmina privatis ibant famulantia signis.

ipse inter medios, ne qua de parte relinquat

barbariem, revocat fulvas in pectora pelles

80frenaque et inmanes pharetras arcusque sonoros

adsimulat mentemque palam testatur amictu,

nec pudet Ausonios currus et iura regentem

sumere deformes ritus vestemque Getarum;

insignemque habitum Latii mutare togati

85maerent captivae pellito iudice leges.

Quis populi tum vultus erat! quae murmura furtim!

(nam miseris ne flere quidem aut lenire dolorem

colloquies inpune licet): 'quonam usque feremus

exitiale iugum? durae quis terminus umquam

90sortis erit? quis nos funesto turbine rerum

aut tantis solvet lacrimis, quos barbarus illinc,

hinc Rufinus agit, quibus arva fretumque negatur?

magna quidem per rura lues, sed maior oberrat

intra tecta timor. tandem succurre ruenti

95heu patriae, Stilicho! dilecta hic pignora certe,

hic domus, hic thalamis primum genialibus omen,

hic tibi felices erexit regia taedas.

vel solus, sperate, veni! te proelia viso

languescent avidique cadet dementia monstri.'

100Talibus urgetur discors Aurora procellis.

at Stilicho, Zephyris cum primum bruma remitti

et iuga diffusis nudari coepta pruinis,

partibus Italiae tranquilla in pace relictis,

utraque castra movens Phoebi properabat ad ortus,

105Gallica discretis Eoaque robora turmis

conplexus. numquam tantae dicione sub una

convenere manus nec tot discrimina vocum:

illinc Armeniae vibratis crinibus alae

herbida collectae facili velamina nodo;

110inde truces flavo comitantur vertice Galli,

quos Rhodanus velox, Araris quos tardior ambit

et quos nascentes explorat gurgite Rhenus

quosque rigat retro pernicior unda Garunnae,

Oceani pleno quotiens inpellitur aestu.

115mens eadem cunctis animique recentia ponunt

vulnera; non odit victus victorve superbit.

et quamuis praesens tumor et civilia nuper

classica bellatrixque etiamnunc ira caleret,

in ducis eximium conspiravere favorem.

120haud aliter Xerxen toto simul orbe secutus

narratur rapuisse vagos exercitus amnes

et telis umbrasse diem, cum classibus iret

per scopulos tectumque pedes contemneret aequor.

Vix Alpes transgressus erat, nec iam amplius errat

125barbarus adventumque tremens se cogit in unam

planitiem tutoque includit pascua gyro;

tum duplici fossa non exuperabile vallum

asperat alternis sudibus murique locata

in speciem caesis obtendit plaustra iuvencis.

130At procul exanguis Rufinum perculit horror;

infectae pallore genae; stetit ore gelato

incertus peteretne fugam, veniamne subactus

posceret an fidos sese transferret in hostes.

quid nunc divitiae, quid fulvi vasta metalli

135congeries, quid purpureis effulta columnis

atria prolataeve iuvant ad sidera moles?

audit iter numeratque dies spatioque viarum

metitur vitam. torquetur peste futura

nec recipit somnos et saepe cubilibus amens

140excutitur poenamque luit formidine poenae.

sed redit in rabiem scelerumque inmane resumit

ingenium sacrasque fores praedivitis aulae

intrat et Arcadium mixto terrore precatur:

'Per fratris regale iubar, per facta parentis

145aetherii floremque tui te deprecor aevi,

eripe me gladiis; liceat Stilichonis iniquas

evitare minas. in nostram Gallia caedem

coniurata venit. quidquid ligat ultima Tethys,

extremos ultra volitat gens si qua Britannos,

150mota mihi. tantis capiendi credimur armis;

tot signis unum petitur caput. unde cruoris

ista sitis? geminum caeli sibi vindicat axem

et nullum vult esse parem. succumbere poscit

cuncta sibi. regit Italiam Libyamque coërcet;

155Hispanis Gallisque iubet; non orbita solis,

non illum natura capit. quascumque paravit

hic Augustus opes et quas post bella recepit,

solus habet, possessa semel nec reddere curat.

scilicet ille quidem tranquilla pace fruetur,

160nos premet obsidio? quid partem invadere temptat?

deserat Illyricos fines; Eoa remittat

agmina; fraternas ex aequo dividat hastas,

nec sceptri fueris tantum, sed militis heres.

quod si dissimulas nostrae succurrere morti

165nec prohibere paras, Manes et sidera testor:

haec cervix non sola cadet; miscebitur alter

sanguis; nec Stygias ferar incomitatus ad umbras

nec mea securus ridebit funera victor!'

haec ubi, dictatur facinus missusque repente

170qui ferat extortas invito principe voces.

Interea Stilicho iam laetior hoste propinquo

nec multo spatii distantibus aequore vallis

pugnandi cupidas accendit voce cohortes.

Armeniis frons laeva datur; per cornua Gallos

175dexteriora locat. spumis ignescere frena,

pulveris extolli nimbos lateque videres

surgere purpureis undantes anguibus hastas

serpentumque vago caelum saevire volatu.

inplet Thessaliam ferri nitor, antraque docti

180cornipedis teneroque amnis reptatus Achilli

et nemus Oetaeum radiat. clamore nivalis

Ossa tonat pulsoque fragor geminatur Olympo.

intumuit virtus et lucis prodigus arsit

impetus; haud illos rupes, haud alta vetarent

185flumina: praecipiti stravissent omnia cursu.

Si tunc his animis acies conlata fuisset,

prodita non tantas vidisset Graecia caedes,

oppida semoto Pelopeia Marte vigerent,

starent Arcadiae, starent Lacedaemonis arces;

190non mare fumasset geminum flagrante Corintho

nec fera Cecropias traxissent vincula matres.

illa dies potuit nostris inponere finem

cladibus et sceleris causas auferre futuri.

invida pro quantum rapuit Fortuna triumphum!

195inter equos interque tubas mandata feruntur

regia et armati veniunt ductoris ad aures.

Obstipuit; simul ira virum, simul obruit ingens

maeror et ignavo tantum licuisse nocenti

miratur. dubios anceps sententia volvit

200eventus, peragat pugnas an fortia coepta

deserat. Illyricis ardet succurrere damnis:

praeceptis obstare timet. reverentia frangit

virtutis stimulos: hinc publica commoda suadent,

hinc metus invidiae. tandem indignatus ad astra

205extollit palmas et ab imo pectore fatur:

'Numina Romanis necdum satiata ruinis,

si iuvat imperium penitus de stirpe revelli,

uno si placuit deleri saecula lapsu,

si piget humani generis, prorumpat in arva

210libertas effrena maris, vel limite iusto

devius errantes Phaëthon confundat habenas.

cur per Rufinum geritur? procumbere mundum

hoc auctore pudet. mediis revocamur ab armis

(pro dolor!) et strictos deponere cogimur enses.

215vos, arsurae urbes perituraque moenia, testor:

cedo equidem et miserum permitto casibus orbem.

flectite signa, duces. redeat iam miles Eous.

parendum. taceant litui. prohibete sagittas.

parcite contiguo - Rufinus praecipit! - hosti.'

220His dictis omnes una fremuere manipli,

quantum non Italo percussa Ceraunia fluctu,

quantum non madidis elisa tonitrua Coris,

secernique negant ereptaque proelia poscunt,

insignemque ducem populus defendit uterque

225et sibi quisque trahit. magno certatur amore,

alternamque fidem non inlaudata lacessit

seditio talique simul clamore moventur:

'Quis mihi nudatos enses, quis tela lacertis

excutit et solvi curvatos imperat arcus?

230quisnam audet leges vibrato inponere ferro?

inflammata semel nescit mitescere virtus.

iam mihi barbaricos sitientia pila cruores

sponte volant ultroque manus mucrone furenti

ducitur et siccum gladium vagina recusat.

235num patiar? semperne Getis discordia nostra

proderit? en iterum belli civilis imago!

quid consanguineas acies, quid dividis olim

concordes aquilas? non dissociabile corpus

coniunctumque sumus. te quo libet ire sequemur.

240te vel Hyperboreo damnatam sidere Thylen,

te vel ad incensas Libyae comitabor harenas;

Indorum si stagna petas rubrique recessus

litoris, auriferum veniam poturus Hydaspen;

si caleare Notum secretaque noscere Nili

245nascentis iubeas, mundum post terga relinquam;

et quocumque loco Stilicho tentoria figet,

haec patria est.' Dux inde vetat: 'desistite, quaeso,

atque avidam differte manum. cadat iste minacis

invidiae cumulus. non est victoria tanti

250ut videar vicisse mihi. nos, fida iuventus,

ite, mei quondam socii.' nec plura locutus

flexit iter: vacuo qualis discedit hiatu

impatiens remeare leo, quem plurima cuspis

et pastorales pepulerunt igne catervae,

255inclinatque iubas demissaque lumina velat

et trepidas maesto rimatur murmure silvas.

Ut sese legio vidit disiuncta relinqui,

ingentem tollit gemitum galeasque solutis

umectat lacrimis pressamque morantia vocem

260thoracum validos pulsant suspiria nexus.

'tradimur, heu, tantumque sequi prohibemur amorem!'

exclamant. 'spernisne tuas, dux optime, dextras,

quas tibi victrices totiens Bellona probavit?

nos adeo viles? adeo felicior axis

265Hesperius, meruit qui te rectore teneri?

quid nobis patriam, quid cara revisere tandem

pignora dilectosve iuvat coluisse penates?

te sine dulce nihil. iam formidata tyranni

tempestas subeunda mihi, qui forte nefandas

270iam parat insidias, qui nos aut turpibus Hunis

aut inpacatis famulos praebebit Alanis;

quamquam non adeo robur defecerit omne

tantave gestandi fuerit penuria ferri.

tu, licet occiduo maneas sub cardine solis,

275tu mihi dux semper, Stilicho, nostramque vel absens

experiere fidem. dabitur tibi debita pridem

victima: promissis longe placabere sacris.'

Tristior Haemoniis miles digressus ab oris

tangebat Macetum fines murosque subibat,

280Thessalonica, tuos. sensu dolor haeret in alto

abditus et tacitas vindictae praestruit iras,

spectaturque favens odiis locus aptaque leto

tempora. nec quisquam tanta de pube repertus,

proderet incautis qui corda minantia verbis.

285quae non posteritas, quae non mirabitur aetas

tanti consilium vulgi potuisse taceri

aut facinus tam grande tegi mentisque calorem

non sermone viae, non inter pocula rumpi?

aequalis tantam tenuit constantia turbam,

290et fuit arcanum populo. percurritur Haemus,

deseritur Rhodope Thracumque per ardua tendunt,

donec ad Herculei perventum nominis urbem.

Ut cessisse ducem, propius venisse cohortes

cognita Rufino, magna cervice triumphal

295omnia tuta ratus sceptrumque capessere fervet

et coniuratos hortatur voce clientes:

'uicimus, expulimus, facilis iam copia regni.

nullus ab hoste timor. quis enim, quem visere solum

horruit, hunc tanto munitum milite vincat?

300quis ferat armatum, quem non superavit inermem?

i nunc, exitium nobis meditare remotus

incassum, Stilicho, dum nos longissima tellus

dividat et mediis Nereus interstrepat undis.

Alpinas transire tibi me sospite rupes

305haud dabitur. iaculis illinc me figere tempta.

quaere ferox arcum, qui nostra ad moenia tendi

possit ab Italia. non te monumenta priorum,

non exempla vetant? quisnam conatus adire

has iactat vitasse manus? detrusimus orbe

310te medio tantisque simul spoliavimus armis.

nunc epulas tempus, socii, nunc larga parare

munera donandumque novis legionibus aurum.

opportune meis oritur lux crastina votis.

quod nolit rex ipse velit iubeatque coactus

315in partem mihi regna dari. contingat in uno

privati fugisse modum crimenque tyranni.'

Talibus adclamat dictis infame nocentum

concilium, qui perpetuis crevere rapinis

et quos una facit Rufino causa sodales,

320inlicitum duxisse nihil. delicta fuere

nexus amicitiae. iamiam conubia laeti

despondent aliena sibi frustraque vicissim

promittunt quas quisque petat, quas devoret urbes.

Coeperat humanos alto sopire labores

325nox gremio, nigrasque sopor diffuderat alas.

ille diu curis animum stimulantibus aegre

labitur in somnos. vix toto corde quierat,

ecce videt diras alludere protinus umbras,

quas dedit ipse neci. quarum quae clarior una

330visa loqui: 'pro! surge toro. quid plurima volvis

anxius? haec requiem rebus finemque timori

allatura dies: omni iam plebe redibis

altior et laeti manibus portabere vulgi.'

has canit ambages. occulto fallitur ille

335omine nec capitis sentit praesagia fixi.

Iam summum radiis stringebat Lucifer Haemum

festinamque rotam solito properantior urget

tandem Rufini visurus funera Titan:

prosilvit stratis densaeque capacia turbae

340atria regifico iussit splendere paratu

exceptura dapes et, quod post vota daretur,

insculpi propriis aurum fatale figuris.

ipse salutatum reduces post proelia turmas

iam regale tumens et principe celsior ibat

345collaque femineo iactabat mollia gestu,

imperii certus, tegeret ceu purpura dudum

corpus et ardentes ambirent tempora gemmae.

Urbis ab angusto tractu, qua vergit in Austrum,

planities vicina patet: nam cetera pontus

350circuit exiguo dirimi se tramite passus.

hic ultrix acies ornatu fulgida Martis

explicuit cuneos. pedites in parte sinistra

consistunt. equites illinc poscentia cursum

ora reluctantur pressis sedare lupatis,

355et tremulos umeris gaudent vibrare colores,

hinc alii saevum cristato vertice nutant,

quos operit formatque chalybs - coniuncta per artem

flexilis inductis animatur lamina membris,

horribilis visu: credas simulacra moveri

360ferrea cognatoque viros spirare metallo.

par vestitus equis: ferrata fronte minantur

ferratosque levant securi vulneris armos.

diviso stat quisque loco, metuenda voluptas

cernenti pulcherque timor, spirisque remissis

365mansuescunt varii vento cessante dracones.

Augustus veneranda prior vexilla salutat.

Rufinus sequitur, quo fallere cuncta solebat

callidus adfatu, devotaque bracchia laudat;

nomine quemque vocat; natos patresque reversis

370nuntiat incolumes. illi dum plurima ficto

certatim sermone petunt, intendere longos

a tergo amplexus insperatoque suprema

circuitu sociare parant. decrescere campus

incipit et clipeis in se redeuntia iunctis

375curvo paulatim sinvantur cornua ductu:

sic ligat inmensa virides indagine saltus

venator, sic attonitos ad litora pisces

aequoreus populator agit rarosque plagarum

contrahit anfractus et hiantes colligit oras.

380excludunt alios. cingi se fervidus ille

nescit adhuc graviterque adprensa veste morantem

increpat Augustum (scandat sublime tribunal,

participem sceptri, socium declaret honoris),

cum subito stringunt gladios. vox desuper ingens

385infremuit: 'nobis etiam, deterrime, nobis

sperasti famulas inponere posse catenas?

unde redi nescis? patiarne audire satelles,

qui leges aliis libertatemque reduxi?

bis domitum civile nefas, bis rupimus Alpes.

390tot nos bella docent nulli servire tyranno.'

Deriguit. spes nulla fugae; seges undique ferri

circumfusa micat; dextra laevaque revinctus

haesit et ensiferae stupuit mucrone coronae:

ut fera, quae nuper montes amisit avitos

395altorumque exul nemorum damnatur harenae

muneribus, commota ruit: vir murmure contra

hortatur nixusque genu venabula tendit;

illa pavet strepitus cuneosque erecta theatri

respicit et tanti miratur sibila vulgi.

400Unus per medios audendi promptior ense,

prosilit exerto dictisque et vulnere torvus

impetit: 'hac Stilicho, quem iactas pellere, dextra

te ferit; hoc absens invadit viscera ferro.'

sic fatur meritoque latus transuerberat ictu.

405Felix illa manus, talem quae prima cruorem

hauserit et fessi poenam libaverit orbis!

mox omnes fodiunt hastis artusque trementes

dilaniant; uno tot corpore pila tepescunt

et non infecto puduit mucrone reverti.

410hi vultus avidos et adhuc spirantia vellunt

lumina, truncatos alii rapuere lacertos;

amputat ille pedes, umerum quatit ille solutis

nexibus; hic fracti reserat curvamina dorsi;

hic iecur, hic cordis fibras. hic pandit anhelas

415pulmonis latebras. spatium non invenit ira

nec locus est odiis. consumpto funere vix tum

deseritur sparsumque perit per tela cadaver:

sic mons Aonius rubuit, cum Penthea ferrent

Maenades aut subito mutatum Actaeona cornu

420traderet insanis Latonia virgo Molossis.

criminibusne tuis speras, Fortuna, mederi

et male donatum certas aequare favorem

suppliciis? una tot milia morte rependis?

eversis agedum Rufinum divide terris.

425da caput Odrysiis, truncum mereantur Achivi.

quid reliquis dabitur? nec singula membra peremptis

sufficiunt populis. Vacuo plebs undique muro

iam secura fluit; senibus non obstitit aetas

virginibusve pudor; viduae, quibus ille maritos

430abstulit, orbataeque ruunt ad gaudia matres

insultantque alacres. laceros iuvat ire per artus

pressaque calcato vestigia sanguine tingui.

nec minus adsiduis flagrant elidere saxis

prodigiale caput, quod iam de cuspide summa

435nutabat digna rediens ad moenia pompa.

dextera quin etiam ludo concessa vagatur

aera petens fraudesque animi persolvit avari

terribili lucro vivosque imitata retentus

cogitur adductis digitos inflectere nervis.

440Desinat elatis quisquam confidere rebus

instabilesque deos ac lubrica numina discat.

illa manus, quae sceptra sibi gestanda parabat,

cuius se totiens summisit ad oscula supplex

nobilitas, inhumata diu miseroque revulsa

445corpore, feralem quaestum post fata poposcit.

aspiciat quisquis nimium sublata secundis

colla gerit: triviis calcandus spargitur ecce,

qui sibi pyramidas, qui non cedentia templis

ornatura suos extruxit culmina manes;

450et qui Sidonio velari credidit ostro,

nudus pascit aves. iacet en, qui possidet orbem,

exiguae telluris inops et pulvere raro

per partes tegitur nusquam totiensque sepultus.

Senserunt convexa necem tellusque nefandum

455amolitur onus iam respirantibus astris.

infernos gravat umbra lacus. pater Aeacus horret

intrantemque etiam latratu Cerberus urget.

tunc animae, quas ille fero sub iure peremit,

circumstant nigrique trahunt ad iudicis urnam

460infesto fremitu: veluti pastoris in ora

commotae glomerantur apes, qui dulcia raptu

mella vehit, pinnasque cient et spicula tendunt

et tenuis saxi per propugnacula cinctae

rimosam patriam dilectaque pumicis antra

465defendunt pronoque favos examine velant.

Est locus infaustis quo conciliantur in unum

Cocytos Phlegethonque vadis; inamoenus uterque

alveus; hic volvit lacrimas, hic igne redundat.

turris per geminos, flammis munitior, amnes

470porrigitur solidoque rigens adamante sinistrum

proluit igne latus; dextro Cocytia findit

aequora triste gemens et fluctu concita plangit.

huc post emeritam mortalia saecula vitam

deveniunt. ibi nulla manent discrimina fati,

475nullus honos, vanoque exutum nomine regem

proturbat plebeius egens. quaesitor in alto

conspicuus solio pertemptat crimina Minos

et iustis dirimit sontes. quos nolle fateri

viderit, ad †mala† transmittit verbera fratris:

480nam iuxta Rhadamanthus agit. cum gesta superni

curriculi totosque diu perspexerit actus,

exaequat damnum meritis et muta ferarum

cogit vincla pati. truculentos ingerit ursis

praedonesque lupis; fallaces vulpibus addit.

485at qui desidia semper vinoque gravatus,

indulgens Veneri, volvit torpescere luxu,

hunc suis immundi pingues detrudit in artus

qui iusto plus esse loquax arcanaque suevit

prodere, piscosas fertur victurus in undas,

490ut nimiam pensent aeterna silentia vocem.

quos ubi per varias annis ter mille figuras

egit, Lethaeo purgatos flumine tandem

rursus ad humanae revocat primordia formae.

Tum quoque dum lites Stygiique negotia solvit

495dura fori veteresque reos ex ordine quaerit,

Rufinum procul ecce notat visuque severo

lustrat et ex imo concussa sede profatur:

'Huc superum labes, huc insatiabilis auri

prolvvies pretioque nihil non ause parato,

500quodque mihi summum scelus est, huc inprobe legum

venditor Arctoi stimulator perfide Martis.

cuius ob innumeras strages angustus Averni

iam sinus et plena lassatur portitor alno!

quid demens manifesta negas? en pectus inustae

505deformant maculae vitiique inolevit imago

nec sese commissa tegunt. genus omne dolorum

in te ferre libet: dubio tibi pendula rupes

inmineat lapsu, volucer te torqueat axis,

te refugi fallant latices atque ore natanti

510arescat decepta sitis dapibusque relictis

in tua mansurus migret praecordia vultur.

quamquam omnes alii, quos haec tormenta fatigant,

pars quota sunt, Rufine, tui! quid tale vel audax

fulmine Salmoneus vel lingua Tantalus egit

515aut inconcesso Tityos deliquit amore?

cunctorum si facta simul iungantur in unum,

praecedes numero. cui tanta piacula quisquam

supplicio conferre valet? quid denique dignum

omnibus inveniam, vincant cum singula poenas?

520tollite de mediis animarum dedecus umbris.

aspexisse sat est. oculis iam parcite nostris

et Ditis purgate domos. agitate flagellis

trans Styga, trans Erebum, vacuo mandate barathro

infra Titanum tenebras infraque recessus

525Tartareos imumque Chaos, qua noctis opacae

fundamenta latent; penitusque ibi mersus anhelet,

dum rotat astra polus, feriunt dum litora venti.'

Pāndĭtĕ dēfēnsūm rĕdŭcēs Hĕlĭcōnă sŏrōrēs,

pāndĭtĕ. pērmīssīs ‖ iām lĭcĕt īrĕ chŏrīs.

nūllă pĕr Āŏnĭōs hōstīlīs būcĭnă cāmpōs

cārmĭnă mūgītū ‖ dētĕrĭōrĕ vĕtāt.

tū quŏquĕ sēcūrīs pūlsā fōrmīdĭnĕ Dēlphīs

flōrĭbŭs ūltōrēm, ‖ Dēlĭĕ, cīngĕ tŭūm.

nūllūs Cāstălĭōs lătĭcēs ēt praēscĭă fātī

flūmĭnă pōllūtō ‖ bārbărŭs ōrĕ bĭbīt.

Ālphēūs lātē rŭbŭīt Sĭcŭlūmquĕ pĕr aēquōr

sānguĭnĕās bēllī ‖ rēttŭlĭt ūndă nŏtās,

āgnōvītquĕ nŏvōs ābsēns Ărĕthūsă trĭūmphōs

ēt Gĕtĭcām sēnsīt ‖ tēstĕ crŭōrĕ nĕcēm.

īnmēnsīs, Stĭlĭchō, sūccēdānt ōtĭă cūrīs

ēt nōstraē pătĭēns ‖ cōrdă rĕmīttĕ lўraē,

nēc pŭdĕāt lōngōs īntērrūpīssĕ lăbōrēs

ēt tĕnŭēm Mūsīs ‖ cōnstĭtŭīssĕ mŏrām.

fērtŭr ĕt īndŏmĭtūs tāndēm pōst proēlĭă Māvōrs

lāssă pĕr Ōdrўsĭās ‖ fūndĕrĕ mēmbră nĭvēs,

ōblītūsquĕ sŭī pŏsĭtā clēmēntĭŏr hāstā

Pīĕrĭīs aūrēs ‖ pācĭfĭcārĕ mŏdīs.

Iām pōst ēdŏmĭtās Ālpēs dēfēnsăquĕ rēgnă

Hēspĕrĭaē mĕrĭtā cōnplēxūs sēdĕ părēntēm

aūctĭŏr ādiēctō fūlgēbāt sīdĕrĕ mūndūs,

iāmquĕ tŭīs, Stĭlĭchō, Rōmānă pŏtēntĭă cūrīs

ēt rērūm cōmmīssŭs ăpēx, tĭbĭ crēdĭtă frātrūm

ūtrăquĕ māiēstās gĕmĭnaēque ēxērcĭtŭs aūlaē.

Rūfīnūs (nĕque ĕnīm pătĭūntūr saēvă quĭētēm

crīmĭnă pōllūtaēquĕ nĕgānt ārēscĕrĕ faūcēs)

īnfāndīs ĭtĕrūm tērrās āccēndĕrĕ bēllīs

īncŏhăt ēt sŏlĭtō pācēm vēxārĕ tŭmūltū.

haēc ĕtĭām sēcūm: 'quānām rătĭōnĕ tŭēbōr

spēm vītaē frăgĭlēm? quā tōt dēpēllĕrĕ flūctūs

ārtĕ quĕām? prĕmŏr hīnc ŏdĭīs, hīnc mīlĭtĕ cīngōr.

heū quĭd ăgām? nōn ārmă mĭhī, nōn prīncĭpĭs ūllūs

aūxĭlĭātŭr ămōr. mātūră pĕrīcŭlă sūrgūnt;

ūndĭque ĕt īnpŏsĭtī rădĭānt cērvīcĭbŭs ēnsēs.

quīd rēstāt nĭsĭ cūnctă nŏvō cōnfūndĕrĕ lūctū

īnsōntēsquĕ mĕaē pŏpŭlōs mīscērĕ rŭīnaē?

ēvērsō iŭvăt ōrbĕ mŏrī: sōlācĭă lētō

ēxĭtĭūm cōmmūnĕ dăbīt nēc tērrĭtŭs āntĕ

dīscēdām: cūm lūcĕ sĭmūl līnquēndă pŏtēstās.'

Haēc fātūs, vēntīs vĕlŭtī sī frēnă rĕsōlvāt

Aēŏlŭs, ābrūptō gēntēs sīc ōbĭcĕ fūdīt

lāxāvītquĕ vĭām bēllīs ēt, nē quă mănērēt

īmmūnīs rĕgĭō, clādēm dīvīsĭt ĭn ōrbēm

dīspŏsŭītquĕ nĕfās. ălĭī pēr tērgă fĕrōcīs

Dānŭbĭī sŏlĭdātă rŭūnt ēxpērtăquĕ rēmōs

frāngūnt stāgnă rŏtīs; ălĭī pēr Cāspĭă claūstră

Ārmĕnĭāsquĕ nĭvēs ĭnŏpīnō trāmĭtĕ dūctī

īnvādūnt Ŏrĭēntĭs ŏpēs. iām pāscŭă fūmānt

Cāppădŏcūm vŏlŭcrūmquĕ părēns Ārgaēŭs ĕquōrūm,

iām rŭbĕt āltŭs Hălŷs nēc sē dēfēndĭt ĭnīquō

mōntĕ Cĭlīx. Sўrĭaē trāctūs vāstāntŭr ămoēnī

ādsuētūmquĕ chŏrīs ēt laētā plēbĕ cănōrūm

prōtĕrĭt īnbēllēm sŏnĭpēs hōstīlĭs Ŏrōntēn.

hīnc plānctūs Ăsĭaē; Gĕtĭcīs Eūrōpă cătērvīs

lūdĭbrĭō praēdaēquĕ dătūr frōndēntĭs ăd ūsquĕ

Dālmătĭaē fīnēs: ōmnīs quaē mōbĭlĕ Pōntī

aēquŏr ĕt Hādrĭăcās tēllūs īntēriăcĕt ūndās

squālĕt ĭnōps pĕcŭdūm, nūllīs hăbĭtātă cŏlōnīs,

īnstăr ănhēlāntīs Lĭbўaē, quaē tōrrĭdă sēmpēr

sōlĭbŭs hūmānō nēscīt mānsuēscĕrĕ cūltū.

Thēssălŭs ārdĕt ăgēr; rĕtĭcēt pāstōrĕ fŭgātō

Pēlĭŏn; Ēmăthĭās īgnīs pŏpŭlātŭr ărīstās.

nām plăgă Pānnŏnĭaē mĭsĕrāndăquĕ moēnĭă Thrācūm

ārvăquĕ Moēsōrūm iām nūllī flēbĭlĕ dāmnūm,

sēd cūrsūs sōllēmnĭs ĕrāt cāmpūsquĕ fŭrōrī

ēxpŏsĭtūs, sēnsūmquĕ mălī dētrāxĕrăt ūsūs.

ēheū quām brĕvĭbūs pĕrĕūnt īngēntĭă caūsīs!

īmpĕrĭūm tāntō quaēsītūm sānguĭnĕ, tāntō

sērvātūm, quōd mīllĕ dŭcūm pĕpĕrērĕ lăbōrēs,

quōd tāntīs Rōmānă mănūs cōntēxŭĭt ānnīs,

prōdĭtŏr ūnŭs ĭnērs āngūstō tēmpŏrĕ vērtīt.

Ūrbs ĕtĭām, māgnaē quaē dūcĭtŭr aēmŭlă Rōmaē

ēt Cālchēdŏnĭās cōntrā dēspēctăt hărēnās,

iām nōn fīnĭtĭmō Mārtīs tērrōrĕ mŏvētūr,

sēd prŏpĭūs lūcērĕ făcēs ēt raūcă sŏnārĕ

cōrnŭă vībrātīsquĕ pĕtī fāstīgĭă tēlīs

āspĭcĭt. hī vĭgĭlī mūrōs stătĭōnĕ tŭērī,

hī iūnctīs prŏpĕrānt pōrtūs mūnīrĕ cărīnīs.

ōbsēssā tămĕn īllĕ fĕrūs laētātŭr ĭn ūrbĕ

ēxūltātquĕ mălīs sūmmaēque ēx cūlmĭnĕ tūrrīs

īnpĭă vīcīnī cērnīt spēctācŭlă cāmpī:

vīnctās īrĕ nŭrūs, hūnc pēr vădă caērŭlă mērgī

sēmĭnĕcem, hūnc sŭbĭtō pērcūssūm vūlnĕrĕ lābī

dūm fŭgĭt, hūnc ănĭmām pōrtīs ēfflārĕ sŭb īpsīs;

nēc cānōs prōdēssĕ sĕnī pŭĕrīquĕ crŭōrĕ

mātērnōs ūndārĕ sĭnūs. īnmēnsă vŏlūptās

ēt rīsūs plērūmquĕ sŭbīt; dŏlŏr ādfĭcĭt ūnūs

quōd fĕrĭāt nōn īpsĕ mănū. vĭdĕt ōmnĭă lātē

praēcēptīs īncēnsă sŭīs ēt crīmĭnĕ tāntō

lūxŭrĭāt cārūmquĕ sĭbī nōn ābnŭĭt hōstēm;

iāctābātque ūltrō, quōd sōlī cāstră pătērēnt

sērmōnūmquĕ fŏrēt vĭcĭbūs pērmīssă făcūltās.

ēgrĕgĭī quŏtĭēns ēxīssēt foēdĕrĭs aūctōr,

stīpātūr sŏcĭīs, cīrcūmque ārmātă clĭēntūm

āgmĭnă prīvātīs ībānt fămŭlāntĭă sīgnīs.

īpse īntēr mĕdĭōs, nē quā dē pārtĕ rĕlīnquāt

bārbărĭēm, rĕvŏcāt fūlvās īn pēctŏră pēllēs

frēnăque ĕt īnmānēs phărĕtrās ārcūsquĕ sŏnōrōs

ādsĭmŭlāt mēntēmquĕ pălām tēstātŭr ămīctū,

nēc pŭdĕt Aūsŏnĭōs cūrrūs ēt iūră rĕgēntēm

sūmĕrĕ dēfōrmēs rītūs vēstēmquĕ Gĕtārūm;

īnsīgnēmque hăbĭtūm Lătĭī mūtārĕ tŏgātī

maērēnt cāptīvaē pēllītō iūdĭcĕ lēgēs.

Quīs pŏpŭlī tūm vūltŭs ĕrāt! quaē mūrmŭră fūrtīm!

(nām mĭsĕrīs nē flērĕ quĭdem aūt lēnīrĕ dŏlōrēm

cōllŏquĭēs īnpūnĕ lĭcēt): 'quōnam ūsquĕ fĕrēmūs

ēxĭtĭālĕ iŭgūm? dūraē quīs tērmĭnŭs ūmquām

sōrtĭs ĕrīt? quīs nōs fūnēstō tūrbĭnĕ rērūm

aūt tāntīs sōlvēt lăcrĭmīs, quōs bārbărŭs īllīnc,

hīnc Rūfīnŭs ăgīt, quĭbŭs ārvă frĕtūmquĕ nĕgātūr?

māgnă quĭdēm pēr rūră lŭēs, sēd māiŏr ŏbērrāt

īntrā tēctă tĭmōr. tāndēm sūccūrrĕ rŭēntī

heū pătrĭaē, Stĭlĭchō! dīlēcta hīc pīgnŏră cērtē,

hīc dŏmŭs, hīc thălămīs prīmūm gĕnĭālĭbŭs ōmēn,

hīc tĭbĭ fēlīcēs ērēxīt rēgĭă taēdās.

vēl sōlūs, spērātĕ, vĕnī! tē proēlĭă vīsō

lānguēscēnt ăvĭdīquĕ cădēt dēmēntĭă mōnstrī.'

Tālĭbŭs ūrgētūr dīscōrs Aūrōră prŏcēllīs.

āt Stĭlĭchō, Zĕphўrīs cūm prīmūm brūmă rĕmīttī

ēt iŭgă dīffūsīs nūdārī coēptă prŭīnīs,

pārtĭbŭs Ītălĭaē trānquīlla īn pācĕ rĕlīctīs,

ūtrăquĕ cāstră mŏvēns Phoēbī prŏpĕrābăt ăd ōrtūs,

Gāllĭcă dīscrētīs Ēōăquĕ rōbŏră tūrmīs

cōnplēxūs. nūmquām tāntaē dĭcĭōnĕ sŭb ūnā

cōnvēnērĕ mănūs nēc tōt dīscrīmĭnă vōcūm:

īllīnc Ārmĕnĭaē vībrātīs crīnĭbŭs ālaē

hērbĭdă cōllēctaē făcĭlī vēlāmĭnă nōdō;

īndĕ trŭcēs flāvō cŏmĭtāntūr vērtĭcĕ Gāllī,

quōs Rhŏdănūs vēlōx, Ărărīs quōs tārdĭŏr āmbīt

ēt quōs nāscēntēs ēxplōrāt gūrgĭtĕ Rhēnūs

quōsquĕ rĭgāt rētrō pērnīcĭŏr ūndă Gărūnnaē,

Ōcĕănī plēnō quŏtĭēns īnpēllĭtŭr aēstū.

mēns ĕădēm cūnctīs ănĭmīquĕ rĕcēntĭă pōnūnt

vūlnĕră; nōn ōdīt vīctūs vīctōrvĕ sŭpērbīt.

ēt quāmvīs praēsēns tŭmŏr ēt cīvīlĭă nūpēr

clāssĭcă bēllātrīxque ĕtĭāmnūnc īră călērēt,

īn dŭcĭs ēxĭmĭūm cōnspīrāvērĕ făvōrēm.

haūd ălĭtēr Xērxēn tōtō sĭmŭl ōrbĕ sĕcūtūs

nārrātūr răpŭīssĕ văgōs ēxērcĭtŭs āmnēs

ēt tēlīs ūmbrāssĕ dĭēm, cūm clāssĭbŭs īrēt

pēr scŏpŭlōs tēctūmquĕ pĕdēs cōntēmnĕrĕt aēquōr.

Vīx Ālpēs trānsgrēssŭs ĕrāt, nēc iam āmplĭŭs ērrāt

bārbărŭs ādvēntūmquĕ trĕmēns sē cōgĭt ĭn ūnām

plānĭtĭēm tūtōque īnclūdīt pāscŭă gŷrō;

tūm dŭplĭcī fōssā nōn ēxŭpĕrābĭlĕ vāllūm

āspĕrăt āltērnīs sŭdĭbūs mūrīquĕ lŏcātă

īn spĕcĭēm caēsīs ōbtēndīt plaūstră iŭvēncīs.

Āt prŏcŭl ēxānguīs Rūfīnūm pērcŭlĭt hōrrōr;

īnfēctaē pāllōrĕ gĕnaē; stĕtĭt ōrĕ gĕlātō

īncērtūs pĕtĕrētnĕ fŭgām, vĕnĭāmnĕ sŭbāctūs

pōscĕrĕt ān fīdōs sēsē trānsfērrĕt ĭn hōstēs.

quīd nūnc dīvĭtĭaē, quīd fūlvī vāstă mĕtāllī

cōngĕrĭēs, quīd pūrpŭrĕīs ēffūltă cŏlūmnīs

ātrĭă prōlātaēvĕ iŭvānt ād sīdĕră mōlēs?

aūdĭt ĭtēr nŭmĕrātquĕ dĭēs spătĭōquĕ vĭārūm

mētītūr vītām. tōrquētūr pēstĕ fŭtūrā

nēc rĕcĭpīt sōmnōs ēt saēpĕ cŭbīlĭbŭs āmēns

ēxcŭtĭtūr poēnāmquĕ lŭīt fōrmīdĭnĕ poēnaē.

sēd rĕdĭt īn răbĭēm scĕlĕrūmque īnmānĕ rĕsūmīt

īngĕnĭūm sācrāsquĕ fŏrēs praēdīvĭtĭs aūlaē

īntrăt ĕt Ārcădĭūm mīxtō tērrōrĕ prĕcātūr:

'Pēr frātrīs rēgālĕ iŭbār, pēr fāctă părēntīs

aēthĕrĭī flōrēmquĕ tŭī tē dēprĕcŏr aēvī,

ērĭpĕ mē glădĭīs; lĭcĕāt Stĭlĭchōnĭs ĭnīquās

ēvītārĕ mĭnās. īn nōstrām Gāllĭă caēdēm

cōniūrātă vĕnīt. quīdquīd lĭgăt ūltĭmă Tēthŷs,

ēxtrēmōs ūltrā vŏlĭtāt gēns sī quă Brĭtānnōs,

mōtă mĭhī. tāntīs cāpiēndī crēdĭmŭr ārmīs;

tōt sīgnīs ūnūm pĕtĭtūr căpŭt. ūndĕ crŭōrīs

īstă sĭtīs? gĕmĭnūm caēlī sĭbĭ vīndĭcăt āxēm

ēt nūllūm vūlt ēssĕ părēm. sūccūmbĕrĕ pōscīt

cūnctă sĭbī. rĕgĭt Ītălĭām Lĭbўāmquĕ cŏērcēt;

Hīspānīs Gāllīsquĕ iŭbēt; nōn ōrbĭtă sōlīs,

nōn īllūm nātūră căpīt. quāscūmquĕ părāvīt

hīc Aūgūstŭs ŏpēs ēt quās pōst bēllă rĕcēpīt,

sōlŭs hăbēt, pōssēssă sĕmēl nēc rēddĕrĕ cūrāt.

scīlĭcĕt īllĕ quĭdēm trānquīllā pācĕ frŭētūr,

nōs prĕmĕt ōbsĭdĭō? quīd pārtem īnvādĕrĕ tēmptāt?

dēsĕrăt Īllўrĭcōs fīnēs; Ēōă rĕmīttāt

āgmĭnă; frātērnās ēx aēquō dīvĭdăt hāstās,

nēc scēptrī fŭĕrīs tāntūm, sēd mīlĭtĭs hērēs.

quōd sī dīssĭmŭlās nōstraē sūccūrrĕrĕ mōrtī

nēc prŏhĭbērĕ părās, Mānēs ēt sīdĕră tēstōr:

haēc cērvīx nōn sōlă cădēt; mīscēbĭtŭr āltēr

sānguīs; nēc Stўgĭās fĕrăr īncŏmĭtātŭs ăd ūmbrās

nēc mĕă sēcūrūs rīdēbīt fūnĕră vīctōr!'

haēc ŭbĭ, dīctātūr făcĭnūs mīssūsquĕ rĕpēntĕ

quī fĕrăt ēxtōrtās īnvītō prīncĭpĕ vōcēs.

Īntĕrĕā Stĭlĭchō iām laētĭŏr hōstĕ prŏpīnquō

nēc mūltō spătĭī dīstāntĭbŭs aēquŏrĕ vāllīs

pūgnāndī cŭpĭdās āccēndīt vōcĕ cŏhōrtēs.

Ārmĕnĭīs frōns laēvă dătūr; pēr cōrnŭă Gāllōs

dēxtĕrĭōră lŏcāt. spūmīs īgnēscĕrĕ frēnă,

pūlvĕrĭs ēxtōllī nīmbōs lātēquĕ vĭdērēs

sūrgĕrĕ pūrpŭrĕīs ūndāntēs ānguĭbŭs hāstās

sērpēntūmquĕ văgō caēlūm saēvīrĕ vŏlātū.

īnplēt Thēssălĭām fērrī nĭtŏr, āntrăquĕ dōctī

cōrnĭpĕdīs tĕnĕrōque āmnīs rēptātŭs Ăchīllī

ēt nĕmŭs Oētaēūm rădĭāt. clāmōrĕ nĭvālīs

Ōssă tŏnāt pūlsōquĕ frăgōr gĕmĭnātŭr Ŏlŷmpō.

īntŭmŭīt vīrtūs ēt lūcīs prōdĭgŭs ārsīt

īmpĕtŭs; haūd īllōs rūpēs, haūd āltă vĕtārēnt

flūmĭnă: praēcĭpĭtī strāvīssēnt ōmnĭă cūrsū.

Sī tūnc hīs ănĭmīs ăcĭēs cōnlātă fŭīssēt,

prōdĭtă nōn tāntās vīdīssēt Graēcĭă caēdēs,

ōppĭdă sēmōtō Pĕlŏpēĭă Mārtĕ vĭgērēnt,

stārēnt Ārcădĭaē, stārēnt Lăcĕdaēmŏnĭs ārcēs;

nōn mărĕ fūmāssēt gĕmĭnūm flāgrāntĕ Cŏrīnthō

nēc fĕră Cēcrŏpĭās trāxīssēnt vīncŭlă mātrēs.

īllă dĭēs pŏtŭīt nōstrīs īnpōnĕrĕ fīnēm

clādĭbŭs ēt scĕlĕrīs caūsās aūfērrĕ fŭtūrī.

īnvĭdă prō quāntūm răpŭīt Fōrtūnă trĭūmphūm!

īntĕr ĕquōs īntērquĕ tŭbās māndātă fĕrūntūr

rēgĭa ĕt ārmātī vĕnĭūnt dūctōrĭs ăd aūrēs.

Ōbstĭpŭīt; sĭmŭl īră vĭrūm, sĭmŭl ōbrŭĭt īngēns

maērŏr ĕt īgnāvō tāntūm lĭcŭīssĕ nŏcēntī

mīrātūr. dŭbĭōs āncēps sēntēntĭă vōlvīt

ēvēntūs, pĕrăgāt pūgnās ān fōrtĭă coēptă

dēsĕrăt. Īllўrĭcīs ārdēt sūccūrrĕrĕ dāmnīs:

praēcēptīs ōbstārĕ tĭmēt. rĕvĕrēntĭă frāngīt

vīrtūtīs stĭmŭlōs: hīnc pūblĭcă cōmmŏdă suādēnt,

hīnc mĕtŭs īnvĭdĭaē. tāndem īndīgnātŭs ăd āstră

ēxtōllīt pālmās ĕt ăb īmō pēctŏrĕ fātūr:

'Nūmĭnă Rōmānīs nēcdūm sătĭātă rŭīnīs,

sī iŭvăt īmpĕrĭūm pĕnĭtūs dē stīrpĕ rĕvēllī,

ūnō sī plăcŭīt dēlērī saēcŭlă lāpsū,

sī pĭgĕt hūmānī gĕnĕrīs, prōrūmpăt ĭn ārvă

lībērtās ēffrēnă mărīs, vēl līmĭtĕ iūstō

dēvĭŭs ērrāntēs Phăĕthōn cōnfūndăt hăbēnās.

cūr pēr Rūfīnūm gĕrĭtūr? prōcūmbĕrĕ mūndūm

hōc aūctōrĕ pŭdēt. mĕdĭīs rĕvŏcāmŭr ăb ārmīs

(prō dŏlŏr!) ēt strīctōs dēpōnĕrĕ cōgĭmŭr ēnsēs.

vōs, ārsūrae ūrbēs pĕrĭtūrăquĕ moēnĭă, tēstōr:

cēdo ĕquĭdem ēt mĭsĕrūm pērmīttō cāsĭbŭs ōrbēm.

flēctĭtĕ sīgnă, dŭcēs. rĕdĕāt iām mīlĕs Ĕōūs.

pārēndūm. tăcĕānt lĭtŭī. prŏhĭbētĕ săgīttās.

pārcĭtĕ cōntĭgŭō - Rūfīnūs praēcĭpĭt! - hōstī.'

Hīs dīctīs ōmnēs ūnā frĕmŭērĕ mănīplī,

quāntūm nōn Ĭtălō pērcūssă Cĕraūnĭă flūctū,

quāntūm nōn mădĭdīs ēlīsă tŏnītrŭă Cōrīs,

sēcērnīquĕ nĕgānt ērēptăquĕ proēlĭă pōscūnt,

īnsīgnēmquĕ dŭcēm pŏpŭlūs dēfēndĭt ŭtērquĕ

ēt sĭbĭ quīsquĕ trăhīt. māgnō cērtātŭr ămōrĕ,

āltērnāmquĕ fĭdēm nōn īnlaūdātă lăcēssīt

sēdĭtĭō tālīquĕ sĭmūl clāmōrĕ mŏvēntūr:

'Quīs mĭhĭ nūdātōs ēnsēs, quīs tēlă lăcērtīs

ēxcŭtĭt ēt sōlvī cūrvātōs īmpĕrăt ārcūs?

quīsnam aūdēt lēgēs vībrāto īnpōnĕrĕ fērrō?

īnflāmmātă sĕmēl nēscīt mītēscĕrĕ vīrtūs.

iām mĭhĭ bārbărĭcōs sĭtĭēntĭă pīlă crŭōrēs

spōntĕ vŏlānt ūltrōquĕ mănūs mūcrōnĕ fŭrēntī

dūcĭtŭr ēt sīccūm glădĭūm vāgīnă rĕcūsāt.

nūm pătĭār? sēmpērnĕ Gĕtīs dīscōrdĭă nōstră

prōdĕrĭt? ēn ĭtĕrūm bēllī cīvīlĭs ĭmāgŏ!

quīd cōnsānguĭnĕās ăcĭēs, quīd dīvĭdĭs ōlīm

cōncōrdēs ăquĭlās? nōn dīssŏcĭābĭlĕ cōrpūs

cōniūnctūmquĕ sŭmūs. tē quō lĭbĕt īrĕ sĕquēmūr.

tē vĕl Hўpērbŏrĕō dāmnātām sīdĕrĕ Thŷlēn,

tē vĕl ăd īncēnsās Lĭbўaē cŏmĭtābŏr hărēnās;

Īndōrūm sī stāgnă pĕtās rūbrīquĕ rĕcēssūs

lītŏrĭs, aūrĭfĕrūm vĕnĭām pōtūrŭs Hўdāspēn;

sī călĕārĕ Nŏtūm sēcrētăquĕ nōscĕrĕ Nīlī

nāscēntīs iŭbĕās, mūndūm pōst tērgă rĕlīnquām;

ēt quōcūmquĕ lŏcō Stĭlĭchō tēntōrĭă fīgēt,

haēc pătrĭa ēst.' Dūx īndĕ vĕtāt: 'dēsīstĭtĕ, quaēsō,

ātque ăvĭdām dīffērtĕ mănūm. cădăt īstĕ mĭnācīs

īnvĭdĭaē cŭmŭlūs. nōn ēst vīctōrĭă tāntī

ūt vĭdĕār vīcīssĕ mĭhī. nōs, fīdă iŭvēntūs,

ītĕ, mĕī quōndām sŏcĭī.' nēc plūră lŏcūtūs

flēxĭt ĭtēr: văcŭō quālīs dīscēdĭt hĭātū

īmpătĭēns rĕmĕārĕ lĕō, quēm plūrĭmă cūspīs

ēt pāstōrālēs pĕpŭlērūnt īgnĕ cătērvaē,

īnclīnātquĕ iŭbās dēmīssăquĕ lūmĭnă vēlāt

ēt trĕpĭdās maēstō rīmātūr mūrmŭrĕ sīlvās.

Ūt sēsē lĕgĭō vīdīt dīsiūnctă rĕlīnquī,

īngēntēm tōllīt gĕmĭtūm gălĕāsquĕ sŏlūtīs

ūmēctāt lăcrĭmīs prēssāmquĕ mŏrāntĭă vōcēm

thōrācūm vălĭdōs pūlsānt sūspīrĭă nēxūs.

'trādĭmŭr, heū, tāntūmquĕ sĕquī prŏhĭbēmŭr ămōrēm!'

ēxclāmānt. 'spērnīsnĕ tŭās, dūx ōptĭmĕ, dēxtrās,

quās tĭbĭ vīctrīcēs tŏtĭēns Bēllōnă prŏbāvīt?

nōs ădĕō vīlēs? ădĕō fēlīcĭŏr āxīs

Hēspĕrĭūs, mĕrŭīt quī tē rēctōrĕ tĕnērī?

quīd nōbīs pătrĭām, quīd cāră rĕvīsĕrĕ tāndēm

pīgnŏră dīlēctōsvĕ iŭvāt cŏlŭīssĕ pĕnātēs?

tē sĭnĕ dūlcĕ nĭhīl. iām fōrmīdātă tўrānnī

tēmpēstās sŭbĕūndă mĭhī, quī fōrtĕ nĕfāndās

iām părăt īnsĭdĭās, quī nōs aūt tūrpĭbŭs Hūnīs

aūt īnpācātīs fămŭlōs praēbēbĭt Ălānīs;

quāmquām nōn ădĕō rōbūr dēfēcĕrĭt ōmnĕ

tāntăvĕ gēstāndī fŭĕrīt pēnūrĭă fērrī.

tū, lĭcĕt ōccĭdŭō mănĕās sūb cārdĭnĕ sōlīs,

tū mĭhĭ dūx sēmpēr, Stĭlĭchō, nōstrāmquĕ vĕl ābsēns

ēxpĕrĭērĕ fĭdēm. dăbĭtūr tĭbĭ dēbĭtă prīdēm

vīctĭmă: prōmīssīs lōngē plācābĕrĕ sācrīs.'

Trīstĭŏr Haēmŏnĭīs mīlēs dīgrēssŭs ăb ōrīs

tāngēbāt Măcĕtūm fīnēs mūrōsquĕ sŭbībāt,

Thēssălŏnīcă, tŭōs. sēnsū dŏlŏr haērĕt ĭn āltō

ābdĭtŭs ēt tăcĭtās vīndīctaē praēstrŭĭt īrās,

spēctātūrquĕ făvēns ŏdĭīs lŏcŭs āptăquĕ lētō

tēmpŏră. nēc quīsquām tāntā dē pūbĕ rĕpērtūs,

prōdĕrĕt īncaūtīs quī cōrdă mĭnāntĭă vērbīs.

quaē nōn pōstĕrĭtās, quaē nōn mīrābĭtŭr aētās

tāntī cōnsĭlĭūm vūlgī pŏtŭīssĕ tăcērī

aūt făcĭnūs tām grāndĕ tĕgī mēntīsquĕ călōrēm

nōn sērmōnĕ vĭaē, nōn īntēr pōcŭlă rūmpī?

aēquālīs tāntām tĕnŭīt cōnstāntĭă tūrbām,

ēt fŭĭt ārcānūm pŏpŭlō. pērcūrrĭtŭr Haēmūs,

dēsĕrĭtūr Rhŏdŏpē Thrācūmquĕ pĕr ārdŭă tēndūnt,

dōnĕc ăd Hērcŭlĕī pērvēntūm nōmĭnĭs ūrbēm.

Ūt cēssīssĕ dŭcēm, prŏpĭūs vēnīssĕ cŏhōrtēs

cōgnĭtă Rūfīnō, māgnā cērvīcĕ trĭūmphāl

ōmnĭă tūtă rătūs scēptrūmquĕ căpēssĕrĕ fērvēt

ēt cōniūrātōs hōrtātūr vōcĕ clĭēntēs:

'vīcĭmŭs, ēxpŭlĭmūs, făcĭlīs iām cōpĭă rēgnī.

nūllŭs ăb hōstĕ tĭmōr. quĭs ĕnīm, quēm vīsĕrĕ sōlūm

hōrrŭĭt, hūnc tāntō mūnītūm mīlĭtĕ vīncāt?

quīs fĕrăt ārmātūm, quēm nōn sŭpĕrāvĭt ĭnērmēm?

ī nūnc, ēxĭtĭūm nōbīs mĕdĭtārĕ rĕmōtūs

īncāssūm, Stĭlĭchō, dūm nōs lōngīssĭmă tēllūs

dīvĭdăt ēt mĕdĭīs Nēreūs īntērstrĕpăt ūndīs.

Ālpīnās trānsīrĕ tĭbī mē sōspĭtĕ rūpēs

haūd dăbĭtūr. iăcŭlīs īllīnc mē fīgĕrĕ tēmptā.

quaērĕ fĕrōx ārcūm, quī nōstra ād moēnĭă tēndī

pōssĭt ăb Ītălĭā. nōn tē mŏnŭmēntă prĭōrūm,

nōn ēxēmplă vĕtānt? quīsnām cōnātŭs ădīrĕ

hās iāctāt vītāssĕ mănūs? dētrūsĭmŭs ōrbĕ

tē mĕdĭō tāntīsquĕ sĭmūl spŏlĭāvĭmŭs ārmīs.

nūnc ĕpŭlās tēmpūs, sŏcĭī, nūnc lārgă părārĕ

mūnĕră dōnāndūmquĕ nŏvīs lĕgĭōnĭbŭs aūrūm.

ōppōrtūnĕ mĕīs ŏrĭtūr lūx crāstĭnă vōtīs.

quōd nōlīt rēx īpsĕ vĕlīt iŭbĕātquĕ cŏāctūs

īn pārtēm mĭhĭ rēgnă dărī. cōntīngăt ĭn ūnō

prīvātī fūgīssĕ mŏdūm crīmēnquĕ tўrānnī.'

Tālĭbŭs ādclāmāt dīctīs īnfāmĕ nŏcēntūm

cōncĭlĭūm, quī pērpĕtŭīs crēvērĕ răpīnīs

ēt quōs ūnă făcīt Rūfīnō caūsă sŏdālēs,

īnlĭcĭtūm dūxīssĕ nĭhīl. dēlīctă fŭērĕ

nēxŭs ămīcĭtĭaē. iāmiām cōnūbĭă laētī

dēspōndēnt ălĭēnă sĭbī frūstrāquĕ vĭcīssīm

prōmīttūnt quās quīsquĕ pĕtāt, quās dēvŏrĕt ūrbēs.

Coēpĕrăt hūmānōs āltō sōpīrĕ lăbōrēs

nōx grĕmĭō, nīgrāsquĕ sŏpōr dīffūdĕrăt ālās.

īllĕ dĭū cūrīs ănĭmūm stĭmŭlāntĭbŭs aēgrē

lābĭtŭr īn sōmnōs. vīx tōtō cōrdĕ quĭērāt,

ēccĕ vĭdēt dīrās āllūdĕrĕ prōtĭnŭs ūmbrās,

quās dĕdĭt īpsĕ nĕcī. quārūm quaē clārĭŏr ūnă

vīsă lŏquī: 'prō! sūrgĕ tŏrō. quīd plūrĭmă vōlvīs

ānxĭŭs? haēc rĕquĭēm rēbūs fīnēmquĕ tĭmōrī

āllātūră dĭēs: ōmnī iām plēbĕ rĕdībīs

āltĭŏr ēt laētī mănĭbūs pōrtābĕrĕ vūlgī.'

hās cănĭt āmbāgēs. ōccūltō fāllĭtŭr īllĕ

ōmĭnĕ nēc căpĭtīs sēntīt praēsāgĭă fīxī.

Iām sūmmūm rădĭīs strīngēbāt Lūcĭfĕr Haēmūm

fēstīnāmquĕ rŏtām sŏlĭtō prŏpĕrāntĭŏr ūrgēt

tāndēm Rūfīnī vīsūrūs fūnĕră Tītān:

prōsĭlŭīt strātīs dēnsaēquĕ căpācĭă tūrbaē

ātrĭă rēgĭfĭcō iūssīt splēndērĕ părātū

ēxcēptūră dăpēs ēt, quōd pōst vōtă dărētūr,

īnscūlpī prŏprĭīs aūrūm fātālĕ fĭgūrīs.

īpsĕ sălūtātūm rĕdŭcēs pōst proēlĭă tūrmās

iām rēgālĕ tŭmēns ēt prīncĭpĕ cēlsĭŏr ībāt

cōllăquĕ fēmĭnĕō iāctābāt mōllĭă gēstū,

īmpĕrĭī cērtūs, tĕgĕrēt ceū pūrpŭră dūdūm

cōrpŭs ĕt ārdēntēs āmbīrēnt tēmpŏră gēmmaē.

Ūrbĭs ăb āngūstō trāctū, quā vērgĭt ĭn Aūstrūm,

plānĭtĭēs vīcīnă pătēt: nām cētĕră pōntūs

cīrcŭĭt ēxĭgŭō dĭrĭmī sē trāmĭtĕ pāssūs.

hīc ūltrīx ăcĭēs ōrnātū fūlgĭdă Mārtīs

ēxplĭcŭīt cŭnĕōs. pĕdĭtēs īn pārtĕ sĭnīstrā

cōnsīstūnt. ĕquĭtēs īllīnc pōscēntĭă cūrsūm

ōră rĕlūctāntūr prēssīs sēdārĕ lŭpātīs,

ēt trĕmŭlōs ŭmĕrīs gaūdēnt vībrārĕ cŏlōrēs,

hīnc ălĭī saēvūm crīstātō vērtĭcĕ nūtānt,

quōs ŏpĕrīt fōrmātquĕ chălŷbs - cōniūnctă pĕr ārtēm

flēxĭlĭs īndūctīs ănĭmātūr lāmĭnă mēmbrīs,

hōrrĭbĭlīs vīsū: crēdās sĭmŭlācră mŏvērī

fērrĕă cōgnātōquĕ vĭrōs spīrārĕ mĕtāllō.

pār vēstītŭs ĕquīs: fērrātā frōntĕ mĭnāntūr

fērrātōsquĕ lĕvānt sēcūrī vūlnĕrĭs ārmōs.

dīvīsō stāt quīsquĕ lŏcō, mĕtŭēndă vŏlūptās

cērnēntī pūlchērquĕ tĭmōr, spīrīsquĕ rĕmīssīs

mānsuēscūnt vărĭī vēntō cēssāntĕ drăcōnēs.

Aūgūstūs vĕnĕrāndă prĭōr vēxīllă sălūtāt.

Rūfīnūs sĕquĭtūr, quō fāllĕrĕ cūnctă sŏlēbāt

cāllĭdŭs ādfātū, dēvōtăquĕ brācchĭă laūdāt;

nōmĭnĕ quēmquĕ vŏcāt; nātōs pātrēsquĕ rĕvērsīs

nūntĭăt īncŏlŭmēs. īllī dūm plūrĭmă fīctō

cērtātīm sērmōnĕ pĕtūnt, īntēndĕrĕ lōngōs

ā tērgo āmplēxūs īnspērātōquĕ sŭprēmă

cīrcŭĭtū sŏcĭārĕ părānt. dēcrēscĕrĕ cāmpūs

īncĭpĭt ēt clĭpĕīs īn sē rĕdĕūntĭă iūnctīs

cūrvō paūlātīm sĭnŭāntūr cōrnŭă dūctū:

sīc lĭgăt īnmēnsā vĭrĭdēs īndāgĭnĕ sāltūs

vēnātōr, sīc āttŏnĭtōs ād lītŏră pīscēs

aēquŏrĕūs pŏpŭlātŏr ăgīt rārōsquĕ plăgārūm

cōntrăhĭt ānfrāctūs ĕt hĭāntēs cōllĭgĭt ōrās.

ēxclūdūnt ălĭōs. cīngī sē fērvĭdŭs īllĕ

nēscĭt ădhūc grăvĭtērque ādprēnsā vēstĕ mŏrāntēm

īncrĕpăt Aūgūstūm (scāndāt sūblīmĕ trĭbūnāl,

pārtĭcĭpēm scēptrī, sŏcĭūm dēclārĕt hŏnōrīs),

cūm sŭbĭtō strīngūnt glădĭōs. vōx dēsŭpĕr īngēns

īnfrĕmŭīt: 'nōbīs ĕtĭām, dētērrĭmĕ, nōbīs

spērāstī fămŭlās īnpōnĕrĕ pōssĕ cătēnās?

ūndĕ rĕdī nēscīs? pătĭārne aūdīrĕ sătēllēs,

quī lēgēs ălĭīs lībērtātēmquĕ rĕdūxī?

bīs dŏmĭtūm cīvīlĕ nĕfās, bīs rūpĭmŭs Ālpēs.

tōt nōs bēllă dŏcēnt nūllī sērvīrĕ tўrānnō.'

Dērĭgŭīt. spēs nūllă fŭgaē; sĕgĕs ūndĭquĕ fērrī

cīrcūmfūsă mĭcāt; dēxtrā laēvāquĕ rĕvīnctūs

haēsĭt ĕt ēnsĭfĕraē stŭpŭīt mūcrōnĕ cŏrōnaē:

ūt fĕră, quaē nūpēr mōntēs āmīsĭt ăvītōs

āltōrūmque ēxūl nĕmŏrūm dāmnātŭr hărēnaē

mūnĕrĭbūs, cōmmōtă rŭīt: vīr mūrmŭrĕ cōntrā

hōrtātūr nīxūsquĕ gĕnū vēnābŭlă tēndīt;

īllă păvēt strĕpĭtūs cŭnĕōsque ērēctă thĕātrī

rēspĭcĭt ēt tāntī mīrātūr sībĭlă vūlgī.

Ūnūs pēr mĕdĭōs aūdēndī prōmptĭŏr ēnsĕ,

prōsĭlĭt ēxērtō dīctīsque ēt vūlnĕrĕ tōrvūs

īmpĕtĭt: 'hāc Stĭlĭchō, quēm iāctās pēllĕrĕ, dēxtrā

tē fĕrĭt; hōc ābsēns īnvādīt vīscĕră fērrō.'

sīc fātūr mĕrĭtōquĕ lătūs trānsvērbĕrăt īctū.

Fēlīx īllă mănūs, tālēm quaē prīmă crŭōrēm

haūsĕrĭt ēt fēssī poēnām lībāvĕrĭt ōrbīs!

mōx ōmnēs fŏdĭūnt hāstīs ārtūsquĕ trĕmēntēs

dīlănĭānt; ūnō tōt cōrpŏrĕ pīlă tĕpēscūnt

ēt nōn īnfēctō pŭdŭīt mūcrōnĕ rĕvērtī.

hī vūltūs ăvĭdōs ĕt ădhūc spīrāntĭă vēllūnt

lūmĭnă, trūncātōs ălĭī răpŭērĕ lăcērtōs;

āmpŭtăt īllĕ pĕdēs, ŭmĕrūm quătĭt īllĕ sŏlūtīs

nēxĭbŭs; hīc frāctī rĕsĕrāt cūrvāmĭnă dōrsī;

hīc iĕcŭr, hīc cōrdīs fībrās. hīc pāndĭt ănhēlās

pūlmōnīs lătĕbrās. spătĭūm nōn īnvĕnĭt īră

nēc lŏcŭs ēst ŏdĭīs. cōnsūmptō fūnĕrĕ vīx tūm

dēsĕrĭtūr spārsūmquĕ pĕrīt pēr tēlă cădāvēr:

sīc mōns Āŏnĭūs rŭbŭīt, cūm Pēnthĕă fērrēnt

Maēnădĕs aūt sŭbĭtō mūtātum Āctaēŏnă cōrnū

trādĕrĕt īnsānīs Lātōnĭă vīrgŏ Mŏlōssīs.

crīmĭnĭbūsnĕ tŭīs spērās, Fōrtūnă, mĕdērī

ēt mălĕ dōnātūm cērtās aēquārĕ făvōrēm

sūpplĭcĭīs? ūnā tōt mīlĭă mōrtĕ rĕpēndīs?

ēvērsīs ăgĕdūm Rūfīnūm dīvĭdĕ tērrīs.

dā căpŭt Ōdrўsĭīs, trūncūm mĕrĕāntŭr Ăchīvī.

quīd rĕlĭquīs dăbĭtūr? nēc sīngŭlă mēmbră pĕrēmptīs

sūffĭcĭūnt pŏpŭlīs. Văcŭō plēbs ūndĭquĕ mūrō

iām sēcūră flŭīt; sĕnĭbūs nōn ōbstĭtĭt aētās

vīrgĭnĭbūsvĕ pŭdōr; vĭdŭaē, quĭbŭs īllĕ mărītōs

ābstŭlĭt, ōrbātaēquĕ rŭūnt ād gaūdĭă mātrēs

īnsūltāntque ălăcrēs. lăcĕrōs iŭvăt īrĕ pĕr ārtūs

prēssăquĕ cālcātō vēstīgĭă sānguĭnĕ tīnguī.

nēc mĭnŭs ādsĭdŭīs flāgrānt ēlīdĕrĕ sāxīs

prōdĭgĭālĕ căpūt, quōd iām dē cūspĭdĕ sūmmā

nūtābāt dīgnā rĕdĭēns ād moēnĭă pōmpā.

dēxtĕră quīn ĕtĭām lūdō cōncēssă văgātūr

aēră pĕtēns fraūdēsque ănĭmī pērsōlvĭt ăvārī

tērrĭbĭlī lūcrō vīvōsque ĭmĭtātă rĕtēntūs

cōgĭtŭr āddūctīs dĭgĭtōs īnflēctĕrĕ nērvīs.

Dēsĭnăt ēlātīs quīsquām cōnfīdĕrĕ rēbūs

īnstăbĭlēsquĕ dĕōs āc lūbrĭcă nūmĭnă dīscāt.

īllă mănūs, quaē scēptră sĭbī gēstāndă părābāt,

cūiūs sē tŏtĭēns sūmmīsĭt ăd ōscŭlă sūpplēx

nōbĭlĭtās, ĭnhŭmātă dĭū mĭsĕrōquĕ rĕvūlsă

cōrpŏrĕ, fērālēm quaēstūm pōst fātă pŏpōscīt.

āspĭcĭāt quīsquīs nĭmĭūm sūblātă sĕcūndīs

cōllă gĕrīt: trĭvĭīs cālcāndūs spārgĭtŭr ēccĕ,

quī sĭbĭ pŷrămĭdās, quī nōn cēdēntĭă tēmplīs

ōrnātūră sŭōs ēxtrūxīt cūlmĭnă mānēs;

ēt quī Sīdŏnĭō vēlārī crēdĭdĭt ōstrō,

nūdūs pāscĭt ăvēs. iăcĕt ēn, quī pōssĭdĕt ōrbēm,

ēxĭgŭaē tēllūrĭs ĭnōps ēt pūlvĕrĕ rārō

pēr pārtēs tĕgĭtūr nūsquām tŏtĭēnsquĕ sĕpūltūs.

Sēnsērūnt cōnvēxă nĕcēm tēllūsquĕ nĕfāndūm

āmōlītŭr ŏnūs iām rēspīrāntĭbŭs āstrīs.

īnfērnōs grăvăt ūmbră lăcūs. pătĕr Aēăcŭs hōrrēt

īntrāntēmque ĕtĭām lātrātū Cērbĕrŭs ūrgēt.

tūnc ănĭmaē, quās īllĕ fĕrō sūb iūrĕ pĕrēmīt,

cīrcūmstānt nīgrīquĕ trăhūnt ād iūdĭcĭs ūrnām

īnfēstō frĕmĭtū: vĕlŭtī pāstōrĭs ĭn ōră

cōmmōtaē glŏmĕrāntŭr ăpēs, quī dūlcĭă rāptū

mēllă vĕhīt, pīnnāsquĕ cĭēnt ēt spīcŭlă tēndūnt

ēt tĕnŭīs sāxī pēr prōpūgnācŭlă cīnctaē

rīmōsām pătrĭām dīlēctăquĕ pūmĭcĭs āntră

dēfēndūnt prōnōquĕ făvōs ēxāmĭnĕ vēlānt.

Ēst lŏcŭs īnfaūstīs quō cōncĭlĭāntŭr ĭn ūnūm

Cōcŷtōs Phlĕgĕthōnquĕ vădīs; ĭnămoēnŭs ŭtērquĕ

ālvĕŭs; hīc vōlvīt lăcrĭmās, hīc īgnĕ rĕdūndāt.

tūrrīs pēr gĕmĭnōs, flāmmīs mūnītĭŏr, āmnēs

pōrrĭgĭtūr sŏlĭdōquĕ rĭgēns ădămāntĕ sĭnīstrūm

prōlŭĭt īgnĕ lătūs; dēxtrō Cōcŷtĭă fīndīt

aēquŏră trīstĕ gĕmēns ēt flūctū cōncĭtă plāngīt.

hūc pōst ēmĕrĭtām mōrtālĭă saēcŭlă vītām

dēvĕnĭūnt. ĭbĭ nūllă mănēnt dīscrīmĭnă fātī,

nūllŭs hŏnōs, vānōque ēxūtūm nōmĭnĕ rēgēm

prōtūrbāt plēbēiŭs ĕgēns. quaēsītŏr ĭn āltō

cōnspĭcŭūs sŏlĭō pērtēmptāt crīmĭnă Mīnōs

ēt iūstīs dĭrĭmīt sōntēs. quōs nōllĕ fătērī

vīdĕrĭt, ād †mālā† trānsmīttīt vērbĕră frātrīs:

nām iūxtā Rhădămānthŭs ăgīt. cūm gēstă sŭpērnī

cūrrĭcŭlī tōtōsquĕ dĭū pērspēxĕrĭt āctūs,

ēxaēquāt dāmnūm mĕrĭtīs ēt mūtă fĕrārūm

cōgīt vīnclă pătī. trŭcŭlēntōs īngĕrĭt ūrsīs

praēdōnēsquĕ lŭpīs; fāllācēs vūlpĭbŭs āddīt.

āt quī dēsĭdĭā sēmpēr vīnōquĕ grăvātūs,

īndūlgēns Vĕnĕrī, vŏlŭīt tōrpēscĕrĕ lūxū,

hūnc sŭĭs īmmūndī pīnguēs dētrūdĭt ĭn ārtūs

quī iūstō plūs ēssĕ lŏquāx ārcānăquĕ suēvīt

prōdĕrĕ, pīscōsās fērtūr vīctūrŭs ĭn ūndās,

ūt nĭmĭām pēnsēnt aētērnă sĭlēntĭă vōcēm.

quōs ŭbĭ pēr vărĭās ānnīs tēr mīllĕ fĭgūrās

ēgīt, Lēthaēō pūrgātōs flūmĭnĕ tāndēm

rūrsŭs ăd hūmānaē rĕvŏcāt prīmōrdĭă fōrmaē.

Tūm quŏquĕ dūm lītēs Stўgĭīquĕ nĕgōtĭă sōlvīt

dūră fŏrī vĕtĕrēsquĕ rĕōs ēx ōrdĭnĕ quaērīt,

Rūfīnūm prŏcŭl ēccĕ nŏtāt vīsūquĕ sĕvērō

lūstrăt ĕt ēx īmō cōncūssā sēdĕ prŏfātūr:

'Hūc sŭpĕrūm lābēs, hūc īnsătĭābĭlĭs aūrī

prōlŭvĭēs prĕtĭōquĕ nĭhīl nōn aūsĕ părātō,

quōdquĕ mĭhī sūmmūm scĕlŭs ēst, hūc īnprŏbĕ lēgūm

vēndĭtŏr Ārctōī stĭmŭlātōr pērfĭdĕ Mārtīs.

cūiŭs ŏb īnnŭmĕrās strāgēs āngūstŭs Ăvērnī

iām sĭnŭs ēt plēnā lāssātūr pōrtĭtŏr ālnō!

quīd dēmēns mănĭfēstă nĕgās? ēn pēctŭs ĭnūstaē

dēfōrmānt măcŭlaē vĭtĭīque ĭnŏlēvĭt ĭmāgŏ

nēc sēsē cōmmīssă tĕgūnt. gĕnŭs ōmnĕ dŏlōrūm

īn tē fērrĕ lĭbēt: dŭbĭō tĭbĭ pēndŭlă rūpēs

īnmĭnĕāt lāpsū, vŏlŭcēr tē tōrquĕăt āxīs,

tē rĕfŭgī fāllānt lătĭcēs ātque ōrĕ nătāntī

ārēscāt dēcēptă sĭtīs dăpĭbūsquĕ rĕlīctīs

īn tŭă mānsūrūs mīgrēt praēcōrdĭă vūltūr.

quāmquam ōmnēs ălĭī, quōs haēc tōrmēntă fătīgānt,

pārs quŏtă sūnt, Rūfīnĕ, tŭī! quīd tālĕ vĕl aūdāx

fūlmĭnĕ Sālmōneūs vēl līnguā Tāntălŭs ēgīt

aūt īncōncēssō Tĭtўōs dēlīquĭt ămōrĕ?

cūnctōrūm sī fāctă sĭmūl iūngāntŭr ĭn ūnūm,

praēcēdēs nŭmĕrō. cuī tāntă pĭācŭlă quīsquām

sūpplĭcĭō cōnfērrĕ vălēt? quīd dēnĭquĕ dīgnūm

ōmnĭbŭs īnvĕnĭām, vīncānt cūm sīngŭlă poēnās?

tōllĭtĕ dē mĕdĭīs ănĭmārūm dēdĕcŭs ūmbrīs.

āspēxīssĕ săt ēst. ŏcŭlīs iām pārcĭtĕ nōstrīs

ēt Dītīs pūrgātĕ dŏmōs. ăgĭtātĕ flăgēllīs

trāns Stўgă, trāns Ĕrĕbūm, văcŭō māndātĕ bărāthrō

īnfrā Tītānūm tĕnĕbrās īnfrāquĕ rĕcēssūs

Tārtărĕōs īmūmquĕ Chăōs, quā nōctĭs ŏpācaē

fūndāmēntă lătēnt; pĕnĭtūsque ĭbĭ mērsŭs ănhēlēt,

dūm rŏtăt āstră pŏlūs, fĕrĭūnt dūm lītŏră vēntī.'