MARCI MANILII - ASTRONOMICON LIBER V

IIIIIIIVV

0

Hīc ălĭūs fīnīssĕt ĭtēr sīgnīsquĕ rĕlātīs

quīs ādvērsă mĕānt stēllārūm nūmĭnă quīnquĕ

quādrĭiŭgīs ēt Phoēbŭs ĕquīs ēt Dēlĭă bīgīs

nōn ūltrā strūxīssĕt ŏpūs, caēlōquĕ rĕdīrēt

āc pēr dēscēnsūm mĕdĭōs pērcūrrĕrĕt īgnēs5

Sātūrnī, Iŏvĭs ēt Mārtīs Sōlīsquĕ, sŭb īllīs

pōst Vĕnĕrem ēt Māiā nātūm tē, Lūnă, văgāntēm.

mē prŏpĕrāre ĕtĭām mūndūs iŭbĕt ōmnĭă cīrcūm

sīdĕră vēctātūm tōtō dēcūrrĕrĕ caēlō,

cūm sĕmĕl aēthĕrĭōs aūsūs cōnscēndĕrĕ cūrrūs10

sūmmūm cōntĭgĕrīm sŭă pēr fāstīgĭă cūlmēn.

hīnc vŏcăt Ōrīōn, māgnī pārs māxĭmă caēlī,

ēt rătĭs hērōūm, quaē nūnc quŏquĕ nāvĭgăt āstrīs,

Flūmĭnăque ērrāntīs lātē sĭnŭāntĭă flēxūs

ēt bĭfĕrūm Cētōs squāmīs ātque ōrĕ trĕmēndō15

Hēspĕrĭdūmquĕ vĭgīl cūstōs ēt dīvĭtĭs aūrī

ēt Cănĭs īn tōtūm pōrtāns īncēndĭă mūndūm

ārăquĕ dīvōrūm, cuī vōtūm sōlvĭt Ŏlŷmpūs;

īllīnc pēr gĕmĭnās Ānguīs quī lābĭtŭr Ārctōs

Hēnĭŏchūsquĕ mĕmōr cūrrūs plaūstrīquĕ Bŏōtēs20

ātque Ărĭādnaēaē caēlēstĭă dōnă cŏrōnaē,

vīctŏr ĕt īnvīsaē Pērseūs cūm fālcĕ Mĕdūsaē

Āndrŏmĕdānquĕ nĕcāns gĕnĭtōr cūm cōniŭgĕ Cēpheūs,

quāquĕ vŏlāt stēllātŭs Ĕquūs cĕlĕrīquĕ Săgīttaē

Dēlphīnūs cērtāns ēt Iūppĭtĕr ālĭtĕ tēctūs,25

cētĕrăque īn tōtō pāssīm lābēntĭă caēlō.

quaē mĭhĭ pēr prŏprĭās vīrēs sūnt cūnctă cănēndă,

quīd vălĕānt ōrtū, quīd cūm mērgūntŭr ĭn ūndās,

ēt quŏtă dē bīs sēx āstrīs pārs quaēquĕ rĕdūcāt.

hās stēllīs prŏprĭās vīrēs ēt tēmpŏră rērūm30

cōnstĭtŭīt māgnī quōndām făbrĭcātŏr Ŏlŷmpī.

Vīr grĕgĭs ēt pōntī vīctōr, cuī pārtĕ rĕlīctā

nōmĕn ŏnūsquĕ dĕdīt nēc pēlle īmmūnĭs ăb īpsā,

Cōlchĭdŏs ēt măgĭcās ārtēs quī vīsĕrĕ Iōlcōn

Mēdēaē iūssīt mōvītquĕ vĕnēnă pĕr ōrbēm,35

nūnc quŏquĕ vīcīnām pūppī, ceū nāvĭgĕt, Ārgō

ā dēxtrī lătĕrīs dūcīt rĕgĭōnĕ pĕr āstră.

sēd tūm prīmă sŭōs pūppīs cōnsūrgĭt ĭn īgnēs,

quāttŭŏr īn pārtēs cūm Cōrnĭgĕr ēxtŭlĭt ōră.

īllā quīsquĭs ĕrīt tērrīs ŏrĭēntĕ crĕātūs,40

rēctŏr ĕrīt pūppīs clāvōque īmmōbĭlĭs haērēns

mūtābīt pĕlăgō tērrās vēntīsquĕ sĕquētūr

fōrtūnām tōtūmquĕ vŏlēt trānārĕ prŏfūndūm

clāssĭbŭs ātque ălĭōs mēnsēs āltūmquĕ vĭdērĕ

Phāsĭn ĕt īn caūtēs Tīphŷn sŭpĕrārĕ rŭēntēm.45

tōllĕ sĭtōs ōrtūs hŏmĭnūm sūb sīdĕrĕ tālī,

sūstŭlĕrīs bēllūm Troīaē clāssēmquĕ sŏlūtām

sānguĭne ĕt āppūlsām tērrīs; nōn īnvĕhĕt ūndīs

Pērsĭdă nēc pĕlăgūs Xērxēs făcĭētquĕ tĕgētquĕ;

vērsă Sўrācūsīs Sălămīs nōn mērgĕt Ăthēnās,50

Pūnĭcă nēc tōtō flŭĭtābūnt aēquŏrĕ rōstră

Āctĭăcōsquĕ sĭnūs īntēr sūspēnsŭs ŭtrīmquĕ

ōrbĭs ĕt īn pōntō caēlī fōrtūnă nătābīt.

hīs dŭcĭbūs caēcō dūcūntŭr ĭn aēquŏrĕ clāssēs

ēt cŏĭt īpsă sĭbī tēllūs tōtūsquĕ pĕr ūsūs55

dīvērsōs rērūm vēntīs ārcēssĭtŭr ōrbīs.

Sēd dĕcĭmā lătĕrīs sūrgēns dē pārtĕ sĭnīstrī

māxĭmŭs Ōrīōn māgnūmque āmplēxŭs Ŏlŷmpūm,

quō fūlgēntĕ sŭpēr tērrās caēlūmquĕ trăhēntĕ

ēmēntītă dĭēm nīgrās nōx cōntrăhĭt ālās,60

sōllērtīs ănĭmōs, vēlōcĭă cōrpŏră fīngēt

ātque ăgĭlem ōffĭcĭō mēntēm cūrāsquĕ pĕr ōmnīs

īndēlāssātō prŏpĕrāntĭă cōrdă vĭgōrĕ.

īnstăr ĕrīt pŏpŭlī tōtāque hăbĭtābĭt ĭn ūrbĕ

līmĭnă pērvŏlĭtāns ūnūmquĕ pĕr ōmnĭă vērbūm65

mānĕ sălūtāndī pōrtāns cōmmūnĭs ămīcūs.

Sēd, cūm sē tērrīs Ărĭēs tēr quīnquĕ pĕrāctīs

pārtĭbŭs ēxtōllīt, prīmūm iŭgă tōllĭt ăb ūndīs

Hēnĭŏchūs clīvōquĕ rŏtās cōnvēllĭt ăb īmō,

quā gĕlĭdūs Bŏrĕās ăquĭlōnĭbŭs īnstăt ăcūtīs.70

īllĕ dăbīt prŏprĭūm stŭdĭūm caēlōquĕ rĕtēntās

quās prĭŭs īn tērrīs ăgĭtātŏr ămāvĕrăt ārtēs:

stārĕ lĕvī cūrrū mŏdĕrāntēm quāttŭŏr ōră

spūmĭgĕrīs frēnātă lŭpīs ēt flēctĕre ĕquōrūm

praēvălĭdās vīrēs āc tōrtō strīngĕrĕ gŷrō;75

āt, cūm lāxātō fūgērūnt cārdĭnĕ claūstră,

ēxăgĭtārĕ fĕrōs prōnūmque āntīrĕ vŏlāntīs

vīxquĕ rŏtīs lĕvĭbūs sūmmūm cōntīngĕrĕ cāmpūm

vīncēntēm pĕdĭbūs vēntōs, vēl prīmă tĕnēntēm

āgmĭna ĭn ōblīquūm cūrsūs ăgĭtārĕ mălīgnōs80

ōbstāntēmquĕ mŏrā tōtūm praēclūdĕrĕ cīrcūm,

vēl mĕdĭūm tūrbaē nūnc dēxtrōs īrĕ pĕr ōrbēs

fīdēntēm cāmpō, nūnc mētā cūrrĕre ăcūtā

spēmquĕ sŭb ēxtrēmō dŭbĭām sūspēndĕrĕ cāsū.

nēc nōn āltērnō dēsūltōr sīdĕrĕ dōrsō85

quādrŭpĕdum ēt stăbĭlīs pŏtĕrīt dēfīgĕrĕ plāntās,

pērvŏlĭtāns ĕt ĕquōs lūdēt pēr tērgă vŏlāntūm;

aūt sōlō vēctātŭs ĕquō nūnc ārmă mŏvēbīt,

nūnc lĕgĕt īn lōngō pēr cūrsūm praēmĭă cīrcō.

quīdquīd dē tālī stŭdĭō fōrmātŭr hăbēbīt.90

hīnc mĭhĭ Sālmōneūs (quī caēlum ĭmĭtātŭs ĭn ōrbĕ,

pōntĭbŭs īmpŏsĭtīs mīssīsquĕ pĕr aēră quădrīgīs

ēxprēssīssĕ sŏnūm mūndī sĭbĭ vīsŭs ĕt īpsūm

ādmōvīssĕ Iŏvēm tērrīs, dūm fūlmĭnă fīngīt

sēnsĭt, ĕt īmmīssōs īgnēs sŭpĕr īpsĕ sĕcūtūs95

mōrtĕ Iŏvēm dĭdĭcīt) gĕnĕrātūs pōssĭt hăbērī.

hōc gĕnĭtūm crēdās dē sīdĕrĕ Bēllĕrŏphōntēn

īmpŏsŭīssĕ vĭām mūndō pēr sīgnă vŏlāntēm,

cuī caēlūm cāmpūs fŭĕrāt, tērraēquĕ frĕtūmquĕ

sūb pĕdĭbūs, nōn ūllă tŭlīt vēstīgĭă cūrsūs.100

hīs ĕrĭt Hēnĭŏchī sūrgēns tĭbĭ fōrmă nŏtāndă.

Cūmquĕ dĕcēm pārtēs Ărĭēs dŭplĭcāvĕrĭt ōrtūs,

īncĭpĭēnt Haēdī trĕmŭlūm prōdūcĕrĕ mēntūm

hīrtăquĕ tūm dēmūm tērrīs prōmīttĕrĕ tērgă

quā dēxtēr Bŏrĕās spīrāt. nē crēdĕ sĕvēraē105

frōntĭs ŏpūs fīngī, strīctōsque hīnc ōră Cătōnēs

ābrūptūmquĕ părī Tōrquātum ĕt Hŏrātĭă fāctă.

māiŭs ŏnūs sīgno ēst, Haēdīs nēc tāntă pĕtūlcīs

cōnvĕnĭūnt: lĕvĭbūs gaūdēnt lāscīvăquĕ sīgnānt

pēctŏra; ĕt īn lūsūs făcĭlīs ăgĭlēmquĕ vĭgōrēm110

dēsūdānt; vărĭō dūcūnt ĭn ămōrĕ iŭvēntām;

īn vūlnūs nūmquām vīrtūs sēd saēpĕ lĭbīdŏ

īmpēllīt, tūrpīsque ĕmĭtūr vēl mōrtĕ vŏlūptās;

ēt mĭnĭmūm cĕcĭdīssĕ mălum ēst, quĭă crīmĭnĕ vīncūnt.

nēc nōn ēt cūltūs pĕcŏrūm nāscēntĭbŭs āddūnt115

pāstōrēmquĕ sŭūm gĕnĕrānt, cuī fīstŭlă cōllō

haērĕăt ēt vōcēs āltērnă pĕr ōscŭlă dūcāt.

Sēd, cūm bīs dēnās aūgēbīt sēptĭmă pārtēs

Lānĭgĕrī, sūrgēnt Hўădēs. quō tēmpŏrĕ nātīs

nūllă quĭēs plăcĕt, īn nūllō sūnt ōtĭă frūctū,120

sēd pŏpŭlūm tūrbāmquĕ pĕtūnt rērūmquĕ tŭmūltūs.

sēdĭtĭō clāmōrquĕ iŭvāt, Grācchōsquĕ tĕnēntīs

rōstră vŏlūnt Mōntēmquĕ Săcrūm rārōsquĕ Quĭrītēs;

pācīs bēllă prŏbānt cūraēque ălĭmēntă mĭnīstrānt.

īmmūndōsquĕ grĕgēs ăgĭtānt pēr sōrdĭdă rūră;125

ēt fīdūm Lāērtĭădaē gĕnŭērĕ sўbōtēn.

hōs gĕnĕrānt Hўădēs mōrēs sūrgēntĭbŭs āstrīs.

Ūltĭmă Lānĭgĕrī cūm pārs ēxclūdĭtŭr ōrbī,

quaē tōtum ōstēndīt tērrīs ātque ērŭĭt ūndīs,

Ōlĕnĭē sērvāns praēgrēssōs tōllĭtŭr Haēdōs130

ēgĕlĭdō stēllātă pŏlō, quā dēxtĕră pārs ēst,

ōffĭcĭō māgnī mātēr Iŏvĭs. īllă Tŏnāntī

fīda ălĭmēntă dĕdīt pēctūsque īmplēvĭt hĭāntīs

lāctĕ sŭō, dĕdĭt ēt dīgnās ād fūlmĭnă vīrēs.

hīnc trĕpĭdaē mēntēs trĕmĕbūndăquĕ cōrdă crĕāntūr135

sūspēnsa ād strĕpĭtūs lĕvĭbūsque ōbnōxĭă caūsīs.

hīs ĕtĭam īngĕnĭta ēst vīsēndi īgnōtă cŭpīdŏ,

ūt nŏvă pēr mōntēs quaērūnt ārbūstă căpēllaē,

sēmpĕr ĕt ūltĕrĭūs pāscēntēs tēndĕrĕ gaūdēnt.

Taūrŭs, ĭn āvērsōs praēcēps cūm tōllĭtŭr ōrtūs,140

sēxtā pārtĕ sŭī cērtāntīs lūcĕ sŏrōrēs

Plēĭădās dūcīt. quĭbŭs āspīrāntĭbŭs ālmām

īn lūcem ēdūntūr Bācchī Vĕnĕrīsquĕ sĕquācēs

pērquĕ dăpēs mēnsāsquĕ sŭpēr pĕtŭlāntĭă cōrdă

ēt sălĕ mōrdācī dūlcīs quaērēntĭă rīsūs.145

īllīs cūră sŭī cūltūs frōntīsquĕ dĕcōraē

sēmpĕr ĕrīt: tōrtōs īn flūctūm pōnĕrĕ crīnēs

aūt vīnclīs rĕvŏcārĕ cŏmās ēt vērtĭcĕ dēnsō

fīngĕre ĕt āppŏsĭtīs căpŭt ēmūtārĕ căpīllīs

pūmĭcĭbūsquĕ căvīs hōrrēntĭă mēmbră pŏlīrĕ150

ātque ōdīssĕ vĭrūm tĕrĕtīsque ōptārĕ lăcērtōs.

fēmĭnĕaē vēstēs, nĕc ĭn ūsūm tēgmĭnă plāntīs

sēd spĕcĭēm, fīctīquĕ plăcēnt ād mōllĭă grēssūs.

nātūraē pŭdĕt, ātque hăbĭtāt sūb pēctŏrĕ caēcă

āmbĭtĭo, ēt mōrbūm vīrtūtīs nōmĭnĕ iāctānt.155

sēmpĕr ămārĕ părum ēst: cŭpĭēnt ĕt ămārĕ vĭdērī.

Iām vērō Gĕmĭnīs frātērnă fĕrēntĭbŭs āstră

īn caēlūm sūmmōquĕ nătāntĭbŭs aēquŏrĕ pōntī

sēptĭmă pārs Lĕpŏrēm tōllīt. quō sīdĕrĕ nātīs

vīx ālās nātūră nĕgāt vŏlŭcrīsquĕ mĕātūs:160

tāntŭs ĕrīt pēr mēmbră vĭgōr rĕfĕrēntĭă vēntōs.

īllĕ prĭūs vīctōr stădĭō quām mīssŭs ăbībīt;

īllĕ cĭtō mōtū rĭgĭdōs ēlūdĕrĕ caēstūs,

nūnc ēxīrĕ lĕvīs mīssās nūnc mīttĕrĕ pālmās,

īllĕ pĭlām cĕlĕrī fŭgĭēntēm rēddĕrĕ plāntā165

ēt pĕdĭbūs pēnsārĕ mănūs ēt lūdĕrĕ fūlcrō

mōbĭlĭbūsquĕ cĭtōs īctūs glŏmĕrārĕ lăcērtīs,

īllĕ pŏtēns tūrbā pērfūndĕrĕ mēmbră pĭlārūm

pēr tōtūmquĕ văgās cōrpūs dīspōnĕrĕ pālmās,

ūt tĕnĕāt tāntōs ōrbēs sĭbĭque īpsĕ rĕlūdāt170

ēt vĕlŭt ēdōctōs iŭbĕāt vŏlĭtārĕ pĕr īpsūm.

īnvĭgĭlāt cūrīs, sōmnōs īndūstrĭă vīncīt,

ōtĭă pēr vărĭōs ēxērcēt dūlcĭă lūsūs.

Nūnc Cāncrō vīcīnă cănām, cuī pārtĕ sĭnīstrā

cōnsūrgūnt Iŭgŭlaē. quĭbŭs āspīrāntĭbŭs ōrtī175

tē, Mĕlĕāgrĕ, cŏlūnt flāmmīs ābsēntĭbŭs ūstūm

rēddēntēmquĕ tŭaē pēr mōrtēm mūnĕră mātrī,

cūiŭs ĕt āntĕ nĕcēm paūlātīm vītă sĕpūltāst,

ātque Ătălāntaēōs cōnātūm fērrĕ lăbōrēs,

ēt Călўdōnēā bēllāntēm rūpĕ pŭēllām180

vīncēntēmquĕ vĭrōs ēt quām pŏtŭīssĕ vĭdērĕ

vīrgĭnĕ māiŭs ĕrāt stērnēntēm vūlnĕrĕ prīmō

quāque ĕrăt Āctaēōn sīlvīs mīrāndŭs, ĕt āntĕ

quām cănĭbūs nŏvă praēdă fŭīt, dūcūntŭr ĕt īpsī,

rētĭbŭs ēt claūdūnt cāmpōs, fōrmīdĭnĕ mōntēs.185

mēndācīsquĕ părānt fŏvĕās lăquĕōsquĕ tĕnācīs

cūrrēntīsquĕ fĕrās pĕdĭcārūm cōmpĕdĕ nēctūnt

aūt cănĭbūs fērrōvĕ nĕcānt praēdāsquĕ rĕpōrtānt.

sūnt quĭbŭs īn pōntō stŭdĭum ēst cēpīssĕ fĕrārūm

dīvērsās făcĭēs ēt caēcō mērsă prŏfūndō190

stērnĕrĕ lītŏrĕīs mōnstrōrūm cōrpŏra hărēnīs

hōrrēndūmquĕ frĕtīs īn bēllă lăcēssĕrĕ pōntūm

ēt cōlārĕ văgōs īndūctīs rētĭbŭs āmnēs

āc pēr nūllă sĕquī dŭbĭās vēstīgĭă praēdās,

lūxŭrĭaē quĭă tērră părūm, fāstīdĭt ĕt ōrbēm195

vēntĕr, ĕt īpsĕ gŭlām Nēreūs ēx aēquŏrĕ pāscīt.

Āt Prŏcўōn ŏrĭēns, cūm iām vīcēsĭmă Cāncrō

sēptĭmăque ēx ūndīs pārs sēse ēmērgĭt ĭn āstră,

vēnātūs nōn īllĕ quĭdēm vērum ārmă crĕātīs

vēnāndī trĭbŭīt. cătŭlōs nūtrīrĕ săgācīs200

ēt gĕnŭs ā prŏăvīs, mōrēs nŭmĕrārĕ pĕr ūrbēs,

rētĭăque ēt vălĭdā vēnābŭlă cūspĭdĕ fīxă

lēntăquĕ cōrrēctīs fōrmāre hāstīlĭă nōdīs,

ēt quaēcūmquĕ sŏlēt vēnāndī pōscĕrĕ cūră

īn prŏprĭōs făbrĭcārĕ dăbīt vēnālĭă quaēstūs.205

Cūm vēro īn vāstōs sūrgēt Nĕmĕaēŭs hĭātūs,

ēxŏrĭtūr cāndēns lātrātquĕ Cănīcŭlă flāmmās

ēt răbĭt īgnĕ sŭō gĕmĭnātque īncēndĭă sōlīs.

quā sūbdēntĕ făcēm tērrīs rădĭōsquĕ vŏmēntĕ

dīvīnāt cĭnĕrēs ōrbīs fātūmquĕ sŭprēmūm210

sōrtītūr, lānguētquĕ sŭīs Nēptūnŭs ĭn ūndīs,

ēt vĭrĭdīs nĕmŏrī sānguīs dēcēdĭt ĕt hērbīs.

cūnctă pĕrēgrīnōs ōrbēs ănĭmālĭă quaērūnt

ātque ĕgĕt āltĕrĭūs mūndūs, nātūră sŭīsmēt

aēgrōtāt mōrbīs nĭmĭōs ōbsēssă pĕr aēstūs215

īnquĕ rŏgō vīvīt: tāntūs pēr sīdĕră fērvōr

fūndĭtŭr ātque ūnō cēnsēntūr lūmĭnĕ cūnctă.

haēc ŭbĭ sē pōntō pēr prīmās ēxtŭlĭt ōrās,

nāscēntēm quām nēc pĕlăgī rēstīnxĕrĭt ūndă,

ēffrēnōs ănĭmōs vĭŏlēntăquĕ pēctŏră fīngēt220

īrārūmquĕ dăbīt flūctūs ŏdĭūmquĕ mĕtūmquĕ

tōtīūs vūlgī. praēcūrrūnt vērbă lŏquēntīs,

ānte ōs ēst ănĭmūs nēc māgnīs cōncĭtă caūsīs

cōrdă mĭcānt ēt līnguă răbīt lātrātquĕ lŏquēndō,

mōrsĭbŭs ēt crēbrīs dēntēs īn vōcĕ rĕlīnquīt.225

ārdēscīt vīnō vĭtĭūm, vīrēsquĕ mĭnīstrāt

Bācchŭs ĕt īn flāmmām saēvās ēxsūscĭtăt īrās.

nēc sīlvās rūpēsquĕ tĭmēnt vāstōsquĕ lĕōnēs

aūt spūmāntĭs ăprī dēntēs ātque ārmă fĕrārūm,

ēffūndūntquĕ sŭās cōncēsso īn cōrpŏrĕ flāmmās.230

nēc tālīs mīrēre ārtēs sūb sīdĕrĕ tālī:

cērnĭs ŭt īpsum ĕtĭām sīdūs vēnētŭr ĭn āstrīs;

praēgrēssūm quaērīt Lĕpŏrēm cōmprēndĕrĕ cūrsū.

Ūltĭmă pārs māgnī cūm tōllĭtŭr ōrtă Lĕōnīs,

Crātēr aūrātīs sūrgīt caēlātŭs ăb āstrīs.235

īndĕ trăhīt quīcūmquĕ gĕnūs mōrēsquĕ, sĕquētūr

īrrĭgŭōs rūrīs cāmpōs āmnēsquĕ lăcūsquĕ,

ēt tē, Bācchĕ, tŭās nūbēntēm iūngĕt ăd ūlmōs,

dīspōnētvĕ iŭgīs ĭmĭtātūs frōndĕ chŏrēās,

rōbŏrĕ vēl prŏprĭō fīdēntem īn brācchĭă dūcēt240

tēquĕ tĭbī crēdēt sēmpērque, ūt mātrĕ rĕsēctūm,

ābiūngēt thălămīs, sĕgĕtēmque īntērsĕrĕt ūvīs,

quaēque ălĭa īnnŭmĕrī cūltūs ēst fōrmă pĕr ōrbēm

prō rĕgĭōnĕ cŏlēt. nēc pārcē vīnă rĕcēptă

haūrĭĕt, ēmĕrĭtīs ēt frūctĭbŭs īpsĕ frŭētūr245

gaūdēbītquĕ mĕrō mērgētque īn pōcŭlă mēntēm.

nēc sōlūm tērraē spēm crēdĕt ĭn ānnŭă vōtă:

ānnōnaē quŏquĕ vēctīgāl mērcēsquĕ sĕquētūr

praēcĭpŭē quās ūmŏr ălīt nēc dēsĕrĭt ūndă.

tālīs ēffīngēt Crātēr ūmōrĭs ămātōr.250

Iām sŭbĭt Ērĭgŏnē. quaē cūm tĭbĭ quīnquĕ fĕrētūr

pārtĭbŭs ērēptīs pōntō, tōllēntŭr ăb ūndīs

clāra Ărĭādnaēaē quōndām mŏnŭmēntă cŏrōnaē

ēt mōllīs trĭbŭēnt ārtēs. hīnc dōnă pŭēllaē

nāmquĕ nĭtēnt, īllīnc ŏrĭēns ēst īpsă pŭēllă.255

īllĕ cŏlēt nĭtĭdīs gēmmāntēm flōrĭbŭs hōrtūm

pāllēntīs vĭŏlās ēt pūrpŭrĕōs hўăcīnthōs

līlĭăque ēt Tўrĭās ĭmĭtātă păpāvĕră lūcēs

vērnāntīsquĕ rŏsaē rŭbĭcūndō sānguĭnĕ flōrēm

caērŭlĕūmque ŏlĕīs vĭrĭdēmve īn grāmĭnĕ cōllēm.260

cōnsĕrĕt ēt vērīs dēpīngēt prātă fĭgūrīs.

aūt vărĭōs nēctēt flōrēs sērtīsquĕ lŏcābīt

ēffīngētquĕ sŭūm sīdūs sĭmĭlīsquĕ ‹cŏrōnās

Cnōsĭăcaē făcĭēt; călămōsque› īn mūtŭă prēssōs

īncŏquĕt ātque Ărăbūm Sўrĭīs mūlcēbĭt ŏdōrēs

ēt mĕdĭōs ūnguēntă dăbīt rĕfĕrēntĭă flātūs,265

ūt sĭt ădūltĕrĭō sūcōrūm grātĭă māiōr.

mūndĭtĭaē cōrdī cūltūsque ārtēsquĕ dĕcōraē

ēt lēnōcĭnĭūm vītaē praēsēnsquĕ vŏlūptās.

Vīrgĭnĭs hōc ānnī pōscūnt flōrēsquĕ Cŏrōnaē.

Āt, cūm pēr dĕcĭmām cōnsūrgēns hōrrĭdă pārtēm270

Spīcă fĕrēt praē sē vāllāntīs cōrpŭs ărīstās,

ārvōrum īngĕnĕrāt stŭdĭūm rūrīsquĕ cŏlēndī

sēmĭnăque īn faēnūs sūlcātīs crēdĕrĕ tērrīs

ūsūrāmquĕ sĕquī māiōrēm sōrtĕ rĕcēptīs

frūgĭbŭs īnnŭmĕrīs ātque hōrrĕă quaērĕrĕ mēssī275

(quōd sōlūm dĕcŭīt mōrtālīs nōssĕ mĕtāllūm:

ūllă fămēs, nōn ūllă fŏrēnt iēiūnĭă tērrīs;

dīvĕs ĕrāt cēnsūs sătŭrātīs gēntĭbŭs ‹ōlīm

ārgēntī vēnīs aūrīquĕ lătēntĭbŭs› ōrbī

ēt, sī fōrtĕ lăbōr vīrēs tārdāvĕrĭt, ārtēs

quīs sĭnĕ nūllă Cĕrēs, nōn ūllūs sēmĭnĭs ūsūs,280

sūbdĕrĕ frāctūrō sĭlĭcī frūmēntă sŭpērquĕ

dūcĕrĕ pēndēntīs ōrbēs ēt mērgĕrĕ fārră

āc tōrrērĕ fŏcīs hŏmĭnūmque ălĭmēntă părārĕ

ātque ūnūm gĕnŭs īn mūltās vărĭārĕ fĭgūrās.

ēt, quĭă dīspŏsĭtīs hăbĭtātūr spīcă pĕr ārtēm285

frūgĭbŭs, āc strūctō sĭmĭlīs cōmpōnĭtŭr ōrdŏ,

sēmĭnĭbūsquĕ sŭīs cēllās ātque hōrrĕă praēbēt,

scūlpēntēm făcĭēt sānctīs lăquĕārĭă tēmplīs

cōndēntēmquĕ nŏvūm caēlūm pēr tēctă Tŏnāntīs.

haēc fŭĕrāt quōndām dīvīs cōncēssă fĭgūră,290

nūnc iām lūxŭrĭaē pārs ēst: trīclīnĭă tēmplīs

cōncērtānt, tēctīque aūrō iām vēscĭmŭr aūrō.

Sēd pārte ōctāvā sūrgēntēm cērnĕ Săgīttām

Chēlārūm. dăbĭt haēc iăcŭlūm tōrquērĕ lăcērtīs,

ēt călămūm nērvīs, glaēbās ēt mīttĕrĕ vīrgīs,295

pēndēntēmquĕ sŭō vŏlŭcrēm dēprēndĕrĕ caēlō,

cūspĭdĕ vēl trĭplĭcī sēcūrūm fīgĕrĕ pīscēm.

quōd pŏtĭūs dĕdĕrīm Teūcrō sīdūsvĕ gĕnūsvĕ,

tēvĕ, Phĭlōctētē, cuī mālīm crēdĕrĕ pārtī?

Hēctŏrĭs īllĕ făcēs ārcū taēdāmquĕ fŭgāvīt,300

mīttēbāt saēvōs īgnēs quaē mīllĕ cărīnīs.

hīc sōrtēm phărĕtrā Troīaē bēllīquĕ gĕrēbāt,

māiŏr ĕt ārmātīs hōstīs sūbsēdĕrăt ēxūl.

quīn ĕtĭam īllĕ pătēr tālī dē sīdĕrĕ crētūs

ēssĕ pŏtēst, quī sērpēntēm sŭpĕr ōră cŭbāntēm305

īnfēlīx nātī sōmnūmque ănĭmāmquĕ bĭbēntēm

sūstĭnŭīt mīssō pĕtĕre āc prōstērnĕrĕ tēlō.

ārs ĕrăt ēssĕ pătrēm; vīcīt nātūră pĕrīclūm

ēt părĭtēr iŭvĕnēm sōmnōque āc mōrtĕ lĕvāvīt

tūnc ĭtĕrūm nātum ēt fātō pēr sōmnĭă rāptūm.310

Āt, cūm sēcrētīs īmprōvĭdŭs Haēdŭs ĭn āntrīs

ērrāntī sĭmĭlīs frātrūm vēstīgĭă quaērīt

pōstquĕ grĕgēm lōngō prōdūcĭtŭr īntērvāllō,

sōllērtīs ănĭmōs ăgĭtātăquĕ pēctŏra ĭn ūsūs

ēffīngīt vărĭōs nēc dēfĭcĭēntĭă cūrīs315

nēc cōntēntă dŏmō. pŏpŭlī sūnt īllă mĭnīstră

pērquĕ măgīstrātūs ēt pūblĭcă iūră fĕrūntūr.

nōn īllō cōrām dĭgĭtōs quaēsīvĕrĭt hāstă,

dēfŭĕrītquĕ bŏnīs sēctōr, poēnāmquĕ lŭcrētūr

nōxĭŭs ēt pătrĭām fraūdārīt dēbĭtŏr aērīs.320

cōgnĭtŏr ēst ūrbīs. nēc nōn lāscīvĭt ămōrēs

īn vărĭōs pōnītquĕ fŏrūm suādēntĕ Lўaēō,

mōbĭlĭs īn sāltūs ēt scaēnaē mōllĭŏr ārtĕ.

Nūnc sūrgēntĕ Lўrā tēstūdĭnĭs ēnătăt ūndīs

fōrmă pĕr hērēdēm tāntūm pōst fātă sŏnāntīs,325

quā quōndām sōmnūmquĕ frĕtīs Oēāgrĭŭs Ōrpheūs

ēt sēnsūs scŏpŭlīs ēt sīlvīs āddĭdĭt aūrēs

ēt Dītī lăcrĭmās ēt mōrtī dēnĭquĕ fīnēm.

hīnc vĕnĭēnt vōcīs dōtēs chōrdaēquĕ sŏnāntīs

gārrŭlăque īn mŏdŭlōs dīvērsā tībĭă fōrmā330

ēt quōdcūmquĕ mănū lŏquĭtūr flātūquĕ mŏvētūr.

īllĕ dăbīt cāntūs īntēr cōnvīvĭă dūlcīs

mūlcēbītquĕ sŏnō Bācchūm nōctēmquĕ tĕnēbīt.

quīn ĕtĭām cūrās īntēr sēcrētă mŏvēbīt

cārmĭnă fūrtīvō mŏdŭlātūs mūrmŭrĕ vōcēm,335

sōlŭs ĕt īpsĕ sŭās sēmpēr cāntābĭt ăd aūrēs,

sīc dīctāntĕ Lўrā, cūm pārs vīcēsĭmă sēxtă

Chēlārūm sūrgēt, quaē cōrnŭă dūcĕt ăd āstră.

Quīd rĕgĭōnĕ Nĕpaē vīx pārtēs ōctŏ trăhēntīs

Āră fĕrēns tūrīs stēllīs ĭmĭtāntĭbŭs īgnēm,340

īn quā dēvōtī quōndām cĕcĭdērĕ Gĭgāntēs,

nēc prĭŭs ārmāvīt vĭŏlēntō fūlmĭnĕ dēxtrām

Iūppĭtĕr, āntĕ dĕōs quām cōnstĭtĭt īpsĕ săcērdōs?

quōs pŏtĭūs fīngēnt ōrtūs quām tēmplă cŏlēntīs

ātque aūctōrātōs īn tērtĭă iūră mĭnīstrōs,345

dīvōrūmquĕ săcrā vĕnĕrāntīs nūmĭnă vōcĕ,

paēnĕ dĕōs ēt quī pōssīnt vēntūră vĭdērĕ?

Quāttŭŏr āppŏsĭtīs Cēntaūrūs pārtĭbŭs ēffērt

sīdĕra ĕt ēx īpsō mōrēs nāscēntĭbŭs āddīt.

aūt stĭmŭlīs ăgĭtābĭt ŏnūs mīxtāsquĕ iŭgābīt350

sēmĭnĕ quādrŭpĕdēs aūt cūrrū cēlsĭŏr ībīt

aūt ŏnĕrābĭt ĕquōs ārmīs aūt dūcĕt ĭn ārmă.

īllĕ tĕnēt mĕdĭcās ārtēs ād mēmbră fĕrārūm

ēt nōn aūdītōs mūtārūm tōllĕrĕ mōrbōs.

hōc ēst ārtĭs ŏpūs, nōn ēxspēctārĕ gĕmēntīs355

ēt sĭbĭ nōn aēgrūm iāmdūdūm crēdĕrĕ cōrpūs.

Hūnc sŭbĭt Ārcĭtĕnēns, cūiūs pārs quīntă nĭtēntēm

Ārctūrum ōstēndīt pōntō. quō tēmpŏrĕ nātīs

Fōrtūna īpsă sŭōs aūdēt cōmmīttĕrĕ cēnsūs,

rēgālīs ŭt ŏpēs ēt sāncta aērārĭă sērvēnt360

rēgnāntēs sūb rēgĕ sŭō rērūmquĕ mĭnīstrī,

tūtēlāmquĕ gĕrānt pŏpŭlī, dŏmĭbūsvĕ rĕgēndīs

praēpŏsĭtī cūrās ălĭēnō līmĭnĕ claūdānt.

Ārcĭtĕnēns cūm sē tōtūm prōdūxĕrĭt ūndīs,

tēr dĕcĭmā sūb pārtĕ fĕrī fōrmāntĭbŭs āstrīs365

plūmĕŭs īn caēlūm nĭtĭdīs Ŏlŏr ēvŏlăt ālīs.

quō sūrgēntĕ trăhēns lūcēm mātrēmquĕ rĕlīnquēns

īpsĕ quŏque āĕrĭōs pŏpŭlōs caēlōquĕ dĭcātūm

ālĭtŭūm gĕnŭs īn stŭdĭūm cēnsūsquĕ vŏcābīt.

mīllĕ flŭēnt ārtēs: aūt bēllum īndīcĕrĕ mūndō370

ēt mĕdĭōs īntēr vŏlŭcrēm prēnsārĕ mĕātūs,

aūt nīdīs dāmnārĕ sŭīs, rāmōvĕ sĕdēntēm

pāscēntēmvĕ sŭpēr sūrgēntĭă dūcĕrĕ līnă.

ātque haēc īn lūxūm. iām vēntrī lōngĭŭs ītūr

quām mŏdŏ mīlĭtĭaē: Nŭmĭdārūm pāscĭmŭr ōrīs375

Phāsĭdŏs ēt lūcīs; ārcēssĭtŭr īndĕ măcēllūm

ūnde aūrātă nŏvō dēvēcta ēst aēquŏrĕ pēllīs.

quīn ĕtĭām līnguās hŏmĭnūm sēnsūsquĕ dŏcēbīt

āĕrĭās vŏlŭcrēs nŏvăque īn cōmmērcĭă dūcēt

vērbăquĕ praēcĭpĭēt nātūraē lēgĕ nĕgātā.380

īpsĕ dĕūm Cŷcnūs cōndīt vōcēmquĕ sŭb īllō

nōn tōtūs vŏlŭcēr, sēcūmque īmmūrmŭrăt īntūs.

nēc tē praētēreānt claūsās quī cūlmĭnĕ sūmmō

pāscĕre ăvēs Vĕnĕrīs gaūdēnt ēt rēddĕrĕ caēlō

aūt cērtīs rĕvŏcārĕ nŏtīs, tōtāmvĕ pĕr ūrbēm385

quī gēstānt căvĕīs vŏlŭcrēs ād iūssă părātās,

quōrum ōmnīs pārvō cōnsīstīt pāssĕrĕ cēnsūs.

hās ĕrĭt ēt sĭmĭlīs trĭbŭēns Ŏlŏr aūrĕŭs ārtēs.

Ānguĭtĕnēns māgnō cīrcūmdătŭs ōrbĕ drăcōnīs,

cūm vĕnĭt īn rĕgĭōnĕ tŭaē, Căprĭcōrnĕ, fĭgūraē,390

nōn ĭnĭmīcă făcīt sērpēntūm mēmbră crĕātīs.

āccĭpĭēnt sĭnĭbūsquĕ sŭīs pēplōquĕ flŭēntī

ōscŭlăque hōrrēndīs iūngēnt īmpūnĕ vĕnēnīs.

Āt, cūm sē pătrĭō prōdūcēns aēquŏrĕ Pīscīs

īn caēlūmquĕ fĕrēns ălĭēnīs fīnĭbŭs ībīt,395

quīsquĭs ĕrīt tālī căpĭēns sūb tēmpŏrĕ vītām,

lītŏrĭbūs rīpīsvĕ sŭōs cīrcūmfĕrĕt ānnōs,

pēndēntem ēt caēcō cāptābĭt ĭn aēquŏrĕ pīscēm,

cūmquĕ sŭīs dŏmĭbūs cōnchā vāllōquĕ lătēntīs

prōtrăhĕt īmmērsūs. nĭhĭl ēst aūdērĕ rĕlīctūm:400

quaēstūs naūfrăgĭō pĕtĭtūr cōrpūsquĕ prŏfūndō

īmmīssūm părĭtēr quām praēda ēxquīrĭtŭr īpsă.

nēc sēmpēr tāntī mērcēs ēst pārvă lăbōrīs:

cēnsĭbŭs aēquāntūr cōnchaē, lăpĭdūmquĕ nĭtōrĕ

vīx quīsquam ēst lŏcŭplēs. ŏnĕrātūr tērră prŏfūndō.405

tālī sōrtĕ sŭās ārtēs pēr lītŏră trāctāt,

aūt ĕmĭt ēxtērnōs prĕtĭō mūtātquĕ lăbōrēs

īnstĭtŏr aēquŏrĕaē vărĭā sŭb ĭmāgĭnĕ mērcīs.

Cūmquĕ Fĭdīs māgnō sūccēdūnt sīdĕră mūndō

quaēsītōr scĕlĕrūm vĕnĭēt vīndēxquĕ rĕōrūm,410

quī cōmmīssă sŭīs rīmābĭtŭr ārgūmēntīs

īn lūcēmquĕ trăhēt tăcĭtā lătĭtāntĭă fraūdĕ.

hīnc ĕtĭam īmmītīs tōrtōr poēnaēquĕ mĭnīstēr

ēt quīsquīs vērōvĕ făvēt cūlpāmvĕ pĕrōdīt

prōdĭtŭr ātque āltō quī iūrgĭă pēctŏrĕ tōllāt.415

Caērŭlĕūs pōntō cūm sē Dēlphīnŭs ĭn āstră

ērĭgĭt ēt squāmām stēllīs ĭmĭtāntĭbŭs ēxīt,

āmbĭgŭūs tērraē pārtūs pĕlăgīquĕ crĕātūr.

nām, vĕlŭt īpsĕ cĭtīs pērlābĭtŭr aēquŏră pīnnīs

nūnc sūmmūm scīndēns pĕlăgūs nūnc āltă prŏfūndī420

ēt sĭnĭbūs vīrēs sūmīt flūctūmquĕ fĭgūrāt,

sīc, vĕnĭt ēx īllō quīsquīs, vŏlĭtābĭt ĭn ūndīs.

nūnc āltērnă fĕrēns īn lēntōs brācchĭă trāctūs

ēt plaūsā rĕsŏnābĭt ăquā, nūnc aēquŏrĕ mērsās

dīdūcēt pālmās fūrtīvă bĭrēmĭs ĭn īpsō,425

nūnc ĭn ăquās rēctūs vĕnĭēt pāssūquĕ nătābīt

ēt vădă mēntītūs rēddēt sŭpĕr aēquŏră cāmpūm;

aūt īmmōtă fĕrēns īn tērgūs mēmbră lătūsquĕ

nōn ŏnĕrābĭt ăquās sūmmīsque āccūmbĕt ĭn ūndīs

pēndēbītquĕ sŭpēr, tōtūs sĭnĕ rēmĭgĕ vēlūm.430

īllīs īn pōntō iūcūndum ēst quaērĕrĕ pōntūm,

cōrpŏrăque īmmērgūnt ūndīs īpsūmquĕ sŭb āntrīs

Nērĕa ĕt aēquŏrĕās cōnāntūr vīsĕrĕ Nŷmphās,

ēxpōrtāntquĕ mărīs praēdās ēt rāptă prŏfūndō

naūfrăgĭa ātque īmās ăvĭdī scrūtāntŭr hărēnās.435

pār ēx dīvērsō stŭdĭūm sŏcĭātŭr ŭtrūmquĕ

īn gĕnŭs ātque ūnō dīgēstūm sēmĭnĕ sūrgīt.

ādnŭmĕrēs ĕtĭam īllă lĭcēt cōgnātă pĕr ārtēm

cōrpŏră, quaē vălĭdō sălĭūnt ēxcūssă pĕtaūrō

āltērnōsquĕ cĭēnt mōtūs, ēlātŭs ĕt āntĕ440

nūnc iăcĕt ātque hūiūs cāsū sūspēndĭtŭr īllĕ,

mēmbrăvĕ pēr flāmmās ōrbēsque ēmīssă flăgrāntīs,

mōllĭtĕr ūt lĭquĭdīs pĕr hŭmūm pōnūntŭr ĭn ūndīs

quaē dēlphīnă sŭō pĕr ĭnāne ĭmĭtāntĭă mōtū

ēt vĭdŭātă vŏlānt pīnnīs ĕt ĭn āĕrĕ lūdūnt.445

āt, sī dēfĭcĭēnt ārtēs, rĕmănēbĭt ĭn īllīs

mātĕrĭēs tămĕn āptă; dăbīt nātūră vĭgōrēm

ātque ălăcrīs cūrsūs cāmpōquĕ vŏlāntĭă mēmbră.

Sēd rĕgĭōnĕ mĕāns Cēpheūs ūmēntĭs Ăquārī

nōn dăbĭt īn lūsūm mōrēs. făcĭt ōră sĕvēraē450

frōntĭs ĭs āc vūltūs cōmpōnīt pōndĕrĕ mēntīs.

pāscēntūr cūrīs vĕtĕrūmque ēxēmplă rĕvōlvēnt

quōdque ăgăt īd crēdāt, stŭpĕfāctŭs ĭmāgĭnĕ iūrīs,

sēmpĕr ĕt āntīquī laūdābūnt vērbă Cătōnīs.

cōmpōnēt tĕnĕrōs ĕtĭām quī nūtrĭăt ānnōs455

ēt dŏmĭnūm dŏmĭnūs praētēxtaē lēgĕ sĕquātūr

tūtōrīsvĕ sŭpērcĭlĭūm pătrŭīvĕ rĭgōrēm.

quīn ĕtĭām trăgĭcō praēstābūnt vērbă cŏtūrnō,

cūiŭs ĕrīt, quāmquam īn chārtīs, stĭlŭs īpsĕ crŭēntūs,

nēc mĭnŭs haē scĕlĕrūm făcĭē rērūmquĕ tŭmūltū460

gaūdēbūnt. vīx ūnă trĭūm mĕmŏrārĕ sĕpūlcră

rūctāntēmquĕ pătrēm nātōs sōlēmquĕ rĕvērsūm

ēt caēcūm sĭnĕ nūbĕ dĭēm, Thēbānă iŭvābīt

dīcĕrĕ bēlla ŭtĕrī mīxtūmque īn frātrĕ părēntēm,

quīn ēt Mēdēaē nātōs frātrēmquĕ pătrēmquĕ,465

hīnc vēstēs flāmmās īllīnc prō mūnĕrĕ mīssās

āĕrĭāmquĕ fŭgām nātōsque ēx īgnĭbŭs ānnōs.

mīlle ălĭās rērūm spĕcĭēs īn cārmĭnă dūcēnt;

fōrsĭtăn īpse ĕtĭām Cēpheūs rĕfĕrētŭr ĭn āctūs.

ēt, sīquīs stŭdĭō scrībēndī mītĭŏr ībīt,470

cōmĭcă cōmpōnēt laētīs spēctācŭlă lūdīs,

ārdēntīs iŭvĕnēs rāptāsque ĭn ămōrĕ pŭēllās

ēlūsōsquĕ sĕnēs ăgĭlīsquĕ pĕr ōmnĭă sērvōs,

quīs īn cūnctă sŭām prōdūxīt saēcŭlă vītām

dōctĭŏr ūrbĕ sŭā līnguaē sūb flōrĕ Mĕnāndēr,475

quī vītae ōstēndīt vītām chārtīsquĕ săcrāvīt.

ēt, sī tānta ŏpĕrūm vīrēs cōmmēntă nĕgārīnt,

ēxtērnīs tămĕn āptŭs ĕrīt, nūnc vōcĕ pŏētīs

nūnc tăcĭtō gēstū rĕfĕrēnsque āffēctĭbŭs ōră

ēt sŭă dīcēndō făcĭēt, sōlūsquĕ pĕr ōmnīs480

ībīt pērsōnās ēt tūrbām rēddĕt ĭn ūnō;

aūt māgnōs hērōăs ăgēt, scaēnīsquĕ tŏgātōs

ōmnīs fōrtūnaē vūltūm pēr mēmbră rĕdūcēt,

aēquābītquĕ chŏrōs gēstū cōgētquĕ vĭdērĕ

praēsēntēm Troīām Prĭămūmque ānte ōră cădēntēm.485

Nūnc Ăquĭlaē sīdūs rĕfĕrām, quaē pārtĕ sĭnīstrā

rōrāntīs iŭvĕnīs, quēm tērrīs sūstŭlĭt īpsă,

fērtŭr ĕt ēxtēntīs praēdām cīrcūmvŏlăt ālīs.

fūlmĭnă mīssă rĕfērt ēt caēlō mīlĭtăt ālēs

bīs sēxtāmquĕ nŏtāt pārtēm flŭvĭālĭs Ăquārī.490

īllĭŭs īn tērrīs ŏrĭēntīs tēmpŏrĕ nātūs

ād spŏlĭa ēt pārtās sūrgēt vēl caēdĕ răpīnās

nēc pācēm bēllō, cīvēm dīscērnĕt ăb hōstĕ,

cūmque hŏmĭnūm dērīt strāgēs, dăbĭt īllĕ fĕrārūm.

īpsĕ sĭbī lēx ēst, ēt quā fērt cūmquĕ vŏlūntās495

praēcĭpĭtānt vīrēs; laūs ēst cōntēmnĕrĕ cūnctă.

ēt, sī fōrtĕ bŏnīs āccēssĕrĭt īmpĕtŭs aūsīs,

īmprŏbĭtās fīēt vīrtūs, ēt cōndĕrĕ bēllă

ēt māgnīs pătrĭām pŏtĕrīt dītārĕ trĭūmphīs.

ēt, quĭă nōn trāctāt vŏlŭcrīs sēd sūggĕrĭt ārmă500

īmmīssōsquĕ rĕfērt īgnēs ēt fūlmĭnă rēddīt,

rēgĭs ĕrīt māgnīvĕ dŭcīs pēr bēllă mĭnīstēr

īngēntīsquĕ sŭīs praēstābīt vīrĭbŭs ūsūs.

Āt, cūm Cāssĭŏpē bīs dēnīs pārtĭbŭs āctīs

aēquŏrĕī iŭvĕnīs dēxtrā dē pārtĕ rĕsūrgīt,505

ārtĭfĭcēs aūrī făcĭēt, quī mīllĕ fĭgūrīs

vērtĕre ŏpūs pōssīnt cāraēque ācquīrĕrĕ dōtēm

mātĕrĭae ēt lăpĭdūm vīvōs mīscērĕ cŏlōrēs.

hīnc Aūgūstă nĭtēnt sācrātīs mūnĕră tēmplīs,

ēt Mĭthrĭdātēōs vūltūs īndūtă trŏpaēă,510

aūrĕă Phoēbēīs cērtāntĭă lūmĭnă flāmmīs

gēmmārūmque ūmbrā rădĭāntēs lūcĭbŭs īgnēs.

hīnc Pōmpēiă mănēnt vĕtĕrīs mŏnŭmēntă trĭūmphī

ēt quŏd ĕrāt rēgnūm pĕlăgūs fŭĭt. ūnă mălōrūm

nōn ēxstīnctă dĭē sēmpērquĕ rĕcēntĭă flāmmīs.515

hīnc lēnōcĭnĭūm fōrmaē cūltūsquĕ rĕpērtūs

cōrpŏrĭs ātque aūrō quaēsīta ēst grātĭă frōntīs

pērquĕ căpūt dūctī lăpĭdēs pēr cōllă mănūsquĕ

ēt pĕdĭbūs nĭvĕīs fūlsērūnt aūrĕă vīnclă.

quīd pŏtĭūs mātrōnă vĕlīt trāctārĕ crĕātōs520

quām fāctūm rĕvŏcārĕ sŭōs quōd pōssĭt ăd ūsūs?

āc, nē mātĕrĭēs tālī sūb mūnĕrĕ dēsīt,

quaērĕrĕ sūb tērrīs aūrūm fūrtōquĕ lătēntēm

nātūram ērŭĕre ōmnem ōrbēmque īnvērtĕrĕ praēdaē

īmpĕrăt ēt glaēbās īntēr dēprēndĕrĕ gāzām525

īnvītāmquĕ nŏvō tāndēm prōdūcĕrĕ caēlō.

īlle ĕtĭām fūlvās ăvĭdūs nŭmĕrābĭt hărēnās

pērfūndētquĕ nŏvō stīllāntĭă lītŏră pōntō

pārvăquĕ rāmēntīs făcĭēt mōmēntă mĭnūtīs

Pāctōlīvĕ lĕgēt cēnsūs spūmāntĭs ĭn aūrūm;530

ēt pērlūcēntīs cŭpĭēns prēnsārĕ lăpīllōs

vērtĭcĭbūs mĕdĭīs ŏcŭlōs īmmīttĕt ăvārōs

aūt cŏquĕt ārgēntī glaēbās vēnāmquĕ lătēntēm

ērŭĕt ēt sĭlĭcēm rīvō sălĭēntĕ lĭquābīt;

aūt fāctī mērcātŏr ĕrīt pĕr ŭtrūmquĕ mĕtāllī,535

āltĕrum ĕt āltĕrĭūs sēmpēr mūtābĭt ăd ūsūs.

tālĭă Cāssĭŏpē nāscēntūm pēctŏră fīngēt.

Āndrŏmĕdaē sĕquĭtūr sīdūs, quaē Pīscĭbŭs ōrtīs

bīs sēx īn pārtēs caēlō vĕnĭt aūrĕă dēxtrō.

hānc quōndām poēnaē dīrōrūm cūlpă părēntūm540

prōdĭdĭt, īnfēstūs tōtīs cūm fīnĭbŭs ōmnīs

īncŭbŭīt pōntūs, flŭĭtāvīt naūfrăgă tēllūs,

prōpŏsĭta ēst mērcēs, vēsānō dēdĕrĕ pōntō

Āndrŏmĕdān, tĕnĕrōs ūt bēlŭă māndĕrĕt ārtūs.

hīc hўmĕnaēŭs ĕrāt, sōlātăquĕ pūblĭcă dāmnă545

prīvātīs lăcrĭmāns ōrnātūr vīctĭmă poēnaē

īndŭĭtūrquĕ sĭnūs nōn haēc ād vōtă părātōs,

vīrgĭnĭs ēt vīvaē răpĭtūr sĭnĕ fūnĕrĕ fūnūs.

āt, sĭmŭl īnfēstī vēntum ēst ād lītŏră pōntī,

mōllĭă pēr dūrās pāndūntūr brācchĭă caūtēs;550

āstrīnxērĕ pĕdēs scŏpŭlīs, īniēctăquĕ vīnclă,

ēt crŭcĕ vīrgĭnĕā mŏrĭtūră pŭēllă pĕpēndīt.

sērvātūr tămĕn īn poēnā vūltūsquĕ pŭdōrquĕ;

sūpplĭcĭa īpsă dĕcēnt; nĭvĕā cērvīcĕ rĕclīnīs

mōllĭtĕr īpsă sŭaē cūstōs ēst vīsă fĭgūraē.555

dēflūxērĕ sĭnūs ŭmĕrīs fūgītquĕ lăcērtōs

vēstĭs ĕt ēffūsī scăpŭlīs haēsērĕ căpīllī.

tē cīrcum ālcўŏnēs pīnnīs plānxērĕ vŏlāntēs

flēvērūntquĕ tŭōs mĭsĕrāndō cārmĭnĕ cāsūs

ēt tĭbĭ cōntēxtās ūmbrām fēcērĕ pĕr ālās.560

ād tŭă sūstĭnŭīt flūctūs spēctācŭlă pōntūs

āssuētāsquĕ sĭbī dēsīt pērfūndĕrĕ rūpēs,

ēxtŭlĭt ēt lĭquĭdō Nērēĭs ăb aēquŏrĕ vūltūs

ēt, cāsūs mĭsĕrātă tŭōs, rōrāvĭt ĕt ūndās.

īpsă lĕvī flātū rĕfŏvēns pēndēntĭă mēmbră565

aūră pĕr ēxtrēmās rĕsŏnāvīt flēbĭlĕ rūpēs.

tāndēm Gōrgŏnĕī vīctōrēm Pērsĕă mōnstrī

fēlīx īllă dĭēs rĕdĕūntem ād lītŏră dūxīt.

īsque, ŭbĭ pēndēntēm vīdīt dē rūpĕ pŭēllām,

dērĭgŭīt, făcĭē quēm nōn stŭpĕfēcĕrăt hōstīs,570

vīxquĕ mănū spŏlĭūm tĕnŭīt, vīctōrquĕ Mĕdūsaē

vīctŭs ĭn Āndrŏmĕda ēst. iām caūtĭbŭs īnvĭdĕt īpsīs

fēlīcīsquĕ vŏcāt, tĕnĕānt quaē mēmbră, cătēnās;

ēt, pōstquām poēnaē caūsām cōgnōvĭt ăb īpsā,

dēstĭnăt īn thălămōs pēr bēllūm vādĕrĕ pōntī,575

āltĕră sī Gōrgō vĕnĭāt, nōn tērrĭtŭs īllā.

cōncĭtăt āĕrĭōs cūrsūs flēntīsquĕ părēntēs

prōmīssū vītaē rĕcrĕāt pāctūsquĕ mărītām

ād lītūs rĕmĕāt. grăvĭdūs iām sūrgĕrĕ pōntūs

coēpĕrăt āc lōngō fŭgĭēbānt āgmĭnĕ flūctūs580

īmpēllēntĭs ŏnūs mōnstrī. căpŭt ēmĭnĕt ūndās

scīndēntīs pĕlăgūsquĕ vŏmīt, cīrcūmsŏnăt aēquōr

dēntĭbŭs, īnque īpsō răpĭdūm mărĕ nāvĭgăt ōrĕ;

hīnc vāstī sūrgūnt īmmēnsīs tōrquĭbŭs ōrbēs

tērgăquĕ cōnsūmūnt pĕlăgūs. sŏnăt ūndĭquĕ Phōrcŷs585

ātque īpsī mĕtŭūnt mōntēs scŏpŭlīquĕ rŭēntēm.

īnfēlīx vīrgō, quāmvīs sūb vīndĭcĕ tāntō

quaē tŭă tūnc fŭĕrāt făcĭēs! quām fūgĭt ĭn aūrās

spīrĭtŭs! ūt tōtō cărŭērūnt sānguĭnĕ mēmbră,

cūm tŭă fātă căvīs ē rūpĭbŭs īpsă vĭdērēs590

ādnāntēmquĕ tĭbī poēnām pĕlăgūsquĕ fĕrēntēm

quāntŭlă praēdă mărīs! quāssīs hīc sūbvŏlăt ālīs

Pērseūs ēt sēmēt caēlō iăcŭlātŭr ĭn hōstēm

Gōrgŏnĕō tīnctūm dēfīgēns sānguĭnĕ fērrūm.

īllă sŭbīt cōntrā vērsāmque ā gūrgĭtĕ frōntēm595

ērĭgĭt ēt tōrtīs īnnītēns ōrbĭbŭs āltē

ēmĭcăt āc tōtō sūblīmīs cōrpŏrĕ fērtūr.

sēd, quāntum īllă sŭbīt, sēmpēr, iăcŭlātă prŏfūndō,

īn tāntūm rĕvŏlāt lāxūmquĕ pĕr aēthĕră lūdīt

Pērseūs ēt cētī sŭbĕūntīs vērbĕrăt ōră.600

nēc cēdīt tămĕn īllă vĭrō, sēd saēvĭt ĭn aūrās

mōrsĭbŭs, ēt vānī crĕpĭtānt sĭnĕ vūlnĕrĕ dēntēs;

ēfflăt ĕt īn caēlūm pĕlăgūs mērgītquĕ vŏlāntēm

sānguĭnĕīs ūndīs pōntūmque ēxstīllăt ĭn āstră.

spēctābāt pūgnām pūgnāndī caūsă pŭēllă,605

iāmque ōblītă sŭī mĕtŭīt prō vīndĭcĕ tālī

sūspīrāns ănĭmōquĕ măgīs quām cōrpŏrĕ pēndēt.

tāndēm cōnfōssīs sūbsēdīt bēlŭă mēmbrīs

plēnă mărīs sūmmāsque ĭtĕrūm rĕmĕāvĭt ăd ūndās

ēt māgnūm vāstō cōntēxīt cōrpŏrĕ pōntūm,610

tūm quŏquĕ tērrĭbĭlīs nēc vīrgĭnĭs ōrĕ vĭdēndă.

pērfūndīt lĭquĭdō Pērseūs īn mārmŏrĕ cōrpūs,

māiŏr ĕt ēx ūndīs ād caūtēs pērvŏlăt āltās

sōlvītque haērēntēm vīnclīs dē rūpĕ pŭēllām

dēspōnsām pūgnā, nūptūrām dōtĕ mărītī.615

hīc dĕdĭt Āndrŏmĕdaē caēlūm stēllīsquĕ săcrāvīt

mērcēdēm tāntī bēllī, quō cōncĭdĭt īpsā

Gōrgŏnĕ nōn lĕvĭūs mōnstrūm pĕlăgūsquĕ lĕvāvīt.

Quīsquĭs ĭn Āndrŏmĕdaē sūrgēntīs tēmpŏră pōntō

nāscĭtŭr, īmmītīs vĕnĭēt poēnaēquĕ mĭnīstēr620

cārcĕrĭs ēt dūrī cūstōs, quō stāntĕ sŭpērbē

prōstrātaē iăcĕānt mĭsĕrōrum īn līmĭnĕ mātrēs

pērnōctēsquĕ pătrēs cŭpĭānt ēxtrēmă sŭōrūm

ōscŭla ĕt īn prŏprĭās ănĭmām trānsfērrĕ mĕdūllās.

cārnĭfĭcīsquĕ vĕnīt mōrtēm vēndēntĭs ĭmāgŏ625

āccēnsōsquĕ rŏgōs, cuī strīctā saēpĕ sĕcūrī

sūpplĭcĭūm vēctīgăl ĕrīt, quī dēnĭquĕ pōssēt

pēndēntem ē scŏpŭlīs īpsām spēctārĕ pŭēllām,

vīnctōrūm dŏmĭnūs sŏcĭūsque īn pārtĕ cătēnaē

īntērdūm, poēnīs ūt nōxĭă cōrpŏră sērvēt.630

Pīscĭbŭs ēxōrtīs cūm pārs vīcēsĭmă prīmă

sīgnābīt tērraē līmēn, fūlgēbĭt ĕt ōrbī,

āĕrĭūs nāscētŭr Ĕquūs caēlōquĕ vŏlābīt,

vēlōcīsquĕ dăbīt sūb tālī tēmpŏrĕ pārtūs

ōmnĕ pĕr ōffĭcĭūm vĭgĭlāntĭă mēmbră fĕrēntīs.635

hīc glŏmĕrābĭt ĕquō gŷrōs dōrsōquĕ sŭpērbūs

ārdŭă bēllă gĕrēt rēctōr cūm mīlĭtĕ mīxtūs;

hīc stădĭūm fraūdārĕ fĭdē pŏtĕrītquĕ vĭdērī

mēntītūs pāssūs ēt cāmpūm tōllĕrĕ cūrsū.

nām quĭs ăb ēxtrēmō cĭtĭūs rĕvŏlāvĕrĭt ōrbĕ640

nūntĭŭs ēxtrēmūmvĕ lĕvīs pĕnĕtrāvĕrĭt ōrbēm?

vīlĭbŭs īlle ĕtĭām sānābīt vūlnĕră sūcīs

quādrŭpĕdum, ēt mĕdĭcās hērbās īn mēmbră fĕrārūm

nōvĕrĭt, hūmānōs ēt quaē nāscēntŭr ăd ūsūs.

Nīxă gĕnū spĕcĭēs ēt Grāiō nōmĭnĕ dīctă645

Ēngŏnăsīn, cuī nūllă fĭdēs sŭb ŏrīgĭnĕ cōnstāt,

dēxtră pĕr ēxtrēmōs āttōllīt lūmĭnă Pīscēs.

hīnc fŭgă nāscēntūm, dŏlŭs īnsĭdĭaēquĕ crĕāntūr,

grāssātōrquĕ vĕnīt mĕdĭā mĕtŭēndŭs ĭn ūrbĕ.

ēt, sī fōrte ălĭquās ănĭmūs cōnsūrgĕt ĭn ārtēs,650

īn praērūptă dăbīt stŭdĭūm, vēndētquĕ pĕrīclō

īngĕnĭum, āc tĕnŭīs aūsūs sĭnĕ līmĭtĕ grēssūs

cērtă pĕr ēxtēntōs pōnēt vēstīgĭă fūnēs

ēt caēlī mĕdĭtātŭs ĭtēr vēstīgĭă pērdēt

saēpĕ nŏva ēt pēndēns pŏpŭlūm sūspēndĕt ăb īpsō.655

Laēvă sŭb ēxtrēmīs cōnsūrgūnt sīdĕră Cētī

Pīscĭbŭs Āndrŏmĕdān pōntō caēlōquĕ sĕquēntīs.

hōc trăhĭt īn pĕlăgī caēdēs ēt vūlnĕră nātōs

squāmĭgĕrī grĕgĭs, ēxtēntīs lăquĕārĕ prŏfūndūm

rētĭbŭs ēt pōntūm vīnclīs ārtārĕ fŭrēntīs;660

ēt vĕlŭt īn lāxō sēcūrās aēquŏrĕ phōcās

cārcĕrĭbūs claūdēnt rārīs ēt cōmpĕdĕ nēctēnt

īncaūtōsquĕ trăhēnt măcŭlārūm nēmĭnĕ thŷnnōs.

nēc cēpīssĕ săt ēst: lūctāntūr cōrpŏră nōdīs

ēxspēctāntquĕ nŏvās ăcĭēs fērrōquĕ nĕcāntūr,665

īnfĭcĭtūrquĕ sŭō pērmīxtūs sānguĭnĕ pōntūs.

tūm quŏquĕ, cūm tōtō iăcŭērūnt lītŏrĕ praēdaē,

āltĕră fīt caēdīs caēdēs: scīndūntŭr ĭn ārtūs,

cōrpŏre ĕt ēx ūnō vărĭūs dīscrībĭtŭr ūsūs.

īllă dătīs mĕlĭōr, sūcīs pārs īllă rĕtēntīs.670

hīnc sănĭēs prĕtĭōsă flŭīt flōrēmquĕ crŭōrīs

ēvŏmĭt ēt mīxtō gūstūm sălĕ tēmpĕrăt ōrīs;

īllă pŭtrīs tūrbaē strāgēs cōnfūndĭtŭr ōmnīs

pērmīscētquĕ sŭās āltērna īn dāmnă fĭgūrās

cōmmūnēmquĕ cĭbīs ūsūm sūcūmquĕ mĭnīstrāt.675

aūt, cūm caērŭlĕō stĕtĭt īpsă sĭmīllĭmă pōntō

squāmĭgĕrūm nūbēs tūrbāque īmmōbĭlĭs haērēt,

ēxcĭpĭtūr vāstā cīrcūm vāllātă săgēnā

īngēntīsquĕ lăcūs ēt Bācchī dōlĭă cōmplēt

ūmōrīsquĕ vŏmīt sŏcĭās pēr mūtŭă dōtēs680

ēt flŭĭt īn lĭquĭdām tābēm rĕsŏlūtă mĕdūllās.

quīn ĕtĭām māgnās pŏtĕrūnt cĕlĕbrārĕ sălīnās

ēt pōntūm cŏquĕre ēt pōntī sēcērnĕrĕ vīrūs,

cūm sŏlĭdūm cērtō dīstēndūnt mārgĭnĕ cāmpūm

āppēllūntquĕ sŭō dēdūctum ēx aēquŏrĕ flūctūm685

claūdēndōquĕ nĕgānt ăbĭtūm: sīc sūscĭpĭt ūndās

ārĕa ĕt ēpōtō pēr sōlem ūmōrĕ nĭtēscīt.

cōngĕrĭtūr sīccūm pĕlăgūs mēnsīsquĕ prŏfūndī

cānĭtĭēs dētōnsă mărīs, spūmaēquĕ rĭgēntīs

īngēntīs făcĭūnt tŭmŭlōs, pĕlăgīquĕ vĕnēnūm,690

quō pĕrĭt ūsŭs ăquaē sūcō cōrrūptŭs ămārō,

vītālī sălĕ pērmūtānt rēddūntquĕ sălūbrĕ.

Āt, rĕvŏlūtă pŏlō cūm prīmīs vūltĭbŭs Ārctōs

ād sŭă pērpĕtŭōs rĕvŏcāt vēstīgĭă pāssūs

nūmquām tīnctă vădīs sēd sēmpēr flēxĭlĭs ōrbĕ,695

aūt Cўnŏsūră mĭnōr cūm prīmā lūcĕ rĕsūrgīt

ēt părĭtēr vāstūsvĕ Lĕō vēl Scōrpĭŭs ācēr

nōctĕ sŭb ēxtrēmā prōmīttūnt iūră dĭēī

nōn ĭnĭmīcă fĕraē tālī sūb tēmpŏrĕ nātīs

ōră fĕrēnt, plăcĭdāsquĕ rĕgēnt cōmmērcĭă gēntēs.700

īllĕ mănū vāstōs pŏtĕrīt frēnārĕ lĕōnēs

ēt pālpārĕ lŭpōs, pānthērīs lūdĕrĕ cāptīs,

nēc fŭgĭēt vălĭdās cōgnātī sīdĕrĭs ūrsās

īnque ārtēs hŏmĭnūm pērvērsăquĕ mūnĕră dūcēt;

īlle ĕlĕphāntă prĕmēt dōrsō stĭmŭlīsquĕ mŏvēbīt705

tūrpĭtĕr īn tāntō cēdēntēm pōndĕrĕ pūnctīs;

īllĕ tĭgrīm răbĭē sōlvēt pācīquĕ dŏmābīt,

quaēque ălĭa īnfēstānt fŭrĭīs ănĭmālĭă tērrās

iūngĕt ămīcĭtĭā sēcūm, cătŭlōsquĕ săgācīs

tērtĭă Plēĭădās dōtāvīt fōrmă sŏrōrēs710

fēmĭnĕūm rūbrō vūltūm sūffūsă pўrōpō,

īnvēnītquĕ părēm sūb tē, Cўnŏsūră, cŏlōrēm,

ēt quōs Dēlphīnūs iăcŭlātūr quāttŭŏr īgnēs

Dēltōtōnquĕ trĭbūs făcĭbūs, sĭmĭlīquĕ nĭtēntēm

lūce Ăquĭlam ēt flēxōs pēr lūbrĭcă tērgă drăcōnēs.715

tūm quārtūm sēxtūmquĕ gĕnūs dīscērnĭtŭr ōmnī

ē nŭmĕrō, sūmmāmquĕ grădūs quī iūngĭt ŭtrāmquĕ.

māxĭmă pārs nŭmĕrō cēnsū cōnclūdĭtŭr īmō,

quaē nĕquĕ pēr cūnctās nōctēs nĕquĕ tēmpŏre ĭn ōmnī

rēsplēndēt vāstō caēlī sūmmōtă prŏfūndō,720

sēd, cūm clāră sŭōs āvērtīt Dēlĭă cūrsūs

cūmquĕ văgaē stēllaē tērrīs sŭă lūmĭnă cōndūnt,

mērsĭt ĕt ārdēntīs Ōrīōn aūrĕŭs īgnēs

sīgnăquĕ trānsgrēssūs pērmūtāt tēmpŏră Phoēbūs,

ēffūlgēt tĕnĕbrīs ēt nōcte āccēndĭtŭr ātrā.725

tūm cōnfērtă lĭcēt caēlī fūlgēntĭă tēmplă

cērnĕrĕ sēmĭnĭbūs mĭnĭmīs tōtūmquĕ mĭcārĕ

stīpātūm stēllīs mūndūm nēc cēdĕrĕ sūmmā

flōrĭbŭs aūt sīccaē cūrvūm pēr lītŭs hărēnaē,730

sēd, quŏt ĕānt sēmpēr nāscēntēs aēquŏrĕ flūctūs,

quōt dēlāpsă cădānt fŏlĭōrūm mīlĭă sīlvīs,

āmplĭŭs hōc īgnēs nŭmĕrō vŏlĭtārĕ pĕr ōrbēm.

ūtquĕ pĕr īngēntīs pŏpŭlūs dīscrībĭtŭr ūrbēs,

prīncĭpĭūmquĕ pătrēs rĕtĭnēnt ēt prōxĭmum ĕquēstēr735

ōrdŏ lŏcūm, pŏpŭlūmque ĕquĭtī pŏpŭlōquĕ sŭbīrĕ

vūlgŭs ĭnērs vĭdĕās ēt iām sĭnĕ nōmĭnĕ tūrbām,

sīc ĕtĭām māgnō quaēdām rēs pūblĭcă mūndōst

quām nātūră făcīt, quaē caēlō cōndĭdĭt ūrbēm.

sūnt stēllaē prŏcĕrūm sĭmĭlēs, sūnt prōxĭmă prīmīs740

sīdĕră, sūntquĕ grădūs ātque ōmnĭă iūstă prĭōrūm:

māxĭmŭs ēst pŏpŭlūs sūmmō quī cūlmĭnĕ fērtūr;

cuī sī prō nŭmĕrō vīrēs nātūră dĕdīssēt,

īpsĕ sŭās aēthēr flāmmās sūffērrĕ nĕquīrēt,

tōtŭs ĕt āccēnsō mūndūs flāgrārĕt Ŏlŷmpō.745

Hic alius finisset iter signisque relatis

quis adversa meant stellarum numina quinque

quadriiugis et Phoebus equis et Delia bigis

non ultra struxisset opus, caeloque rediret

5ac per descensum medios percurreret ignes

Saturni, Iovis et Martis Solisque, sub illis

post Venerem et Maia natum te, Luna, vagantem.

me properare etiam mundus iubet omnia circum

sidera vectatum toto decurrere caelo,

10cum semel aetherios ausus conscendere currus

summum contigerim sua per fastigia culmen.

hinc vocat Orion, magni pars maxima caeli,

et ratis heroum, quae nunc quoque navigat astris,

Fluminaque errantis late sinvantia flexus

15et biferum Cetos squamis atque ore tremendo

Hesperidumque vigil custos et divitis auri

et Canis in totum portans incendia mundum

araque divorum, cui votum solvit Olympus;

illinc per geminas Anguis qui labitur Arctos

20Heniochusque memor currus plaustrique Bootes

atque Ariadnaeae caelestia dona coronae,

victor et invisae Perseus cum falce Medusae

Andromedanque necans genitor cum coniuge Cepheus,

quaque volat stellatus Equus celerique Sagittae

25Delphinus certans et Iuppiter alite tectus,

ceteraque in toto passim labentia caelo.

quae mihi per proprias vires sunt cuncta canenda,

quid valeant ortu, quid cum merguntur in undas,

et quota de bis sex astris pars quaeque reducat.

30has stellis proprias vires et tempora rerum

constituit magni quondam fabricator Olympi.

Vir gregis et ponti victor, cui parte relicta

nomen onusque dedit nec pelle immunis ab ipsa,

Colchidos et magicas artes qui visere Iolcon

35Medeae iussit movitque venena per orbem,

nunc quoque vicinam puppi, ceu naviget, Argo

a dextri lateris ducit regione per astra.

sed tum prima suos puppis consurgit in ignes,

quattuor in partes cum Corniger extulit ora.

40illa quisquis erit terris oriente creatus,

rector erit puppis clavoque immobilis haerens

mutabit pelago terras ventisque sequetur

fortunam totumque volet tranare profundum

classibus atque alios menses altumque videre

45Phasin et in cautes Tiphyn superare ruentem.

tolle sitos ortus hominum sub sidere tali,

sustuleris bellum Troiae classemque solutam

sanguine et appulsam terris; non invehet undis

Persida nec pelagus Xerxes facietque tegetque;

50versa Syracusis Salamis non merget Athenas,

Punica nec toto fluitabunt aequore rostra

Actiacosque sinus inter suspensus utrimque

orbis et in ponto caeli fortuna natabit.

his ducibus caeco ducuntur in aequore classes

55et coit ipsa sibi tellus totusque per usus

diversos rerum ventis arcessitur orbis.

Sed decima lateris surgens de parte sinistri

maximus Orion magnumque amplexus Olympum,

quo fulgente super terras caelumque trahente

60ementita diem nigras nox contrahit alas,

sollertis animos, velocia corpora finget

atque agilem officio mentem curasque per omnis

indelassato properantia corda vigore.

instar erit populi totaque habitabit in urbe

65limina pervolitans unumque per omnia verbum

mane salutandi portans communis amicus.

Sed, cum se terris Aries ter quinque peractis

partibus extollit, primum iuga tollit ab undis

Heniochus clivoque rotas convellit ab imo,

70qua gelidus Boreas aquilonibus instat acutis.

ille dabit proprium studium caeloque retentas

quas prius in terris agitator amaverat artes:

stare levi curru moderantem quattuor ora

spumigeris frenata lupis et flectere equorum

75praevalidas vires ac torto stringere gyro;

at, cum laxato fugerunt cardine claustra,

exagitare feros pronumque antire volantis

vixque rotis levibus summum contingere campum

vincentem pedibus ventos, vel prima tenentem

80agmina in obliquum cursus agitare malignos

obstantemque mora totum praecludere circum,

vel medium turbae nunc dextros ire per orbes

fidentem campo, nunc meta currere acuta

spemque sub extremo dubiam suspendere casu.

85nec non alterno desultor sidere dorso

quadrupedum et stabilis poterit defigere plantas,

pervolitans et equos ludet per terga volantum;

aut solo vectatus equo nunc arma movebit,

nunc leget in longo per cursum praemia circo.

90quidquid de tali studio formatur habebit.

hinc mihi Salmoneus (qui caelum imitatus in orbe,

pontibus impositis missisque per aera quadrigis

expressisse sonum mundi sibi visus et ipsum

admovisse Iovem terris, dum fulmina fingit

95sensit, et immissos ignes super ipse secutus

morte Iovem didicit) generatus possit haberi.

hoc genitum credas de sidere Bellerophonten

imposuisse viam mundo per signa volantem,

cui caelum campus fuerat, terraeque fretumque

100sub pedibus, non ulla tulit vestigia cursus.

his erit Heniochi surgens tibi forma notanda.

Cumque decem partes Aries duplicaverit ortus,

incipient Haedi tremulum producere mentum

hirtaque tum demum terris promittere terga

105qua dexter Boreas spirat. ne crede severae

frontis opus fingi, strictosque hinc ora Catones

abruptumque pari Torquatum et Horatia facta.

maius onus signo est, Haedis nec tanta petulcis

conveniunt: levibus gaudent lascivaque signant

110pectora; et in lusus facilis agilemque vigorem

desudant; vario ducunt in amore iuventam;

in vulnus numquam virtus sed saepe libido

impellit, turpisque emitur vel morte voluptas;

et minimum cecidisse malum est, quia crimine vincunt.

115nec non et cultus pecorum nascentibus addunt

pastoremque suum generant, cui fistula collo

haereat et voces alterna per oscula ducat.

Sed, cum bis denas augebit septima partes

Lanigeri, surgent Hyades. quo tempore natis

120nulla quies placet, in nullo sunt otia fructu,

sed populum turbamque petunt rerumque tumultus.

seditio clamorque iuvat, Gracchosque tenentis

rostra volunt Montemque Sacrum rarosque Quirites;

pacis bella probant curaeque alimenta ministrant.

125immundosque greges agitant per sordida rura;

et fidum Laërtiadae genuere syboten.

hos generant Hyades mores surgentibus astris.

Ultima Lanigeri cum pars excluditur orbi,

quae totum ostendit terris atque ervit undis,

130Olenie servans praegressos tollitur Haedos

egelido stellata polo, qua dextera pars est,

officio magni mater Iovis. illa Tonanti

fida alimenta dedit pectusque implevit hiantis

lacte suo, dedit et dignas ad fulmina vires.

135hinc trepidae mentes tremebundaque corda creantur

suspensa ad strepitus levibusque obnoxia causis.

his etiam ingenita est visendi ignota cupido,

ut nova per montes quaerunt arbusta capellae,

semper et ulterius pascentes tendere gaudent.

140Taurus, in aversos praeceps cum tollitur ortus,

sexta parte sui certantis luce sorores

Pleiadas ducit. quibus aspirantibus almam

in lucem eduntur Bacchi Venerisque sequaces

perque dapes mensasque super petulantia corda

145et sale mordaci dulcis quaerentia risus.

illis cura sui cultus frontisque decorae

semper erit: tortos in fluctum ponere crines

aut vinclis revocare comas et vertice denso

fingere et appositis caput emutare capillis

150pumicibusque cavis horrentia membra polire

atque odisse virum teretisque optare lacertos.

femineae vestes, nec in usum tegmina plantis

sed speciem, fictique placent ad mollia gressus.

naturae pudet, atque habitat sub pectore caeca

155ambitio, et morbum virtutis nomine iactant.

semper amare parum est: cupient et amare videri.

Iam vero Geminis fraterna ferentibus astra

in caelum summoque natantibus aequore ponti

septima pars Leporem tollit. quo sidere natis

160vix alas natura negat volucrisque meatus:

tantus erit per membra vigor referentia ventos.

ille prius victor stadio quam missus abibit;

ille cito motu rigidos eludere caestus,

nunc exire levis missas nunc mittere palmas,

165ille pilam celeri fugientem reddere planta

et pedibus pensare manus et ludere fulcro

mobilibusque citos ictus glomerare lacertis,

ille potens turba perfundere membra pilarum

per totumque vagas corpus disponere palmas,

170ut teneat tantos orbes sibique ipse reludat

et velut edoctos iubeat volitare per ipsum.

invigilat curis, somnos industria vincit,

otia per varios exercet dulcia lusus.

Nunc Cancro vicina canam, cui parte sinistra

175consurgunt Iugulae. quibus aspirantibus orti

te, Meleagre, colunt flammis absentibus ustum

reddentemque tuae per mortem munera matri,

cuius et ante necem paulatim vita sepultast,

atque Atalantaeos conatum ferre labores,

180et Calydonea bellantem rupe puellam

vincentemque viros et quam potuisse videre

virgine maius erat sternentem vulnere primo

quaque erat Actaeon silvis mirandus, et ante

quam canibus nova praeda fuit, ducuntur et ipsi,

185retibus et claudunt campos, formidine montes.

mendacisque parant foveas laqueosque tenacis

currentisque feras pedicarum compede nectunt

aut canibus ferrove necant praedasque reportant.

sunt quibus in ponto studium est cepisse ferarum

190diversas facies et caeco mersa profundo

sternere litoreis monstrorum corpora harenis

horrendumque fretis in bella lacessere pontum

et colare vagos inductis retibus amnes

ac per nulla sequi dubias vestigia praedas,

195luxuriae quia terra parum, fastidit et orbem

venter, et ipse gulam Nereus ex aequore pascit.

At Procyon oriens, cum iam vicesima Cancro

septimaque ex undis pars sese emergit in astra,

venatus non ille quidem verum arma creatis

200venandi tribuit. catulos nutrire sagacis

et genus a proavis, mores numerare per urbes,

retiaque et valida venabula cuspide fixa

lentaque correctis formare hastilia nodis,

et quaecumque solet venandi poscere cura

205in proprios fabricare dabit venalia quaestus.

Cum vero in vastos surget Nemeaeus hiatus,

exoritur candens latratque Canicula flammas

et rabit igne suo geminatque incendia solis.

qua subdente facem terris radiosque vomente

210divinat cineres orbis fatumque supremum

sortitur, languetque suis Neptunus in undis,

et viridis nemori sanguis decedit et herbis.

cuncta peregrinos orbes animalia quaerunt

atque eget alterius mundus, natura suismet

215aegrotat morbis nimios obsessa per aestus

inque rogo vivit: tantus per sidera fervor

funditur atque uno censentur lumine cuncta.

haec ubi se ponto per primas extulit oras,

nascentem quam nec pelagi restinxerit unda,

220effrenos animos violentaque pectora finget

irarumque dabit fluctus odiumque metumque

totius vulgi. praecurrunt verba loquentis,

ante os est animus nec magnis concita causis

corda micant et lingua rabit latratque loquendo,

225morsibus et crebris dentes in voce relinquit.

ardescit vino vitium, viresque ministrat

Bacchus et in flammam saevas exsuscitat iras.

nec silvas rupesque timent vastosque leones

aut spumantis apri dentes atque arma ferarum,

230effunduntque suas concesso in corpore flammas.

nec talis mirere artes sub sidere tali:

cernis ut ipsum etiam sidus venetur in astris;

praegressum quaerit Leporem comprendere cursu.

Ultima pars magni cum tollitur orta Leonis,

235Crater auratis surgit caelatus ab astris.

inde trahit quicumque genus moresque, sequetur

irriguos ruris campos amnesque lacusque,

et te, Bacche, tuas nubentem iunget ad ulmos,

disponetve iugis imitatus fronde choreas,

240robore vel proprio fidentem in bracchia ducet

teque tibi credet semperque, ut matre resectum,

abiunget thalamis, segetemque interseret uvis,

quaeque alia innumeri cultus est forma per orbem

pro regione colet. nec parce vina recepta

245hauriet, emeritis et fructibus ipse fruetur

gaudebitque mero mergetque in pocula mentem.

nec solum terrae spem credet in annua vota:

annonae quoque vectigal mercesque sequetur

praecipue quas umor alit nec deserit unda.

250talis effinget Crater umoris amator.

Iam subit Erigone. quae cum tibi quinque feretur

partibus ereptis ponto, tollentur ab undis

clara Ariadnaeae quondam monumenta coronae

et mollis tribuent artes. hinc dona puellae

255namque nitent, illinc oriens est ipsa puella.

ille colet nitidis gemmantem floribus hortum

pallentis violas et purpureos hyacinthos

liliaque et Tyrias imitata papavera luces

vernantisque rosae rubicundo sanguine florem

260caeruleumque oleis viridemve in gramine collem.

conseret et veris depinget prata figuris.

aut varios nectet flores sertisque locabit

effingetque suum sidus similisque ‹coronas

Cnosiacae faciet; calamosque› in mutua pressos

incoquet atque Arabum Syriis mulcebit odores

265et medios unguenta dabit referentia flatus,

ut sit adulterio sucorum gratia maior.

munditiae cordi cultusque artesque decorae

et lenocinium vitae praesensque voluptas.

Virginis hoc anni poscunt floresque Coronae.

270At, cum per decimam consurgens horrida partem

Spica feret prae se vallantis corpus aristas,

arvorum ingenerat studium rurisque colendi

seminaque in faenus sulcatis credere terris

usuramque sequi maiorem sorte receptis

275frugibus innumeris atque horrea quaerere messi

(quod solum decuit mortalis nosse metallum:

ulla fames, non ulla forent ieiunia terris;

dives erat census saturatis gentibus ‹olim

argenti venis aurique latentibus› orbi

et, si forte labor vires tardaverit, artes

280quis sine nulla Ceres, non ullus seminis usus,

subdere fracturo silici frumenta superque

ducere pendentis orbes et mergere farra

ac torrere focis hominumque alimenta parare

atque unum genus in multas variare figuras.

285et, quia dispositis habitatur spica per artem

frugibus, ac structo similis componitur ordo,

seminibusque suis cellas atque horrea praebet,

sculpentem faciet sanctis laquearia templis

condentemque novum caelum per tecta Tonantis.

290haec fuerat quondam divis concessa figura,

nunc iam luxuriae pars est: triclinia templis

concertant, tectique auro iam vescimur auro.

Sed parte octava surgentem cerne Sagittam

Chelarum. dabit haec iaculum torquere lacertis,

295et calamum nervis, glaebas et mittere virgis,

pendentemque suo volucrem deprendere caelo,

cuspide vel triplici securum figere piscem.

quod potius dederim Teucro sidusve genusve,

teve, Philoctete, cui malim credere parti?

300Hectoris ille faces arcu taedamque fugavit,

mittebat saevos ignes quae mille carinis.

hic sortem pharetra Troiae bellique gerebat,

maior et armatis hostis subsederat exul.

quin etiam ille pater tali de sidere cretus

305esse potest, qui serpentem super ora cubantem

infelix nati somnumque animamque bibentem

sustinuit misso petere ac prosternere telo.

ars erat esse patrem; vicit natura periclum

et pariter iuvenem somnoque ac morte levavit

310tunc iterum natum et fato per somnia raptum.

At, cum secretis improvidus Haedus in antris

erranti similis fratrum vestigia quaerit

postque gregem longo producitur intervallo,

sollertis animos agitataque pectora in usus

315effingit varios nec deficientia curis

nec contenta domo. populi sunt illa ministra

perque magistratus et publica iura feruntur.

non illo coram digitos quaesiverit hasta,

defueritque bonis sector, poenamque lucretur

320noxius et patriam fraudarit debitor aeris.

cognitor est urbis. nec non lascivit amores

in varios ponitque forum suadente Lyaeo,

mobilis in saltus et scaenae mollior arte.

Nunc surgente Lyra testudinis enatat undis

325forma per heredem tantum post fata sonantis,

qua quondam somnumque fretis Oeagrius Orpheus

et sensus scopulis et silvis addidit aures

et Diti lacrimas et morti denique finem.

hinc venient vocis dotes chordaeque sonantis

330garrulaque in modulos diversa tibia forma

et quodcumque manu loquitur flatuque movetur.

ille dabit cantus inter convivia dulcis

mulcebitque sono Bacchum noctemque tenebit.

quin etiam curas inter secreta movebit

335carmina furtivo modulatus murmure vocem,

solus et ipse suas semper cantabit ad aures,

sic dictante Lyra, cum pars vicesima sexta

Chelarum surget, quae cornua ducet ad astra.

Quid regione Nepae vix partes octo trahentis

340Ara ferens turis stellis imitantibus ignem,

in qua devoti quondam cecidere Gigantes,

nec prius armavit violento fulmine dextram

Iuppiter, ante deos quam constitit ipse sacerdos?

quos potius fingent ortus quam templa colentis

345atque auctoratos in tertia iura ministros,

divorumque sacra venerantis numina voce,

paene deos et qui possint ventura videre?

Quattuor appositis Centaurus partibus effert

sidera et ex ipso mores nascentibus addit.

350aut stimulis agitabit onus mixtasque iugabit

semine quadrupedes aut curru celsior ibit

aut onerabit equos armis aut ducet in arma.

ille tenet medicas artes ad membra ferarum

et non auditos mutarum tollere morbos.

355hoc est artis opus, non exspectare gementis

et sibi non aegrum iamdudum credere corpus.

Hunc subit Arcitenens, cuius pars quinta nitentem

Arcturum ostendit ponto. quo tempore natis

Fortuna ipsa suos audet committere census,

360regalis ut opes et sancta aeraria servent

regnantes sub rege suo rerumque ministri,

tutelamque gerant populi, domibusve regendis

praepositi curas alieno limine claudant.

Arcitenens cum se totum produxerit undis,

365ter decima sub parte feri formantibus astris

plumeus in caelum nitidis Olor evolat alis.

quo surgente trahens lucem matremque relinquens

ipse quoque aërios populos caeloque dicatum

alituum genus in studium censusque vocabit.

370mille fluent artes: aut bellum indicere mundo

et medios inter volucrem prensare meatus,

aut nidis damnare suis, ramove sedentem

pascentemve super surgentia ducere lina.

atque haec in luxum. iam ventri longius itur

375quam modo militiae: Numidarum pascimur oris

Phasidos et lucis; arcessitur inde macellum

unde aurata novo devecta est aequore pellis.

quin etiam linguas hominum sensusque docebit

aërias volucres novaque in commercia ducet

380verbaque praecipiet naturae lege negata.

ipse deum Cycnus condit vocemque sub illo

non totus volucer, secumque immurmurat intus.

nec te praetereant clausas qui culmine summo

pascere aves Veneris gaudent et reddere caelo

385aut certis revocare notis, totamve per urbem

qui gestant caveis volucres ad iussa paratas,

quorum omnis parvo consistit passere census.

has erit et similis tribuens Olor aureus artes.

Anguitenens magno circumdatus orbe draconis,

390cum venit in regione tuae, Capricorne, figurae,

non inimica facit serpentum membra creatis.

accipient sinibusque suis peploque fluenti

osculaque horrendis iungent impune venenis.

At, cum se patrio producens aequore Piscis

395in caelumque ferens alienis finibus ibit,

quisquis erit tali capiens sub tempore vitam,

litoribus ripisve suos circumferet annos,

pendentem et caeco captabit in aequore piscem,

cumque suis domibus concha valloque latentis

400protrahet immersus. nihil est audere relictum:

quaestus naufragio petitur corpusque profundo

immissum pariter quam praeda exquiritur ipsa.

nec semper tanti merces est parva laboris:

censibus aequantur conchae, lapidumque nitore

405vix quisquam est locuples. oneratur terra profundo.

tali sorte suas artes per litora tractat,

aut emit externos pretio mutatque labores

institor aequoreae varia sub imagine mercis.

Cumque Fidis magno succedunt sidera mundo

410quaesitor scelerum veniet vindexque reorum,

qui commissa suis rimabitur argumentis

in lucemque trahet tacita latitantia fraude.

hinc etiam immitis tortor poenaeque minister

et quisquis verove favet culpamve perodit

415proditur atque alto qui iurgia pectore tollat.

Caeruleus ponto cum se Delphinus in astra

erigit et squamam stellis imitantibus exit,

ambiguus terrae partus pelagique creatur.

nam, velut ipse citis perlabitur aequora pinnis

420nunc summum scindens pelagus nunc alta profundi

et sinibus vires sumit fluctumque figurat,

sic, venit ex illo quisquis, volitabit in undis.

nunc alterna ferens in lentos bracchia tractus

et plausa resonabit aqua, nunc aequore mersas

425diducet palmas furtiva biremis in ipso,

nunc in aquas rectus veniet passuque natabit

et vada mentitus reddet super aequora campum;

aut immota ferens in tergus membra latusque

non onerabit aquas summisque accumbet in undis

430pendebitque super, totus sine remige velum.

illis in ponto iucundum est quaerere pontum,

corporaque immergunt undis ipsumque sub antris

Nerea et aequoreas conantur visere Nymphas,

exportantque maris praedas et rapta profundo

435naufragia atque imas avidi scrutantur harenas.

par ex diverso studium sociatur utrumque

in genus atque uno digestum semine surgit.

adnumeres etiam illa licet cognata per artem

corpora, quae valido saliunt excussa petauro

440alternosque cient motus, elatus et ante

nunc iacet atque huius casu suspenditur ille,

membrave per flammas orbesque emissa flagrantis,

molliter ut liquidis per humum ponuntur in undis

quae delphina suo per inane imitantia motu

445et viduata volant pinnis et in aëre ludunt.

at, si deficient artes, remanebit in illis

materies tamen apta; dabit natura vigorem

atque alacris cursus campoque volantia membra.

Sed regione means Cepheus umentis Aquari

450non dabit in lusum mores. facit ora severae

frontis is ac vultus componit pondere mentis.

pascentur curis veterumque exempla revolvent

quodque agat id credat, stupefactus imagine iuris,

semper et antiqui laudabunt verba Catonis.

455componet teneros etiam qui nutriat annos

et dominum dominus praetextae lege sequatur

tutorisve supercilium patruive rigorem.

quin etiam tragico praestabunt verba coturno,

cuius erit, quamquam in chartis, stilus ipse cruentus,

460nec minus hae scelerum facie rerumque tumultu

gaudebunt. vix una trium memorare sepulcra

ructantemque patrem natos solemque reversum

et caecum sine nube diem, Thebana iuvabit

dicere bella uteri mixtumque in fratre parentem,

465quin et Medeae natos fratremque patremque,

hinc vestes flammas illinc pro munere missas

aëriamque fugam natosque ex ignibus annos.

mille alias rerum species in carmina ducent;

forsitan ipse etiam Cepheus referetur in actus.

470et, siquis studio scribendi mitior ibit,

comica componet laetis spectacula ludis,

ardentis iuvenes raptasque in amore puellas

elusosque senes agilisque per omnia servos,

quis in cuncta suam produxit saecula vitam

475doctior urbe sua linguae sub flore Menander,

qui vitae ostendit vitam chartisque sacravit.

et, si tanta operum vires commenta negarint,

externis tamen aptus erit, nunc voce poëtis

nunc tacito gestu referensque affectibus ora

480et sua dicendo faciet, solusque per omnis

ibit personas et turbam reddet in uno;

aut magnos heroas aget, scaenisque togatos

omnis fortunae vultum per membra reducet,

aequabitque choros gestu cogetque videre

485praesentem Troiam Priamumque ante ora cadentem.

Nunc Aquilae sidus referam, quae parte sinistra

rorantis iuvenis, quem terris sustulit ipsa,

fertur et extentis praedam circumuolat alis.

fulmina missa refert et caelo militat ales

490bis sextamque notat partem fluvialis Aquari.

illius in terris orientis tempore natus

ad spolia et partas surget vel caede rapinas

nec pacem bello, civem discernet ab hoste,

cumque hominum derit strages, dabit ille ferarum.

495ipse sibi lex est, et qua fert cumque voluntas

praecipitant vires; laus est contemnere cuncta.

et, si forte bonis accesserit impetus ausis,

improbitas fiet virtus, et condere bella

et magnis patriam poterit ditare triumphis.

500et, quia non tractat volucris sed suggerit arma

immissosque refert ignes et fulmina reddit,

regis erit magnive ducis per bella minister

ingentisque suis praestabit viribus usus.

At, cum Cassiope bis denis partibus actis

505aequorei iuvenis dextra de parte resurgit,

artifices auri faciet, qui mille figuris

vertere opus possint caraeque acquirere dotem

materiae et lapidum vivos miscere colores.

hinc Augusta nitent sacratis munera templis,

510et Mithridateos vultus induta tropaea,

aurea Phoebeis certantia lumina flammis

gemmarumque umbra radiantes lucibus ignes.

hinc Pompeia manent veteris monumenta triumphi

et quod erat regnum pelagus fuit. una malorum

515non exstincta die semperque recentia flammis.

hinc lenocinium formae cultusque repertus

corporis atque auro quaesita est gratia frontis

perque caput ducti lapides per colla manusque

et pedibus niveis fulserunt aurea vincla.

520quid potius matrona velit tractare creatos

quam factum revocare suos quod possit ad usus?

ac, ne materies tali sub munere desit,

quaerere sub terris aurum furtoque latentem

naturam ervere omnem orbemque invertere praedae

525imperat et glaebas inter deprendere gazam

invitamque novo tandem producere caelo.

ille etiam fulvas avidus numerabit harenas

perfundetque novo stillantia litora ponto

parvaque ramentis faciet momenta minutis

530Pactolive leget census spumantis in aurum;

et perlucentis cupiens prensare lapillos

verticibus mediis oculos immittet avaros

aut coquet argenti glaebas venamque latentem

ervet et silicem rivo saliente liquabit;

535aut facti mercator erit per utrumque metalli,

alterum et alterius semper mutabit ad usus.

talia Cassiope nascentum pectora finget.

Andromedae sequitur sidus, quae Piscibus ortis

bis sex in partes caelo venit aurea dextro.

540hanc quondam poenae dirorum culpa parentum

prodidit, infestus totis cum finibus omnis

incubuit pontus, fluitavit naufraga tellus,

proposita est merces, vesano dedere ponto

Andromedan, teneros ut belua manderet artus.

545hic hymenaeus erat, solataque publica damna

privatis lacrimans ornatur victima poenae

induiturque sinus non haec ad vota paratos,

virginis et vivae rapitur sine funere funus.

at, simul infesti ventum est ad litora ponti,

550mollia per duras panduntur bracchia cautes;

astrinxere pedes scopulis, iniectaque vincla,

et cruce virginea moritura puella pependit.

servatur tamen in poena vultusque pudorque;

supplicia ipsa decent; nivea cervice reclinis

555molliter ipsa suae custos est visa figurae.

defluxere sinus umeris fugitque lacertos

vestis et effusi scapulis haesere capilli.

te circum alcyones pinnis planxere volantes

fleveruntque tuos miserando carmine casus

560et tibi contextas umbram fecere per alas.

ad tua sustinuit fluctus spectacula pontus

assuetasque sibi desit perfundere rupes,

extulit et liquido Nereis ab aequore vultus

et, casus miserata tuos, roravit et undas.

565ipsa levi flatu refovens pendentia membra

aura per extremas resonavit flebile rupes.

tandem Gorgonei victorem Persea monstri

felix illa dies redeuntem ad litora duxit.

isque, ubi pendentem vidit de rupe puellam,

570deriguit, facie quem non stupefecerat hostis,

vixque manu spolium tenuit, victorque Medusae

victus in Andromeda est. iam cautibus invidet ipsis

felicisque vocat, teneant quae membra, catenas;

et, postquam poenae causam cognovit ab ipsa,

575destinat in thalamos per bellum vadere ponti,

altera si Gorgo veniat, non territus illa.

concitat aërios cursus flentisque parentes

promissu vitae recreat pactusque maritam

ad litus remeat. gravidus iam surgere pontus

580coeperat ac longo fugiebant agmine fluctus

impellentis onus monstri. caput eminet undas

scindentis pelagusque vomit, circumsonat aequor

dentibus, inque ipso rapidum mare navigat ore;

hinc vasti surgunt immensis torquibus orbes

585tergaque consumunt pelagus. sonat undique Phorcys

atque ipsi metuunt montes scopulique ruentem.

infelix virgo, quamuis sub vindice tanto

quae tua tunc fuerat facies! quam fugit in auras

spiritus! ut toto carverunt sanguine membra,

590cum tua fata cavis e rupibus ipsa videres

adnantemque tibi poenam pelagusque ferentem

quantula praeda maris! quassis hic subuolat alis

Perseus et semet caelo iaculatur in hostem

Gorgoneo tinctum defigens sanguine ferrum.

595illa subit contra versamque a gurgite frontem

erigit et tortis innitens orbibus alte

emicat ac toto sublimis corpore fertur.

sed, quantum illa subit, semper, iaculata profundo,

in tantum revolat laxumque per aethera ludit

600Perseus et ceti subeuntis verberat ora.

nec cedit tamen illa viro, sed saevit in auras

morsibus, et vani crepitant sine vulnere dentes;

efflat et in caelum pelagus mergitque volantem

sanguineis undis pontumque exstillat in astra.

605spectabat pugnam pugnandi causa puella,

iamque oblita sui metuit pro vindice tali

suspirans animoque magis quam corpore pendet.

tandem confossis subsedit belua membris

plena maris summasque iterum remeavit ad undas

610et magnum vasto contexit corpore pontum,

tum quoque terribilis nec virginis ore videnda.

perfundit liquido Perseus in marmore corpus,

maior et ex undis ad cautes pervolat altas

solvitque haerentem vinclis de rupe puellam

615desponsam pugna, nupturam dote mariti.

hic dedit Andromedae caelum stellisque sacravit

mercedem tanti belli, quo concidit ipsa

Gorgone non levius monstrum pelagusque levavit.

Quisquis in Andromedae surgentis tempora ponto

620nascitur, immitis veniet poenaeque minister

carceris et duri custos, quo stante superbe

prostratae iaceant miserorum in limine matres

pernoctesque patres cupiant extrema suorum

oscula et in proprias animam transferre medullas.

625carnificisque venit mortem vendentis imago

accensosque rogos, cui stricta saepe securi

supplicium vectigal erit, qui denique posset

pendentem e scopulis ipsam spectare puellam,

vinctorum dominus sociusque in parte catenae

630interdum, poenis ut noxia corpora servet.

Piscibus exortis cum pars vicesima prima

signabit terrae limen, fulgebit et orbi,

aërius nascetur Equus caeloque volabit,

velocisque dabit sub tali tempore partus

635omne per officium vigilantia membra ferentis.

hic glomerabit equo gyros dorsoque superbus

ardua bella geret rector cum milite mixtus;

hic stadium fraudare fide poteritque videri

mentitus passus et campum tollere cursu.

640nam quis ab extremo citius revolaverit orbe

nuntius extremumve levis penetraverit orbem?

vilibus ille etiam sanabit vulnera sucis

quadrupedum, et medicas herbas in membra ferarum

noverit, humanos et quae nascentur ad usus.

645Nixa genu species et Graio nomine dicta

Engonasin, cui nulla fides sub origine constat,

dextra per extremos attollit lumina Pisces.

hinc fuga nascentum, dolus insidiaeque creantur,

grassatorque venit media metuendus in urbe.

650et, si forte aliquas animus consurget in artes,

in praerupta dabit studium, vendetque periclo

ingenium, ac tenuis ausus sine limite gressus

certa per extentos ponet vestigia funes

et caeli meditatus iter vestigia perdet

655saepe nova et pendens populum suspendet ab ipso.

Laeva sub extremis consurgunt sidera Ceti

Piscibus Andromedan ponto caeloque sequentis.

hoc trahit in pelagi caedes et vulnera natos

squamigeri gregis, extentis laqueare profundum

660retibus et pontum vinclis artare furentis;

et velut in laxo securas aequore phocas

carceribus claudent raris et compede nectent

incautosque trahent macularum nemine thynnos.

nec cepisse sat est: luctantur corpora nodis

665exspectantque novas acies ferroque necantur,

inficiturque suo permixtus sanguine pontus.

tum quoque, cum toto iacuerunt litore praedae,

altera fit caedis caedes: scinduntur in artus,

corpore et ex uno varius discribitur usus.

670illa datis melior, sucis pars illa retentis.

hinc sanies pretiosa fluit floremque cruoris

evomit et mixto gustum sale temperat oris;

illa putris turbae strages confunditur omnis

permiscetque suas alterna in damna figuras

675communemque cibis usum sucumque ministrat.

aut, cum caeruleo stetit ipsa simillima ponto

squamigerum nubes turbaque immobilis haeret,

excipitur vasta circum vallata sagena

ingentisque lacus et Bacchi dolia complet

680umorisque vomit socias per mutua dotes

et fluit in liquidam tabem resoluta medullas.

quin etiam magnas poterunt celebrare salinas

et pontum coquere et ponti secernere virus,

cum solidum certo distendunt margine campum

685appelluntque suo deductum ex aequore fluctum

claudendoque negant abitum: sic suscipit undas

area et epoto per solem umore nitescit.

congeritur siccum pelagus mensisque profundi

canities detonsa maris, spumaeque rigentis

690ingentis faciunt tumulos, pelagique venenum,

quo perit usus aquae suco corruptus amaro,

vitali sale permutant redduntque salubre.

At, revoluta polo cum primis vultibus Arctos

ad sua perpetuos revocat vestigia passus

695numquam tincta vadis sed semper flexilis orbe,

aut Cynosura minor cum prima luce resurgit

et pariter vastusve Leo vel Scorpius acer

nocte sub extrema promittunt iura diei

non inimica ferae tali sub tempore natis

700ora ferent, placidasque regent commercia gentes.

ille manu vastos poterit frenare leones

et palpare lupos, pantheris ludere captis,

nec fugiet validas cognati sideris ursas

inque artes hominum perversaque munera ducet;

705ille elephanta premet dorso stimulisque movebit

turpiter in tanto cedentem pondere punctis;

ille tigrim rabie solvet pacique domabit,

quaeque alia infestant furiis animalia terras

iunget amicitia secum, catulosque sagacis

710tertia Pleiadas dotavit forma sorores

femineum rubro vultum suffusa pyropo,

invenitque parem sub te, Cynosura, colorem,

et quos Delphinus iaculatur quattuor ignes

Deltotonque tribus facibus, similique nitentem

715luce Aquilam et flexos per lubrica terga dracones.

tum quartum sextumque genus discernitur omni

e numero, summamque gradus qui iungit utramque.

maxima pars numero censu concluditur imo,

quae neque per cunctas noctes neque tempore in omni

720resplendet vasto caeli summota profundo,

sed, cum clara suos avertit Delia cursus

cumque vagae stellae terris sua lumina condunt,

mersit et ardentis Orion aureus ignes

signaque transgressus permutat tempora Phoebus,

725effulget tenebris et nocte accenditur atra.

tum conferta licet caeli fulgentia templa

cernere seminibus minimis totumque micare

stipatum stellis mundum nec cedere summa

730floribus aut siccae curvum per litus harenae,

sed, quot eant semper nascentes aequore fluctus,

quot delapsa cadant foliorum milia silvis,

amplius hoc ignes numero volitare per orbem.

utque per ingentis populus discribitur urbes,

735principiumque patres retinent et proximum equester

ordo locum, populumque equiti populoque subire

vulgus iners videas et iam sine nomine turbam,

sic etiam magno quaedam res publica mundost

quam natura facit, quae caelo condidit urbem.

740sunt stellae procerum similes, sunt proxima primis

sidera, suntque gradus atque omnia iusta priorum:

maximus est populus summo qui culmine fertur;

cui si pro numero vires natura dedisset,

ipse suas aether flammas sufferre nequiret,

745totus et accenso mundus flagraret Olympo.