1

Est locus in primo felix oriente remotus,

qua patet aeterni maxima porta poli,

nec tamen aestivos hiemisve propinquus ad ortus,

sed qua Sol verno fundit ab axe diem.

5Illic planities tractus diffundit apertos,

nec tumulus crescit nec cava vallis hiat,

sed nostros montes, quorum iuga celsa putantur,

per bis sex ulnas imminet ille locus.

Hic Solis nemus est et consitus arbore multa

10lucus perpetuae frondis honore virens.

Cum Phaëthonteis flagrasset ab ignibus axis,

ille locus flammis inviolatus erat;

et cum diluvium mersisset fluctibus orbem

Deucalioneas exsuperavit aquas.

15Non huc exsangues Morbi, non aegra Senectus

nec Mors crudelis nec Metus asper adest

nec Scelus infandum nec opum vesana Cupido

aut Ira aut ardens caedis amore Furor;

Luctus acerbus abest et Egestas obsita pannis

20et Curae insomnes et violenta Fames.

Non ibi tempestas nec vis furit horrida venti

nec gelido terram rore pruina tegit;

nulla super campos tendit sua vellera nubes

nec cadit ex alto turbidus umor aquae.

25Sed fons in medio, quem vivum nomine dicunt,

perspicuus, lenis, dulcibus uber aquis;

qui semel erumpens per singula tempora mensum

duodeciens undis irrigat omne nemus.

Hic genus arboreum procero stipite surgens

30non lapsura solo mitia poma gerit.

Hoc nemus, hos lucos avis incolit unica Phoenix,

unica, si vivit morte refecta sua.

Paret et obsequitur Phoebo memoranda satelles:

hoc Natura parens munus habere dedit.

35Lutea cum primum surgens Aurora rubescit,

cum primum rosea sidera luce fugat,

ter quater illa pias immergit corpus in undas,

ter quater e vivo gurgite libat aquam.

Tollitur ac summo considit in arboris altae

40vertice, quae totum despicit una nemus,

et conversa novos Phoebi nascentis ad ortus

exspectat radios et iubar exoriens.

Atque ubi Sol pepulit fulgentis limina portae

et primi emicuit luminis aura levis,

45incipit illa sacri modulamina fundere cantus

et mira lucem voce ciere novam,

quam nec aëdoniae voces nec tibia possit

musica Cirrheis adsimulare modis;

sed neque olor moriens imitari posse putetur

50nec Cylleneae fila canora lyrae.

Postquam Phoebus equos in aperta effudit Olympi

atque orbem totum protulit usque means,

illa ter alarum repetito verbere plaudit

igniferumque caput ter venerata silet.

55Atque eadem celeres etiam discriminat horas

innarrabilibus nocte dieque sonis,

antistes luci nemorumque verenda sacerdos

et sola arcanis conscia, Phoebe, tuis.

Quae postquam vitae iam mille peregerit annos

60ac sibi reddiderint tempora longa gravem,

ut reparet lapsum spatiis vergentibus aevum,

adsuetum nemoris dulce cubile fugit;

cumque renascendi studio loca sancta reliquit,

tunc petit hunc orbem, Mors ubi regna tenet.

65Derigit in Syriam celeres longaeva volatus,

Phoenicen nomen cui dedit ipsa vetus,

securosque petit deserta per avia lucos,

hic ubi per saltus silva remota latet.

Tum legit aërio sublimem vertice palmam,

70quae Graium Phoenix ex ave nomen habet

in quam nulla nocens animans prorepere possit,

lubricus aut serpens aut avis ulla rapax.

Tum ventos claudit pendentibus Aeolus antris

ne violent flabris aëra purpureum,

75neu concreta Noto nubes per inania caeli

submoveat radios solis et obsit avi.

Construit inde sibi seu nidum sive sepulcrum:

nam perit ut vivat, se tamen ipsa creat.

Colligit huic sucos et odores divite silva,

80quos legit Assyrius, quos opulentus Arabs,

quos aut Pygmeae gentes aut India carpit

aut molli generat terra Sabaea sinu.

Cinnamon hic auramque procul spirantis amomi

congerit et mixto balsama cum folio.

85Non casiae mitis nec olentis vimen acanthi

nec turis lacrimae guttaque pinguis abest.

His addit teneras nardi pubentis aristas

et sociat murrae vim, Panachaea, tuae.

Protinus instructo corpus mutabile nido

90vitalique toro membra vieta locat.

Ore dehinc sucos membris circumque supraque

inicit exsequiis immoritura suis.

Tunc inter varios animam commendat odores,

depositi tanti nec timet illa fidem.

95Interea corpus genitali morte peremptum

aestuat et flammam parturit ipse calor,

aetherioque procul de lumine concipit ignem:

flagrat et ambustum solvitur in cineres.

Quos velut in massam cineres umore coactos

100conflat; et effectum seminis instar habet.

Hinc animal primum sine membris fertur oriri,

sed fertur vermi lacteus esse color:

creverit immensum subito cum tempore certo

seque ovi teretis colligit in speciem,

105inde reformatur quali fuit ante figura

et Phoenix ruptis pullulat exuviis:

ac velut agrestes, cum filo ad saxa tenentur,

mutari tineae papilione solent.

Non illi cibus est nostro consuetus in orbe

110nec cuiquam implumem pascere cura subest;

ambrosios libat caelesti nectare rores,

stellifero tenues qui cecidere polo.

Hos legit, his alitur mediis in odoribus ales,

donec maturam proferat effigiem.

115Ast ubi primaeva coepit florere iuventa,

evolat ad patrias iam reditura domus.

Ante tamen, proprio quicquid de corpore restat,

ossaque vel cineres exuviasque suas,

unguine balsameo murraque et ture soluto

120condit et in formam conglobat ore pio.

Quam pedibus gestans contendit Solis ad urbem

inque ara residens ponit in aede sacra.

Mirandam sese praestat praebetque videnti

tantus avi decor est, tantus abundat honor.

125Principio color est qualis sub sidere caeli

mitia quem corio punica grana tegunt;

qualis inest foliis, quae fert agreste papaver,

cum pandit vestes Flora rubente polo.

Hoc umeri pectusque decens velamine fulget,

130hoc caput, hoc cervix summaque terga nitent;

caudaque porrigitur fulvo distincta metallo,

in cuius maculis purpura mixta rubet;

alarum pennas lux pingit discolor, Iris

pingere ceu nubes desuper acta solet;

135albicat insignis mixto viridante smaragdo

et puro cornu gemmea cuspis hiat;

ingentes oculos credas geminos hyacinthos,

quorum de medio lucida flamma micat;

aptata est toto capiti radiata corona

140Phoebei referens verticis alta decus;

crura tegunt squamae fulvo distincta metallo,

ast ungues roseo tingit honore color.

Effigies inter pavonis mixta figuram

cernitur et pietam Phasidis inter avem.

145Magnitiem terris Arabum quae gignitur ales

vix aequare potest, seu fera seu sit avis.

Non tamen est tarda, ut volucres quae corpore magno

incessus pigros per grave pondus habent,

sed levis ac velox, regali plena decore:

150talis in adspectu se tenet usque hominum.

Huc venit Aegyptus tanti ad miracula visus

et raram volucrem turba salutat ovans.

Protinus exsculpunt sacrato in marmore formam

et titulo signant remque diemque novo.

155Contrahit in coetum sese genus omne volantum,

nec praedae memor est ulla nec ulla metus.

Alituum stipata choro volat illa per altum

turbaque prosequitur munere laeta pio.

Sed postquam puri pervenit ad aetheris auras,

160mox redit; illa suis conditur inde locis.

O fortunatae sortis felixque volucrum,

cui de se nasci praestitit ipse deus!

Femina vel mas haec, seu neutrum, seu sit utrumque,

felix quae veneris foedera nulla colit:

165mors illi venus est, sola est in morte voluptas:

ut possit nasci, appetit ante mori.

Ipsa sibi proles, suus est pater et suus heres,

nutrix ipsa sui, semper alumna sibi;

ipsa quidem, sed non eadem quia et ipsa nec ipsa est,

170aeternam vitam mortis adepta bono.

Ēst lŏcŭs īn prīmō fēlīx ŏrĭēntĕ rĕmōtūs,

quā pătĕt aētērnī ‖ māxĭmă pōrtă pŏlī,

nēc tămĕn aēstīvōs hĭĕmīsvĕ prŏpīnquŭs ăd ōrtūs,

sēd quā Sōl vērnō ‖ fūndĭt ăb āxĕ dĭēm.

Īllīc plānĭtĭēs trāctūs dīffūndĭt ăpērtōs,5

nēc tŭmŭlūs crēscīt ‖ nēc căvă vāllĭs hĭāt,

sēd nōstrōs mōntēs, quōrūm iŭgă cēlsă pŭtāntūr,

pēr bīs sēx ūlnās ‖ īmmĭnĕt īllĕ lŏcūs.

Hīc Sōlīs nĕmŭs ēst ēt cōnsĭtŭs ārbŏrĕ mūltā

lūcūs pērpĕtŭaē ‖ frōndĭs hŏnōrĕ vĭrēns.10

Cūm Phăĕthōntēīs flāgrāssĕt ăb īgnĭbŭs āxīs,

īllĕ lŏcūs flāmmīs ‖ īnvĭŏlātŭs ĕrāt;

ēt cūm dīlŭvĭūm mērsīssēt flūctĭbŭs ōrbēm

Deūcălĭōnēās ‖ ēxsŭpĕrāvĭt ăquās.

Nōn hūc ēxsānguēs Mōrbī, nōn aēgră Sĕnēctūs15

nēc Mōrs crūdēlīs ‖ nēc Mĕtŭs āspĕr ădēst

nēc Scĕlŭs īnfāndūm nĕc ŏpūm vēsānă Cŭpīdŏ

aūt Īra aūt ārdēns ‖ caēdĭs ămōrĕ Fŭrōr;

Lūctŭs ăcērbŭs ăbēst ĕt Ĕgēstās ōbsĭtă pānnīs

ēt Cūrae īnsōmnēs ‖ ēt vĭŏlēntă Fămēs.20

Nōn ĭbĭ tēmpēstās nēc vīs fŭrĭt hōrrĭdă vēntī

nēc gĕlĭdō tērrām ‖ rōrĕ prŭīnă tĕgīt;

nūllă sŭpēr cāmpōs tēndīt sŭă vēllĕră nūbēs

nēc cădĭt ēx āltō ‖ tūrbĭdŭs ūmŏr ăquaē.

Sēd fōns īn mĕdĭō, quēm vīvūm nōmĭnĕ dīcūnt,25

pērspĭcŭūs, lēnīs, ‖ dūlcĭbŭs ūbĕr ăquīs;

quī sĕmĕl ērūmpēns pēr sīngŭlă tēmpŏră mēnsūm

duōdĕcĭēns ūndīs ‖ īrrĭgăt ōmnĕ nĕmūs.

Hīc gĕnŭs ārbŏrĕūm prōcērō stīpĭtĕ sūrgēns

nōn lāpsūră sŏlō ‖ mītĭă pōmă gĕrīt.30

Hōc nĕmŭs, hōs lūcōs ăvĭs īncŏlĭt ūnĭcă Phoēnīx,

ūnĭcă, sī vīvīt ‖ mōrtĕ rĕfēctă sŭā.

Pārĕt ĕt ōbsĕquĭtūr Phoēbō mĕmŏrāndă sătēllēs:

hōc Nātūră părēns ‖ mūnŭs hăbērĕ dĕdīt.

Lūtĕă cūm prīmūm sūrgēns Aūrōră rŭbēscīt,35

cūm prīmūm rŏsĕā ‖ sīdĕră lūcĕ fŭgāt,

tēr quătĕr īllă pĭās īmmērgīt cōrpŭs ĭn ūndās,

tēr quătĕr ē vīvō ‖ gūrgĭtĕ lībăt ăquām.

Tōllĭtŭr āc sūmmō cōnsīdĭt ĭn ārbŏrĭs āltaē

vērtĭcĕ, quaē tōtūm ‖ dēspĭcĭt ūnă nĕmūs,40

ēt cōnvērsă nŏvōs Phoēbī nāscēntĭs ăd ōrtūs

ēxspēctāt rădĭōs ‖ ēt iŭbăr ēxŏrĭēns.

Ātque ŭbĭ Sōl pĕpŭlīt fūlgēntīs līmĭnă pōrtaē

ēt prīmi ēmĭcŭīt ‖ lūmĭnĭs aūră lĕvīs,

īncĭpĭt īllă săcrī mŏdŭlāmĭnă fūndĕrĕ cāntūs45

ēt mīrā lūcēm ‖ vōcĕ cĭērĕ nŏvām,

quām nĕc ăēdŏnĭaē vōcēs nēc tībĭă pōssīt

mūsĭcă Cīrrhēīs ‖ ādsĭmŭlārĕ mŏdīs;

sēd nĕque ŏlōr mŏrĭēns ĭmĭtārī pōssĕ pŭtētūr

nēc Cŷllēnēaē ‖ fīlă cănōră lўraē.50

Pōstquām Phoēbŭs ĕquōs ĭn ăpērta ēffūdĭt Ŏlŷmpī

ātque ōrbēm tōtūm ‖ prōtŭlĭt ūsquĕ mĕāns,

īllă tĕr ālārūm rĕpĕtītō vērbĕrĕ plaūdīt

īgnĭfĕrūmquĕ căpūt ‖ tēr vĕnĕrātă sĭlēt.

Ātque ĕădēm cĕlĕrēs ĕtĭām dīscrīmĭnăt hōrās55

īnnārrābĭlĭbūs ‖ nōctĕ dĭēquĕ sŏnīs,

āntīstēs lūcī nĕmŏrūmquĕ vĕrēndă săcērdōs

ēt sōla ārcānīs ‖ cōnscĭă, Phoēbĕ, tŭīs.

Quaē pōstquām vītaē iām mīllĕ pĕrēgĕrĭt ānnōs

āc sĭbĭ rēddĭdĕrīnt ‖ tēmpŏră lōngă grăvēm,60

ūt rĕpărēt lāpsūm spătĭīs vērgēntĭbŭs aēvūm,

ādsuētūm nĕmŏrīs ‖ dūlcĕ cŭbīlĕ fŭgīt;

cūmquĕ rĕnāscēndī stŭdĭō lŏcă sānctă rĕlīquīt,

tūnc pĕtĭt hūnc ōrbēm, ‖ Mōrs ŭbĭ rēgnă tĕnēt.

Dērĭgĭt īn Sўrĭām cĕlĕrēs lōngaēvă vŏlātūs,65

Phoēnīcēn nōmēn ‖ cuī dĕdĭt īpsă vĕtūs,

sēcūrōsquĕ pĕtīt dēsērtă pĕr āvĭă lūcōs,

hīc ŭbĭ pēr sāltūs ‖ sīlvă rĕmōtă lătēt.

Tūm lĕgĭt āĕrĭō sūblīmēm vērtĭcĕ pālmām,

quaē Grāiūm Phoēnīx ‖ ēx ăvĕ nōmĕn hăbēt70

īn quām nūllă nŏcēns ănĭmāns prōrēpĕrĕ pōssīt,

lūbrĭcŭs aūt sērpēns ‖ aūt ăvĭs ūllă răpāx.

Tūm vēntōs claūdīt pēndēntĭbŭs Aēŏlŭs āntrīs

nē vĭŏlēnt flābrīs ‖ ārĕă pūrpŭrĕūm,

neū cōncrētă Nŏtō nūbēs pĕr ĭnānĭă caēlī75

sūbmŏvĕāt rădĭōs ‖ sōlĭs ĕt ōbsĭt ăvī.

Cōnstrŭĭt īndĕ sĭbī seū nīdūm sīvĕ sĕpūlcrūm:

nām pĕrĭt ūt vīvāt, ‖ sē tămĕn īpsă crĕāt.

Cōllĭgĭt huīc sūcōs ĕt ŏdōrēs dīvĭtĕ sīlvā,

quōs lĕgĭt Āssўrĭūs, ‖ quōs ŏpŭlēntŭs Ărābs,80

quōs aūt Pŷgmēaē gēntēs aūt Īndĭă cārpīt

aūt mōllī gĕnĕrāt ‖ tērră Săbaēă sĭnū.

Cīnnămŏn hīc aūrāmquĕ prŏcūl spīrāntĭs ămōmī

cōngĕrĭt ēt mīxtō ‖ bālsămă cūm fŏlĭō.

Nōn căsĭaē mītīs nĕc ŏlēntīs vīmĕn ăcānthī85

nēc tūrīs lăcrĭmaē ‖ gūttăquĕ pīnguĭs ăbēst.

Hīs āddīt tĕnĕrās nārdī pūbēntĭs ărīstās

ēt sŏcĭāt mūrraē ‖ vīm, Pănăchaēă, tŭaē.

Prōtĭnŭs īnstrūctō cōrpūs mūtābĭlĕ nīdō

vītālīquĕ tŏrō ‖ mēmbră vĭētă lŏcāt.90

Ōrĕ dĕhīnc sūcōs mēmbrīs cīrcūmquĕ sŭprāquĕ

īnĭcĭt ēxsĕquĭīs ‖ īmmŏrĭtūră sŭīs.

Tūnc īntēr vărĭōs ănĭmām cōmmēndăt ŏdōrēs,

dēpŏsĭtī tāntī ‖ nēc tĭmĕt īllă fĭdēm.

Īntĕrĕā cōrpūs gĕnĭtālī mōrtĕ pĕrēmptūm95

aēstŭăt ēt flāmmām ‖ pārtŭrĭt īpsĕ călōr,

aēthĕrĭōquĕ prŏcūl dē lūmĭnĕ cōncĭpĭt īgnēm:

flāgrăt ĕt āmbūstūm ‖ sōlvĭtŭr īn cĭnĕrēs.

Quōs vĕlŭt īn māssām cĭnĕrēs ūmōrĕ cŏāctōs

cōnflăt; ĕt ēffēctūm ‖ sēmĭnĭs īnstăr hăbēt.100

Hīnc ănĭmāl prīmūm sĭnĕ mēmbrīs fērtŭr ŏrīrī,

sēd fērtūr vērmī ‖ lāctĕŭs ēssĕ cŏlōr:

crēvĕrĭt īmmēnsūm sŭbĭtō cūm tēmpŏrĕ cērtō

sēque ōvī tĕrĕtīs ‖ cōllĭgĭt īn spĕcĭēm,

īndĕ rĕfōrmātūr quālī fŭĭt āntĕ fĭgūrā105

ēt Phoēnīx rūptīs ‖ pūllŭlăt ēxŭvĭīs:

āc vĕlŭt āgrēstēs, cūm fīlo ād sāxă tĕnēntūr,

mūtārī tĭnĕaē ‖ pāpĭlĭōnĕ sŏlēnt.

Nōn īllī cĭbŭs ēst nōstrō cōnsuētŭs ĭn ōrbĕ

nēc cuīquam īmplūmēm ‖ pāscĕrĕ cūră sŭbēst;110

āmbrŏsĭōs lībāt caēlēstī nēctărĕ rōrēs,

stēllĭfĕrō tĕnŭēs ‖ quī cĕcĭdērĕ pŏlō.

Hōs lĕgĭt, hīs ălĭtūr mĕdĭīs ĭn ŏdōrĭbŭs ālēs,

dōnēc mātūrām ‖ prōfĕrăt ēffĭgĭēm.

Āst ŭbĭ prīmaēvā coēpīt flōrērĕ iŭvēntā,115

ēvŏlăt ād pătrĭās ‖ iām rĕdĭtūră dŏmūs.

Āntĕ tămēn, prŏprĭō quīcquīd dē cōrpŏrĕ rēstāt,

ōssăquĕ vēl cĭnĕrēs ‖ ēxŭvĭāsquĕ sŭās,

ūnguĭnĕ bālsămĕō mūrrāque ēt tūrĕ sŏlūtō

cōndĭt ĕt īn fōrmām ‖ cōnglŏbăt ōrĕ pĭō.120

Quām pĕdĭbūs gēstāns cōntēndīt Sōlĭs ăd ūrbēm

īnque ārā rĕsĭdēns ‖ pōnĭt ĭn aēdĕ săcrā.

Mīrāndām sēsē praēstāt praēbētquĕ vĭdēntī

tāntŭs ăvī dĕcŏr ēst, ‖ tāntŭs ăbūndăt hŏnōr.

Prīncĭpĭō cŏlŏr ēst quālīs sūb sīdĕrĕ caēlī125

mītĭă quēm cŏrĭō ‖ pūnĭcă grānă tĕgūnt;

quālĭs ĭnēst fŏlĭīs, quaē fērt āgrēstĕ păpāvēr,

cūm pāndīt vēstēs ‖ Flōră rŭbēntĕ pŏlō.

Hōc ŭmĕrī pēctūsquĕ dĕcēns vēlāmĭnĕ fūlgēt,

hōc căpŭt, hōc cērvīx ‖ sūmmăquĕ tērgă nĭtēnt;130

caūdăquĕ pōrrĭgĭtūr fūlvō dīstīnctă mĕtāllō,

īn cūiūs măcŭlīs ‖ pūrpŭră mīxtă rŭbēt;

ālārūm pēnnās lūx pīngīt dīscŏlŏr, Īrīs

pīngĕrĕ ceū nūbēs ‖ dēsŭpĕr āctă sŏlēt;

ālbĭcăt īnsīgnīs mīxtō vĭrĭdāntĕ smărāgdō135

ēt pūrō cōrnū ‖ gēmmĕă cūspĭs hĭāt;

īngēntēs ŏcŭlōs crēdās gĕmĭnōs hўăcīnthōs,

quōrūm dē mĕdĭō ‖ lūcĭdă flāmmă mĭcāt;

āptāta ēst tōtō căpĭtī rădĭātă cŏrōnă

Phoēbēī rĕfĕrēns ‖ vērtĭcĭs āltă dĕcūs;140

crūră tĕgūnt squāmaē fūlvō dīstīnctă mĕtāllō,

āst ūnguēs rŏsĕō ‖ tīngĭt hŏnōrĕ cŏlōr.

Ēffĭgĭēs īntēr pāvōnīs mīxtă fĭgūrām

cērnĭtŭr ēt pĭĕtām ‖ Phāsĭdĭs īntĕr ăvēm.

Māgnĭtĭēm tērrīs Ărăbūm quaē gīgnĭtŭr ālēs145

vīx aēquārĕ pŏtēst, ‖ seū fĕră seū sĭt ăvīs.

Nōn tămĕn ēst tārda, ūt vŏlŭcrēs quaē cōrpŏrĕ māgnō

īncēssūs pīgrōs ‖ pēr grăvĕ pōndŭs hăbēnt,

sēd lĕvĭs āc vēlōx, rēgālī plēnă dĕcōrĕ:

tālĭs ĭn ādspēctū ‖ sē tĕnĕt ūsque hŏmĭnūm.150

Hūc vĕnĭt Aēgŷptūs tānti ād mīrācŭlă vīsūs

ēt rārām vŏlŭcrēm ‖ tūrbă sălūtăt ŏvāns.

Prōtĭnŭs ēxscūlpūnt sācrāto īn mārmŏrĕ fōrmām

ēt tĭtŭlō sīgnānt ‖ rēmquĕ dĭēmquĕ nŏvō.

Cōntrăhĭt īn coētūm sēsē gĕnŭs ōmnĕ vŏlāntūm,155

nēc praēdaē mĕmŏr ēst ‖ ūllă nĕc ūllă mĕtūs.

Ālĭtŭūm stīpātă chŏrō vŏlăt īllă pĕr āltūm

tūrbăquĕ prōsĕquĭtūr ‖ mūnĕrĕ laētă pĭō.

Sēd pōstquām pūrī pērvēnĭt ăd aēthĕrĭs aūrās,

mōx rĕdĭt; īllă sŭīs ‖ cōndĭtŭr īndĕ lŏcīs.160

Ō fōrtūnātaē sōrtīs fēlīxquĕ vŏlūcrūm,

cuī dē sē nāscī ‖ praēstĭtĭt īpsĕ dĕūs!

Fēmĭnă vēl mās haēc, seū neūtrūm, seū sĭt ŭtrūmquĕ,

fēlīx quaē vĕnĕrīs ‖ foēdĕră nūllă cŏlīt:

mōrs īllī vĕnŭs ēst, sōla ēst īn mōrtĕ vŏlūptās:165

ūt pōssīt nāscī, ‖ āppĕtĭt āntĕ mŏrī.

Īpsă sĭbī prōlēs, sŭŭs ēst pătĕr ēt sŭŭs hērēs,

nūtrīx īpsă sŭī, ‖ sēmpĕr ălūmnă sĭbī;

īpsă quĭdēm, sēd nōn ĕădēm quĭa ĕt īpsă nĕc īpsa ēst,

aētērnām vītām ‖ mōrtĭs ădēptă bŏnō.170