MARCI MANILII - ASTRONOMICON LIBER IV

IIIIIIIVV

0

Quīd tām sōllĭcĭtīs vītām cōnsūmĭmŭs ānnīs

tōrquēmūrquĕ mĕtū caēcāquĕ cŭpīdĭnĕ rērūm

aētērnīsquĕ sĕnēs cūrīs, dūm quaērĭmŭs, aēvūm

pērdĭmŭs ēt nūllō vōtōrūm fīnĕ bĕātī

vīctūrōs ăgĭmūs sēmpēr nēc vīvĭmŭs ūmquām,5

paūpĕrĭōrquĕ bŏnīs quīsque ēst, quĭă plūră rĕquīrīt

nēc quŏd hăbēt nŭmĕrāt, tāntūm quōd nōn hăbĕt ōptāt,

cūmquĕ sĭbī pārvōs ūsūs nātūră rĕpōscāt

mātĕrĭām strŭĭmūs māgnaē pēr vōtă rŭīnaē

lūxŭrĭāmquĕ lŭcrīs ĕmĭmūs lūxūquĕ răpīnās,10

ēt sūmmūm cēnsūs prĕtĭum ēst ēffūndĕrĕ cēnsūm?

sōlvĭtĕ, mōrtālēs, ănĭmōs cūrāsquĕ lĕvātĕ

tōtquĕ sŭpērvăcŭīs vītām dēplētĕ quĕrēllīs.

fātă rĕgūnt ōrbēm, cērtā stānt ōmnĭă lēgĕ

lōngăquĕ pēr cērtōs sīgnāntūr tēmpŏră cāsūs.15

nāscēntēs mŏrĭmūr, fīnīsque ăb ŏrīgĭnĕ pēndēt.

hīnc ĕt ŏpēs ēt rēgnă flŭūnt ēt, saēpĭŭs ōrtă,

paūpērtās, ārtēsquĕ dătaē mōrēsquĕ crĕātīs

ēt vĭtĭa ēt laūdēs, dāmna ēt cōmpēndĭă rērūm.

nēmŏ cărērĕ dătō pŏtĕrīt nĕc hăbērĕ nĕgātūm20

fōrtūnāmvĕ sŭīs īnvītām prēndĕrĕ vōtīs

aūt fŭgĕre īnstāntēm: sōrs ēst sŭă cuīquĕ fĕrēndă.

ān, nĭsĭ fātă dărēnt lēgēs vītaēquĕ nĕcīsquĕ,

fūgīssēnt īgnēs Aēnēān, Troīă sŭb ūnō

nōn ēvērsă vĭrō fātīs vīcīssĕt ĭn īpsīs?25

aūt lŭpă prōiēctōs nūtrīssēt Mārtĭă frātrēs,

Rōmă căsīs ēnātă fŏrēt, pĕcŭdūmquĕ măgīstrī

īn Căpĭtōlīnōs dūxīssēnt fūlmĭnă mōntēs

īnclūdīvĕ sŭā pŏtŭīssēt Iūppĭtĕr ārcĕ,

cāptŭs ĕt ā cāptīs ōrbīs fŏrĕt? īgnĕ sĕpūltō30

vūlnĕrĭbūs vīctōr rĕpĕtīssēt Mūcĭŭs ūrbēm,

sōlŭs ĕt ōppŏsĭtīs claūsīssĕt Hŏrātĭŭs ārmīs

pōntem ūrbēmquĕ sĭmūl, rūpīssēt foēdĕră vīrgŏ,

trēsquĕ sŭb ūnīūs frātrēs vīrtūtĕ iăcērēnt?

nūlla ăcĭēs tāntūm vīcīt: pēndēbăt ăb ūnō35

Rōmă vĭrō rēgnūmque ōrbīs sōrtītă iăcēbāt.

quīd rĕfĕrām Cānnās ādmōtăquĕ moēnĭbŭs ārmă

Vārrōnēmquĕ fŭgā māgnūm† cūm vīncĕrĕ pōssēt

pōstquĕ tŭōs, Trăsĭmēnnĕ, lăcūs† Făbĭūmquĕ mŏrāndō

āccēpīssĕ iŭgūm vīctaē Cārthāgĭnĭs ārcēs,40

sēquĕ rătum Hānnĭbălēm nōstrīs cĕcĭdīssĕ cătēnīs

ēxĭtĭūm gĕnĕrīs fūrtīvā mōrtĕ lŭīssĕ?

ādde ĕtĭām Lătĭās ăcĭēs Rōmāmquĕ sŭīsmēt

pūgnāntēm mēmbrīs, ădĭce ēt cīvīlĭă bēllă

ēt Cīmbrum īn Mărĭō Mărĭūmque īn cārcĕrĕ vīctūm.45

quōd, cōnsūl tŏtĭēns, ēxūl, quōd de ēxŭlĕ cōnsūl

ādiăcŭīt Lĭbўcīs cōmpār iāctūră rŭīnīs

ēquĕ crĕpīdĭnĭbūs cēpīt Cārthāgĭnĭs ūrbēm,

hōc, nĭsĭ fātă dărēnt, nūmquām fōrtūnă tŭlīssēt.

quīs tē Nīlĭăcō pĕrĭtūrūm lītŏrĕ, Māgnĕ,50

pōst vīctās Mĭthrĭdātĭs ŏpēs pĕlăgūsquĕ rĕcēptūm

ēt trīs ēmēnsō mĕrĭtōs ēx ōrbĕ trĭūmphōs,

cūm tē iām pōssēs ălĭūm cōmpōnĕrĕ Māgnūm,

crēdĕrĕt, ūt cōrpūs sĕpĕlīrēt naūfrăgŭs īgnīs

ēiēctaēquĕ rŏgūm făcĕrēnt frāgmēntă cărīnaē?55

quīs tāntūm mūtārĕ pŏtēst sĭnĕ nūmĭnĕ fātī?

īlle ĕtĭām caēlō gĕnĭtūs caēlōquĕ rĕcēptūs,

cūm bĕnĕ cōmpŏsĭtīs vīctōr cīvīlĭbŭs ārmīs

iūră tŏgaē rĕgĕrēt, tŏtĭēns praēdīctă căvērĕ

vūlnĕră nōn pŏtŭīt: tōtō spēctāntĕ sĕnātū,60

īndĭcĭūm dēxtrā rĕtĭnēns nōmēnquĕ, crŭōrĕ

dēlēvīt prŏprĭō, pōssēnt ūt vīncĕrĕ fātă.

quīd nŭmĕrem ēvērsās ūrbēs rēgūmquĕ rŭīnās,

īnquĕ rŏgō Croēsūm Prĭămīque īn lītŏrĕ trūncūm,

cuī nēc Troīă rŏgūs? quīd Xērxēn, māiŭs ĕt īpsō65

naūfrăgĭūm pĕlăgō? quīd cāptō sānguĭnĕ rēgēm

Rōmānīs pŏsĭtūm, rāptōsque ēx īgnĭbŭs īgnēs

cēdēntēmquĕ vĭrō flāmmām quaē tēmplă fĕrēbāt?

quōt sŭbĭtaē vĕnĭūnt vălĭdōrum īn cōrpŏră mōrtēs

sēque īpsaē rūrsūs fŭgĭūnt ērrāntquĕ pĕr īgnēs!70

ēx īpsīs quīdam ēlātī rĕdĭērĕ sĕpūlcrīs,

ātque hīs vītă dŭplēx, īllīs vīx cōntĭgĭt ūnă.

ēccĕ lĕvīs pĕrĭmīt mōrbūs grăvĭōrquĕ rĕmīttīt;

sūccūmbūnt ārtēs, rătĭōnīs vīncĭtŭr ūsūs,

cūră nŏcēt, cēssārĕ iŭvāt, mŏră saēpĕ mălōrūm75

dāt paūsās; laēdūntquĕ cĭbī pārcūntquĕ vĕnēnă.

dēgĕnĕrānt nātī pătrĭbūs vīncūntquĕ părēntēs

īngĕnĭūmquĕ sŭūm rĕtĭnēnt; trānsītquĕ pĕr īllūm,

ēx īllō fōrtūnă vĕnīt. fŭrĭt āltĕr ămōrĕ

ēt pōntūm trānārĕ pŏtēst ēt vērtĕrĕ Troīām,80

āltĕrĭūs frōns ēst scrībēndīs lēgĭbŭs āptă.

ēccĕ pătrēm nātī pĕrĭmūnt nātōsquĕ părēntēs

mūtŭăque ārmātī cŏĕūnt īn vūlnĕră frātrēs.

nōn hŏmĭnum hōc bēllum ēst; cōgūntūr tāntă mŏvērī

īnquĕ sŭās fērrī poēnās lăcĕrāndăquĕ mēmbră.85

quōd Dĕcĭōs nōn ōmnĕ tŭlīt, nōn ōmnĕ Cămīllōs

tēmpŭs ĕt īnvīctā dēvīctūm mēntĕ Cătōnēm,

mātĕrĭēs īn rēm sŭpĕrāt sēd lēgĕ rĕpūgnāt.

ēt nĕquĕ paūpērtās brĕvĭōrēs ēxcĭpĭt ānnōs

nēc sūnt īmmēnsīs ŏpĭbūs vēnālĭă fātă,90

sēd răpĭt ēx tēctō fūnūs Fōrtūnă sŭpērbō

īndīcītquĕ rŏgūm sūmmīs stătŭītquĕ sĕpūlcrūm.

quāntum ēst hōc rēgnūm, quōd rēgĭbŭs īmpĕrăt īpsīs!

quīn ĕtĭam īnfēlīx vīrtūs ēt nōxĭă fēlīx,

ēt mălĕ cōnsūltīs prĕtĭum ēst, prūdēntĭă fāllīt;95

nēc Fōrtūnă prŏbāt caūsās, sĕquĭtūrquĕ mĕrēntīs,

sēd văgă pēr cūnctōs nūllō dīscrīmĭnĕ fērtūr.

scīlĭcĕt ēst ălĭūd, quōd nōs cōgātquĕ rĕgātquĕ,

māiŭs, ĕt īn prŏprĭās dūcāt mōrtālĭă lēgēs

āttrĭbŭātquĕ sŭōs ēx sē nāscēntĭbŭs ānnōs100

fōrtūnaēquĕ vĭcēs. pērmīscēt saēpĕ fĕrārūm

cōrpŏră cūm mēmbrīs hŏmĭnūm: nōn sēmĭnĭs īllĕ

pārtŭs ĕrīt; quĭd ĕnīm nōbīs cōmmūnĕ fĕrīsquĕ,

quīsve īn pōrtēntī nōxām pēccārĭt ădūltēr?

āstră nŏvānt fōrmās caēlūmque īntērsĕrĭt ōră.105

dēnĭquĕ, sī nōn ēst, fātī cūr trādĭtŭr ōrdŏ,

cūnctăquĕ tēmpŏrĭbūs cērtīs vēntūră cănūntūr?

nēc tămĕn haēc rătĭō făcĭnūs dēfēndĕrĕ pērgīt

vīrtūtēmvĕ sŭīs fraūdāre īn praēmĭă dōnīs.

nām nĕquĕ mōrtĭfĕrās quīsquām mĭnŭs ōdĕrĭt hērbās110

quōd nōn ārbĭtrĭō vĕnĭūnt sēd sēmĭnĕ cērtō,

grātĭă nēc lĕvĭōr trĭbŭētūr dūlcĭbŭs ēscīs

quōd nātūră dĕdīt frūgēs, nōn ūllă vŏlūntās.

sīc hŏmĭnūm mĕrĭtīs tāntō sīt glōrĭă māiōr

quōd caēlō laūdēm dēbēnt, rūrsūsquĕ nŏcēntīs115

ōdĕrĭmūs măgĭs īn cūlpām poēnāsquĕ crĕātōs.

nēc rēfērt scĕlŭs ūndĕ cădāt, scĕlŭs ēssĕ fătēndūm.

hōc quŏquĕ fātāle ēst, sīc īpsum ēxpēndĕrĕ fātūm.

quōd quŏnĭām dŏcŭī, sŭpĕrēst nūnc ōrdĭnĕ cērtō

caēlēstīs făbrĭcārĕ grădūs, quī dūcĕrĕ flēxō120

trāmĭtĕ pēndēntēm vălĕānt ād sīdĕră vātēm.

Nūnc tĭbĭ sīgnōrūm mōrēs sūmmūmquĕ cŏlōrēm

ēt stŭdĭa ēt vărĭās ārtēs ēx ōrdĭnĕ rēddām.

Dīvēs fēcūndīs Ărĭēs īn vēllĕră lānīs

ēxūtūsquĕ nŏvīs rūrsūs spēm sēmpĕr hăbēbīt,125

naūfrăgĭūmque īntēr sŭbĭtūm cēnsūsquĕ bĕātōs

crēscēndō cădĕt ēt vōtīs īn dāmnă fĕrētūr,

īn vūlgūmquĕ dăbīt frūctūs ēt mīllĕ pĕr ārtēs

vēllĕră dīvērsōs ēx sē părĭēntĭă quaēstūs:

nūnc glŏmĕrārĕ rŭdīs nūnc rūrsūs sōlvĕrĕ lānās,130

nūnc tĕnŭārĕ lĕvī fīlō nūnc dūcĕrĕ tēlās,

nūnc ĕmĕre ēt vărĭās īn quaēstūm vēndĕrĕ vēstēs,

quīs sĭnĕ nōn pŏtĕrānt ūllaē sūbsīstĕrĕ gēntēs

vēl sĭnĕ lūxŭrĭā. tāntum ēst ŏpŭs, īpsā sŭĭsmēt

āssērvīt Pāllās mănĭbūs dīgnūmquĕ pŭtāvīt,135

sēque ĭn Ărāchnaēō māgnām pŭtăt ēssĕ trĭūmphō.

haēc stŭdĭa ēt sĭmĭlīs dīcēt nāscēntĭbŭs ārtēs,

ēt dŭbĭa īn trĕpĭdō praēcōrdĭă pēctŏrĕ fīngēt

sēquĕ sŭā sēmpēr cŭpĭēntĭă vēndĕrĕ laūdĕ.

Taūrūs sīmplĭcĭbūs dōtābīt rūră cŏlōnīs140

pācātīsquĕ lăbōr vĕnĭēt; nēc praēmĭă laūdīs

sēd tērraē trĭbŭēt pārtūs. sūmmīttĭt ĭn āstrīs

cōllă iŭgūmquĕ sŭīs pōscīt cērvīcĭbŭs īpsĕ.

īllĕ sŭīs Phoēbī pōrtāt cūm cōrnĭbŭs ōrbēm

mīlĭtĭam īndīcīt tērrīs ēt sēgnĭă rūră145

īn vĕtĕrēs rĕvŏcāt cūltūs, dūx īpsĕ lăbōrīs,

nēc iăcĕt īn sūlcīs sōlvītque īn pūlvĕrĕ pēctūs.

Sērrānōs Cŭrĭōsquĕ tŭlīt fāscēsquĕ pĕr ārvă

trādĭdĭt, ēquĕ sŭō dīctātōr vēnĭt ărātrō.

laūdĭs ămōr tăcĭtaē; mēntēs ēt cōrpŏră tārdă150

mōlĕ vălēnt, hăbĭtātquĕ pŭēr sūb frōntĕ Cŭpīdŏ.

Mōllĭŭs ē Gĕmĭnīs stŭdĭum ēst ēt mītĭŏr aētās

pēr vărĭōs cāntūs mŏdŭlātăquĕ vōcĭbŭs ōră

ēt grăcĭlīs călămōs ēt nērvīs īnsĭtă vērbă

īngĕnĭtūmquĕ sŏnūm: lăbŏr ēst ĕtĭam īpsĕ vŏlūptās.155

ārmă prŏcūl lĭtŭōsquĕ vŏlūnt trīstēmquĕ sĕnēctām,

ōtĭa ĕt aētērnām pĕrăgūnt ĭn ămōrĕ iŭvēntām

īnvĕnĭūnt ĕt ĭn āstră vĭās nŭmĕrīsquĕ mŏdīsquĕ

cōnsūmmānt ōrbēm pōstque īpsōs sīdĕră līnquūnt:

nātūra īngĕnĭō mĭnŏr ēst pērque ōmnĭă sērvīt.160

īn tōt fēcūndī Gĕmĭnī cōmmēntă fĕrūntūr.

Cāncĕr ăd ārdēntēm fūlgēns īn cārdĭnĕ mētām,

quām Phoēbūs sūmmīs rĕvŏcātūs cūrsĭbŭs āmbīt,

ārtĭcŭlūm mūndī rĕtĭnēt lūcēsquĕ rĕflēctīt.

īllĕ tĕnāx ănĭmī nūllōsque ēffūsŭs ĭn ūsūs165

āttrĭbŭīt vărĭōs quaēstūs ārtēmquĕ lŭcrōrūm:

mērcĕ pĕrēgrīnā fōrtūnām fērrĕ pĕr ūrbēs

ēt grăvĭa ānnōnaē spĕcŭlāntem īncēndĭă vēntīs

crēdĕre ŏpēs ōrbīsque ōrbī bŏnă vēndĕrĕ pōssĕ

tōtquĕ pĕr īgnōtās cōmmērcĭă iūngĕrĕ tērrās170

ātque ălĭō sūb sōlĕ nŏvās ēxquīrĕrĕ praēdās

ēt rērūm prĕtĭō sŭbĭtōs cōmpōnĕrĕ cēnsūs.

īgnāva ēt, cĕlĕrīs ōptāndō sōrtĭbŭs ārmōs,

dūlcĭbŭs ūsūrīs aēquō Iŏvĕ tēmpŏră vēndīt.

īngĕnĭūm sōllērs sŭăque īn cōmpēndĭă pūgnāx.175

Quīs dŭbĭtēt, vāstī quaē sīt nātūră Lĕōnīs

quāsquĕ sŭō dīctēt sīgnō nāscēntĭbŭs ārtēs?

īllĕ nŏvās sēmpēr pūgnās, nŏvă bēllă fĕrārūm

āppărăt, ēt spŏlĭō vīvīt pĕcŏrūmquĕ răpīnīs;

hōs hăbĕt hōc stŭdĭūm, pōstēs ōrnārĕ sŭpērbōs180

pēllĭbŭs ēt cāptās dŏmĭbūs praēfīgĕrĕ praēdās

ēt pācārĕ mĕtū sīlvās ēt vīvĕrĕ rāptō

sūnt quōrūm sĭmĭlīs ănĭmōs nēc moēnĭă frēnēnt,

sēd pĕcŭdūm māndrīs mĕdĭā grāssēntŭr ĭn ūrbĕ

ēt lăcĕrōs ārtūs sūspēndānt frōntĕ tăbērnaē185

lūxŭrĭaēquĕ părēnt caēdēm mōrtēsquĕ lŭcrēntūr.

īngĕnĭum ād sŭbĭtās īrās făcĭlīsquĕ rĕcēssūs

aēquāle ēt pūrō sēntēntĭă pēctŏrĕ sīmplēx.

Āt quĭbŭs Ērĭgŏnē dīxīt nāscēntĭbŭs aēvūm

ōră măgīstĕrĭō nōdīsquĕ cŏērcĭtă Vīrgŏ.190

ād stŭdĭūm dūcēt mōrēs ēt pēctŏră dōctīs

ārtĭbŭs īnstĭtŭēt, nēc tām cōmpēndĭă cēnsūs

quām caūsās vīrēsquĕ dăbīt pērquīrĕrĕ rērūm.

īllă dĕcūs līnguaē făcĭēt rēgnūmquĕ lŏquēndī

ātque ŏcŭlōs mēntīs, quī pōssīnt cērnĕrĕ cūnctă195

quāmvīs ōccūltīs nātūraē cōndĭtă caūsīs.

hīnc ēt scrīptŏr ĕrīt vēlōx, cuī līttĕră vērbūmst

quīquĕ nŏtīs līnguām sŭpĕrēt cūrsīmquĕ lŏquēntīs

ēxcĭpĭāt lōngās nŏvă pēr cōmpēndĭă vōcēs.

īn vĭtĭō bŏnă sūnt: tĕnĕrōs pŭdŏr īmpĕdĭt ānnōs,200

māgnăquĕ nātūraē cŏhĭbēndō mūnĕră frēnāt

nēc fēcūndŭs ĕrīt (quīd mīrum īn vīrgĭnĕ?) pārtūs

Lībrāntēs nōctēm Chēlaē cūm tēmpŏrĕ lūcīs

pēr nŏvă mātūrī pōst ānnūm mūnĕră Bācchī

mēnsūraē trĭbŭēnt ūsūs āc pōndĕră rērūm205

ēt Pălămēdēīs cērtāntēm vīrĭbŭs ōrtūm,

quī prīmūs nŭmĕrōs rēbūs, quī nōmĭnă sūmmīs

īmpŏsŭīt cērtūmquĕ mŏdūm prŏprĭāsquĕ fĭgūrās.

hīc ĕtĭām lēgūm tăbŭlās ēt cōndĭtă iūră

nōvĕrĭt ātquĕ nŏtīs lĕvĭbūs pēndēntĭă vērbă,210

ēt lĭcĭtūm scĭĕt, ēt vĕtĭtūm quaē poēnă sĕquātūr,

pērpĕtŭūs pŏpŭlī prīvāto īn līmĭnĕ praētōr.

nōn ălĭō pŏtĭūs gĕnĭtūs sīt Sērvĭŭs āstrō,

quī lēgēs prŏprĭās pŏsŭīt, cūm iūră rĕtēxīt.

dēnĭque, ĭn āmbĭgŭō fŭĕrīt quōdcūmquĕ lŏcātūm215

ēt rēctōrĭs ĕgēns, dĭrĭmēnt ēxāmĭnă Lībraē.

Scōrpĭŏs ārmātā vĭŏlēntā cūspĭdĕ caūdā,

quā, sŭă cūm Phoēbī cūrrūm pēr sīdĕră dūcīt,

rīmātūr tērrās ēt sūlcīs sēmĭnă mīscēt,

īn bēllum ārdēntīs ănĭmōs ēt Mārtĭă cāstră220

ēffĭcĭt ēt mūltō gaūdēntēm sānguĭnĕ mēntēm

nēc praēdā quām caēdĕ măgīs. quīn īpsă sŭb ārmīs

pāx ăgĭtūr: căpĭūnt sāltūs sīlvāsquĕ pĕrāgrānt,

nūnc hŏmĭnūm, nūnc bēllă gĕrūnt vĭŏlēntă fĕrārūm,

nūnc căpŭt īn mōrtēm vēndūnt ēt fūnŭs hărēnaē,225

ātque hōstēm sĭbĭ quīsquĕ părāt, cūm bēllă quĭēscūnt.

sūnt quĭbŭs ēt sĭmŭlācră plăcēnt ēt lūdŭs ĭn ārmīs

(tāntŭs ămōr pūgnaē), dīscūntquĕ pĕr ōtĭă bēllūm

ēt quōdcūmquĕ părī stŭdĭūm prōdūcĭtŭr ārtĕ.

Āt, quĭbŭs īn bĭfĕrō Cēntaūrī cōrpŏrĕ sōrs ēst230

nāscēndī cōncēssă, lĭbēt sūbiūngĕrĕ cūrrūs,

ārdēntīs ĕt ĕquōs ād mōllĭă dūcĕrĕ frēnă

ēt tōtīs ārmēntă sĕquī pāscēntĭă cāmpīs,

quādrŭpĕdum ōmnĕ gĕnūs pŏsĭtīs dŏmĭtārĕ măgīstrīs,

ēxōrārĕ tĭgrēs răbĭēmque aūfērrĕ lĕōnī235

cūmque ĕlĕphāntĕ lŏquī tāntāmque āptārĕ lŏquēndō

ārtĭbŭs hūmānīs vărĭa ād spēctācŭlă mōlēm.

quīppĕ fĕraē mīxtum ēst hŏmĭnīs pēr sīdĕră cōrpūs

īmpŏsĭtūmquĕ mănēt, quōcīrcā rēgnăt ĭn īllās.

quōdque īntēntă gĕrīt cūrvātō spīcŭlă cōrnū,240

ēt nērvōs trĭbŭīt mēmbrīs ĕt ăcūmĭnă cōrdī

ēt cĕlĕrīs mōtūs nēc dēlāssābĭlĕ pēctūs.

Vēstă tŭōs, Căprĭcōrnĕ, fŏvēt pĕnĕtrālĭbŭs īgnēs:

hīnc ārtēs stŭdĭūmquĕ trăhīs. nām quīdquĭd ĭn ūsūs

īgnĭs ĕgēt pōscītquĕ nŏvās ād mūnĕră flāmmās245

sūb tē cēnsēndum ēst. scrūtārī caēcă mĕtāllă,

dēpŏsĭtās ĕt ŏpēs tērrārum ēxūrĕrĕ vēnīs,

mātĕrĭāmquĕ mănū cērtā dŭplĭcāre ĕrĭt ā tē,

quīdquĭd ĕt ārgēntō făbrĭcētūr, quīdquĭd ĕt aūrō.

quōd fērrūm călĭdī sōlvānt ātque aēră cămīnī250

cōnsūmmēntquĕ fŏcī Cĕrĕrēm, tŭă mūnĕră sūrgēnt.

āddĭs ĕt īn vēstēs stŭdĭūm mērcēmquĕ fŭgāntēm

frīgŏră, brūmālēm sērvāns pēr saēcŭlă sōrtēm,

quā rĕtrăhīs dūctās sūmma ād fāstīgĭă noētēs

nāscēntēmquĕ făcīs rĕvŏcātīs lūcĭbŭs ānnūm.255

hīnc ēt mōbĭlĭtās rērūm, mūtātăquĕ saēpĕ

mēns nătăt; ēt mĕlĭōr iūnctō sūb pīscĕ sĕnēctāst.

pārs prĭŏr, āt Vĕnĕrī mīxtō cūm crīmĭnĕ sērvīt

Īllĕ quŏque, īnflēxā fōntēm quī prōĭcĭt ūrnā,

cōgnātās trĭbŭīt iŭvĕnālĭs Ăquārĭŭs ārtēs:260

cērnĕrĕ sūb tērrīs ūndās, īndūcĕrĕ tērrīs,

īpsăquĕ cōnvērsīs āspērgĕrĕ flūctĭbŭs āstră

lītŏrĭbūsquĕ nŏvīs pēr lūxum īllūdĕrĕ pōntō

ēt vărĭōs făbrĭcārĕ lăcūs ēt flūmĭnă fīctă

ēt pĕrĕgrīnāntīs dŏmĭbūs sūspēndĕrĕ rīvōs.265

mīllĕ sŭb hōc hăbĭtānt ārtēs, quās tēmpĕrăt ūndă.

quīppe ĕtĭām mūndī făcĭēm sēdēsquĕ mŏvēbīt

sīdĕrĕās caēlūmquĕ nŏvūm vērsābĭt ĭn ōrbēm.

quaē pĕr ăquās vĕnĭūnt, ŏpĕrūm, fōntēsquĕ sĕquūntūr.

mītĕ gĕnūs dūlcēsquĕ flŭūnt ā sīdĕrĕ pārtūs,270

pēctŏră nēc sōrdēnt; făcĭlēs īn dāmnă fĕrūntūr;

nēc dēst nēc sŭpĕrēst cēnsūs. sīc prōflŭĭt ūrnă.

Ūltĭmă quōs gĕmĭnī prōdūcūnt sīdĕră Pīscēs,

hīs ĕrĭt īn pōntūm stŭdĭūm, vītāmquĕ prŏfūndō

crēdēnt ēt pūppēs aūt pūppĭbŭs ārmă părābūnt,275

quīdquĭd ĕt īn prŏprĭōs pĕlăgūs dēsīdĕrăt ūsūs.

īnnŭmĕraē vĕnĭūnt ārtēs: vīx nōmĭnă rēbūs

sūffĭcĭūnt, tōt sūnt pārvaē quŏquĕ mēmbră cărīnaē.

āddĕ gŭbērnāndī stŭdĭūm, quōd vēnĭt ĭn āstră

ēt pōntūm caēlō vīncīt. bĕnĕ nōvĕrĭt ōrbēm280

flūmĭnăque ēt pōrtūs, mūndūm vēntōsquĕ, nĕcēssēst

iāmque hūc ātque īllūc ăgĭlēm cōnvērtĕrĕ clāvūm

ēt frēnārĕ rătēm flūctūsque ēffūndĕrĕ rēctōr,

iām rēmīs ăgĕre ēt lēntās īnflēctĕrĕ tōnsās.

quīn plăcĭdūm dūctīs ēvērrĕrĕ rētĭbŭs aēquōr285

lītŏrĭbūsquĕ sŭīs pŏpŭlōs ēxpōnĕrĕ cāptōs

aūt ūncōs cēlārĕ cĭbīs aūt cārcĕrĕ fraūdēm,

nāvālīs ĕtĭām pūgnās, pēndēntĭă bēllă,

āttrĭbŭūnt pĕlăgīque īnfēctōs sānguĭnĕ flūctūs.

fēcūndūm gĕnŭs ēst nātīs ĕt ămīcă vŏlūntās290

ēt cĕlĕrēs mōtūs mūtātăquĕ cūnctă pĕr aēvūm.

Hōs trĭbŭūnt mōrēs ātque hās nāscēntĭbŭs ārtēs

bīs sēx mātĕrĭā prŏprĭā pōllēntĭă sīgnă.

Sēd nĭhĭl īn sēmēt tōtūm vălĕt: ōmnĭă vīrēs

cūm cērtīs sŏcĭānt sīgnīs sūb pārtĭbŭs aēquīs295

ēt vĕlŭt hōspĭtĭō mūndī cōmmērcĭă iūngūnt

cōncēdūntquĕ sŭās pārtēs rĕtĭnēntĭbŭs āstrīs.

quām pārtēm Grāiaē dīxērĕ dĕcānĭcă gēntēs.

ā nŭmĕrō nōmēn pŏsĭtum ēst, quōd pārtĭbŭs āstră

cōndĭtă trīcēnīs trĭplĭcī sūb sōrtĕ fĕrūntūr300

ēt trĭbŭūnt dēnās īn sē cŏĕūntĭbŭs āstrīs

īnquĕ vĭcēm tērnīs hăbĭtāntūr sīdĕră sīgnīs.

sīc āltīs nātūră mănēt cōnsaēptă tĕnēbrīs

ēt vērum īn caēco ēst mūltāque āmbāgĭnĕ rērūm;

nēc brĕvĭs ēst ūsūs nĕc ămāt cōmpēndĭă caēlūm,305

vērum ălĭīs ălĭa ōppŏsĭta ēst ēt fāllĭt ĭmāgŏ

mēntītūrquĕ sŭās vīrēs ēt mūnĕră cēlāt.

quaē tĭbĭ nōn ŏcŭlīs, āltā sēd mēntĕ fŭgāndāst

cālīgō, pĕnĭtūsquĕ dĕūs, nōn frōntĕ, nŏtāndūs.

Nūnc quaē sīnt cōniūnctă quĭbūs quōve ōrdĭnĕ rēddām310

nē lătĕānt ălĭaē vīrēs ălĭēnă pĕr āstră.

nāmque Ărĭēs prīmām pārtēm sĭbĭ vīndĭcăt īpsī,

āltĕră sōrs Taūrō, Gĕmĭnīs pārs tērtĭă cēdīt.

sīdĕră sīc īntēr dīvīsūm dīcĭtŭr āstrūm

tōtquĕ dăbīt vīrēs dŏmĭnōs quōtcūmquĕ rĕcēpīt.315

dīvērsa īn Taūrō rătĭo ēst, nēc pārtĕ sŭb ūllā

cēnsētūr: Cāncrō prīmām mĕdĭāmquĕ Lĕōnī,

ēxtrēmam Ērĭgŏnaē trĭbŭīt. nātūră pĕr āstrūm

stāt tămĕn ēt prŏprĭās mīscēt pēr sīngŭlă vīrēs.

Lībră dĕcēm pārtēs Gĕmĭnōrūm prīmă căpēssīt,320

Scōrpĭŏs ādiūnctās; Cēntaūrī tērtĭă pārs ēst,

nēc quīcquām nŭmĕrō dīscērnĭtŭr, ōrdĭnĕ cēdīt.

Cāncĕr ĭn ādvērsūm Căprĭcōrnī dērĭgĭt āstrūm

bīs quīnās prīmūm pārtēs, dīgnātŭs ĭn īllō

tēmpŏrĭs ārtĭcŭlō sūb quō cēnsētŭr ĕt īpsĕ,325

quōd făcĭt aēquālīs lūcēs brūmālĭbŭs ūmbrīs

cōgnātāmquĕ gĕrīt dīvērso īn cārdĭnĕ lēgēm;

āltĕrĭūs pārtīs pērfūndĭt Ăquārĭŭs īgnēs,

quēm sŭbĕūnt Pīscēs ēxtrēmō sīdĕrĕ Cāncrī.

āt Lĕŏ cōnsōrtīs mĕmĭnīt sūb lēgĕ trĭgōnī330

Lānĭgĕrūmquĕ dŭcēm rĕcĭpīt Taūrūmquĕ quădrātō

cōniūnctūm sĭbĭ; sūb Gĕmĭnīs pārs tērtĭă fērtūr:

hōs quŏquĕ cōntīngīt pēr sēnōs līnĕă flēxūs.

praēcĭpŭum Ērĭgŏnē Cāncrō cōncēdĭt hŏnōrēm

cuī prīmām trĭbŭīt pārtēm; vīcīnă rĕlīctāst335

vīcīnō, Nĕmĕaēĕ, tĭbī; pārs īpsĭŭs ūnāst

quaē fāstīdītō cōncēssa ēst iūrĕ pŏtīrī.

sēd Lībra ēxēmplō gaūdēt, părĭtērquĕ rĕgēntēm

nōctēs ātquĕ dĭēs dīvērso īn tēmpŏrĕ sēcūm

Lānĭgĕrūm sĕquĭtūr: vērīs iŭgă tēmpĕrăt īllĕ,340

haēc aūtūmnālīs cōmpōnīt lūcĭbŭs ūmbrās:

nūllī cōncēdīt prīmām, trādītquĕ sĕquēntī

vīcīnām pārtēm; Cēntaūrī tērtĭă sūmmāst.

Scōrpĭŏs īn prīmā Căprĭcōrnūm pārtĕ lŏcāvīt,

āltĕrĭūs dŏmĭnūm fēcīt cuī nōmĕn ăb ūndīs,345

ēxtrēmās vŏlŭīt pārtēs sūb Pīscĭbŭs ēssĕ.

āt quī cōntēntō mĭnĭtātūr spīcŭlă nērvō

Lānĭgĕrō prīmās trādīt sūb iūrĕ trĭgōnī

ēt mĕdĭās Taūrō pārtēs Gĕmĭnīsquĕ sŭprēmās.

nēc mănĕt īngrātī Căprĭcōrnūs crīmĭnĕ tūrpīs350

sēd mūnūs rēddīt Cāncrō rĕcĭpītquĕ rĕcēptūs

prīncĭpĭūmquĕ sŭī dōnāt; cōniūnctă Lĕōnīs

rēgnă fĕrūnt, sūmmās pārtēs ēt Vīrgĭnĭs ēssĕ.

fōntĭbŭs aētērnīs gaūdēns ūrnāquĕ flŭēntī

iūră sŭī Lībraē pērmīttīt prīmă rĕgēndă,355

haērēntīsquĕ dĕcēm pārtēs Nĕpă vīndĭcăt īpsī;

sūmmās Cēntaūrūs rĕtĭnēt iŭvĕnālĕ pĕr āstrūm.

iām sŭpĕrānt gĕmĭnī Pīscēs, quī sīdĕră claūdūnt.

Lānĭgĕrō prīmōs trādūnt īn fīnĭbŭs ūsūs,

pērquĕ dĕcēm mĕdĭās pārtēs tū, Taūrĕ, rĕcēptūs;360

quōd sŭpĕrēst, īpsī sūmūnt, ūtque ōrbĕ fĕrūntūr

ēxtrēmō sīc ēt sōrtīs pārs ūltĭmă cēdīt.

Haēc rătĭō rĕtĕgīt lătĭtāntīs rōbŏră mūndī

īn plūrīsquĕ mŏdōs rĕpĕtītăquĕ nōmĭnă caēlūm

dīvĭdĭt ēt mĕlĭūs sŏcĭāt, quō saēpĭŭs, ōrbēm.365

nēc tŭă sūb tĭtŭlīs fāllāntūr pēctŏră nōtīs:

dīssĭmŭlānt, nōn ōstēndūnt mōrtālĭbŭs āstră.

āltĭŭs ēst ăcĭēs ănĭmī mīttēndă săgācīs

īnque ălĭō quaērēndum ălĭūd iūnctīsquĕ sĕquēndūm

vīrĭbŭs; ēt, cūiūs sīgnī quīs pārtĕ crĕātūr,370

ēiŭs hăbēt mōrēs ātque īllō nāscĭtŭr āstrō.

tālīs pēr dēnās sōrtēs nātūră fĕrētūr.

tēstĭs ĕrīt vărĭūs sŭb ĕōdēm sīdĕrĕ fētūs,

quōdque īn tām mūltīs ănĭmāntūm mīlĭbŭs, ūnō

quaē vĕnĭūnt sīgnō, tōt sūnt, quōt cōrpŏră, mōrēs,375

ēt gĕnŭs ēxtērnūm rĕfĕrūnt ălĭēnă pĕr āstră,

cōnfūsīquĕ flŭūnt pārtūs hŏmĭnum ātquĕ fĕrārūm.

scīlĭcĕt īn pārtēs iūngūntūr cōndĭtă plūrīs

dīvērsāsquĕ fĕrūnt prŏprĭō sūb nōmĭnĕ lēgēs.

nēc tāntūm lānās Ărĭēs nēc Taūrŭs ărātră380

nēc Gĕmĭnī Mūsās nēc mērcēs Cāncĕr ămābīt,

nēc Lĕŏ vēnātōr vĕnĭēt nēc Vīrgŏ măgīstră,

mēnsūrīs aūt Lībră pŏtēns aūt Scōrpĭŏs ārmīs

Cēntaūrūsquĕ fĕrīs, īgnī Căprĭcōrnŭs ĕt ūndīs

īpsĕ sŭīs Iŭvĕnīs gĕmĭnīquĕ pĕr aēquŏră Pīscēs;385

mīxtă sĕd īn plūrīs sŏcĭāntūr sīdĕră vīrēs.

"Mūltum" īnquīs "tĕnŭēmquĕ iŭbēs mē fērrĕ lăbōrēm,

rūrsŭs ĕt īn māgnā mērgīs cālīgĭnĕ mēntēm,

cērnĕrĕ cūm făcĭlī lūcēm rătĭōnĕ vĭdērēr."

quōd quaērīs, dĕŭs ēst: cōnārīs scāndĕrĕ caēlūm390

fātăquĕ fātālī gĕnĭtūs cōgnōscĕrĕ lēgĕ

ēt trānsīrĕ tŭūm pēctūs mūndōquĕ pŏtīrī.

prō prĕtĭō lăbŏr ēst nēc sūnt īmmūnĭă tāntă,

nē mīrērĕ vĭaē flēxūs rērūmquĕ cătēnās.

ādmīttī pŏtŭīssĕ săt ēst: sīnt cētĕră nōstră.395

āt nĭsĭ pērfōssīs fŭgĭēt tē mōntĭbŭs aūrūm,

ōbstābītquĕ sŭīs ŏpĭbūs sŭpĕr āddĭtă tēllūs.

ūt vĕnĭānt gēmmaē, tōtūs trānsībĭtŭr ōrbīs,

nēc lăpĭdūm prĕtĭō pĕlăgūs cēpīssĕ pĭgēbīt.

ānnŭă sōllĭcĭtī cōnsūmēnt vōtă cŏlōnī,400

ēt quāntaē mērcēdĭs ĕrūnt fāllācĭă rūră!

quaērēmūs lūcrūm vēntīs Mārtēmquĕ sĕquēmūr

īn praēdās. pŭdĕāt tāntō bŏnă vēllĕ cădūcă.

lūxŭrĭaē quŏquĕ mīlĭtĭa ēst, vĭgĭlātquĕ rŭīnīs

vēntĕr, ĕt, ūt pĕrĕānt, sūspīrānt saēpĕ nĕpōtēs.405

quīd caēlō dăbĭmūs? quāntum ēst, quō vēnĕăt ōmnĕ?

īmpēndēndŭs hŏmo ēst, dĕŭs ēsse ūt pōssĭt ĭn īpsō.

Hāc tĭbĭ nāscēntūm mōrēs sūnt lēgĕ nŏtāndī.

nēc sătĭs ēst sīgnīs dŏmĭnāntĭă dīscĕrĕ sīgnă

pēr dēnōs nŭmĕrōs ēt quaē sīnt īnsĭtă cuīquĕ;410

sēd prŏprĭās pārtēs īpsās spēctārĕ mĕmēntŏ

vēl glăcĭē rĭgĭdās vēl quās ēxūssĕrĭt īgnīs,

ēt stĕrĭlīs sĭne ŭtrōquĕ tămēn, quās lārgĭŏr ūmōr

quāsvĕ mĭnōr iūstō vĭtĭāt. nāmque ōmnĭă mīxtīs

vīrĭbŭs ēt vărĭō cōnsūrgūnt sīdĕră tēxtū.415

ēst aēquālĕ nĭhīl. tērrēnōs āspĭcĕ trāctūs

ēt mărĭs ēt vărĭīs fŭgĭēntĭă flūmĭnă rīpīs:

crīmĕn ŭbīquĕ frĕquēns ēt laūdī nōxĭă iūnctāst.

sīc stĕrĭlīs tēllūs laētīs īntērvĕnĭt ārvīs

āc sŭbĭtō rūmpīt pārvō dīscrīmĭnĕ foēdūs;420

ēt mŏdŏ pōrtŭs ĕrāt pĕlăgī iām vāstă chărŷbdīs,

laūdātīquĕ cădīt pōst paūlūm grātĭă pōntī;

ēt nūnc pēr scŏpŭlōs, nūnc cāmpīs lābĭtŭr āmnīs,

ēt, făcĭēns ĭtĕr aūt quaērēns, cūrrītvĕ rĕdītvĕ.

sīc ĕtĭām caēlī pārtēs vărĭāntŭr ĭn āstrīs:425

ūt sīgnūm sīgnō, sīc ā sē dīscrĕpăt īpsūm

mōmēntōquĕ nĕgāt vīrēs ūsūmquĕ sălūbrēm,

quōdquĕ pĕr hās gĕrĭtūr pārtēs sĭnĕ frūgĕ crĕātūr

aūt cădĭt aūt mūltīs sēntīt bŏnă mīxtă quĕrēllīs.

haē mĭhĭ sīgnāndaē prŏprĭō sūnt cārmĭnĕ pārtēs.430

sēd quīs tōt nŭmĕrōs tŏtĭēns sūb lēgĕ rĕfērrĕ,

tōt pārtēs ĭtĕrārĕ quĕāt, tōt dīcĕrĕ sūmmās,

pērquĕ părīs caūsās făcĭēm mūtārĕ lŏquēndī?

īncĭdĭmūs, sīc vērbă pĭgēt; sēd grātĭă dērīt,

īn vānūmquĕ lăbōr cēdīt quēm dēspĭcĭt aūrīs.435

sēd mĭhĭ pēr cārmēn fātālĭă iūră fĕrēntī

ēt sācrōs caēlī mōtūs ād iūssă lŏquēndūmst,

nēc fīngēndă dătūr, tāntūm mōnstrāndă fĭgūră.

ōstēndīssĕ dĕūm nĭmĭs ēst: dăbĭt īpsĕ sĭbīmēt

pōndĕră. nēc fās ēst vērbīs splēndēscĕrĕ mūndūm:440

rēbŭs ĕrīt māiōr. nēc pārva ēst grātĭă nōstrī

ōrīs, sī tāntūm pŏtĕrīt sīgnārĕ cănēndă.

āccĭpĕ dāmnāndaē quaē sīnt pēr sīdĕră pārtēs.

Lānĭgĕrī pārs quārtă nŏcēt nēc sēxtă sălūbrīs;

sēptĭmă pār īlli āc dĕcĭma ēst dĕcĭmaēquĕ sĕcūndă445

quaēquĕ dŭās dŭplĭcānt sūmmās sēptēmquĕ nŏvēmquĕ;

ūnăquĕ vīgīntī nŭmĕrīs pārs āddĭtă laēdīt

ēt quīnta ēt dūrām cōnsūmmāns sēptĭmă pārtēm.

Taūrī nōnă măla ēst, sĭmĭlīs cuī tērtĭă pārs ēst

pōst dĕcĭmām nēc nōn dĕcĭmaē pārs sēptĭmă iūnctă;450

bīsque ūndēnă nŏtāns ēt bīs dŭŏdēnă nŏcēntēs

quaēquĕ dĕcēm trīsque īngĕmĭnāt fraūdātquĕ dŭōbūs

trīgīntā nŭmĕrōs ēt tū, trīcēsĭmă sūmma, ēs.

Pēstĭfĕra īn Gĕmĭnīs pārs prīma ēt tērtĭă sīgnī,

sēptĭmă nōn mĕlĭōr, tēr quīntaē nōxĭă pār ēst,455

ūnăquĕ bīs dēnīs brĕvĭōr nŏcĕt ūnăquĕ māiōr,

ēt sĭmĭlīs nōxaē vĕnĭēt vīcēsĭmă quīntă

cūmquĕ dŭaē sŭbĕūnt vēl cūm sē quāttŭŏr āddūnt.

Nēc Cāncrī prīma īmmūnīs nēc tērtĭă pārs ēst

nēc sēxta; ōctāva ēst sĭmĭlīs, dĕcĭmāquĕ pĕrāctā460

prīmă răpīt, nēc tēr quīntaē clēmēntĭŏr ūsūs;

sēptĭmă pōst dĕcĭmām lūctum ēt vīcēsĭmă pōrtāt

ēt quīnta āccēdēns ēt sēptĭmă nōnăquĕ sūmmă.

Tū quŏquĕ cōntāctū prīmō, Nĕmĕaēĕ, tĭmēndūs,

ēt quārtā sūb pārtĕ prĕmīs; bīs quīntă sălūbrī465

tērquĕ cărēt caēlō, vīcēsĭma ĕt āltĕră laēdīt;

ē trĭbŭs āppŏsĭtīs vĭtĭāt tŏtĭdēmquĕ sĕcūtīs

ūltĭmă, nēc prīmā mĕlĭōr trīcēsĭmă pārs ēst.

Ērĭgŏnēs nēc pārs prīma ēst nēc sēxtă nĕc ūnă

ād dĕcĭmām nēc quārtă nĕc ōctāva ūtĭlĭs ūmquām;470

prōxĭmă vīgīntī nŭmĕrīs ēt quārtă tĭmēndāst,

ēt quaē tēr dĕcĭmām claūdīt sōrs ūltĭmă pārtēm.

Ēt quīnta īn Chēlīs ēt sēptĭma ĭnūtĭlĭs āstrī,

tērtĭa ĕt ūndĕcĭmaē dĕcĭmaēque ēst sēptĭmă iūnctă

quārtăquĕ bīs dēnīs āctīs ēt sēptĭma ĕt āmbaē475

quaē nŭmĕrūm claūdūnt nōna ēt trīcēsĭmă pārtēs.

Scōrpĭŏs īn prīmā rĕŭs ēst, cuī tērtĭă pār ēst

ēt sēxta ēt dĕcĭma ēt quaē tēr tĭbĭ quīntă nŏtātūr,

ūndĕcĭmām gĕmĭnāns ēt quaē vīcēsĭmă quīntāst

ōctāvōquĕ mănēt nŭmĕrō nōnūmquĕ căpēssīt.480

Sī tē fātă sĭnānt, quārtām nē sēlĭgĕ pārtēm

Cēntaūrī; fŭge ĕt ōctāvām; sēx bīsvĕ pĕrāctīs

ōctŏ, bĭs aūt dēnīs, mĕtŭēndūs dīcĭtŭr āēr,

cūmque ĭtĕrūm dŭŏdēnă rĕfērt aūt tērnă dĕcēmquĕ

aūt sēptēnă quătēr, vēl cūm tēr dēnă fĭgūrāt.485

Nēc pārs ōptānda ēst Căprĭcōrnī sēptĭmă; nōnă

cōnsēntīt dĕcĭmāmquĕ sĕquēns quām tērtĭă sīgnāt

ēt trĭbŭs aūt ūnā quaē tē, vīcēsĭmă, fraūdāt

quaēve aūgēt quīntō nŭmĕrō vēl sēptĭmă fērtūr.

dāmnānda ēt dĕcĭmaē sūccēdēns prīmă pĕrāctaē490

tērtĭăque ēt quīnta ēt nŭmĕrō quaē cōndĭtă nōnōst

ēt pōst vīgīntī prīma ēt vīcēsĭmă quīntă

cūmque īllā quārtam āccŭmŭlāns vīcēsĭmă nōnă.

Tērtĭă pēr gĕmĭnōs ēt quīnta ēt sēptĭmă Pīscēs,

ūndĕcĭma ēt dĕcĭmaē mĕtŭēnda ēst sēptĭmă iūnctă;495

ēt quīnta īn quīnōs nŭmĕrōs rĕvŏcātă dŭāsquĕ

āccĭpĭēns ūltrā sūmmās mĕtŭēndă fĕrētūr.

Haē pārtēs stĕrĭlēm dūcūnt ēt frīgŏre ĕt īgnī

āĕră vēl sīccō vēl quōd sŭpĕrāvĕrĭt ūmōr,

sī răpĭdūs Māvōrs īgnēs iăcŭlātŭr ĭn īllūm500

Sātūrnūsvĕ sŭām glăcĭēm Phoēbūsvĕ călōrēs.

Nēc tē pērcēptīs sīgnōrūm cūră rĕlīnquāt

pārtĭbŭs: īn tēmpūs quaēdām mūtāntŭr, ĕt ōrtū

āccĭpĭūnt prŏprĭās vīrēs ūltrāquĕ rĕmīttūnt.

Nāmque, ŭbĭ sē sūmmīs Ărĭēs ēxtōllĕt ăb ūndīs505

ēt cērvīcĕ prĭōr flēxā quām cōrnĭbŭs ībīt,

nōn cōntēntă sŭō gĕnĕrābīt pēctŏră cēnsū

ēt dăbĭt īn praēdās ănĭmōs sōlvētquĕ pŭdōrēm:

tāntum aūdērĕ iŭvāt. sīc īpse īn cōrnŭă fērtūr

ūt rŭăt aūt vīncāt. nōn īllōs sēdĭbŭs īsdēm510

mōllĭă pēr plăcĭdās dēlēctānt ōtĭă cūrās,

sēd iŭvăt īgnōtās sēmpēr trānsīrĕ pĕr ūrbēs

scrūtārīquĕ nŏvūm pĕlăgūs tōtīŭs ĕt ēssĕ

ōrbĭs ĭn hōspĭtĭō. tēstīs tĭbĭ Lānĭgĕr īpsĕ,

cūm vĭtrĕūm fīndēns aūrāvīt vēllĕrĕ pōntūm515

ōrbātūmquĕ sŭā Phrīxūm pēr fātă sŏrōrĕ

Phāsĭdŏs ād rīpās ēt Cōlchĭdă tērgŏrĕ vēxīt.

Āt, quōs prīmă crĕānt nāscēntīs sīdĕră Taūrī,

fēmĭnĕi īncēdūnt. nēc lōngē caūsă pĕtēndāst,

sī mŏdŏ pēr caūsās nātūrām quaērĕrĕ fās ēst:520

āvērsūs vĕnĭt īn caēlūm dīvēsquĕ pŭēllīs,

Plēĭădūm pārvō rĕfĕrēns glŏmĕrāmĭnĕ sīdūs.

āccēdūnt ēt rūrĭs ŏpēs, prŏprĭāquĕ iŭvēncūm

dōtĕ pĕr īnvērsōs ēxōrnāt vōmĕrĕ cāmpōs.

Sēd, Gĕmĭnōs aēquā cūm prōfērt ūndă tĕgītquĕ525

pārtĕ, dăbīt stŭdĭa ēt dōctās prōdūcĕt ăd ārtēs.

nēc trīste īngĕnĭūm sēd dūlcī tīnctă lĕpōrĕ

cōrdă crĕāt, vōcīsquĕ bŏnīs cĭthăraēquĕ sŏnāntīs

īnstrŭĭt, ēt dōtēs cāntūs cūm pēctŏrĕ iūngīt.

Āt, nĭgĕr ōbscūrā Cāncēr cūm nūbĕ fĕrētūr,530

quā vĕlŭt ēxūstūs Phoēbēīs īgnĭbŭs īgnīs

dēfĭcĭt ēt mūltā fūscāt cālīgĭnĕ sīdūs,

lūmĭnă dēfĭcĭēnt pārtūs, gĕmĭnāmquĕ crĕātīs

mōrtēm fātă dăbūnt: sē quīsque ēt vīvĭt ĕt ēffērt.

Sīcŭĭ pēr sūmmās ăvĭdūs prōdūxĕrĭt ūndās535

ōră Lĕo ēt scāndāt mālīs hīscēntĭbŭs ōrbēm,

īllĕ pătrī nātīsquĕ rĕūs, quās cēpĕrĭt īpsĕ,

nōn lēgābĭt ŏpēs, cēnsūmque īmmērgĕt ĭn īpsō.

tāntă fămēs ănĭmūmquĕ cĭbī tām dīră cŭpīdŏ

cōrrĭpĭt, ūt căpĭāt sēmēt nēc cōmplĕăt ūmquām,540

īnque ĕpŭlās fūnūs rĕvŏcēt prĕtĭūmquĕ sĕpūlcrī.

Ērĭgŏnē sūrgēns, quaē rēxīt saēcŭlă prīscă

iūstĭtĭā rūrsūsque ĕădēm lābēntĭă fūgīt,

āltă pĕr īmpĕrĭūm trĭbŭīt fāstīgĭă sūmmūm,

rēctōrēmquĕ dăbīt lēgūm iūrīsquĕ săcrātī545

sānctă pŭdīcĭtĭā dīvōrūm tēmplă cŏlēntēm.

Sēd, cum aūtūmnālēs coēpērūnt sūrgĕrĕ Chēlaē,

fēlīx aēquātō gĕnĭtūs sūb pōndĕrĕ Lībraē.

iūdēx ēxāmēn sīstēt vītaēquĕ nĕcīsquĕ

īmpōnētquĕ iŭgūm tērrīs lēgēsquĕ rŏgābīt.550

īllum ūrbēs ēt rēgnă trĕmēnt nūtūquĕ rĕgēntūr

ūnĭŭs ēt caēlī pōst tērrās iūră mănēbūnt.

Scōrpĭŏs ēxtrēmaē cūm tōllēt lūmĭnă caūdaē,

sīquĭs ĕrīt stēllīs tūm sūffrāgāntĭbŭs ōrtūs,

ūrbĭbŭs aūgēbīt tērrās iūnctīsquĕ iŭvēncīs555

moēnĭă sūccīnctūs cūrvō dēscrībĕt ărātrō,

aūt stērnēt pŏsĭtās ūrbēs īnque ārvă rĕdūcēt

ōppĭda ĕt īn dŏmĭbūs mātūrās rēddĕt ărīstās.

tānta ĕrĭt ēt vīrtūs ēt cūm vīrtūtĕ pŏtēstās.

Nēc nōn Ārcĭtĕnēns, prīmā cūm vēstĕ rĕsūrgīt,560

pēctŏră clāră dăbīt bēllō, māgnīsquĕ trĭūmphīs

cōnspĭcŭūm pătrĭās vīctōrēm dūcĕt ăd ārcēs,

āltăquĕ nūnc stătŭēt nūnc īdēm moēnĭă vērtēt.

sēd nĭmĭum īndūlgēns rēbūs Fōrtūnă sĕcūndīs

īnvĭdĕt īn făcĭē saēvītque āspērrĭmă frōntī.565

hōrrēndūs bēllō Trĕbĭām Cānnāsquĕ lăcūmquĕ

āntĕ fŭgām tālī pēnsābăt ĭmāgĭnĕ vīctōr.

Ūltĭmŭs īn caūdaē Căprĭcōrnŭs ăcūmĭnĕ sūmmō

mīlĭtĭam īn pōntō dīctāt pūppīsquĕ cŏlēndaē

plūră mĭnīstĕrĭa ēt tĕnŭī dīscrīmĭnĕ mōrtīs.570

Quōd sī quēm sānctūmquĕ vĕlīs cāstūmquĕ prŏbūmquĕ

hīc tĭbĭ nāscētūr cūm prīmŭs Ăquārĭŭs ēxīt.

Nē vĕlĭt ēt prīmōs ănĭmūs prōcēdĕrĕ Pīscēs,

gārrŭlĭtās ŏdĭōsă dătūr līnguaēquĕ vĕnēnūm

vērbă mălīgnă nŏvās mūtāntīs sēmpĕr ăd aūrēs575

crīmĭnăque ād pŏpŭlūm pŏpŭlī fērre ōrĕ bĭlīnguī.

nūllă fĭdēs ĭnĕrīt nātīs, sēd sūmmă lĭbīdŏ

ārdēntēm mĕdĭōs ănĭmūm iŭbĕt īrĕ pĕr īgnēs.

scīlĭcĕt īn pīscēm sēsē Cўthĕrēă nŏvāvīt,

cūm Băbўlōnĭăcās sūmmērsă prŏfūgĭt ĭn ūndās580

ānguĭpĕdem ālātōs ŭmĕrōs Tŷphōnă fĕrēntēm,

īnsērvītquĕ sŭōs squāmōsīs Pīscĭbŭs īgnēs.

nēc sōlūs fŭĕrīt gĕmĭnīs sūb Pīscĭbŭs ōrtūs:

frātĕr ĕrīt dūlcīsvĕ sŏrōr, mātērvĕ dŭōrūm.

Nūnc ăgĕ dīvērsīs dŏmĭnāntĭă sīdĕră tērrīs585

pērcĭpĕ. sēd sūmma ēst rērūm rĕfĕrēndă fĭgūrā.

quāttŭŏr īn pārtēs caēlī dīscrībĭtŭr ōrbīs,

nāscēntēm lāpsūmquĕ dĭēm mĕdĭōsquĕ călōrēs

tēque, Hĕlĭcē. tŏtĭdēm vēntī dē pārtĭbŭs īsdēm

ērūmpūnt sēcūmquĕ gĕrūnt pĕr ĭnānĭă bēllă.590

āspĕr ăb āxĕ rŭīt Bŏrĕās, fŭgĭt Eūrŭs ăb ōrtū,

Aūstĕr ămāt mĕdĭūm sōlēm Zĕphўrūsquĕ prŏfēctūm.

hōs īntēr bīnaē mĕdĭīs ē pārtĭbŭs aūraē

ēxspīrānt sĭmĭlīs mūtātō nōmĭnĕ flātūs.

īpsă nătāt tēllūs pĕlăgī lūstrātă cŏrōnā595

cīngēntīs mĕdĭūm lĭquĭdīs āmplēxĭbŭs ōrbēm,

īnquĕ sĭnūs pōntūm rĕcĭpīt, quī vēspĕre ăb ātrō

ādmīssūs dēxtrā Nŭmĭdās Lĭbўāmquĕ călēntēm

āllŭĭt ēt māgnaē quōndām Cārthāgĭnĭs ārcēs

lītŏrăque īn Sŷrtēs rĕvŏcāt sĭnŭātă vădōsās600

rūrsūsque ād Nīlūm dērēctīs flūctĭbŭs ēxīt.

laēvă frĕtī caēdūnt Hīspānās aēquŏră gēntēs

tēque īn vīcīnīs haērēntēm, Gāllĭă, tērrīs

Ītălĭaēque ūrbēs dēxtrām sĭnŭāntĭs ĭn ūndām

ūsquĕ cănēs ād, Scŷllă, tŭōs ăvĭdāmquĕ Chărŷbdīn.605

hāc ŭbĭ sē prīmūm pōrtā mărĕ fūdĭt, ăpērtō

ēnătăt Īŏnĭō lāxāsquĕ văgātŭr ĭn ūndās

ēt, prĭŭs ūt, laēvā sē fūndēns cīrcŭĭt ōmnēm

Ītălĭam, Hādrĭăcō mūtātūm nōmĭnă pōntō,

Ērĭdănīquĕ bĭbīt flūctūs vĕtăt aēquŏrĕ bēllūm610

Īllўrĭcum Ēpīrūmquĕ lăvāt clārāmquĕ Cŏrīnthūm

ēt Pĕlŏpōnnēsī pătŭlās cīrcūmvŏlăt ōrās;

rūrsŭs ĕt īn laēvūm rĕflŭīt vāstōquĕ rĕcēssū

Thēssălĭaē fīnēs ĕt Ăchāĭcă praētĕrĭt ārvă.

hīnc pĕnĭtūs iŭvĕnīsquĕ frĕtūm mērsaēquĕ pŭēllaē615

trūdĭtŭr īnvītūm, faūcēsquĕ Prŏpōntĭs ăpērtō

Eūxīno īniūngīt pōntō Maēōtĭs ĕt ūndīs,

quaē tērgō cōniūnctă mănēt fōntēmquĕ mĭnīstrāt.

īnde ŭbi ĭn āngūstās rĕvŏcātūs nāvĭtă faūcēs

Hēllēspōntĭăcīs ĭtĕrūm sē flūctĭbŭs ēffērt,620

Īcărĭum Aēgaēūmquĕ sĕcāt laēvāquĕ nĭtēntīs

mīrātūr pŏpŭlōs Ăsĭaē tŏtĭdēmquĕ trŏpaēă

quōt lŏca ĕt īnnŭmĕrās gēntēs Taūrūmquĕ mĭnāntēm

flūctĭbŭs ēt Cĭlĭcūm pŏpŭlōs Sўrĭāmquĕ pĕrūstām

īngēntīquĕ sĭnū fŭgĭēntīs aēquŏră tērrās,625

dōnĕc ĭn Aēgŷptūm rĕdĕūnt cūrvātă pĕr ūndās

lītŏră Nīlĭăcīs ĭtĕrūm mŏrĭēntĭă rīpīs.

haēc mĕdĭūm tērrīs cīrcūmdāt līnĕă pōntūm

ātque hīs ūndārūm trāctūm cōnstrīngĭt hărēnīs.

mīllĕ iăcēnt mĕdĭaē dīffūsă pĕr aēquŏră tērraē.630

Sārdĭnĭam īn Lĭbўcō sīgnānt vēstīgĭă plāntaē,

Trīnăcrĭa Ītălĭā tāntūm praēcīsă rĕcēssīt,

ādvērsa Eūbŏĭcōs mīrātūr Graēcĭă mōntēs,

Aēgaēīs Crētē cīvēm sōrtītă Tŏnāntēm

Aēgŷptīquĕ Cўprōs pūlsātūr flūctĭbŭs āmnīs.635

tōtquĕ mĭnōrĕ sŏlō tămĕn ēmērgēntĭă pōntō

lītōra, īnaēquās Cўclădās Dēlōnquĕ Rhŏdōnquĕ

Aūlĭdăque ēt Tĕnĕdōn vīcīnăquĕ Cōrsĭcă tērrīs

lītŏră Sārdĭnĭaē prīmūmque īntrāntĭs ĭn ōrbēm

Ōcĕănī vīctrīcem Ĕbŭsum ēt Bălĕārĭcă rūră,640

īnnŭmĕrī sūrgūnt scŏpŭlī mōntēsquĕ pĕr āltūm.

Nēc tāntum ēx ūnā pōntūs sĭbĭ pārtĕ rĕclūsīt

faūcĭbŭs ābrūptīs ōrbēm; nām lītŏră plūră

īmpŭlĭt ōceānō Phōrcŷs, sēd mōntĭbŭs āltīs

ēst vĕtĭtūs tōtām nē vīncĕrĕt aēquŏrĕ tērrām.645

nāmque īntēr bōreān ōrtūmque aēstātĕ nĭtēntēm

īn lōngum āngūstō pĕnĕtrābĭlĭs aēquŏrĕ flūctūs

pērvĕnĭt ēt pătŭlīs tūm dēmūm fūndĭtŭr ārvīs

Cāspĭăque Eūxīnī sĭmĭlīs făcĭt aēquŏră pōntī.

āltĕră sūb mĕdĭūm sōlēm dŭŏ bēllă pĕrīndĕ650

īntŭlĭt Ōcĕănūs tērrīs. nām Pērsĭcă flūctūs

ārvă tĕnēt, tĭtŭlūm pĕlăgī praēdātŭs ăb īsdēm

quaē rĭgăt īpsĕ lŏcīs, lātōque īnfūndĭtŭr ōrbĕ.

nēc prŏcŭl īn mōllīs Ărăbās tērrāmquĕ fĕrēntēm

dēlĭcĭās vărĭaēquĕ nŏvōs rādīcĭs ŏdōrēs655

lēnĭtĕr āffūndīt gēmmāntĭă lītŏră pōntūs,

ēt tērraē mărĕ nōmĕn hăbēt. mĕdĭa īllă dŭōbūs.

quōndām Cārthāgō rēgnūm sōrtītă sŭb ārmīs,

īgnĭbŭs Ālpīnās cūm cōntŭdĭt Hānnĭbăl ārcēs,

fēcĭt ĕt aētērnūm Trĕbĭām Cānnāsquĕ sĕpūlcrīs660

ōbrŭĭt ēt Lĭbўām Lătĭās īnfūdĭt ĭn ūrbēs.

hūc vărĭās pēstēs dīvērsăquĕ mōnstră fĕrārūm

cōngēssīt bēllīs nātūra īnfēstă fŭtūrīs.

hōrrēndōs ānguēs hăbĭtātăquĕ mēmbră vĕnēnō

ēt mōrtīs pāstū vīvēntĭă, crīmĭnă tērraē,665

ēt vāstōs ĕlĕphāntăs hăbēt, saēvōsquĕ lĕōnēs

īn poēnās fēcūndă sŭās părĭt hōrrĭdă tēllūs

ēt pōrtēntōsōs cērcōpūm lūdĭt ĭn ōrtūs

āc stĕrĭlī pēiōr sīccās īnfēstăt hărēnās,

dōnĕc ăd Aēgŷptī pōnāt sŭă iūră cŏlōnōs.670

īnde Ăsĭaē pŏpŭlī dīvēsquĕ pĕr ōmnĭă tēllūs:

aūrātīquĕ flŭūnt āmnēs gēmmīsquĕ rĕlūcēt

pōntŭs, ŏdōrātaē spīrānt mĕdĭcāmĭnă sīlvaē:

Īndĭă nōtĭtĭā māiōr, Pārthīquĕ vĕl ōrbīs

āltĕr, ĕt īn caēlūm sūrgēntīs moēnĭă Taūrī675

tōtque īllūm cīrcā dīvērsō nōmĭnĕ gēntēs

ād Tănăīn Scўthĭcīs dĭrĭmēntēm flūctĭbŭs ōrbēs

Maēōtīsquĕ lăcūs Eūxīnīque āspĕră pōntī.

aēquŏra ĕt ēxtrēmūm Prōpōntĭdŏs Hēllēspōntūm

hānc Ăsĭaē mētām pŏsŭīt nātūră pŏtēntīs.680

quōd sŭpĕrēst Eūrōpă tĕnēt, quaē prīmă nătāntēm

flūctĭbŭs ēxcēpītquĕ Iŏvēm taūrūmquĕ rĕsōlvīt,

pōnĕrĕ pāssă sŭōs īgnēs, ŏnĕrīquĕ iŭgāvīt.

īllĕ pŭēllārī dōnāvīt nōmĭnĕ lītūs

ēt mŏnŭmēntă sŭī tĭtŭlō sācrāvĭt ămōrīs.685

māxĭmă tērră vĭrīs ēt fēcūndīssĭmă dōctīs

ārtĭbŭs: īn rēgnūm flōrēntēs ōrĭs Ăthēnaē;

Spārtă mănū, Thēbaē dīvīs, ēt rēgĕ vĕl ūnō

prīncēps Pēllă dŏmūs, Trōiānī grātĭă bēllī;

Thēssălĭa Ēpīrōsquĕ pŏtēns vīcīnăquĕ rīpă690

Īllўrĭs, ēt Thrācē Mārtēm sōrtītă cŏlōnūm,

ēt stŭpĕfāctă sŭōs īntēr Gērmānĭă pārtūs;

Gāllĭă pēr cēnsūs, Hīspānĭă māxĭmă bēllīs;

Ītălĭa īn sūmmā, quām rērūm māxĭmă Rōmă

īmpŏsŭīt tērrīs caēlōque ādiūngĭtŭr īpsă.695

Hōs ĕrĭt īn fīnēs ōrbīs pōntūsquĕ vŏcāndūs,

quēm dĕŭs īn pārtēs ēt sīngŭlă dīvĭdĭt āstră

āc sŭă cuīquĕ dĕdīt tūtēlaē rēgnă pĕr ōrbēm

ēt prŏprĭās gēntēs ātque ūrbēs āddĭdĭt āltās,

īn quĭbŭs āssĕrĕrēnt praēstāntīs sīdĕră vīrēs.700

āc, vĕlŭt hūmāna ēst sīgnīs dīscrīptă fĭgūră,

ēt, quāmquām cōmmūnĭs ĕāt tūtēlă pĕr ōmnĕ

cōrpŭs, ĕt īn prŏprĭūm dīvīsīs ārtŭbŭs ēxīt

(nāmque Ărĭēs căpĭtī, Taūrūs cērvīcĭbŭs haērēt,

brācchĭă sūb Gĕmĭnīs cēnsēntūr, pēctŏră Cāncrō,705

tē scăpŭlaē, Nĕmĕaēĕ, vŏcānt tēque īlĭă, Vīrgŏ,

Lībră cŏlīt clūnēs ēt Scōrpĭŏs īnguĭnĕ rēgnāt,

ēt fĕmĭna Ārcĭtĕnēns, gĕnŭa ēt Căprĭcōrnŭs ămāvīt,

crūrăquĕ dēfēndīt Iŭvĕnīs, vēstīgĭă Pīscēs,

sīc ălĭās ălĭūd tērrās sĭbĭ vīndĭcăt āstrūm.710

Īdcīrco īn vărĭās lēgēs vărĭāsquĕ fĭgūrās

dīspŏsĭtūm gĕnŭs ēst hŏmĭnūm, prŏprĭōquĕ cŏlōrĕ

fōrmāntūr gēntēs, sŏcĭātăquĕ iūră pĕr ārtūs

mātĕrĭāmquĕ părēm prīvātō foēdĕrĕ sīgnānt.

flāvă pĕr īngēntīs sūrgīt Gērmānĭă pārtūs,715

Gāllĭă vīcīnō mĭnŭs ēst īnfēctă rŭbōrĕ,

āspĕrĭōr sŏlĭdōs Hīspānĭă cōntrăhĭt ārtūs.

Mārtĭă Rōmānīs ūrbīs pătĕr īndŭĭt ōră

Grādīvūmquĕ Vĕnūs mīscēns bĕnĕ tēmpĕrăt ārtūs,

pērquĕ cŏlōrātās sūbtīlīs Graēcĭă gēntēs720

gŷmnăsĭūm praēfērt vūltū fōrtīsquĕ pălaēstrās,

ēt Sўrĭām prōdūnt tōrtī pēr tēmpŏră crīnēs.

Aēthĭŏpēs măcŭlānt ōrbēm tĕnĕbrīsquĕ fĭgūrānt

pērfūsās hŏmĭnūm gēntēs; mĭnŭs Īndĭă tōstōs

prōgĕnĕrāt mĕdĭūmquĕ făcīt mŏdĕrātă tĕnōrēm.725

iām prŏpĭōr tēllūsquĕ nătāns Aēgŷptĭă Nīlō

lēnĭŭs īrrĭgŭīs īnfūscāt cōrpŏră cāmpīs

Phoēbŭs hărēnōsīs Āfrōrūm pūlvĕrĕ tērrīs

ēxsīccāt pŏpŭlōs, ēt Maūrētānĭă nōmēn

ōrĭs hăbēt tĭtŭlūmquĕ sŭō fērt īpsă cŏlōrĕ.730

āddĕ sŏnōs tŏtĭdēm vōcūm, tŏtĭdem īnsĕrĕ līnguās

ēt mōrēs prō sōrtĕ părīs rītūsquĕ lŏcōrūm;

āddĕ gĕnūs prŏprĭūm sĭmĭlī sūb sēmĭnĕ frūgūm

ēt Cĕrĕrēm vărĭā rĕdĕūntēm mēssĕ pĕr ūrbēs

nēc părĭbūs sĭlĭquās rĕfĕrēntēm vīrĭbŭs ōmnīs,735

nēc tē, Bācchĕ, părī dōnāntēm mūnĕrĕ tērrās

ātque ălĭās ălĭīs fūndēntēm cōllĭbŭs ūvās,

cīnnămă nēc tōtīs pāssīm nāscēntĭă cāmpīs;

dīvērsās pĕcŭdūm făcĭēs prŏprĭāsquĕ fĕrārūm

ēt dŭplĭcī claūsōs ĕlĕphāntās cārcĕrĕ tērraē.740

quōt pārtēs ōrbīs, tŏtĭdēm sūb pārtĭbŭs ōrbēs,

ūt cērtīs dīscrīptă nĭtēnt rĕgĭōnĭbŭs āstră

pērfūndūntquĕ sŭō sūbiēctās āĕrĕ gēntēs.

Lānĭgĕr īn mĕdĭō sōrtītūs sīdĕră mūndō,

Cāncrum īntēr gĕlĭdūmquĕ Căprūm pēr tēmpŏră vērīs,745

āssĕrĭt īn vīrēs pōntūm quēm vīcĕrăt īpsĕ,

vīrgĭnĕ dēlāpsā cūm frātrem ād lītŏră vēxīt

ēt mĭnŭī dēflēvĭt ŏnūs dōrsūmquĕ lĕvārī.

īllum ĕtĭām vĕnĕrātă cŏlīt vīcīnă Prŏpōntīs

ēt Sўrĭaē gēntēs ēt lāxō Pērsĭs ămīctū750

vēstĭbŭs īpsă sŭīs haērēns Nīlūsquĕ tŭmēscēns

īn Cāncrum ēt tēllūs Aēgŷptī iūssă nătārĕ.

Taūrŭs hăbēt Scўthĭaē mōntēs Ăsĭāmquĕ pŏtēntēm

ēt mōllīs Ărăbās, sīlvārūm dītĭă rēgnă.

Eūxīnūs Scўthĭcōs pōntūs sĭnŭātŭs ĭn ārcūs755

sūb Gĕmĭnīs tē, Phoēbĕ, cŏlīt; vōs Thrācĭă, frātrēs,

ūltĭmŭs ēt sŏlă vōs trānāns cŏlĭt Īndĭcă Gāngēs.

ārdēnt Aēthĭŏpēs Cāncrō, cuī plūrĭmŭs īgnīs:

hōc cŏlŏr īpsĕ dŏcēt. Phrўgĭā, Nĕmĕaēĕ, pŏtīrīs

Īdaēaē mātrīs fămŭlūs rēgnōquĕ fĕrōcī760

Cāppădŏcum Ārmĕnĭaēquĕ iŭgīs; Bīthŷnĭă dīvēs

tē cŏlĭt ēt Măcĕtūm tēllūs, quaē vīcĕrăt ōrbēm.

Vīrgĭnĕ sūb cāstā fēlīx tērrāquĕ mărīquĕ

ēst Rhŏdŏs, hōspĭtĭūm rēctūrī prīncĭpĭs ōrbēm,

tūmquĕ dŏmūs vērē Sōlīs, cuī tōtă săcrātāst,765

cūm căpĕrēt lūmēn māgnī sūb Caēsărĕ mūndī;

Īŏnĭaē quŏquĕ sūnt ūrbēs ēt Dōrĭcă rūră,

Ārcădĕs āntīquī cĕlĕbrātăquĕ Cārĭă fāmā.

quōd pŏtĭūs cŏlăt Ītălĭām, sī sēlĭgăt, āstrūm

quām quōd cūnctă rĕgīt, quōd rērūm pōndĕră nōvīt,770

dēsīgnāt sūmmās ĕt ĭnīquūm sēpărăt aēquō,

tēmpŏră quō pēndēnt, cŏĕūnt quō nōxquĕ dĭēsquĕ?

Hēspĕrĭām sŭă Lībră tĕnēt, quā cōndĭtă Rōmă

ōrbĭs ĕt īmpĕrĭūm rĕtĭnēt dīscrīmĭnă rērūm,

lāncĭbŭs ēt pŏsĭtās gēntēs tōllītquĕ prĕmītquĕ,775

quā gĕnĭtūs Caēsār mĕlĭūs nūnc cōndĭdĭt ūrbēm

ēt prŏprĭīs frēnāt pēndēntēm nūtĭbŭs ōrbēm.

īnfĕrĭūs vīctaē sīdūs Cārthāgĭnĭs ārcēs

ēt Lĭbўam Aēgŷptīquĕ lătūs dōnātăquĕ rūră

Cŷrēnēs lăcrĭmīs rādīcīs Scōrpĭŏs ācrīs780

ēlĭgĭt, Ītălĭaēquĕ tămēn rēspēctăt ăd ūndās

Sārdĭnĭāmquĕ tĕnēt fūsāsquĕ pĕr aēquŏră tērrās.

Cnōsĭă Cēntaūrō tēllūs cīrcūmdătă pōntō

pārĕt, ĕt īn gĕmĭnūm Mīnōīs fīlĭŭs āstrūm

īpsĕ vĕnīt gĕmĭnūs. cĕlĕrīs hīnc Crētă săgīttās785

āssĕrĭt īntēntōsque ĭmĭtātūr sīdĕrĭs ārcūs.

īnsŭlă Trīnăcrĭaē flŭĭtāntem ād iūră sŏrōrēm

sūbsĕquĭtūr Trĭvĭaē sŭb ĕōdēm cōndĭtă sīgnō,

prōxĭmăque Ītălĭaē tĕnŭī dīvīsă prŏfūndō

ōră părīs sĕquĭtūr lēgēs nēc sīdĕrĕ rūptāst.790

tū, Căprĭcōrnĕ, rĕgīs quīdquīd sūb sōlĕ cădēntĕ

ēst pŏsĭtūm gĕlĭdāmque Hĕlĭcēn quōd tāngĭt ăb īllō,

Hīspānās gēntēs ēt quōt fērt Gāllĭă dīvēs;

tēquĕ fĕrīs dīgnām tāntūm, Gērmānĭă, mātrēm

āssĕrĭt āmbĭgŭūm sīdūs tērraēquĕ mărīsquĕ795

aēstĭbŭs āssĭdŭīs pōntūm tērrāsquĕ sĕquēntēm.

sēd Iŭvĕnīs nūdōs fōrmātūs mōllĭŏr ārtūs

Aēgŷptum ād tĕpĭdām Tўrĭāsquĕ rĕcēdĭt ĭn ārcēs

ēt Cĭlĭcūm gēntēs vīcīnăquĕ Cārĭbŭs ārvă.

Pīscĭbŭs Eūphrātēs dătŭs ēst, ŭbi ăb hīs ŏpĕ sūmptā800

cūm fŭgĕrēt Tŷphōnă Vĕnūs sūbsēdĭt ĭn ūndīs,

māgnă iăcēt tēllūs māgnīs cīrcūmdătă rīpīs

Pārthĭs ĕt ā Pārthīs dŏmĭtaē pēr saēcŭlă gēntēs,

Bāctrăque ĕt Aēthĭŏpēs, Băbўlōn ēt Sūsă Nĭnōsquĕ,

nōmĭnăque īnnŭmĕrīs vīx cōmplēctēndă fĭgūrīs.805

ēt Tĭgrĭs ēt rūbrī rădĭāntĭă lītŏră pōntī.

Sīc dīvīsă mănēt tēllūs pēr sīdĕră cūnctă,

ē quĭbŭs īn prŏprĭās pārtēs sūnt iūră trăhēndă;

nāmque ĕădēm, quaē sūnt sīgnīs, cōmmērcĭă sērvānt,

ūtque īlla īntēr sē cŏĕūnt ŏdĭōquĕ rĕpūgnānt,810

nūnc ādvērsă pŏlō, nūnc ēt cōniūnctă trĭgōnō,

quaēque ălĭa īn vărĭōs āffēctūs caūsă gŭbērnāt,

sīc tērraē tērrīs rēspōndēnt, ūrbĭbŭs ūrbēs,

lītŏră lītŏrĭbūs, rēgnīs cōntrārĭă rēgnă;

sīc ĕrĭt ēt sēdēs fŭgĭēndă pĕtēndăquĕ cuīquĕ,815

sīc spērāndă fĭdēs, sīc ēt mĕtŭēndă pĕrīclă,

ūt gĕnŭs īn tērrām caēlō dēscēndĭt ăb āltō.

Pērcĭpĕ nūnc ĕtĭām quaē sīnt ēclīptĭcă Grāiō

nōmĭnĕ, quōd cērtōs quăsĭ dēlāssātă pĕr ānnōs

nōn nūmquām cēssānt stĕrĭlī tōrpēntĭă mōtū.820

scīlĭcĕt īmmēnsō nĭhĭl ēst aēquālĕ sŭb aēvō

pērpĕtŭōsquĕ tĕnēt flōrēs ūnūmquĕ tĕnōrēm,

mūtāntūr sēd cūnctă dĭē vărĭāntquĕ pĕr ānnōs;

ēt fēcūndă sŭīs ābsīstūnt frūgĭbŭs ārvă

cōntĭnŭōsquĕ nĕgānt pārtūs ēffētă crĕāndō,825

rūrsūs quaē fŭĕrānt stĕrĭlēs ād sēmĭnă tērraē

pōst nŏvă sūffĭcĭūnt nūllō māndāntĕ trĭbūtă.

cōncŭtĭtūr tēllūs vălĭdīs cōmpāgĭbŭs haērēns

sūbdūcītquĕ sŏlūm pĕdĭbūs; nătăt ōrbĭs ĭn īpsō

ēt vŏmĭt Ōcĕănūs pōntūm sītiēnsquĕ rĕsōrbēt830

nēc sēse īpsĕ căpīt. sīc quōndām mērsĕrăt ūrbēs,

hūmānī gĕnĕrīs cūm sōlūs cōnstĭtĭt hērēs

Deūcălĭōn scŏpŭlōque ōrbēm pōssēdĭt ĭn ūnō.

nēc nōn, cūm pătrĭās Phăĕthōn tēmptāvĭt hăbēnās,

ārsērūnt gēntēs tĭmŭītque īncēndĭă caēlūm835

fūgērūntquĕ nŏvās ārdēntĭă sīdĕră flāmmās

ātque ūnō mĕtŭīt cōndī nātūră sĕpūlcrō.

īn tāntūm lōngō mūtāntūr tēmpŏrĕ cūnctă

ātque ĭtĕrum īn sēmēt rĕdĕūnt. sīc tēmpŏrĕ cērtō

sīgnă quŏque āmīttūnt vīrēs sūmūntquĕ rĕcēptās.840

caūsă pătēt, quōd, Lūnă quĭbūs dēfēcĭt ĭn āstrīs

ōrbă sŭī frātrīs nōctīsque īmmērsă tĕnēbrīs,

cūm mĕdĭūs Phoēbī rădĭōs īntērcĭpĭt ōrbīs

nēc trăhĭt āssuētūm quō fūlgēt Dēlĭă lūmēn,

haēc quŏquĕ sīgnă sŭō părĭtēr cūm sīdĕrĕ lānguēnt845

īncūrvātă sĭmūl sŏlĭtōque ēxēmptă vĭgōrī

ēt vĕlŭt ēlātām Phoēbēn īn fūnĕrĕ lūgēnt.

īpsă dŏcēt tĭtŭlō sē caūsa: ēclīptĭcă sīgnă

dīxēre āntīquī. părĭtēr sēd bīnă lăbōrānt,

nēc vīcīnă lŏcō sēd quaē cōntrārĭă fūlgēnt,850

sīcūt Lūnă sŭō tūm tāntūm dēfĭcĭt ōrbĕ

cūm Phoēbum ādvērsīs cūrrēntēm nōn vĭdĕt āstrīs.

nēc tămĕn aēquālī lānguēscūnt tēmpŏrĕ cūnctă,

sēd mŏdo ĭn āffēctūs tōtūs prōdūcĭtŭr ānnūs,

nūnc brĕvĭūs lāssātă mănēnt, nūnc lōngĭŭs āstră855

ēxcēdūntquĕ sŭō Phoēbēĭă tēmpŏră cāsū.

ātque, ŭbĭ pērfēctum ēst spătĭūm quōd cuīquĕ dĭcātūr

īmplērūntquĕ sŭōs cērtā stătĭōnĕ lăbōrēs

bīnă pĕr ādvērsūm caēlūm fūlgēntĭă sīgnă,

tūm vĭcĕ bīnă lăbānt īpsīs haērēntĭă cāsūs,860

quaē prĭŭs īn tērrās vĕnĭūnt tērrāsquĕ rĕlīnquūnt,

sīdĕrĕō nōn ūt pūgnēt cōntrārĭŭs ōrbī

sēd, quā mūndŭs ăgīt cūrsūs, īnclīnĕt ĕt īpsĕ,

āmīssāsquĕ nĕgānt vīrēs, nēc mūnĕră tāntă

nēc sĭmĭlīs rēddūnt nōxās. lŏcŭs ōmnĭă vērtīt.865

Sēd quīd tām tĕnŭī prōdēst rătĭōnĕ nĭtēntēm

scrūtārī mūndūm, sī mēns sŭă cuīquĕ rĕpūgnāt

spēmquĕ tĭmōr tōllīt prŏhĭbētque ā līmĭnĕ caēlī?

`cōndĭtŭr ēn` īnquīt `vāstō nātūră rĕcēssū

mōrtālīsquĕ fŭgīt vīsūs ēt pēctŏră nōstră,870

nēc prōdēssĕ pŏtēst quōd fātīs cūnctă rĕgūntūr,

cūm fātūm nūllā pōssīt rătĭōnĕ vĭdērī.`

quīd iŭvăt īn sēmēt sŭă pēr cōnvīcĭă fērrī

ēt fraūdārĕ bŏnīs, quaē nēc dĕŭs īnvĭdĕt īpsĕ,

quōsquĕ dĕdīt nātūra ŏcŭlōs dēpōnĕrĕ mēntīs?875

pērspĭcĭmūs caēlūm, cūr nōn ēt mūnĕră caēlī?

īnque īpsōs pĕnĭtūs mūndī dēscēndĕrĕ cēnsūs

sēmĭnĭbūsquĕ sŭīs tāntām cōmpōnĕrĕ mōlēm

ēt pārtūm caēlī sŭă pēr nūtrīcĭă fērrĕ

ēxtrēmūmquĕ sĕquī pōntūm tērraēquĕ sŭbīrĕ880

pēndēntīs trāctūs ēt tōtō vīvĕre ĭn ōrbĕ.

quānta ēt pārs sŭpĕrēt rătĭōnēm dīscĕrĕ nōctīs

iām nūsquām nātūră lătēt; pērvīdĭmŭs ōmnēm

ēt cāptō pŏtĭmūr mūndō nōstrūmquĕ părēntēm

pārs sŭă pērspĭcĭmūs gĕnĭtīque āccēdĭmŭs āstrīs.885

ān dŭbĭum ēst hăbĭtārĕ dĕūm sūb pēctŏrĕ nōstrō

īn caēlūmquĕ rĕdīre ănĭmās caēlōquĕ vĕnīrĕ,

ūtquĕ sĭt ēx ōmnī cōnstrūctūs cōrpŏrĕ mūndūs

āĕrĭs ātque īgnīs sūmmī tērraēquĕ mărīsquĕ

hōspĭtĭūm mēntī tōtūm quae īnfūsă gŭbērnēt,890

sīc ēsse īn nōbīs tērrēnaē cōrpŏră sōrtīs

sānguĭnĕāsque ănĭmās ănĭmō, quī cūnctă gŭbērnāt

dīspēnsātque hŏmĭnēm? quīd mīrūm, nōscĕrĕ mūndūm

sī pōssūnt hŏmĭnēs, quĭbŭs ēst ēt mūndŭs ĭn īpsīs

ēxēmplūmquĕ dĕī quīsque ēst ĭn ĭmāgĭnĕ pārvā?895

ān cuīquām gĕnĭtōs, nĭsĭ caēlō, crēdĕrĕ fās ēst

ēsse hŏmĭnēs? prōiēctă iăcēnt ănĭmālĭă cūnctă

īn tērrā vēl mērsă vădīs, vĕl ĭn āĕrĕ pēndēnt,

ōmnĭbŭs ūnă quĭēs vēntēr cēnsūmquĕ pĕr ārtūs,

ēt, quĭă cōnsĭlĭūm nōn ēst, ēt līnguă rĕmīssă.900

ūnŭs ĭn īnspēctūs rērūm vīrēsquĕ lŏquēndī

īngĕnĭūmquĕ căpāx vărĭāsque ēdūcĭtŭr ārtēs

hīc pārtūs, quī cūnctă rĕgīt: sēcēssĭt ĭn ūrbēs,

ēdŏmŭīt tērram ād frūgēs, ănĭmālĭă cēpīt

īmpŏsŭītquĕ vĭām pōntō, stĕtĭt ūnŭs ĭn ārcēm905

ērēctūs căpĭtīs vīctōrque ād sīdĕră mīttīt

sīdĕrĕōs ŏcŭlōs prŏpĭūsque āspēctăt Ŏlŷmpūm

īnquīrītquĕ Iŏvēm; nēc sōlā frōntĕ dĕōrūm

cōntēntūs mănĕt, ēt caēlūm scrūtātŭr ĭn ālvō

cōgnātūmquĕ sĕquēns cōrpūs sē quaērĭt ĭn āstrīs.910

huīc īn tāntă fĭdēm pĕtĭmūs, quām saēpĕ vŏlūcrēs

āccĭpĭūnt trĕpĭdaēquĕ sŭō sūb pēctŏrĕ fībraē.

ān mĭnŭs ēst sācrīs rătĭōnēm dūcĕrĕ sīgnīs

quām pĕcŭdūm mōrtēs ăvĭūmque āttēndĕrĕ cāntūs?

ātque ĭdĕō făcĭēm caēlī nōn īnvĭdĕt ōrbī915

īpsĕ dĕūs vūltūsquĕ sŭōs cōrpūsquĕ rĕclūdīt

vōlvēndō sēmpēr sēque īpsum īncūlcăt ĕt ōffērt,

ūt bĕnĕ cōgnōscī pōssīt dŏcĕātquĕ vĭdēntīs,

quālĭs ĕāt, cōgātquĕ sŭās āttēndĕrĕ lēgēs.

īpsĕ vŏcāt nōstrōs ănĭmōs ād sīdĕră mūndūs920

nēc pătĭtūr, quĭă nōn cōndīt, sŭă iūră lătērĕ.

quīs pŭtĕt ēssĕ nĕfās nōscī, quōd cērnĕrĕ fās ēst?

nēc cōntēmnĕ tŭās quăsĭ pārvo īn pēctŏrĕ vīrēs:

quōd vălĕt, īmmēnsum ēst. sīc aūrī pōndĕră pārvī

ēxsŭpĕrānt prĕtĭō nŭmĕrōsōs aērĭs ăcērvōs;925

sīc ădămās, pūnctūm lăpĭdīs, prĕtĭōsĭŏr aūrōst;

pārvŭlă sīc tōtūm pērvīsīt pūpŭlă caēlūm,

quōquĕ vĭdēnt ŏcŭlī mĭnĭmum ēst, cūm māxĭmă cērnānt;

sīc ănĭmī sēdēs tĕnŭī sūb cōrdĕ lŏcātă

pēr tōtum āngūstō rēgnāt dē līmĭtĕ cōrpūs.930

mātĕrĭaē nē quaērĕ mŏdūm, sēd pērspĭcĕ vīrēs,

quās rătĭō, nōn pōndŭs, hăbēt: rătĭo ōmnĭă vīncīt.

nē dŭbĭtēs hŏmĭnī dīvīnōs crēdĕrĕ vīsūs,

iām făcĭt īpsĕ dĕōs mīttītque ād sīdĕră nūmēn,

māiŭs ĕt Aūgūstō crēscēt sūb prīncĭpĕ caēlūm.935

Quid tam sollicitis vitam consumimus annis

torquemurque metu caecaque cupidine rerum

aeternisque senes curis, dum quaerimus, aevum

perdimus et nullo votorum fine beati

5victuros agimus semper nec vivimus umquam,

pauperiorque bonis quisque est, quia plura requirit

nec quod habet numerat, tantum quod non habet optat,

cumque sibi parvos usus natura reposcat

materiam struimus magnae per vota ruinae

10luxuriamque lucris emimus luxuque rapinas,

et summum census pretium est effundere censum?

solvite, mortales, animos curasque levate

totque supervacuis vitam deplete querellis.

fata regunt orbem, certa stant omnia lege

15longaque per certos signantur tempora casus.

nascentes morimur, finisque ab origine pendet.

hinc et opes et regna fluunt et, saepius orta,

paupertas, artesque datae moresque creatis

et vitia et laudes, damna et compendia rerum.

20nemo carere dato poterit nec habere negatum

fortunamve suis invitam prendere votis

aut fugere instantem: sors est sua cuique ferenda.

an, nisi fata darent leges vitaeque necisque,

fugissent ignes Aenean, Troia sub uno

25non eversa viro fatis vicisset in ipsis?

aut lupa proiectos nutrisset Martia fratres,

Roma casis enata foret, pecudumque magistri

in Capitolinos duxissent fulmina montes

includive sua potuisset Iuppiter arce,

30captus et a captis orbis foret? igne sepulto

vulneribus victor repetisset Mucius urbem,

solus et oppositis clausisset Horatius armis

pontem urbemque simul, rupisset foedera virgo,

tresque sub unius fratres virtute iacerent?

35nulla acies tantum vicit: pendebat ab uno

Roma viro regnumque orbis sortita iacebat.

quid referam Cannas admotaque moenibus arma

Varronemque fuga magnum† cum vincere posset

postque tuos, Trasimenne, lacus† Fabiumque morando

40accepisse iugum victae Carthaginis arces,

seque ratum Hannibalem nostris cecidisse catenis

exitium generis furtiva morte luisse?

adde etiam Latias acies Romamque suismet

pugnantem membris, adice et civilia bella

45et Cimbrum in Mario Mariumque in carcere victum.

quod, consul totiens, exul, quod de exule consul

adiacuit Libycis compar iactura ruinis

eque crepidinibus cepit Carthaginis urbem,

hoc, nisi fata darent, numquam fortuna tulisset.

50quis te Niliaco periturum litore, Magne,

post victas Mithridatis opes pelagusque receptum

et tris emenso meritos ex orbe triumphos,

cum te iam posses alium componere Magnum,

crederet, ut corpus sepeliret naufragus ignis

55eiectaeque rogum facerent fragmenta carinae?

quis tantum mutare potest sine numine fati?

ille etiam caelo genitus caeloque receptus,

cum bene compositis victor civilibus armis

iura togae regeret, totiens praedicta cavere

60vulnera non potuit: toto spectante senatu,

indicium dextra retinens nomenque, cruore

delevit proprio, possent ut vincere fata.

quid numerem eversas urbes regumque ruinas,

inque rogo Croesum Priamique in litore truncum,

65cui nec Troia rogus? quid Xerxen, maius et ipso

naufragium pelago? quid capto sanguine regem

Romanis positum, raptosque ex ignibus ignes

cedentemque viro flammam quae templa ferebat?

quot subitae veniunt validorum in corpora mortes

70seque ipsae rursus fugiunt errantque per ignes!

ex ipsis quidam elati rediere sepulcris,

atque his vita duplex, illis vix contigit una.

ecce levis perimit morbus graviorque remittit;

succumbunt artes, rationis vincitur usus,

75cura nocet, cessare iuvat, mora saepe malorum

dat pausas; laeduntque cibi parcuntque venena.

degenerant nati patribus vincuntque parentes

ingeniumque suum retinent; transitque per illum,

ex illo fortuna venit. furit alter amore

80et pontum tranare potest et vertere Troiam,

alterius frons est scribendis legibus apta.

ecce patrem nati perimunt natosque parentes

mutuaque armati coëunt in vulnera fratres.

non hominum hoc bellum est; coguntur tanta moveri

85inque suas ferri poenas lacerandaque membra.

quod Decios non omne tulit, non omne Camillos

tempus et invicta devictum mente Catonem,

materies in rem superat sed lege repugnat.

et neque paupertas breviores excipit annos

90nec sunt immensis opibus venalia fata,

sed rapit ex tecto funus Fortuna superbo

indicitque rogum summis statuitque sepulcrum.

quantum est hoc regnum, quod regibus imperat ipsis!

quin etiam infelix virtus et noxia felix,

95et male consultis pretium est, prudentia fallit;

nec Fortuna probat causas, sequiturque merentis,

sed vaga per cunctos nullo discrimine fertur.

scilicet est aliud, quod nos cogatque regatque,

maius, et in proprias ducat mortalia leges

100attribuatque suos ex se nascentibus annos

fortunaeque vices. permiscet saepe ferarum

corpora cum membris hominum: non seminis ille

partus erit; quid enim nobis commune ferisque,

quisve in portenti noxam peccarit adulter?

105astra novant formas caelumque interserit ora.

denique, si non est, fati cur traditur ordo,

cunctaque temporibus certis ventura canuntur?

nec tamen haec ratio facinus defendere pergit

virtutemve suis fraudare in praemia donis.

110nam neque mortiferas quisquam minus oderit herbas

quod non arbitrio veniunt sed semine certo,

gratia nec levior tribuetur dulcibus escis

quod natura dedit fruges, non ulla voluntas.

sic hominum meritis tanto sit gloria maior

115quod caelo laudem debent, rursusque nocentis

oderimus magis in culpam poenasque creatos.

nec refert scelus unde cadat, scelus esse fatendum.

hoc quoque fatale est, sic ipsum expendere fatum.

quod quoniam docui, superest nunc ordine certo

120caelestis fabricare gradus, qui ducere flexo

tramite pendentem valeant ad sidera vatem.

Nunc tibi signorum mores summumque colorem

et studia et varias artes ex ordine reddam.

Dives fecundis Aries in vellera lanis

125exutusque novis rursus spem semper habebit,

naufragiumque inter subitum censusque beatos

crescendo cadet et votis in damna feretur,

in vulgumque dabit fructus et mille per artes

vellera diversos ex se parientia quaestus:

130nunc glomerare rudis nunc rursus solvere lanas,

nunc tenuare levi filo nunc ducere telas,

nunc emere et varias in quaestum vendere vestes,

quis sine non poterant ullae subsistere gentes

vel sine luxuria. tantum est opus, ipsa suismet

135asservit Pallas manibus dignumque putavit,

seque in Arachnaeo magnam putat esse triumpho.

haec studia et similis dicet nascentibus artes,

et dubia in trepido praecordia pectore finget

seque sua semper cupientia vendere laude.

140Taurus simplicibus dotabit rura colonis

pacatisque labor veniet; nec praemia laudis

sed terrae tribuet partus. summittit in astris

colla iugumque suis poscit cervicibus ipse.

ille suis Phoebi portat cum cornibus orbem

145militiam indicit terris et segnia rura

in veteres revocat cultus, dux ipse laboris,

nec iacet in sulcis solvitque in pulvere pectus.

Serranos Curiosque tulit fascesque per arva

tradidit, eque suo dictator venit aratro.

150laudis amor tacitae; mentes et corpora tarda

mole valent, habitatque puer sub fronte Cupido.

Mollius e Geminis studium est et mitior aetas

per varios cantus modulataque vocibus ora

et gracilis calamos et nervis insita verba

155ingenitumque sonum: labor est etiam ipse voluptas.

arma procul lituosque volunt tristemque senectam,

otia et aeternam peragunt in amore iuventam

inveniunt et in astra vias numerisque modisque

consummant orbem postque ipsos sidera linquunt:

160natura ingenio minor est perque omnia servit.

in tot fecundi Gemini commenta feruntur.

Cancer ad ardentem fulgens in cardine metam,

quam Phoebus summis revocatus cursibus ambit,

articulum mundi retinet lucesque reflectit.

165ille tenax animi nullosque effusus in usus

attribuit varios quaestus artemque lucrorum:

merce peregrina fortunam ferre per urbes

et gravia annonae speculantem incendia ventis

credere opes orbisque orbi bona vendere posse

170totque per ignotas commercia iungere terras

atque alio sub sole novas exquirere praedas

et rerum pretio subitos componere census.

ignava et, celeris optando sortibus armos,

dulcibus usuris aequo Iove tempora vendit.

175ingenium sollers suaque in compendia pugnax.

Quis dubitet, vasti quae sit natura Leonis

quasque suo dictet signo nascentibus artes?

ille novas semper pugnas, nova bella ferarum

apparat, et spolio vivit pecorumque rapinis;

180hos habet hoc studium, postes ornare superbos

pellibus et captas domibus praefigere praedas

et pacare metu silvas et vivere rapto

sunt quorum similis animos nec moenia frenent,

sed pecudum mandris media grassentur in urbe

185et laceros artus suspendant fronte tabernae

luxuriaeque parent caedem mortesque lucrentur.

ingenium ad subitas iras facilisque recessus

aequale et puro sententia pectore simplex.

At quibus Erigone dixit nascentibus aevum

190ora magisterio nodisque coërcita Virgo.

ad studium ducet mores et pectora doctis

artibus instituet, nec tam compendia census

quam causas viresque dabit perquirere rerum.

illa decus linguae faciet regnumque loquendi

195atque oculos mentis, qui possint cernere cuncta

quamuis occultis naturae condita causis.

hinc et scriptor erit velox, cui littera verbumst

quique notis linguam superet cursimque loquentis

excipiat longas nova per compendia voces.

200in vitio bona sunt: teneros pudor impedit annos,

magnaque naturae cohibendo munera frenat

nec fecundus erit (quid mirum in virgine?) partus

Librantes noctem Chelae cum tempore lucis

per nova maturi post annum munera Bacchi

205mensurae tribuent usus ac pondera rerum

et Palamedeis certantem viribus ortum,

qui primus numeros rebus, qui nomina summis

imposuit certumque modum propriasque figuras.

hic etiam legum tabulas et condita iura

210noverit atque notis levibus pendentia verba,

et licitum sciet, et vetitum quae poena sequatur,

perpetuus populi privato in limine praetor.

non alio potius genitus sit Servius astro,

qui leges proprias posuit, cum iura retexit.

215denique, in ambiguo fuerit quodcumque locatum

et rectoris egens, diriment examina Librae.

Scorpios armata violenta cuspide cauda,

qua, sua cum Phoebi currum per sidera ducit,

rimatur terras et sulcis semina miscet,

220in bellum ardentis animos et Martia castra

efficit et multo gaudentem sanguine mentem

nec praeda quam caede magis. quin ipsa sub armis

pax agitur: capiunt saltus silvasque peragrant,

nunc hominum, nunc bella gerunt violenta ferarum,

225nunc caput in mortem vendunt et funus harenae,

atque hostem sibi quisque parat, cum bella quiescunt.

sunt quibus et simulacra placent et ludus in armis

(tantus amor pugnae), discuntque per otia bellum

et quodcumque pari studium producitur arte.

230At, quibus in bifero Centauri corpore sors est

nascendi concessa, libet subiungere currus,

ardentis et equos ad mollia ducere frena

et totis armenta sequi pascentia campis,

quadrupedum omne genus positis domitare magistris,

235exorare tigres rabiemque auferre leoni

cumque elephante loqui tantamque aptare loquendo

artibus humanis varia ad spectacula molem.

quippe ferae mixtum est hominis per sidera corpus

impositumque manet, quocirca regnat in illas.

240quodque intenta gerit curvato spicula cornu,

et nervos tribuit membris et acumina cordi

et celeris motus nec delassabile pectus.

Vesta tuos, Capricorne, fovet penetralibus ignes:

hinc artes studiumque trahis. nam quidquid in usus

245ignis eget poscitque novas ad munera flammas

sub te censendum est. scrutari caeca metalla,

depositas et opes terrarum exurere venis,

materiamque manu certa duplicare erit a te,

quidquid et argento fabricetur, quidquid et auro.

250quod ferrum calidi solvant atque aera camini

consummentque foci Cererem, tua munera surgent.

addis et in vestes studium mercemque fugantem

frigora, brumalem servans per saecula sortem,

qua retrahis ductas summa ad fastigia noetes

255nascentemque facis revocatis lucibus annum.

hinc et mobilitas rerum, mutataque saepe

mens natat; et melior iuncto sub pisce senectast.

pars prior, at Veneri mixto cum crimine servit

Ille quoque, inflexa fontem qui proicit urna,

260cognatas tribuit iuvenalis Aquarius artes:

cernere sub terris undas, inducere terris,

ipsaque conversis aspergere fluctibus astra

litoribusque novis per luxum illudere ponto

et varios fabricare lacus et flumina ficta

265et peregrinantis domibus suspendere rivos.

mille sub hoc habitant artes, quas temperat unda.

quippe etiam mundi faciem sedesque movebit

sidereas caelumque novum versabit in orbem.

quae per aquas veniunt, operum, fontesque sequuntur.

270mite genus dulcesque fluunt a sidere partus,

pectora nec sordent; faciles in damna feruntur;

nec dest nec superest census. sic profluit urna.

Ultima quos gemini producunt sidera Pisces,

his erit in pontum studium, vitamque profundo

275credent et puppes aut puppibus arma parabunt,

quidquid et in proprios pelagus desiderat usus.

innumerae veniunt artes: vix nomina rebus

sufficiunt, tot sunt parvae quoque membra carinae.

adde gubernandi studium, quod venit in astra

280et pontum caelo vincit. bene noverit orbem

fluminaque et portus, mundum ventosque, necessest

iamque huc atque illuc agilem convertere clavum

et frenare ratem fluctusque effundere rector,

iam remis agere et lentas inflectere tonsas.

285quin placidum ductis everrere retibus aequor

litoribusque suis populos exponere captos

aut uncos celare cibis aut carcere fraudem,

navalis etiam pugnas, pendentia bella,

attribuunt pelagique infectos sanguine fluctus.

290fecundum genus est natis et amica voluntas

et celeres motus mutataque cuncta per aevum.

Hos tribuunt mores atque has nascentibus artes

bis sex materia propria pollentia signa.

Sed nihil in semet totum valet: omnia vires

295cum certis sociant signis sub partibus aequis

et velut hospitio mundi commercia iungunt

conceduntque suas partes retinentibus astris.

quam partem Graiae dixere decanica gentes.

a numero nomen positum est, quod partibus astra

300condita tricenis triplici sub sorte feruntur

et tribuunt denas in se coëuntibus astris

inque vicem ternis habitantur sidera signis.

sic altis natura manet consaepta tenebris

et verum in caeco est multaque ambagine rerum;

305nec brevis est usus nec amat compendia caelum,

verum aliis alia opposita est et fallit imago

mentiturque suas vires et munera celat.

quae tibi non oculis, alta sed mente fugandast

caligo, penitusque deus, non fronte, notandus.

310Nunc quae sint coniuncta quibus quove ordine reddam

ne lateant aliae vires aliena per astra.

namque Aries primam partem sibi vindicat ipsi,

altera sors Tauro, Geminis pars tertia cedit.

sidera sic inter divisum dicitur astrum

315totque dabit vires dominos quotcumque recepit.

diversa in Tauro ratio est, nec parte sub ulla

censetur: Cancro primam mediamque Leoni,

extremam Erigonae tribuit. natura per astrum

stat tamen et proprias miscet per singula vires.

320Libra decem partes Geminorum prima capessit,

Scorpios adiunctas; Centauri tertia pars est,

nec quicquam numero discernitur, ordine cedit.

Cancer in adversum Capricorni derigit astrum

bis quinas primum partes, dignatus in illo

325temporis articulo sub quo censetur et ipse,

quod facit aequalis luces brumalibus umbris

cognatamque gerit diverso in cardine legem;

alterius partis perfundit Aquarius ignes,

quem subeunt Pisces extremo sidere Cancri.

330at Leo consortis meminit sub lege trigoni

Lanigerumque ducem recipit Taurumque quadrato

coniunctum sibi; sub Geminis pars tertia fertur:

hos quoque contingit per senos linea flexus.

praecipuum Erigone Cancro concedit honorem

335cui primam tribuit partem; vicina relictast

vicino, Nemeaee, tibi; pars ipsius unast

quae fastidito concessa est iure potiri.

sed Libra exemplo gaudet, pariterque regentem

noctes atque dies diverso in tempore secum

340Lanigerum sequitur: veris iuga temperat ille,

haec autumnalis componit lucibus umbras:

nulli concedit primam, traditque sequenti

vicinam partem; Centauri tertia summast.

Scorpios in prima Capricornum parte locavit,

345alterius dominum fecit cui nomen ab undis,

extremas volvit partes sub Piscibus esse.

at qui contento minitatur spicula nervo

Lanigero primas tradit sub iure trigoni

et medias Tauro partes Geminisque supremas.

350nec manet ingrati Capricornus crimine turpis

sed munus reddit Cancro recipitque receptus

principiumque sui donat; coniuncta Leonis

regna ferunt, summas partes et Virginis esse.

fontibus aeternis gaudens urnaque fluenti

355iura sui Librae permittit prima regenda,

haerentisque decem partes Nepa vindicat ipsi;

summas Centaurus retinet iuvenale per astrum.

iam superant gemini Pisces, qui sidera claudunt.

Lanigero primos tradunt in finibus usus,

360perque decem medias partes tu, Taure, receptus;

quod superest, ipsi sumunt, utque orbe feruntur

extremo sic et sortis pars ultima cedit.

Haec ratio retegit latitantis robora mundi

in plurisque modos repetitaque nomina caelum

365dividit et melius sociat, quo saepius, orbem.

nec tua sub titulis fallantur pectora notis:

dissimulant, non ostendunt mortalibus astra.

altius est acies animi mittenda sagacis

inque alio quaerendum aliud iunctisque sequendum

370viribus; et, cuius signi quis parte creatur,

eius habet mores atque illo nascitur astro.

talis per denas sortes natura feretur.

testis erit varius sub eodem sidere fetus,

quodque in tam multis animantum milibus, uno

375quae veniunt signo, tot sunt, quot corpora, mores,

et genus externum referunt aliena per astra,

confusique fluunt partus hominum atque ferarum.

scilicet in partes iunguntur condita pluris

diversasque ferunt proprio sub nomine leges.

380nec tantum lanas Aries nec Taurus aratra

nec Gemini Musas nec merces Cancer amabit,

nec Leo venator veniet nec Virgo magistra,

mensuris aut Libra potens aut Scorpios armis

Centaurusque feris, igni Capricornus et undis

385ipse suis Ivvenis geminique per aequora Pisces;

mixta sed in pluris sociantur sidera vires.

"Multum" inquis "tenuemque iubes me ferre laborem,

rursus et in magna mergis caligine mentem,

cernere cum facili lucem ratione viderer."

390quod quaeris, deus est: conaris scandere caelum

fataque fatali genitus cognoscere lege

et transire tuum pectus mundoque potiri.

pro pretio labor est nec sunt immunia tanta,

ne mirere viae flexus rerumque catenas.

395admitti potuisse sat est: sint cetera nostra.

at nisi perfossis fugiet te montibus aurum,

obstabitque suis opibus super addita tellus.

ut veniant gemmae, totus transibitur orbis,

nec lapidum pretio pelagus cepisse pigebit.

400annua solliciti consument vota coloni,

et quantae mercedis erunt fallacia rura!

quaeremus lucrum ventis Martemque sequemur

in praedas. pudeat tanto bona velle caduca.

luxuriae quoque militia est, vigilatque ruinis

405venter, et, ut pereant, suspirant saepe nepotes.

quid caelo dabimus? quantum est, quo veneat omne?

impendendus homo est, deus esse ut possit in ipso.

Hac tibi nascentum mores sunt lege notandi.

nec satis est signis dominantia discere signa

410per denos numeros et quae sint insita cuique;

sed proprias partes ipsas spectare memento

vel glacie rigidas vel quas exusserit ignis,

et sterilis sine utroque tamen, quas largior umor

quasve minor iusto vitiat. namque omnia mixtis

415viribus et vario consurgunt sidera textu.

est aequale nihil. terrenos aspice tractus

et maris et variis fugientia flumina ripis:

crimen ubique frequens et laudi noxia iunctast.

sic sterilis tellus laetis intervenit arvis

420ac subito rumpit parvo discrimine foedus;

et modo portus erat pelagi iam vasta charybdis,

laudatique cadit post paulum gratia ponti;

et nunc per scopulos, nunc campis labitur amnis,

et, faciens iter aut quaerens, curritve reditve.

425sic etiam caeli partes variantur in astris:

ut signum signo, sic a se discrepat ipsum

momentoque negat vires usumque salubrem,

quodque per has geritur partes sine fruge creatur

aut cadit aut multis sentit bona mixta querellis.

430hae mihi signandae proprio sunt carmine partes.

sed quis tot numeros totiens sub lege referre,

tot partes iterare queat, tot dicere summas,

perque paris causas faciem mutare loquendi?

incidimus, sic verba piget; sed gratia derit,

435in vanumque labor cedit quem despicit auris.

sed mihi per carmen fatalia iura ferenti

et sacros caeli motus ad iussa loquendumst,

nec fingenda datur, tantum monstranda figura.

ostendisse deum nimis est: dabit ipse sibimet

440pondera. nec fas est verbis splendescere mundum:

rebus erit maior. nec parva est gratia nostri

oris, si tantum poterit signare canenda.

accipe damnandae quae sint per sidera partes.

Lanigeri pars quarta nocet nec sexta salubris;

445septima par illi ac decima est decimaeque secunda

quaeque duas duplicant summas septemque novemque;

unaque viginti numeris pars addita laedit

et quinta et duram consummans septima partem.

Tauri nona mala est, similis cui tertia pars est

450post decimam nec non decimae pars septima iuncta;

bisque undena notans et bis duodena nocentes

quaeque decem trisque ingeminat fraudatque duobus

triginta numeros et tu, tricesima summa, es.

Pestifera in Geminis pars prima et tertia signi,

455septima non melior, ter quintae noxia par est,

unaque bis denis brevior nocet unaque maior,

et similis noxae veniet vicesima quinta

cumque duae subeunt vel cum se quattuor addunt.

Nec Cancri prima immunis nec tertia pars est

460nec sexta; octava est similis, decimaque peracta

prima rapit, nec ter quintae clementior usus;

septima post decimam luctum et vicesima portat

et quinta accedens et septima nonaque summa.

Tu quoque contactu primo, Nemeaee, timendus,

465et quarta sub parte premis; bis quinta salubri

terque caret caelo, vicesima et altera laedit;

e tribus appositis vitiat totidemque secutis

ultima, nec prima melior tricesima pars est.

Erigones nec pars prima est nec sexta nec una

470ad decimam nec quarta nec octava utilis umquam;

proxima viginti numeris et quarta timendast,

et quae ter decimam claudit sors ultima partem.

Et quinta in Chelis et septima inutilis astri,

tertia et undecimae decimaeque est septima iuncta

475quartaque bis denis actis et septima et ambae

quae numerum claudunt nona et tricesima partes.

Scorpios in prima reus est, cui tertia par est

et sexta et decima et quae ter tibi quinta notatur,

undecimam geminans et quae vicesima quintast

480octavoque manet numero nonumque capessit.

Si te fata sinant, quartam ne selige partem

Centauri; fuge et octavam; sex bisve peractis

octo, bis aut denis, metuendus dicitur aër,

cumque iterum duodena refert aut terna decemque

485aut septena quater, vel cum ter dena figurat.

Nec pars optanda est Capricorni septima; nona

consentit decimamque sequens quam tertia signat

et tribus aut una quae te, vicesima, fraudat

quaeve auget quinto numero vel septima fertur.

490damnanda et decimae succedens prima peractae

tertiaque et quinta et numero quae condita nonost

et post viginti prima et vicesima quinta

cumque illa quartam accumulans vicesima nona.

Tertia per geminos et quinta et septima Pisces,

495undecima et decimae metuenda est septima iuncta;

et quinta in quinos numeros revocata duasque

accipiens ultra summas metuenda feretur.

Hae partes sterilem ducunt et frigore et igni

aëra vel sicco vel quod superaverit umor,

500si rapidus Mavors ignes iaculatur in illum

Saturnusve suam glaciem Phoebusve calores.

Nec te perceptis signorum cura relinquat

partibus: in tempus quaedam mutantur, et ortu

accipiunt proprias vires ultraque remittunt.

505Namque, ubi se summis Aries extollet ab undis

et cervice prior flexa quam cornibus ibit,

non contenta suo generabit pectora censu

et dabit in praedas animos solvetque pudorem:

tantum audere iuvat. sic ipse in cornua fertur

510ut ruat aut vincat. non illos sedibus isdem

mollia per placidas delectant otia curas,

sed iuvat ignotas semper transire per urbes

scrutarique novum pelagus totius et esse

orbis in hospitio. testis tibi Laniger ipse,

515cum vitreum findens auravit vellere pontum

orbatumque sua Phrixum per fata sorore

Phasidos ad ripas et Colchida tergore vexit.

At, quos prima creant nascentis sidera Tauri,

feminei incedunt. nec longe causa petendast,

520si modo per causas naturam quaerere fas est:

aversus venit in caelum divesque puellis,

Pleiadum parvo referens glomeramine sidus.

accedunt et ruris opes, propriaque iuvencum

dote per inversos exornat vomere campos.

525Sed, Geminos aequa cum profert unda tegitque

parte, dabit studia et doctas producet ad artes.

nec triste ingenium sed dulci tincta lepore

corda creat, vocisque bonis citharaeque sonantis

instruit, et dotes cantus cum pectore iungit.

530At, niger obscura Cancer cum nube feretur,

qua velut exustus Phoebeis ignibus ignis

deficit et multa fuscat caligine sidus,

lumina deficient partus, geminamque creatis

mortem fata dabunt: se quisque et vivit et effert.

535Sicui per summas avidus produxerit undas

ora Leo et scandat malis hiscentibus orbem,

ille patri natisque reus, quas ceperit ipse,

non legabit opes, censumque immerget in ipso.

tanta fames animumque cibi tam dira cupido

540corripit, ut capiat semet nec compleat umquam,

inque epulas funus revocet pretiumque sepulcri.

Erigone surgens, quae rexit saecula prisca

iustitia rursusque eadem labentia fugit,

alta per imperium tribuit fastigia summum,

545rectoremque dabit legum iurisque sacrati

sancta pudicitia divorum templa colentem.

Sed, cum autumnales coeperunt surgere Chelae,

felix aequato genitus sub pondere Librae.

iudex examen sistet vitaeque necisque

550imponetque iugum terris legesque rogabit.

illum urbes et regna trement nutuque regentur

unius et caeli post terras iura manebunt.

Scorpios extremae cum tollet lumina caudae,

siquis erit stellis tum suffragantibus ortus,

555urbibus augebit terras iunctisque iuvencis

moenia succinctus curvo describet aratro,

aut sternet positas urbes inque arva reducet

oppida et in domibus maturas reddet aristas.

tanta erit et virtus et cum virtute potestas.

560Nec non Arcitenens, prima cum veste resurgit,

pectora clara dabit bello, magnisque triumphis

conspicuum patrias victorem ducet ad arces,

altaque nunc statuet nunc idem moenia vertet.

sed nimium indulgens rebus Fortuna secundis

565invidet in facie saevitque asperrima fronti.

horrendus bello Trebiam Cannasque lacumque

ante fugam tali pensabat imagine victor.

Ultimus in caudae Capricornus acumine summo

militiam in ponto dictat puppisque colendae

570plura ministeria et tenui discrimine mortis.

Quod si quem sanctumque velis castumque probumque

hic tibi nascetur cum primus Aquarius exit.

Ne velit et primos animus procedere Pisces,

garrulitas odiosa datur linguaeque venenum

575verba maligna novas mutantis semper ad aures

criminaque ad populum populi ferre ore bilingui.

nulla fides inerit natis, sed summa libido

ardentem medios animum iubet ire per ignes.

scilicet in piscem sese Cytherea novavit,

580cum Babyloniacas summersa profugit in undas

anguipedem alatos umeros Typhona ferentem,

inservitque suos squamosis Piscibus ignes.

nec solus fuerit geminis sub Piscibus ortus:

frater erit dulcisve soror, materve duorum.

585Nunc age diversis dominantia sidera terris

percipe. sed summa est rerum referenda figura.

quattuor in partes caeli discribitur orbis,

nascentem lapsumque diem mediosque calores

teque, Helice. totidem venti de partibus isdem

590erumpunt secumque gerunt per inania bella.

asper ab axe ruit Boreas, fugit Eurus ab ortu,

Auster amat medium solem Zephyrusque profectum.

hos inter binae mediis e partibus aurae

exspirant similis mutato nomine flatus.

595ipsa natat tellus pelagi lustrata corona

cingentis medium liquidis amplexibus orbem,

inque sinus pontum recipit, qui vespere ab atro

admissus dextra Numidas Libyamque calentem

alluit et magnae quondam Carthaginis arces

600litoraque in Syrtes revocat sinvata vadosas

rursusque ad Nilum derectis fluctibus exit.

laeva freti caedunt Hispanas aequora gentes

teque in vicinis haerentem, Gallia, terris

Italiaeque urbes dextram sinvantis in undam

605usque canes ad, Scylla, tuos avidamque Charybdin.

hac ubi se primum porta mare fudit, aperto

enatat Ionio laxasque vagatur in undas

et, prius ut, laeva se fundens circuit omnem

Italiam, Hadriaco mutatum nomina ponto,

610Eridanique bibit fluctus vetat aequore bellum

Illyricum Epirumque lavat claramque Corinthum

et Peloponnesi patulas circumuolat oras;

rursus et in laevum refluit vastoque recessu

Thessaliae fines et Achaica praeterit arva.

615hinc penitus iuvenisque fretum mersaeque puellae

truditur invitum, faucesque Propontis aperto

Euxino iniungit ponto Maeotis et undis,

quae tergo coniuncta manet fontemque ministrat.

inde ubi in angustas revocatus navita fauces

620Hellespontiacis iterum se fluctibus effert,

Icarium Aegaeumque secat laevaque nitentis

miratur populos Asiae totidemque tropaea

quot loca et innumeras gentes Taurumque minantem

fluctibus et Cilicum populos Syriamque perustam

625ingentique sinu fugientis aequora terras,

donec in Aegyptum redeunt curvata per undas

litora Niliacis iterum morientia ripis.

haec medium terris circumdat linea pontum

atque his undarum tractum constringit harenis.

630mille iacent mediae diffusa per aequora terrae.

Sardiniam in Libyco signant vestigia plantae,

Trinacria Italia tantum praecisa recessit,

adversa Euboicos miratur Graecia montes,

Aegaeis Crete civem sortita Tonantem

635Aegyptique Cypros pulsatur fluctibus amnis.

totque minore solo tamen emergentia ponto

litora, inaequas Cycladas Delonque Rhodonque

Aulidaque et Tenedon vicinaque Corsica terris

litora Sardiniae primumque intrantis in orbem

640Oceani victricem Ebusum et Balearica rura,

innumeri surgunt scopuli montesque per altum.

Nec tantum ex una pontus sibi parte reclusit

faucibus abruptis orbem; nam litora plura

impulit oceano Phorcys, sed montibus altis

645est vetitus totam ne vinceret aequore terram.

namque inter borean ortumque aestate nitentem

in longum angusto penetrabilis aequore fluctus

pervenit et patulis tum demum funditur arvis

Caspiaque Euxini similis facit aequora ponti.

650altera sub medium solem duo bella perinde

intulit Oceanus terris. nam Persica fluctus

arva tenet, titulum pelagi praedatus ab isdem

quae rigat ipse locis, latoque infunditur orbe.

nec procul in mollis Arabas terramque ferentem

655delicias variaeque novos radicis odores

leniter affundit gemmantia litora pontus,

et terrae mare nomen habet. media illa duobus.

quondam Carthago regnum sortita sub armis,

ignibus Alpinas cum contudit Hannibal arces,

660fecit et aeternum Trebiam Cannasque sepulcris

obruit et Libyam Latias infudit in urbes.

huc varias pestes diversaque monstra ferarum

congessit bellis natura infesta futuris.

horrendos angues habitataque membra veneno

665et mortis pastu viventia, crimina terrae,

et vastos elephantas habet, saevosque leones

in poenas fecunda suas parit horrida tellus

et portentosos cercopum ludit in ortus

ac sterili peior siccas infestat harenas,

670donec ad Aegypti ponat sua iura colonos.

inde Asiae populi divesque per omnia tellus:

auratique fluunt amnes gemmisque relucet

pontus, odoratae spirant medicamina silvae:

India notitia maior, Parthique vel orbis

675alter, et in caelum surgentis moenia Tauri

totque illum circa diverso nomine gentes

ad Tanain Scythicis dirimentem fluctibus orbes

Maeotisque lacus Euxinique aspera ponti.

aequora et extremum Propontidos Hellespontum

680hanc Asiae metam posuit natura potentis.

quod superest Europa tenet, quae prima natantem

fluctibus excepitque Iovem taurumque resolvit,

ponere passa suos ignes, onerique iugavit.

ille puellari donavit nomine litus

685et monumenta sui titulo sacravit amoris.

maxima terra viris et fecundissima doctis

artibus: in regnum florentes oris Athenae;

Sparta manu, Thebae divis, et rege vel uno

princeps Pella domus, Troiani gratia belli;

690Thessalia Epirosque potens vicinaque ripa

Illyris, et Thrace Martem sortita colonum,

et stupefacta suos inter Germania partus;

Gallia per census, Hispania maxima bellis;

Italia in summa, quam rerum maxima Roma

695imposuit terris caeloque adiungitur ipsa.

Hos erit in fines orbis pontusque vocandus,

quem deus in partes et singula dividit astra

ac sua cuique dedit tutelae regna per orbem

et proprias gentes atque urbes addidit altas,

700in quibus assererent praestantis sidera vires.

ac, velut humana est signis discripta figura,

et, quamquam communis eat tutela per omne

corpus, et in proprium divisis artubus exit

(namque Aries capiti, Taurus cervicibus haeret,

705bracchia sub Geminis censentur, pectora Cancro,

te scapulae, Nemeaee, vocant teque ilia, Virgo,

Libra colit clunes et Scorpios inguine regnat,

et femina Arcitenens, genua et Capricornus amavit,

cruraque defendit Ivvenis, vestigia Pisces),

710sic alias aliud terras sibi vindicat astrum.

Idcirco in varias leges variasque figuras

dispositum genus est hominum, proprioque colore

formantur gentes, sociataque iura per artus

materiamque parem privato foedere signant.

715flava per ingentis surgit Germania partus,

Gallia vicino minus est infecta rubore,

asperior solidos Hispania contrahit artus.

Martia Romanis urbis pater induit ora

Gradivumque Venus miscens bene temperat artus,

720perque coloratas subtilis Graecia gentes

gymnasium praefert vultu fortisque palaestras,

et Syriam produnt torti per tempora crines.

Aethiopes maculant orbem tenebrisque figurant

perfusas hominum gentes; minus India tostos

725progenerat mediumque facit moderata tenorem.

iam propior tellusque natans Aegyptia Nilo

lenius irriguis infuscat corpora campis

Phoebus harenosis Afrorum pulvere terris

exsiccat populos, et Mauretania nomen

730oris habet titulumque suo fert ipsa colore.

adde sonos totidem vocum, totidem insere linguas

et mores pro sorte paris ritusque locorum;

adde genus proprium simili sub semine frugum

et Cererem varia redeuntem messe per urbes

735nec paribus siliquas referentem viribus omnis,

nec te, Bacche, pari donantem munere terras

atque alias aliis fundentem collibus uvas,

cinnama nec totis passim nascentia campis;

diversas pecudum facies propriasque ferarum

740et duplici clausos elephantas carcere terrae.

quot partes orbis, totidem sub partibus orbes,

ut certis discripta nitent regionibus astra

perfunduntque suo subiectas aëre gentes.

Laniger in medio sortitus sidera mundo,

745Cancrum inter gelidumque Caprum per tempora veris,

asserit in vires pontum quem vicerat ipse,

virgine delapsa cum fratrem ad litora vexit

et minui deflevit onus dorsumque levari.

illum etiam venerata colit vicina Propontis

750et Syriae gentes et laxo Persis amictu

vestibus ipsa suis haerens Nilusque tumescens

in Cancrum et tellus Aegypti iussa natare.

Taurus habet Scythiae montes Asiamque potentem

et mollis Arabas, silvarum ditia regna.

755Euxinus Scythicos pontus sinvatus in arcus

sub Geminis te, Phoebe, colit; vos Thracia, fratres,

ultimus et sola vos tranans colit Indica Ganges.

ardent Aethiopes Cancro, cui plurimus ignis:

hoc color ipse docet. Phrygia, Nemeaee, potiris

760Idaeae matris famulus regnoque feroci

Cappadocum Armeniaeque iugis; Bithynia dives

te colit et Macetum tellus, quae vicerat orbem.

Virgine sub casta felix terraque marique

est Rhodos, hospitium recturi principis orbem,

765tumque domus vere Solis, cui tota sacratast,

cum caperet lumen magni sub Caesare mundi;

Ioniae quoque sunt urbes et Dorica rura,

Arcades antiqui celebrataque Caria fama.

quod potius colat Italiam, si seligat, astrum

770quam quod cuncta regit, quod rerum pondera novit,

designat summas et iniquum separat aequo,

tempora quo pendent, coëunt quo noxque diesque?

Hesperiam sua Libra tenet, qua condita Roma

orbis et imperium retinet discrimina rerum,

775lancibus et positas gentes tollitque premitque,

qua genitus Caesar melius nunc condidit urbem

et propriis frenat pendentem nutibus orbem.

inferius victae sidus Carthaginis arces

et Libyam Aegyptique latus donataque rura

780Cyrenes lacrimis radicis Scorpios acris

eligit, Italiaeque tamen respectat ad undas

Sardiniamque tenet fusasque per aequora terras.

Cnosia Centauro tellus circumdata ponto

paret, et in geminum Minois filius astrum

785ipse venit geminus. celeris hinc Creta sagittas

asserit intentosque imitatur sideris arcus.

insula Trinacriae fluitantem ad iura sororem

subsequitur Triviae sub eodem condita signo,

proximaque Italiae tenui divisa profundo

790ora paris sequitur leges nec sidere ruptast.

tu, Capricorne, regis quidquid sub sole cadente

est positum gelidamque Helicen quod tangit ab illo,

Hispanas gentes et quot fert Gallia dives;

teque feris dignam tantum, Germania, matrem

795asserit ambiguum sidus terraeque marisque

aestibus assiduis pontum terrasque sequentem.

sed Ivvenis nudos formatus mollior artus

Aegyptum ad tepidam Tyriasque recedit in arces

et Cilicum gentes vicinaque Caribus arva.

800Piscibus Euphrates datus est, ubi ab his ope sumpta

cum fugeret Typhona Venus subsedit in undis,

magna iacet tellus magnis circumdata ripis

Parthis et a Parthis domitae per saecula gentes,

Bactraque et Aethiopes, Babylon et Susa Ninosque,

805nominaque innumeris vix complectenda figuris.

et Tigris et rubri radiantia litora ponti.

Sic divisa manet tellus per sidera cuncta,

e quibus in proprias partes sunt iura trahenda;

namque eadem, quae sunt signis, commercia servant,

810utque illa inter se coëunt odioque repugnant,

nunc adversa polo, nunc et coniuncta trigono,

quaeque alia in varios affectus causa gubernat,

sic terrae terris respondent, urbibus urbes,

litora litoribus, regnis contraria regna;

815sic erit et sedes fugienda petendaque cuique,

sic speranda fides, sic et metuenda pericla,

ut genus in terram caelo descendit ab alto.

Percipe nunc etiam quae sint ecliptica Graio

nomine, quod certos quasi delassata per annos

820non numquam cessant sterili torpentia motu.

scilicet immenso nihil est aequale sub aevo

perpetuosque tenet flores unumque tenorem,

mutantur sed cuncta die variantque per annos;

et fecunda suis absistunt frugibus arva

825continuosque negant partus effeta creando,

rursus quae fuerant steriles ad semina terrae

post nova sufficiunt nullo mandante tributa.

concutitur tellus validis compagibus haerens

subducitque solum pedibus; natat orbis in ipso

830et vomit Oceanus pontum sitiensque resorbet

nec sese ipse capit. sic quondam merserat urbes,

humani generis cum solus constitit heres

Deucalion scopuloque orbem possedit in uno.

nec non, cum patrias Phaëthon temptavit habenas,

835arserunt gentes timuitque incendia caelum

fugeruntque novas ardentia sidera flammas

atque uno metuit condi natura sepulcro.

in tantum longo mutantur tempore cuncta

atque iterum in semet redeunt. sic tempore certo

840signa quoque amittunt vires sumuntque receptas.

causa patet, quod, Luna quibus defecit in astris

orba sui fratris noctisque immersa tenebris,

cum medius Phoebi radios intercipit orbis

nec trahit assuetum quo fulget Delia lumen,

845haec quoque signa suo pariter cum sidere languent

incurvata simul solitoque exempta vigori

et velut elatam Phoeben in funere lugent.

ipsa docet titulo se causa: ecliptica signa

dixere antiqui. pariter sed bina laborant,

850nec vicina loco sed quae contraria fulgent,

sicut Luna suo tum tantum deficit orbe

cum Phoebum adversis currentem non videt astris.

nec tamen aequali languescunt tempore cuncta,

sed modo in affectus totus producitur annus,

855nunc brevius lassata manent, nunc longius astra

exceduntque suo Phoebeia tempora casu.

atque, ubi perfectum est spatium quod cuique dicatur

impleruntque suos certa statione labores

bina per adversum caelum fulgentia signa,

860tum vice bina labant ipsis haerentia casus,

quae prius in terras veniunt terrasque relinquunt,

sidereo non ut pugnet contrarius orbi

sed, qua mundus agit cursus, inclinet et ipse,

amissasque negant vires, nec munera tanta

865nec similis reddunt noxas. locus omnia vertit.

Sed quid tam tenui prodest ratione nitentem

scrutari mundum, si mens sua cuique repugnat

spemque timor tollit prohibetque a limine caeli?

`conditur en` inquit `uasto natura recessu

870mortalisque fugit visus et pectora nostra,

nec prodesse potest quod fatis cuncta reguntur,

cum fatum nulla possit ratione videri.`

quid iuvat in semet sua per convicia ferri

et fraudare bonis, quae nec deus invidet ipse,

875quosque dedit natura oculos deponere mentis?

perspicimus caelum, cur non et munera caeli?

inque ipsos penitus mundi descendere census

seminibusque suis tantam componere molem

et partum caeli sua per nutricia ferre

880extremumque sequi pontum terraeque subire

pendentis tractus et toto vivere in orbe.

quanta et pars superet rationem discere noctis

iam nusquam natura latet; pervidimus omnem

et capto potimur mundo nostrumque parentem

885pars sua perspicimus genitique accedimus astris.

an dubium est habitare deum sub pectore nostro

in caelumque redire animas caeloque venire,

utque sit ex omni constructus corpore mundus

aëris atque ignis summi terraeque marisque

890hospitium menti totum quae infusa gubernet,

sic esse in nobis terrenae corpora sortis

sanguineasque animas animo, qui cuncta gubernat

dispensatque hominem? quid mirum, noscere mundum

si possunt homines, quibus est et mundus in ipsis

895exemplumque dei quisque est in imagine parva?

an cuiquam genitos, nisi caelo, credere fas est

esse homines? proiecta iacent animalia cuncta

in terra vel mersa vadis, vel in aëre pendent,

omnibus una quies venter censumque per artus,

900et, quia consilium non est, et lingua remissa.

unus in inspectus rerum viresque loquendi

ingeniumque capax variasque educitur artes

hic partus, qui cuncta regit: secessit in urbes,

edomuit terram ad fruges, animalia cepit

905imposuitque viam ponto, stetit unus in arcem

erectus capitis victorque ad sidera mittit

sidereos oculos propiusque aspectat Olympum

inquiritque Iovem; nec sola fronte deorum

contentus manet, et caelum scrutatur in alvo

910cognatumque sequens corpus se quaerit in astris.

huic in tanta fidem petimus, quam saepe volucres

accipiunt trepidaeque suo sub pectore fibrae.

an minus est sacris rationem ducere signis

quam pecudum mortes aviumque attendere cantus?

915atque ideo faciem caeli non invidet orbi

ipse deus vultusque suos corpusque recludit

volvendo semper seque ipsum inculcat et offert,

ut bene cognosci possit doceatque videntis,

qualis eat, cogatque suas attendere leges.

920ipse vocat nostros animos ad sidera mundus

nec patitur, quia non condit, sua iura latere.

quis putet esse nefas nosci, quod cernere fas est?

nec contemne tuas quasi parvo in pectore vires:

quod valet, immensum est. sic auri pondera parvi

925exsuperant pretio numerosos aeris acervos;

sic adamas, punctum lapidis, pretiosior aurost;

parvula sic totum pervisit pupula caelum,

quoque vident oculi minimum est, cum maxima cernant;

sic animi sedes tenui sub corde locata

930per totum angusto regnat de limite corpus.

materiae ne quaere modum, sed perspice vires,

quas ratio, non pondus, habet: ratio omnia vincit.

ne dubites homini divinos credere visus,

iam facit ipse deos mittitque ad sidera numen,

935maius et Augusto crescet sub principe caelum.