Quīd tām sōllĭcĭtīs vītām cōnsūmĭmŭs ānnīs
tōrquēmūrquĕ mĕtū caēcāquĕ cŭpīdĭnĕ rērūm
aētērnīsquĕ sĕnēs cūrīs, dūm quaērĭmŭs, aēvūm
pērdĭmŭs ēt nūllō vōtōrūm fīnĕ bĕātī
vīctūrōs ăgĭmūs sēmpēr nēc vīvĭmŭs ūmquām,5
paūpĕrĭōrquĕ bŏnīs quīsque ēst, quĭă plūră rĕquīrīt
nēc quŏd hăbēt nŭmĕrāt, tāntūm quōd nōn hăbĕt ōptāt,
cūmquĕ sĭbī pārvōs ūsūs nātūră rĕpōscāt
mātĕrĭām strŭĭmūs māgnaē pēr vōtă rŭīnaē
lūxŭrĭāmquĕ lŭcrīs ĕmĭmūs lūxūquĕ răpīnās,10
ēt sūmmūm cēnsūs prĕtĭum ēst ēffūndĕrĕ cēnsūm?
sōlvĭtĕ, mōrtālēs, ănĭmōs cūrāsquĕ lĕvātĕ
tōtquĕ sŭpērvăcŭīs vītām dēplētĕ quĕrēllīs.
fātă rĕgūnt ōrbēm, cērtā stānt ōmnĭă lēgĕ
lōngăquĕ pēr cērtōs sīgnāntūr tēmpŏră cāsūs.15
nāscēntēs mŏrĭmūr, fīnīsque ăb ŏrīgĭnĕ pēndēt.
hīnc ĕt ŏpēs ēt rēgnă flŭūnt ēt, saēpĭŭs ōrtă,
paūpērtās, ārtēsquĕ dătaē mōrēsquĕ crĕātīs
ēt vĭtĭa ēt laūdēs, dāmna ēt cōmpēndĭă rērūm.
nēmŏ cărērĕ dătō pŏtĕrīt nĕc hăbērĕ nĕgātūm20
fōrtūnāmvĕ sŭīs īnvītām prēndĕrĕ vōtīs
aūt fŭgĕre īnstāntēm: sōrs ēst sŭă cuīquĕ fĕrēndă.
ān, nĭsĭ fātă dărēnt lēgēs vītaēquĕ nĕcīsquĕ,
fūgīssēnt īgnēs Aēnēān, Troīă sŭb ūnō
nōn ēvērsă vĭrō fātīs vīcīssĕt ĭn īpsīs?25
aūt lŭpă prōiēctōs nūtrīssēt Mārtĭă frātrēs,
Rōmă căsīs ēnātă fŏrēt, pĕcŭdūmquĕ măgīstrī
īn Căpĭtōlīnōs dūxīssēnt fūlmĭnă mōntēs
īnclūdīvĕ sŭā pŏtŭīssēt Iūppĭtĕr ārcĕ,
cāptŭs ĕt ā cāptīs ōrbīs fŏrĕt? īgnĕ sĕpūltō30
vūlnĕrĭbūs vīctōr rĕpĕtīssēt Mūcĭŭs ūrbēm,
sōlŭs ĕt ōppŏsĭtīs claūsīssĕt Hŏrātĭŭs ārmīs
pōntem ūrbēmquĕ sĭmūl, rūpīssēt foēdĕră vīrgŏ,
trēsquĕ sŭb ūnīūs frātrēs vīrtūtĕ iăcērēnt?
nūlla ăcĭēs tāntūm vīcīt: pēndēbăt ăb ūnō35
Rōmă vĭrō rēgnūmque ōrbīs sōrtītă iăcēbāt.
quīd rĕfĕrām Cānnās ādmōtăquĕ moēnĭbŭs ārmă
Vārrōnēmquĕ fŭgā māgnūm† cūm vīncĕrĕ pōssēt
pōstquĕ tŭōs, Trăsĭmēnnĕ, lăcūs† Făbĭūmquĕ mŏrāndō
āccēpīssĕ iŭgūm vīctaē Cārthāgĭnĭs ārcēs,40
sēquĕ rătum Hānnĭbălēm nōstrīs cĕcĭdīssĕ cătēnīs
ēxĭtĭūm gĕnĕrīs fūrtīvā mōrtĕ lŭīssĕ?
ādde ĕtĭām Lătĭās ăcĭēs Rōmāmquĕ sŭīsmēt
pūgnāntēm mēmbrīs, ădĭce ēt cīvīlĭă bēllă
ēt Cīmbrum īn Mărĭō Mărĭūmque īn cārcĕrĕ vīctūm.45
quōd, cōnsūl tŏtĭēns, ēxūl, quōd de ēxŭlĕ cōnsūl
ādiăcŭīt Lĭbўcīs cōmpār iāctūră rŭīnīs
ēquĕ crĕpīdĭnĭbūs cēpīt Cārthāgĭnĭs ūrbēm,
hōc, nĭsĭ fātă dărēnt, nūmquām fōrtūnă tŭlīssēt.
quīs tē Nīlĭăcō pĕrĭtūrūm lītŏrĕ, Māgnĕ,50
pōst vīctās Mĭthrĭdātĭs ŏpēs pĕlăgūsquĕ rĕcēptūm
ēt trīs ēmēnsō mĕrĭtōs ēx ōrbĕ trĭūmphōs,
cūm tē iām pōssēs ălĭūm cōmpōnĕrĕ Māgnūm,
crēdĕrĕt, ūt cōrpūs sĕpĕlīrēt naūfrăgŭs īgnīs
ēiēctaēquĕ rŏgūm făcĕrēnt frāgmēntă cărīnaē?55
quīs tāntūm mūtārĕ pŏtēst sĭnĕ nūmĭnĕ fātī?
īlle ĕtĭām caēlō gĕnĭtūs caēlōquĕ rĕcēptūs,
cūm bĕnĕ cōmpŏsĭtīs vīctōr cīvīlĭbŭs ārmīs
iūră tŏgaē rĕgĕrēt, tŏtĭēns praēdīctă căvērĕ
vūlnĕră nōn pŏtŭīt: tōtō spēctāntĕ sĕnātū,60
īndĭcĭūm dēxtrā rĕtĭnēns nōmēnquĕ, crŭōrĕ
dēlēvīt prŏprĭō, pōssēnt ūt vīncĕrĕ fātă.
quīd nŭmĕrem ēvērsās ūrbēs rēgūmquĕ rŭīnās,
īnquĕ rŏgō Croēsūm Prĭămīque īn lītŏrĕ trūncūm,
cuī nēc Troīă rŏgūs? quīd Xērxēn, māiŭs ĕt īpsō65
naūfrăgĭūm pĕlăgō? quīd cāptō sānguĭnĕ rēgēm
Rōmānīs pŏsĭtūm, rāptōsque ēx īgnĭbŭs īgnēs
cēdēntēmquĕ vĭrō flāmmām quaē tēmplă fĕrēbāt?
quōt sŭbĭtaē vĕnĭūnt vălĭdōrum īn cōrpŏră mōrtēs
sēque īpsaē rūrsūs fŭgĭūnt ērrāntquĕ pĕr īgnēs!70
ēx īpsīs quīdam ēlātī rĕdĭērĕ sĕpūlcrīs,
ātque hīs vītă dŭplēx, īllīs vīx cōntĭgĭt ūnă.
ēccĕ lĕvīs pĕrĭmīt mōrbūs grăvĭōrquĕ rĕmīttīt;
sūccūmbūnt ārtēs, rătĭōnīs vīncĭtŭr ūsūs,
cūră nŏcēt, cēssārĕ iŭvāt, mŏră saēpĕ mălōrūm75
dāt paūsās; laēdūntquĕ cĭbī pārcūntquĕ vĕnēnă.
dēgĕnĕrānt nātī pătrĭbūs vīncūntquĕ părēntēs
īngĕnĭūmquĕ sŭūm rĕtĭnēnt; trānsītquĕ pĕr īllūm,
ēx īllō fōrtūnă vĕnīt. fŭrĭt āltĕr ămōrĕ
ēt pōntūm trānārĕ pŏtēst ēt vērtĕrĕ Troīām,80
āltĕrĭūs frōns ēst scrībēndīs lēgĭbŭs āptă.
ēccĕ pătrēm nātī pĕrĭmūnt nātōsquĕ părēntēs
mūtŭăque ārmātī cŏĕūnt īn vūlnĕră frātrēs.
nōn hŏmĭnum hōc bēllum ēst; cōgūntūr tāntă mŏvērī
īnquĕ sŭās fērrī poēnās lăcĕrāndăquĕ mēmbră.85
quōd Dĕcĭōs nōn ōmnĕ tŭlīt, nōn ōmnĕ Cămīllōs
tēmpŭs ĕt īnvīctā dēvīctūm mēntĕ Cătōnēm,
mātĕrĭēs īn rēm sŭpĕrāt sēd lēgĕ rĕpūgnāt.
ēt nĕquĕ paūpērtās brĕvĭōrēs ēxcĭpĭt ānnōs
nēc sūnt īmmēnsīs ŏpĭbūs vēnālĭă fātă,90
sēd răpĭt ēx tēctō fūnūs Fōrtūnă sŭpērbō
īndīcītquĕ rŏgūm sūmmīs stătŭītquĕ sĕpūlcrūm.
quāntum ēst hōc rēgnūm, quōd rēgĭbŭs īmpĕrăt īpsīs!
quīn ĕtĭam īnfēlīx vīrtūs ēt nōxĭă fēlīx,
ēt mălĕ cōnsūltīs prĕtĭum ēst, prūdēntĭă fāllīt;95
nēc Fōrtūnă prŏbāt caūsās, sĕquĭtūrquĕ mĕrēntīs,
sēd văgă pēr cūnctōs nūllō dīscrīmĭnĕ fērtūr.
scīlĭcĕt ēst ălĭūd, quōd nōs cōgātquĕ rĕgātquĕ,
māiŭs, ĕt īn prŏprĭās dūcāt mōrtālĭă lēgēs
āttrĭbŭātquĕ sŭōs ēx sē nāscēntĭbŭs ānnōs100
fōrtūnaēquĕ vĭcēs. pērmīscēt saēpĕ fĕrārūm
cōrpŏră cūm mēmbrīs hŏmĭnūm: nōn sēmĭnĭs īllĕ
pārtŭs ĕrīt; quĭd ĕnīm nōbīs cōmmūnĕ fĕrīsquĕ,
quīsve īn pōrtēntī nōxām pēccārĭt ădūltēr?
āstră nŏvānt fōrmās caēlūmque īntērsĕrĭt ōră.105
dēnĭquĕ, sī nōn ēst, fātī cūr trādĭtŭr ōrdŏ,
cūnctăquĕ tēmpŏrĭbūs cērtīs vēntūră cănūntūr?
nēc tămĕn haēc rătĭō făcĭnūs dēfēndĕrĕ pērgīt
vīrtūtēmvĕ sŭīs fraūdāre īn praēmĭă dōnīs.
nām nĕquĕ mōrtĭfĕrās quīsquām mĭnŭs ōdĕrĭt hērbās110
quōd nōn ārbĭtrĭō vĕnĭūnt sēd sēmĭnĕ cērtō,
grātĭă nēc lĕvĭōr trĭbŭētūr dūlcĭbŭs ēscīs
quōd nātūră dĕdīt frūgēs, nōn ūllă vŏlūntās.
sīc hŏmĭnūm mĕrĭtīs tāntō sīt glōrĭă māiōr
quōd caēlō laūdēm dēbēnt, rūrsūsquĕ nŏcēntīs115
ōdĕrĭmūs măgĭs īn cūlpām poēnāsquĕ crĕātōs.
nēc rēfērt scĕlŭs ūndĕ cădāt, scĕlŭs ēssĕ fătēndūm.
hōc quŏquĕ fātāle ēst, sīc īpsum ēxpēndĕrĕ fātūm.
quōd quŏnĭām dŏcŭī, sŭpĕrēst nūnc ōrdĭnĕ cērtō
caēlēstīs făbrĭcārĕ grădūs, quī dūcĕrĕ flēxō120
trāmĭtĕ pēndēntēm vălĕānt ād sīdĕră vātēm.
Nūnc tĭbĭ sīgnōrūm mōrēs sūmmūmquĕ cŏlōrēm
ēt stŭdĭa ēt vărĭās ārtēs ēx ōrdĭnĕ rēddām.
Dīvēs fēcūndīs Ărĭēs īn vēllĕră lānīs
ēxūtūsquĕ nŏvīs rūrsūs spēm sēmpĕr hăbēbīt,125
naūfrăgĭūmque īntēr sŭbĭtūm cēnsūsquĕ bĕātōs
crēscēndō cădĕt ēt vōtīs īn dāmnă fĕrētūr,
īn vūlgūmquĕ dăbīt frūctūs ēt mīllĕ pĕr ārtēs
vēllĕră dīvērsōs ēx sē părĭēntĭă quaēstūs:
nūnc glŏmĕrārĕ rŭdīs nūnc rūrsūs sōlvĕrĕ lānās,130
nūnc tĕnŭārĕ lĕvī fīlō nūnc dūcĕrĕ tēlās,
nūnc ĕmĕre ēt vărĭās īn quaēstūm vēndĕrĕ vēstēs,
quīs sĭnĕ nōn pŏtĕrānt ūllaē sūbsīstĕrĕ gēntēs
vēl sĭnĕ lūxŭrĭā. tāntum ēst ŏpŭs, īpsā sŭĭsmēt
āssērvīt Pāllās mănĭbūs dīgnūmquĕ pŭtāvīt,135
sēque ĭn Ărāchnaēō māgnām pŭtăt ēssĕ trĭūmphō.
haēc stŭdĭa ēt sĭmĭlīs dīcēt nāscēntĭbŭs ārtēs,
ēt dŭbĭa īn trĕpĭdō praēcōrdĭă pēctŏrĕ fīngēt
sēquĕ sŭā sēmpēr cŭpĭēntĭă vēndĕrĕ laūdĕ.
Taūrūs sīmplĭcĭbūs dōtābīt rūră cŏlōnīs140
pācātīsquĕ lăbōr vĕnĭēt; nēc praēmĭă laūdīs
sēd tērraē trĭbŭēt pārtūs. sūmmīttĭt ĭn āstrīs
cōllă iŭgūmquĕ sŭīs pōscīt cērvīcĭbŭs īpsĕ.
īllĕ sŭīs Phoēbī pōrtāt cūm cōrnĭbŭs ōrbēm
mīlĭtĭam īndīcīt tērrīs ēt sēgnĭă rūră145
īn vĕtĕrēs rĕvŏcāt cūltūs, dūx īpsĕ lăbōrīs,
nēc iăcĕt īn sūlcīs sōlvītque īn pūlvĕrĕ pēctūs.
Sērrānōs Cŭrĭōsquĕ tŭlīt fāscēsquĕ pĕr ārvă
trādĭdĭt, ēquĕ sŭō dīctātōr vēnĭt ărātrō.
laūdĭs ămōr tăcĭtaē; mēntēs ēt cōrpŏră tārdă150
mōlĕ vălēnt, hăbĭtātquĕ pŭēr sūb frōntĕ Cŭpīdŏ.
Mōllĭŭs ē Gĕmĭnīs stŭdĭum ēst ēt mītĭŏr aētās
pēr vărĭōs cāntūs mŏdŭlātăquĕ vōcĭbŭs ōră
ēt grăcĭlīs călămōs ēt nērvīs īnsĭtă vērbă
īngĕnĭtūmquĕ sŏnūm: lăbŏr ēst ĕtĭam īpsĕ vŏlūptās.155
ārmă prŏcūl lĭtŭōsquĕ vŏlūnt trīstēmquĕ sĕnēctām,
ōtĭa ĕt aētērnām pĕrăgūnt ĭn ămōrĕ iŭvēntām
īnvĕnĭūnt ĕt ĭn āstră vĭās nŭmĕrīsquĕ mŏdīsquĕ
cōnsūmmānt ōrbēm pōstque īpsōs sīdĕră līnquūnt:
nātūra īngĕnĭō mĭnŏr ēst pērque ōmnĭă sērvīt.160
īn tōt fēcūndī Gĕmĭnī cōmmēntă fĕrūntūr.
Cāncĕr ăd ārdēntēm fūlgēns īn cārdĭnĕ mētām,
quām Phoēbūs sūmmīs rĕvŏcātūs cūrsĭbŭs āmbīt,
ārtĭcŭlūm mūndī rĕtĭnēt lūcēsquĕ rĕflēctīt.
īllĕ tĕnāx ănĭmī nūllōsque ēffūsŭs ĭn ūsūs165
āttrĭbŭīt vărĭōs quaēstūs ārtēmquĕ lŭcrōrūm:
mērcĕ pĕrēgrīnā fōrtūnām fērrĕ pĕr ūrbēs
ēt grăvĭa ānnōnaē spĕcŭlāntem īncēndĭă vēntīs
crēdĕre ŏpēs ōrbīsque ōrbī bŏnă vēndĕrĕ pōssĕ
tōtquĕ pĕr īgnōtās cōmmērcĭă iūngĕrĕ tērrās170
ātque ălĭō sūb sōlĕ nŏvās ēxquīrĕrĕ praēdās
ēt rērūm prĕtĭō sŭbĭtōs cōmpōnĕrĕ cēnsūs.
īgnāva ēt, cĕlĕrīs ōptāndō sōrtĭbŭs ārmōs,
dūlcĭbŭs ūsūrīs aēquō Iŏvĕ tēmpŏră vēndīt.
īngĕnĭūm sōllērs sŭăque īn cōmpēndĭă pūgnāx.175
Quīs dŭbĭtēt, vāstī quaē sīt nātūră Lĕōnīs
quāsquĕ sŭō dīctēt sīgnō nāscēntĭbŭs ārtēs?
īllĕ nŏvās sēmpēr pūgnās, nŏvă bēllă fĕrārūm
āppărăt, ēt spŏlĭō vīvīt pĕcŏrūmquĕ răpīnīs;
hōs hăbĕt hōc stŭdĭūm, pōstēs ōrnārĕ sŭpērbōs180
pēllĭbŭs ēt cāptās dŏmĭbūs praēfīgĕrĕ praēdās
ēt pācārĕ mĕtū sīlvās ēt vīvĕrĕ rāptō
sūnt quōrūm sĭmĭlīs ănĭmōs nēc moēnĭă frēnēnt,
sēd pĕcŭdūm māndrīs mĕdĭā grāssēntŭr ĭn ūrbĕ
ēt lăcĕrōs ārtūs sūspēndānt frōntĕ tăbērnaē185
lūxŭrĭaēquĕ părēnt caēdēm mōrtēsquĕ lŭcrēntūr.
īngĕnĭum ād sŭbĭtās īrās făcĭlīsquĕ rĕcēssūs
aēquāle ēt pūrō sēntēntĭă pēctŏrĕ sīmplēx.
Āt quĭbŭs Ērĭgŏnē dīxīt nāscēntĭbŭs aēvūm
ōră măgīstĕrĭō nōdīsquĕ cŏērcĭtă Vīrgŏ.190
ād stŭdĭūm dūcēt mōrēs ēt pēctŏră dōctīs
ārtĭbŭs īnstĭtŭēt, nēc tām cōmpēndĭă cēnsūs
quām caūsās vīrēsquĕ dăbīt pērquīrĕrĕ rērūm.
īllă dĕcūs līnguaē făcĭēt rēgnūmquĕ lŏquēndī
ātque ŏcŭlōs mēntīs, quī pōssīnt cērnĕrĕ cūnctă195
quāmvīs ōccūltīs nātūraē cōndĭtă caūsīs.
hīnc ēt scrīptŏr ĕrīt vēlōx, cuī līttĕră vērbūmst
quīquĕ nŏtīs līnguām sŭpĕrēt cūrsīmquĕ lŏquēntīs
ēxcĭpĭāt lōngās nŏvă pēr cōmpēndĭă vōcēs.
īn vĭtĭō bŏnă sūnt: tĕnĕrōs pŭdŏr īmpĕdĭt ānnōs,200
māgnăquĕ nātūraē cŏhĭbēndō mūnĕră frēnāt
nēc fēcūndŭs ĕrīt (quīd mīrum īn vīrgĭnĕ?) pārtūs
Lībrāntēs nōctēm Chēlaē cūm tēmpŏrĕ lūcīs
pēr nŏvă mātūrī pōst ānnūm mūnĕră Bācchī
mēnsūraē trĭbŭēnt ūsūs āc pōndĕră rērūm205
ēt Pălămēdēīs cērtāntēm vīrĭbŭs ōrtūm,
quī prīmūs nŭmĕrōs rēbūs, quī nōmĭnă sūmmīs
īmpŏsŭīt cērtūmquĕ mŏdūm prŏprĭāsquĕ fĭgūrās.
hīc ĕtĭām lēgūm tăbŭlās ēt cōndĭtă iūră
nōvĕrĭt ātquĕ nŏtīs lĕvĭbūs pēndēntĭă vērbă,210
ēt lĭcĭtūm scĭĕt, ēt vĕtĭtūm quaē poēnă sĕquātūr,
pērpĕtŭūs pŏpŭlī prīvāto īn līmĭnĕ praētōr.
nōn ălĭō pŏtĭūs gĕnĭtūs sīt Sērvĭŭs āstrō,
quī lēgēs prŏprĭās pŏsŭīt, cūm iūră rĕtēxīt.
dēnĭque, ĭn āmbĭgŭō fŭĕrīt quōdcūmquĕ lŏcātūm215
ēt rēctōrĭs ĕgēns, dĭrĭmēnt ēxāmĭnă Lībraē.
Scōrpĭŏs ārmātā vĭŏlēntā cūspĭdĕ caūdā,
quā, sŭă cūm Phoēbī cūrrūm pēr sīdĕră dūcīt,
rīmātūr tērrās ēt sūlcīs sēmĭnă mīscēt,
īn bēllum ārdēntīs ănĭmōs ēt Mārtĭă cāstră220
ēffĭcĭt ēt mūltō gaūdēntēm sānguĭnĕ mēntēm
nēc praēdā quām caēdĕ măgīs. quīn īpsă sŭb ārmīs
pāx ăgĭtūr: căpĭūnt sāltūs sīlvāsquĕ pĕrāgrānt,
nūnc hŏmĭnūm, nūnc bēllă gĕrūnt vĭŏlēntă fĕrārūm,
nūnc căpŭt īn mōrtēm vēndūnt ēt fūnŭs hărēnaē,225
ātque hōstēm sĭbĭ quīsquĕ părāt, cūm bēllă quĭēscūnt.
sūnt quĭbŭs ēt sĭmŭlācră plăcēnt ēt lūdŭs ĭn ārmīs
(tāntŭs ămōr pūgnaē), dīscūntquĕ pĕr ōtĭă bēllūm
ēt quōdcūmquĕ părī stŭdĭūm prōdūcĭtŭr ārtĕ.
Āt, quĭbŭs īn bĭfĕrō Cēntaūrī cōrpŏrĕ sōrs ēst230
nāscēndī cōncēssă, lĭbēt sūbiūngĕrĕ cūrrūs,
ārdēntīs ĕt ĕquōs ād mōllĭă dūcĕrĕ frēnă
ēt tōtīs ārmēntă sĕquī pāscēntĭă cāmpīs,
quādrŭpĕdum ōmnĕ gĕnūs pŏsĭtīs dŏmĭtārĕ măgīstrīs,
ēxōrārĕ tĭgrēs răbĭēmque aūfērrĕ lĕōnī235
cūmque ĕlĕphāntĕ lŏquī tāntāmque āptārĕ lŏquēndō
ārtĭbŭs hūmānīs vărĭa ād spēctācŭlă mōlēm.
quīppĕ fĕraē mīxtum ēst hŏmĭnīs pēr sīdĕră cōrpūs
īmpŏsĭtūmquĕ mănēt, quōcīrcā rēgnăt ĭn īllās.
quōdque īntēntă gĕrīt cūrvātō spīcŭlă cōrnū,240
ēt nērvōs trĭbŭīt mēmbrīs ĕt ăcūmĭnă cōrdī
ēt cĕlĕrīs mōtūs nēc dēlāssābĭlĕ pēctūs.
Vēstă tŭōs, Căprĭcōrnĕ, fŏvēt pĕnĕtrālĭbŭs īgnēs:
hīnc ārtēs stŭdĭūmquĕ trăhīs. nām quīdquĭd ĭn ūsūs
īgnĭs ĕgēt pōscītquĕ nŏvās ād mūnĕră flāmmās245
sūb tē cēnsēndum ēst. scrūtārī caēcă mĕtāllă,
dēpŏsĭtās ĕt ŏpēs tērrārum ēxūrĕrĕ vēnīs,
mātĕrĭāmquĕ mănū cērtā dŭplĭcāre ĕrĭt ā tē,
quīdquĭd ĕt ārgēntō făbrĭcētūr, quīdquĭd ĕt aūrō.
quōd fērrūm călĭdī sōlvānt ātque aēră cămīnī250
cōnsūmmēntquĕ fŏcī Cĕrĕrēm, tŭă mūnĕră sūrgēnt.
āddĭs ĕt īn vēstēs stŭdĭūm mērcēmquĕ fŭgāntēm
frīgŏră, brūmālēm sērvāns pēr saēcŭlă sōrtēm,
quā rĕtrăhīs dūctās sūmma ād fāstīgĭă noētēs
nāscēntēmquĕ făcīs rĕvŏcātīs lūcĭbŭs ānnūm.255
hīnc ēt mōbĭlĭtās rērūm, mūtātăquĕ saēpĕ
mēns nătăt; ēt mĕlĭōr iūnctō sūb pīscĕ sĕnēctāst.
pārs prĭŏr, āt Vĕnĕrī mīxtō cūm crīmĭnĕ sērvīt
Īllĕ quŏque, īnflēxā fōntēm quī prōĭcĭt ūrnā,
cōgnātās trĭbŭīt iŭvĕnālĭs Ăquārĭŭs ārtēs:260
cērnĕrĕ sūb tērrīs ūndās, īndūcĕrĕ tērrīs,
īpsăquĕ cōnvērsīs āspērgĕrĕ flūctĭbŭs āstră
lītŏrĭbūsquĕ nŏvīs pēr lūxum īllūdĕrĕ pōntō
ēt vărĭōs făbrĭcārĕ lăcūs ēt flūmĭnă fīctă
ēt pĕrĕgrīnāntīs dŏmĭbūs sūspēndĕrĕ rīvōs.265
mīllĕ sŭb hōc hăbĭtānt ārtēs, quās tēmpĕrăt ūndă.
quīppe ĕtĭām mūndī făcĭēm sēdēsquĕ mŏvēbīt
sīdĕrĕās caēlūmquĕ nŏvūm vērsābĭt ĭn ōrbēm.
quaē pĕr ăquās vĕnĭūnt, ŏpĕrūm, fōntēsquĕ sĕquūntūr.
mītĕ gĕnūs dūlcēsquĕ flŭūnt ā sīdĕrĕ pārtūs,270
pēctŏră nēc sōrdēnt; făcĭlēs īn dāmnă fĕrūntūr;
nēc dēst nēc sŭpĕrēst cēnsūs. sīc prōflŭĭt ūrnă.
Ūltĭmă quōs gĕmĭnī prōdūcūnt sīdĕră Pīscēs,
hīs ĕrĭt īn pōntūm stŭdĭūm, vītāmquĕ prŏfūndō
crēdēnt ēt pūppēs aūt pūppĭbŭs ārmă părābūnt,275
quīdquĭd ĕt īn prŏprĭōs pĕlăgūs dēsīdĕrăt ūsūs.
īnnŭmĕraē vĕnĭūnt ārtēs: vīx nōmĭnă rēbūs
sūffĭcĭūnt, tōt sūnt pārvaē quŏquĕ mēmbră cărīnaē.
āddĕ gŭbērnāndī stŭdĭūm, quōd vēnĭt ĭn āstră
ēt pōntūm caēlō vīncīt. bĕnĕ nōvĕrĭt ōrbēm280
flūmĭnăque ēt pōrtūs, mūndūm vēntōsquĕ, nĕcēssēst
iāmque hūc ātque īllūc ăgĭlēm cōnvērtĕrĕ clāvūm
ēt frēnārĕ rătēm flūctūsque ēffūndĕrĕ rēctōr,
iām rēmīs ăgĕre ēt lēntās īnflēctĕrĕ tōnsās.
quīn plăcĭdūm dūctīs ēvērrĕrĕ rētĭbŭs aēquōr285
lītŏrĭbūsquĕ sŭīs pŏpŭlōs ēxpōnĕrĕ cāptōs
aūt ūncōs cēlārĕ cĭbīs aūt cārcĕrĕ fraūdēm,
nāvālīs ĕtĭām pūgnās, pēndēntĭă bēllă,
āttrĭbŭūnt pĕlăgīque īnfēctōs sānguĭnĕ flūctūs.
fēcūndūm gĕnŭs ēst nātīs ĕt ămīcă vŏlūntās290
ēt cĕlĕrēs mōtūs mūtātăquĕ cūnctă pĕr aēvūm.
Hōs trĭbŭūnt mōrēs ātque hās nāscēntĭbŭs ārtēs
bīs sēx mātĕrĭā prŏprĭā pōllēntĭă sīgnă.
Sēd nĭhĭl īn sēmēt tōtūm vălĕt: ōmnĭă vīrēs
cūm cērtīs sŏcĭānt sīgnīs sūb pārtĭbŭs aēquīs295
ēt vĕlŭt hōspĭtĭō mūndī cōmmērcĭă iūngūnt
cōncēdūntquĕ sŭās pārtēs rĕtĭnēntĭbŭs āstrīs.
quām pārtēm Grāiaē dīxērĕ dĕcānĭcă gēntēs.
ā nŭmĕrō nōmēn pŏsĭtum ēst, quōd pārtĭbŭs āstră
cōndĭtă trīcēnīs trĭplĭcī sūb sōrtĕ fĕrūntūr300
ēt trĭbŭūnt dēnās īn sē cŏĕūntĭbŭs āstrīs
īnquĕ vĭcēm tērnīs hăbĭtāntūr sīdĕră sīgnīs.
sīc āltīs nātūră mănēt cōnsaēptă tĕnēbrīs
ēt vērum īn caēco ēst mūltāque āmbāgĭnĕ rērūm;
nēc brĕvĭs ēst ūsūs nĕc ămāt cōmpēndĭă caēlūm,305
vērum ălĭīs ălĭa ōppŏsĭta ēst ēt fāllĭt ĭmāgŏ
mēntītūrquĕ sŭās vīrēs ēt mūnĕră cēlāt.
quaē tĭbĭ nōn ŏcŭlīs, āltā sēd mēntĕ fŭgāndāst
cālīgō, pĕnĭtūsquĕ dĕūs, nōn frōntĕ, nŏtāndūs.
Nūnc quaē sīnt cōniūnctă quĭbūs quōve ōrdĭnĕ rēddām310
nē lătĕānt ălĭaē vīrēs ălĭēnă pĕr āstră.
nāmque Ărĭēs prīmām pārtēm sĭbĭ vīndĭcăt īpsī,
āltĕră sōrs Taūrō, Gĕmĭnīs pārs tērtĭă cēdīt.
sīdĕră sīc īntēr dīvīsūm dīcĭtŭr āstrūm
tōtquĕ dăbīt vīrēs dŏmĭnōs quōtcūmquĕ rĕcēpīt.315
dīvērsa īn Taūrō rătĭo ēst, nēc pārtĕ sŭb ūllā
cēnsētūr: Cāncrō prīmām mĕdĭāmquĕ Lĕōnī,
ēxtrēmam Ērĭgŏnaē trĭbŭīt. nātūră pĕr āstrūm
stāt tămĕn ēt prŏprĭās mīscēt pēr sīngŭlă vīrēs.
Lībră dĕcēm pārtēs Gĕmĭnōrūm prīmă căpēssīt,320
Scōrpĭŏs ādiūnctās; Cēntaūrī tērtĭă pārs ēst,
nēc quīcquām nŭmĕrō dīscērnĭtŭr, ōrdĭnĕ cēdīt.
Cāncĕr ĭn ādvērsūm Căprĭcōrnī dērĭgĭt āstrūm
bīs quīnās prīmūm pārtēs, dīgnātŭs ĭn īllō
tēmpŏrĭs ārtĭcŭlō sūb quō cēnsētŭr ĕt īpsĕ,325
quōd făcĭt aēquālīs lūcēs brūmālĭbŭs ūmbrīs
cōgnātāmquĕ gĕrīt dīvērso īn cārdĭnĕ lēgēm;
āltĕrĭūs pārtīs pērfūndĭt Ăquārĭŭs īgnēs,
quēm sŭbĕūnt Pīscēs ēxtrēmō sīdĕrĕ Cāncrī.
āt Lĕŏ cōnsōrtīs mĕmĭnīt sūb lēgĕ trĭgōnī330
Lānĭgĕrūmquĕ dŭcēm rĕcĭpīt Taūrūmquĕ quădrātō
cōniūnctūm sĭbĭ; sūb Gĕmĭnīs pārs tērtĭă fērtūr:
hōs quŏquĕ cōntīngīt pēr sēnōs līnĕă flēxūs.
praēcĭpŭum Ērĭgŏnē Cāncrō cōncēdĭt hŏnōrēm
cuī prīmām trĭbŭīt pārtēm; vīcīnă rĕlīctāst335
vīcīnō, Nĕmĕaēĕ, tĭbī; pārs īpsĭŭs ūnāst
quaē fāstīdītō cōncēssa ēst iūrĕ pŏtīrī.
sēd Lībra ēxēmplō gaūdēt, părĭtērquĕ rĕgēntēm
nōctēs ātquĕ dĭēs dīvērso īn tēmpŏrĕ sēcūm
Lānĭgĕrūm sĕquĭtūr: vērīs iŭgă tēmpĕrăt īllĕ,340
haēc aūtūmnālīs cōmpōnīt lūcĭbŭs ūmbrās:
nūllī cōncēdīt prīmām, trādītquĕ sĕquēntī
vīcīnām pārtēm; Cēntaūrī tērtĭă sūmmāst.
Scōrpĭŏs īn prīmā Căprĭcōrnūm pārtĕ lŏcāvīt,
āltĕrĭūs dŏmĭnūm fēcīt cuī nōmĕn ăb ūndīs,345
ēxtrēmās vŏlŭīt pārtēs sūb Pīscĭbŭs ēssĕ.
āt quī cōntēntō mĭnĭtātūr spīcŭlă nērvō
Lānĭgĕrō prīmās trādīt sūb iūrĕ trĭgōnī
ēt mĕdĭās Taūrō pārtēs Gĕmĭnīsquĕ sŭprēmās.
nēc mănĕt īngrātī Căprĭcōrnūs crīmĭnĕ tūrpīs350
sēd mūnūs rēddīt Cāncrō rĕcĭpītquĕ rĕcēptūs
prīncĭpĭūmquĕ sŭī dōnāt; cōniūnctă Lĕōnīs
rēgnă fĕrūnt, sūmmās pārtēs ēt Vīrgĭnĭs ēssĕ.
fōntĭbŭs aētērnīs gaūdēns ūrnāquĕ flŭēntī
iūră sŭī Lībraē pērmīttīt prīmă rĕgēndă,355
haērēntīsquĕ dĕcēm pārtēs Nĕpă vīndĭcăt īpsī;
sūmmās Cēntaūrūs rĕtĭnēt iŭvĕnālĕ pĕr āstrūm.
iām sŭpĕrānt gĕmĭnī Pīscēs, quī sīdĕră claūdūnt.
Lānĭgĕrō prīmōs trādūnt īn fīnĭbŭs ūsūs,
pērquĕ dĕcēm mĕdĭās pārtēs tū, Taūrĕ, rĕcēptūs;360
quōd sŭpĕrēst, īpsī sūmūnt, ūtque ōrbĕ fĕrūntūr
ēxtrēmō sīc ēt sōrtīs pārs ūltĭmă cēdīt.
Haēc rătĭō rĕtĕgīt lătĭtāntīs rōbŏră mūndī
īn plūrīsquĕ mŏdōs rĕpĕtītăquĕ nōmĭnă caēlūm
dīvĭdĭt ēt mĕlĭūs sŏcĭāt, quō saēpĭŭs, ōrbēm.365
nēc tŭă sūb tĭtŭlīs fāllāntūr pēctŏră nōtīs:
dīssĭmŭlānt, nōn ōstēndūnt mōrtālĭbŭs āstră.
āltĭŭs ēst ăcĭēs ănĭmī mīttēndă săgācīs
īnque ălĭō quaērēndum ălĭūd iūnctīsquĕ sĕquēndūm
vīrĭbŭs; ēt, cūiūs sīgnī quīs pārtĕ crĕātūr,370
ēiŭs hăbēt mōrēs ātque īllō nāscĭtŭr āstrō.
tālīs pēr dēnās sōrtēs nātūră fĕrētūr.
tēstĭs ĕrīt vărĭūs sŭb ĕōdēm sīdĕrĕ fētūs,
quōdque īn tām mūltīs ănĭmāntūm mīlĭbŭs, ūnō
quaē vĕnĭūnt sīgnō, tōt sūnt, quōt cōrpŏră, mōrēs,375
ēt gĕnŭs ēxtērnūm rĕfĕrūnt ălĭēnă pĕr āstră,
cōnfūsīquĕ flŭūnt pārtūs hŏmĭnum ātquĕ fĕrārūm.
scīlĭcĕt īn pārtēs iūngūntūr cōndĭtă plūrīs
dīvērsāsquĕ fĕrūnt prŏprĭō sūb nōmĭnĕ lēgēs.
nēc tāntūm lānās Ărĭēs nēc Taūrŭs ărātră380
nēc Gĕmĭnī Mūsās nēc mērcēs Cāncĕr ămābīt,
nēc Lĕŏ vēnātōr vĕnĭēt nēc Vīrgŏ măgīstră,
mēnsūrīs aūt Lībră pŏtēns aūt Scōrpĭŏs ārmīs
Cēntaūrūsquĕ fĕrīs, īgnī Căprĭcōrnŭs ĕt ūndīs
īpsĕ sŭīs Iŭvĕnīs gĕmĭnīquĕ pĕr aēquŏră Pīscēs;385
mīxtă sĕd īn plūrīs sŏcĭāntūr sīdĕră vīrēs.
"Mūltum" īnquīs "tĕnŭēmquĕ iŭbēs mē fērrĕ lăbōrēm,
rūrsŭs ĕt īn māgnā mērgīs cālīgĭnĕ mēntēm,
cērnĕrĕ cūm făcĭlī lūcēm rătĭōnĕ vĭdērēr."
quōd quaērīs, dĕŭs ēst: cōnārīs scāndĕrĕ caēlūm390
fātăquĕ fātālī gĕnĭtūs cōgnōscĕrĕ lēgĕ
ēt trānsīrĕ tŭūm pēctūs mūndōquĕ pŏtīrī.
prō prĕtĭō lăbŏr ēst nēc sūnt īmmūnĭă tāntă,
nē mīrērĕ vĭaē flēxūs rērūmquĕ cătēnās.
ādmīttī pŏtŭīssĕ săt ēst: sīnt cētĕră nōstră.395
āt nĭsĭ pērfōssīs fŭgĭēt tē mōntĭbŭs aūrūm,
ōbstābītquĕ sŭīs ŏpĭbūs sŭpĕr āddĭtă tēllūs.
ūt vĕnĭānt gēmmaē, tōtūs trānsībĭtŭr ōrbīs,
nēc lăpĭdūm prĕtĭō pĕlăgūs cēpīssĕ pĭgēbīt.
ānnŭă sōllĭcĭtī cōnsūmēnt vōtă cŏlōnī,400
ēt quāntaē mērcēdĭs ĕrūnt fāllācĭă rūră!
quaērēmūs lūcrūm vēntīs Mārtēmquĕ sĕquēmūr
īn praēdās. pŭdĕāt tāntō bŏnă vēllĕ cădūcă.
lūxŭrĭaē quŏquĕ mīlĭtĭa ēst, vĭgĭlātquĕ rŭīnīs
vēntĕr, ĕt, ūt pĕrĕānt, sūspīrānt saēpĕ nĕpōtēs.405
quīd caēlō dăbĭmūs? quāntum ēst, quō vēnĕăt ōmnĕ?
īmpēndēndŭs hŏmo ēst, dĕŭs ēsse ūt pōssĭt ĭn īpsō.
Hāc tĭbĭ nāscēntūm mōrēs sūnt lēgĕ nŏtāndī.
nēc sătĭs ēst sīgnīs dŏmĭnāntĭă dīscĕrĕ sīgnă
pēr dēnōs nŭmĕrōs ēt quaē sīnt īnsĭtă cuīquĕ;410
sēd prŏprĭās pārtēs īpsās spēctārĕ mĕmēntŏ
vēl glăcĭē rĭgĭdās vēl quās ēxūssĕrĭt īgnīs,
ēt stĕrĭlīs sĭne ŭtrōquĕ tămēn, quās lārgĭŏr ūmōr
quāsvĕ mĭnōr iūstō vĭtĭāt. nāmque ōmnĭă mīxtīs
vīrĭbŭs ēt vărĭō cōnsūrgūnt sīdĕră tēxtū.415
ēst aēquālĕ nĭhīl. tērrēnōs āspĭcĕ trāctūs
ēt mărĭs ēt vărĭīs fŭgĭēntĭă flūmĭnă rīpīs:
crīmĕn ŭbīquĕ frĕquēns ēt laūdī nōxĭă iūnctāst.
sīc stĕrĭlīs tēllūs laētīs īntērvĕnĭt ārvīs
āc sŭbĭtō rūmpīt pārvō dīscrīmĭnĕ foēdūs;420
ēt mŏdŏ pōrtŭs ĕrāt pĕlăgī iām vāstă chărŷbdīs,
laūdātīquĕ cădīt pōst paūlūm grātĭă pōntī;
ēt nūnc pēr scŏpŭlōs, nūnc cāmpīs lābĭtŭr āmnīs,
ēt, făcĭēns ĭtĕr aūt quaērēns, cūrrītvĕ rĕdītvĕ.
sīc ĕtĭām caēlī pārtēs vărĭāntŭr ĭn āstrīs:425
ūt sīgnūm sīgnō, sīc ā sē dīscrĕpăt īpsūm
mōmēntōquĕ nĕgāt vīrēs ūsūmquĕ sălūbrēm,
quōdquĕ pĕr hās gĕrĭtūr pārtēs sĭnĕ frūgĕ crĕātūr
aūt cădĭt aūt mūltīs sēntīt bŏnă mīxtă quĕrēllīs.
haē mĭhĭ sīgnāndaē prŏprĭō sūnt cārmĭnĕ pārtēs.430
sēd quīs tōt nŭmĕrōs tŏtĭēns sūb lēgĕ rĕfērrĕ,
tōt pārtēs ĭtĕrārĕ quĕāt, tōt dīcĕrĕ sūmmās,
pērquĕ părīs caūsās făcĭēm mūtārĕ lŏquēndī?
īncĭdĭmūs, sīc vērbă pĭgēt; sēd grātĭă dērīt,
īn vānūmquĕ lăbōr cēdīt quēm dēspĭcĭt aūrīs.435
sēd mĭhĭ pēr cārmēn fātālĭă iūră fĕrēntī
ēt sācrōs caēlī mōtūs ād iūssă lŏquēndūmst,
nēc fīngēndă dătūr, tāntūm mōnstrāndă fĭgūră.
ōstēndīssĕ dĕūm nĭmĭs ēst: dăbĭt īpsĕ sĭbīmēt
pōndĕră. nēc fās ēst vērbīs splēndēscĕrĕ mūndūm:440
rēbŭs ĕrīt māiōr. nēc pārva ēst grātĭă nōstrī
ōrīs, sī tāntūm pŏtĕrīt sīgnārĕ cănēndă.
āccĭpĕ dāmnāndaē quaē sīnt pēr sīdĕră pārtēs.
Lānĭgĕrī pārs quārtă nŏcēt nēc sēxtă sălūbrīs;
sēptĭmă pār īlli āc dĕcĭma ēst dĕcĭmaēquĕ sĕcūndă445
quaēquĕ dŭās dŭplĭcānt sūmmās sēptēmquĕ nŏvēmquĕ;
ūnăquĕ vīgīntī nŭmĕrīs pārs āddĭtă laēdīt
ēt quīnta ēt dūrām cōnsūmmāns sēptĭmă pārtēm.
Taūrī nōnă măla ēst, sĭmĭlīs cuī tērtĭă pārs ēst
pōst dĕcĭmām nēc nōn dĕcĭmaē pārs sēptĭmă iūnctă;450
bīsque ūndēnă nŏtāns ēt bīs dŭŏdēnă nŏcēntēs
quaēquĕ dĕcēm trīsque īngĕmĭnāt fraūdātquĕ dŭōbūs
trīgīntā nŭmĕrōs ēt tū, trīcēsĭmă sūmma, ēs.
Pēstĭfĕra īn Gĕmĭnīs pārs prīma ēt tērtĭă sīgnī,
sēptĭmă nōn mĕlĭōr, tēr quīntaē nōxĭă pār ēst,455
ūnăquĕ bīs dēnīs brĕvĭōr nŏcĕt ūnăquĕ māiōr,
ēt sĭmĭlīs nōxaē vĕnĭēt vīcēsĭmă quīntă
cūmquĕ dŭaē sŭbĕūnt vēl cūm sē quāttŭŏr āddūnt.
Nēc Cāncrī prīma īmmūnīs nēc tērtĭă pārs ēst
nēc sēxta; ōctāva ēst sĭmĭlīs, dĕcĭmāquĕ pĕrāctā460
prīmă răpīt, nēc tēr quīntaē clēmēntĭŏr ūsūs;
sēptĭmă pōst dĕcĭmām lūctum ēt vīcēsĭmă pōrtāt
ēt quīnta āccēdēns ēt sēptĭmă nōnăquĕ sūmmă.
Tū quŏquĕ cōntāctū prīmō, Nĕmĕaēĕ, tĭmēndūs,
ēt quārtā sūb pārtĕ prĕmīs; bīs quīntă sălūbrī465
tērquĕ cărēt caēlō, vīcēsĭma ĕt āltĕră laēdīt;
ē trĭbŭs āppŏsĭtīs vĭtĭāt tŏtĭdēmquĕ sĕcūtīs
ūltĭmă, nēc prīmā mĕlĭōr trīcēsĭmă pārs ēst.
Ērĭgŏnēs nēc pārs prīma ēst nēc sēxtă nĕc ūnă
ād dĕcĭmām nēc quārtă nĕc ōctāva ūtĭlĭs ūmquām;470
prōxĭmă vīgīntī nŭmĕrīs ēt quārtă tĭmēndāst,
ēt quaē tēr dĕcĭmām claūdīt sōrs ūltĭmă pārtēm.
Ēt quīnta īn Chēlīs ēt sēptĭma ĭnūtĭlĭs āstrī,
tērtĭa ĕt ūndĕcĭmaē dĕcĭmaēque ēst sēptĭmă iūnctă
quārtăquĕ bīs dēnīs āctīs ēt sēptĭma ĕt āmbaē475
quaē nŭmĕrūm claūdūnt nōna ēt trīcēsĭmă pārtēs.
Scōrpĭŏs īn prīmā rĕŭs ēst, cuī tērtĭă pār ēst
ēt sēxta ēt dĕcĭma ēt quaē tēr tĭbĭ quīntă nŏtātūr,
ūndĕcĭmām gĕmĭnāns ēt quaē vīcēsĭmă quīntāst
ōctāvōquĕ mănēt nŭmĕrō nōnūmquĕ căpēssīt.480
Sī tē fātă sĭnānt, quārtām nē sēlĭgĕ pārtēm
Cēntaūrī; fŭge ĕt ōctāvām; sēx bīsvĕ pĕrāctīs
ōctŏ, bĭs aūt dēnīs, mĕtŭēndūs dīcĭtŭr āēr,
cūmque ĭtĕrūm dŭŏdēnă rĕfērt aūt tērnă dĕcēmquĕ
aūt sēptēnă quătēr, vēl cūm tēr dēnă fĭgūrāt.485
Nēc pārs ōptānda ēst Căprĭcōrnī sēptĭmă; nōnă
cōnsēntīt dĕcĭmāmquĕ sĕquēns quām tērtĭă sīgnāt
ēt trĭbŭs aūt ūnā quaē tē, vīcēsĭmă, fraūdāt
quaēve aūgēt quīntō nŭmĕrō vēl sēptĭmă fērtūr.
dāmnānda ēt dĕcĭmaē sūccēdēns prīmă pĕrāctaē490
tērtĭăque ēt quīnta ēt nŭmĕrō quaē cōndĭtă nōnōst
ēt pōst vīgīntī prīma ēt vīcēsĭmă quīntă
cūmque īllā quārtam āccŭmŭlāns vīcēsĭmă nōnă.
Tērtĭă pēr gĕmĭnōs ēt quīnta ēt sēptĭmă Pīscēs,
ūndĕcĭma ēt dĕcĭmaē mĕtŭēnda ēst sēptĭmă iūnctă;495
ēt quīnta īn quīnōs nŭmĕrōs rĕvŏcātă dŭāsquĕ
āccĭpĭēns ūltrā sūmmās mĕtŭēndă fĕrētūr.
Haē pārtēs stĕrĭlēm dūcūnt ēt frīgŏre ĕt īgnī
āĕră vēl sīccō vēl quōd sŭpĕrāvĕrĭt ūmōr,
sī răpĭdūs Māvōrs īgnēs iăcŭlātŭr ĭn īllūm500
Sātūrnūsvĕ sŭām glăcĭēm Phoēbūsvĕ călōrēs.
Nēc tē pērcēptīs sīgnōrūm cūră rĕlīnquāt
pārtĭbŭs: īn tēmpūs quaēdām mūtāntŭr, ĕt ōrtū
āccĭpĭūnt prŏprĭās vīrēs ūltrāquĕ rĕmīttūnt.
Nāmque, ŭbĭ sē sūmmīs Ărĭēs ēxtōllĕt ăb ūndīs505
ēt cērvīcĕ prĭōr flēxā quām cōrnĭbŭs ībīt,
nōn cōntēntă sŭō gĕnĕrābīt pēctŏră cēnsū
ēt dăbĭt īn praēdās ănĭmōs sōlvētquĕ pŭdōrēm:
tāntum aūdērĕ iŭvāt. sīc īpse īn cōrnŭă fērtūr
ūt rŭăt aūt vīncāt. nōn īllōs sēdĭbŭs īsdēm510
mōllĭă pēr plăcĭdās dēlēctānt ōtĭă cūrās,
sēd iŭvăt īgnōtās sēmpēr trānsīrĕ pĕr ūrbēs
scrūtārīquĕ nŏvūm pĕlăgūs tōtīŭs ĕt ēssĕ
ōrbĭs ĭn hōspĭtĭō. tēstīs tĭbĭ Lānĭgĕr īpsĕ,
cūm vĭtrĕūm fīndēns aūrāvīt vēllĕrĕ pōntūm515
ōrbātūmquĕ sŭā Phrīxūm pēr fātă sŏrōrĕ
Phāsĭdŏs ād rīpās ēt Cōlchĭdă tērgŏrĕ vēxīt.
Āt, quōs prīmă crĕānt nāscēntīs sīdĕră Taūrī,
fēmĭnĕi īncēdūnt. nēc lōngē caūsă pĕtēndāst,
sī mŏdŏ pēr caūsās nātūrām quaērĕrĕ fās ēst:520
āvērsūs vĕnĭt īn caēlūm dīvēsquĕ pŭēllīs,
Plēĭădūm pārvō rĕfĕrēns glŏmĕrāmĭnĕ sīdūs.
āccēdūnt ēt rūrĭs ŏpēs, prŏprĭāquĕ iŭvēncūm
dōtĕ pĕr īnvērsōs ēxōrnāt vōmĕrĕ cāmpōs.
Sēd, Gĕmĭnōs aēquā cūm prōfērt ūndă tĕgītquĕ525
pārtĕ, dăbīt stŭdĭa ēt dōctās prōdūcĕt ăd ārtēs.
nēc trīste īngĕnĭūm sēd dūlcī tīnctă lĕpōrĕ
cōrdă crĕāt, vōcīsquĕ bŏnīs cĭthăraēquĕ sŏnāntīs
īnstrŭĭt, ēt dōtēs cāntūs cūm pēctŏrĕ iūngīt.
Āt, nĭgĕr ōbscūrā Cāncēr cūm nūbĕ fĕrētūr,530
quā vĕlŭt ēxūstūs Phoēbēīs īgnĭbŭs īgnīs
dēfĭcĭt ēt mūltā fūscāt cālīgĭnĕ sīdūs,
lūmĭnă dēfĭcĭēnt pārtūs, gĕmĭnāmquĕ crĕātīs
mōrtēm fātă dăbūnt: sē quīsque ēt vīvĭt ĕt ēffērt.
Sīcŭĭ pēr sūmmās ăvĭdūs prōdūxĕrĭt ūndās535
ōră Lĕo ēt scāndāt mālīs hīscēntĭbŭs ōrbēm,
īllĕ pătrī nātīsquĕ rĕūs, quās cēpĕrĭt īpsĕ,
nōn lēgābĭt ŏpēs, cēnsūmque īmmērgĕt ĭn īpsō.
tāntă fămēs ănĭmūmquĕ cĭbī tām dīră cŭpīdŏ
cōrrĭpĭt, ūt căpĭāt sēmēt nēc cōmplĕăt ūmquām,540
īnque ĕpŭlās fūnūs rĕvŏcēt prĕtĭūmquĕ sĕpūlcrī.
Ērĭgŏnē sūrgēns, quaē rēxīt saēcŭlă prīscă
iūstĭtĭā rūrsūsque ĕădēm lābēntĭă fūgīt,
āltă pĕr īmpĕrĭūm trĭbŭīt fāstīgĭă sūmmūm,
rēctōrēmquĕ dăbīt lēgūm iūrīsquĕ săcrātī545
sānctă pŭdīcĭtĭā dīvōrūm tēmplă cŏlēntēm.
Sēd, cum aūtūmnālēs coēpērūnt sūrgĕrĕ Chēlaē,
fēlīx aēquātō gĕnĭtūs sūb pōndĕrĕ Lībraē.
iūdēx ēxāmēn sīstēt vītaēquĕ nĕcīsquĕ
īmpōnētquĕ iŭgūm tērrīs lēgēsquĕ rŏgābīt.550
īllum ūrbēs ēt rēgnă trĕmēnt nūtūquĕ rĕgēntūr
ūnĭŭs ēt caēlī pōst tērrās iūră mănēbūnt.
Scōrpĭŏs ēxtrēmaē cūm tōllēt lūmĭnă caūdaē,
sīquĭs ĕrīt stēllīs tūm sūffrāgāntĭbŭs ōrtūs,
ūrbĭbŭs aūgēbīt tērrās iūnctīsquĕ iŭvēncīs555
moēnĭă sūccīnctūs cūrvō dēscrībĕt ărātrō,
aūt stērnēt pŏsĭtās ūrbēs īnque ārvă rĕdūcēt
ōppĭda ĕt īn dŏmĭbūs mātūrās rēddĕt ărīstās.
tānta ĕrĭt ēt vīrtūs ēt cūm vīrtūtĕ pŏtēstās.
Nēc nōn Ārcĭtĕnēns, prīmā cūm vēstĕ rĕsūrgīt,560
pēctŏră clāră dăbīt bēllō, māgnīsquĕ trĭūmphīs
cōnspĭcŭūm pătrĭās vīctōrēm dūcĕt ăd ārcēs,
āltăquĕ nūnc stătŭēt nūnc īdēm moēnĭă vērtēt.
sēd nĭmĭum īndūlgēns rēbūs Fōrtūnă sĕcūndīs
īnvĭdĕt īn făcĭē saēvītque āspērrĭmă frōntī.565
hōrrēndūs bēllō Trĕbĭām Cānnāsquĕ lăcūmquĕ
āntĕ fŭgām tālī pēnsābăt ĭmāgĭnĕ vīctōr.
Ūltĭmŭs īn caūdaē Căprĭcōrnŭs ăcūmĭnĕ sūmmō
mīlĭtĭam īn pōntō dīctāt pūppīsquĕ cŏlēndaē
plūră mĭnīstĕrĭa ēt tĕnŭī dīscrīmĭnĕ mōrtīs.570
Quōd sī quēm sānctūmquĕ vĕlīs cāstūmquĕ prŏbūmquĕ
hīc tĭbĭ nāscētūr cūm prīmŭs Ăquārĭŭs ēxīt.
Nē vĕlĭt ēt prīmōs ănĭmūs prōcēdĕrĕ Pīscēs,
gārrŭlĭtās ŏdĭōsă dătūr līnguaēquĕ vĕnēnūm
vērbă mălīgnă nŏvās mūtāntīs sēmpĕr ăd aūrēs575
crīmĭnăque ād pŏpŭlūm pŏpŭlī fērre ōrĕ bĭlīnguī.
nūllă fĭdēs ĭnĕrīt nātīs, sēd sūmmă lĭbīdŏ
ārdēntēm mĕdĭōs ănĭmūm iŭbĕt īrĕ pĕr īgnēs.
scīlĭcĕt īn pīscēm sēsē Cўthĕrēă nŏvāvīt,
cūm Băbўlōnĭăcās sūmmērsă prŏfūgĭt ĭn ūndās580
ānguĭpĕdem ālātōs ŭmĕrōs Tŷphōnă fĕrēntēm,
īnsērvītquĕ sŭōs squāmōsīs Pīscĭbŭs īgnēs.
nēc sōlūs fŭĕrīt gĕmĭnīs sūb Pīscĭbŭs ōrtūs:
frātĕr ĕrīt dūlcīsvĕ sŏrōr, mātērvĕ dŭōrūm.
Nūnc ăgĕ dīvērsīs dŏmĭnāntĭă sīdĕră tērrīs585
pērcĭpĕ. sēd sūmma ēst rērūm rĕfĕrēndă fĭgūrā.
quāttŭŏr īn pārtēs caēlī dīscrībĭtŭr ōrbīs,
nāscēntēm lāpsūmquĕ dĭēm mĕdĭōsquĕ călōrēs
tēque, Hĕlĭcē. tŏtĭdēm vēntī dē pārtĭbŭs īsdēm
ērūmpūnt sēcūmquĕ gĕrūnt pĕr ĭnānĭă bēllă.590
āspĕr ăb āxĕ rŭīt Bŏrĕās, fŭgĭt Eūrŭs ăb ōrtū,
Aūstĕr ămāt mĕdĭūm sōlēm Zĕphўrūsquĕ prŏfēctūm.
hōs īntēr bīnaē mĕdĭīs ē pārtĭbŭs aūraē
ēxspīrānt sĭmĭlīs mūtātō nōmĭnĕ flātūs.
īpsă nătāt tēllūs pĕlăgī lūstrātă cŏrōnā595
cīngēntīs mĕdĭūm lĭquĭdīs āmplēxĭbŭs ōrbēm,
īnquĕ sĭnūs pōntūm rĕcĭpīt, quī vēspĕre ăb ātrō
ādmīssūs dēxtrā Nŭmĭdās Lĭbўāmquĕ călēntēm
āllŭĭt ēt māgnaē quōndām Cārthāgĭnĭs ārcēs
lītŏrăque īn Sŷrtēs rĕvŏcāt sĭnŭātă vădōsās600
rūrsūsque ād Nīlūm dērēctīs flūctĭbŭs ēxīt.
laēvă frĕtī caēdūnt Hīspānās aēquŏră gēntēs
tēque īn vīcīnīs haērēntēm, Gāllĭă, tērrīs
Ītălĭaēque ūrbēs dēxtrām sĭnŭāntĭs ĭn ūndām
ūsquĕ cănēs ād, Scŷllă, tŭōs ăvĭdāmquĕ Chărŷbdīn.605
hāc ŭbĭ sē prīmūm pōrtā mărĕ fūdĭt, ăpērtō
ēnătăt Īŏnĭō lāxāsquĕ văgātŭr ĭn ūndās
ēt, prĭŭs ūt, laēvā sē fūndēns cīrcŭĭt ōmnēm
Ītălĭam, Hādrĭăcō mūtātūm nōmĭnă pōntō,
Ērĭdănīquĕ bĭbīt flūctūs vĕtăt aēquŏrĕ bēllūm610
Īllўrĭcum Ēpīrūmquĕ lăvāt clārāmquĕ Cŏrīnthūm
ēt Pĕlŏpōnnēsī pătŭlās cīrcūmvŏlăt ōrās;
rūrsŭs ĕt īn laēvūm rĕflŭīt vāstōquĕ rĕcēssū
Thēssălĭaē fīnēs ĕt Ăchāĭcă praētĕrĭt ārvă.
hīnc pĕnĭtūs iŭvĕnīsquĕ frĕtūm mērsaēquĕ pŭēllaē615
trūdĭtŭr īnvītūm, faūcēsquĕ Prŏpōntĭs ăpērtō
Eūxīno īniūngīt pōntō Maēōtĭs ĕt ūndīs,
quaē tērgō cōniūnctă mănēt fōntēmquĕ mĭnīstrāt.
īnde ŭbi ĭn āngūstās rĕvŏcātūs nāvĭtă faūcēs
Hēllēspōntĭăcīs ĭtĕrūm sē flūctĭbŭs ēffērt,620
Īcărĭum Aēgaēūmquĕ sĕcāt laēvāquĕ nĭtēntīs
mīrātūr pŏpŭlōs Ăsĭaē tŏtĭdēmquĕ trŏpaēă
quōt lŏca ĕt īnnŭmĕrās gēntēs Taūrūmquĕ mĭnāntēm
flūctĭbŭs ēt Cĭlĭcūm pŏpŭlōs Sўrĭāmquĕ pĕrūstām
īngēntīquĕ sĭnū fŭgĭēntīs aēquŏră tērrās,625
dōnĕc ĭn Aēgŷptūm rĕdĕūnt cūrvātă pĕr ūndās
lītŏră Nīlĭăcīs ĭtĕrūm mŏrĭēntĭă rīpīs.
haēc mĕdĭūm tērrīs cīrcūmdāt līnĕă pōntūm
ātque hīs ūndārūm trāctūm cōnstrīngĭt hărēnīs.
mīllĕ iăcēnt mĕdĭaē dīffūsă pĕr aēquŏră tērraē.630
Sārdĭnĭam īn Lĭbўcō sīgnānt vēstīgĭă plāntaē,
Trīnăcrĭa Ītălĭā tāntūm praēcīsă rĕcēssīt,
ādvērsa Eūbŏĭcōs mīrātūr Graēcĭă mōntēs,
Aēgaēīs Crētē cīvēm sōrtītă Tŏnāntēm
Aēgŷptīquĕ Cўprōs pūlsātūr flūctĭbŭs āmnīs.635
tōtquĕ mĭnōrĕ sŏlō tămĕn ēmērgēntĭă pōntō
lītōra, īnaēquās Cўclădās Dēlōnquĕ Rhŏdōnquĕ
Aūlĭdăque ēt Tĕnĕdōn vīcīnăquĕ Cōrsĭcă tērrīs
lītŏră Sārdĭnĭaē prīmūmque īntrāntĭs ĭn ōrbēm
Ōcĕănī vīctrīcem Ĕbŭsum ēt Bălĕārĭcă rūră,640
īnnŭmĕrī sūrgūnt scŏpŭlī mōntēsquĕ pĕr āltūm.
Nēc tāntum ēx ūnā pōntūs sĭbĭ pārtĕ rĕclūsīt
faūcĭbŭs ābrūptīs ōrbēm; nām lītŏră plūră
īmpŭlĭt ōceānō Phōrcŷs, sēd mōntĭbŭs āltīs
ēst vĕtĭtūs tōtām nē vīncĕrĕt aēquŏrĕ tērrām.645
nāmque īntēr bōreān ōrtūmque aēstātĕ nĭtēntēm
īn lōngum āngūstō pĕnĕtrābĭlĭs aēquŏrĕ flūctūs
pērvĕnĭt ēt pătŭlīs tūm dēmūm fūndĭtŭr ārvīs
Cāspĭăque Eūxīnī sĭmĭlīs făcĭt aēquŏră pōntī.
āltĕră sūb mĕdĭūm sōlēm dŭŏ bēllă pĕrīndĕ650
īntŭlĭt Ōcĕănūs tērrīs. nām Pērsĭcă flūctūs
ārvă tĕnēt, tĭtŭlūm pĕlăgī praēdātŭs ăb īsdēm
quaē rĭgăt īpsĕ lŏcīs, lātōque īnfūndĭtŭr ōrbĕ.
nēc prŏcŭl īn mōllīs Ărăbās tērrāmquĕ fĕrēntēm
dēlĭcĭās vărĭaēquĕ nŏvōs rādīcĭs ŏdōrēs655
lēnĭtĕr āffūndīt gēmmāntĭă lītŏră pōntūs,
ēt tērraē mărĕ nōmĕn hăbēt. mĕdĭa īllă dŭōbūs.
quōndām Cārthāgō rēgnūm sōrtītă sŭb ārmīs,
īgnĭbŭs Ālpīnās cūm cōntŭdĭt Hānnĭbăl ārcēs,
fēcĭt ĕt aētērnūm Trĕbĭām Cānnāsquĕ sĕpūlcrīs660
ōbrŭĭt ēt Lĭbўām Lătĭās īnfūdĭt ĭn ūrbēs.
hūc vărĭās pēstēs dīvērsăquĕ mōnstră fĕrārūm
cōngēssīt bēllīs nātūra īnfēstă fŭtūrīs.
hōrrēndōs ānguēs hăbĭtātăquĕ mēmbră vĕnēnō
ēt mōrtīs pāstū vīvēntĭă, crīmĭnă tērraē,665
ēt vāstōs ĕlĕphāntăs hăbēt, saēvōsquĕ lĕōnēs
īn poēnās fēcūndă sŭās părĭt hōrrĭdă tēllūs
ēt pōrtēntōsōs cērcōpūm lūdĭt ĭn ōrtūs
āc stĕrĭlī pēiōr sīccās īnfēstăt hărēnās,
dōnĕc ăd Aēgŷptī pōnāt sŭă iūră cŏlōnōs.670
īnde Ăsĭaē pŏpŭlī dīvēsquĕ pĕr ōmnĭă tēllūs:
aūrātīquĕ flŭūnt āmnēs gēmmīsquĕ rĕlūcēt
pōntŭs, ŏdōrātaē spīrānt mĕdĭcāmĭnă sīlvaē:
Īndĭă nōtĭtĭā māiōr, Pārthīquĕ vĕl ōrbīs
āltĕr, ĕt īn caēlūm sūrgēntīs moēnĭă Taūrī675
tōtque īllūm cīrcā dīvērsō nōmĭnĕ gēntēs
ād Tănăīn Scўthĭcīs dĭrĭmēntēm flūctĭbŭs ōrbēs
Maēōtīsquĕ lăcūs Eūxīnīque āspĕră pōntī.
aēquŏra ĕt ēxtrēmūm Prōpōntĭdŏs Hēllēspōntūm
hānc Ăsĭaē mētām pŏsŭīt nātūră pŏtēntīs.680
quōd sŭpĕrēst Eūrōpă tĕnēt, quaē prīmă nătāntēm
flūctĭbŭs ēxcēpītquĕ Iŏvēm taūrūmquĕ rĕsōlvīt,
pōnĕrĕ pāssă sŭōs īgnēs, ŏnĕrīquĕ iŭgāvīt.
īllĕ pŭēllārī dōnāvīt nōmĭnĕ lītūs
ēt mŏnŭmēntă sŭī tĭtŭlō sācrāvĭt ămōrīs.685
māxĭmă tērră vĭrīs ēt fēcūndīssĭmă dōctīs
ārtĭbŭs: īn rēgnūm flōrēntēs ōrĭs Ăthēnaē;
Spārtă mănū, Thēbaē dīvīs, ēt rēgĕ vĕl ūnō
prīncēps Pēllă dŏmūs, Trōiānī grātĭă bēllī;
Thēssălĭa Ēpīrōsquĕ pŏtēns vīcīnăquĕ rīpă690
Īllўrĭs, ēt Thrācē Mārtēm sōrtītă cŏlōnūm,
ēt stŭpĕfāctă sŭōs īntēr Gērmānĭă pārtūs;
Gāllĭă pēr cēnsūs, Hīspānĭă māxĭmă bēllīs;
Ītălĭa īn sūmmā, quām rērūm māxĭmă Rōmă
īmpŏsŭīt tērrīs caēlōque ādiūngĭtŭr īpsă.695
Hōs ĕrĭt īn fīnēs ōrbīs pōntūsquĕ vŏcāndūs,
quēm dĕŭs īn pārtēs ēt sīngŭlă dīvĭdĭt āstră
āc sŭă cuīquĕ dĕdīt tūtēlaē rēgnă pĕr ōrbēm
ēt prŏprĭās gēntēs ātque ūrbēs āddĭdĭt āltās,
īn quĭbŭs āssĕrĕrēnt praēstāntīs sīdĕră vīrēs.700
āc, vĕlŭt hūmāna ēst sīgnīs dīscrīptă fĭgūră,
ēt, quāmquām cōmmūnĭs ĕāt tūtēlă pĕr ōmnĕ
cōrpŭs, ĕt īn prŏprĭūm dīvīsīs ārtŭbŭs ēxīt
(nāmque Ărĭēs căpĭtī, Taūrūs cērvīcĭbŭs haērēt,
brācchĭă sūb Gĕmĭnīs cēnsēntūr, pēctŏră Cāncrō,705
tē scăpŭlaē, Nĕmĕaēĕ, vŏcānt tēque īlĭă, Vīrgŏ,
Lībră cŏlīt clūnēs ēt Scōrpĭŏs īnguĭnĕ rēgnāt,
ēt fĕmĭna Ārcĭtĕnēns, gĕnŭa ēt Căprĭcōrnŭs ămāvīt,
crūrăquĕ dēfēndīt Iŭvĕnīs, vēstīgĭă Pīscēs,
sīc ălĭās ălĭūd tērrās sĭbĭ vīndĭcăt āstrūm.710
Īdcīrco īn vărĭās lēgēs vărĭāsquĕ fĭgūrās
dīspŏsĭtūm gĕnŭs ēst hŏmĭnūm, prŏprĭōquĕ cŏlōrĕ
fōrmāntūr gēntēs, sŏcĭātăquĕ iūră pĕr ārtūs
mātĕrĭāmquĕ părēm prīvātō foēdĕrĕ sīgnānt.
flāvă pĕr īngēntīs sūrgīt Gērmānĭă pārtūs,715
Gāllĭă vīcīnō mĭnŭs ēst īnfēctă rŭbōrĕ,
āspĕrĭōr sŏlĭdōs Hīspānĭă cōntrăhĭt ārtūs.
Mārtĭă Rōmānīs ūrbīs pătĕr īndŭĭt ōră
Grādīvūmquĕ Vĕnūs mīscēns bĕnĕ tēmpĕrăt ārtūs,
pērquĕ cŏlōrātās sūbtīlīs Graēcĭă gēntēs720
gŷmnăsĭūm praēfērt vūltū fōrtīsquĕ pălaēstrās,
ēt Sўrĭām prōdūnt tōrtī pēr tēmpŏră crīnēs.
Aēthĭŏpēs măcŭlānt ōrbēm tĕnĕbrīsquĕ fĭgūrānt
pērfūsās hŏmĭnūm gēntēs; mĭnŭs Īndĭă tōstōs
prōgĕnĕrāt mĕdĭūmquĕ făcīt mŏdĕrātă tĕnōrēm.725
iām prŏpĭōr tēllūsquĕ nătāns Aēgŷptĭă Nīlō
lēnĭŭs īrrĭgŭīs īnfūscāt cōrpŏră cāmpīs
Phoēbŭs hărēnōsīs Āfrōrūm pūlvĕrĕ tērrīs
ēxsīccāt pŏpŭlōs, ēt Maūrētānĭă nōmēn
ōrĭs hăbēt tĭtŭlūmquĕ sŭō fērt īpsă cŏlōrĕ.730
āddĕ sŏnōs tŏtĭdēm vōcūm, tŏtĭdem īnsĕrĕ līnguās
ēt mōrēs prō sōrtĕ părīs rītūsquĕ lŏcōrūm;
āddĕ gĕnūs prŏprĭūm sĭmĭlī sūb sēmĭnĕ frūgūm
ēt Cĕrĕrēm vărĭā rĕdĕūntēm mēssĕ pĕr ūrbēs
nēc părĭbūs sĭlĭquās rĕfĕrēntēm vīrĭbŭs ōmnīs,735
nēc tē, Bācchĕ, părī dōnāntēm mūnĕrĕ tērrās
ātque ălĭās ălĭīs fūndēntēm cōllĭbŭs ūvās,
cīnnămă nēc tōtīs pāssīm nāscēntĭă cāmpīs;
dīvērsās pĕcŭdūm făcĭēs prŏprĭāsquĕ fĕrārūm
ēt dŭplĭcī claūsōs ĕlĕphāntās cārcĕrĕ tērraē.740
quōt pārtēs ōrbīs, tŏtĭdēm sūb pārtĭbŭs ōrbēs,
ūt cērtīs dīscrīptă nĭtēnt rĕgĭōnĭbŭs āstră
pērfūndūntquĕ sŭō sūbiēctās āĕrĕ gēntēs.
Lānĭgĕr īn mĕdĭō sōrtītūs sīdĕră mūndō,
Cāncrum īntēr gĕlĭdūmquĕ Căprūm pēr tēmpŏră vērīs,745
āssĕrĭt īn vīrēs pōntūm quēm vīcĕrăt īpsĕ,
vīrgĭnĕ dēlāpsā cūm frātrem ād lītŏră vēxīt
ēt mĭnŭī dēflēvĭt ŏnūs dōrsūmquĕ lĕvārī.
īllum ĕtĭām vĕnĕrātă cŏlīt vīcīnă Prŏpōntīs
ēt Sўrĭaē gēntēs ēt lāxō Pērsĭs ămīctū750
vēstĭbŭs īpsă sŭīs haērēns Nīlūsquĕ tŭmēscēns
īn Cāncrum ēt tēllūs Aēgŷptī iūssă nătārĕ.
Taūrŭs hăbēt Scўthĭaē mōntēs Ăsĭāmquĕ pŏtēntēm
ēt mōllīs Ărăbās, sīlvārūm dītĭă rēgnă.
Eūxīnūs Scўthĭcōs pōntūs sĭnŭātŭs ĭn ārcūs755
sūb Gĕmĭnīs tē, Phoēbĕ, cŏlīt; vōs Thrācĭă, frātrēs,
ūltĭmŭs ēt sŏlă vōs trānāns cŏlĭt Īndĭcă Gāngēs.
ārdēnt Aēthĭŏpēs Cāncrō, cuī plūrĭmŭs īgnīs:
hōc cŏlŏr īpsĕ dŏcēt. Phrўgĭā, Nĕmĕaēĕ, pŏtīrīs
Īdaēaē mātrīs fămŭlūs rēgnōquĕ fĕrōcī760
Cāppădŏcum Ārmĕnĭaēquĕ iŭgīs; Bīthŷnĭă dīvēs
tē cŏlĭt ēt Măcĕtūm tēllūs, quaē vīcĕrăt ōrbēm.
Vīrgĭnĕ sūb cāstā fēlīx tērrāquĕ mărīquĕ
ēst Rhŏdŏs, hōspĭtĭūm rēctūrī prīncĭpĭs ōrbēm,
tūmquĕ dŏmūs vērē Sōlīs, cuī tōtă săcrātāst,765
cūm căpĕrēt lūmēn māgnī sūb Caēsărĕ mūndī;
Īŏnĭaē quŏquĕ sūnt ūrbēs ēt Dōrĭcă rūră,
Ārcădĕs āntīquī cĕlĕbrātăquĕ Cārĭă fāmā.
quōd pŏtĭūs cŏlăt Ītălĭām, sī sēlĭgăt, āstrūm
quām quōd cūnctă rĕgīt, quōd rērūm pōndĕră nōvīt,770
dēsīgnāt sūmmās ĕt ĭnīquūm sēpărăt aēquō,
tēmpŏră quō pēndēnt, cŏĕūnt quō nōxquĕ dĭēsquĕ?
Hēspĕrĭām sŭă Lībră tĕnēt, quā cōndĭtă Rōmă
ōrbĭs ĕt īmpĕrĭūm rĕtĭnēt dīscrīmĭnă rērūm,
lāncĭbŭs ēt pŏsĭtās gēntēs tōllītquĕ prĕmītquĕ,775
quā gĕnĭtūs Caēsār mĕlĭūs nūnc cōndĭdĭt ūrbēm
ēt prŏprĭīs frēnāt pēndēntēm nūtĭbŭs ōrbēm.
īnfĕrĭūs vīctaē sīdūs Cārthāgĭnĭs ārcēs
ēt Lĭbўam Aēgŷptīquĕ lătūs dōnātăquĕ rūră
Cŷrēnēs lăcrĭmīs rādīcīs Scōrpĭŏs ācrīs780
ēlĭgĭt, Ītălĭaēquĕ tămēn rēspēctăt ăd ūndās
Sārdĭnĭāmquĕ tĕnēt fūsāsquĕ pĕr aēquŏră tērrās.
Cnōsĭă Cēntaūrō tēllūs cīrcūmdătă pōntō
pārĕt, ĕt īn gĕmĭnūm Mīnōīs fīlĭŭs āstrūm
īpsĕ vĕnīt gĕmĭnūs. cĕlĕrīs hīnc Crētă săgīttās785
āssĕrĭt īntēntōsque ĭmĭtātūr sīdĕrĭs ārcūs.
īnsŭlă Trīnăcrĭaē flŭĭtāntem ād iūră sŏrōrēm
sūbsĕquĭtūr Trĭvĭaē sŭb ĕōdēm cōndĭtă sīgnō,
prōxĭmăque Ītălĭaē tĕnŭī dīvīsă prŏfūndō
ōră părīs sĕquĭtūr lēgēs nēc sīdĕrĕ rūptāst.790
tū, Căprĭcōrnĕ, rĕgīs quīdquīd sūb sōlĕ cădēntĕ
ēst pŏsĭtūm gĕlĭdāmque Hĕlĭcēn quōd tāngĭt ăb īllō,
Hīspānās gēntēs ēt quōt fērt Gāllĭă dīvēs;
tēquĕ fĕrīs dīgnām tāntūm, Gērmānĭă, mātrēm
āssĕrĭt āmbĭgŭūm sīdūs tērraēquĕ mărīsquĕ795
aēstĭbŭs āssĭdŭīs pōntūm tērrāsquĕ sĕquēntēm.
sēd Iŭvĕnīs nūdōs fōrmātūs mōllĭŏr ārtūs
Aēgŷptum ād tĕpĭdām Tўrĭāsquĕ rĕcēdĭt ĭn ārcēs
ēt Cĭlĭcūm gēntēs vīcīnăquĕ Cārĭbŭs ārvă.
Pīscĭbŭs Eūphrātēs dătŭs ēst, ŭbi ăb hīs ŏpĕ sūmptā800
cūm fŭgĕrēt Tŷphōnă Vĕnūs sūbsēdĭt ĭn ūndīs,
māgnă iăcēt tēllūs māgnīs cīrcūmdătă rīpīs
Pārthĭs ĕt ā Pārthīs dŏmĭtaē pēr saēcŭlă gēntēs,
Bāctrăque ĕt Aēthĭŏpēs, Băbўlōn ēt Sūsă Nĭnōsquĕ,
nōmĭnăque īnnŭmĕrīs vīx cōmplēctēndă fĭgūrīs.805
ēt Tĭgrĭs ēt rūbrī rădĭāntĭă lītŏră pōntī.
Sīc dīvīsă mănēt tēllūs pēr sīdĕră cūnctă,
ē quĭbŭs īn prŏprĭās pārtēs sūnt iūră trăhēndă;
nāmque ĕădēm, quaē sūnt sīgnīs, cōmmērcĭă sērvānt,
ūtque īlla īntēr sē cŏĕūnt ŏdĭōquĕ rĕpūgnānt,810
nūnc ādvērsă pŏlō, nūnc ēt cōniūnctă trĭgōnō,
quaēque ălĭa īn vărĭōs āffēctūs caūsă gŭbērnāt,
sīc tērraē tērrīs rēspōndēnt, ūrbĭbŭs ūrbēs,
lītŏră lītŏrĭbūs, rēgnīs cōntrārĭă rēgnă;
sīc ĕrĭt ēt sēdēs fŭgĭēndă pĕtēndăquĕ cuīquĕ,815
sīc spērāndă fĭdēs, sīc ēt mĕtŭēndă pĕrīclă,
ūt gĕnŭs īn tērrām caēlō dēscēndĭt ăb āltō.
Pērcĭpĕ nūnc ĕtĭām quaē sīnt ēclīptĭcă Grāiō
nōmĭnĕ, quōd cērtōs quăsĭ dēlāssātă pĕr ānnōs
nōn nūmquām cēssānt stĕrĭlī tōrpēntĭă mōtū.820
scīlĭcĕt īmmēnsō nĭhĭl ēst aēquālĕ sŭb aēvō
pērpĕtŭōsquĕ tĕnēt flōrēs ūnūmquĕ tĕnōrēm,
mūtāntūr sēd cūnctă dĭē vărĭāntquĕ pĕr ānnōs;
ēt fēcūndă sŭīs ābsīstūnt frūgĭbŭs ārvă
cōntĭnŭōsquĕ nĕgānt pārtūs ēffētă crĕāndō,825
rūrsūs quaē fŭĕrānt stĕrĭlēs ād sēmĭnă tērraē
pōst nŏvă sūffĭcĭūnt nūllō māndāntĕ trĭbūtă.
cōncŭtĭtūr tēllūs vălĭdīs cōmpāgĭbŭs haērēns
sūbdūcītquĕ sŏlūm pĕdĭbūs; nătăt ōrbĭs ĭn īpsō
ēt vŏmĭt Ōcĕănūs pōntūm sītiēnsquĕ rĕsōrbēt830
nēc sēse īpsĕ căpīt. sīc quōndām mērsĕrăt ūrbēs,
hūmānī gĕnĕrīs cūm sōlūs cōnstĭtĭt hērēs
Deūcălĭōn scŏpŭlōque ōrbēm pōssēdĭt ĭn ūnō.
nēc nōn, cūm pătrĭās Phăĕthōn tēmptāvĭt hăbēnās,
ārsērūnt gēntēs tĭmŭītque īncēndĭă caēlūm835
fūgērūntquĕ nŏvās ārdēntĭă sīdĕră flāmmās
ātque ūnō mĕtŭīt cōndī nātūră sĕpūlcrō.
īn tāntūm lōngō mūtāntūr tēmpŏrĕ cūnctă
ātque ĭtĕrum īn sēmēt rĕdĕūnt. sīc tēmpŏrĕ cērtō
sīgnă quŏque āmīttūnt vīrēs sūmūntquĕ rĕcēptās.840
caūsă pătēt, quōd, Lūnă quĭbūs dēfēcĭt ĭn āstrīs
ōrbă sŭī frātrīs nōctīsque īmmērsă tĕnēbrīs,
cūm mĕdĭūs Phoēbī rădĭōs īntērcĭpĭt ōrbīs
nēc trăhĭt āssuētūm quō fūlgēt Dēlĭă lūmēn,
haēc quŏquĕ sīgnă sŭō părĭtēr cūm sīdĕrĕ lānguēnt845
īncūrvātă sĭmūl sŏlĭtōque ēxēmptă vĭgōrī
ēt vĕlŭt ēlātām Phoēbēn īn fūnĕrĕ lūgēnt.
īpsă dŏcēt tĭtŭlō sē caūsa: ēclīptĭcă sīgnă
dīxēre āntīquī. părĭtēr sēd bīnă lăbōrānt,
nēc vīcīnă lŏcō sēd quaē cōntrārĭă fūlgēnt,850
sīcūt Lūnă sŭō tūm tāntūm dēfĭcĭt ōrbĕ
cūm Phoēbum ādvērsīs cūrrēntēm nōn vĭdĕt āstrīs.
nēc tămĕn aēquālī lānguēscūnt tēmpŏrĕ cūnctă,
sēd mŏdo ĭn āffēctūs tōtūs prōdūcĭtŭr ānnūs,
nūnc brĕvĭūs lāssātă mănēnt, nūnc lōngĭŭs āstră855
ēxcēdūntquĕ sŭō Phoēbēĭă tēmpŏră cāsū.
ātque, ŭbĭ pērfēctum ēst spătĭūm quōd cuīquĕ dĭcātūr
īmplērūntquĕ sŭōs cērtā stătĭōnĕ lăbōrēs
bīnă pĕr ādvērsūm caēlūm fūlgēntĭă sīgnă,
tūm vĭcĕ bīnă lăbānt īpsīs haērēntĭă cāsūs,860
quaē prĭŭs īn tērrās vĕnĭūnt tērrāsquĕ rĕlīnquūnt,
sīdĕrĕō nōn ūt pūgnēt cōntrārĭŭs ōrbī
sēd, quā mūndŭs ăgīt cūrsūs, īnclīnĕt ĕt īpsĕ,
āmīssāsquĕ nĕgānt vīrēs, nēc mūnĕră tāntă
nēc sĭmĭlīs rēddūnt nōxās. lŏcŭs ōmnĭă vērtīt.865
Sēd quīd tām tĕnŭī prōdēst rătĭōnĕ nĭtēntēm
scrūtārī mūndūm, sī mēns sŭă cuīquĕ rĕpūgnāt
spēmquĕ tĭmōr tōllīt prŏhĭbētque ā līmĭnĕ caēlī?
`cōndĭtŭr ēn` īnquīt `vāstō nātūră rĕcēssū
mōrtālīsquĕ fŭgīt vīsūs ēt pēctŏră nōstră,870
nēc prōdēssĕ pŏtēst quōd fātīs cūnctă rĕgūntūr,
cūm fātūm nūllā pōssīt rătĭōnĕ vĭdērī.`
quīd iŭvăt īn sēmēt sŭă pēr cōnvīcĭă fērrī
ēt fraūdārĕ bŏnīs, quaē nēc dĕŭs īnvĭdĕt īpsĕ,
quōsquĕ dĕdīt nātūra ŏcŭlōs dēpōnĕrĕ mēntīs?875
pērspĭcĭmūs caēlūm, cūr nōn ēt mūnĕră caēlī?
īnque īpsōs pĕnĭtūs mūndī dēscēndĕrĕ cēnsūs
sēmĭnĭbūsquĕ sŭīs tāntām cōmpōnĕrĕ mōlēm
ēt pārtūm caēlī sŭă pēr nūtrīcĭă fērrĕ
ēxtrēmūmquĕ sĕquī pōntūm tērraēquĕ sŭbīrĕ880
pēndēntīs trāctūs ēt tōtō vīvĕre ĭn ōrbĕ.
quānta ēt pārs sŭpĕrēt rătĭōnēm dīscĕrĕ nōctīs
iām nūsquām nātūră lătēt; pērvīdĭmŭs ōmnēm
ēt cāptō pŏtĭmūr mūndō nōstrūmquĕ părēntēm
pārs sŭă pērspĭcĭmūs gĕnĭtīque āccēdĭmŭs āstrīs.885
ān dŭbĭum ēst hăbĭtārĕ dĕūm sūb pēctŏrĕ nōstrō
īn caēlūmquĕ rĕdīre ănĭmās caēlōquĕ vĕnīrĕ,
ūtquĕ sĭt ēx ōmnī cōnstrūctūs cōrpŏrĕ mūndūs
āĕrĭs ātque īgnīs sūmmī tērraēquĕ mărīsquĕ
hōspĭtĭūm mēntī tōtūm quae īnfūsă gŭbērnēt,890
sīc ēsse īn nōbīs tērrēnaē cōrpŏră sōrtīs
sānguĭnĕāsque ănĭmās ănĭmō, quī cūnctă gŭbērnāt
dīspēnsātque hŏmĭnēm? quīd mīrūm, nōscĕrĕ mūndūm
sī pōssūnt hŏmĭnēs, quĭbŭs ēst ēt mūndŭs ĭn īpsīs
ēxēmplūmquĕ dĕī quīsque ēst ĭn ĭmāgĭnĕ pārvā?895
ān cuīquām gĕnĭtōs, nĭsĭ caēlō, crēdĕrĕ fās ēst
ēsse hŏmĭnēs? prōiēctă iăcēnt ănĭmālĭă cūnctă
īn tērrā vēl mērsă vădīs, vĕl ĭn āĕrĕ pēndēnt,
ōmnĭbŭs ūnă quĭēs vēntēr cēnsūmquĕ pĕr ārtūs,
ēt, quĭă cōnsĭlĭūm nōn ēst, ēt līnguă rĕmīssă.900
ūnŭs ĭn īnspēctūs rērūm vīrēsquĕ lŏquēndī
īngĕnĭūmquĕ căpāx vărĭāsque ēdūcĭtŭr ārtēs
hīc pārtūs, quī cūnctă rĕgīt: sēcēssĭt ĭn ūrbēs,
ēdŏmŭīt tērram ād frūgēs, ănĭmālĭă cēpīt
īmpŏsŭītquĕ vĭām pōntō, stĕtĭt ūnŭs ĭn ārcēm905
ērēctūs căpĭtīs vīctōrque ād sīdĕră mīttīt
sīdĕrĕōs ŏcŭlōs prŏpĭūsque āspēctăt Ŏlŷmpūm
īnquīrītquĕ Iŏvēm; nēc sōlā frōntĕ dĕōrūm
cōntēntūs mănĕt, ēt caēlūm scrūtātŭr ĭn ālvō
cōgnātūmquĕ sĕquēns cōrpūs sē quaērĭt ĭn āstrīs.910
huīc īn tāntă fĭdēm pĕtĭmūs, quām saēpĕ vŏlūcrēs
āccĭpĭūnt trĕpĭdaēquĕ sŭō sūb pēctŏrĕ fībraē.
ān mĭnŭs ēst sācrīs rătĭōnēm dūcĕrĕ sīgnīs
quām pĕcŭdūm mōrtēs ăvĭūmque āttēndĕrĕ cāntūs?
ātque ĭdĕō făcĭēm caēlī nōn īnvĭdĕt ōrbī915
īpsĕ dĕūs vūltūsquĕ sŭōs cōrpūsquĕ rĕclūdīt
vōlvēndō sēmpēr sēque īpsum īncūlcăt ĕt ōffērt,
ūt bĕnĕ cōgnōscī pōssīt dŏcĕātquĕ vĭdēntīs,
quālĭs ĕāt, cōgātquĕ sŭās āttēndĕrĕ lēgēs.
īpsĕ vŏcāt nōstrōs ănĭmōs ād sīdĕră mūndūs920
nēc pătĭtūr, quĭă nōn cōndīt, sŭă iūră lătērĕ.
quīs pŭtĕt ēssĕ nĕfās nōscī, quōd cērnĕrĕ fās ēst?
nēc cōntēmnĕ tŭās quăsĭ pārvo īn pēctŏrĕ vīrēs:
quōd vălĕt, īmmēnsum ēst. sīc aūrī pōndĕră pārvī
ēxsŭpĕrānt prĕtĭō nŭmĕrōsōs aērĭs ăcērvōs;925
sīc ădămās, pūnctūm lăpĭdīs, prĕtĭōsĭŏr aūrōst;
pārvŭlă sīc tōtūm pērvīsīt pūpŭlă caēlūm,
quōquĕ vĭdēnt ŏcŭlī mĭnĭmum ēst, cūm māxĭmă cērnānt;
sīc ănĭmī sēdēs tĕnŭī sūb cōrdĕ lŏcātă
pēr tōtum āngūstō rēgnāt dē līmĭtĕ cōrpūs.930
mātĕrĭaē nē quaērĕ mŏdūm, sēd pērspĭcĕ vīrēs,
quās rătĭō, nōn pōndŭs, hăbēt: rătĭo ōmnĭă vīncīt.
nē dŭbĭtēs hŏmĭnī dīvīnōs crēdĕrĕ vīsūs,
iām făcĭt īpsĕ dĕōs mīttītque ād sīdĕră nūmēn,
māiŭs ĕt Aūgūstō crēscēt sūb prīncĭpĕ caēlūm.935
Quid tam sollicitis vitam consumimus annis
torquemurque metu caecaque cupidine rerum
aeternisque senes curis, dum quaerimus, aevum
perdimus et nullo votorum fine beati
5victuros agimus semper nec vivimus umquam,
pauperiorque bonis quisque est, quia plura requirit
nec quod habet numerat, tantum quod non habet optat,
cumque sibi parvos usus natura reposcat
materiam struimus magnae per vota ruinae
10luxuriamque lucris emimus luxuque rapinas,
et summum census pretium est effundere censum?
solvite, mortales, animos curasque levate
totque supervacuis vitam deplete querellis.
fata regunt orbem, certa stant omnia lege
15longaque per certos signantur tempora casus.
nascentes morimur, finisque ab origine pendet.
hinc et opes et regna fluunt et, saepius orta,
paupertas, artesque datae moresque creatis
et vitia et laudes, damna et compendia rerum.
20nemo carere dato poterit nec habere negatum
fortunamve suis invitam prendere votis
aut fugere instantem: sors est sua cuique ferenda.
an, nisi fata darent leges vitaeque necisque,
fugissent ignes Aenean, Troia sub uno
25non eversa viro fatis vicisset in ipsis?
aut lupa proiectos nutrisset Martia fratres,
Roma casis enata foret, pecudumque magistri
in Capitolinos duxissent fulmina montes
includive sua potuisset Iuppiter arce,
30captus et a captis orbis foret? igne sepulto
vulneribus victor repetisset Mucius urbem,
solus et oppositis clausisset Horatius armis
pontem urbemque simul, rupisset foedera virgo,
tresque sub unius fratres virtute iacerent?
35nulla acies tantum vicit: pendebat ab uno
Roma viro regnumque orbis sortita iacebat.
quid referam Cannas admotaque moenibus arma
Varronemque fuga magnum† cum vincere posset
postque tuos, Trasimenne, lacus† Fabiumque morando
40accepisse iugum victae Carthaginis arces,
seque ratum Hannibalem nostris cecidisse catenis
exitium generis furtiva morte luisse?
adde etiam Latias acies Romamque suismet
pugnantem membris, adice et civilia bella
45et Cimbrum in Mario Mariumque in carcere victum.
quod, consul totiens, exul, quod de exule consul
adiacuit Libycis compar iactura ruinis
eque crepidinibus cepit Carthaginis urbem,
hoc, nisi fata darent, numquam fortuna tulisset.
50quis te Niliaco periturum litore, Magne,
post victas Mithridatis opes pelagusque receptum
et tris emenso meritos ex orbe triumphos,
cum te iam posses alium componere Magnum,
crederet, ut corpus sepeliret naufragus ignis
55eiectaeque rogum facerent fragmenta carinae?
quis tantum mutare potest sine numine fati?
ille etiam caelo genitus caeloque receptus,
cum bene compositis victor civilibus armis
iura togae regeret, totiens praedicta cavere
60vulnera non potuit: toto spectante senatu,
indicium dextra retinens nomenque, cruore
delevit proprio, possent ut vincere fata.
quid numerem eversas urbes regumque ruinas,
inque rogo Croesum Priamique in litore truncum,
65cui nec Troia rogus? quid Xerxen, maius et ipso
naufragium pelago? quid capto sanguine regem
Romanis positum, raptosque ex ignibus ignes
cedentemque viro flammam quae templa ferebat?
quot subitae veniunt validorum in corpora mortes
70seque ipsae rursus fugiunt errantque per ignes!
ex ipsis quidam elati rediere sepulcris,
atque his vita duplex, illis vix contigit una.
ecce levis perimit morbus graviorque remittit;
succumbunt artes, rationis vincitur usus,
75cura nocet, cessare iuvat, mora saepe malorum
dat pausas; laeduntque cibi parcuntque venena.
degenerant nati patribus vincuntque parentes
ingeniumque suum retinent; transitque per illum,
ex illo fortuna venit. furit alter amore
80et pontum tranare potest et vertere Troiam,
alterius frons est scribendis legibus apta.
ecce patrem nati perimunt natosque parentes
mutuaque armati coëunt in vulnera fratres.
non hominum hoc bellum est; coguntur tanta moveri
85inque suas ferri poenas lacerandaque membra.
quod Decios non omne tulit, non omne Camillos
tempus et invicta devictum mente Catonem,
materies in rem superat sed lege repugnat.
et neque paupertas breviores excipit annos
90nec sunt immensis opibus venalia fata,
sed rapit ex tecto funus Fortuna superbo
indicitque rogum summis statuitque sepulcrum.
quantum est hoc regnum, quod regibus imperat ipsis!
quin etiam infelix virtus et noxia felix,
95et male consultis pretium est, prudentia fallit;
nec Fortuna probat causas, sequiturque merentis,
sed vaga per cunctos nullo discrimine fertur.
scilicet est aliud, quod nos cogatque regatque,
maius, et in proprias ducat mortalia leges
100attribuatque suos ex se nascentibus annos
fortunaeque vices. permiscet saepe ferarum
corpora cum membris hominum: non seminis ille
partus erit; quid enim nobis commune ferisque,
quisve in portenti noxam peccarit adulter?
105astra novant formas caelumque interserit ora.
denique, si non est, fati cur traditur ordo,
cunctaque temporibus certis ventura canuntur?
nec tamen haec ratio facinus defendere pergit
virtutemve suis fraudare in praemia donis.
110nam neque mortiferas quisquam minus oderit herbas
quod non arbitrio veniunt sed semine certo,
gratia nec levior tribuetur dulcibus escis
quod natura dedit fruges, non ulla voluntas.
sic hominum meritis tanto sit gloria maior
115quod caelo laudem debent, rursusque nocentis
oderimus magis in culpam poenasque creatos.
nec refert scelus unde cadat, scelus esse fatendum.
hoc quoque fatale est, sic ipsum expendere fatum.
quod quoniam docui, superest nunc ordine certo
120caelestis fabricare gradus, qui ducere flexo
tramite pendentem valeant ad sidera vatem.
Nunc tibi signorum mores summumque colorem
et studia et varias artes ex ordine reddam.
Dives fecundis Aries in vellera lanis
125exutusque novis rursus spem semper habebit,
naufragiumque inter subitum censusque beatos
crescendo cadet et votis in damna feretur,
in vulgumque dabit fructus et mille per artes
vellera diversos ex se parientia quaestus:
130nunc glomerare rudis nunc rursus solvere lanas,
nunc tenuare levi filo nunc ducere telas,
nunc emere et varias in quaestum vendere vestes,
quis sine non poterant ullae subsistere gentes
vel sine luxuria. tantum est opus, ipsa suismet
135asservit Pallas manibus dignumque putavit,
seque in Arachnaeo magnam putat esse triumpho.
haec studia et similis dicet nascentibus artes,
et dubia in trepido praecordia pectore finget
seque sua semper cupientia vendere laude.
140Taurus simplicibus dotabit rura colonis
pacatisque labor veniet; nec praemia laudis
sed terrae tribuet partus. summittit in astris
colla iugumque suis poscit cervicibus ipse.
ille suis Phoebi portat cum cornibus orbem
145militiam indicit terris et segnia rura
in veteres revocat cultus, dux ipse laboris,
nec iacet in sulcis solvitque in pulvere pectus.
Serranos Curiosque tulit fascesque per arva
tradidit, eque suo dictator venit aratro.
150laudis amor tacitae; mentes et corpora tarda
mole valent, habitatque puer sub fronte Cupido.
Mollius e Geminis studium est et mitior aetas
per varios cantus modulataque vocibus ora
et gracilis calamos et nervis insita verba
155ingenitumque sonum: labor est etiam ipse voluptas.
arma procul lituosque volunt tristemque senectam,
otia et aeternam peragunt in amore iuventam
inveniunt et in astra vias numerisque modisque
consummant orbem postque ipsos sidera linquunt:
160natura ingenio minor est perque omnia servit.
in tot fecundi Gemini commenta feruntur.
Cancer ad ardentem fulgens in cardine metam,
quam Phoebus summis revocatus cursibus ambit,
articulum mundi retinet lucesque reflectit.
165ille tenax animi nullosque effusus in usus
attribuit varios quaestus artemque lucrorum:
merce peregrina fortunam ferre per urbes
et gravia annonae speculantem incendia ventis
credere opes orbisque orbi bona vendere posse
170totque per ignotas commercia iungere terras
atque alio sub sole novas exquirere praedas
et rerum pretio subitos componere census.
ignava et, celeris optando sortibus armos,
dulcibus usuris aequo Iove tempora vendit.
175ingenium sollers suaque in compendia pugnax.
Quis dubitet, vasti quae sit natura Leonis
quasque suo dictet signo nascentibus artes?
ille novas semper pugnas, nova bella ferarum
apparat, et spolio vivit pecorumque rapinis;
180hos habet hoc studium, postes ornare superbos
pellibus et captas domibus praefigere praedas
et pacare metu silvas et vivere rapto
sunt quorum similis animos nec moenia frenent,
sed pecudum mandris media grassentur in urbe
185et laceros artus suspendant fronte tabernae
luxuriaeque parent caedem mortesque lucrentur.
ingenium ad subitas iras facilisque recessus
aequale et puro sententia pectore simplex.
At quibus Erigone dixit nascentibus aevum
190ora magisterio nodisque coërcita Virgo.
ad studium ducet mores et pectora doctis
artibus instituet, nec tam compendia census
quam causas viresque dabit perquirere rerum.
illa decus linguae faciet regnumque loquendi
195atque oculos mentis, qui possint cernere cuncta
quamuis occultis naturae condita causis.
hinc et scriptor erit velox, cui littera verbumst
quique notis linguam superet cursimque loquentis
excipiat longas nova per compendia voces.
200in vitio bona sunt: teneros pudor impedit annos,
magnaque naturae cohibendo munera frenat
nec fecundus erit (quid mirum in virgine?) partus
Librantes noctem Chelae cum tempore lucis
per nova maturi post annum munera Bacchi
205mensurae tribuent usus ac pondera rerum
et Palamedeis certantem viribus ortum,
qui primus numeros rebus, qui nomina summis
imposuit certumque modum propriasque figuras.
hic etiam legum tabulas et condita iura
210noverit atque notis levibus pendentia verba,
et licitum sciet, et vetitum quae poena sequatur,
perpetuus populi privato in limine praetor.
non alio potius genitus sit Servius astro,
qui leges proprias posuit, cum iura retexit.
215denique, in ambiguo fuerit quodcumque locatum
et rectoris egens, diriment examina Librae.
Scorpios armata violenta cuspide cauda,
qua, sua cum Phoebi currum per sidera ducit,
rimatur terras et sulcis semina miscet,
220in bellum ardentis animos et Martia castra
efficit et multo gaudentem sanguine mentem
nec praeda quam caede magis. quin ipsa sub armis
pax agitur: capiunt saltus silvasque peragrant,
nunc hominum, nunc bella gerunt violenta ferarum,
225nunc caput in mortem vendunt et funus harenae,
atque hostem sibi quisque parat, cum bella quiescunt.
sunt quibus et simulacra placent et ludus in armis
(tantus amor pugnae), discuntque per otia bellum
et quodcumque pari studium producitur arte.
230At, quibus in bifero Centauri corpore sors est
nascendi concessa, libet subiungere currus,
ardentis et equos ad mollia ducere frena
et totis armenta sequi pascentia campis,
quadrupedum omne genus positis domitare magistris,
235exorare tigres rabiemque auferre leoni
cumque elephante loqui tantamque aptare loquendo
artibus humanis varia ad spectacula molem.
quippe ferae mixtum est hominis per sidera corpus
impositumque manet, quocirca regnat in illas.
240quodque intenta gerit curvato spicula cornu,
et nervos tribuit membris et acumina cordi
et celeris motus nec delassabile pectus.
Vesta tuos, Capricorne, fovet penetralibus ignes:
hinc artes studiumque trahis. nam quidquid in usus
245ignis eget poscitque novas ad munera flammas
sub te censendum est. scrutari caeca metalla,
depositas et opes terrarum exurere venis,
materiamque manu certa duplicare erit a te,
quidquid et argento fabricetur, quidquid et auro.
250quod ferrum calidi solvant atque aera camini
consummentque foci Cererem, tua munera surgent.
addis et in vestes studium mercemque fugantem
frigora, brumalem servans per saecula sortem,
qua retrahis ductas summa ad fastigia noetes
255nascentemque facis revocatis lucibus annum.
hinc et mobilitas rerum, mutataque saepe
mens natat; et melior iuncto sub pisce senectast.
pars prior, at Veneri mixto cum crimine servit
Ille quoque, inflexa fontem qui proicit urna,
260cognatas tribuit iuvenalis Aquarius artes:
cernere sub terris undas, inducere terris,
ipsaque conversis aspergere fluctibus astra
litoribusque novis per luxum illudere ponto
et varios fabricare lacus et flumina ficta
265et peregrinantis domibus suspendere rivos.
mille sub hoc habitant artes, quas temperat unda.
quippe etiam mundi faciem sedesque movebit
sidereas caelumque novum versabit in orbem.
quae per aquas veniunt, operum, fontesque sequuntur.
270mite genus dulcesque fluunt a sidere partus,
pectora nec sordent; faciles in damna feruntur;
nec dest nec superest census. sic profluit urna.
Ultima quos gemini producunt sidera Pisces,
his erit in pontum studium, vitamque profundo
275credent et puppes aut puppibus arma parabunt,
quidquid et in proprios pelagus desiderat usus.
innumerae veniunt artes: vix nomina rebus
sufficiunt, tot sunt parvae quoque membra carinae.
adde gubernandi studium, quod venit in astra
280et pontum caelo vincit. bene noverit orbem
fluminaque et portus, mundum ventosque, necessest
iamque huc atque illuc agilem convertere clavum
et frenare ratem fluctusque effundere rector,
iam remis agere et lentas inflectere tonsas.
285quin placidum ductis everrere retibus aequor
litoribusque suis populos exponere captos
aut uncos celare cibis aut carcere fraudem,
navalis etiam pugnas, pendentia bella,
attribuunt pelagique infectos sanguine fluctus.
290fecundum genus est natis et amica voluntas
et celeres motus mutataque cuncta per aevum.
Hos tribuunt mores atque has nascentibus artes
bis sex materia propria pollentia signa.
Sed nihil in semet totum valet: omnia vires
295cum certis sociant signis sub partibus aequis
et velut hospitio mundi commercia iungunt
conceduntque suas partes retinentibus astris.
quam partem Graiae dixere decanica gentes.
a numero nomen positum est, quod partibus astra
300condita tricenis triplici sub sorte feruntur
et tribuunt denas in se coëuntibus astris
inque vicem ternis habitantur sidera signis.
sic altis natura manet consaepta tenebris
et verum in caeco est multaque ambagine rerum;
305nec brevis est usus nec amat compendia caelum,
verum aliis alia opposita est et fallit imago
mentiturque suas vires et munera celat.
quae tibi non oculis, alta sed mente fugandast
caligo, penitusque deus, non fronte, notandus.
310Nunc quae sint coniuncta quibus quove ordine reddam
ne lateant aliae vires aliena per astra.
namque Aries primam partem sibi vindicat ipsi,
altera sors Tauro, Geminis pars tertia cedit.
sidera sic inter divisum dicitur astrum
315totque dabit vires dominos quotcumque recepit.
diversa in Tauro ratio est, nec parte sub ulla
censetur: Cancro primam mediamque Leoni,
extremam Erigonae tribuit. natura per astrum
stat tamen et proprias miscet per singula vires.
320Libra decem partes Geminorum prima capessit,
Scorpios adiunctas; Centauri tertia pars est,
nec quicquam numero discernitur, ordine cedit.
Cancer in adversum Capricorni derigit astrum
bis quinas primum partes, dignatus in illo
325temporis articulo sub quo censetur et ipse,
quod facit aequalis luces brumalibus umbris
cognatamque gerit diverso in cardine legem;
alterius partis perfundit Aquarius ignes,
quem subeunt Pisces extremo sidere Cancri.
330at Leo consortis meminit sub lege trigoni
Lanigerumque ducem recipit Taurumque quadrato
coniunctum sibi; sub Geminis pars tertia fertur:
hos quoque contingit per senos linea flexus.
praecipuum Erigone Cancro concedit honorem
335cui primam tribuit partem; vicina relictast
vicino, Nemeaee, tibi; pars ipsius unast
quae fastidito concessa est iure potiri.
sed Libra exemplo gaudet, pariterque regentem
noctes atque dies diverso in tempore secum
340Lanigerum sequitur: veris iuga temperat ille,
haec autumnalis componit lucibus umbras:
nulli concedit primam, traditque sequenti
vicinam partem; Centauri tertia summast.
Scorpios in prima Capricornum parte locavit,
345alterius dominum fecit cui nomen ab undis,
extremas volvit partes sub Piscibus esse.
at qui contento minitatur spicula nervo
Lanigero primas tradit sub iure trigoni
et medias Tauro partes Geminisque supremas.
350nec manet ingrati Capricornus crimine turpis
sed munus reddit Cancro recipitque receptus
principiumque sui donat; coniuncta Leonis
regna ferunt, summas partes et Virginis esse.
fontibus aeternis gaudens urnaque fluenti
355iura sui Librae permittit prima regenda,
haerentisque decem partes Nepa vindicat ipsi;
summas Centaurus retinet iuvenale per astrum.
iam superant gemini Pisces, qui sidera claudunt.
Lanigero primos tradunt in finibus usus,
360perque decem medias partes tu, Taure, receptus;
quod superest, ipsi sumunt, utque orbe feruntur
extremo sic et sortis pars ultima cedit.
Haec ratio retegit latitantis robora mundi
in plurisque modos repetitaque nomina caelum
365dividit et melius sociat, quo saepius, orbem.
nec tua sub titulis fallantur pectora notis:
dissimulant, non ostendunt mortalibus astra.
altius est acies animi mittenda sagacis
inque alio quaerendum aliud iunctisque sequendum
370viribus; et, cuius signi quis parte creatur,
eius habet mores atque illo nascitur astro.
talis per denas sortes natura feretur.
testis erit varius sub eodem sidere fetus,
quodque in tam multis animantum milibus, uno
375quae veniunt signo, tot sunt, quot corpora, mores,
et genus externum referunt aliena per astra,
confusique fluunt partus hominum atque ferarum.
scilicet in partes iunguntur condita pluris
diversasque ferunt proprio sub nomine leges.
380nec tantum lanas Aries nec Taurus aratra
nec Gemini Musas nec merces Cancer amabit,
nec Leo venator veniet nec Virgo magistra,
mensuris aut Libra potens aut Scorpios armis
Centaurusque feris, igni Capricornus et undis
385ipse suis Ivvenis geminique per aequora Pisces;
mixta sed in pluris sociantur sidera vires.
"Multum" inquis "tenuemque iubes me ferre laborem,
rursus et in magna mergis caligine mentem,
cernere cum facili lucem ratione viderer."
390quod quaeris, deus est: conaris scandere caelum
fataque fatali genitus cognoscere lege
et transire tuum pectus mundoque potiri.
pro pretio labor est nec sunt immunia tanta,
ne mirere viae flexus rerumque catenas.
395admitti potuisse sat est: sint cetera nostra.
at nisi perfossis fugiet te montibus aurum,
obstabitque suis opibus super addita tellus.
ut veniant gemmae, totus transibitur orbis,
nec lapidum pretio pelagus cepisse pigebit.
400annua solliciti consument vota coloni,
et quantae mercedis erunt fallacia rura!
quaeremus lucrum ventis Martemque sequemur
in praedas. pudeat tanto bona velle caduca.
luxuriae quoque militia est, vigilatque ruinis
405venter, et, ut pereant, suspirant saepe nepotes.
quid caelo dabimus? quantum est, quo veneat omne?
impendendus homo est, deus esse ut possit in ipso.
Hac tibi nascentum mores sunt lege notandi.
nec satis est signis dominantia discere signa
410per denos numeros et quae sint insita cuique;
sed proprias partes ipsas spectare memento
vel glacie rigidas vel quas exusserit ignis,
et sterilis sine utroque tamen, quas largior umor
quasve minor iusto vitiat. namque omnia mixtis
415viribus et vario consurgunt sidera textu.
est aequale nihil. terrenos aspice tractus
et maris et variis fugientia flumina ripis:
crimen ubique frequens et laudi noxia iunctast.
sic sterilis tellus laetis intervenit arvis
420ac subito rumpit parvo discrimine foedus;
et modo portus erat pelagi iam vasta charybdis,
laudatique cadit post paulum gratia ponti;
et nunc per scopulos, nunc campis labitur amnis,
et, faciens iter aut quaerens, curritve reditve.
425sic etiam caeli partes variantur in astris:
ut signum signo, sic a se discrepat ipsum
momentoque negat vires usumque salubrem,
quodque per has geritur partes sine fruge creatur
aut cadit aut multis sentit bona mixta querellis.
430hae mihi signandae proprio sunt carmine partes.
sed quis tot numeros totiens sub lege referre,
tot partes iterare queat, tot dicere summas,
perque paris causas faciem mutare loquendi?
incidimus, sic verba piget; sed gratia derit,
435in vanumque labor cedit quem despicit auris.
sed mihi per carmen fatalia iura ferenti
et sacros caeli motus ad iussa loquendumst,
nec fingenda datur, tantum monstranda figura.
ostendisse deum nimis est: dabit ipse sibimet
440pondera. nec fas est verbis splendescere mundum:
rebus erit maior. nec parva est gratia nostri
oris, si tantum poterit signare canenda.
accipe damnandae quae sint per sidera partes.
Lanigeri pars quarta nocet nec sexta salubris;
445septima par illi ac decima est decimaeque secunda
quaeque duas duplicant summas septemque novemque;
unaque viginti numeris pars addita laedit
et quinta et duram consummans septima partem.
Tauri nona mala est, similis cui tertia pars est
450post decimam nec non decimae pars septima iuncta;
bisque undena notans et bis duodena nocentes
quaeque decem trisque ingeminat fraudatque duobus
triginta numeros et tu, tricesima summa, es.
Pestifera in Geminis pars prima et tertia signi,
455septima non melior, ter quintae noxia par est,
unaque bis denis brevior nocet unaque maior,
et similis noxae veniet vicesima quinta
cumque duae subeunt vel cum se quattuor addunt.
Nec Cancri prima immunis nec tertia pars est
460nec sexta; octava est similis, decimaque peracta
prima rapit, nec ter quintae clementior usus;
septima post decimam luctum et vicesima portat
et quinta accedens et septima nonaque summa.
Tu quoque contactu primo, Nemeaee, timendus,
465et quarta sub parte premis; bis quinta salubri
terque caret caelo, vicesima et altera laedit;
e tribus appositis vitiat totidemque secutis
ultima, nec prima melior tricesima pars est.
Erigones nec pars prima est nec sexta nec una
470ad decimam nec quarta nec octava utilis umquam;
proxima viginti numeris et quarta timendast,
et quae ter decimam claudit sors ultima partem.
Et quinta in Chelis et septima inutilis astri,
tertia et undecimae decimaeque est septima iuncta
475quartaque bis denis actis et septima et ambae
quae numerum claudunt nona et tricesima partes.
Scorpios in prima reus est, cui tertia par est
et sexta et decima et quae ter tibi quinta notatur,
undecimam geminans et quae vicesima quintast
480octavoque manet numero nonumque capessit.
Si te fata sinant, quartam ne selige partem
Centauri; fuge et octavam; sex bisve peractis
octo, bis aut denis, metuendus dicitur aër,
cumque iterum duodena refert aut terna decemque
485aut septena quater, vel cum ter dena figurat.
Nec pars optanda est Capricorni septima; nona
consentit decimamque sequens quam tertia signat
et tribus aut una quae te, vicesima, fraudat
quaeve auget quinto numero vel septima fertur.
490damnanda et decimae succedens prima peractae
tertiaque et quinta et numero quae condita nonost
et post viginti prima et vicesima quinta
cumque illa quartam accumulans vicesima nona.
Tertia per geminos et quinta et septima Pisces,
495undecima et decimae metuenda est septima iuncta;
et quinta in quinos numeros revocata duasque
accipiens ultra summas metuenda feretur.
Hae partes sterilem ducunt et frigore et igni
aëra vel sicco vel quod superaverit umor,
500si rapidus Mavors ignes iaculatur in illum
Saturnusve suam glaciem Phoebusve calores.
Nec te perceptis signorum cura relinquat
partibus: in tempus quaedam mutantur, et ortu
accipiunt proprias vires ultraque remittunt.
505Namque, ubi se summis Aries extollet ab undis
et cervice prior flexa quam cornibus ibit,
non contenta suo generabit pectora censu
et dabit in praedas animos solvetque pudorem:
tantum audere iuvat. sic ipse in cornua fertur
510ut ruat aut vincat. non illos sedibus isdem
mollia per placidas delectant otia curas,
sed iuvat ignotas semper transire per urbes
scrutarique novum pelagus totius et esse
orbis in hospitio. testis tibi Laniger ipse,
515cum vitreum findens auravit vellere pontum
orbatumque sua Phrixum per fata sorore
Phasidos ad ripas et Colchida tergore vexit.
At, quos prima creant nascentis sidera Tauri,
feminei incedunt. nec longe causa petendast,
520si modo per causas naturam quaerere fas est:
aversus venit in caelum divesque puellis,
Pleiadum parvo referens glomeramine sidus.
accedunt et ruris opes, propriaque iuvencum
dote per inversos exornat vomere campos.
525Sed, Geminos aequa cum profert unda tegitque
parte, dabit studia et doctas producet ad artes.
nec triste ingenium sed dulci tincta lepore
corda creat, vocisque bonis citharaeque sonantis
instruit, et dotes cantus cum pectore iungit.
530At, niger obscura Cancer cum nube feretur,
qua velut exustus Phoebeis ignibus ignis
deficit et multa fuscat caligine sidus,
lumina deficient partus, geminamque creatis
mortem fata dabunt: se quisque et vivit et effert.
535Sicui per summas avidus produxerit undas
ora Leo et scandat malis hiscentibus orbem,
ille patri natisque reus, quas ceperit ipse,
non legabit opes, censumque immerget in ipso.
tanta fames animumque cibi tam dira cupido
540corripit, ut capiat semet nec compleat umquam,
inque epulas funus revocet pretiumque sepulcri.
Erigone surgens, quae rexit saecula prisca
iustitia rursusque eadem labentia fugit,
alta per imperium tribuit fastigia summum,
545rectoremque dabit legum iurisque sacrati
sancta pudicitia divorum templa colentem.
Sed, cum autumnales coeperunt surgere Chelae,
felix aequato genitus sub pondere Librae.
iudex examen sistet vitaeque necisque
550imponetque iugum terris legesque rogabit.
illum urbes et regna trement nutuque regentur
unius et caeli post terras iura manebunt.
Scorpios extremae cum tollet lumina caudae,
siquis erit stellis tum suffragantibus ortus,
555urbibus augebit terras iunctisque iuvencis
moenia succinctus curvo describet aratro,
aut sternet positas urbes inque arva reducet
oppida et in domibus maturas reddet aristas.
tanta erit et virtus et cum virtute potestas.
560Nec non Arcitenens, prima cum veste resurgit,
pectora clara dabit bello, magnisque triumphis
conspicuum patrias victorem ducet ad arces,
altaque nunc statuet nunc idem moenia vertet.
sed nimium indulgens rebus Fortuna secundis
565invidet in facie saevitque asperrima fronti.
horrendus bello Trebiam Cannasque lacumque
ante fugam tali pensabat imagine victor.
Ultimus in caudae Capricornus acumine summo
militiam in ponto dictat puppisque colendae
570plura ministeria et tenui discrimine mortis.
Quod si quem sanctumque velis castumque probumque
hic tibi nascetur cum primus Aquarius exit.
Ne velit et primos animus procedere Pisces,
garrulitas odiosa datur linguaeque venenum
575verba maligna novas mutantis semper ad aures
criminaque ad populum populi ferre ore bilingui.
nulla fides inerit natis, sed summa libido
ardentem medios animum iubet ire per ignes.
scilicet in piscem sese Cytherea novavit,
580cum Babyloniacas summersa profugit in undas
anguipedem alatos umeros Typhona ferentem,
inservitque suos squamosis Piscibus ignes.
nec solus fuerit geminis sub Piscibus ortus:
frater erit dulcisve soror, materve duorum.
585Nunc age diversis dominantia sidera terris
percipe. sed summa est rerum referenda figura.
quattuor in partes caeli discribitur orbis,
nascentem lapsumque diem mediosque calores
teque, Helice. totidem venti de partibus isdem
590erumpunt secumque gerunt per inania bella.
asper ab axe ruit Boreas, fugit Eurus ab ortu,
Auster amat medium solem Zephyrusque profectum.
hos inter binae mediis e partibus aurae
exspirant similis mutato nomine flatus.
595ipsa natat tellus pelagi lustrata corona
cingentis medium liquidis amplexibus orbem,
inque sinus pontum recipit, qui vespere ab atro
admissus dextra Numidas Libyamque calentem
alluit et magnae quondam Carthaginis arces
600litoraque in Syrtes revocat sinvata vadosas
rursusque ad Nilum derectis fluctibus exit.
laeva freti caedunt Hispanas aequora gentes
teque in vicinis haerentem, Gallia, terris
Italiaeque urbes dextram sinvantis in undam
605usque canes ad, Scylla, tuos avidamque Charybdin.
hac ubi se primum porta mare fudit, aperto
enatat Ionio laxasque vagatur in undas
et, prius ut, laeva se fundens circuit omnem
Italiam, Hadriaco mutatum nomina ponto,
610Eridanique bibit fluctus vetat aequore bellum
Illyricum Epirumque lavat claramque Corinthum
et Peloponnesi patulas circumuolat oras;
rursus et in laevum refluit vastoque recessu
Thessaliae fines et Achaica praeterit arva.
615hinc penitus iuvenisque fretum mersaeque puellae
truditur invitum, faucesque Propontis aperto
Euxino iniungit ponto Maeotis et undis,
quae tergo coniuncta manet fontemque ministrat.
inde ubi in angustas revocatus navita fauces
620Hellespontiacis iterum se fluctibus effert,
Icarium Aegaeumque secat laevaque nitentis
miratur populos Asiae totidemque tropaea
quot loca et innumeras gentes Taurumque minantem
fluctibus et Cilicum populos Syriamque perustam
625ingentique sinu fugientis aequora terras,
donec in Aegyptum redeunt curvata per undas
litora Niliacis iterum morientia ripis.
haec medium terris circumdat linea pontum
atque his undarum tractum constringit harenis.
630mille iacent mediae diffusa per aequora terrae.
Sardiniam in Libyco signant vestigia plantae,
Trinacria Italia tantum praecisa recessit,
adversa Euboicos miratur Graecia montes,
Aegaeis Crete civem sortita Tonantem
635Aegyptique Cypros pulsatur fluctibus amnis.
totque minore solo tamen emergentia ponto
litora, inaequas Cycladas Delonque Rhodonque
Aulidaque et Tenedon vicinaque Corsica terris
litora Sardiniae primumque intrantis in orbem
640Oceani victricem Ebusum et Balearica rura,
innumeri surgunt scopuli montesque per altum.
Nec tantum ex una pontus sibi parte reclusit
faucibus abruptis orbem; nam litora plura
impulit oceano Phorcys, sed montibus altis
645est vetitus totam ne vinceret aequore terram.
namque inter borean ortumque aestate nitentem
in longum angusto penetrabilis aequore fluctus
pervenit et patulis tum demum funditur arvis
Caspiaque Euxini similis facit aequora ponti.
650altera sub medium solem duo bella perinde
intulit Oceanus terris. nam Persica fluctus
arva tenet, titulum pelagi praedatus ab isdem
quae rigat ipse locis, latoque infunditur orbe.
nec procul in mollis Arabas terramque ferentem
655delicias variaeque novos radicis odores
leniter affundit gemmantia litora pontus,
et terrae mare nomen habet. media illa duobus.
quondam Carthago regnum sortita sub armis,
ignibus Alpinas cum contudit Hannibal arces,
660fecit et aeternum Trebiam Cannasque sepulcris
obruit et Libyam Latias infudit in urbes.
huc varias pestes diversaque monstra ferarum
congessit bellis natura infesta futuris.
horrendos angues habitataque membra veneno
665et mortis pastu viventia, crimina terrae,
et vastos elephantas habet, saevosque leones
in poenas fecunda suas parit horrida tellus
et portentosos cercopum ludit in ortus
ac sterili peior siccas infestat harenas,
670donec ad Aegypti ponat sua iura colonos.
inde Asiae populi divesque per omnia tellus:
auratique fluunt amnes gemmisque relucet
pontus, odoratae spirant medicamina silvae:
India notitia maior, Parthique vel orbis
675alter, et in caelum surgentis moenia Tauri
totque illum circa diverso nomine gentes
ad Tanain Scythicis dirimentem fluctibus orbes
Maeotisque lacus Euxinique aspera ponti.
aequora et extremum Propontidos Hellespontum
680hanc Asiae metam posuit natura potentis.
quod superest Europa tenet, quae prima natantem
fluctibus excepitque Iovem taurumque resolvit,
ponere passa suos ignes, onerique iugavit.
ille puellari donavit nomine litus
685et monumenta sui titulo sacravit amoris.
maxima terra viris et fecundissima doctis
artibus: in regnum florentes oris Athenae;
Sparta manu, Thebae divis, et rege vel uno
princeps Pella domus, Troiani gratia belli;
690Thessalia Epirosque potens vicinaque ripa
Illyris, et Thrace Martem sortita colonum,
et stupefacta suos inter Germania partus;
Gallia per census, Hispania maxima bellis;
Italia in summa, quam rerum maxima Roma
695imposuit terris caeloque adiungitur ipsa.
Hos erit in fines orbis pontusque vocandus,
quem deus in partes et singula dividit astra
ac sua cuique dedit tutelae regna per orbem
et proprias gentes atque urbes addidit altas,
700in quibus assererent praestantis sidera vires.
ac, velut humana est signis discripta figura,
et, quamquam communis eat tutela per omne
corpus, et in proprium divisis artubus exit
(namque Aries capiti, Taurus cervicibus haeret,
705bracchia sub Geminis censentur, pectora Cancro,
te scapulae, Nemeaee, vocant teque ilia, Virgo,
Libra colit clunes et Scorpios inguine regnat,
et femina Arcitenens, genua et Capricornus amavit,
cruraque defendit Ivvenis, vestigia Pisces),
710sic alias aliud terras sibi vindicat astrum.
Idcirco in varias leges variasque figuras
dispositum genus est hominum, proprioque colore
formantur gentes, sociataque iura per artus
materiamque parem privato foedere signant.
715flava per ingentis surgit Germania partus,
Gallia vicino minus est infecta rubore,
asperior solidos Hispania contrahit artus.
Martia Romanis urbis pater induit ora
Gradivumque Venus miscens bene temperat artus,
720perque coloratas subtilis Graecia gentes
gymnasium praefert vultu fortisque palaestras,
et Syriam produnt torti per tempora crines.
Aethiopes maculant orbem tenebrisque figurant
perfusas hominum gentes; minus India tostos
725progenerat mediumque facit moderata tenorem.
iam propior tellusque natans Aegyptia Nilo
lenius irriguis infuscat corpora campis
Phoebus harenosis Afrorum pulvere terris
exsiccat populos, et Mauretania nomen
730oris habet titulumque suo fert ipsa colore.
adde sonos totidem vocum, totidem insere linguas
et mores pro sorte paris ritusque locorum;
adde genus proprium simili sub semine frugum
et Cererem varia redeuntem messe per urbes
735nec paribus siliquas referentem viribus omnis,
nec te, Bacche, pari donantem munere terras
atque alias aliis fundentem collibus uvas,
cinnama nec totis passim nascentia campis;
diversas pecudum facies propriasque ferarum
740et duplici clausos elephantas carcere terrae.
quot partes orbis, totidem sub partibus orbes,
ut certis discripta nitent regionibus astra
perfunduntque suo subiectas aëre gentes.
Laniger in medio sortitus sidera mundo,
745Cancrum inter gelidumque Caprum per tempora veris,
asserit in vires pontum quem vicerat ipse,
virgine delapsa cum fratrem ad litora vexit
et minui deflevit onus dorsumque levari.
illum etiam venerata colit vicina Propontis
750et Syriae gentes et laxo Persis amictu
vestibus ipsa suis haerens Nilusque tumescens
in Cancrum et tellus Aegypti iussa natare.
Taurus habet Scythiae montes Asiamque potentem
et mollis Arabas, silvarum ditia regna.
755Euxinus Scythicos pontus sinvatus in arcus
sub Geminis te, Phoebe, colit; vos Thracia, fratres,
ultimus et sola vos tranans colit Indica Ganges.
ardent Aethiopes Cancro, cui plurimus ignis:
hoc color ipse docet. Phrygia, Nemeaee, potiris
760Idaeae matris famulus regnoque feroci
Cappadocum Armeniaeque iugis; Bithynia dives
te colit et Macetum tellus, quae vicerat orbem.
Virgine sub casta felix terraque marique
est Rhodos, hospitium recturi principis orbem,
765tumque domus vere Solis, cui tota sacratast,
cum caperet lumen magni sub Caesare mundi;
Ioniae quoque sunt urbes et Dorica rura,
Arcades antiqui celebrataque Caria fama.
quod potius colat Italiam, si seligat, astrum
770quam quod cuncta regit, quod rerum pondera novit,
designat summas et iniquum separat aequo,
tempora quo pendent, coëunt quo noxque diesque?
Hesperiam sua Libra tenet, qua condita Roma
orbis et imperium retinet discrimina rerum,
775lancibus et positas gentes tollitque premitque,
qua genitus Caesar melius nunc condidit urbem
et propriis frenat pendentem nutibus orbem.
inferius victae sidus Carthaginis arces
et Libyam Aegyptique latus donataque rura
780Cyrenes lacrimis radicis Scorpios acris
eligit, Italiaeque tamen respectat ad undas
Sardiniamque tenet fusasque per aequora terras.
Cnosia Centauro tellus circumdata ponto
paret, et in geminum Minois filius astrum
785ipse venit geminus. celeris hinc Creta sagittas
asserit intentosque imitatur sideris arcus.
insula Trinacriae fluitantem ad iura sororem
subsequitur Triviae sub eodem condita signo,
proximaque Italiae tenui divisa profundo
790ora paris sequitur leges nec sidere ruptast.
tu, Capricorne, regis quidquid sub sole cadente
est positum gelidamque Helicen quod tangit ab illo,
Hispanas gentes et quot fert Gallia dives;
teque feris dignam tantum, Germania, matrem
795asserit ambiguum sidus terraeque marisque
aestibus assiduis pontum terrasque sequentem.
sed Ivvenis nudos formatus mollior artus
Aegyptum ad tepidam Tyriasque recedit in arces
et Cilicum gentes vicinaque Caribus arva.
800Piscibus Euphrates datus est, ubi ab his ope sumpta
cum fugeret Typhona Venus subsedit in undis,
magna iacet tellus magnis circumdata ripis
Parthis et a Parthis domitae per saecula gentes,
Bactraque et Aethiopes, Babylon et Susa Ninosque,
805nominaque innumeris vix complectenda figuris.
et Tigris et rubri radiantia litora ponti.
Sic divisa manet tellus per sidera cuncta,
e quibus in proprias partes sunt iura trahenda;
namque eadem, quae sunt signis, commercia servant,
810utque illa inter se coëunt odioque repugnant,
nunc adversa polo, nunc et coniuncta trigono,
quaeque alia in varios affectus causa gubernat,
sic terrae terris respondent, urbibus urbes,
litora litoribus, regnis contraria regna;
815sic erit et sedes fugienda petendaque cuique,
sic speranda fides, sic et metuenda pericla,
ut genus in terram caelo descendit ab alto.
Percipe nunc etiam quae sint ecliptica Graio
nomine, quod certos quasi delassata per annos
820non numquam cessant sterili torpentia motu.
scilicet immenso nihil est aequale sub aevo
perpetuosque tenet flores unumque tenorem,
mutantur sed cuncta die variantque per annos;
et fecunda suis absistunt frugibus arva
825continuosque negant partus effeta creando,
rursus quae fuerant steriles ad semina terrae
post nova sufficiunt nullo mandante tributa.
concutitur tellus validis compagibus haerens
subducitque solum pedibus; natat orbis in ipso
830et vomit Oceanus pontum sitiensque resorbet
nec sese ipse capit. sic quondam merserat urbes,
humani generis cum solus constitit heres
Deucalion scopuloque orbem possedit in uno.
nec non, cum patrias Phaëthon temptavit habenas,
835arserunt gentes timuitque incendia caelum
fugeruntque novas ardentia sidera flammas
atque uno metuit condi natura sepulcro.
in tantum longo mutantur tempore cuncta
atque iterum in semet redeunt. sic tempore certo
840signa quoque amittunt vires sumuntque receptas.
causa patet, quod, Luna quibus defecit in astris
orba sui fratris noctisque immersa tenebris,
cum medius Phoebi radios intercipit orbis
nec trahit assuetum quo fulget Delia lumen,
845haec quoque signa suo pariter cum sidere languent
incurvata simul solitoque exempta vigori
et velut elatam Phoeben in funere lugent.
ipsa docet titulo se causa: ecliptica signa
dixere antiqui. pariter sed bina laborant,
850nec vicina loco sed quae contraria fulgent,
sicut Luna suo tum tantum deficit orbe
cum Phoebum adversis currentem non videt astris.
nec tamen aequali languescunt tempore cuncta,
sed modo in affectus totus producitur annus,
855nunc brevius lassata manent, nunc longius astra
exceduntque suo Phoebeia tempora casu.
atque, ubi perfectum est spatium quod cuique dicatur
impleruntque suos certa statione labores
bina per adversum caelum fulgentia signa,
860tum vice bina labant ipsis haerentia casus,
quae prius in terras veniunt terrasque relinquunt,
sidereo non ut pugnet contrarius orbi
sed, qua mundus agit cursus, inclinet et ipse,
amissasque negant vires, nec munera tanta
865nec similis reddunt noxas. locus omnia vertit.
Sed quid tam tenui prodest ratione nitentem
scrutari mundum, si mens sua cuique repugnat
spemque timor tollit prohibetque a limine caeli?
`conditur en` inquit `uasto natura recessu
870mortalisque fugit visus et pectora nostra,
nec prodesse potest quod fatis cuncta reguntur,
cum fatum nulla possit ratione videri.`
quid iuvat in semet sua per convicia ferri
et fraudare bonis, quae nec deus invidet ipse,
875quosque dedit natura oculos deponere mentis?
perspicimus caelum, cur non et munera caeli?
inque ipsos penitus mundi descendere census
seminibusque suis tantam componere molem
et partum caeli sua per nutricia ferre
880extremumque sequi pontum terraeque subire
pendentis tractus et toto vivere in orbe.
quanta et pars superet rationem discere noctis
iam nusquam natura latet; pervidimus omnem
et capto potimur mundo nostrumque parentem
885pars sua perspicimus genitique accedimus astris.
an dubium est habitare deum sub pectore nostro
in caelumque redire animas caeloque venire,
utque sit ex omni constructus corpore mundus
aëris atque ignis summi terraeque marisque
890hospitium menti totum quae infusa gubernet,
sic esse in nobis terrenae corpora sortis
sanguineasque animas animo, qui cuncta gubernat
dispensatque hominem? quid mirum, noscere mundum
si possunt homines, quibus est et mundus in ipsis
895exemplumque dei quisque est in imagine parva?
an cuiquam genitos, nisi caelo, credere fas est
esse homines? proiecta iacent animalia cuncta
in terra vel mersa vadis, vel in aëre pendent,
omnibus una quies venter censumque per artus,
900et, quia consilium non est, et lingua remissa.
unus in inspectus rerum viresque loquendi
ingeniumque capax variasque educitur artes
hic partus, qui cuncta regit: secessit in urbes,
edomuit terram ad fruges, animalia cepit
905imposuitque viam ponto, stetit unus in arcem
erectus capitis victorque ad sidera mittit
sidereos oculos propiusque aspectat Olympum
inquiritque Iovem; nec sola fronte deorum
contentus manet, et caelum scrutatur in alvo
910cognatumque sequens corpus se quaerit in astris.
huic in tanta fidem petimus, quam saepe volucres
accipiunt trepidaeque suo sub pectore fibrae.
an minus est sacris rationem ducere signis
quam pecudum mortes aviumque attendere cantus?
915atque ideo faciem caeli non invidet orbi
ipse deus vultusque suos corpusque recludit
volvendo semper seque ipsum inculcat et offert,
ut bene cognosci possit doceatque videntis,
qualis eat, cogatque suas attendere leges.
920ipse vocat nostros animos ad sidera mundus
nec patitur, quia non condit, sua iura latere.
quis putet esse nefas nosci, quod cernere fas est?
nec contemne tuas quasi parvo in pectore vires:
quod valet, immensum est. sic auri pondera parvi
925exsuperant pretio numerosos aeris acervos;
sic adamas, punctum lapidis, pretiosior aurost;
parvula sic totum pervisit pupula caelum,
quoque vident oculi minimum est, cum maxima cernant;
sic animi sedes tenui sub corde locata
930per totum angusto regnat de limite corpus.
materiae ne quaere modum, sed perspice vires,
quas ratio, non pondus, habet: ratio omnia vincit.
ne dubites homini divinos credere visus,
iam facit ipse deos mittitque ad sidera numen,
935maius et Augusto crescet sub principe caelum.