PERSONAE

IVNO

AMPHITRYON

MEGARA

LYCVS

HERCVLES

THESEVS

CHORVS

SCAENA THEBIS

IVNO

Soror Tonantis (hoc enim solum mihi

nomen relictum est) semper alienum Iovem

ac templa summi vidua deservi aetheris

locumque caelo pulsa paelicibus dedi;

5tellus colenda est, paelices caelum tenent:

hinc Arctos alta parte glacialis poli

sublime classes sidus Argolicas agit;

hinc, qua recenti vere laxatur dies,

Tyriae per undas vector Europae nitet;

10illinc timendum ratibus ac ponto gregem

passim vagantes exserunt Atlantides;

ferro minax hinc terret Orion deos

suasque Perseus aureus stellas habet;

hinc clara gemini signa Tyndaridae micant

15quibusque natis mobilis tellus stetit.

Nec ipse tantum Bacchus aut Bacchi parens

adiere superos: ne qua pars probro vacet,

mundus puellae serta Cnosiacae gerit.

Sed vetera sero querimur ...

... una me dira ac fera

20Thebana tellus matribus sparsa impiis

quotiens novercam fecit! escendat licet

meumque victrix teneat Alcmene locum,

pariterque natus astra promissa occupet,

in cuius ortus mundus impendit diem

25tardusque Eoo Phoebus effulsit mari

retinere mersum iussus Oceano iubar?

non sic abibunt odia; vivaces aget

violentus iras animus et saevus dolor

aeterna bella pace sublata geret.

30Quae bella? quidquid horridum tellus creat

inimica, quidquid pontus aut aer tulit

terribile dirum pestilens atrox ferum,

fractum atque domitum est. Superat et crescit malis

iraque nostra fruitur; in laudes suas

35mea vertit odia: dum nimis saeva impero,

patrem probavi, gloriae feci locum.

Qua Sol reducens quaque deponens diem

binos propinqua tinguit Aethiopas face,

indomita virtus colitur et toto deus

40narratur orbe. Monstra iam desunt mihi

minorque labor est Herculi iussa exsequi,

quam mihi iubere: laetus imperia excipit.

Quae fera tyranni iussa violento queant

nocere iuveni? nempe pro telis gerit

45quae timuit et quae fudit: armatus venit

leone et hydra. Nec satis terrae patent:

effregit ecce limen inferni Iovis

et opima victi regis ad superos refert.

Parum est reverti, foedus umbrarum perit:

50vidi ipsa, vidi nocte discussa inferum

et Dite domito spolia iactantem patri

fraterna. Cur non vinctum et oppressum trahit

ipsum catenis paria sortitum Iovi

Ereboque capto potitur? en retegit Styga!

55patefacta ab imis manibus retro via est

et sacra dirae mortis in aperto iacent.

At ille, rupto carcere umbrarum ferox,

de me triumphat et superbifica manu

atrum per urbes ducit Argolicas canem.

60Viso labantem Cerbero vidi diem

pavidumque Solem; me quoque invasit tremor,

et terna monstri colla devicti intuens

timui imperasse. Levia sed nimium queror;

caelo timendum est, regna ne summa occupet

65qui vicit ima: sceptra praeripiet patri.

Nec in astra lenta veniet ut Bacchus via:

iter ruina quaeret et vacuo volet

regnare mundo. Robore experto tumet,

et posse caelum viribus vinci suis

70didicit ferendo; subdidit mundo caput

mediusque collo sedit Herculeo polus

nec flexit umeros molis immensae labor;

immota cervix sidera et caelum tulit

et me prementem: quaerit ad superos viam.

75Perge, ira, perge et magna meditantem opprime,

congredere, manibus ipsa dilacera tuis:

quid tanta mandas odia? discedant ferae,

ipse imperando fessus Eurystheus vacet.

Titanas ausos rumpere imperium Iovis

80emitte, Siculi verticis laxa specum,

tellus gigante Doris excusso tremens

supposita monstri colla terrifici levet,

sublimis alias Luna concipiat feras

sed vicit ista. quaeris Alcidae parem?

85nemo est nisi ipse: bella iam secum gerat.

Adsint ab imo Tartari fundo excitae

Eumenides, ignem flammeae spargant comae,

viperea saevae verbera incutiant manus.

I nunc, superbe, caelitum sedes pete,

90humana temne. Iam Styga et manes, ferox,

fugisse credis? hic tibi ostendam inferos.

Revocabo in alta conditam caligine,

ultra nocentum exilia, discordem deam

quam munit ingens montis oppositi specus;

95educam et imo Ditis e regno extraham

quidquid relictum est: veniet invisum Scelus

suumque lambens sanguinem Impietas ferox

Errorque et in se semper armatus Furor -

hoc hoc ministro noster utatur dolor.

100Incipite, famulae Ditis, ardentem citae

concutite pinum et agmen horrendum anguibus

Megaera ducat atque luctifica manu

vastam rogo flagrante corripiat trabem.

Hoc agite, poenas petite violatae Stygis;

105concutite pectus, acrior mentem excoquat

quam qui caminis ignis Aetnaeis furit.

Ut possit animum captus Alcides agi,

magno furore percitus, nobis prius

insaniendum est: Iuno, cur nondum furis?

110me me, sorores, mente deiectam mea

versate primam, facere si quicquam apparo

dignum noverca. Vota mutentur mea:

natos reversus videat incolumes pater

manuque fortis redeat. Inveni diem,

115invisa quo nos Herculis virtus iuvet.

Me vicit? et se vincat et cupiat mori

ab inferis reversus. Hic prosit mihi

Iove esse genitum. Stabo et, ut certo exeant

emissa nervo tela, librabo manu,

120regam furentis arma, pugnanti Herculi

tandem favebo - scelere perfecto licet

admittat illas genitor in caelum manus.

Movenda iam sunt bella: clarescit dies

ortuque Titan lucidus croceo subit.

CHORVS

125Iam rara micant sidera prono

languida mundo, nox victa vagos

contrahit ignes luce renata,

cogit nitidum Phosphoros agmen;

signum celsi glaciale poli

130septem stellis Arcados ursae

lucem verso temone vocat.

Iam caeruleis evectus aquis

Titan summa prospicit Oeta;

iam Cadmeis incluta Bacchis

135aspersa die dumeta rubent

Phoebique fugit reditura soror.

Pendet summo stridula ramo

pinnasque novo tradere soli

gestit querulos inter nidos

140Thracia paelex,

turbaque circa confusa sonat

murmure mixto testata diem.

Labor exoritur durus et omnis

agitat curas aperitque domos:

145pastor gelida cana pruina

grege dimisso pabula carpit;

ludit prato liber aperto

nondum rupta fronte iuvencus,

vacuae reparant ubera matres;

150errat cursu levis incerto

molli petulans haedus in herba.

Carbasa ventis credit dubius

navita vitae

laxos aura complente sinus.

155Hic exesis pendens scopulis

aut deceptos instruit hamos

aut suspensus spectat pressa

praemia dextra:

sentit tremulum linea piscem.

160Haec, innocuae quibus est vitae

tranquilla quies

et laeta suo parvoque domus.

Spes immanes urbibus errant

trepidique metus:

ille superbos aditus regum

165durasque fores expers somni

colit, hic nullo fine beatas

componit opes gazis inhians

et congesto pauper in auro.

Illum populi favor attonitum

170fluctuque magis mobile vulgus

aura tumidum tollit inani;

hic clamosi rabiosa fori

iurgia vendens

improbus iras et verba locat.

175Novit paucos secura quies,

qui velocis memores aevi

tempora numquam reditura tenent.

Dum fata sinunt, vivite laeti:

properat cursu vita citato

180volucrique die rota praecipitis

vertitur anni.

Durae peragunt pensa sorores

nec sua retro fila revolvunt.

At gens hominum fertur rapidis

185obvia fatis incerta sui:

Stygias ultro quaerimus undas.

Nimium, Alcide, pectore forti

properas maestos visere manes:

certo veniunt tempore Parcae,

190nulli iusso cessare licet,

nulli scriptum proferre diem:

recipit populos urna citatos.

Alium multis gloria terris

tradat et omnes fama per urbes

195garrula laudet caeloque parem

tollat et astris,

alius curru sublimis eat:

me mea tellus lare secreto

tutoque tegat.

Venit ad pigros cana senectus,

humilique loco sed certa sedet

200sordida parvae fortuna domus:

alte virtus animosa cadit.

Sed maesta venit crine soluto

Megara parvum comitata gregem,

tardusque senio graditur Alcidae parens.

AMPHITRYON

205O magne Olympi rector et mundi arbiter,

iam statve tandem gravibus aerumnis modum

finemque cladi. Nulla lux umquam mihi

secura fulsit: finis alterius mali

gradus est futuri. Protinus reduci novus

210paratur hostis; antequam laetam domum

contingat, aliud iussus ad bellum meat;

nec ulla requies tempus aut ullum vacat,

nisi dum iubetur. Sequitur a primo statim

infesta Iuno: numquid immunis fuit

215infantis aetas? monstra superavit prius

quam nosse posset. Gemina cristati caput

angues ferebant ora, quos contra obvius

reptavit infans igneos serpentium

oculos remisso pectore ac placido intuens;

220artos serenis vultibus nodos tulit,

et tumida tenera guttura elidens manu

prolusit hydrae. Maenali pernix fera,

multo decorum praeferens auro caput,

deprensa cursu; maximus Nemeae timor

225pressus lacertis gemuit Herculeis leo.

Quid stabula memorem dira Bistonii gregis

suisque regem pabulum armentis datum,

solitumque densis hispidum Erymanthi iugis

Arcadia quatere nemora Maenalium suem,

230taurumque centum non levem populis metum?

inter remotos gentis Hesperiae greges

pastor triformis litoris Tartessii

peremptus, acta est praeda ab occasu ultimo:

notum Cithaeron pavit Oceano pecus.

235penetrare iussus solis aestivi plagas

et adusta medius regna quae torret dies

utrimque montes solvit ac rupto obice

latam ruenti fecit Oceano viam.

Post haec adortus nemoris opulenti domos

240aurifera vigilis spolia serpentis tulit.

Quid? saeva Lernae monstra, numerosum malum,

non igne demum vicit et docuit mori,

solitasque pinnis condere obductis diem

petit ab ipsis nubibus Stymphalidas?

245non vicit illum caelibis semper tori

regina gentis vidua Thermodontiae,

nec ad omne clarum facinus audaces manus

stabuli fugavit turpis Augei labor.

Quid ista prosunt? orbe defenso caret.

250Sensere terrae pacis auctorem suae

abesse terris: prosperum ac felix scelus

virtus vocatur; sontibus parent boni,

ius est in armis, opprimit leges timor.

Ante ora vidi nostra truculenta manu

255gnatos paterni cadere regni vindices

ipsumque, Cadmi nobilis stirpem ultimam,

occidere, vidi regium capiti decus

cum capite raptum - quis satis Thebas fleat?

ferax deorum terra, quem dominum tremit!

260e cuius arvis eque fecundo sinu

stricto iuventus orta cum ferro stetit

cuiusque muros natus Amphion Iove

struxit canoro saxa modulatu trahens,

in cuius urbem non semel divum parens

265caelo relicto venit, haec quae caelites

recepit et quae fecit et - fas sit loqui -

fortasse faciet, sordido premitur iugo.

Cadmea proles atque Ophionium genus,

quo reccidistis? tremitis ignavum exulem,

270suis carentem finibus, nostris gravem.

Qui scelera terra quique persequitur mari

ac saeva iusta sceptra confregit manu

nunc servit absens fertque quae fieri vetat,

tenetque Thebas exul Herculeas Lycus. -

275Sed non tenebit. Aderit et poenas petet

subitusque ad astra emerget; inveniet viam

aut faciet. Adsis sospes et remees tuis

tandemque venias victor ad victam domum.

MEGARA

Emerge, coniunx, atque dispulsas manu

280abrumpe tenebras; nulla si retro via

iterque clusum est, orbe diducto redi

et quidquid atra nocte possessum latet

emitte tecum. Dirutis qualis iugis

praeceps citato flumini quaerens iter

285quondam stetisti, scissa cum vasto impetu

patuere Tempe, pectore impulsus tuo

huc mons et illuc cecidit, et rupto aggere

nova cucurrit Thessalus torrens via:

talis, parentes liberos patriam petens,

290erumpe rerum terminos tecum efferens,

et quidquid avida tot per annorum gradus

abscondit aetas redde et oblitos sui

lucisque pavidos ante te populos age:

indigna te sunt spolia, si tantum refers

295quantum imperatum est. Magna sed nimium loquor

ignara nostrae sortis. Unde illum mihi

quo te tuamque dexteram amplectar diem

reditusque lentos nec mei memores querar?

tum tibi, deorum ductor, indomiti ferent

300centena tauri colla; tibi, frugum potens,

secreta reddam sacra; tibi muta fide

longas Eleusin tacita iactabit faces.

Tum restitutas fratribus rebor meis

animas et ipsum regna moderantem sua

305florere patrem. Si qua te maior tenet

clausum potestas, sequimur: aut omnis tuo

defende reditu sospes aut omnes trahe. -

Trahes nec ullus eriget fractos deus.

AM. O socia nostri sanguinis, casta fide

310servans torum gnatosque magnanimi Herculis,

meliora mente concipe atque animum excita.

Aderit profecto, qualis ex omni solet

labore, maior. ME. Quod nimis miseri volunt,

hoc facile credunt. AM. Immo quod metuunt nimis

315numquam moveri posse nec tolli putant:

prona est timoris semper in peius fides.

ME. Demersus ac defossus et toto insuper

oppressus orbe quam viam ad superos habet?

AM. Quam tunc habebat cum per arentem plagam

320et fluctuantes more turbati maris

adit harenas bisque discedens fretum

et bis recurrens, cumque deserta rate

deprensus haesit Syrtium brevibus vadis

et puppe fixa maria superavit pedes.

325ME. Iniqua raro maximis virtutibus

fortuna parcit; nemo se tuto diu

periculis offerre tam crebris potest:

quem saepe transit casus, aliquando invenit.

Sed ecce saevus ac minas vultu gerens

330et qualis animo est talis incessu venit

aliena dextra sceptra concutiens Lycus.

LYCVS

Urbis regens opulenta Thebanae loca

et omne quidquid uberis cingit soli

obliqua Phocis, quidquid Ismenos rigat,

335quidquid Cithaeron vertice excelso videt

et bina findens Isthmos exilis freta,

non vetera patriae iura possideo domus

ignavus heres; nobiles non sunt mihi

avi nec altis inclitum titulis genus,

340sed clara virtus: qui genus iactat suum,

aliena laudat. Rapta sed trepida manu

sceptra optinentur; omnis in ferro est salus:

quod civibus tenere te invitis scias,

strictus tuetur ensis. Alieno in loco

345haut stabile regnum est; una sed nostras potest

fundare vires iuncta regali face

thalamisque Megara: ducet e genere inclito

novitas colorem nostra. Non equidem reor

fore ut recuset ac meos spernat toros;

350quod si impotenti pertinax animo abnuet,

stat tollere omnem penitus Herculeam domum.

Invidia factum ac sermo popularis premet?

ars prima regni est posse in invidia pati.

Temptemus igitur, fors dedit nobis locum;

355namque ipsa, tristi vestis obtentu caput

velata, iuxta praesides adstat deos,

laterique adhaeret verus Alcidae sator.

ME. Quidnam iste, nostri generis exitium ac lues,

novi parat? quid temptat? LY. O clarum trahens

360a stirpe nomen regia, facilis mea

parumper aure verba patienti excipe.

Si aeterna semper odia mortales gerant,

nec coeptus umquam cedat ex animis furor,

sed arma felix teneat, infelix paret,

365nihil relinquent bella; tum vastis ager

squalebit arvis, subdita tectis face

altus sepultas obruet gentes cinis.

Pacem reduci velle victori expedit,

victo necesse est - particeps regno veni;

370sociemur animis; pignus hoc fidei cape:

continge dextram. Quid truci vultu siles?

ME. Egone ut parentis sanguine aspersam manum

fratrumque gemina caede contingam? prius

extinguet ortus, referet occasus diem,

375pax ante fida nivibus et flammis erit

et Scylla Siculum iunget Ausonio latus,

priusque multo vicibus alternis fugax

Euripus unda stabit Euboica piger.

Patrem abstulisti, regna, germanos, larem

380patrium - quid ultra est? una res superest mihi

fratre ac parente carior, regno ac lare:

odium tui, quod esse cum populo mihi

commune doleo: pars quota ex isto mea est?

Dominare tumidus, spiritus altos gere:

385sequitur superbos ultor a tergo deus.

Thebana novi regna: quid matres loquar

passas et ausas scelera? quid geminum nefas

mixtumque nomen coniugis gnati patris?

quid bina fratrum castra? quid totidem rogos?

390riget superbo Tantalis luctu parens

maestusque Phrygio manat in Sipylo lapis.

Quin ipse torvum subrigens crista caput

Illyrica Cadmus regna permensus fuga

longas reliquit corporis tracti notas.

395Haec te manent exempla: dominare ut libet,

dum solita regni fata te nostri vocent.

LY. Agedum efferatas rabida voces amove

et disce regum imperia ab Alcide pati.

ego rapta quamuis sceptra victrici geram

400dextra regamque cuncta sine legum metu

quas arma vincunt, pauca pro causa loquar

nostra. Cruento cecidit in bello pater?

cecidere fratres? arma non servant modum;

nec temperari facile nec reprimi potest

405stricti ensis ira; bella delectat cruor.

Sed ille regno pro suo, nos improba

cupidine acti? quaeritur belli exitus,

non causa. Sed nunc pereat omnis memoria:

cum victor arma posuit, et victum decet

410deponere odia. Non ut inflexo genu

regnantem adores petimus: hoc ipsum placet

animo ruinas quod capis magno tuas;

es rege coniunx digna: sociemus toros.

ME. Gelidus per artus vadit exsanguis tremor.

415Quod facinus aures pepulit? haut equidem horrui,

cum pace rupta bellicus muros fragor

circumsonaret, pertuli intrepide omnia:

thalamos tremesco; capta nunc videor mihi. -

Gravent catenae corpus et longa fame

420mors protrahatur lenta: non vincet fidem

vis ulla nostram; moriar, Alcide, tua.

LY. Animosne mersus inferis coniunx facit?

ME. Inferna tetigit, posset ut supera assequi.

LY. Telluris illum pondus immensae premit.

425ME. Nullo premetur onere, qui caelum tulit.

LY. Cogere. ME. Cogi qui potest nescit mori.

LY. Effare thalamis quod novis potius parem

regale munus. ME. Aut tuam mortem aut meam.

LY. Moriere demens. ME. Coniugi occurram meo.

430LY. Sceptrone nostro famulus est potior tibi?

ME. Quot iste famulus tradidit reges neci!

LY. Cur ergo regi servit et patitur iugum?

ME. Imperia dura tolle: quid virtus erit?

LY. Obici feris monstrisque virtutem putas?

435ME. Virtutis est domare quae cuncti pavent.

LY. Tenebrae sequentem magna Tartareae premunt.

ME. Non est ad astra mollis e terris via.

LY. Quo patre genitus caelitum sperat domos?

AM. Miseranda coniunx Herculis magni, sile:

440partes meae sunt reddere Alcidae patrem

genusque verum. Post tot ingentis viri

memoranda facta postque pacatum manu

quodcumque Titan ortus et labens videt,

post monstra tot perdomita, post Phlegram impio

445sparsam cruore postque defensos deos

nondum liquet de patre? mentimur Iovem?

Iunonis odio crede. LY. Quid violas Iovem?

mortale caelo non potest iungi genus.

AM. Communis ista pluribus causa est deis.

450LY. Famuline fuerant ante quam fierent dei?

AM. Pastor Pheraeos Delius pavit greges.

LY. Sed non per omnes exul erravit plagas.

AM. Quem profuga terra mater errante edidit?

LY. Num monstra saeva Phoebus aut timuit feras?

455AM. Primus sagittas imbuit Phoebi draco.

LY. Quam gravia partus tulerit ignoras mala?

AM. E matris utero fulmine eiectus puer

mox fulminanti proximus patri stetit.

Quid? qui gubernat astra, qui nubes quatit,

460non latuit infans rupis exesae specu?

sollicita tanti pretia natales habent

semperque magno constitit nasci deum.

LY. Quemcumque miserum videris, hominem scias.

AM. Quemcumque fortem videris, miserum neges.

465LY. Fortem vocemus cuius ex umeris leo,

donum puellae factus, et clava excidit

fulsitque pictum veste Sidonia latus?

fortem vocemus cuius horrentes comae

maduere nardo, laude qui notas manus

470ad non virilem tympani movit sonum,

mitra ferocem barbara frontem premens?

AM. Non erubescit Bacchus effusos tener

sparsisse crines nec manu molli levem

vibrare thyrsum, cum parum forti gradu

475auro decorum syrma barbarico trahit:

post multa virtus opera laxari solet.

LY. Hoc Euryti fatetur eversi domus

pecorumque ritu virginum oppressi greges;

hoc nulla Iuno, nullus Eurystheus iubet:

480ipsius haec sunt opera. AM. Non nosti omnia:

ipsius opus est caestibus fractus suis

Eryx et Eryci iunctus Antaeus Libys,

et qui hospitali caede manantes foci

bibere iustum sanguinem Busiridis;

485ipsius opus est vulneri et ferro obvius

mortem coactus integer Cycnus pati,

nec unus una Geryon victus manu.

Eris inter istos - qui tamen nullo stupro

laesere thalamos. LY. Quod Iovi hoc regi licet:

490Iovi dedisti coniugem, regi dabit;

et te magistro non novum hoc discet nurus,

etiam viro probante meliorem sequi.

Sin copulari pertinax taedis negat,

vel ex coacta nobilem partum feram.

495ME. Umbrae Creontis et penates Labdaci

et nuptiales impii Oedipodae faces,

nunc solita nostro fata coniugio date.

Nunc nunc, cruentae regis Aegypti nurus,

adeste multo sanguine infectae manus.

500Dest una numero Danais: explebo nefas.

LY. Coniugia quoniam pervicax nostra abnuis

regemque terres, sceptra quid possint scies.

Complectere aras: nullus eripiet deus

te mihi, nec orbe si remolito queat

505ad supera victor numina Alcides vehi.

Congerite silvas: templa supplicibus suis

iniecta flagrent, coniugem et totum gregem

consumat unus igne subiecto rogus.

AM. Hoc munus a te genitor Alcidae peto,

510rogare quod me deceat, ut primus cadam.

LY. Qui morte cunctos luere supplicium iubet

nescit tyrannus esse: diversa inroga;

miserum veta perire, felicem iube.

Ego, dum cremandis trabibus accrescit rogus,

515sacro regentem maria votivo colam.

AM. Pro numinum vis summa, pro caelestium

rector parensque, cuius excussis tremunt

humana telis, impiam regis feri

compesce dextram! - quid deos frustra precor?

520ubicumque es, audi, gnate. - Cur subito labant

agitata motu templa? cur mugit solum?

infernus imo sonuit e fundo fragor.

Audimur! est est sonitus Herculei gradus.

CHORVS

O Fortuna viris invida fortibus,

525quam non aequa bonis praemia dividis!

Eurystheus facili regnet in otio,

Alcmena genitus bella per omnia

monstris exagitet caeliferam manum?

serpentis resecet colla feracia,

530deceptis referat mala sororibus,

cum somno dederit pervigiles genas

pomis divitibus praepositus draco?

Intravit Scythiae multivagas domos

et gentes patriis sedibus hospitas,

535calcavitque freti terga rigentia

et mutis tacitum litoribus mare.

Illic dura carent aequora fluctibus,

et qua plena rates carbasa tenderent,

intonsis teritur semita Sarmatis.

540Stat pontus, vicibus mobilis annuis,

navem nunc facilis, nunc equitem pati.

Illic quae viduis gentibus imperat,

aurato religans ilia balteo,

detraxit spolium nobile corpori

545et peltam et nivei vincula pectoris,

victorem posito suspiciens genu.

Qua spe praecipites actus ad inferos,

audax ire vias inremeabiles,

vidisti Siculae regna Proserpinae?

550illic nulla noto nulla favonio

consurgunt tumidis fluctibus aequora;

non illic geminum Tyndaridae genus

succurrunt timidis sidera navibus:

stat nigro pelagus gurgite languidum,

555et cum Mors avidis pallida dentibus

gentes innumeras manibus intulit,

uno tot populi remige transeunt.

Evincas utinam iura ferae Stygis

Parcarumque colos non revocabiles.

560Hic qui rex populis pluribus imperat,

bello cum peteres Nestoream Pylon,

tecum conservit pestiferas manus

telum tergemina cuspide praeferens:

effugit tenui vulnere saucius

565et mortis dominus pertimuit mori.

fatum rumpe manu, tristibus inferis

prospectus pateat lucis et invius

limes det faciles ad superos vias.

Immites potuit flectere cantibus

570umbrarum dominos et prece supplici

Orpheus, Eurydicen dum repetit suam.

Quae silvas et aves saxaque traxerat

ars, quae praebuerat fluminibus moras,

ad cuius sonitum constiterant ferae,

575mulcet non solitis vocibus inferos,

et surdis resonat clarius in locis.

Deflent Eumenides Threiciam nurum,

deflent et lacrimis difficiles dei,

et qui fronte nimis crimina tetrica

580quaerunt ac veteres excutiunt reos

flentes Eurydicen iuridici sedent.

Tandem mortis ait "vincimur" arbiter,

"evade" ad superos, lege tamen data:

tu post terga tui perge viri comes,

585tu non ante tuam respice coniugem,

quam cum clara deos obtulerit dies

Spartanique aderit ianua Taenari."

Odit verus amor nec patitur moras:

munus dum properat cernere, perdidit.

590Quae vinci potuit regia carmine,

haec vinci poterit regia viribus.

HERCVLES

O lucis almae rector et caeli decus,

qui alterna curru spatia flammifero ambiens

inlustre laetis exseris terris caput,

595da, Phoebe, veniam, si quid inlicitum tui

videre vultus: iussus in lucem extuli

arcana mundi. Tuque, caelestum arbiter

parensque, visus fulmine opposito tege;

et tu, secundo maria qui sceptro regis,

600imas pete undas. Quisquis ex alto aspicit

terrena, facie pollui metuens nova,

aciem reflectat oraque in caelum erigat

portenta fugiens: hoc nefas cernant duo,

qui advexit et quae iussit. In poenas meas

605atque in labores non satis terrae patent

Iunonis odio: vidi inaccessa omnibus,

ignota Phoebo quaeque deterior polus

obscura diro spatia concessit Iovi;

et, si placerent tertiae sortis loca,

610regnare potui: noctis aeternae chaos

et nocte quiddam gravius et tristes deos

et fata vici. Morte contempta redi:

quid restat aliud? Vidi et ostendi inferos:

da si quid ultra est, iam diu pateris manus

615cessare nostras, Iuno: quae vinci iubes?

Sed templa quare miles infestus tenet

limenque sacrum terror armorum obsidet?

AMPHITRYON

Utrumne visus vota decipiunt meos,

an ille domitor orbis et Graium decus

620tristi silentem nubilo liquit domum?

Estne ille natus? Membra laetitia stupent.

O nate, certa at sera Thebarum salus,

teneone in auras editum an vana fruor

deceptus umbra? Tune es? Agnosco toros

625umerosque et alto nobile in trunco caput.

HE. Unde iste, genitor, squalor et lugubribus

amicta coniunx? Unde tam foedo obsiti

paedore nati? Quae domum clades gravat?

AM. Socer est peremptus, regna possedit Lycus,

630natos parentem coniugem leto petit.

HE. Ingrata tellus, nemo ad Herculeae domus

auxilia venit? Vidit hoc tantum nefas

defensus orbis? - Cur diem questu tero?

Mactetur hostis, hanc ferat virtus notam

635fiatque summus hostis Alcidae Lycus.

Ad hauriendum sanguinem inimicum feror;

Theseu, resiste, ne qua vis subita ingruat.

Me bella poscunt, differ amplexus, parens,

coniunxque differ. Nuntiet Diti Lycus

me iam redisse.

THESEVS

640Flebilem ex oculis fuga,

regina, vultum, tuque nato sospite

lacrimas cadentes reprime: si novi Herculem,

Lycus Creonti debitas poenas dabit.

Lentum est dabit: dat; hoc quoque est lentum: dedit.

645AM. Votum secundet qui potest nostrum deus

rebusque lassis adsit. O magni comes

magnanime nati, pande virtutum ordinem,

quam longa maestos ducat ad manes via,

ut vincla tulerit dura Tartareus canis.

650TH. Memorare cogis acta securae quoque

horrenda menti. Vix adhuc certa est fides

vitalis aurae, torpet acies luminum

hebetesque visus vix diem insuetum ferunt.

AM. Pervince, Theseu, quidquid alto in pectore

655remanet pavoris neve te fructu optimo

frauda laborum: quae fuit durum pati,

meminisse dulce est. Fare casus horridos.

TH. Fas omne mundi teque dominantem precor

regno capaci teque quam toto inrita

660quaesivit orbe mater, ut iura abdita

et operta terris liceat impune eloqui.

Spartana tellus nobile attollit iugum,

densis ubi aequor Taenarus silvis premit;

hic ora solvit Ditis invisi domus

665hiatque rupes alta et immenso specu

ingens vorago faucibus vastis patet

latumque pandit omnibus populis iter.

Non caeca tenebris incipit primo via;

tenuis relictae lucis a tergo nitor

670fulgorque dubius solis adflicti cadit

et ludit aciem: nocte sic mixta solet

praebere lumen primus aut serus dies.

Hinc ampla vacuis spatia laxantur locis,

in quae omne mersum pergat humanum genus.

675Nec ire labor est; ipsa deducit via:

ut saepe puppes aestus invitas rapit,

sic pronus aer urguet atque avidum chaos,

gradumque retro flectere haut umquam sinunt

umbrae tenaces. Intus immenso sinu

680placido quieta labitur Lethe vado

demitque curas, neve remeandi amplius

pateat facultas, flexibus multis gravem

involvit amnem: qualis incertis vagus

Maeander undis ludit et cedit sibi

685instatque dubius litus an fontem petat.

Palus inertis foeda Cocyti iacet;

hic vultur, illic luctifer bubo gemit

omenque triste resonat infaustae strigis.

Horrent opaca fronde nigrantes comae

690taxo imminente, quam tenet segnis Sopor,

Famesque maesta tabido rictu iacet

Pudorque serus conscios vultus tegit.

Metus Pavorque, Funus et frendens Dolor

aterque Luctus sequitur et Morbus tremens

695et cincta ferro Bella; in extremo abdita

iners Senectus adiuvat baculo gradum.

AM. Estne aliqua tellus Cereris aut Bacchi ferax?

TH. Non prata viridi laeta facie germinant

nec adulta leni fluctuat Zephyro seges;

700non ulla ramos silva pomiferos habet:

sterilis profundi vastitas squalet soli

et foeda tellus torpet aeterno situ.

[rerumque maestus finis et mundi ultima]

Immotus aer haeret et pigro sedet

705nox atra mundo: cuncta maerore horrida

ipsaque morte peior est mortis locus.

AM. Quid ille opaca qui regit sceptro loca?

qua sede positus temperat populos leves?

TH. Est in recessu Tartari obscuro locus,

710quem gravibus umbris spissa caligo alligat.

A fonte discors manat hinc uno latex,

alter quieto similis (hunc iurant dei)

tacente sacram devehens fluvio Styga;

at hic tumultu rapitur ingenti ferox

715et saxa fluctu volvit Acheron invius

renavigari. Cingitur duplici vado

adversa Ditis regia, atque ingens domus

umbrante luco tegitur. Hic vasto specu

pendent tyranni limina, hoc umbris iter,

720haec porta regni. Campus hanc circa iacet,

in quo superbo digerit vultu sedens

animas recentes. Dira maiestas deo,

frons torva, fratrum quae tamen specimen gerat

gentisque tantae, vultus est illi Iovis,

725sed fulminantis: magna pars regni trucis

est ipse dominus, cuius aspectus timet

quidquid timetur. AM. Verane est fama inferis

tam sera reddi iura et oblitos sui

sceleris nocentes debitas poenas dare?

730quis iste veri rector atque aequi arbiter?

TH. Non unus alta sede quaesitor sedens

iudicia trepidis sera sortitur reis.

Aditur illo Gnosius Minos foro,

Rhadamanthus illo, Thetidis hoc audit socer.

735Quod quisque fecit, patitur; auctorem scelus

repetit suoque premitur exemplo nocens:

vidi cruentos carcere includi duces

et impotentis terga plebeia manu

scindi tyranni. Quisquis est placide potens

740dominusque vitae servat innocuas manus

et incruentum mitis imperium regit

animoque parcit, longa permensus diu

felicis aevi spatia vel caelum petit

vel laeta felix nemoris Elysii loca,

745iudex futurus. Sanguine humano abstine

quicumque regnas: scelera taxantur modo

maiore vestra. AM. Certus inclusos tenet

locus nocentes? utque fert fama, impios

supplicia vinclis saeva perpetuis domant?

750TH. Rapitur volucri tortus Ixion rota;

cervice saxum grande Sisyphia sedet;

in amne medio faucibus siccis senex

sectatur undas, alluit mentum latex,

fidemque cum iam saepe decepto dedit,

755perit unda in ore; poma destituunt famem.

praebet volucri Tityos aeternas dapes

urnasque frustra Danaides plenas gerunt;

errant furentes impiae Cadmeides

terretque mensas avida Phineas avis.

760AM. Nunc ede nati nobilem pugnam mei.

Patrui volentis munus an spolium refert?

TH. Ferale tardis imminet saxum vadis,

stupente ubi unda segne torpescit fretum.

Hunc servat amnem cultu et aspectu horridus

765pavidosque manes squalidus gestat senex.

Impexa pendet barba, deformem sinum

nodus coercet, concavae lucent genae;

regit ipse longo portitor conto ratem.

Hic onere vacuus litori puppem applicans

770repetebat umbras; poscit Alcides viam

cedente turba; dirus exclamat Charon:

"quo pergis, audax? siste properantem gradum."

Non passus ullas natus Alcmena moras

ipso coactum navitam conto domat

775scanditque puppem. Cumba populorum capax

succubuit uni; sidit et gravior ratis

utrimque Lethen latere titubanti bibit.

Tunc victa trepidant monstra, Centauri truces

Lapithaeque multo in bella succensi mero;

780Stygiae paludis ultimos quaerens sinus

fecunda mergit capita Lernaeus labor.

Post haec avari Ditis apparet domus:

hic saevus umbras territat Stygius canis,

qui trina vasto capita concutiens sono

785regnum tuetur. Sordidum tabo caput

lambunt colubrae, viperis horrent iubae

longusque torta sibilat cauda draco.

par ira formae: sensit ut motus pedum,

attollit hirtas angue vibrato comas

790missumque captat aure subrecta sonum,

sentire et umbras solitus. Ut propior stetit

Iove natus antro, sedit incertus canis

leviterque timuit - ecce latratu gravi

loca muta terret; sibilat totos minax

795serpens per armos. Vocis horrendae fragor

per ora missus terna felices quoque

exterret umbras. Solvit a laeva feros

tunc ipse rictus et Cleonaeum caput

opponit ac se tegmine ingenti clepit,

800victrice magnum dextera robur gerens.

Huc nunc et illuc verbere assiduo rotat,

ingeminat ictus. Domitus infregit minas

et cuncta lassus capita summisit canis

antroque toto cessit. Extimuit sedens

805uterque solio dominus et duci iubet;

me quoque petenti munus Alcidae dedit.

Tum gravia monstri colla permulcens manu

adamante texto vincit; oblitus sui

custos opaci pervigil regni canis

810componit aures timidus et patiens trahi

erumque fassus, ore summisso obsequens,

utrumque cauda pulsat anguifera latus.

Postquam est ad oras Taenari ventum et nitor

percussit oculos lucis ignotae novus,

815resumit animos victus et vastas furens

quassat catenas; paene victorem abstulit

pronumque retro vexit et movit gradu.

Tunc et meas respexit Alcides manus;

geminis uterque viribus tractum canem

820ira furentem et bella temptantem inrita

intulimus orbi. Vidit ut clarum diem

et pura nitidi spatia conspexit poli,

[oborta nox est, lumina in terram dedit]

compressit oculos et diem invisum expulit

825aciemque retro flexit atque omni petit

cervice terram; tum sub Herculeas caput

abscondit umbras. Densa sed laeto venit

clamore turba frontibus laurum gerens

magnique meritas Herculis laudes canit.

CHORVS

830Natus Eurystheus properante partu

iusserat mundi penetrare fundum:

derat hoc solum numero laborum,

tertiae regem spoliare sortis.

Ausus es caecos aditus inire,

835ducit ad manes via qua remotos

tristis et nigra metuenda silva,

sed frequens magna comitante turba.

Quantus incedit populus per urbes

ad novi ludos avidus theatri,

840quantus Eleum ruit ad Tonantem,

quinta cum sacrum revocavit aestas;

quanta, cum longae redit hora nocti

crescere et somnos cupiens quietos

libra Phoebeos tenet aequa currus,

845turba secretam Cererem frequentat

et citi tectis properant relictis

Attici noctem celebrare mystae:

tanta per campos agitur silentes

turba; pars tarda graditur senecta

850tristis et longa satiata vita;

pars adhuc currit melioris aevi:

virgines nondum thalamis iugatae

et comis nondum positis ephebi

matris et nomen modo doctus infans.

855His datum solis, minus ut timerent,

igne praelato relevare noctem;

ceteri vadunt per opaca tristes.

Qualis est vobis animus, remota

luce cum maestus sibi quisque sensit

860obrutum tota caput esse terra?

stat chaos densum tenebraeque turpes

et color noctis malus ac silentis

otium mundi vacuaeque nubes.

Sera nos illo referat senectus:

865nemo ad id sero venit, unde numquam,

cum semel venit, potuit reverti.

Quid iuvat, durum, properare, fatum?

omnis haec magnis vaga turba terris

ibit ad manes facietque inerti

870vela Cocyto: tibi crescit omne,

et quod occasus videt et quod ortus.

Parce venturis: tibi, mors, paramur;

sis licet segnis, properamus ipsi:

prima quae vitam dedit hora carpit.

875Thebis laeta dies adest.

aras tangite supplices,

pingues caedite victimas;

permixtae maribus nurus

sollemnes agitent choros;

880cessent deposito iugo

arvi fertilis incolae.

Pax est Herculea manu

Auroram inter et Hesperum,

et qua sol medium tenens

885umbras corporibus negat;

quodcumque alluitur solum

longo Tethyos ambitu,

Alcidae domuit labor.

Transuectus vada Tartari

890pacatis redit inferis.

Iam nullus superest timor:

nil ultra iacet inferos.

Stantes sacrificus comas

dilecta tege populo.

HERCVLES

895Ultrice dextra fusus adverso Lycus

terram cecidit ore; tum quisquis comes

fuerat tyranni iacuit et poenae comes.

Nunc sacra patri victor et superis feram

caesisque meritas victimis aras colam.

900Te te laborum socia et adiutrix precor,

belligera Pallas, cuius in laeva ciet

aegis feroces ore saxifico minas;

adsit Lycurgi domitor et rubri maris,

tectam virente cuspidem thyrso gerens,

905geminumque numen Phoebus et Phoebi soror

(soror sagittis aptior, Phoebus lyrae)

fraterque quisquis incolit caelum meus

non ex noverca frater. Huc appellite

greges opimos, quidquid Indorum seges

...

910Arabesque odoris quidquid arboribus legunt

conferte in aras, pinguis exundet vapor.

Populea nostras arbor exornet comas,

te ramus oleae fronde gentili tegat,

Theseu; Tonantem nostra adorabit manus,

915tu conditores urbis et silvestria

trucis antra Zethi, nobilis Dircen aquae

laremque regis advenae Tyrium coles.

date tura flammis. AM. Nate, manantes prius

manus cruenta caede et hostili expia.

920HE. Utinam cruore capitis invisi deis

libare possem: gratior nullus liquor

tinxisset aras; victima haut ulla amplior

potest magisque opima mactari Iovi,

quam rex iniquus. AM. Finiat genitor tuus

925opta labores, detur aliquando otium

quiesque fessis. HE. Ipse concipiam preces

Iove meque dignas: stet suo caelum loco

tellusque et aether; astra inoffensos agant

aeterna cursus, alta pax gentes alat;

930ferrum omne teneat ruris innocui labor

ensesque lateant. Nulla tempestas fretum

violenta turbet, nullus irato Iove

exiliat ignis, nullus hiberna nive

nutritus agros amnis eversos trahat.

935Venena cessent, nulla nocituro gravis

suco tumescat herba. Non saevi ac truces

regnent tyranni; si quod etiamnum est scelus

latura tellus, properet, et si quod parat

monstrum, meum sit. - Sed quid hoc? medium diem

940cinxere tenebrae. Phoebus obscuro meat

sine nube vultu. Quis diem retro fugat

agitque in ortus? Unde nox atrum caput

ignota profert? Unde tot stellae polum

implent diurnae? Primus en noster labor

945caeli refulget parte non minima leo

iraque totus fervet et morsus parat.

Iam rapiet aliquod sidus: ingenti minax

stat ore et ignes efflat et rutilam iubam

cervice iactans quidquid autumnus gravis

950hiemsque gelido frigida spatio refert

uno impetu transiliet et verni petet

frangetque tauri colla. AM. Quod subitum hoc malum est?

Quo, nate, vultus huc et huc acres refers

acieque falsum turbida caelum vides?

955HE. Perdomita tellus, tumida cesserunt freta,

inferna nostros regna sensere impetus:

immune caelum est, dignus Alcide labor.

In alta mundi spatia sublimis ferar,

petatur aether: astra promittit pater.

960Quid, si negaret? Non capit terra Herculem

tandemque superis reddit. En ultro vocat

omnis deorum coctus et laxat fores,

una vetante. Recipis et reseras polum?

an contumacis ianuam mundi traho?

965dubitatur etiam? Vincla Saturno exuam

contraque patris impii regnum impotens

avum resolvam; bella Titanes parent,

me duce furentes; saxa cum silvis feram

rapiamque dextra plena Centauris iuga.

970Iam monte gemino limitem ad superos agam:

videat sub Ossa Pelion Chiron suum,

in caelum Olympus tertio positus gradu

perveniet aut mittetur. AM. Infandos procul

averte sensus; pectoris sani parum

975magni tamen compesce dementem impetum.

HE. Quid hoc? Gigantes arma pestiferi movent.

Profugit umbras Tityos ac lacerum gerens

et inane pectus quam prope a caelo stetit.

Labat Cithaeron, alta Pallene tremit

980Macetumque Tempe. Rapuit hic Pindi iuga,

hic rapuit Oeten, saevit horrendum Mimas.

Flammifera Erinys verbere excusso sonat

rogisque adustas propius ac propius sudes

in ora tendit; saeva Tisiphone, caput

985serpentibus vallata, post raptum canem

portam vacantem clausit opposita face.

Sed ecce proles regis inimici latet,

Lyci nefandum semen: inviso patri

haec dextra iam vos reddet. Excutiat levis

990nervus sagittas. Tela sic mitti decet

Herculea. AM. Quo se caecus impegit furor?

Vastum coactis flexit arcum cornibus

pharetramque solvit, stridet emissa impetu

harundo - medio spiculum collo fugit

995vulnere relicto. HE. Ceteram prolem ervam

omnisque latebras. Quid moror? Maius mihi

bellum Mycenis restat, ut Cyclopia

eversa manibus saxa nostris concidant.

Huc eat et illuc clava disiecto obice

1000rumpatque postes; columen impulsum labet. -

Perlucet omnis regia: hic video abditum

gnatum scelesti patris. AM. En blandas manus

ad genua tendens voce miseranda rogat.

Scelus nefandum, triste et aspectu horridum:

1005dextra precantem rapuit et circa furens

bis ter rotatum misit; ast illi caput

sonuit, cerebro tecta disperso madent. -

At misera, parvum protegens gnatum sinu,

Megara furenti similis e latebris fugit.

1010HE. Licet Tonantis profuga condaris sinu,

petet undecumque temet haec dextra et feret.

AM. Quo misera pergis? Quam fugam aut latebras petis?

Nullus salutis Hercule infesto est locus.

Amplectere ipsum potius et blanda prece

1015lenire tempta. ME. Parce iam, coniunx, precor,

agnosce Megaram. Gnatus hic vultus tuos

habitusque reddit; cernis, ut tendat manus?

HE. Teneo novercam. Sequere, da poenas mihi

iugoque pressum libera turpi Iovem;

1020sed ante matrem parvulum hoc monstrum occidat.

ME. Quo tendis amens? Sanguinem fundes tuum?

AM. Pavefactus infans igneo vultu patris

perit ante vulnus, spiritum eripuit pavor.

In coniugem nunc clava libratur gravis:

1025perfregit ossa, corpori trunco caput

abest nec usquam est. Cernere hoc audes, nimis

vivax senectus? Si piget luctus, habes

mortem paratam - Pectus en telo indue,

vel stipitem istum huc caede monstrorum inlitum

1030converte, falsum ac nomini turpem tuo

remove parentem, ne tuae laudi obstrepat.

CHO. Quo te ipse, senior, obvium morti ingeris?

Quo pergis amens? Profuge et obtectus late

unumque manibus aufer Herculeis scelus.

1035HE. Bene habet, pudendi regis excisa est domus.

Tibi hunc dicatum, maximi coniunx Iovis,

gregem cecidi; vota persolvi libens

te digna, et Argos victimas alias dabit.

AM. Nondum litasti, nate: consumma sacrum.

1040Stat ecce ad aras hostia, exspectat manum

cervice prona; praebeo, occurro, insequor:

macta - quid hoc est? Errat acies luminum

visusque maeror hebetat? An video Herculis

manus trementes? Vultus in somnum cadit

1045et fessa cervix capite summisso labat;

flexo genu iam totus ad terram ruit,

ut caesa silvis ornus aut portum mari

datura moles. Vivis an leto dedit

idem tuos qui misit ad mortem furor?

1050Sopor est: reciprocos spiritus motus agit.

Detur quieti tempus, ut somno gravis

vis victa morbi pectus oppressum levet. -

Removete, famuli, tela, ne repetat furens.

CHORVS

Lugeat aether magnusque parens

1055aetheris alti tellusque ferax

et vaga ponti mobilis unda,

tuque ante omnis, qui per terras

tractusque maris fundis radios

noctemque fugas ore decoro,

1060fervide Titan:

obitus pariter tecum Alcides

vidit et ortus

novitque tuas utrasque domos.

Solvite tantis animum monstris,

solvite, superi,

1065rectam in melius flectite mentem.

Tuque, o domitor, Somne, malorum,

requies animi,

pars humanae melior vitae,

volucre o matris genus asteriae,

1070frater durae languide Mortis,

veris miscens falsa, futuri

certus et idem pessimus auctor,

pax o rerum, portus vitae,

lucis requies noctisque comes,

1075qui par regi famuloque venis

placidus fessum lenisque fovens,

pavidum leti genus humanum

cogis longam discere noctem:

preme devinctum torpore gravi,

1080sopor indomitos alliget artus,

nec torva prius pectora linquat,

quam mens repetat pristina cursum.

En fusus humi saeva feroci

corde volutat somnia: nondum est

1085tanti pestis superata mali;

clavaeque gravi lassum solitus

mandare caput

quaerit vacua pondera dextra,

motu iactans bracchia vano,

1090nec adhuc omnis expulit aestus,

sed ut ingenti vexata noto

servat longos unda tumultus

et iam vento cessante tumet,

....

Pelle insanos fluctus animi,

1095redeat pietas virtusque viro -

vel sit potius mens vesano

concita motu:

error caecus qua coepit eat;

solus te iam praestare potest

furor insontem: proxima puris

sors est manibus nescire nefas.

1100Nunc Herculeis percussa sonent

pectora palmis,

mundum solitos ferre lacertos

verbera pulsent ultrice manu;

gemitus vastos audiat aether,

1105audiat atri regina poli

vastisque ferox qui colla gerit

vincta catenis

imo latitans Cerberus antro.

Resonet maesto clamore chaos

1110latique patens unda profundi

et qui medius tua tela tamen

senserat aer.

Pectora tantis obsessa malis

non sunt ictu ferienda levi:

uno planctu tria regna sonent.

1115Et tu collo decus ac telum

suspensa diu, fortis harundo,

pharetraeque graves,

date saeva fero verbera tergo.

Caedant umeros robora fortes

1120stipesque potens duris oneret

pectora nodis:

plangant tantos arma dolores.

Ite infaustum genus, o pueri,

noti per iter triste laboris,

1125non vos patriae laudis comites

ulti saevos vulnere reges,

non Argiva membra palaestra

flectere docti fortes caestu

fortesque manu,

1130iam tamen ausi telum Scythicis

leve corytis

missum certa librare manu

tutosque fuga figere cervos

nondumque ferae terga iubatae:

1135ite ad Stygios, umbrae, portus,

ite, innocuae,

quas in primo limine vitae

scelus oppressit patriusque furor:

ite, iratos visite reges.

HERCVLES

Quis hic locus, quae regio, quae mundi plaga?

Ubi sum? Sub ortu solis, an sub cardine

1140glacialis ursae? Numquid Hesperii maris

extrema tellus hunc dat Oceano modum?

Quas trahimus auras? Quod solum fesso subest?

Certe redimus - unde prostrata ad domum

video cruenta corpora? An nondum exuit

1145simulacra mens inferna? Post reditus quoque

oberrat oculis turba feralis meis?

Pudet fateri: paveo; nescioquod mihi,

nescioquod animus grande praesagit malum.

Ubi est parens? Ubi illa natorum grege

1150animosa coniunx? Cur latus laevum vacat

spolio leonis? Quonam abit tegimen meum

idemque somno mollis Herculeo torus?

Ubi tela? Ubi arcus? Arma quis vivo mihi

detrahere potuit? Spolia quis tanta abstulit

1155ipsumque quis non Herculis somnum horruit?

Libet meum videre victorem, libet,

exurge, virtus: quem novum caelo pater

genuit relicto, cuius in fetu stetit

nox longior quam nostra? - Quod cerno nefas?

1160Gnati cruenta caede confecti iacent,

perempta coniunx. Quis Lycus regnum obtinet?

Quis tanta Thebis scelera moliri ausus est

Hercule reverso? Quisquis Ismeni loca,

Actaea quisquis arva, qui gemino mari

1165pulsata Pelopis regna Dardanii colis,

succurre, saevae cladis auctorem indica.

Ruat ira in omnis: hostis est quisquis mihi

non monstrat hostem. Victor Alcidae, lates?

Procede, seu tu vindicas currus truces

1170Thracis cruenti sive Geryonae pecus

Libyaeve dominos, nulla pugnandi mora est.

En nudus asto; vel meis armis licet

petas inermem. - Cur meos Theseus fugit

paterque vultus? Ora cur condunt sua?

1175Differte fletus; quis meos dederit neci

omnis simul, profare. Quid, genitor, siles?

At tu ede, Theseu, sed tua, Theseu, fide. -

Uterque tacitus ora pudibunda obtegit

furtimque lacrimas fundit. In tantis malis

1180quid est pudendum? Numquid Argivae impotens

dominator urbis, numquid infestum Lyci

pereuntis agmen clade nos tanta obruit?

Per te meorum facinorum laudem precor,

genitor, tuique nominis semper mihi

1185numen secundum, fare. Quis fudit domum?

Cui praeda iacui? AM. Tacita sic abeant mala.

HE. Ut inultus ego sim? AM. Saepe vindicta obfuit.

HE. Quisquamne segnis tanta toleravit mala?

AM. Maiora quisquis timuit. HE. His etiam, pater,

1190quicquam timeri maius aut gravius potest?

AM. Cladis tuae pars ista quam nosti quota est!

HE. Miserere, genitor, supplices tendo manus.

Quid hoc? Manus refugit - hic errat scelus.

Unde hic cruor? Quid illa puerili madens

1195harundo leto? Tincta Lernaea nece:

iam tela video nostra. Non quaero manum:

quis potuit arcum flectere aut quae dextera

sinvare nervom vix recedentem mihi?

Ad vos revertor; genitor, hoc nostrum est scelus?

1200tacuere: nostrum est. AM. Luctus est istic tuus,

crimen novercae: casus hic culpa caret.

HE. Nunc parte ab omni, genitor, iratus tona;

oblite nostri, vindica sera manu

saltem nepotes. Stelliger mundus sonet

1205flammasque et hic et ille iaculetur polus;

rupes ligatum Caspiae corpus trahant

atque ales avida - cur Promethei vacant

scopuli? Paretur vertice immenso feras

volucresque pascens Caucasi abruptum latus

1210nudumque silvis. Illa quae pontum Scythen

Symplegas artat hinc et hinc vinctas manus

distendat alto, cumque revocata vice

in se coibunt saxa et in caelum expriment

actis utrimque rupibus medium mare,

1215ego inquieta montium iaceam mora.

Quin structum acervans nemore congesto aggerem

cruore corpus impio sparsum cremo?

Sic, sic agendum est: inferis reddam Herculem.

AM. Nondum tumultu pectus attonito carens

1220mutavit iras, quodque habet proprium furor,

in se ipse saevit. HE. Furiarum loca

et inferorum carcer et sonti plaga

decreta turbae - si quod exilium latet

ulterius Erebo, Cerbero ignotum et mihi,

1225hoc me abde, Tellus; Tartari ad finem ultimum

mansurus ibo. Pectus o nimium ferum!

Quis vos per omnem, liberi, sparsos domum

deflere digne poterit? Hic durus malis

lacrimare vultus nescit. Huc arcum date,

1230date huc sagittas, stipitem huc vastum date.

Tibi tela frangam nostra, tibi nostros, puer,

rumpemus arcus; at tuis stipes gravis

ardebit umbris; ipsa Lernaeis frequens

pharetra telis in tuos ibit rogos:

1235dent arma poenas. Vos quoque infaustas meis

cremabo telis, o novercales manus.

AM. Quis nomen usquam sceleris errori addidit?

HE. Saepe error ingens sceleris obtinuit locum.

AM. Nunc Hercule opus est: perfer hanc molem mali.

1240HE. Non sic furore cessit extinctus pudor,

populos ut omnes impio aspectu fugem.

Arma, arma, Theseu, flagito propere mihi

subtracta reddi. Sana si mens est mihi,

referte manibus tela; si remanet furor,

1245pater, recede: mortis inveniam viam.

AM. Per sancta generis sacra, per ius nominis

utrumque nostri, sive me altorem vocas

seu tu parentem, perque venerandos piis

canos, senectae parce desertae, precor,

1250annisque fessis; unicum lapsae domus

firmamen, unum lumen afflicto malis

temet reserva. Nullus ex te contigit

fructus laborum; semper aut dubium mare

aut monstra timui; quisquis in toto furit

1255rex saevus orbe, manibus aut aris nocens,

a me timetur; semper absentis pater

fructum tui tactumque et aspectum peto.

HE. Cur animam in ista luce detineam amplius

morerque nihil est: cuncta iam amisi bona,

1260mentem arma famam coniugem gnatos manus,

etiam furorem. Nemo polluto queat

animo mederi: morte sanandum est scelus.

AM. Perimes parentem? HE. Facere ne possim, occidam.

AM. Genitore coram? HE. Cernere hunc docui nefas.

1265AM. Memoranda potius omnibus facta intuens

unius a te criminis veniam pete.

HE. Veniam dabit sibi ipse, qui nulli dedit?

laudanda feci iussus: hoc unum meum est.

Succurre, genitor; sive te pietas movet

1270seu triste factum sive violatum decus

virtutis, effer arma; vincatur mea

fortuna dextra. TH. Sunt quidem patriae preces

satis efficaces, sed tamen nostro quoque

movere fletu. Surge et adversa impetu

1275perfringe solito. Nunc tuum nulli imparem

animum malo resume, nunc magna tibi

virtute agendum est: Herculem irasci veta.

HE. Si vivo, feci scelera; si morior, tuli.

Purgare terras propero. Iamdudum mihi

1280monstrum impium saevumque et immite ac ferum

oberrat: agedum, dextra, conare aggredi

ingens opus, labore bis seno amplius.

Ignave, cessas, fortis in pueros modo

pavidasque matres? Arma nisi dantur mihi,

1285altum omne Pindi Thracis excidam nemus

Bacchique lucos et Cithaeronis iuga

mecum cremabo, tota cum domibus suis

dominisque tecta, cum deis templa omnibus

Thebana supra corpus excipiam meum

1290atque urbe versa condar, et, si fortibus

leve pondus umeris moenia immissa incident

septemque opertus non satis portis premar,

onus omne media parte quod mundi sedet

dirimitque superos, in meum vertam caput.

1295AM. Reddo arma. HE. Vox est digna genitore Herculis.

Hoc en peremptus spiculo cecidit puer.

AM. Hoc Iuno telum manibus emisit tuis.

HE. Hoc ego utar. AM. Ecce quam miserum metu

cor palpitat pectusque sollicitum ferit.

1300HE. Aptata harundo est. AM. Ecce iam facies scelus

volens sciensque. HE. Pande, quid fieri iubes?

AM. Nihil rogamus: noster in tuto est dolor.

Natum potes servare tu solus mihi,

eripere nec tu; maximum evasi metum:

1305miserum haut potes me facere, felicem potes.

Sic statve, quidquid statuis, ut causam tuam

famamque in arto stare et ancipiti scias:

aut vivis aut occidis. Hanc animam levem

fessamque senio nec minus fessam malis

1310in ore primo teneo. Tam tarde patri

vitam dat aliquis? Non feram ulterius moram,

senile ferro pectus impresso induam:

hic, hic iacebit Herculis sani scelus.

HE. Iam parce, genitor, parce, iam revoca manum.

1315Succumbe, virtus, perfer imperium patris.

Eat ad labores hic quoque Herculeos labor:

vivamus. Artus alleva afflicti solo,

Theseu, parentis. Dextra contactus pios

scelerata refugit. AM. Hanc manum amplector libens,

1320hac nisus ibo, pectori hanc aegro admovens

pellam dolores. HE. Quem locum profugus petam?

Ubi me recondam quave tellure obruar?

Quis Tanais aut quis Nilus aut quis Persica

violentus unda Tigris aut Rhenus ferox

1325Tagusve Hibera turbidus gaza fluens

abluere dextram poterit? Arctoum licet

Maeotis in me gelida transfundat mare

et tota Tethys per meas currat manus,

haerebit altum facinus. In quas impius

1330terras recedes? Ortum an occasum petes?

Ubique notus perdidi exilio locum.

Me refugit orbis, astra transuersos agunt

obliqua cursus, ipse Titan Cerberum

meliore vultu vidit. O fidum caput,

1335Theseu, latebram quaere longinquam, abditam;

quoniamque semper sceleris alieni arbiter

amas nocentes, gratiam meritis refer

vicemque nostris: redde me infernis, precor,

umbris reductum, meque subiectum tuis

1340restitve vinclis: ille me abscondet locus -

sed et ille novit. TH. Nostra te tellus manet.

Illic solutam caede Gradivus manum

restituit armis: illa te, Alcide, vocat,

facere innocentes terra quae superos solet.