0

Nātālī, Cōrvīnĕ, dĭē mĭhĭ dūlcĭŏr haēc lūx,

quā fēstūs prōmīssă dĕīs ănĭmālĭă caēspēs

ēxspēctāt. nĭvĕām rēgīnaē dūcĭmŭs āgnām,

pār vēllūs dăbĭtūr pūgnāntī Gōrgŏnĕ Maūrā;

sēd prŏcŭl ēxtēnsūm pĕtŭlāns quătĭt hōstĭă fūnēm5

Tārpĕĭō sērvātă Iŏvī frōntēmquĕ cŏrūscāt,

quīppĕ fĕrōx vĭtŭlūs tēmplīs mātūrŭs ĕt āraē

spārgēndūsquĕ mĕrō, quēm iām pŭdĕt ūbĕră mātrīs

dūcĕrĕ, quī vēxāt nāscēntī rōbŏră cōrnū.

sī rēs āmplă dŏmī sĭmĭlīsque ādfēctĭbŭs ēssēt,10

pīnguĭŏr Hīspūllā trăhĕrētūr taūrŭs ĕt īpsā

mōlĕ pĭgēr, nēc fīnĭtĭmā nūtrītŭs ĭn hērbā,

laētă sĕd ōstēndēns Clītūmnī pāscŭă sānguīs

ēt grāndī cērvīx īrēt fĕrĭēndă mĭnīstrō

ōb rĕdĭtūm trĕpĭdāntĭs ădhūc hōrrēndăquĕ pāssī15

nūpĕr ĕt īncŏlŭmēm sēsē mīrāntĭs ămīcī.

nām praētēr pĕlăgī cāsūs ēt fūlmĭnĭs īctūs

ēvāsīt. dēnsaē caēlum ābscōndērĕ tĕnēbraē

nūbe ūnā sŭbĭtūsque āntēmnās īmpŭlĭt īgnīs,

cūm sē quīsque īllō pērcūssūm crēdĕrĕt ēt mōx20

āttŏnĭtūs nūllūm cōnfērrī pōssĕ pŭtārēt

naūfrăgĭūm vēlīs ārdēntĭbŭs. ōmnĭă fīūnt

tālĭă, tām grăvĭtēr, sī quāndō poētĭcă sūrgīt

tēmpēstās. gĕnŭs ēcce ălĭūd dīscrīmĭnĭs aūdī

ēt mĭsĕrēre ĭtĕrūm, quāmquām sīnt cētĕră sōrtīs25

ēiūsdēm pārs dīră quĭdēm sēd cōgnĭtă mūltīs

ēt quām vōtīvā tēstāntūr fānă tăbēllā

plūrĭmă: pīctōrēs quīs nēscĭt ăb Īsĭdĕ pāscī?

āccĭdĭt ēt nōstrō sĭmĭlīs fōrtūnă Cătūllō.

cūm plēnūs flūctū mĕdĭūs fŏrĕt ālvĕŭs ēt iām30

āltērnūm pūppīs lătŭs ēvērtēntĭbŭs ūndīs

ārbŏrĭs īncērtaē, nūllām prūdēntĭă cānī

rēctōrīs cūm fērrĕt ŏpēm, dēcīdĕrĕ iāctū

coēpīt cūm vēntīs, ĭmĭtātūs cāstŏră, quī sē

eūnūchum īpsĕ făcīt cŭpĭēns ēvādĕrĕ dāmnō35

tēstĭcŭlī: | ădĕō mĕdĭcātum īntēllĕgĭt īnguēn.

"fūndĭtĕ quaē mĕă sūnt" dīcēbāt "cūnctă" Cătūllūs

praēcĭpĭtārĕ vŏlēns ĕtĭām pūlchērrĭmă, vēstēm

pūrpŭrĕām tĕnĕrīs quŏquĕ Maēcēnātĭbŭs āptām,

ātque ălĭās quārūm gĕnĕrōsī grāmĭnĭs īpsūm40

īnfēcīt nātūră pĕcūs, sĕd ĕt ēgrĕgĭūs fōns

vīrĭbŭs ōccūltīs ēt Baētĭcŭs ādiŭvăt āēr.

īllĕ nĕc ārgēntūm dŭbĭtābāt mīttĕrĕ, lāncēs

Pārthĕnĭō fāctās, ūrnaē crātēră căpācēm

ēt dīgnūm sĭtĭēntĕ Phŏlō vēl cōniŭgĕ Fūscī;45

ādde ēt bāscaūdās ēt mīlle ēscārĭă, mūltūm

caēlātī, bĭbĕrāt quō cāllĭdŭs ēmptŏr Ŏlŷnthī.

sēd quīs nūnc ălĭūs, quā mūndī pārtĕ quĭs aūdēt

ārgēntō praēfērrĕ căpūt rēbūsquĕ sălūtēm?

[nōn prōptēr vītām făcĭūnt pătrĭmōnĭă quīdām,50

sēd vĭtĭō caēcī prōptēr pătrĭmōnĭă vīvūnt.]

iāctātūr rērum ūtĭlĭūm pārs māxĭmă, sēd nēc

dāmnă lĕvānt. tūnc ādvērsīs ūrguēntĭbŭs īllūc

rēccĭdĭt ūt mālūm fērrō sūmmīttĕrĕt, āc sē

ēxplĭcăt āngūstūm: dīscrīmĭnĭs ūltĭmă, quāndō55

praēsĭdĭa ādfĕrĭmūs nāvēm fāctūră mĭnōrēm.

ī nūnc ēt vēntīs ănĭmām cōmmīttĕ dŏlātō

cōnfīsūs līgnō, dĭgĭtīs ā mōrtĕ rĕmōtūs

quāttŭŏr aūt sēptēm, sī sīt lātīssĭmă, taēdaē;

mōx cūm rētĭcŭlīs ēt pāne ēt vēntrĕ lăgōnaē60

āccĭpĕ sūmēndās īn tēmpēstātĕ sĕcūrēs.

sēd pōstquām iăcŭīt plānūm mărĕ, tēmpŏră pōstquām

prōspĕră vēctōrīs fātūmquĕ vălēntĭŭs eūrō

ēt pĕlăgō, pōstquām Pārcaē mĕlĭōră bĕnīgnā

pēnsă mănū dūcūnt hĭlărēs ēt stāmĭnĭs ālbī65

lānĭfĭcaē, mŏdĭcā nēc mūltūm fōrtĭŏr aūrā

vēntŭs ădēst, ĭnŏpī mĭsĕrābĭlĭs ārtĕ cŭcūrrīt

vēstĭbŭs ēxtēntīs ēt, quōd sŭpĕrāvĕrăt ūnūm,

vēlō prōră sŭō. iām dēfĭcĭēntĭbŭs aūstrīs

spēs vītaē cūm sōlĕ rĕdīt. tūm grātŭs Ĭūlō70

ātquĕ nŏvērcālī sēdēs praēlātă Lăvīnō

cōnspĭcĭtūr sūblīmĭs ăpēx, cuī cāndĭdă nōmēn

scrōfă dĕdīt, laētīs Phrўgĭbūs mīrābĭlĕ sūmēn

ēt nūmquām vīsīs trīgīntā clāră mămīllīs.

tāndem īntrāt pŏsĭtās īnclūsă pĕr aēquŏră mōlēs75

Tŷrrhēnāmquĕ phărōn pōrrēctăquĕ brācchĭă rūrsūm

quaē pĕlăgo ōccūrrūnt mĕdĭō lōngēquĕ rĕlīnquūnt

Ītălĭām; nōn sīc ĭgĭtūr mīrābĕrĕ pōrtūs

quōs nātūră dĕdīt. sēd trūncā pūppĕ măgīstēr

īntĕrĭōră pĕtīt Bāiānaē pērvĭă cūmbaē80

tūtī stāgnā sīnūs,gaūdēnt ŭbĭ vērtĭcĕ rāsō

gārrŭlă sēcūrī nārrārĕ pĕrīcŭlă naūtaē.

īte ĭgĭtūr, pŭĕrī, līnguīs ănĭmīsquĕ făvēntēs

sērtăquĕ dēlūbrīs ēt fārra īmpōnĭtĕ cūltrīs

āc mōllīs ōrnātĕ fŏcōs glēbāmquĕ vĭrēntēm.85

iām sĕquăr ēt sācrō, quōd praēstāt, rītĕ pĕrāctō

īndĕ dŏmūm rĕpĕtām, grăcĭlēs ŭbĭ pārvă cŏrōnās

āccĭpĭūnt frăgĭlī sĭmŭlācră nĭtēntĭă cērā.

hīc nōstrūm plācābŏ Iŏvēm Lărĭbūsquĕ pătērnīs

tūră dăbo ātque ōmnīs vĭŏlaē iāctābŏ cŏlōrēs.90

cūnctă nĭtēnt, lōngōs ērēxīt iānŭă rāmōs

ēt mātūtīnīs ŏpĕrātūr fēstă lŭcērnīs.

neū sūspēctă tĭbī sīnt haēc, Cōrvīnĕ, Cătūllūs,

prō cūiūs rĕdĭtū tōt pōno āltārĭă, pārvōs

trēs hăbĕt hērēdēs. lĭbĕt ēxspēctārĕ quĭs aēgrām95

ēt claūdēntem ŏcŭlōs gāllīnam īmpēndăt ămīcō

tām stĕrĭlī; vērum haēc nĭmĭa ēst īmpēnsă, cŏtūrnīx

nūlla ūmquām prō pātrĕ cădēt. sēntīrĕ călōrēm

sī coēpīt lŏcŭplēs Gāllītta ēt Pācĭŭs ōrbī,

lēgĭtĭmē fīxīs vēstītūr tōtă lĭbēllīs100

pōrtĭcŭs, ēxīstūnt quī prōmīttānt hĕcătōmbēn,

quātĕnŭs hīc nōn sūnt nēc vēnālēs ĕlĕphāntī,

nēc Lătĭo aūt ūsquām sūb nōstrō sīdĕrĕ tālīs

bēlŭă cōncĭpĭtūr, sēd fūrvā gēntĕ pĕtītă

ārbŏrĭbūs Rŭtŭlīs ēt Tūrnī pāscĭtŭr āgrō,105

Caēsărĭs ārmēntūm nūllī sērvīrĕ părātūm

prīvātō, sĭquĭdēm Tўrĭō pārērĕ sŏlēbānt

Hānnĭbăli ēt nōstrīs dŭcĭbūs rēgīquĕ Mŏlōssō

hōrūm māiōrēs āc dōrsō fērrĕ cŏhōrtīs,

pārtem ălĭquām bēllī, | ĕt ĕūntem īn proēlĭă tūrrēm.110

nūlla ĭgĭtūr mŏră pēr Nŏvĭūm, mŏră nūllă pĕr Hīstrūm

Pācŭvĭūm, quīn īllŭd ĕbūr dūcātŭr ăd ārās

ēt cădăt āntĕ Lărēs Gāllīttaē vīctĭmă sōlă

tāntīs dīgnă dĕīs ēt cāptātōrĭbŭs hōrūm.

āltĕr ĕnīm, sī cōncēdās, māctārĕ vŏvēbīt115

dē grĕgĕ sērvōrūm māgna ēt pūlchērrĭmă quaēquĕ

cōrpŏră, vēl pŭĕrīs ēt frōntĭbŭs āncīllārūm

īmpōnēt vīttās ēt, sī qua ēst nūbĭlĭs īllī

Īphĭgĕnīă dŏmī, dăbĭt hānc āltārĭbŭs, ētsī

nōn spērāt trăgĭcaē fūrtīvă pĭācŭlă cērvaē.120

laūdŏ mĕūm cīvēm, nēc cōmpărŏ tēstāmēntō

mīllĕ rătēs; nām sī Lĭbĭtīnam ēvāsĕrĭt aēgēr,

dēlēbīt tăbŭlās īnclūsūs cārcĕrĕ nāssaē

pōst mĕrĭtūm sānē mīrāndum ātque ōmnĭă sōlī

fōrsān Pācŭvĭō brĕvĭtēr dăbĭt, īllĕ sŭpērbūs125

īncēdēt vīctīs rīvālĭbŭs. ērgŏ vĭdēs quām

grānde ŏpĕraē prĕtĭūm făcĭāt iŭgŭlātă Mўcēnīs.

vīvāt Pācŭvĭūs quaēsō vēl Nēstŏră tōtūm,

pōssĭdĕāt quāntūm răpŭīt Nĕrŏ, mōntĭbŭs aūrūm

ēxaēquēt, nĕc ămēt quēmquām nĕc ămētŭr ăb ūllō.130

Natali, Corvine, die mihi dulcior haec lux,

qua festus promissa deis animalia caespes

exspectat. niveam reginae ducimus agnam,

par vellus dabitur pugnanti Gorgone Maura;

5sed procul extensum petulans quatit hostia funem

Tarpeio servata Iovi frontemque coruscat,

quippe ferox vitulus templis maturus et arae

spargendusque mero, quem iam pudet ubera matris

ducere, qui vexat nascenti robora cornu.

10si res ampla domi similisque adfectibus esset,

pinguior Hispulla traheretur taurus et ipsa

mole piger, nec finitima nutritus in herba,

laeta sed ostendens Clitumni pascua sanguis

et grandi cervix iret ferienda ministro

15ob reditum trepidantis adhuc horrendaque passi

nuper et incolumem sese mirantis amici.

nam praeter pelagi casus et fulminis ictus

evasit. densae caelum abscondere tenebrae

nube una subitusque antemnas impulit ignis,

20cum se quisque illo percussum crederet et mox

attonitus nullum conferri posse putaret

naufragium velis ardentibus. omnia fiunt

talia, tam graviter, si quando poetica surgit

tempestas. genus ecce aliud discriminis audi

25et miserere iterum, quamquam sint cetera sortis

eiusdem pars dira quidem sed cognita multis

et quam votiva testantur fana tabella

plurima: pictores quis nescit ab Iside pasci?

accidit et nostro similis fortuna Catullo.

30cum plenus fluctu medius foret alveus et iam

alternum puppis latus evertentibus undis

arboris incertae, nullam prudentia cani

rectoris cum ferret opem, decidere iactu

coepit cum ventis, imitatus castora, qui se

35eunuchum ipse facit cupiens evadere damno

testiculi: adeo medicatum intellegit inguen.

"fundite quae mea sunt" dicebat "cuncta" Catullus

praecipitare volens etiam pulcherrima, vestem

purpuream teneris quoque Maecenatibus aptam,

40atque alias quarum generosi graminis ipsum

infecit natura pecus, sed et egregius fons

viribus occultis et Baeticus adiuvat aër.

ille nec argentum dubitabat mittere, lances

Parthenio factas, urnae cratera capacem

45et dignum sitiente Pholo vel coniuge Fusci;

adde et bascaudas et mille escaria, multum

caelati, biberat quo callidus emptor Olynthi.

sed quis nunc alius, qua mundi parte quis audet

argento praeferre caput rebusque salutem?

50[non propter vitam faciunt patrimonia quidam,

sed vitio caeci propter patrimonia vivunt.]

iactatur rerum utilium pars maxima, sed nec

damna levant. tunc adversis urguentibus illuc

reccidit ut malum ferro summitteret, ac se

55explicat angustum: discriminis ultima, quando

praesidia adferimus navem factura minorem.

i nunc et ventis animam committe dolato

confisus ligno, digitis a morte remotus

quattuor aut septem, si sit latissima, taedae;

60mox cum reticulis et pane et ventre lagonae

accipe sumendas in tempestate secures.

sed postquam iacuit planum mare, tempora postquam

prospera vectoris fatumque valentius euro

et pelago, postquam Parcae meliora benigna

65pensa manu ducunt hilares et staminis albi

lanificae, modica nec multum fortior aura

ventus adest, inopi miserabilis arte cucurrit

vestibus extentis et, quod superaverat unum,

velo prora suo. iam deficientibus austris

70spes vitae cum sole redit. tum gratus Iulo

atque novercali sedes praelata Lavino

conspicitur sublimis apex, cui candida nomen

scrofa dedit, laetis Phrygibus mirabile sumen

et numquam visis triginta clara mamillis.

75tandem intrat positas inclusa per aequora moles

Tyrrhenamque pharon porrectaque bracchia rursum

quae pelago occurrunt medio longeque relinquunt

Italiam; non sic igitur mirabere portus

quos natura dedit. sed trunca puppe magister

80interiora petit Baianae pervia cumbae

tuti stagna sinus,gaudent ubi vertice raso

garrula securi narrare pericula nautae.

ite igitur, pueri, linguis animisque faventes

sertaque delubris et farra imponite cultris

85ac mollis ornate focos glebamque virentem.

iam sequar et sacro, quod praestat, rite peracto

inde domum repetam, graciles ubi parva coronas

accipiunt fragili simulacra nitentia cera.

hic nostrum placabo Iovem Laribusque paternis

90tura dabo atque omnis violae iactabo colores.

cuncta nitent, longos erexit ianua ramos

et matutinis operatur festa lucernis.

neu suspecta tibi sint haec, Corvine, Catullus,

pro cuius reditu tot pono altaria, parvos

95tres habet heredes. libet exspectare quis aegram

et claudentem oculos gallinam impendat amico

tam sterili; verum haec nimia est impensa, coturnix

nulla umquam pro patre cadet. sentire calorem

si coepit locuples Gallitta et Pacius orbi,

100legitime fixis vestitur tota libellis

porticus, existunt qui promittant hecatomben,

quatenus hic non sunt nec venales elephanti,

nec Latio aut usquam sub nostro sidere talis

belua concipitur, sed furva gente petita

105arboribus Rutulis et Turni pascitur agro,

Caesaris armentum nulli servire paratum

privato, siquidem Tyrio parere solebant

Hannibali et nostris ducibus regique Molosso

horum maiores ac dorso ferre cohortis,

110partem aliquam belli, | et euntem in proelia turrem.

nulla igitur mora per Novium, mora nulla per Histrum

Pacuvium, quin illud ebur ducatur ad aras

et cadat ante Lares Gallittae victima sola

tantis digna deis et captatoribus horum.

115alter enim, si concedas, mactare vovebit

de grege servorum magna et pulcherrima quaeque

corpora, vel pueris et frontibus ancillarum

imponet vittas et, si qua est nubilis illi

Iphigenia domi, dabit hanc altaribus, etsi

120non sperat tragicae furtiva piacula cervae.

laudo meum civem, nec comparo testamento

mille rates; nam si Libitinam evaserit aeger,

delebit tabulas inclusus carcere nassae

post meritum sane mirandum atque omnia soli

125forsan Pacuvio breviter dabit, ille superbus

incedet victis rivalibus. ergo vides quam

grande operae pretium faciat iugulata Mycenis.

vivat Pacuvius quaeso vel Nestora totum,

possideat quantum rapuit Nero, montibus aurum

130exaequet, nec amet quemquam nec ametur ab ullo.