0

Nēmpe haēc ādsĭdŭē. iām clārūm mānĕ fĕnēstrās

īntrăt ĕt āngūstās ēxtēndīt lūmĭnĕ rīmās.

stērtĭmŭs, īndŏmĭtūm quōd dēspūmārĕ Fălērnūm

sūffĭcĭāt, quīntā dūm līnĕă tāngĭtŭr ūmbrā.

"ēn quĭd ăgīs? sīccās īnsānă cănīcŭlă mēssēs5

iām dūdūm cŏquĭt ēt pătŭlā pĕcŭs ōmnĕ sŭb ūlmōst"

ūnŭs ăīt cŏmĭtūm. vērūmne? ĭtăn? ōcĭŭs ādsīt

hūc ălĭquīs. nēmōn? tūrgēscīt vītrĕă bīlīs:

fīndŏr, ŭt Ārcădĭaē pĕcŭārĭă rūdĕrĕ crēdās.

iām lĭbĕr ēt pŏsĭtīs bĭcŏlōr mēmbrānă căpīllīs10

īnquĕ mănūs chārtaē nōdōsăquĕ vēnĭt hărūndŏ.

tūm quĕrĭmūr crāssūs călămō quōd pēndĕăt ūmōr.

nīgră sĕd īnfūsā vānēscīt sēpĭă lŷmphā,

dīlūtās quĕrĭmūr gĕmĭnēt quōd fīstŭlă gūttās.

ō mĭsĕr īnquĕ dĭēs ūltrā mĭsĕr, hūcĭnĕ rērūm15

vēnĭmŭs? ā, cūr nōn pŏtĭūs tĕnĕrōquĕ cŏlūmbō

ēt sĭmĭlīs rēgūm pŭĕrīs pāppārĕ mĭnūtūm

pōscĭs ĕt īrātūs māmmaē lāllārĕ rĕcūsās?

ān tālī stŭdĕām călămō? cuī vērbă? quĭd īstās

sūccĭnĭs āmbāgēs? tĭbĭ lūdĭtŭr. ēfflŭĭs āmēns,20

cōntēmnērĕ. sŏnāt vĭtĭūm pērcūssă, mălīgnē

rēspōndēt vĭrĭdī nōn cōctă fĭdēlĭă līmō.

ūdum ēt mōllĕ lŭtum ēs, nūnc nūnc prŏpĕrāndŭs ĕt ācrī

fīngēndūs sĭnĕ fīnĕ rŏtā. sēd rūrĕ pătērnō

ēst tĭbĭ fār mŏdĭcūm, pūrum ēt sĭnĕ lābĕ sălīnūm25

(quīd mĕtŭās?) cūltrīxquĕ fŏcī sēcūră pătēllă.

hōc sătĭs? ān dĕcĕāt pūlmōnēm rūmpĕrĕ vēntīs

stēmmătĕ quōd Tūscō rāmūm mīllēsĭmĕ dūcīs

cēnsōrēmvĕ tŭūm vēl quōd trăbĕātĕ sălūtās?

ād pŏpŭlūm phălĕrās! ĕgŏ te īntŭs ĕt īn cŭtĕ nōvī.30

nōn pŭdĕt ād mōrēm dīscīnctī vīvĕrĕ Nāttaē.

sēd stŭpĕt hīc vĭtĭo ēt fībrīs īncrēvĭt ŏpīmūm

pīnguĕ, cărēt cūlpā, nēscīt quīd pērdăt, ĕt āltō

dēmērsūs sūmmā rūrsūs nōn būllĭt ĭn ūndā.

Māgnĕ pătēr dīvūm, saēvōs pūnīrĕ tўrānnōs35

haūt ălĭā rătĭōnĕ vĕlīs, cūm dīră lĭbīdŏ

mōvĕrĭt īngĕnĭūm fērvēntī tīnctă vĕnēnō:

vīrtūtēm vĭdĕānt īntābēscāntquĕ rĕlīctā.

ānnĕ măgīs Sĭcŭlī gĕmŭērūnt aēră iŭvēncī

ēt măgĭs aūrātīs pēndēns lăquĕārĭbŭs ēnsīs40

pūrpŭrĕās sūbtēr cērvīcēs tērrŭĭt, "īmūs,

īmūs praēcĭpĭtēs" quām sī sĭbĭ dīcăt ĕt īntūs

pāllĕăt īnfēlīx quōd prōxĭmă nēscĭăt ūxōr?

Saēpe ŏcŭlōs, mĕmĭnī, tāngēbām pārvŭs ŏlīvō,

grāndĭă sī nōllēm mŏrĭtūrī vērbă Cătōnīs45

dīscĕrĕ nōn sānō mūltūm laūdāndă măgīstrō,

quaē pătĕr āddūctīs sūdāns aūdīrĕt ămīcīs.

iūre; ĕtĕnim īd sūmmūm, quīd dēxtēr sēnĭŏ fērrēt,

scīre ĕrăt īn vōtō, dāmnōsă cănīcŭlă quāntūm

rādĕrĕt, āngūstaē cōllō nōn fāllĭĕr ōrcaē,50

neū quīs cāllĭdĭōr būxūm tōrquērĕ flăgēllō.

haūt tĭbi ĭnēxpērtūm cūrvōs dēprēndĕrĕ mōrēs

quaēquĕ dŏcēt săpĭēns brācātīs īnlĭtă Mēdīs

pōrtĭcŭs, īnsōmnīs quĭbŭs ēt dētōnsă iŭvēntūs

īnvĭgĭlāt sĭlĭquīs ēt grāndī pāstă pŏlēntā;55

ēt tĭbĭ quaē Sămĭōs dīdūxīt līttĕră rāmōs

sūrgēntēm dēxtrō mōnstrāvīt līmĭtĕ cāllēm.

stērtĭs ădhūc lāxūmquĕ căpūt cōmpāgĕ sŏlūtā

ōscĭtăt hēstērnūm dīssūtīs ūndĭquĕ mālīs.

ēst ălĭquīd quō tēndĭs ĕt īn quōd dērĭgĭs ārcūm?60

ān pāssīm sĕquĕrīs cōrvōs tēstāquĕ lŭtōquĕ,

sēcūrūs quō pēs fĕrăt, ātque ēx tēmpŏrĕ vīvīs?

Ēllĕbŏrūm frūstrā, cūm iām cŭtĭs aēgră tŭmēbīt,

pōscēntīs vĭdĕās; vĕnĭēnti ōccūrrĭtĕ mōrbō,

ēt quĭd ŏpūs Crătĕrō māgnōs prōmīttĕrĕ mōntīs?65

dīscĭte ĕt, ō mĭsĕrī, caūsās cōgnōscĭtĕ rērūm:

quīd sŭmŭs ēt quīdnām vīctūrī gīgnĭmŭr, ōrdŏ

quīs dătŭs, aūt mētaē quā mōllīs flēxŭs ĕt ūndĕ,

quīs mŏdŭs ārgēntō, quīd fās ōptārĕ, quĭd āspēr

ūtĭlĕ nūmmŭs hăbēt, pătrĭaē cārīsquĕ prŏpīnquīs70

quāntum ēlārgīrī dĕcĕāt, quēm tē dĕŭs ēssĕ

iūssĭt ĕt hūmānā quā pārtĕ lŏcātŭs ĕs īn rē.

dīscĕ nĕc īnvĭdĕās quōd mūltă fĭdēlĭă pūtēt

īn lŏcŭplētĕ pĕnū, dēfēnsīs pīnguĭbŭs Ūmbrīs,

ēt pĭpĕr ēt pērnaē, Mārsī mŏnŭmēntă clĭēntīs,75

maēnăquĕ quōd prīmā nōndūm dēfēcĕrĭt ōrcā.

Hīc ălĭquīs dē gēnte hīrcōsā cēntŭrĭōnūm

dīcāt: "quōd săpĭō sătĭs ēst mĭhĭ. nōn ĕgŏ cūrō

ēssĕ quŏd Ārcĕsĭlās aērūmnōsīquĕ Sŏlōnēs

ōbstīpō căpĭte ēt fīgēntēs lūmĭnĕ tērrām,80

mūrmŭră cūm sēcum ēt răbĭōsă sĭlēntĭă rōdūnt

ātque ēxpōrrēctō trŭtĭnāntūr vērbă lăbēllō,

aēgrōtī vĕtĕrīs mĕdĭtāntēs sōmnĭă, gīgnī

dē nĭhĭlō nĭhĭlum, īn nĭhĭlūm nīl pōssĕ rĕvērtī.

hōc ēst quōd pāllēs? cūr quīs nōn prāndĕăt hōc ēst?"85

hīs pŏpŭlūs rīdēt, mūltūmquĕ tŏrōsă iŭvēntūs

īngĕmĭnāt trĕmŭlōs nāsō crīspāntĕ căchīnnōs.

"Īnspĭcĕ, nēscĭŏ quīd trĕpĭdāt mĭhĭ pēctŭs ĕt aēgrīs

faūcĭbŭs ēxsŭpĕrāt grăvĭs hālĭtŭs, īnspĭcĕ sōdēs"

quī dīcīt mĕdĭcō, iūssūs rĕquĭēscĕrĕ, pōstquām90

tērtĭă cōmpŏsĭtās vīdīt nōx cūrrĕrĕ vēnās,

dē māiōrĕ dŏmō mŏdĭcē sĭtĭēntĕ lăgoēnā

lēnĭă lōtūrō sĭbĭ Sūrrēntīnă rŏgābīt.

"heūs bŏnĕ, tū pāllēs." "nĭhĭl ēst." "vĭdĕās tămĕn īstūc,

quīdquĭd ĭd ēst. sūrgīt tăcĭtē tĭbĭ lūtĕă pēllīs."95

"āt tū dētĕrĭūs pāllēs, nē sīs mĭhĭ tūtōr.

iām prīdem hūnc sĕpĕlī; tū rēstās." "pērgĕ, tăcēbō."

tūrgĭdŭs hīc ĕpŭlīs ātque ālbō vēntrĕ lăvātūr,

gūttŭrĕ sūlpŭrĕās lēnte ēxhālāntĕ mĕfītēs.

sēd trĕmŏr īntēr vīnă sŭbīt călĭdūmquĕ trĭēntēm100

ēxcŭtĭt ē mănĭbūs, dēntēs crĕpŭērĕ rĕtēctī,

ūnctă cădūnt lāxīs tūnc pūlmēntārĭă lābrīs.

hīnc tŭbă, cāndēlaē, tāndēmquĕ bĕātŭlŭs āltō

cōmpŏsĭtūs lēctō crāssīsquĕ lŭtātŭs ămōmīs

īn pōrtām rĭgĭdās cālcēs ēxtēndĭt. ăt īllūm105

hēstērnī căpĭte īndūtō sŭbĭērĕ Quĭrītēs.

"Tāngĕ, mĭsēr, vēnās ēt pōne īn pēctŏrĕ dēxtrām;

nīl călĕt hīc. sūmmōsquĕ pĕdēs āttīngĕ mănūsquĕ;

nōn frīgēnt." vīsa ēst sī fōrtĕ pĕcūnĭă, sīvĕ

cāndĭdă vīcīnī sūbrīsīt mōllĕ pŭēllă,110

cōr tĭbĭ rītĕ sălīt? pŏsĭtum ēst ālgēntĕ cătīnō

dūrum hŏlŭs ēt pŏpŭlī crībrō dēcūssă fărīnă:

tēmptēmūs faūcēs; tĕnĕrō lătĕt ūlcŭs ĭn ōrĕ

pūtrĕ quŏd haūt dĕcĕāt plēbēiā rādĕrĕ bētā.

ālgēs, cum ēxcūssīt mēmbrīs tĭmŏr ālbŭs ărīstās;115

nūnc făcĕ sūppŏsĭtā fērvēscīt sānguĭs ĕt īrā

scīntīllānt ŏcŭlī, dīcīsquĕ făcīsquĕ quŏd īpsĕ

nōn sāni ēsse hŏmĭnīs nōn sānūs iūrĕt Ŏrēstēs.

Nempe haec adsidue. iam clarum mane fenestras

intrat et angustas extendit lumine rimas.

stertimus, indomitum quod despumare Falernum

sufficiat, quinta dum linea tangitur umbra.

5"en quid agis? siccas insana canicula messes

iam dudum coquit et patula pecus omne sub ulmost"

unus ait comitum. verumne? itan? ocius adsit

huc aliquis. nemon? turgescit vitrea bilis:

findor, ut Arcadiae pecuaria rudere credas.

10iam liber et positis bicolor membrana capillis

inque manus chartae nodosaque venit harundo.

tum querimur crassus calamo quod pendeat umor.

nigra sed infusa vanescit sepia lympha,

dilutas querimur geminet quod fistula guttas.

15o miser inque dies ultra miser, hucine rerum

venimus? a, cur non potius teneroque columbo

et similis regum pueris pappare minutum

poscis et iratus mammae lallare recusas?

an tali studeam calamo? cui verba? quid istas

20succinis ambages? tibi luditur. effluis amens,

contemnere. sonat vitium percussa, maligne

respondet viridi non cocta fidelia limo.

udum et molle lutum es, nunc nunc properandus et acri

fingendus sine fine rota. sed rure paterno

25est tibi far modicum, purum et sine labe salinum

(quid metuas?) cultrixque foci secura patella.

hoc satis? an deceat pulmonem rumpere ventis

stemmate quod Tusco ramum millesime ducis

censoremve tuum vel quod trabeate salutas?

30ad populum phaleras! ego te intus et in cute novi.

non pudet ad morem discincti vivere Nattae.

sed stupet hic vitio et fibris increvit opimum

pingue, caret culpa, nescit quid perdat, et alto

demersus summa rursus non bullit in unda.

35Magne pater divum, saevos punire tyrannos

haut alia ratione velis, cum dira libido

moverit ingenium ferventi tincta veneno:

virtutem videant intabescantque relicta.

anne magis Siculi gemuerunt aera iuvenci

40et magis auratis pendens laquearibus ensis

purpureas subter cervices terruit, "imus,

imus praecipites" quam si sibi dicat et intus

palleat infelix quod proxima nesciat uxor?

Saepe oculos, memini, tangebam parvus olivo,

45grandia si nollem morituri verba Catonis

discere non sano multum laudanda magistro,

quae pater adductis sudans audiret amicis.

iure; etenim id summum, quid dexter senio ferret,

scire erat in voto, damnosa canicula quantum

50raderet, angustae collo non fallier orcae,

neu quis callidior buxum torquere flagello.

haut tibi inexpertum curvos deprendere mores

quaeque docet sapiens bracatis inlita Medis

porticus, insomnis quibus et detonsa iuventus

55invigilat siliquis et grandi pasta polenta;

et tibi quae Samios diduxit littera ramos

surgentem dextro monstravit limite callem.

stertis adhuc laxumque caput compage soluta

oscitat hesternum dissutis undique malis.

60est aliquid quo tendis et in quod derigis arcum?

an passim sequeris corvos testaque lutoque,

securus quo pes ferat, atque ex tempore vivis?

Elleborum frustra, cum iam cutis aegra tumebit,

poscentis videas; venienti occurrite morbo,

65et quid opus Cratero magnos promittere montis?

discite et, o miseri, causas cognoscite rerum:

quid sumus et quidnam victuri gignimur, ordo

quis datus, aut metae qua mollis flexus et unde,

quis modus argento, quid fas optare, quid asper

70utile nummus habet, patriae carisque propinquis

quantum elargiri deceat, quem te deus esse

iussit et humana qua parte locatus es in re.

disce nec invideas quod multa fidelia putet

in locuplete penu, defensis pinguibus Umbris,

75et piper et pernae, Marsi monumenta clientis,

maenaque quod prima nondum defecerit orca.

Hic aliquis de gente hircosa centurionum

dicat: "quod sapio satis est mihi. non ego curo

esse quod Arcesilas aerumnosique Solones

80obstipo capite et figentes lumine terram,

murmura cum secum et rabiosa silentia rodunt

atque exporrecto trutinantur verba labello,

aegroti veteris meditantes somnia, gigni

de nihilo nihilum, in nihilum nil posse reverti.

85hoc est quod palles? cur quis non prandeat hoc est?"

his populus ridet, multumque torosa iuventus

ingeminat tremulos naso crispante cachinnos.

"Inspice, nescio quid trepidat mihi pectus et aegris

faucibus exsuperat gravis halitus, inspice sodes"

90qui dicit medico, iussus requiescere, postquam

tertia compositas vidit nox currere venas,

de maiore domo modice sitiente lagoena

lenia loturo sibi Surrentina rogabit.

"heus bone, tu palles." "nihil est." "videas tamen istuc,

95quidquid id est. surgit tacite tibi lutea pellis."

"at tu deterius palles, ne sis mihi tutor.

iam pridem hunc sepeli; tu restas." "perge, tacebo."

turgidus hic epulis atque albo ventre lavatur,

gutture sulpureas lente exhalante mefites.

100sed tremor inter vina subit calidumque trientem

excutit e manibus, dentes crepuere retecti,

uncta cadunt laxis tunc pulmentaria labris.

hinc tuba, candelae, tandemque beatulus alto

compositus lecto crassisque lutatus amomis

105in portam rigidas calces extendit. at illum

hesterni capite induto subiere Quirites.

"Tange, miser, venas et pone in pectore dextram;

nil calet hic. summosque pedes attinge manusque;

non frigent." visa est si forte pecunia, sive

110candida vicini subrisit molle puella,

cor tibi rite salit? positum est algente catino

durum holus et populi cribro decussa farina:

temptemus fauces; tenero latet ulcus in ore

putre quod haut deceat plebeia radere beta.

115alges, cum excussit membris timor albus aristas;

nunc face supposita fervescit sanguis et ira

scintillant oculi, dicisque facisque quod ipse

non sani esse hominis non sanus iuret Orestes.