0

Unde prius coepti surgat mihi carminis ordo

quosve canam titulos, dubius feror. hinc tua, Piso,

nobilitas veterisque citant sublimia Calpi

nomina, Romanas inter fulgentia gentes;

5hinc tua me virtus rapit et miranda per omnes

vita modos: quae, si desset tibi forte creato

nobilitas, eadem pro nobilitate fuisset.

nam quid imaginibus, quid avitis fulta triumphis

atria, quid pleni numeroso consule fasti

10profuerint, cui vita labat? perit omnis in illo

gentis honos, cuius laus est in origine sola.

at tu, qui tantis animum natalibus aequas,

et partem tituli, non summam, ponis in illis,

ipse canendus eris: nam quid memorare necessest,

15ut domus a Calpo nomen Calpurnia ducat

claraque Pisonis tulerit cognomina prima,

umida callosa cum pinseret hordea dextra?

nec si cuncta velim breviter decurrere possim;

et prius aetheriae moles circumuaga flammae

20annua bissenis revocabit mensibus astra,

quam mihi priscorum titulos operosaque bella

contigerit memorare. manus sed bellica patrum

armorumque labor veteres decuere Quirites,

atque illos cecinere sui per carmina vates.

25nos quoque pacata Pisonem laude nitentem

exaequamus avis. nec enim, si bella quierunt,

occidit et virtus: licet exercere togatae

munia militiae, licet et sine sanguinis haustu

mitia legitimo sub iudice bella movere.

30hinc quoque servati contingit gloria civis,

altaque victrices intexunt limina palmae.

quin age maiorum, iuvenis facunde, tuorum

scande super titulos et avitae laudis honores,

armorumque decus praecede forensibus actis.

35sic etiam magno iam tunc Cicerone vigente

laurea facundis cesserunt arma togatis.

sed quae Pisonum claros visura triumphos

olim turba vias impleverat agmine denso,

ardua nunc eadem stipat fora, cum tua maestos

40defensura reos vocem facundia mittit.

seu trepidos ad iura decem citat hasta virorum

et firmare iubet centeno iudice causas,

seu capitale nefas operosa diluis arte,

laudibus ipsa tuis resonant fora. dum rapis una

45iudicis affectum possessaque pectora temptas,

victus sponte sua sequitur quocumque vocasti:

flet si flere iubes, gaudet gaudere coactus

et te dante capit iudex, quam non habet, iram.

sic auriga solet ferventia Thessalus ora

50mobilibus frenis in aperto flectere campo,

qui modo non solum rapido permittit habenas

quadrupedi, sed calce citat, modo succutit alte

flexibiles rictus et nunc cervice rotata

incipit effusos in gyrum carpere cursus.

55quis non attonitus iudex tua respicit ora?

quis regit ipse suam, nisi per tua pondera, mentem?

nam tu, sive libet pariter cum grandine nimbos

densaque vibrata iaculari fulmina lingua,

seu iuvat adstrictas in nodum cogere voces

60et dare subtili vivacia verba catenae,

vim Laërtiadae, brevitatem vincis Atridae;

dulcia seu mavis liquidoque fluentia cursu

verba nec incluso sed aperto pingere flore,

inclita Nestorei cedit tibi gratia mellis.

65nec te, Piso, tamen populo sub iudice sola

mirantur fora; sed numerosa laude senatus

excipit et meritas reddit tibi curia voces.

quis digne referat, qualis tibi luce sub illa

gloria contigerit, qua tu, reticente senatu,

70cum tua bissenos numeraret purpura fasces,

Caesareum grato cecinisti pectore numen?

quodsi iam validae mihi robur mentis inesset

et solidus primos impleret spiritus annos,

auderem voces per carmina nostra referre,

75Piso, tuas: sed fessa labat mihi pondere cervix

et tremefacta cadunt succiso poplite membra.

sic nec olorinos audet Pandionis ales

parva referre sonos nec, si velit improba, possit;

sic et aedonia superantur voce cicadae,

80stridula cum rapido faciunt convicia soli.

quare age, Calliope, posita gravitate forensi,

limina Pisonis mecum pete: plura supersunt

quae laudare velis inventa penatibus ipsis.

huc etiam tota concurrit ab urbe iuventus

85auditura virum, si quando iudice fesso

turbida prolatis tacuerunt iurgia rebus.

tunc etenim levibus veluti proludit in armis,

compositisque suas exercet litibus artes.

quin etiam facilis Romano profluit ore

90Graecia, Cecropiaeque sonat gravis aemulus urbi.

testis, Acidalia quae condidit alite muros,

Euboicam referens facunda Neapolis artem.

qualis, io superi, qualis nitor oris amoenis

vocibus! hinc solido fulgore micantia verba

95implevere locos, hinc exornata figuris

advolat excusso velox sententia torno.

magna quidem virtus erat, et si sola fuisset,

eloquio sanctum modo permulcere senatum,

exonerare pios modo, nunc onerare nocentes;

100sed super ista movet plenus gravitate serena

vultus et insigni praestringit imagine visus.

talis inest habitus, qualem nec dicere maestum

nec fluidum, laeta sed taetricitate decorum

possumus: ingenitae stat nobilitatis in illo

105pulcher honos et digna suis natalibus ora.

additur huc et iusta fides et plena pudoris

libertas animusque mala ferrugine purus,

ipsaque possesso mens est opulentior auro.

quis tua cultorum, iuvenis facunde, tuorum

110limina pauper adit, quem non animosa beatum

excipit et subito iuvat indulgentia censu?

quodque magis dono fuerit pretiosius omni,

diligis ex aequo, nec te fortuna colentum

natalesve movent: probitas spectatur in illis.

115nulla superborum patiuntur dicta iocorum,

nullius subitos affert iniuria risus:

unus amicitiae summos tenor ambit et imos.

rara domus tenuem non aspernatur amicum

raraque non humilem calcat fastosa clientem;

120illi casta licet mens et sine crimine constet

vita, tamen probitas cum paupertate iacebit;

et lateri nullus comitem circumdare quaerit,

quem dat purus amor, sed quem tulit impia merces;

nec quisquam vero pretium largitur amico,

125quem regat ex aequo vicibusque regatur ab illo,

sed miserum parva stipe focilat, ut pudibundos

exercere sales inter convivia possit.

ista procul labes, procul haec fortuna refugit,

Piso, tuam, venerande, domum: tu mitis et acri

130asperitate carens positoque per omnia fastu

inter ut aequales unus numeraris amicos,

obsequiumque doces et amorem quaeris amando.

cuncta domus varia cultorum personat arte,

cuncta movet studium; nec enim tibi dura clientum

135turba rudisve placet, misero quae freta labore

nil nisi summoto novit praecedere vulgo;

sed virtus numerosa iuvat. tu pronus in omne

pectora ducis opus, seu te graviora vocarunt

seu leviora iuvant. nec enim facundia semper

140adducta cum fronte placet: nec semper in armis

bellica turba manet, nec tota classicus horror

nocte dieque gemit, nec semper Gnosius arcum

destinat, exempto sed laxat cornua nervo,

et galea miles caput et latus ense resolvit.

145ipsa vices natura subit variataque cursus

ordinat, inversis et frondibus explicat annum.

non semper fluidis adopertus nubibus aether

aurea terrificis obcaecat sidera nimbis:

cessat hiemps, madidos et siccat vere capillos;

150ver fugit aestates; aestatum terga lacessit

pomifer autumnus, nivibus cessurus et undis.

ignea quin etiam superum pater arma recondit

et Ganymedeae repetens convivia mensae

pocula sumit ea, qua gessit fulmina, dextra.

155temporibus servire decet: qui tempora certis

ponderibus pensavit, eum si bella vocabunt,

miles erit; si pax, positis toga vestiet armis.

hunc fora pacatum, bellantem castra decebunt.

felix illa dies totumque canenda per aevum,

160quae tibi, vitales cum primum traderet auras,

contulit innumeras intra tua pectora dotes.

mira subest gravitas inter fora, mirus omissa

paulisper gravitate lepos. si carmina forte

nectere ludenti iuvit fluitantia versu,

165Aonium facilis deducit pagina carmen;

sive chelyn digitis et eburno verbere pulsas,

dulcis Apollinea sequitur testudine cantus,

et te credibile est Phoebo didicisse magistro.

ne pudeat pepulisse lyram, cum pace serena

170publica securis exultent otia terris,

ne pudeat: Phoebea chelys sic creditur illis

pulsari manibus, quibus et contenditur arcus;

sic movisse fides saevus narratur Achilles,

quamuis mille rates Priameius ureret heros

175et gravis obstreperet modulatis bucina nervis:

illo dulce melos Nereius extudit heros

pollice, terribilis quo Pelias ibat in hostem.

arma tuis etiam si forte rotare lacertis

inque gradum clausis libuit consistere membris

180et vitare simul, simul et captare petentem,

mobilitate pedum celeres super orbibus orbes

plectis et obliquis fugientem cursibus urges:

et nunc vivaci scrutaris pectora dextra,

nunc latus adversum necopino percutis ictu.

185nec tibi mobilitas minor est, si forte volantem

aut geminare pilam iuvat aut revocare cadentem

et non sperato fugientem reddere gestu.

haeret in haec populus spectacula, totaque ludos

turba repente suos iam sudabunda relinquit.

190te si forte iuvat studiorum pondere fessum

non languere tamen lususque movere per artem,

callidiore modo tabula variatur aperta

calculus et vitreo peraguntur milite bella,

ut niveus nigros, nunc et niger alliget albos.

195sed tibi quis non terga dedit? quis te duce cessit

calculus? aut quis non periturus perdidit hostem?

mille modis acies tua dimicat: ille petentem,

dum fugit, ipse rapit; longo venit ille recessu,

qui stetit in speculis; hic se committere rixae

200audet et in praedam venientem decipit hostem;

ancipites subit ille moras similisque ligato

obligat ipse duos; hic ad maiora movetur,

ut citus ecfracta prorumpat in agmina mandra

clausaque deiecto populetur moenia vallo.

205interea sectis quamuis acerrima surgant

proelia militibus, plena tamen ipse phalange

aut etiam pauco spoliata milite vincis,

et tibi captiva resonat manus utraque turba.

sed prius emenso Titan versetur Olympo,

210quam mea tot laudes decurrere carmina possint.

felix et longa iuvenis dignissime vita

eximiumque tuae gentis decus, accipe nostri

certus et hoc veri complectere pignus amoris.

quod si digna tua minus est mea pagina laude,

215at volvisse sat est: animum, non carmina, iacto.

tu modo laetus ades: forsan meliora canemus

et vires dabit ipse favor, dabit ipsa feracem

spes animum: dignare tuos aperire Penates,

hoc solum petimus. nec enim me divitis auri

220imperiosa fames et habendi saeva libido

impulerunt, sed laudis amor. iuvat, optime, tecum

degere cumque tuis virtutibus omne per aevum

carminibus certare meis: sublimior ibo,

si famae mihi pandis iter, si detrahis umbram.

225abdita quid prodest generosi vena metalli,

si cultore caret? quid inerti condita portu,

si ductoris eget, ratis efficit, omnia quamuis

armamenta gerat teretique fluentia malo

possit ab excusso dimittere vela rudenti?

230ipse per Ausonias Aeneia carmina gentes

qui sonat, ingenti qui nomine pulsat Olympum

Maeoniumque senem Romano provocat ore,

forsitan illius nemoris latuisset in umbra

quod canit, et sterili tantum cantasset avena

235ignotus populis, si Maecenate careret.

qui tamen haut uni patefecit limina vati

nec sua Vergilio permisit numina soli:

Maecenas tragico quatientem pulpita gestu

erexit Varium, Maecenas alta tonantis

240ervit et populis ostendit nomina Graiis.

carmina Romanis etiam resonantia chordis,

Ausoniamque chelyn gracilis patefecit Horati.

o decus, in totum merito venerabilis aevum,

Pierii tutela chori, quo praeside tuti

245non umquam vates inopi timuere senectae.

quod si quis nostris precibus locus, et mea vota

si mentem subiere tuam, memorabilis olim

tu mihi Maecenas tereti cantabere versu.

possumus aeternae nomen committere famae,

250si tamen hoc ulli de se promittere fas est

et deus ultor abest; superest animosa voluntas

ipsaque nescio quid mens excellentius audet.

tu nanti protende manum: tu, Piso, latentem

exsere. nos humilis domus, at sincera, parentum

255et tenuis fortuna sua caligine celat.

possumus impositis caput exonerare tenebris

et lucem spectare novam, si quid modo laetus

adnuis et nostris subscribis, candide, votis.

est mihi, crede, meis animus constantior annis,

260quamuis nunc iuvenile decus mihi pingere malas

coeperit et nondum vicesima venerit aestas.

Ūndĕ prĭūs coēptī sūrgāt mĭhĭ cārmĭnĭs ōrdŏ

quōsvĕ cănām tĭtŭlōs, dŭbĭūs fĕrŏr. hīnc tŭă, Pīsŏ,

nōbĭlĭtās vĕtĕrīsquĕ cĭtānt sūblīmĭă Cālpī

nōmĭnă, Rōmānās īntēr fūlgēntĭă gēntēs;

hīnc tŭă mē vīrtūs răpĭt ēt mīrāndă pĕr ōmnēs5

vītă mŏdōs: quaē, sī dēssēt tĭbĭ fōrtĕ crĕātō

nōbĭlĭtās, ĕădēm prō nōbĭlĭtātĕ fŭīssēt.

nām quĭd ĭmāgĭnĭbūs, quĭd ăvītīs fūltă trĭūmphīs

ātrĭă, quīd plēnī nŭmĕrōsō cōnsŭlĕ fāstī

prōfŭĕrīnt, cuī vītă lăbāt? pĕrĭt ōmnĭs ĭn īllō10

gēntĭs hŏnōs, cūiūs laūs ēst ĭn ŏrīgĭnĕ sōlă.

āt tū, quī tāntīs ănĭmūm nātālĭbŭs aēquās,

ēt pārtēm tĭtŭlī, nōn sūmmām, pōnĭs ĭn īllīs,

īpsĕ cănēndŭs ĕrīs: nām quīd mĕmŏrārĕ nĕcēssēst,

ūt dŏmŭs ā Cālpō nōmēn Cālpūrnĭă dūcāt15

clārăquĕ Pīsōnīs tŭlĕrīt cōgnōmĭnă prīmă,

ūmĭdă cāllōsā cūm pīnsĕrĕt hōrdĕă dēxtrā?

nēc sī cūnctă vĕlīm brĕvĭtēr dēcūrrĕrĕ pōssīm;

ēt prĭŭs aēthĕrĭaē mōlēs cīrcūmvăgă flāmmaē

ānnŭă bīssēnīs rĕvŏcābīt mēnsĭbŭs āstră,20

quām mĭhĭ prīscōrūm tĭtŭlōs ŏpĕrōsăquĕ bēllă

cōntĭgĕrīt mĕmŏrārĕ. mănūs sēd bēllĭcă pātrūm

ārmōrūmquĕ lăbōr vĕtĕrēs dĕcŭērĕ Quĭrītēs,

ātque īllōs cĕcĭnērĕ sŭī pēr cārmĭnă vātēs.

nōs quŏquĕ pācātā Pīsōnēm laūdĕ nĭtēntēm25

ēxaēquāmŭs ăvīs. nĕc ĕnīm, sī bēllă quĭērūnt,

ōccĭdĭt ēt vīrtūs: lĭcĕt ēxērcērĕ tŏgātaē

mūnĭă mīlĭtĭaē, lĭcĕt ēt sĭnĕ sānguĭnĭs haūstū

mītĭă lēgĭtĭmō sūb iūdĭcĕ bēllă mŏvērĕ.

hīnc quŏquĕ sērvātī cōntīngīt glōrĭă cīvīs,30

āltăquĕ vīctrīcēs īntēxūnt līmĭnă pālmaē.

quīn ăgĕ māiōrūm, iŭvĕnīs fācūndĕ, tŭōrūm

scāndĕ sŭpēr tĭtŭlōs ĕt ăvītaē laūdĭs hŏnōrēs,

ārmōrūmquĕ dĕcūs praēcēdĕ fŏrēnsĭbŭs āctīs.

sīc ĕtĭām māgnō iām tūnc Cĭcĕrōnĕ vĭgēntĕ35

laūrĕă fācūndīs cēssērūnt ārmă tŏgātīs.

sēd quaē Pīsōnūm clārōs vīsūră trĭūmphōs

ōlīm tūrbă vĭās īmplēvĕrăt āgmĭnĕ dēnsō,

ārdŭă nūnc ĕădēm stīpāt fŏră, cūm tŭă maēstōs

dēfēnsūră rĕōs vōcēm fācūndĭă mīttīt.40

seū trĕpĭdōs ād iūră dĕcēm cĭtăt hāstă vĭrōrūm

ēt fīrmārĕ iŭbēt cēntēnō iūdĭcĕ caūsās,

seū căpĭtālĕ nĕfās ŏpĕrōsā dīlŭĭs ārtĕ,

laūdĭbŭs īpsă tŭīs rĕsŏnānt fŏră. dūm răpĭs ūnā

iūdĭcĭs āffēctūm pōssēssăquĕ pēctŏră tēmptās,45

vīctūs spōntĕ sŭā sĕquĭtūr quōcūmquĕ vŏcāstī:

flēt sī flērĕ iŭbēs, gaūdēt gaūdērĕ cŏāctūs

ēt tē dāntĕ căpīt iūdēx, quām nōn hăbĕt, īrām.

sīc aūrīgă sŏlēt fērvēntĭă Thēssălŭs ōră

mōbĭlĭbūs frēnīs ĭn ăpērtō flēctĕrĕ cāmpō,50

quī mŏdŏ nōn sōlūm răpĭdō pērmīttĭt hăbēnās

quādrŭpĕdī, sēd cālcĕ cĭtāt, mŏdŏ sūccŭtĭt āltĕ

flēxĭbĭlēs rīctūs ēt nūnc cērvīcĕ rŏtātā

īncĭpĭt ēffūsōs īn gŷrūm cārpĕrĕ cūrsūs.

quīs nōn āttŏnĭtūs iūdēx tŭă rēspĭcĭt ōră?55

quīs rĕgĭt īpsĕ sŭām, nĭsĭ pēr tŭă pōndĕră, mēntēm?

nām tū, sīvĕ lĭbēt părĭtēr cūm grāndĭnĕ nīmbōs

dēnsăquĕ vībrātā iăcŭlārī fūlmĭnă līnguā,

seū iŭvăt ādstrīctās īn nōdūm cōgĕrĕ vōcēs

ēt dărĕ sūbtīlī vīvācĭă vērbă cătēnaē,60

vīm Lāērtĭădaē, brĕvĭtātēm vīncĭs Ătrīdaē;

dūlcĭă seū māvīs lĭquĭdōquĕ flŭēntĭă cūrsū

vērbă nĕc īnclūsō sĕd ăpērtō pīngĕrĕ flōrĕ,

īnclĭtă Nēstŏrĕī cēdīt tĭbĭ grātĭă mēllīs.

nēc tē, Pīsŏ, tămēn pŏpŭlō sūb iūdĭcĕ sōlă65

mīrāntūr fŏră; sēd nŭmĕrōsā laūdĕ sĕnātūs

ēxcĭpĭt ēt mĕrĭtās rēddīt tĭbĭ cūrĭă vōcēs.

quīs dīgnē rĕfĕrāt, quālīs tĭbĭ lūcĕ sŭb īllā

glōrĭă cōntĭgĕrīt, quā tū, rĕtĭcēntĕ sĕnātū,

cūm tŭă bīssēnōs nŭmĕrārēt pūrpŭră fāscēs,70

Caēsărĕūm grātō cĕcĭnīstī pēctŏrĕ nūmēn?

quōdsī iām vălĭdaē mĭhĭ rōbūr mēntĭs ĭnēssēt

ēt sŏlĭdūs prīmōs īmplērēt spīrĭtŭs ānnōs,

aūdērēm vōcēs pēr cārmĭnă nōstră rĕfērrĕ,

Pīsŏ, tŭās: sēd fēssă lăbāt mĭhĭ pōndĕrĕ cērvīx75

ēt trĕmĕfāctă cădūnt sūccīsō pōplĭtĕ mēmbră.

sīc nĕc ŏlōrīnōs aūdēt Pāndīŏnĭs ālēs

pārvă rĕfērrĕ sŏnōs nēc, sī vĕlĭt īmprŏbă, pōssīt;

sīc ēt aēdŏnĭā sŭpĕrāntūr vōcĕ cĭcādaē,

strīdŭlă cūm răpĭdō făcĭūnt cōnvīcĭă sōlī.80

quāre ăgĕ, Cāllĭŏpē, pŏsĭtā grăvĭtātĕ fŏrēnsī,

līmĭnă Pīsōnīs mēcūm pĕtĕ: plūră sŭpērsūnt

quaē laūdārĕ vĕlīs īnvēntă pĕnātĭbŭs īpsīs.

hūc ĕtĭām tōtā cōncūrrĭt ăb ūrbĕ iŭvēntūs

aūdītūră vĭrūm, sī quāndō iūdĭcĕ fēssō85

tūrbĭdă prōlātīs tăcŭērūnt iūrgĭă rēbūs.

tūnc ĕtĕnīm lĕvĭbūs vĕlŭtī prōlūdĭt ĭn ārmīs,

cōmpŏsĭtīsquĕ sŭās ēxērcēt lītĭbŭs ārtēs.

quīn ĕtĭām făcĭlīs Rōmānō prōflŭĭt ōrĕ

Graēcĭă, Cēcrŏpĭaēquĕ sŏnāt grăvĭs aēmŭlŭs ūrbī.90

tēstĭs, Ăcīdălĭā quaē cōndĭdĭt ālĭtĕ mūrōs,

Eūbŏĭcām rĕfĕrēns fācūndă Nĕāpŏlĭs ārtēm.

quālĭs, ĭō sŭpĕrī, quālīs nĭtŏr ōrĭs ămoēnīs

vōcĭbŭs! hīnc sŏlĭdō fūlgōrĕ mĭcāntĭă vērbă

īmplēvērĕ lŏcōs, hīnc ēxōrnātă fĭgūrīs95

ādvŏlăt ēxcūssō vēlōx sēntēntĭă tōrnō.

māgnă quĭdēm vīrtūs ĕrăt, ēt sī sōlă fŭīssēt,

ēlŏquĭō sānctūm mŏdŏ pērmūlcērĕ sĕnātūm,

ēxŏnĕrārĕ pĭōs mŏdŏ, nūnc ŏnĕrārĕ nŏcēntēs;

sēd sŭpĕr īstă mŏvēt plēnūs grăvĭtātĕ sĕrēnā100

vūltŭs ĕt īnsīgnī praēstrīngĭt ĭmāgĭnĕ vīsūs.

tālĭs ĭnēst hăbĭtūs, quālēm nēc dīcĕrĕ maēstūm

nēc flŭĭdūm, laētā sēd taētrĭcĭtātĕ dĕcōrūm

pōssŭmŭs: īngĕnĭtaē stāt nōbĭlĭtātĭs ĭn īllō

pūlchĕr hŏnōs ēt dīgnă sŭīs nātālĭbŭs ōră.105

āddĭtŭr hūc ēt iūstă fĭdēs ēt plēnă pŭdōrīs

lībērtās ănĭmūsquĕ mălā fērrūgĭnĕ pūrūs,

īpsăquĕ pōssēssō mēns ēst ŏpŭlēntĭŏr aūrō.

quīs tŭă cūltōrūm, iŭvĕnīs fācūndĕ, tŭōrūm

līmĭnă paūpĕr ădīt, quēm nōn ănĭmōsă bĕātūm110

ēxcĭpĭt ēt sŭbĭtō iŭvăt īndūlgēntĭă cēnsū?

quōdquĕ măgīs dōnō fŭĕrīt prĕtĭōsĭŭs ōmnī,

dīlĭgĭs ēx aēquō, nēc tē fōrtūnă cŏlēntūm

nātālēsvĕ mŏvēnt: prŏbĭtās spēctātŭr ĭn īllīs.

nūllă sŭpērbōrūm pātiūntūr dīctă iŏcōrūm,115

nūllīūs sŭbĭtōs āffērt īniūrĭă rīsūs:

ūnŭs ămīcĭtĭaē sūmmōs tĕnŏr āmbĭt ĕt īmōs.

rāră dŏmūs tĕnŭēm nōn āspērnātŭr ămīcūm

rārăquĕ nōn hŭmĭlēm cālcāt fāstōsă clĭēntēm;

īllī cāstă lĭcēt mēns ēt sĭnĕ crīmĭnĕ cōnstēt120

vītă, tămēn prŏbĭtās cūm paūpērtātĕ iăcēbīt;

ēt lătĕrī nūllūs cŏmĭtēm cīrcūmdărĕ quaērīt,

quēm dāt pūrŭs ămōr, sēd quēm tŭlĭt īmpĭă mērcēs;

nēc quīsquām vērō prĕtĭūm lārgītŭr ămīcō,

quēm rĕgăt ēx aēquō vĭcĭbūsquĕ rĕgātŭr ăb īllō,125

sēd mĭsĕrūm pārvā stĭpĕ fōcĭlăt, ūt pŭdĭbūndōs

ēxērcērĕ sălēs īntēr cōnvīvĭă pōssīt.

īstă prŏcūl lābēs, prŏcŭl haēc fōrtūnă rĕfūgīt,

Pīsŏ, tŭām, vĕnĕrāndĕ, dŏmūm: tū mītĭs ĕt ācrī

āspĕrĭtātĕ cărēns pŏsĭtōquĕ pĕr ōmnĭă fāstū130

īntĕr ŭt aēquālēs ūnūs nŭmĕrārĭs ămīcōs,

ōbsĕquĭūmquĕ dŏcēs ĕt ămōrēm quaērĭs ămāndō.

cūnctă dŏmūs vărĭā cūltōrūm pērsŏnăt ārtĕ,

cūnctă mŏvēt stŭdĭūm; nĕc ĕnīm tĭbĭ dūră clĭēntūm

tūrbă rŭdīsvĕ plăcēt, mĭsĕrō quaē frētă lăbōrĕ135

nīl nĭsĭ sūmmōtō nōvīt praēcēdĕrĕ vūlgō;

sēd vīrtūs nŭmĕrōsă iŭvāt. tū prōnŭs ĭn ōmnĕ

pēctŏră dūcĭs ŏpūs, seū tē grăvĭōră vŏcārūnt

seū lĕvĭōră iŭvānt. nĕc ĕnīm fācūndĭă sēmpēr

āddūctā cūm frōntĕ plăcēt: nēc sēmpĕr ĭn ārmīs140

bēllĭcă tūrbă mănēt, nēc tōtā clāssĭcŭs hōrrōr

nōctĕ dĭēquĕ gĕmīt, nēc sēmpēr Gnōsĭŭs ārcūm

dēstĭnăt, ēxēmptō sēd lāxāt cōrnŭă nērvō,

ēt gălĕā mīlēs căpŭt ēt lătŭs ēnsĕ rĕsōlvīt.

īpsă vĭcēs nātūră sŭbīt vărĭātăquĕ cūrsūs145

ōrdĭnăt, īnvērsīs ēt frōndĭbŭs ēxplĭcăt ānnūm.

nōn sēmpēr flŭĭdīs ădŏpērtūs nūbĭbŭs aēthēr

aūrĕă tērrĭfĭcīs ōbcaēcāt sīdĕră nīmbīs:

cēssăt hĭēmps, mădĭdōs ēt sīccāt vērĕ căpīllōs;

vēr fŭgĭt aēstātēs; aēstātūm tērgă lăcēssīt150

pōmĭfĕr aūtūmnūs, nĭvĭbūs cēssūrŭs ĕt ūndīs.

īgnĕă quīn ĕtĭām sŭpĕrūm pătĕr ārmă rĕcōndīt

ēt Gănўmēdēaē rĕpĕtēns cōnvīvĭă mēnsaē

pōcŭlă sūmĭt ĕā, quā gēssīt fūlmĭnă, dēxtrā.

tēmpŏrĭbūs sērvīrĕ dĕcēt: quī tēmpŏră cērtīs155

pōndĕrĭbūs pēnsāvĭt, ĕūm sī bēllă vŏcābūnt,

mīlĕs ĕrīt; sī pāx, pŏsĭtīs tŏgă vēstĭĕt ārmīs.

hūnc fŏră pācātūm, bēllāntēm cāstră dĕcēbūnt.

fēlīx īllă dĭēs tōtūmquĕ cănēndă pĕr aēvūm,

quaē tĭbĭ, vītālēs cūm prīmūm trādĕrĕt aūrās,160

cōntŭlĭt īnnŭmĕrās īntrā tŭă pēctŏră dōtēs.

mīră sŭbēst grăvĭtās īntēr fŏră, mīrŭs ŏmīssā

paūlīspēr grăvĭtātĕ lĕpōs. sī cārmĭnă fōrtĕ

nēctērē lūdēntī iūvīt flŭĭtāntĭă vērsū,

Āŏnĭūm făcĭlīs dēdūcīt pāgĭnă cārmēn;165

sīvĕ chĕlŷn dĭgĭtīs ĕt ĕbūrnō vērbĕrĕ pūlsās,

dūlcĭs Ăpōllĭnĕā sĕquĭtūr tēstūdĭnĕ cāntūs,

ēt tē crēdĭbĭle ēst Phoēbō dĭdĭcīssĕ măgīstrō.

nē pŭdĕāt pĕpŭlīssĕ lўrām, cūm pācĕ sĕrēnā

pūblĭcă sēcūrīs ēxūltēnt ōtĭă tērrīs,170

nē pŭdĕāt: Phoēbēă chĕlŷs sīc crēdĭtŭr īllīs

pūlsārī mănĭbūs, quĭbŭs ēt cōntēndĭtŭr ārcūs;

sīc mōvīssĕ fĭdēs saēvūs nārrātŭr Ăchīllēs,

quāmvīs mīllĕ rătēs Prĭămēĭŭs ūrĕrĕt hērōs

ēt grăvĭs ōbstrĕpĕrēt mŏdŭlātīs būcĭnă nērvīs:175

īllō dūlcĕ mĕlōs Nērēĭŭs ēxtŭdĭt hērōs

pōllĭcĕ, tērrĭbĭlīs quō Pēlĭăs ībăt ĭn hōstēm.

ārmă tŭīs ĕtĭām sī fōrtĕ rŏtārĕ lăcērtīs

īnquĕ grădūm claūsīs lĭbŭīt cōnsīstĕrĕ mēmbrīs

ēt vītārĕ sĭmūl, sĭmŭl ēt cāptārĕ pĕtēntēm,180

mōbĭlĭtātĕ pĕdūm cĕlĕrēs sŭpĕr ōrbĭbŭs ōrbēs

plēctĭs ĕt ōblīquīs fŭgĭēntēm cūrsĭbŭs ūrgēs:

ēt nūnc vīvācī scrūtārīs pēctŏră dēxtrā,

nūnc lătŭs ādvērsūm nĕcŏpīnō pērcŭtĭs īctū.

nēc tĭbĭ mōbĭlĭtās mĭnŏr ēst, sī fōrtĕ vŏlāntēm185

aūt gĕmĭnārĕ pĭlām iŭvăt aūt rĕvŏcārĕ cădēntēm

ēt nōn spērātō fŭgĭēntēm rēddĕrĕ gēstū.

haērĕt ĭn haēc pŏpŭlūs spēctācŭlă, tōtăquĕ lūdōs

tūrbă rĕpēntĕ sŭōs iām sūdābūndă rĕlīnquīt.

tē sī fōrtĕ iŭvāt stŭdĭōrūm pōndĕrĕ fēssūm190

nōn lānguērĕ tămēn lūsūsquĕ mŏvērĕ pĕr ārtēm,

cāllĭdĭōrĕ mŏdō tăbŭlā vărĭātŭr ăpērtā

cālcŭlŭs ēt vĭtrĕō pĕrăgūntūr mīlĭtĕ bēllă,

ūt nĭvĕūs nīgrōs, nūnc ēt nĭgĕr āllĭgĕt ālbōs.

sēd tĭbĭ quīs nōn tērgă dĕdīt? quīs tē dŭcĕ cēssīt195

cālcŭlŭs? aūt quīs nōn pĕrĭtūrūs pērdĭdĭt hōstēm?

mīllĕ mŏdīs ăcĭēs tŭă dīmĭcăt: īllĕ pĕtēntēm,

dūm fŭgĭt, īpsĕ răpīt; lōngō vĕnĭt īllĕ rĕcēssū,

quī stĕtĭt īn spĕcŭlīs; hīc sē cōmmīttĕrĕ rīxaē

aūdĕt ĕt īn praēdām vĕnĭēntēm dēcĭpĭt hōstēm;200

āncĭpĭtēs sŭbĭt īllĕ mŏrās sĭmĭlīsquĕ lĭgātō

ōblĭgăt īpsĕ dŭōs; hīc ād māiōră mŏvētūr,

ūt cĭtŭs ēcfrāctā prōrūmpăt ĭn āgmĭnă māndrā

claūsăquĕ dēiēctō pŏpŭlētūr moēnĭă vāllō.

īntĕrĕā sēctīs quāmvīs ācērrĭmă sūrgānt205

proēlĭă mīlĭtĭbūs, plēnā tămĕn īpsĕ phălāngĕ

aūt ĕtĭām paūcō spŏlĭātā mīlĭtĕ vīncīs,

ēt tĭbĭ cāptīvā rĕsŏnāt mănŭs ūtrăquĕ tūrbā.

sēd prĭŭs ēmēnsō Tītān vērsētŭr Ŏlŷmpō,

quām mĕă tōt laūdēs dēcūrrĕrĕ cārmĭnă pōssīnt.210

fēlīx ēt lōngā iŭvĕnīs dīgnīssĭmĕ vītā

ēxĭmĭūmquĕ tŭaē gēntīs dĕcŭs, āccĭpĕ nōstrī

cērtŭs ĕt hōc vērī cōmplēctĕrĕ pīgnŭs ămōrīs.

quōd sī dīgnă tŭā mĭnŭs ēst mĕă pāgĭnă laūdĕ,

āt vŏlŭīssĕ săt ēst: ănĭmūm, nōn cārmĭnă, iāctō.215

tū mŏdŏ laētŭs ădēs: fōrsān mĕlĭōră cănēmūs

ēt vīrēs dăbĭt īpsĕ făvōr, dăbĭt īpsă fĕrācēm

spēs ănĭmūm: dīgnārĕ tŭōs ăpĕrīrĕ Pĕnātēs,

hōc sōlūm pĕtĭmūs. nĕc ĕnīm mē dīvĭtĭs aūrī

īmpĕrĭōsă fămēs ĕt hăbēndī saēvă lĭbīdŏ220

īmpŭlĕrūnt, sēd laūdĭs ămōr. iŭvăt, ōptĭmĕ, tēcūm

dēgĕrĕ cūmquĕ tŭīs vīrtūtĭbŭs ōmnĕ pĕr aēvūm

cārmĭnĭbūs cērtārĕ mĕīs: sūblīmĭŏr ībō,

sī fāmaē mĭhĭ pāndĭs ĭtēr, sī dētrăhĭs ūmbrām.

ābdĭtă quīd prōdēst gĕnĕrōsī vēnă mĕtāllī,225

sī cūltōrĕ cărēt? quĭd ĭnērtī cōndĭtă pōrtū,

sī dūctōrĭs ĕgēt, rătĭs ēffĭcĭt, ōmnĭă quāmvīs

ārmāmēntă gĕrāt tĕrĕtīquĕ flŭēntĭă mālō

pōssĭt ăb ēxcūssō dīmīttĕrĕ vēlă rŭdēntī?

īpsĕ pĕr Aūsŏnĭās Aēnēĭă cārmĭnă gēntēs230

quī sŏnăt, īngēntī quī nōmĭnĕ pūlsăt Ŏlŷmpūm

Maēŏnĭūmquĕ sĕnēm Rōmānō prōvŏcăt ōrĕ,

fōrsĭtăn īllīūs nĕmŏrīs lătŭīssĕt ĭn ūmbrā

quōd cănĭt, ēt stĕrĭlī tāntūm cāntāssĕt ăvēnā

īgnōtūs pŏpŭlīs, sī Maēcēnātĕ cărērēt.235

quī tămĕn haūt ūnī pătĕfēcīt līmĭnă vātī

nēc sŭă Vērgĭlĭō pērmīsīt nūmĭnă sōlī:

Maēcēnās trăgĭcō quătĭēntēm pūlpĭtă gēstū

ērēxīt Vărĭūm, Maēcēnās āltă tŏnāntīs

ērvīt ēt pŏpŭlīs ōstēndīt nōmĭnă Grāiīs.240

cārmĭnă Rōmānīs ĕtĭām rĕsŏnāntĭă chōrdīs,

Aūsŏnĭāmquĕ chĕlŷn grăcĭlīs pătĕfēcĭt Hŏrātī.

ō dĕcŭs, īn tōtūm mĕrĭtō vĕnĕrābĭlĭs aēvūm,

Pīĕrĭī tūtēlă chŏrī, quō praēsĭdĕ tūtī

nōn ūmquām vātēs ĭnŏpī tĭmŭērĕ sĕnēctaē.245

quōd sī quīs nōstrīs prĕcĭbūs lŏcŭs, ēt mĕă vōtă

sī mēntēm sŭbĭērĕ tŭām, mĕmŏrābĭlĭs ōlīm

tū mĭhĭ Maēcēnās tĕrĕtī cāntābĕrĕ vērsū.

pōssŭmŭs aētērnaē nōmēn cōmmīttĕrĕ fāmaē,

sī tămĕn hōc ūllī dē sē prōmīttĕrĕ fās ēst250

ēt dĕŭs ūltŏr ăbēst; sŭpĕrēst ănĭmōsă vŏlūntās

īpsăquĕ nēscĭŏ quīd mēns ēxcēllēntĭŭs aūdēt.

tū nāntī prōtēndĕ mănūm: tū, Pīsŏ, lătēntēm

ēxsĕrĕ. nōs hŭmĭlīs dŏmŭs, āt sīncēră, părēntūm

ēt tĕnŭīs fōrtūnă sŭā cālīgĭnĕ cēlāt.255

pōssŭmŭs īmpŏsĭtīs căpŭt ēxŏnĕrārĕ tĕnēbrīs

ēt lūcēm spēctārĕ nŏvām, sī quīd mŏdŏ laētūs

ādnŭĭs ēt nōstrīs sūbscrībīs, cāndĭdĕ, vōtīs.

ēst mĭhĭ, crēdĕ, mĕīs ănĭmūs cōnstāntĭŏr ānnīs,

quāmvīs nūnc iŭvĕnīlĕ dĕcūs mĭhĭ pīngĕrĕ mālās260

coēpĕrĭt ēt nōndūm vīcēsĭmă vēnĕrĭt aēstās.