0

Āttĭcŭs ēxĭmĭē sī cēnāt, laūtŭs hăbētūr,

sī Rŭtĭlūs, dēmēns. quĭd ĕnīm māiōrĕ căchīnnō

ēxcĭpĭtūr vūlgī quām paūpĕr Ăpīcĭŭs? ōmnīs

cōnvīctūs, thērmaē, stătĭōnēs, ōmnĕ thĕātrūm

dē Rŭtĭlō. nām dūm vălĭda āc iŭvĕnālĭă mēmbră5

sūffĭcĭūnt gălĕaē dūmque ārdēnt sānguĭnĕ, fērtūr

nōn cōgēntĕ quĭdēm sēd nēc prŏhĭbēntĕ trĭbūnō

scrīptūrūs lēgēs ēt rēgĭă vērbă lănīstaē.

mūltōs pōrrŏ vĭdēs, quōs saēpe ēlūsŭs ăd īpsūm

crēdĭtŏr īntrŏĭtūm sŏlĕt ēxspēctārĕ măcēllī,10

ēt quĭbŭs īn sōlō vīvēndī caūsă pălātōst.

ēgrĕgĭūs cēnāt mĕlĭūsquĕ mĭsērrĭmŭs hōrūm

ēt cĭtŏ cāsūrūs iām pērlūcēntĕ rŭīnā.

īntĕrĕā gūstūs ĕlĕmēntă pĕr ōmnĭă quaērūnt

nūmquam ănĭmō prĕtĭīs ōbstāntĭbŭs; īntĕrĭūs sī15

āttēndās, măgĭs īllă iŭvānt quaē plūrĭs ĕmēntūr.

ērgo haūt dīffĭcĭle ēst pĕrĭtūram ārcēssĕrĕ sūmmām

lāncĭbŭs ōppŏsĭtīs vēl mātrĭs ĭmāgĭnĕ frāctā,

ēt quādrīngēntīs nūmmīs cōndīrĕ gŭlōsūm

fīctĭlĕ; sīc vĕnĭūnt ād mīscēllānĕă lūdī.20

rēfērt ērgŏ quĭs haēc ĕădēm părĕt; īn Rŭtĭlō nām

lūxŭrĭa ēst, īn Vēntĭdĭō laūdābĭlĕ nōmēn

sūmĭt ĕt ā cēnsū fāmām trăhĭt. īllum ĕgŏ iūrĕ

dēspĭcĭām, quī scīt quāntō sūblīmĭŏr Ātlās

ōmnĭbŭs īn Lĭbўā sīt mōntĭbŭs, hīc tămĕn īdēm25

īgnōrāt quāntūm fērrātā dīstĕt ăb ārcā

sāccŭlŭs. ē caēlō dēscēndīt GNŌTHĬ SĔAŪTŌN

fīgēndum ēt mĕmŏrī trāctāndūm pēctŏrĕ, sīvĕ

cōniŭgĭūm quaērās vēl sācri īn pārtĕ sĕnātūs

ēssĕ vĕlīs; nĕque ĕnīm lōrīcām pōscĭt Ăchīllīs30

Thērsītēs, īn quā sē trādūcēbăt Ŭlīxēs;

āncĭpĭtēm seū tū māgnō dīscrīmĭnĕ caūsām

prōtĕgĕre ādfēctās, tē cōnsŭlĕ, dīc tĭbĭ quī sīs,

ōrātōr vĕhĕmēns ān Cūrtĭŭs ēt Măthŏ būccaē.

nōscēnda ēst mēnsūră sŭī spēctāndăquĕ rēbūs35

īn sūmmīs mĭnĭmīsque, ĕtĭām cūm pīscĭs ĕmētūr,

nē mūllūm cŭpĭās, cūm sīt tĭbĭ gōbĭŏ tāntūm

īn lŏcŭlīs. quĭs ĕnīm tē dēfĭcĭēntĕ crŭmīnā

ēt crēscēntĕ gŭlā mănĕt ēxĭtŭs, aērĕ pătērnō

āc rēbūs mērsīs īn vēntrēm fēnŏrĭs ātquĕ40

ārgēntī grăvĭs ēt pĕcŏrum āgrōrūmquĕ căpācēm?

tālĭbŭs ā dŏmĭnīs pōst cūnctă nŏvīssĭmŭs ēxīt

ānŭlŭs, ēt dĭgĭtō mēndīcāt Pōllĭŏ nūdō.

nōn praēmātūrī cĭnĕrēs nēc fūnŭs ăcērbūm

lūxŭrĭaē sēd mōrtĕ măgīs mĕtŭēndă sĕnēctūs.45

hī plērūmquĕ grădūs: cōndūctă pĕcūnĭă Rōmaē

ēt cōrām dŏmĭnīs cōnsūmĭtŭr; īnde, ŭbĭ paūlūm

nēscĭŏ quīd sŭpĕrēst ēt pāllēt fēnŏrĭs aūctōr,

quī vērtērĕ sŏlūm, Băĭās ĕt ăd ōstrĕă cūrrūnt.

cēdĕrĕ nāmquĕ fŏrō iām nōn ēst dētĕrĭūs quām50

Ēsquĭlĭās ā fērvēntī mīgrārĕ Sŭbūrā.

īllĕ dŏlōr sōlūs pătrĭām fŭgĭēntĭbŭs, īllă

maēstĭtĭa ēst, cărŭīsse ānnō cīrcēnsĭbŭs ūnō.

sānguĭnĭs īn făcĭē nōn haērēt gūttă, mŏrāntūr

paūcī rīdĭcŭlum ēt fŭgĭēntem ēx ūrbĕ pŭdōrēm.55

ēxpĕrĭēre hŏdĭē nūmquīd pūlchērrĭmă dīctū,

Pērsĭcĕ, nōn praēstēm vītā | ēt mōrĭbŭs ēt rē,

sī laūdēm sĭlĭquās ōccūltūs gānĕŏ, pūltēs

cōram ălĭīs dīctēm pŭĕrō sĕd ĭn aūrĕ plăcēntās.

nām cūm sīs cōnvīvă mĭhī prōmīssŭs, hăbēbīs60

Ēvāndrūm, vĕnĭēs Tīrŷnthĭŭs aūt mĭnŏr īllō

hōspĕs, ĕt īpsĕ tămēn cōntīngēns sānguĭnĕ caēlūm,

āltĕr ăquīs, āltēr flāmmīs ād sīdĕră mīssūs.

fērcŭlă nūnc aūdī nūllīs ōrnātă măcēllīs.

dē Tībūrtīnō vĕnĭēt pīnguīssĭmŭs āgrō65

haēdŭlŭs ēt tōtō grĕgĕ mōllĭŏr, īnscĭŭs hērbaē

nēcdum aūsūs vīrgās hŭmĭlīs mōrdērĕ sălīctī,

quī plūs lāctĭs hăbēt quām sānguĭnĭs, ēt mōntānī

āspărăgī, pŏsĭtō quōs lēgīt vīlĭcă fūsō.

grāndĭă praētĕrĕā tōrtōquĕ călēntĭă fēnō70

ōva ādsūnt īpsīs cūm mātrĭbŭs, ēt sērvātaē

pārte ānnī quālēs fŭĕrānt īn vītĭbŭs ūvaē,

Sīgnīnūm Sўrĭūmquĕ pĭrūm, dē cōrbĭbŭs īsdēm

aēmŭlă Pīcēnīs ĕt ŏdōrīs mālă rĕcēntīs

nēc mĕtŭēndă tĭbī, sīccātūm frīgŏrĕ pōstquām75

aūtūmnum ēt crūdī pŏsŭērĕ pĕrīcŭlă sūcī.

haēc ōlīm nōstrī iām lūxŭrĭōsă sĕnātūs

cēnă fŭīt. Cŭrĭūs pārvō quaē lēgĕrăt hōrtō

īpsĕ fŏcīs brĕvĭbūs pōnēbăt hŏlūscŭlă, quaē nūnc

squālĭdŭs īn māgnā fāstīdīt cōmpĕdĕ fōssōr,80

quī mĕmĭnīt călĭdaē săpĭāt quīd vūlvă pŏpīnaē.

sīccī tērgă sŭīs rārā pēndēntĭă crātĕ

mōrĭs ĕrāt quōndām fēstīs sērvārĕ dĭēbūs

ēt nātālĭcĭūm cōgnātīs pōnĕrĕ lārdūm

āccēdēntĕ nŏvā, sī quām dăbăt hōstĭă, cārnĕ.85

cōgnātōrum ălĭquīs tĭtŭlō tēr cōnsŭlĭs ātquĕ

cāstrōrum īmpĕrĭīs ēt dīctātōrĭs hŏnōrĕ

fūnctŭs ăd hās ĕpŭlās sŏlĭtō mātūrĭŭs ībāt

ērēctūm dŏmĭtō rĕfĕrēns ā mōntĕ lĭgōnēm.

cūm trĕmĕrēnt aūtēm Făbĭōs dūrūmquĕ Cătōnēm90

ēt Scaūrōs ēt Fābrĭcĭūm, rĭgĭdīquĕ sĕvērōs

cēnsōrīs mōrēs ĕtĭām cōllēgă tĭmērēt,

nēmo īntēr cūrās ēt sērĭă dūxĭt hăbēndūm

quālĭs ĭn Ōcĕănī flūctū tēstūdŏ nătārēt,

clārūm Trōiŭgĕnīs fāctūra ēt nōbĭlĕ fūlcrūm;95

sēd nūdō lătĕre ēt pārvīs frōns aērĕă lēctīs

vīlĕ cŏrōnātī căpŭt ōstēndēbăt ăsēllī,

ād quōd lāscīvī lūdēbānt rūrĭs ălūmnī.

[tālēs ērgŏ cĭbī quālīs dŏmŭs ātquĕ sŭpēllēx.]

tūnc rŭdĭs ēt Grāiās mīrārī nēscĭŭs ārtēs100

ūrbĭbŭs ēvērsīs praēdārum īn pārtĕ rĕpērtā

māgnōrum ārtĭfĭcūm frāngēbāt pōcŭlă mīlēs,

ūt phălĕrīs gaūdērĕt ĕcūs caēlātăquĕ cāssīs

Rōmŭlĕaē sĭmŭlācră fĕraē mānsuēscĕrĕ iūssaē

īmpĕrĭī fātō, gĕmĭnōs sūb rūpĕ Quĭrīnōs105

āc nūdam ēffĭgĭem īn clĭpĕō vĕnĭēntĭs ĕt hāstā

pēndēntīsquĕ dĕī pĕrĭtūro ōstēndĕrĕt hōstī.

pōnēbānt ĭgĭtūr Tūscō fārrātă cătīnō:

ārgēntī quŏd ĕrāt sōlīs fūlgēbăt ĭn ārmīs.

ōmnĭă tūnc quĭbŭs īnvĭdĕās, sī līvĭdŭlūs sīs.110

tēmplōrūm quŏquĕ māiēstās praēsēntĭŏr, ēt vōx

nōctĕ fĕrē mĕdĭā mĕdĭāmque aūdītă pĕr ūrbēm

lītŏre ăb Ōcĕănī Gāllīs vĕnĭēntĭbŭs ēt dīs

ōffĭcĭūm vātīs pĕrăgēntĭbŭs. hīs mŏnŭīt nōs,

hānc rēbūs Lătĭīs cūrām praēstārĕ sŏlēbāt115

fīctĭlĭs ēt nūllō vĭŏlātūs Iūppĭtĕr aūrō.

īllă dŏmī nātās nōstrāque ēx ārbŏrĕ mēnsās

tēmpŏră vīdērūnt; hōs līgnūm stābăt ăd ūsūs,

ānnōsām sī fōrtĕ nŭcēm dĕĭēcĕrăt eūrūs.

āt nūnc dīvĭtĭbūs cēnāndī nūllă vŏlūptās,120

nīl rhōmbūs, nīl dāmmă săpīt, pūtērĕ vĭdēntūr

ūnguēnta ātquĕ rŏsaē, lātōs nĭsĭ sūstĭnĕt ōrbīs

grānde ĕbŭr ēt māgnō sūblīmīs pārdŭs hĭātū

dēntĭbŭs ēx īllīs quōs mīttīt pōrtă Sўēnēs

ēt Maūrī cĕlĕrēs ēt Maūro ōbscūrĭŏr Īndūs,125

ēt quōs dēpŏsŭīt Năbătaēō bēlŭă sāltū

iām nĭmĭōs căpĭtīquĕ grăvēs. hīnc sūrgĭt ŏrēxīs,

hīnc stŏmăchō vīrēs; nām pēs ārgēntĕŭs īllīs,

ānŭlŭs īn dĭgĭtō quōd fērrĕŭs. ērgŏ sŭpērbūm

cōnvīvām căvĕō, quī mē sĭbĭ cōmpărăt ēt rēs130

dēspĭcĭt ēxĭgŭās. ădĕō nūlla ūncĭă nōbīs

ēst ĕbŏrīs, nēc tēssēllaē nēc cālcŭlŭs ēx hāc

mātĕrĭā, quīn īpsă mănūbrĭă cūltēllōrūm

ōssĕă. nōn tămĕn hīs ūlla ūmquam ōbsōnĭă fīūnt

rāncĭdŭla aūt ĭdĕō pēiōr gāllīnă sĕcātūr.135

sēd nēc strūctŏr ĕrīt cuī cēdĕrĕ dēbĕăt ōmnīs

pērgŭlă, dīscĭpŭlūs Trўphĕrī dōctōrĭs, ăpūd quēm

sūmĭnĕ cūm māgnō lĕpŭs ātque ăpĕr ēt pŷgārgūs

ēt Scўthĭcaē vŏlŭcrēs ēt phoēnīcōptĕrŭs īngēns

ēt Gaētūlŭs ŏrŷx hĕbĕtī laūtīssĭmă fērrō140

caēdĭtŭr ēt tōtā sŏnăt ūlmĕă cēnă Sŭbūrā.

nēc frūstūm căprĕaē sūbdūcĕrĕ nēc lătŭs Āfraē

nōvĭt ăvīs nōstēr, tīrūncŭlŭs āc rŭdĭs ōmnī

tēmpŏre ĕt ēxĭgŭaē fūrtīs īmbūtŭs ŏfēllaē.

plēbĕĭōs călĭcēs ēt paūcīs āssĭbŭs ēmptōs145

pōrrĭgĕt īncūltūs pŭĕr ātque ā frīgŏrĕ tūtūs,

nōn Phrŷx aūt Lўcĭūs [nōn ā māngōnĕ pĕtītūs

quīsquam ĕrĭt ēt māgnō]: cūm pōscēs, pōscĕ Lătīnē.

īdem hăbĭtūs cūnctīs, tōnsī rēctīquĕ căpīllī

ātque hŏdĭē tāntūm prōptēr cōnvīvĭă pēxī.150

pāstōrīs dūrī | hīc fīlĭŭs, īllĕ bŭbūlcī.

sūspīrāt lōngō nōn vīsām tēmpŏrĕ mātrēm

ēt căsŭlam ēt nōtōs trīstīs dēsīdĕrăt haēdōs

īngĕnŭī vūltūs pŭĕr īngĕnŭīquĕ pŭdōrīs,

quālīs ēssĕ dĕcēt quōs ārdēns pūrpŭră vēstīt,155

nēc pūpīllārēs dēfērt īn bālnĕă raūcūs

tēstĭcŭlōs, nēc vēllēndās iām praēbŭĭt ālās,

crāssă nĕc ōppŏsĭtō păvĭdūs tĕgĭt īnguĭnă gūtō.

hīc tĭbĭ vīnă dăbīt dīffūsa īn mōntĭbŭs īllīs

ā quĭbŭs īpsĕ vĕnīt, quōrūm sūb vērtĭcĕ lūsīt.160

[nāmque ūna ātque ĕădem ēst vīnī pătrĭa ātquĕ mĭnīstrī.]

fōrsĭtăn ēxspēctēs ūt Gādītānă cănōrō

īncĭpĭānt prūrīrĕ chŏrō plaūsūquĕ prŏbātaē

ād tērrām trĕmŭlō dēscēndānt clūnĕ pŭēllaē,

[spēctānt hōc nūptaē iūxtā rĕcŭbāntĕ mărītō165

quōd pŭdĕāt nārrāre ălĭquēm praēsēntĭbŭs īpsīs.]

īrrītāmēntūm vĕnĕrīs lānguēntĭs ĕt ācrēs

dīvĭtĭs ūrtīcaē [măĭōr tămĕn īstă vŏlūptās

āltĕrĭūs sēxūs]; măgĭs īlle ēxtēndĭtŭr, ēt mōx

aūrĭbŭs ātque ŏcŭlīs cōncēpta ūrīnă mŏvētūr.170

nōn căpĭt hās nūgās hŭmĭlīs dŏmŭs. aūdĭăt īllĕ

tēstārūm crĕpĭtūs cūm vērbīs, nūdum ŏlĭdō stāns

fōrnĭcĕ māncĭpĭūm quĭbŭs ābstĭnĕt, īllĕ frŭātūr

vōcĭbŭs ōbscēnīs ōmnīquĕ lĭbīdĭnĭs ārtĕ,

quī Lăcĕdaēmŏnĭūm pŷtīsmătĕ lūbrĭcăt ōrbēm;175

nāmque ĭbĭ fōrtūnaē vĕnĭām dămŭs. ālĕă tūrpīs,

tūrpe ĕt ădūltĕrĭūm mĕdĭōcrĭbŭs: haēc ĕădem īllī

ōmnĭă cūm făcĭūnt, hĭlărēs nĭtĭdīquĕ vŏcāntūr.

nōstră dăbūnt ălĭōs hŏdĭē cōnvīvĭă lūdōs:

cōndĭtŏr Īlĭădōs cāntābĭtŭr ātquĕ Mărōnīs180

āltĭsŏnī dŭbĭām făcĭēntĭă cārmĭnă pālmām.

quīd rēfērt, tālēs vērsūs quā vōcĕ lĕgāntūr?

sēd nūnc dīlātīs āvērtĕ nĕgōtĭă cūrīs

ēt grātām rĕquĭēm dōnā tĭbĭ, quāndŏ lĭcēbīt

pēr tōtūm cēssārĕ dĭēm. nōn fēnŏrĭs ūllă185

mēntĭŏ nēc, prīmā sī lūce ēgrēssă rĕvērtī

nōctĕ sŏlēt, tăcĭtō bīlēm tĭbĭ cōntrăhăt ūxōr

ūmĭdă sūspēctīs rĕfĕrēns mūltīcĭă rūgīs

vēxātāsquĕ cŏmās ēt vūltum aūrēmquĕ călēntēm.

prōtĭnŭs āntĕ mĕūm quīdquīd dŏlĕt ēxŭĕ līmēn,190

pōnĕ dŏmum ēt sērvōs ēt quīdquīd frāngĭtŭr īllīs

aūt pĕrĭt, īngrātōs ānte ōmnĭă pōnĕ sŏdālīs.

īntĕrĕā Mĕgălēsĭăcaē spēctācŭlă māppaē

Īdaēūm sōllēmnĕ cŏlūnt, sĭmĭlīsquĕ trĭūmphō

praēdă căbāllōrūm praētōr sĕdĕt āc, mĭhĭ pācĕ195

īnmēnsaē nĭmĭaēquĕ lĭcēt sī dīcĕrĕ plēbīs,

tōtam hŏdĭē Rōmām cīrcūs căpĭt, ēt frăgŏr aūrēm

pērcŭtĭt, ēvēntūm vĭrĭdīs quō cōllĭgŏ pānnī.

nām sī dēfĭcĕrēt, maēstam āttŏnĭtāmquĕ vĭdērēs

hānc ūrbēm vĕlŭtī Cānnārum īn pūlvĕrĕ vīctīs200

cōnsŭlĭbūs. spēctēnt iŭvĕnēs, quōs clāmŏr ĕt aūdāx

spōnsĭŏ, quōs cūltaē dĕcĕt ādsēdīssĕ pŭēllaē:

nōstră bĭbāt vērnūm cōntrāctă cŭtīcŭlă sōlēm

ēffŭgĭātquĕ tŏgām. iām nūnc īn bālnĕă sālvā

frōntĕ lĭcēt vādās, quāmquām sŏlĭda hōră sŭpērsīt205

ād sēxtām. făcĕre hōc nōn pōssīs quīnquĕ dĭēbūs

cōntĭnŭīs, quĭă sūnt tālīs quŏquĕ taēdĭă vītaē

māgnă: vŏlūptātēs cōmmēndāt rārĭŏr ūsūs.

Atticus eximie si cenat, lautus habetur,

si Rutilus, demens. quid enim maiore cachinno

excipitur vulgi quam pauper Apicius? omnis

convictus, thermae, stationes, omne theatrum

5de Rutilo. nam dum valida ac iuvenalia membra

sufficiunt galeae dumque ardent sanguine, fertur

non cogente quidem sed nec prohibente tribuno

scripturus leges et regia verba lanistae.

multos porro vides, quos saepe elusus ad ipsum

10creditor introitum solet exspectare macelli,

et quibus in solo vivendi causa palatost.

egregius cenat meliusque miserrimus horum

et cito casurus iam perlucente ruina.

interea gustus elementa per omnia quaerunt

15numquam animo pretiis obstantibus; interius si

attendas, magis illa iuvant quae pluris ementur.

ergo haut difficile est perituram arcessere summam

lancibus oppositis vel matris imagine fracta,

et quadringentis nummis condire gulosum

20fictile; sic veniunt ad miscellanea ludi.

refert ergo quis haec eadem paret; in Rutilo nam

luxuria est, in Ventidio laudabile nomen

sumit et a censu famam trahit. illum ego iure

despiciam, qui scit quanto sublimior Atlas

25omnibus in Libya sit montibus, hic tamen idem

ignorat quantum ferrata distet ab arca

sacculus. e caelo descendit GNOTHI SEAUTON

figendum et memori tractandum pectore, sive

coniugium quaeras vel sacri in parte senatus

30esse velis; neque enim loricam poscit Achillis

Thersites, in qua se traducebat Ulixes;

ancipitem seu tu magno discrimine causam

protegere adfectas, te consule, dic tibi qui sis,

orator vehemens an Curtius et Matho buccae.

35noscenda est mensura sui spectandaque rebus

in summis minimisque, etiam cum piscis emetur,

ne mullum cupias, cum sit tibi gobio tantum

in loculis. quis enim te deficiente crumina

et crescente gula manet exitus, aere paterno

40ac rebus mersis in ventrem fenoris atque

argenti gravis et pecorum agrorumque capacem?

talibus a dominis post cuncta novissimus exit

anulus, et digito mendicat Pollio nudo.

non praematuri cineres nec funus acerbum

45luxuriae sed morte magis metuenda senectus.

hi plerumque gradus: conducta pecunia Romae

et coram dominis consumitur; inde, ubi paulum

nescio quid superest et pallet fenoris auctor,

qui vertere solum, Baias et ad ostrea currunt.

50cedere namque foro iam non est deterius quam

Esquilias a ferventi migrare Subura.

ille dolor solus patriam fugientibus, illa

maestitia est, carvisse anno circensibus uno.

sanguinis in facie non haeret gutta, morantur

55pauci ridiculum et fugientem ex urbe pudorem.

experiere hodie numquid pulcherrima dictu,

Persice, non praestem vita | et moribus et re,

si laudem siliquas occultus ganeo, pultes

coram aliis dictem puero sed in aure placentas.

60nam cum sis conviva mihi promissus, habebis

Evandrum, venies Tirynthius aut minor illo

hospes, et ipse tamen contingens sanguine caelum,

alter aquis, alter flammis ad sidera missus.

fercula nunc audi nullis ornata macellis.

65de Tiburtino veniet pinguissimus agro

haedulus et toto grege mollior, inscius herbae

necdum ausus virgas humilis mordere salicti,

qui plus lactis habet quam sanguinis, et montani

asparagi, posito quos legit vilica fuso.

70grandia praeterea tortoque calentia feno

ova adsunt ipsis cum matribus, et servatae

parte anni quales fuerant in vitibus uvae,

Signinum Syriumque pirum, de corbibus isdem

aemula Picenis et odoris mala recentis

75nec metuenda tibi, siccatum frigore postquam

autumnum et crudi posuere pericula suci.

haec olim nostri iam luxuriosa senatus

cena fuit. Curius parvo quae legerat horto

ipse focis brevibus ponebat holuscula, quae nunc

80squalidus in magna fastidit compede fossor,

qui meminit calidae sapiat quid vulva popinae.

sicci terga suis rara pendentia crate

moris erat quondam festis servare diebus

et natalicium cognatis ponere lardum

85accedente nova, si quam dabat hostia, carne.

cognatorum aliquis titulo ter consulis atque

castrorum imperiis et dictatoris honore

functus ad has epulas solito maturius ibat

erectum domito referens a monte ligonem.

90cum tremerent autem Fabios durumque Catonem

et Scauros et Fabricium, rigidique severos

censoris mores etiam collega timeret,

nemo inter curas et seria duxit habendum

qualis in Oceani fluctu testudo nataret,

95clarum Troiugenis factura et nobile fulcrum;

sed nudo latere et parvis frons aerea lectis

vile coronati caput ostendebat aselli,

ad quod lascivi ludebant ruris alumni.

[tales ergo cibi qualis domus atque supellex.]

100tunc rudis et Graias mirari nescius artes

urbibus eversis praedarum in parte reperta

magnorum artificum frangebat pocula miles,

ut phaleris gauderet ecus caelataque cassis

Romuleae simulacra ferae mansuescere iussae

105imperii fato, geminos sub rupe Quirinos

ac nudam effigiem in clipeo venientis et hasta

pendentisque dei perituro ostenderet hosti.

ponebant igitur Tusco farrata catino:

argenti quod erat solis fulgebat in armis.

110omnia tunc quibus invideas, si lividulus sis.

templorum quoque maiestas praesentior, et vox

nocte fere media mediamque audita per urbem

litore ab Oceani Gallis venientibus et dis

officium vatis peragentibus. his monvit nos,

115hanc rebus Latiis curam praestare solebat

fictilis et nullo violatus Iuppiter auro.

illa domi natas nostraque ex arbore mensas

tempora viderunt; hos lignum stabat ad usus,

annosam si forte nucem deiecerat eurus.

120at nunc divitibus cenandi nulla voluptas,

nil rhombus, nil damma sapit, putere videntur

unguenta atque rosae, latos nisi sustinet orbis

grande ebur et magno sublimis pardus hiatu

dentibus ex illis quos mittit porta Syenes

125et Mauri celeres et Mauro obscurior Indus,

et quos deposuit Nabataeo belua saltu

iam nimios capitique graves. hinc surgit orexis,

hinc stomacho vires; nam pes argenteus illis,

anulus in digito quod ferreus. ergo superbum

130convivam caveo, qui me sibi comparat et res

despicit exiguas. adeo nulla uncia nobis

est eboris, nec tessellae nec calculus ex hac

materia, quin ipsa manubria cultellorum

ossea. non tamen his ulla umquam obsonia fiunt

135rancidula aut ideo peior gallina secatur.

sed nec structor erit cui cedere debeat omnis

pergula, discipulus Trypheri doctoris, apud quem

sumine cum magno lepus atque aper et pygargus

et Scythicae volucres et phoenicopterus ingens

140et Gaetulus oryx hebeti lautissima ferro

caeditur et tota sonat ulmea cena Subura.

nec frustum capreae subducere nec latus Afrae

novit avis noster, tirunculus ac rudis omni

tempore et exiguae furtis imbutus ofellae.

145plebeios calices et paucis assibus emptos

porriget incultus puer atque a frigore tutus,

non Phryx aut Lycius [non a mangone petitus

quisquam erit et magno]: cum posces, posce Latine.

idem habitus cunctis, tonsi rectique capilli

150atque hodie tantum propter convivia pexi.

pastoris duri | hic filius, ille bubulci.

suspirat longo non visam tempore matrem

et casulam et notos tristis desiderat haedos

ingenui vultus puer ingenuique pudoris,

155qualis esse decet quos ardens purpura vestit,

nec pupillares defert in balnea raucus

testiculos, nec vellendas iam praebuit alas,

crassa nec opposito pavidus tegit inguina guto.

hic tibi vina dabit diffusa in montibus illis

160a quibus ipse venit, quorum sub vertice lusit.

[namque una atque eadem est vini patria atque ministri.]

forsitan exspectes ut Gaditana canoro

incipiant prurire choro plausuque probatae

ad terram tremulo descendant clune puellae,

165[spectant hoc nuptae iuxta recubante marito

quod pudeat narrare aliquem praesentibus ipsis.]

irritamentum veneris languentis et acres

divitis urticae [maior tamen ista voluptas

alterius sexus]; magis ille extenditur, et mox

170auribus atque oculis concepta urina movetur.

non capit has nugas humilis domus. audiat ille

testarum crepitus cum verbis, nudum olido stans

fornice mancipium quibus abstinet, ille fruatur

vocibus obscenis omnique libidinis arte,

175qui Lacedaemonium pytismate lubricat orbem;

namque ibi fortunae veniam damus. alea turpis,

turpe et adulterium mediocribus: haec eadem illi

omnia cum faciunt, hilares nitidique vocantur.

nostra dabunt alios hodie convivia ludos:

180conditor Iliados cantabitur atque Maronis

altisoni dubiam facientia carmina palmam.

quid refert, tales versus qua voce legantur?

sed nunc dilatis averte negotia curis

et gratam requiem dona tibi, quando licebit

185per totum cessare diem. non fenoris ulla

mentio nec, prima si luce egressa reverti

nocte solet, tacito bilem tibi contrahat uxor

umida suspectis referens multicia rugis

vexatasque comas et vultum auremque calentem.

190protinus ante meum quidquid dolet exue limen,

pone domum et servos et quidquid frangitur illis

aut perit, ingratos ante omnia pone sodalis.

interea Megalesiacae spectacula mappae

Idaeum sollemne colunt, similisque triumpho

195praeda caballorum praetor sedet ac, mihi pace

inmensae nimiaeque licet si dicere plebis,

totam hodie Romam circus capit, et fragor aurem

percutit, eventum viridis quo colligo panni.

nam si deficeret, maestam attonitamque videres

200hanc urbem veluti Cannarum in pulvere victis

consulibus. spectent iuvenes, quos clamor et audax

sponsio, quos cultae decet adsedisse puellae:

nostra bibat vernum contracta cuticula solem

effugiatque togam. iam nunc in balnea salva

205fronte licet vadas, quamquam solida hora supersit

ad sextam. facere hoc non possis quinque diebus

continuis, quia sunt talis quoque taedia vitae

magna: voluptates commendat rarior usus.