1

I

Hūc quŏquĕ Caēsărĕī pērvēnīt fāmă trĭūmphī,

lānguĭdă quō fēssī ‖ vīx vĕnĭt aūră Nŏtī.

Nīl fŏrĕ dūlcĕ mĭhī Scўthĭcā rĕgĭōnĕ pŭtāvī:

iām mĭnŭs hīc ŏdĭo ēst, ‖ quām fŭĭt āntĕ, lŏcūs.

Tāndem ălĭquīd pūlsā cūrārūm nūbĕ sĕrēnūm5

vīdī, fōrtūnaē ‖ vērbă dĕdīquĕ mĕaē.

Nōlĭt ŭt ūllă mĭhī cōntīngĕrĕ gaūdĭă Caēsār,

vēllĕ pŏtēst cuīvīs ‖ haēc tămĕn ūnă dărī.

Dī quŏque, ŭt ā cūnctīs hĭlărī pĭĕtātĕ cŏlāntūr,

trīstĭtĭām pōnī ‖ pēr sŭă fēstă iŭbēnt.10

Dēnĭquĕ, quōd cērtūs fŭrŏr ēst aūdērĕ fătērī,

hāc ĕgŏ laētĭtĭā, ‖ sī vĕtĕt īpsĕ, frŭār.

Iūppĭtĕr ūtĭlĭbūs quŏtĭēns iŭvăt īmbrĭbŭs āgrōs,

mīxtă tĕnāx sĕgĕtī ‖ crēscĕrĕ lāppă sŏlēt.

Nōs quŏquĕ frūgĭfĕrūm sēntīmŭs ĭnūtĭlĭs hērbă15

nūmĕn, ĕt īnvītā ‖ saēpĕ iŭvāmŭr ŏpĕ.

Gaūdĭă Caēsărĕaē mēntīs prō pārtĕ vĭrīlī

sūnt mĕă: prīvātī ‖ nīl hăbĕt īllă dŏmūs.

Grātĭă, Fāmă, tĭbī, pēr quām spēctātă trĭūmphī

īnclūsō mĕdĭīs ‖ ēst mĭhĭ pōmpă Gĕtīs.20

Īndĭcĕ tē dĭdĭcī, nūpēr vīsēndă cŏīssĕ

īnnŭmĕrās gēntēs ‖ ād dŭcĭs ōră sŭī:

quaēquĕ căpīt vāstīs īnmēnsūm moēnĭbŭs ōrbēm,

hōspĭtĭīs Rōmām ‖ vīx hăbŭīssĕ lŏcūm.

Tū mĭhĭ nārrāstī, cūm mūltīs lūcĭbŭs āntĕ25

fūdĕrĭt āssĭdŭās ‖ nūbĭlŭs Aūstĕr ăquās,

nūmĭnĕ caēlēstī sōlēm fūlsīssĕ sĕrēnūm,

cūm pŏpŭlī vūltū ‖ cōnvĕnĭēntĕ dĭē,

ātque ĭtă vīctōrēm cūm māgnaē vōcĭs hŏnōrĕ

bēllĭcă laūdātīs ‖ dōnă dĕdīssĕ vĭrīs,30

clārăquĕ sūmptūrūm pīctās īnsīgnĭă vēstēs

tūră prĭūs sānctīs ‖ īnpŏsŭīssĕ fŏcīs,

iūstĭtĭāmquĕ sŭī cāstē plācāssĕ părēntīs,

īllō quaē tēmplūm ‖ pēctŏrĕ sēmpĕr hăbēt,

quāquĕ iĕrīt, fēlīx ādiēctūm plaūsĭbŭs ōmēn,35

sāxăquĕ rōrātīs ‖ ērŭbŭīssĕ rŏsīs;

prōtĭnŭs ārgēntō vērsōs ĭmĭtāntĭă mūrōs

bārbără cūm pīctīs ‖ ōppĭdă lātă vĭrīs,

flūmĭnăque ēt mōntēs ĕt ĭn āltīs proēlĭă sīlvīs,

ārmăquĕ cūm tēlīs ‖ īn strŭĕ mīxtă sŭā,40

dēquĕ trŏpaēōrūm, quōd sōl īncēndĕrĭt, aūrō

aūrēā Rŏmănī ‖ tēctă fŭīssĕ fŏrī,

tōtquĕ tŭlīssĕ dŭcēs cāptīvīs āddĭtă cōllīs

vīncŭlă, paēne hōstīs ‖ quōt sătĭs ēssĕ fŭīt.

Māxĭmă pārs hōrūm vītām vĕnĭāmquĕ tŭlērūnt,45

īn quĭbŭs ēt bēllī ‖ sūmmă căpūtquĕ Bătō.

Cūr ĕgŏ pōssĕ nĕgēm mĭnŭī mĭhĭ nūmĭnĭs īrām,

cūm vĭdĕām mītīs ‖ hōstĭbŭs ēssĕ dĕōs?

Pērtŭlĭt hīc īdēm nōbīs, Gērmānĭcĕ, rūmōr,

ōppĭdă sūb tĭtŭlō ‖ nōmĭnĭs īssĕ tŭī.50

Ātque ĕă tē cōntrā nēc mūrī mōlĕ nĕc ārmīs

nēc sătĭs īngĕnĭō ‖ tūtă fŭīssĕ lŏcī.

Dī tĭbĭ dēnt ānnōs, ā tē nām cētĕră sūmēs,

sīnt mŏdŏ vīrtūtī ‖ tēmpŏră lōngă tŭaē.

Quōd prĕcŏr, ēvĕnĭēt: sūnt quīddam ōrācŭlă vātūm:55

nām dĕŭs ōptāntī ‖ prōspĕră sīgnă dĕdīt.

Tē quŏquĕ vīctōrēm Tārpēiās scāndĕre ĭn ārcēs

laētă cŏrōnātīs ‖ Rōmă vĭdēbĭt ĕquīs;

mātūrōsquĕ pătēr nātī spēctābĭt hŏnōrēs,

gaūdĭă pērcĭpĭēns, ‖ quaē dĕdĭt īpsĕ sŭīs.60

Iām nūnc haēc ā mē, iŭvĕnūm bēllōquĕ tŏgāquĕ

māxĭmĕ, dīctă tĭbī ‖ vātĭcĭnāntĕ nŏtā.

Hūnc quŏquĕ cārmĭnĭbūs rĕfĕrām fōrtāssĕ trĭūmphūm,

sūffĭcĭēt nōstrīs ‖ sī mŏdŏ vītă mălīs,

īnbŭĕrō Scўthĭcās sī nōn prĭŭs īpsĕ săgīttās,65

ābstŭlĕrītquĕ fĕrōx ‖ hōc căpŭt ēnsĕ Gĕtēs.

Quaē sī mē sālvō dăbĭtūr tŭă laūrĕă tēmplīs,

ōmĭnă bīs dīcēs ‖ vēră fŭīssĕ mĕā.

II

Īllĕ dŏmūs vēstraē prīmīs vĕnĕrātŏr ăb ānnīs,

pūlsŭs ăd Eūxīnī ‖ Nāsŏ sĭnīstră frĕtī,

mīttĭt ăb īndŏmĭtīs hānc, Mēssālīnĕ, sălūtēm,

quām sŏlĭtūs praēsēns ‖ ēst tĭbĭ fērrĕ, Gĕtīs.

Eī mĭhĭ, sī lēctō vūltūs tĭbĭ nōmĭnĕ nōn ēst5

quī fŭĭt, ēt dŭbĭtās ‖ cētĕră pērlĕgĕrĕ!

Pērlĕgĕ, nēc mēcūm părĭtēr mĕă vērbă rĕlēgā:

ūrbĕ lĭcēt vēstrā ‖ vērsĭbŭs ēssĕ mĕīs.

Nōn ĕgŏ cōncēpī, sī Pēlĭŏn Ōssă tŭlīssēt,

clāră mĕā tāngī ‖ sīdĕră pōssĕ mănū,10

nēc nōs Ēncĕlădī dēmēntĭă cāstră sĕcūtī

īn rērūm dŏmĭnōs ‖ mōvĭmŭs ārmă dĕōs,

nēc, quōd Tŷdīdaē tĕmĕrārĭă dēxtĕră fēcīt,

nūmĭnă sūnt tēlīs ‖ ūllă pĕtītă mĕīs.

Ēst mĕă cūlpă grăvīs, sēd quaē mē pērdĕrĕ sōlūm15

aūsă sĭt, ēt nūllūm ‖ māiŭs ădōrtă nĕfās.

Nīl nĭsĭ nōn săpĭēns pōssūm tĭmĭdūsquĕ vŏcārī:

haēc dŭŏ sūnt ănĭmī ‖ nōmĭnă vēră mĕī.

Ēssĕ quĭdēm fătĕōr mĕrĭtām pōst Caēsărĭs īrām

dīffĭcĭlēm prĕcĭbūs ‖ tē quŏquĕ iūrĕ mĕīs;20

quaēquĕ tŭa ēst pĭĕtās īn tōtūm nōmĕn Ĭūlī,

tē laēdī, cūm quīs ‖ laēdĭtŭr īndĕ, pŭtās.

Sēd lĭcĕt ārmă fĕrās ēt vūlnĕră saēvă mĭnērīs,

nōn tămĕn ēffĭcĭēs ‖ ūt tĭmĕārĕ mĭhĭ.

Pūppĭs Ăchaēmĕnĭdēn Grāiūm Trōiānă rĕcēpīt25

prōfŭĭt ēt Mŷsō ‖ Pēlĭăs hāstă dŭcī.

Cōnfŭgĭt īntērdūm tēmplī vĭŏlātŏr ăd ārām,

nēc pĕtĕre ōffēnsī ‖ nūmĭnĭs hōrrĕt ŏpēm.

Dīxĕrĭt hōc ălĭquīs tūtūm nōn ēssĕ. Fătēmūr.

Sēd nōn pēr plăcĭdās ‖ īt mĕă pūppĭs ăquās.30

Tūtă pĕtānt ălĭī: fōrtūnă mĭsērrĭmă tūta ēst:

nām tĭmŏr ēvēntū ‖ dētĕrĭōrĭs ăbēst.

Quī răpĭtūr spūmāntĕ sălō, sŭă brāchĭă tēndēns

pōrrĭgĭt ād spīnās ‖ dūrăquĕ sāxă mănūs,

āccĭpĭtrēmquĕ tĭmēns pēnnīs trĕpĭdāntĭbŭs ālēs35

aūdĕt ăd hūmānōs ‖ fēssă vĕnīrĕ sĭnūs,

nēc sē vīcīnō dŭbĭtāt cōmmīttĕrĕ tēctō,

quaē fŭgĭt īnfēstōs ‖ tērrĭtă cērvă cănēs.

Dā, prĕcŏr, āccēssūm lăcrĭmīs, mītīssĭmĕ, nōstrīs,

nēc rĭgĭdām tĭmĭdīs ‖ vōcĭbŭs ōbdĕ fŏrēm,40

vērbăquĕ nōstră făvēns Rōmāna ād nūmĭnă pērfēr,

nōn tĭbĭ Tārpēiō ‖ cūltă Tŏnāntĕ mĭnūs,

māndātīquĕ mĕī lēgātūs sūscĭpĕ caūsām:

nūllă mĕō quāmvīs ‖ nōmĭnĕ caūsă bŏna ēst.

Iām prŏpĕ dēpŏsĭtūs, cērtē iām frīgĭdŭs aēgēr,45

sērvātūs pēr tē, ‖ sī mŏdŏ sērvŏr, ĕrō.

Nūnc tŭă prō lāssīs nītātūr grātĭă rēbūs,

prīncĭpĭs aētērnī ‖ quām tĭbĭ praēstăt ămōr.

Nūnc tĭbi ĕt ēlŏquĭī nĭtŏr īllĕ dŏmēstĭcŭs ādsīt,

quō pŏtĕrās trĕpĭdīs ‖ ūtĭlĭs ēssĕ rĕīs.50

Vīvĭt ĕnim īn vōbīs fācūndī līnguă părēntīs,

ēt rēs hērēdēm ‖ rēppĕrĭt īllă sŭūm.

Hānc ĕgŏ, nōn ūt mē dēfēndĕrĕ tēmptĕt, ădōrō:

nōn ēst cōnfēssī ‖ caūsă tŭēndă rĕī.

Nūm tămĕn ēxcūsēs ērrōrĭs ŏrīgĭnĕ fāctūm,55

ān nĭhĭl ēxpĕdĭāt ‖ tālĕ mŏvērĕ, vĭdē.

Vūlnĕrĭs īd gĕnŭs ēst quōd, cūm sānābĭlĕ nōn sīt

nōn cōntrēctārī ‖ tūtĭŭs ēssĕ pŭtō.

Līnguă, sĭlē. Nōn ēst ūltrā nārrābĭlĕ quīcquām.

Pōssĕ vĕlīm cĭnĕrēs ‖ ōbrŭĕre īpsĕ mĕōs.60

Sīc ĭgĭtūr, quăsĭ mē nūllūs dēcēpĕrĭt ērrōr,

vērbă făc, ūt vītā, ‖ quām dĕdĭt īllĕ, frŭār;

cūmquĕ sĕrēnŭs ĕrīt vūltūsquĕ rĕmīsĕrĭt īllōs,

quī sēcūm tērrās ‖ īnpĕrĭūmquĕ mŏvēnt,

ēxĭgŭām nē mē praēdām sĭnăt ēssĕ Gĕtārūm,65

dētquĕ sŏlūm mĭsĕraē ‖ mītĕ, prĕcārĕ, fŭgaē.

Tēmpŭs ădēst āptūm prĕcĭbūs. Vălĕt īllĕ vĭdētquĕ

quās fēcīt vīrēs, ‖ Rōmă, vălērĕ tŭās.

Īncŏlŭmī cōniūnx sŭă pūlvīnārĭă sērvāt;

prōmŏvĕt Aūsŏnĭūm ‖ fīlĭŭs īnpĕrĭūm;70

praētĕrĭt īpsĕ sŭōs ănĭmō Gērmānĭcŭs ānnōs,

nēc vĭgŏr ēst Drūsī ‖ nōbĭlĭtātĕ mĭnōr.

Āddĕ nŭrūm nēptēsquĕ pĭās nātōsquĕ nĕpōtūm

cētĕrăque Aūgūstaē ‖ mēmbră vălērĕ dŏmūs;

āddĕ trĭūmphātōs mŏdŏ Paēŏnăs, āddĕ quĭētī75

sūbdĭtă mōntānaē ‖ brāchĭă Dālmătĭaē.

Nēc dēdīgnāta ēst ābiēctīs Īllўrĭs ārmīs

Caēsărĕūm fămŭlō ‖ vērtĭcĕ fērrĕ pĕdēm.

Īpsĕ sŭpēr cūrrūm plăcĭdō spēctābĭlĭs ōrĕ

tēmpŏră Phoēbēā ‖ vīrgĭnĕ nēxă tŭlīt.80

Quēm pĭă vōbīscūm prōlēs cŏmĭtāvĭt ĕūntēm,

dīgnă părēntĕ sŭō ‖ nōmĭnĭbūsquĕ dătīs,

frātrĭbŭs ādsĭmĭlēs, quōs prōxĭmă tēmplă tĕnēntīs

dīvŭs ăb ēxcēlsā ‖ Iūlĭŭs aēdĕ vĭdēt.

Hīs Mēssālīnūs, quĭbŭs ōmnĭă cēdĕrĕ dēbēnt,85

prīmūm laētĭtĭaē ‖ nōn nĕgăt ēssĕ lŏcūm.

Quīcquĭd ăb hīs sŭpĕrēst, vĕnĭt īn cērtāmĕn ămōrīs:

hāc hŏmĭnūm nūllī ‖ pārtĕ sĕcūndŭs ĕrīt.

Hānc cŏlĕt āntĕ dĭēm quā, quaē dēcrētă mĕrēntī,

vēnĭt hŏnōrātīs ‖ laūrĕă dīgnă cŏmīs.90

Fēlīcēs, quĭbŭs, ō, lĭcŭīt spēctārĕ trĭūmphōs

ēt dŭcĭs ōrĕ dĕōs ‖ aēquĭpĕrāntĕ frŭī!

Āt mĭhĭ Saūrŏmătaē prō Caēsărĭs ōrĕ vĭdēndī

tērrăquĕ pācĭs ĭnōps ‖ ūndăquĕ vīnctă gĕlū.

Sī tămĕn haēc aūdīs ēt vōx mĕă pērvĕnĭt īstūc,95

sīt tŭă mūtāndō ‖ grātĭă blāndă lŏcō.

Hōc pătĕr īllĕ tŭūs prīmō mĭhĭ cūltŭs ăb aēvō,

sī quĭd hăbēt sēnsūs ‖ ūmbră dĭsērtă, pĕtīt.

Hōc pĕtĭt ēt frātēr, quāmvīs fōrtāssĕ vĕrētūr

sērvāndī nŏcĕāt ‖ nē tĭbĭ cūră mĕī.100

Tōtă dŏmūs rŏgăt hōc: nēc tū pŏtĕs īpsĕ nĕgārĕ

ēt nōs īn tūrbaē ‖ pārtĕ fŭīssĕ tŭaē.

Īngĕnĭī cērtē, quō nōs mălĕ sēnsĭmŭs ūsōs,

Ārtĭbŭs ēxcēptīs, ‖ saēpĕ prŏbātŏr ĕrās.

Nēc mĕă, sī tāntūm pēccātă nŏvīssĭmă dēmās,105

ēssĕ pŏtēst dŏmŭī ‖ vītă pŭdēndă tŭaē.

Sīc ĭgĭtūr vēstraē vĭgĕānt pĕnĕtrālĭă gēntīs,

cūrăquĕ sīt sŭpĕrīs ‖ Caēsărĭbūsquĕ tŭī:

mītĕ, sĕd īrātūm mĕrĭtō mĭhĭ, nūmĕn ădōrā,

ēxĭmăr ūt Scўthĭcī ‖ dē fĕrĭtātĕ lŏcī.110

Dīffĭcĭle ēst, fătĕōr: sēd tēndĭt ĭn ārdŭă vīrtūs,

ēt tālīs mĕrĭtī ‖ grātĭă māiŏr ĕrīt.

Nēc tămĕn Aētnaēūs vāstō Pŏlўphēmŭs ĭn āntrō

āccĭpĭēt vōcēs ‖ Āntĭphătēsvĕ tŭās:

sēd plăcĭdūs făcĭlīsquĕ părēns vĕnĭaēquĕ părātūs,115

ēt quī fūlmĭnĕō ‖ saēpĕ sĭne īgnĕ tŏnāt.

Quī cūm trīste ălĭquīd stătŭīt, fīt trīstĭs ĕt īpsĕ,

cuīquĕ fĕrē poēnām ‖ sūmĕrĕ poēnă sŭa ēst.

Vīctă tămēn vĭtĭo ēst hūiūs clēmēntĭă nōstrō,

vēnĭt ĕt ād vīrēs ‖ īră cŏāctă sŭās.120

Quī quŏnĭām pătrĭā tōtō sŭmŭs ōrbĕ rĕmōtī,

nēc lĭcĕt ānte īpsōs ‖ prōcŭbŭīssĕ dĕōs,

quōs cŏlĭs, ād sŭpĕrōs haēc fēr māndātă săcērdōs,

āddĕ sĕd ēt prŏprĭās ‖ ād mĕă vērbă prĕcēs.

Sīc tămĕn haēc tēmptā, sī nōn nŏcĭtūră pŭtābīs.125

Īgnōscēs. Tĭmĕō ‖ naūfrăgŭs ōmnĕ frĕtūm.

III

Māxĭmĕ, quī clārīs nōmēn vīrtūtĭbŭs aēquās,

nēc sĭnĭs īngĕnĭūm ‖ nōbĭlĭtātĕ prĕmī,

cūltĕ mĭhī (quĭd ĕnīm stătŭs hīc ā fūnĕrĕ dīffērt?)

Sūprēmūm vītaē ‖ tēmpŭs ădūsquĕ mĕaē,

rēm făcĭs, āfflīctūm nōn āvērsātŭs ămīcūm,5

quā nōn ēst aēvō ‖ rārĭŏr ūltă tŭō.

Tūrpĕ quĭdēm dīctū, sēd, sī mŏdŏ vēră fătēmūr,

vūlgŭs ămīcĭtĭās ‖ ūtĭlĭtātĕ prŏbāt.

Cūră, quĭd ēxpĕdĭāt, prĭŭs ēst, quām quīd sĭt hŏnēstūm,

ēt cūm fōrtūnā ‖ stātquĕ cădītquĕ fĭdēs.10

Nēc făcĭle īnvĕnĭās mūltīs īn mīlĭbŭs ūnūm,

vīrtūtēm prĕtĭūm ‖ quī pŭtĕt ēssĕ sŭī.

Īpsĕ dĕcōr, rēctē fāctī sī praēmĭă dēsīnt,

nōn mŏvĕt, ēt grātīs ‖ paēnĭtĕt ēssĕ prŏbūm.

Nīl nĭsĭ quōd prōdēst cārum ēst: sēd dētrăhĕ mēntī15

spēm frūctūs ăvĭdaē, ‖ nēmŏ pĕtēndŭs ĕrīt.

Āt rĕdĭtūs iām quīsquĕ sŭōs ămăt, ēt sĭbĭ quīd sīt

ūtĭlĕ, sōllĭcĭtīs ‖ sūppŭtăt ārtĭcŭlīs.

Īllŭd ămīcĭtĭaē quōndām vĕnĕrābĭlĕ nūmēn

prōstăt ĕt īn quaēstū ‖ prō mĕrĕtrīcĕ sĕdēt.20

Quō măgĭs ādmīrōr, nōn, ūt tōrrēntĭbŭs ūndīs,

cōmmūnīs vĭtĭī ‖ tē quŏquĕ lābĕ trăhī.

Dīlĭgĭtūr nēmō, nĭsĭ cuī fōrtūnă sĕcūnda ēst:

quaē, sĭmŭl īntŏnŭīt, ‖ prōxĭmă quaēquĕ fŭgāt.

Ēn ĕgŏ, nōn paūcīs quōndām mūnītŭs ămīcīs,25

dūm flāvīt vēlīs ‖ aūră sĕcūndă mĕīs,

ūt fĕră nīmbōsō tŭmŭērūnt aēquŏră vēntō,

īn mĕdĭīs lăcĕrā ‖ nāvĕ rĕlīnquŏr ăquīs;

cūmque ălĭī nōlīnt ĕtĭām mē nōssĕ vĭdērī,

vīx dŭŏ prōiēctō ‖ trēsvĕ tŭlīstĭs ŏpēm.30

Quōrūm tū prīncēps. Nĕque ĕnīm cŏmĕs ēssĕ, sĕd aūctōr,

nēc pĕtĕre ēxēmplūm, ‖ sēd dărĕ dīgnŭs ĕrās.

Tē, nĭhĭl ēxāctōs nĭsĭ nōs pēccāssĕ fătēntēm,

spōntĕ sŭā prŏbĭtās ‖ ōffĭcĭūmquĕ iŭvāt.

Iūdĭcĕ tē mērcēdĕ cărēt pēr sēquĕ pĕtēnda ēst35

ēxtērnīs vīrtūs ‖ īncŏmĭtātă bŏnīs.

Tūrpĕ pŭtās ăbĭgī, quĭă sīt mĭsĕrāndŭs, ămīcūm,

quōdquĕ sĭt īnfēlīx, ‖ dēsĭnĕre ēssĕ tŭūm.

Mītĭŭs ēst lāssō dĭgĭtūm sūppōnĕrĕ mēntō,

mērgĕrĕ quām lĭquĭdīs ‖ ōră nătāntĭs ăquīs.40

Cērnĕ quĭd Aēăcĭdēs pōst mōrtēm praēstĕt ămīcō:

īnstăr ĕt hānc vītām ‖ mōrtĭs hăbērĕ pŭtā.

Pīrĭthŏūm Thēseūs Stўgĭās cŏmĭtāvĭt ăd ūndās:

ā Stўgĭā quāntūm ‖ mōrs mĕă dīstăt ăquā?

Ādfŭĭt īnsānō iŭvĕnīs Phōcēŭs Ŏrēstaē:45

ēt mĕă nōn mĭnĭmūm ‖ cūlpă fŭrōrĭs hăbēt.

Tū quŏquĕ māgnōrūm laūdēs ādmīttĕ vĭrōrūm,

ūt făcĭs, ēt lāpsō ‖ quām pŏtĕs āffĕr ŏpēm.

Sī bĕnĕ tē nōvī, sī, quī prĭŭs ēssĕ sŏlēbās,

nūnc quŏque ĕs, ātque ănĭmī ‖ nōn cĕcĭdērĕ tŭī,50

quō Fōrtūnă măgīs saēvīt, măgĭs īpsĕ rĕsīstīs,

ūtquĕ dĕcēt, nē tē ‖ vīcĕrĭt īllă, căvēs;

ēt bĕne ŭtī pūgnēs, bĕnĕ pūgnāns ēffĭcĭt hōstīs.

Sīc ĕădēm prōdēst ‖ caūsă nŏcētquĕ mĭhī.

Scīlĭcĕt īndīgnūm, iŭvĕnīs cārīssĭmĕ, dūcīs55

tē fĭĕrī cŏmĭtēm ‖ stāntĭs ĭn ōrbĕ dĕaē.

Fīrmŭs ĕs, ēt quŏnĭām nōn sūnt ĕă, quālĭă vēllēs,

vēlă rĕgīs quāssaē ‖ quālĭăcūmquĕ rătīs.

Quaēque ĭtă cōncūssa ēst, ūt iām cāsūră pŭtētūr,

rēstăt ădhūc ŭmĕrīs ‖ fūltă rŭīnă tŭīs.60

Īră quĭdēm prīmō fŭĕrāt tŭă iūstă, nĕc īpsō

lēnĭŏr, ōffēnsūs ‖ quī mĭhĭ iūrĕ fŭīt.

Quīquĕ dŏlōr pēctūs tĕtĭgīssēt Caēsărĭs āltī,

īllūm iūrābās ‖ prōtĭnŭs ēssĕ tŭūm.

Ūt tămĕn aūdīta ēst nōstraē tĭbĭ clādĭs ŏrīgŏ,65

dīcĕrĭs ērrātīs ‖ īngĕmŭīssĕ mĕīs.

Tūm tŭă mē prīmūm sōlārī līttĕră coēpīt

ēt laēsūm flēctī ‖ spēm dărĕ pōssĕ dĕūm.

Mōvĭt ămīcĭtĭaē tūm tē cōnstāntĭă lōngaē,

āntĕ tŭōs ōrtūs ‖ quaē mĭhĭ coēptă fŭīt70

ēt quŏd ĕrās ălĭīs fāctūs, mĭhĭ nātŭs ămīcūs,

quōdquĕ tĭbi īn cūnīs ‖ ōscŭlă prīmă dĕdī.

Quōd, cūm vēstră dŏmūs tĕnĕrīs mĭhĭ sēmpĕr ăb ānnīs

cūltă sĭt, ēssĕ vĕtūs ‖ mē tĭbĭ cōgĭt ŏnūs.

Mē tŭŭs īllĕ pătēr, Lătĭaē fācūndĭă līnguaē,75

quaē nōn īnfĕrĭōr ‖ nōbĭlĭtātĕ fŭīt,

prīmŭs ŭt aūdērēm cōmmīttĕrĕ cārmĭnă fāmaē

īmpŭlĭt: īngĕnĭī ‖ dūx fŭĭt īllĕ mĕī.

Nēc quō sīt prīmūm nōbīs ā tēmpŏrĕ cūltūs

cōntēndō frātrēm ‖ pōssĕ rĕfērrĕ tŭūm.80

Tē tămĕn ānte ōmnīs ĭtă sūm cōnplēxŭs, ŭt ūnūs

quōlĭbĕt īn cāsū ‖ grātĭă nōstră fŏrēs.

Ūltĭmă mē tēcūm vīdīt maēstīsquĕ cădēntēs

ēxcēpīt lăcrĭmās ‖ Aēthălĭs Īlvă gĕnīs:

cūm tĭbĭ quaērēntī, nūm vērūs nūntĭŭs ēssēt,85

āttŭlĕrāt cūlpaē ‖ quēm mălă fāmă mĕaē,

īntēr cōnfēssūm dŭbĭē dŭbĭēquĕ nĕgāntēm

haērēbām, păvĭdās ‖ dāntĕ tĭmōrĕ nŏtās,

ēxēmplōquĕ nĭvīs, quām mōllĭt ăquātĭcŭs Aūstēr,

gūttă pĕr āttŏnĭtās ‖ ībăt ŏbōrtă gĕnās.90

Haēc ĭgĭtūr rĕfĕrēns ēt quōd mĕă crīmĭnă prīmī

ērrōrīs vĕnĭā ‖ pōssĕ lătērĕ vĭdēs,

rēspĭcĭs āntīquūm lāssīs īn rēbŭs ămīcūm,

fōmēntīsquĕ iŭvās ‖ vūlnĕră nōstră tŭīs.

Prō quĭbŭs ōptāndī sī nōbīs cōpĭă fīāt,95

tām bĕnĕ prōmĕrĭtō ‖ cōmmŏdă mīllĕ prĕcēr.

Sēd sī sōlă mĭhī dēntūr tŭă vōtă, prĕcābōr

ūt tĭbĭ sīt sālvō ‖ Caēsărĕ sālvă părēns.

Haēc ĕgŏ, cūm făcĕrēs āltārĭă pīnguĭă tūrĕ,

tē sŏlĭtūm mĕmĭnī ‖ prīmă rŏgārĕ dĕōs.100

IV

Āccĭpĕ cōnlŏquĭūm gĕlĭdō Nāsōnĭs ăb Hīstrō,

Āttĭcĕ, iūdĭcĭō ‖ nōn dŭbĭtāndĕ mĕō.

Ēcquĭd ădhūc rĕmănēs mĕmŏr īnfēlīcĭs ămīcī,

dēsĕrĭt ān pārtīs ‖ lānguĭdă cūră sŭās?

Nōn ĭtă dī mĭhĭ sūnt trīstēs, ūt crēdĕrĕ pōssīm5

fāsquĕ pŭtēm iām tē ‖ nōn mĕmĭnīssĕ mĕī.

Ānte ŏcŭlōs nōstrōs pŏsĭta ēst tŭă sēmpĕr ĭmāgŏ,

ēt vĭdĕōr vūltūs ‖ mēntĕ vĭdērĕ tŭōs.

Sērĭă mūltă mĭhī tēcūm cōnlātă rĕcōrdōr,

nēc dătă iūcūndīs ‖ tēmpŏră paūcă iŏcīs.10

Saēpĕ cĭtaē lōngīs vīsaē sērmōnĭbŭs hōraē,

saēpĕ fŭīt brĕvĭōr ‖ quām mĕă vērbă dĭēs.

Saēpĕ tŭās vēnīt fāctūm mŏdŏ cārmĕn ăd aūrīs

ēt nŏvă iūdĭcĭō ‖ sūbdĭtă Mūsă tŭo ēst.

Quōd tū laūdārās, pŏpŭlō plăcŭīssĕ pŭtābām.15

Hōc prĕtĭūm cūraē ‖ dūlcĕ rĕgēntĭs ĕrāt.

Ūtquĕ mĕūs līmā rāsūs lĭbĕr ēssĕt ămīcī,

nōn sĕmĕl ādmŏnĭtū ‖ fāctă lĭtūră tŭo ēst.

Nōs fŏră vīdērūnt părĭtēr, nōs pōrtĭcŭs ōmnīs,

nōs vĭă, nōs iūnctīs ‖ cūrvă thĕātră lŏcīs.20

Dēnĭquĕ tāntŭs ămōr nōbīs, cārīssĭmĕ, sēmpēr

quāntŭs ĭn Aēăcĭdē ‖ Nēstŏrĭdēquĕ fŭīt.

Nōn ĕgŏ, sī bĭbĕrēs sēcūraē pōcŭlă Lēthēs,

ēxcĭdĕre haēc crēdām ‖ pēctŏrĕ pōssĕ tŭō.

Lōngă dĭēs cĭtĭūs brūmālī sīdĕrĕ, nōxquĕ25

tārdĭŏr hībērnā ‖ sōlstĭtĭālĭs ĕrīt,

nēc Băbўlōn aēstūm, nēc frīgŏră Pōntŭs hăbēbīt,

cālthăquĕ Paēstānās ‖ vīncĕt ŏdōrĕ rŏsās,

quām tĭbĭ nōstrārūm vĕnĭānt ōblīvĭă rērūm.

Nōn ĭtă pārs fātī ‖ cāndĭdă nūllă mĕi ēst.30

Nē tămĕn haēc dīcī pōssīt fīdūcĭă mēndāx

stūltăquĕ crēdŭlĭtās ‖ nōstră fŭīssĕ, căvē,

cōnstāntīquĕ fĭdē vĕtĕrēm tūtārĕ sŏdālēm,

quā lĭcĕt ēt quāntūm ‖ nōn ŏnĕrōsŭs ĕrō.

V

Cōndĭtă dīspărĭbūs nŭmĕrīs ĕgŏ Nāsŏ Sălānō

praēpŏsĭtā mīsī ‖ vērbă sălūtĕ mĕō.

Quaē rătă sīt, cŭpĭō, rēbūsque ūt cōmprŏbĕt ōmēn,

tē prĕcŏr ā sālvō ‖ pōssĭt, ămīcĕ, lĕgī.

Cāndŏr, ĭn hōc aēvō rēs īntērmōrtŭă paēnĕ,5

ēxĭgĭt ūt făcĭām ‖ tālĭă vōtă tŭūs.

Nām fŭĕrīm quāmvīs mŏdĭcō tĭbĭ iūnctŭs ăb ūsū,

dīcĕrĭs ēxĭlĭīs ‖ īndŏlŭīssĕ mĕīs;

mīssăque ăb Eūxīnō lĕgĕrēs cūm cārmĭnă Pōntō,

īllă tŭūs iūvīt ‖ quālĭăcūmquĕ făvōr;10

ōptāstīquĕ brĕvī sōlvī mĭhĭ Caēsărĭs īrām,

quōd tămĕn ōptārī, ‖ sī scĭăt, īpsĕ sĭnāt.

Mōrĭbŭs īstă tŭīs tām mītĭă vōtă dĕdīstī,

nēc mĭnŭs īdcīrcō ‖ sūnt ĕă grātă mĭhī.

Quōquĕ măgīs mŏvĕārĕ mălīs, dōctīssĭmĕ, nōstrīs,15

crēdĭbĭle ēst fĭĕrī ‖ cōndĭcĭōnĕ lŏcī.

Vīx hāc īnvĕnĭēs tōtūm, mĭhĭ crēdĕ, pĕr ōrbēm,

quaē mĭnŭs Aūgūstā ‖ pācĕ frŭātŭr hŭmūs.

Tū tămĕn hīc strūctōs īntēr fĕră proēlĭă vērsūs

ēt lĕgĭs ēt lēctōs ‖ ōrĕ făvēntĕ prŏbās,20

īngĕnĭōquĕ mĕō, vēnā quōd paūpĕrĕ mānāt,

plaūdĭs, ĕt ē rīvō ‖ flūmĭnă māgnă făcīs.

Grātă quĭdēm sūnt haēc ănĭmō sūffrāgĭă nōstrō,

vīx sĭbĭ cūm mĭsĕrōs ‖ pōssĕ plăcērĕ pŭtēs.

Dūm tămĕn īn rēbūs tēmptāmūs cārmĭnă pārvīs,25

mātĕrĭaē grăcĭlī ‖ sūffĭcĭt īngĕnĭūm.

Nūpĕr, ŭt hūc māgnī pērvēnīt fāmă trĭūmphī,

aūsūs sūm tāntaē ‖ sūmĕrĕ mōlĭs ŏpūs.

Ōbrŭĭt aūdēntēm rērūm grăvĭtāsquĕ nĭtōrquĕ,

nēc pŏtŭī coēptī ‖ pōndĕră fērrĕ mĕī.30

Īllīc, quām laūdēs, ĕrĭt ōffĭcĭōsă vŏlūntās:

cētĕră mātĕrĭā ‖ dēbĭlĭtātă iăcēnt,

quī sī fōrtĕ lĭbēr vēstrās pērvēnĭt ăd aūrīs,

tūtēlām māndō ‖ sēntĭăt īllĕ tŭām.

Hōc tĭbĭ fāctūrō, vēl sī nōn īpsĕ rŏgārēm,35

āccēdāt cŭmŭlūs ‖ grātĭă nōstră lĕvīs.

Nōn ĕgŏ laūdāndūs, sēd sūnt tŭă pēctŏră, lāctĕ

ēt nōn cālcātā ‖ cāndĭdĭōră nĭvĕ:

mīrārīsque ălĭōs, cūm sīs mīrābĭlĭs īpsĕ,

nēc lătĕānt ārtēs ‖ ēlŏquĭūmquĕ tŭūm.40

Tē iŭvĕnūm prīncēps, cuī dāt Gērmānĭă nōmēn,

pārtĭcĭpēm stŭdĭī ‖ Caēsăr hăbērĕ sŏlēt.

Tū cŏmĕs āntīquūs, tū prīmīs iūnctŭs ăb ānnīs

īngĕnĭō mōrēs ‖ aēquĭpĕrāntĕ plăcēs.

Tē dīcēntĕ prĭūs fīt prōtĭnŭs īnpĕtŭs īllī:45

tēque hăbĕt ēlĭcĭās ‖ quī sŭă vērbă tŭīs.

Cūm tū dēsīstī mōrtālĭăque ōră quĭērūnt

tēctăquĕ nōn lōngā ‖ cōntĭcŭērĕ mŏrā,

sūrgĭt Ĭūlēō iŭvĕnīs cōgnōmĭnĕ dīgnūs,

quālĭs ăb Ēōīs ‖ Lūcĭfĕr ōrtŭs ăquīs.50

Dūmquĕ sĭlēns ādstāt, stătŭs ēst vūltūsquĕ dĭsērtī,

spēmquĕ dĕcēns dōctaē ‖ vōcĭs ămīctŭs hăbēt.

Mōx, ŭbĭ pūlsă mŏra ēst ātque ōs caēlēstĕ sŏlūtūm,

hōc sŭpĕrōs iūrēs ‖ mōrĕ sŏlērĕ lŏquī,

ātque "haēc ēst" dīcās "fācūndĭă prīncĭpĕ dīgnă":55

ēlŏquĭō tāntūm ‖ nōbĭlĭtātĭs ĭnēst.

Huīc tū cūm plăcĕās ēt vērtĭcĕ sīdĕră tāngās,

scrīptă tămēn prŏfŭgī ‖ vātĭs hăbēndă pŭtās.

Scīlĭcĕt īngĕnĭīs ălĭqua ēst cōncōrdĭă iūnctīs,

ēt sērvāt stŭdĭī ‖ foēdĕră quīsquĕ sŭī:60

rūstĭcŭs āgrĭcŏlām, mīlēs fĕră bēllă gĕrēntēm,

rēctōrēm dŭbĭaē ‖ nāvĭtă pūppĭs ămāt.

Tū quŏquĕ Pīĕrĭdūm stŭdĭō, stŭdĭōsĕ, tĕnērīs,

īngĕnĭōquĕ făvēs, ‖ īngĕnĭōsĕ, mĕō.

Dīstăt ŏpūs nōstrūm, sēd fōntĭbŭs ēxĭt ăb īsdēm:65

ārtĭs ĕt īngĕnŭaē ‖ cūltŏr ŭtērquĕ sŭmūs.

Thŷrsŭs ăbēst ā tē gūstāta ēt laūrĕă nōbīs,

sēd tămĕn āmbōbūs ‖ dēbĕt ĭnēssĕ călōr:

ūtquĕ mĕīs nŭmĕrīs tŭă dāt fācūndĭă nērvōs,

sīc vĕnĭt ā nōbīs ‖ īn tŭă vērbă nĭtōr.70

Iūre ĭgĭtūr stŭdĭō cōnfīnĭă cārmĭnă vēstrō

ēt cōmmīlĭtĭī ‖ sācră tŭēndă pŭtās.

Prō quĭbŭs ūt mănĕāt, dē quō cēnsērĭs, ămīcūs,

cōmprĕcŏr ād vītaē ‖ tēmpŏră sūmmă tŭaē,

sūccēdātquĕ sŭīs ōrbīs mŏdĕrātŏr hăbēnīs:75

quōd mēcūm pŏpŭlī ‖ vōtă prĕcāntŭr ĭdēm.

VI

Cārmĭnĕ Graēcīnūm, quī praēsēns vōcĕ sŏlēbāt,

trīstĭs ăb Eūxīnīs ‖ Nāsŏ sălūtăt ăquīs.

Ēxŭlĭs haēc vōx ēst: praēbēt mĭhĭ līttĕră līnguām,

ēt sī nōn lĭcĕāt ‖ scrībĕrĕ, mūtŭs ĕrō.

Cōrrĭpĭs, ūt dēbēs, stūltī pēccātă sŏdālīs,5

ēt mălă mē mĕrĭtīs ‖ fērrĕ mĭnōră dŏcēs.

Vēră făcīs sēd sēră mĕaē cōnvīcĭă cūlpaē:

āspĕră cōnfēssō ‖ vērbă rĕmīttĕ rĕō.

Cūm pŏtĕrām rēctō trānsīrĕ Cĕraūnĭă vēlō,

ūt fĕră vītārēm ‖ sāxă, mŏnēndŭs ĕrām.10

Nūnc mĭhĭ naūfrăgĭō quīd prōdēst dīscĕrĕ fāctō,

quā mĕă dēbŭĕrīt ‖ cūrrĕrĕ cūmbă vĭā?

Brāchĭă dā lāssō pŏtĭūs prēndēndă nătāntī,

nēc pĭgĕāt mēntō ‖ sūppŏsŭīssĕ mănūm.

Īdquĕ făcīs, făcĭāsquĕ prĕcōr. Sīc mātĕr ĕt ūxōr,15

sīc tĭbĭ sīnt frātrēs ‖ tōtăquĕ sālvă dŏmūs:

quōdquĕ sŏlēs ănĭmō sēmpēr, quōd vōcĕ prĕcārī,

ōmnĭă Caēsărĭbūs ‖ sīc tŭă fāctă prŏbēs.

Tūrpe ĕrĭt īn mĭsĕrīs vĕtĕrī tĭbĭ rēbŭs ămīcō

aūxĭlĭūm nūllā ‖ pārtĕ tŭlīssĕ tŭūm:20

tūrpĕ rĕfērrĕ pĕdēm, nēc pāssū stārĕ tĕnācī

tūrpĕ lăbōrāntēm ‖ dēsĕrŭīssĕ rătēm:

tūrpĕ sĕquī cāsum ēt fōrtūnae āccēdĕre ămīcūm,

ēt, nĭsĭ sīt fēlīx, ‖ ēssĕ nĕgārĕ sŭūm.

Nōn ĭtă vīxērūnt Strŏphĭo ātque Ăgămēmnŏnĕ nātī,25

nōn haēc Aēgīdaē ‖ Pīrĭthŏīquĕ fĭdēs:

quōs prĭŏr ēst mīrātă, sĕquēns mīrābĭtŭr aētās,

īn quōrūm plaūsūs ‖ tōtă thĕātră sŏnānt.

Tū quŏquĕ pēr dūrūm sērvātō tēmpŭs ămīcō

dīgnŭs ĕs īn tāntīs ‖ nōmĕn hăbērĕ vĭrīs.30

Dīgnŭs ĕs, ēt, quŏnĭām laūdēm pĭĕtātĕ mĕrērīs,

nōn ĕrĭt ōffĭcĭī ‖ grātĭă sūrdă tŭī.

Crēdĕ mĭhī, nōstrūm sī nōn mōrtālĕ fŭtūrum ēst

cārmĕn, ĭn ōrĕ frĕquēns ‖ pōstĕrĭtātĭs ĕrīs.

Fāc mŏdŏ pērmănĕās lāssō, Graēcīnĕ, fĭdēlīs,35

dūrĕt ĕt īn lōngās ‖ īnpĕtŭs īstĕ mŏrās.

Quaē tū cūm praēstēs, rēmō tămĕn ūtŏr ĭn aūrā,

nēc nŏcĕt ādmīssō ‖ sūbdĕrĕ cālcăr ĕquō.

VII

Ēssĕ sălūtātūm vūlt tē mĕă līttĕră prīmūm

ā mălĕ pācātīs, ‖ Āttĭcĕ, mīssă Gĕtīs.

Prōxĭmă sūbsĕquĭtūr, quĭd ăgās, aūdīrĕ vŏlūntās,

ēt sī, quīcquĭd ăgīs, ‖ sīt tĭbĭ cūră mĕī.

Nēc dŭbĭtō quīn sīt: sēd mē tĭmŏr īpsĕ mălōrūm5

saēpĕ sŭpērvăcŭōs ‖ cōgĭt hăbērĕ mĕtūs.

Dā vĕnĭām, quaēsō, nĭmĭōque īgnōscĕ tĭmōrī.

Trānquīllās ĕtĭām ‖ naūfrăgŭs hōrrĕt ăquās.

Quī sĕmĕl ēst laēsūs fāllācī pīscĭs ăb hāmō,

ōmnĭbŭs ūncă cĭbīs ‖ aēră sŭbēssĕ pŭtāt.10

Saēpĕ cănēm lōngē vīsūm fŭgĭt āgnă lŭpūmquĕ

crēdĭt, ĕt īpsă sŭām ‖ nēscĭă vītăt ŏpēm.

Mēmbră rĕfōrmīdānt mōllēm quŏquĕ saūcĭă tāctūm,

vānăquĕ sōllĭcĭtīs ‖ īncŭtĭt ūmbră mĕtūm.

Sīc ĕgŏ Fōrtūnaē tēlīs cōnfīxŭs ĭnīquīs15

pēctŏrĕ cōncĭpĭō ‖ nīl nĭsĭ trīstĕ mĕō.

Iām mĭhĭ fātă lĭquēt coēptōs sērvāntĭă cūrsūs

pēr sĭbĭ cōnsuētās ‖ sēmpĕr ĭtūră vĭās:

ōbsērvārĕ dĕōs, nē quīd mĭhĭ cēdăt ămīcē,

vērbăquĕ Fōrtūnaē ‖ vīx pŭtŏ pōssĕ dărī.20

Ēst īllī cūraē mē pērdĕrĕ, quaēquĕ sŏlēbāt

ēssĕ lĕvīs, cōnstāns ‖ ēt bĕnĕ cērtă nŏcēt.

Crēdĕ mĭhī, sī sūm vērī tĭbĭ cōgnĭtŭs ōrīs

(nēc plānīs nōstrīs ‖ cāsĭbŭs ēssĕ pŭtēr),

Cīnўphĭaē sĕgĕtīs cĭtĭūs nŭmĕrābĭs ărīstās,25

āltăquĕ quām mūltīs ‖ flōrĕăt Hŷblă thўmīs,

ēt quŏt ăvēs mōtīs nītāntŭr ĭn āĕrĕ pīnnīs,

quōtquĕ nătēnt pīscēs ‖ aēquŏrĕ, cērtŭs ĕrīs,

quām tĭbĭ nōstrōrūm stătŭātūr sūmmă lăbōrūm,

quōs ĕgŏ sūm tērrā, ‖ quōs ĕgŏ pāssŭs ăquā.30

Nūllă Gĕtīs tōtō gēns ēst trŭcŭlēntĭŏr ōrbĕ:

sēd tămĕn hī nōstrīs ‖ īngĕmŭērĕ mălīs.

Quaē tĭbĭ sī mĕmŏrī cōnēr pērscrībĕrĕ vērsū,

Īlĭăs ēst fātī ‖ lōngă fŭtūră mĕī.

Nōn ĭgĭtūr vĕrĕār quō tē rĕăr ēssĕ vĕrēndūm,35

cūiŭs ămōr nōbīs ‖ pīgnŏră mīllĕ dĕdīt,

sēd quĭă rēs tĭmĭda ēst ōmnīs mĭsĕr, ēt quĭă lōngo ēst

tēmpŏrĕ laētĭtĭaē ‖ iānŭă claūsă mĕaē.

Iām dŏlŏr īn mōrēm vēnīt mĕŭs, ūtquĕ cădūcīs

pērcūssū crēbrō ‖ sāxă căvāntŭr ăquīs,40

sīc ĕgŏ cōntĭnŭō Fōrtūnaē vūlnĕrŏr īctū,

vīxque hăbĕt īn nōbīs ‖ iām nŏvă plāgă lŏcūm.

Nēc măgĭs āssĭdŭō vōmēr tĕnŭātŭr ăb ūsū,

nēc măgĭs ēst cūrvīs ‖ Āppĭă trītă rŏtīs,

pēctŏră quām mĕă sūnt sĕrĭē cālcātă mălōrūm,45

ēt nĭhĭl īnvēnī, ‖ quōd mĭhĭ fērrĕt ŏpēm.

Ārtĭbŭs īngĕnŭīs quaēsīta ēst glōrĭă mūltīs:

īnfēlīx pĕrĭī ‖ dōtĭbŭs īpsĕ mĕīs.

Vītă prĭōr vĭtĭō cărĕt ēt sĭnĕ lābĕ pĕrācta ēst:

aūxĭlĭī mĭsĕrō ‖ nīl tŭlĭt īllă mĭhĭ.50

Cūlpă grăvīs prĕcĭbūs dōnātūr saēpĕ sŭōrūm:

ōmnīs prō nōbīs ‖ grātĭă mūtă fŭīt.

Ādiŭvăt īn dūrīs ălĭquōs praēsēntĭă rēbūs:

ōbrŭĭt hōc ābsēns ‖ vāstă prŏcēllă căpūt.

Quīs nōn hōrrŭĕrīt tăcĭtām quŏquĕ Caēsărĭs īrām?55

Āddĭtă sūnt poēnīs ‖ āspĕră vērbă mĕīs.

Fīt fŭgă tēmpŏrĭbūs lĕvĭōr: prōiēctŭs ĭn aēquōr

Ārctūrūm sŭbĭī ‖ Plēĭădūmquĕ mĭnās.

Saēpĕ sŏlēnt hĭĕmēm plăcĭdām sēntīrĕ cărīnaē:

nōn Ĭthăcaē pūppī ‖ saēvĭŏr ūndă fŭīt.60

Rēctă fĭdēs cŏmĭtūm pŏtĕrāt mălă nōstră lĕvārĕ:

dītāta ēst spŏlĭīs ‖ pērfĭdă tūrbă mĕīs.

Mītĭŭs ēxĭlĭūm făcĭūnt lŏcă: trīstĭŏr īstā

tērră sŭb āmbōbūs ‖ nōn iăcĕt ūllă pŏlīs.

Ēst ălĭquīd pătrĭīs vīcīnūm fīnĭbŭs ēssĕ:65

ūltĭmă mē tēllūs, ‖ ūltĭmŭs ōrbĭs hăbēt.

Praēstăt ĕt ēxŭlĭbūs pācēm tŭă laūrĕă, Caēsār:

Pōntĭcă fīnĭtĭmō ‖ tērră sŭb hōstĕ iăcēt.

Tēmpŭs ĭn āgrōrūm cūltū cōnsūmĕrĕ dūlce ēst:

nōn pătĭtūr vērtī ‖ bārbărŭs hōstĭs hŭmūm.70

Tēmpĕrĭē caēlī cōrpūsque ănĭmūsquĕ iŭvātūr:

frīgŏrĕ pērpĕtŭō ‖ Sārmătĭs ōră rĭgēt.

Ēst ĭn ăquā dūlcī nōn īnvĭdĭōsă vŏlūptās:

aēquŏrĕō bĭbĭtūr ‖ cūm sălĕ mīxtă pălūs.

Ōmnĭă dēfĭcĭūnt. Ănĭmūs tămĕn ōmnĭă vīncīt:75

īlle ĕtĭām vīrēs ‖ cōrpŭs hăbērĕ făcīt.

Sūstĭnĕās ŭt ŏnūs, nītēndūm vērtĭcĕ plēno ēst,

aūt, flēctī nērvōs ‖ sī pătĭērĕ, cădēs.

Spēs quŏquĕ pōssĕ mŏrā mītēscĕrĕ prīncĭpĭs īrām,

vīvĕrĕ nē nōlīm ‖ dēfĭcĭāmquĕ, căvēt.80

Nēc vōs pārvă dătīs paūcī sōlācĭă nōbīs,

quōrūm spēctāta ēst ‖ pēr mălă nōstră fĭdēs.

Coēptă tĕnē, quaēsō, nĕque ĭn aēquŏrĕ dēsĕrĕ nāvēm,

mēquĕ sĭmūl sērvā ‖ iūdĭcĭūmquĕ tŭūm.

VIII

Rēddĭtŭs ēst nōbīs Caēsār cūm Caēsărĕ nūpēr,

quōs mĭhĭ mīsīstī, ‖ Māxĭmĕ Cōttă, dĕōs;

ūtquĕ tŭūm mūnūs nŭmĕrūm, quēm dēbĕt hăbērēt,

ēst ĭbĭ Caēsărĭbūs ‖ Līvĭă iūnctă sŭīs.

Ārgēntūm fēlīx ōmnīquĕ bĕātĭŭs aūrō,5

quōd, fŭĕrīt prĕtĭūm ‖ cūm rŭdĕ, nūmĕn hăbēt.

Nōn mĭhĭ dīvĭtĭās dāndō māiōră dĕdīssēs,

caēlĭtĭbūs mīssīs ‖ nōstră sŭb ōră trĭbūs.

Ēst ălĭquīd spēctārĕ dĕōs ĕt ădēssĕ pŭtārĕ,

ēt quăsĭ cūm vērō ‖ nūmĭnĕ pōssĕ lŏquī.10

Quāntum ād tē, rĕdĭī, nēc mē tĕnĕt ūltĭmă tēllūs,

ūtquĕ prĭūs, mĕdĭā ‖ sōspĕs ĭn ūrbĕ mŏrōr.

Caēsărĕōs vĭdĕō vūltūs, vĕlŭt āntĕ vĭdēbām:

vīx hūiūs vōtī ‖ spēs fŭĭt ūllă mĭhī;

ūtquĕ sălūtābām nūmēn caēlēstĕ, sălūtō.15

Quōd rĕdŭcī trĭbŭās, ‖ nīl, pŭtŏ, māiŭs hăbēs.

Quīd nōstrīs ŏcŭlīs nĭsĭ sōlă Pălātĭă dēsūnt?

Quī lŏcŭs āblātō ‖ Caēsărĕ vīlĭs ĕrīt.

Hūnc ĕgŏ cūm spēctēm, vĭdĕōr mĭhĭ cērnĕrĕ Rōmām;

nām pătrĭaē făcĭēm ‖ sūstĭnĕt īllĕ sŭaē.20

Fāllŏr ăn īrātī mĭhĭ sūnt ĭn ĭmāgĭnĕ vūltūs,

tōrvăquĕ nēscĭŏquīd ‖ fōrmă mĭnāntĭs hăbēt?

Pārcĕ, vĭr īnmēnsō māiōr vīrtūtĭbŭs ōrbĕ,

iūstăquĕ vīndīctaē ‖ sūpprĭmĕ lōră tŭaē.

Pārcĕ, prĕcōr, saēclī dĕcŭs īndēlēbĭlĕ nōstrī,25

tērrārūm dŏmĭnūm ‖ quēm sŭă cūră făcīt.

Pēr pătrĭaē nōmēn, quaē tē tĭbĭ cārĭŏr īpso ēst,

pēr nūmquām sūrdōs ‖ īn tŭă vōtă dĕōs,

pērquĕ tŏrī sŏcĭām, quaē pār tĭbĭ sōlă rĕpērta ēst,

ēt cuī māiēstās ‖ nōn ŏnĕrōsă tŭa ēst,30

pērquĕ tĭbī sĭmĭlēm vīrtūtĭs ĭmāgĭnĕ nātūm,

mōrĭbŭs ādgnōscī ‖ quī tŭŭs ēssĕ pŏtēst,

pērquĕ tŭōs, vĕl ăvō dīgnōs, vēl pātrĕ nĕpōtēs,

quī vĕnĭūnt māgnō ‖ pēr tŭă iūssă grădū,

pārtĕ lĕvā mĭnĭmā nōstrās ēt cōntrăhĕ poēnās,35

dāquĕ, prŏcūl Scўthĭcō ‖ quī sĭt ăb hōstĕ, lŏcūm.

Ēt tŭă, sī fās ēst, ā Caēsărĕ prōxĭmĕ Caēsār,

nūmĭnă sīnt prĕcĭbūs ‖ nōn ĭnĭmīcă mĕīs.

Sīc fĕră quām prīmūm păvĭdō Gērmānĭă vūltū

āntĕ trĭūmphāntīs ‖ sērvă fĕrātŭr ĕquōs:40

sīc pătĕr īn Pўlĭōs, Cūmaēōs mātĕr ĭn ānnōs

vīvānt ēt pōssīs ‖ fīlĭŭs ēssĕ dĭū.

Tū quŏquĕ, cōnvĕnĭēns īngēntī nūptă mărītō,

āccĭpĕ nōn dūrā ‖ sūpplĭcĭs aūrĕ prĕcēs.

Sīc tĭbĭ vīr sōspēs, sīc sīnt cūm prōlĕ nĕpōtēs,45

cūmquĕ bŏnīs nŭrĭbūs ‖ quōd pĕpĕrērĕ nŭrūs.

Sīc, quēm dīră tĭbī răpŭīt Gērmānĭă Drūsūm,

pārs fŭĕrīt pārtūs ‖ sōlă cădūcă tŭī.

Sīc tĭbĭ mātūrē frātērnī fūnĕrĭs ūltōr

pūrpŭrĕūs nĭvĕīs ‖ fīlĭŭs īnstĕt ĕquīs.50

Ādnŭĭte ō! Tĭmĭdīs, mītīssĭmă nūmĭnă, vōtīs.

Praēsēntīs ălĭquīd ‖ prōsĭt hăbērĕ dĕōs.

Caēsărĭs ādvēntū tūtō glădĭātŏr hărēnā

ēxĭt, ĕt aūxĭlĭūm ‖ nōn lĕvĕ vūltŭs hăbēt.

Nōs quŏquĕ vēstră iŭvāt quōd, quā lĭcĕt, ōră vĭdēmūs:55

īntrāta ēst sŭpĕrīs ‖ quōd dŏmŭs ūnă trĭbūs.

Fēlīcēs īllī, quī nōn sĭmŭlācră, sĕd īpsōs,

quīquĕ dĕūm cōrām ‖ cōrpŏră vēră vĭdēnt.

Quōd quŏnĭām nōbīs īnvīdĭt ĭnūtĭlĕ fātūm,

quōs dĕdĭt ārs, vūltūs ‖ ēffĭgĭēmquĕ cŏlō.60

Sīc hŏmĭnēs nōvērĕ dĕōs, quōs ārdŭŭs aēthēr

ōccŭlĭt, ēt cŏlĭtūr ‖ prō Iŏvĕ fōrmă Iŏvīs.

Dēnĭquĕ, quaē mēcum ēst ĕt ĕrīt sĭnĕ fīnĕ, căvētĕ,

nē sĭt ĭn īnvīsō ‖ vēstră fĭgūră lŏcō.

Nām căpŭt ē nōstrā cĭtĭūs cērvīcĕ rĕcēdēt,65

ēt pătĭār fōssīs ‖ lūmĕn ăbīrĕ gĕnīs,

quām cărĕām rāptīs, ō pūblĭcă nūmĭnă, vōbīs:

vōs ĕrĭtīs nōstraē ‖ pōrtŭs ĕt āră fŭgaē.

Vōs ĕgŏ cōmplēctār, Gĕtĭcīs sī cīngăr ăb ārmīs,

ūtquĕ mĕās ăquĭlās, ‖ ūt mĕă sīgnă sĕquār.70

Aūt ĕgŏ mē fāllō nĭmĭāquĕ cŭpīdĭnĕ lūdōr,

aūt spēs ēxĭlĭī ‖ cōmmŏdĭōrĭs ădēst.

Nām mĭnŭs ēt mĭnŭs ēst făcĭēs ĭn ĭmāgĭnĕ trīstīs,

vīsăquĕ sūnt dīctīs ‖ ādnŭĕre ōră mĕīs.

Vēră prĕcōr fīānt tĭmĭdaē praēsāgĭă mēntīs,75

iūstăquĕ, quām vīsa ēst, ‖ sīt mĭnŏr īră dĕī.

IX

Rēgĭă prōgĕnĭēs, cuī nōbĭlĭtātĭs ŏrīgŏ

nōmĕn ĭn Eūmōlpī ‖ pērvĕnĭt ūsquĕ, Cŏtў,

fāmă lŏquāx vēstrās sī iām pērvēnĭt ăd aūrīs,

mē tĭbĭ fīnĭtĭmī ‖ pārtĕ iăcērĕ sŏlī,

sūpplĭcĭs ēxaūdī, iŭvĕnūm mītīssĭmĕ, vōcēm,5

quāmquĕ pŏtēs, prŏfŭgō ‖ (nām pŏtĕs) ādfĕr ŏpēm.

Mē fōrtūnă tĭbī (dē quā quōd nōn quĕrŏr, hōc ēst)

trādĭdĭt, hōc ūnō ‖ nōn ĭnĭmīcă mĭhĭ.

Ēxcĭpĕ naūfrăgĭūm nōn dūrō lītŏrĕ nōstrūm,

nē fŭĕrīt tērrā ‖ tūtĭŏr ūndă tŭā.10

Rēgĭă, crēdĕ mĭhī, rēs ēst sūccūrrĕrĕ lāpsīs,

cōnvĕnĭt ēt tāntō, ‖ quāntŭs ĕs īpsĕ, vĭrō.

Fōrtūnām dĕcĕt hōc īstām: quaē māxĭmă cūm sīt,

ēssĕ pŏtēst ănĭmō ‖ vīx tămĕn aēquă tŭō.

Cōnspĭcĭtūr nūmquām mĕlĭōrĕ pŏtēntĭă caūsā,15

quām quŏtĭēns vānās ‖ nōn sĭnĭt ēssĕ prĕcēs.

Hōc nĭtŏr īstĕ tŭī gĕnĕrīs dēsīdĕrăt, hōc ēst

ā sŭpĕrīs ōrtaē ‖ nōbĭlĭtātĭs ŏpūs.

Hōc tĭbi ĕt Eūmōlpūs, gĕnĕrīs clārīssĭmŭs aūctōr,

ēt prĭŏr Eūmōlpō ‖ suādĕt Ĕrīchthŏnĭūs.20

Hōc tēcūm cōmmūnĕ dĕōst, quŏd ŭtērquĕ rŏgātī

sūpplĭcĭbūs vēstrīs ‖ fērrĕ sŏlētĭs ŏpēm.

Nūmquĭd ĕrīt, quārē sŏlĭtō dīgnēmŭr hŏnōrĕ

nūmĭnă, sī dēmās ‖ vēllĕ iŭvārĕ dĕōs?

Iūppĭtĕr ōrāntī sūrdās sī praēbĕăt aūrīs,25

vīctĭmă prō tēmplō ‖ cūr cădăt īctă Iŏvīs?

Sī pācēm nūllām pōntūs mĭhĭ praēstĕt ĕūntī

īrrĭtă Nēptūnō ‖ cūr ĕgŏ tūră fĕrām?

Vānă lăbōrāntīs sī fāllāt vōtă cŏlōnī,

āccĭpĭāt grăvĭdaē ‖ cūr sŭĭs ēxtă Cĕrēs?30

Nēc dăbĭt īntōnsō iŭgŭlūm căpĕr hōstĭă Bācchō,

mūstă sŭb āddūctō ‖ sī pĕdĕ nūllă flŭēnt.

Caēsăr ŭt īnpĕrĭī mŏdĕrētūr frēnă prĕcāmūr,

tām bĕnĕ quōd pătrĭaē ‖ cōnsŭlĭt īllĕ sŭaē.

Ūtĭlĭtās ĭgĭtūr māgnōs hŏmĭnēsquĕ dĕōsquĕ35

ēffĭcĭt, aūxĭlĭīs ‖ quōquĕ făvēntĕ sŭīs.

Tū quŏquĕ fāc prōsīs īntrā tŭă cāstră iăcēntī,

ō Cŏtў, prōgĕnĭēs ‖ dīgnă părēntĕ tŭō.

Cōnvĕnĭēns hŏmĭni ēst hŏmĭnēm sērvārĕ vŏlūptās,

ēt mĕlĭūs nūllā ‖ quaērĭtŭr ārtĕ făvōr.40

Quīs nōn Āntĭphătēn Laēstrŷgŏnă dēvŏvĕt? Aūt quīs

mūnĭfĭcī mōrēs ‖ īmprŏbăt Ālcĭnŏī?

Nōn tĭbĭ Cāssāndreūs pătĕr ēst gēntīsvĕ Phĕraēaē,

quīvĕ rĕpērtōrēm ‖ tōrrŭĭt ārtĕ sŭā:

sēd quām Mārtĕ fĕrōx ēt vīncī nēscĭŭs ārmīs,45

tām nūmquām, fāctā ‖ pācĕ, crŭōrĭs ămāns.

Āddĕ quŏd īngĕnŭās dĭdĭcīssĕ fĭdēlĭtĕr ārtēs

ēmōllīt mōrēs ‖ nēc sĭnĭt ēssĕ fĕrōs.

Nēc rēgūm quīsquām măgĭs ēst īnstrūctŭs ăb īllīs,

mītĭbŭs aūt stŭdĭīs ‖ tēmpŏră plūră dĕdīt.50

Cārmĭnă tēstāntūr, quaē, sī tŭă nōmĭnă dēmās,

Thrēĭcĭūm iŭvĕnēm ‖ cōmpŏsŭīssĕ nĕgēm.

Nēvĕ sŭb hōc trāctū vātēs fŏrĕt ūnĭcŭs Ōrpheūs,

Bīstŏnĭs īngĕnĭō ‖ tērră sŭpērbă tŭo ēst.

Ūtquĕ tĭbi ēst ănĭmūs, cūm rēs ĭtă pōstŭlăt, ārmă55

sūmĕre ĕt hōstīlī ‖ tīngĕrĕ caēdĕ mănūm,

ātque ŭt ĕs ēxcūssō iăcŭlūm tōrquērĕ lăcērtō

cōllăquĕ vēlōcīs ‖ flēctĕrĕ dōctŭs ĕquī,

tēmpŏră sīc dătă sūnt stŭdĭīs ŭbĭ iūstă pătērnīs,

ātquĕ sŭīs nŭmĕrīs ‖ fōrtĕ quĭēvĭt ŏpūs,60

nē tŭă mārcēscānt pĕr ĭnērtīs ōtĭă sōmnōs,

lūcĭdă Pīĕrĭā ‖ tēndĭs ĭn āstră vĭā.

Haēc quŏquĕ rēs ălĭquīd tēcūm mĭhĭ foēdĕrĭs āffērt.

Ēiūsdēm sācrī ‖ cūltŏr ŭtērquĕ sŭmūs.

Ād vātēm vātēs ōrāntĭă brāchĭă tēndō,65

tērră sĭt ēxĭlĭīs ‖ ūt tŭă fīdă mĕīs.

Nōn ĕgŏ caēdĕ nŏcēns īn Pōntī lītŏră vēnī,

mīxtăvĕ sūnt nōstrā ‖ dīră vĕnēnă mănū:

nēc mĕă sūbiēctā cōnvīcta ēst gēmmă tăbēllā

mēndācēm līnīs ‖ īnpŏsŭīssĕ nŏtām.70

Nēc quīcquām, quōd lēgĕ vĕtōr cōmmīttĕrĕ, fēcī

ēst tămĕn hīs grăvĭōr ‖ nōxă fătēndă mĭhī.

Nēvĕ rŏgēs, quaē sīt, stūltām cōnscrīpsĭmŭs Ārtēm:

īnnŏcŭās nōbīs ‖ haēc vĕtăt ēssĕ mănūs.

Ēcquīd praētĕrĕā pēccārīm, quaērĕrĕ nōlī,75

ūt lătĕāt sōlā ‖ cūlpă sŭb Ārtĕ mĕā.

Quīcquĭd ĭd ēst, hăbŭīt mŏdĕrātām vīndĭcĭs īrām,

quī nĭsĭ nātālēm ‖ nīl mĭhĭ dēmpsĭt hŭmūm.

Hāc quŏnĭām cărĕō, tŭă nūnc vīcīnĭă praēstēt,

īnvīsō pōssīm ‖ tūtŭs ŭt ēssĕ lŏcō.80

X

Ēcquĭd ăb īnprēssaē cōgnōscĭs ĭmāgĭnĕ cēraē

haēc tĭbĭ Nāsōnēm ‖ scrībĕrĕ vērbă, Măcēr?

Aūctōrīsquĕ sŭī sī nōn ēst ānŭlŭs īndēx,

cōgnĭtăne ēst nōstrā ‖ līttĕră fāctă mănū?

Ān tĭbĭ nōtĭtĭām mŏră tēmpŏrĭs ērĭpĭt hōrūm,5

nēc rĕpĕtūnt ŏcŭlī ‖ sīgnă vĕtūstă tŭī?

Sīs lĭcĕt ōblītūs părĭtēr gēmmaēquĕ mănūsquĕ,

ēxcĭdĕrīt tāntūm ‖ nē tĭbĭ cūră mĕī.

Quām tū vēl lōngī dēbēs cōnvīctĭbŭs aēvī,

vēl mĕă quōd cōniūnx ‖ nōn ălĭēnă tĭbi ēst,10

vēl stŭdĭīs, quĭbŭs ēs, quām nōs, săpĭēntĭŭs ūsūs,

ūtquĕ dĕcēt, nūllā ‖ fāctŭs ĕs Ārtĕ nŏcēns.

Tū cănĭs aētērnō quīcquīd rēstābăt Hŏmērō,

nē cărĕānt sūmmā ‖ Trōĭcă bēllă mănū.

Nāsŏ părūm prūdēns, ārtēm dūm trādĭt ămāndī,15

dōctrīnaē prĕtĭūm ‖ trīstĕ măgīstĕr hăbēt.

Sūnt tămĕn īntēr sē cōmmūnĭă sācră pŏētīs,

dīvērsūm quāmvīs ‖ quīsquĕ sĕquāmŭr ĭtēr:

quōrūm tē mĕmŏrēm, quāmquām prŏcŭl ābsŭmŭs, ēssĕ

sūspĭcŏr, ēt cāsūs ‖ vēllĕ lĕvārĕ mĕōs.20

Tē dŭcĕ māgnĭfĭcās Ăsĭaē pērspēxĭmŭs ūrbēs:

Trīnăcrĭs ēst ŏcŭlīs ‖ tē dŭcĕ vīsă mĕīs.

Vīdĭmŭs Aētnaēā caēlūm splēndēscĕrĕ flāmmā,

sūbpŏsĭtūs mōntī ‖ quām vŏmĭt ōrĕ Gĭgāns,

Hēnnaēōsquĕ lăcūs ĕt ŏlēntīs stāgnă Pălīcī,25

quāquĕ sŭīs Cўănēn ‖ mīscĕt Ănāpŭs ăquīs.

Nēc prŏcŭl hīnc nŷmphē, quaē, dūm fŭgĭt Ēlĭdĭs āmnēm,

tēctă sŭb aēquŏrĕā ‖ nūnc quŏquĕ cūrrĭt ăquā.

Hīc mĭhĭ lābēntīs pārs ānnī māgnă pĕrācta ēst.

Ēheū, quām dīspār ‖ ēst lŏcŭs īllĕ Gĕtīs!30

Ēt quŏtă pārs haēc sūnt rērūm, quās vīdĭmŭs āmbō,

tē mĭhĭ iūcūndās ‖ ēffĭcĭēntĕ vĭās,

seū rătĕ caērŭlĕās pīctā sūlcāvĭmŭs ūndās,

ēssĕdă nōs ăgĭlī ‖ sīvĕ tŭlērĕ rŏtā!

Saēpĕ brĕvīs nōbīs vĭcĭbūs vĭă vīsă lŏquēndī,35

plūrăquĕ, sī nŭmĕrēs, ‖ vērbă fŭērĕ grădū,

saēpĕ dĭēs sērmōnĕ mĭnōr fŭĭt, īnquĕ lŏquēndūm

tārdă pĕr aēstīvōs ‖ dēfŭĭt hōră dĭēs.

Ēst ălĭquīd cāsūs părĭtēr tĭmŭīssĕ mărīnōs,

iūnctăque ăd aēquŏrĕōs ‖ vōtă tŭlīssĕ dĕōs,40

ēt mŏdŏ rēs ēgīssĕ sĭmūl, mŏdŏ rūrsŭs ăb īllīs,

quōrūm nōn pŭdĕāt, ‖ pōssĕ rĕfērrĕ iŏcōs.

Haēc tĭbĭ cūm sŭbĕānt, ābsīm lĭcĕt, ōmnĭbŭs ānnīs

āntĕ tŭōs ŏcŭlōs, ‖ ūt mŏdŏ vīsŭs, ĕrō.

Īpsĕ quĭdēm cērtē cūm sīm sūb cārdĭnĕ mūndī,45

quī sēmpēr lĭquĭdīs ‖ āltĭŏr ēxstăt ăquīs,

tē tămĕn īntŭĕōr quō sōlō pēctŏrĕ pōssūm,

ēt tēcūm gĕlĭdō ‖ saēpĕ sŭb āxĕ lŏquōr.

Hīc ĕs, ĕt īgnōrās, ĕt ădēs cĕlĕbērrĭmŭs ābsēns,

īnquĕ Gĕtās mĕdĭā ‖ iūssŭs ăb ūrbĕ vĕnīs.50

Rēddĕ vĭcem, ēt, quŏnĭām rĕgĭō fēlīcĭŏr īsta ēst.

Īstīc mē mĕmŏrī ‖ pēctŏrĕ sēmpĕr hăbē.

XI.

Hōc tĭbĭ, Rūfĕ, brĕvī prŏpĕrātūm tēmpŏrĕ mīttīt

Nāsŏ, părūm faūstaē ‖ cōndĭtŏr Ārtĭs, ŏpūs,

ūt, quāmquām lōngē tōtō sŭmŭs ōrbĕ rĕmōtī,

scīrĕ tămēn pōssīs ‖ nōs mĕmĭnīssĕ tŭī.

Nōmĭnĭs āntĕ mĕī vĕnĭēnt ōblīvĭă nōbīs,5

pēctŏrĕ quām pĭĕtās ‖ sīt tŭă pūlsă mĕō:

ēt prĭŭs hānc ănĭmām văcŭās rēddēmŭs ĭn aūrās,

quām fīāt mĕrĭtī ‖ grātĭă vānă tŭī.

Grāndĕ vŏcō lăcrĭmās mĕrĭtūm, quĭbŭs ōră rĭgābās

cūm mĕă cōncrētō ‖ sīccă dŏlōrĕ fŏrēnt:10

grāndĕ vŏcō mĕrĭtūm maēstaē sōlācĭă mēntīs,

cūm părĭtēr nōbīs ‖ īllă tĭbīquĕ dărēs.

Spōntĕ quĭdēm pēr sēquĕ mĕa ēst laūdābĭlĭs ūxōr,

ādmŏnĭtū mĕlĭōr ‖ fīt tămĕn īllă tŭō.

Nāmquĕ quŏd Hērmiōnaē Cāstōr fŭĭt, Hēctŏr Ĭūlī,15

hōc ĕgŏ tē laētōr ‖ cōniŭgĭs ēssĕ mĕaē.

Quaē nē dīssĭmĭlīs tĭbĭ sīt prŏbĭtātĕ lăbōrāt,

sēquĕ tŭī vītā ‖ sānguĭnĭs ēssĕ prŏbāt.

Ērgō quōd fŭĕrāt stĭmŭlīs fāctūră sĭne īllīs,

plēnĭŭs aūctōrēm ‖ tē quŏquĕ nānctă făcīt.20

Ācĕr ĕt ād pālmaē pēr sē cūrsūrŭs hŏnōrēs,

sī tămĕn hōrtērīs, ‖ fōrtĭŭs ībĭt ĕquūs.

Āddĕ quŏd ābsēntīs cūrā māndātă fĭdēlī

pērfĭcĭs, ēt nūllūm ‖ fērrĕ grăvārĭs ŏnūs.

Ō, rĕfĕrānt grātēs, quŏnĭām nōn pōssŭmŭs īpsī,25

dī tĭbĭ! Quī rĕfĕrēnt, ‖ sī pĭă fāctă vĭdēnt;

sūffĭcĭātquĕ dĭū cōrpūs quŏquĕ mōrĭbŭs īstīs,

māxĭmă Fūndānī ‖ glōrĭă, Rūfĕ, sŏlī.

I

Huc quoque Caesarei pervenit fama triumphi,

languida quo fessi vix venit aura Noti.

Nil fore dulce mihi Scythica regione putavi:

iam minus hic odio est, quam fuit ante, locus.

5Tandem aliquid pulsa curarum nube serenum

vidi, fortunae verba dedique meae.

Nolit ut ulla mihi contingere gaudia Caesar,

velle potest cuivis haec tamen una dari.

Di quoque, ut a cunctis hilari pietate colantur,

10tristitiam poni per sua festa iubent.

Denique, quod certus furor est audere fateri,

hac ego laetitia, si vetet ipse, fruar.

Iuppiter utilibus quotiens iuvat imbribus agros,

mixta tenax segeti crescere lappa solet.

15Nos quoque frugiferum sentimus inutilis herba

numen, et invita saepe iuvamur ope.

Gaudia Caesareae mentis pro parte virili

sunt mea: privati nil habet illa domus.

Gratia, Fama, tibi, per quam spectata triumphi

20incluso mediis est mihi pompa Getis.

Indice te didici, nuper visenda coisse

innumeras gentes ad ducis ora sui:

quaeque capit vastis inmensum moenibus orbem,

hospitiis Romam vix habuisse locum.

25Tu mihi narrasti, cum multis lucibus ante

fuderit assiduas nubilus Auster aquas,

numine caelesti solem fulsisse serenum,

cum populi vultu conveniente die,

atque ita victorem cum magnae vocis honore

30bellica laudatis dona dedisse viris,

claraque sumpturum pictas insignia vestes

tura prius sanctis inposuisse focis,

iustitiamque sui caste placasse parentis,

illo quae templum pectore semper habet,

35quaque ierit, felix adiectum plausibus omen,

saxaque roratis erubuisse rosis;

protinus argento versos imitantia muros

barbara cum pictis oppida lata viris,

fluminaque et montes et in altis proelia silvis,

40armaque cum telis in strue mixta sua,

deque tropaeorum, quod sol incenderit, auro

aurea Romani tecta fuisse fori,

totque tulisse duces captivis addita collis

vincula, paene hostis quot satis esse fuit.

45Maxima pars horum vitam veniamque tulerunt,

in quibus et belli summa caputque Bato.

Cur ego posse negem minui mihi numinis iram,

cum videam mitis hostibus esse deos?

Pertulit hic idem nobis, Germanice, rumor,

50oppida sub titulo nominis isse tui.

Atque ea te contra nec muri mole nec armis

nec satis ingenio tuta fuisse loci.

Di tibi dent annos, a te nam cetera sumes,

sint modo virtuti tempora longa tuae.

55Quod precor, eveniet: sunt quiddam oracula vatum:

nam deus optanti prospera signa dedit.

Te quoque victorem Tarpeias scandere in arces

laeta coronatis Roma videbit equis;

maturosque pater nati spectabit honores,

60gaudia percipiens, quae dedit ipse suis.

Iam nunc haec a me, iuvenum belloque togaque

maxime, dicta tibi vaticinante nota.

Hunc quoque carminibus referam fortasse triumphum,

sufficiet nostris si modo vita malis,

65inbuero Scythicas si non prius ipse sagittas,

abstuleritque ferox hoc caput ense Getes.

Quae si me salvo dabitur tua laurea templis,

omina bis dices vera fuisse mea.

II

Ille domus vestrae primis venerator ab annis,

pulsus ad Euxini Naso sinistra freti,

mittit ab indomitis hanc, Messaline, salutem,

quam solitus praesens est tibi ferre, Getis.

5Ei mihi, si lecto vultus tibi nomine non est

qui fuit, et dubitas cetera perlegere!

Perlege, nec mecum pariter mea verba relega:

urbe licet vestra versibus esse meis.

Non ego concepi, si Pelion Ossa tulisset,

10clara mea tangi sidera posse manu,

nec nos Enceladi dementia castra secuti

in rerum dominos movimus arma deos,

nec, quod Tydidae temeraria dextera fecit,

numina sunt telis ulla petita meis.

15Est mea culpa gravis, sed quae me perdere solum

ausa sit, et nullum maius adorta nefas.

Nil nisi non sapiens possum timidusque vocari:

haec duo sunt animi nomina vera mei.

Esse quidem fateor meritam post Caesaris iram

20difficilem precibus te quoque iure meis;

quaeque tua est pietas in totum nomen Iuli,

te laedi, cum quis laeditur inde, putas.

Sed licet arma feras et vulnera saeva mineris,

non tamen efficies ut timeare mihi.

25Puppis Achaemeniden Graium Troiana recepit

profuit et Myso Pelias hasta duci.

Confugit interdum templi violator ad aram,

nec petere offensi numinis horret opem.

Dixerit hoc aliquis tutum non esse. Fatemur.

30Sed non per placidas it mea puppis aquas.

Tuta petant alii: fortuna miserrima tuta est:

nam timor eventu deterioris abest.

Qui rapitur spumante salo, sua brachia tendens

porrigit ad spinas duraque saxa manus,

35accipitremque timens pennis trepidantibus ales

audet ad humanos fessa venire sinus,

nec se vicino dubitat committere tecto,

quae fugit infestos territa cerva canes.

Da, precor, accessum lacrimis, mitissime, nostris,

40nec rigidam timidis vocibus obde forem,

verbaque nostra favens Romana ad numina perfer,

non tibi Tarpeio culta Tonante minus,

mandatique mei legatus suscipe causam:

nulla meo quamuis nomine causa bona est.

45Iam prope depositus, certe iam frigidus aeger,

servatus per te, si modo servor, ero.

Nunc tua pro lassis nitatur gratia rebus,

principis aeterni quam tibi praestat amor.

Nunc tibi et eloquii nitor ille domesticus adsit,

50quo poteras trepidis utilis esse reis.

Vivit enim in vobis facundi lingua parentis,

et res heredem repperit illa suum.

Hanc ego, non ut me defendere temptet, adoro:

non est confessi causa tuenda rei.

55Num tamen excuses erroris origine factum,

an nihil expediat tale movere, vide.

Vulneris id genus est quod, cum sanabile non sit

non contrectari tutius esse puto.

Lingua, sile. Non est ultra narrabile quicquam.

60Posse velim cineres obruere ipse meos.

Sic igitur, quasi me nullus deceperit error,

verba fac, ut vita, quam dedit ille, fruar;

cumque serenus erit vultusque remiserit illos,

qui secum terras inperiumque movent,

65exiguam ne me praedam sinat esse Getarum,

detque solum miserae mite, precare, fugae.

Tempus adest aptum precibus. Valet ille videtque

quas fecit vires, Roma, valere tuas.

Incolumi coniunx sua pulvinaria servat;

70promovet Ausonium filius inperium;

praeterit ipse suos animo Germanicus annos,

nec vigor est Drusi nobilitate minor.

Adde nurum neptesque pias natosque nepotum

ceteraque Augustae membra valere domus;

75adde triumphatos modo Paeonas, adde quieti

subdita montanae brachia Dalmatiae.

Nec dedignata est abiectis Illyris armis

Caesareum famulo vertice ferre pedem.

Ipse super currum placido spectabilis ore

80tempora Phoebea virgine nexa tulit.

Quem pia vobiscum proles comitavit euntem,

digna parente suo nominibusque datis,

fratribus adsimiles, quos proxima templa tenentis

divus ab excelsa Iulius aede videt.

85His Messalinus, quibus omnia cedere debent,

primum laetitiae non negat esse locum.

Quicquid ab his superest, venit in certamen amoris:

hac hominum nulli parte secundus erit.

Hanc colet ante diem qua, quae decreta merenti,

90venit honoratis laurea digna comis.

Felices, quibus, o, licuit spectare triumphos

et ducis ore deos aequiperante frui!

At mihi Sauromatae pro Caesaris ore videndi

terraque pacis inops undaque vincta gelu.

95Si tamen haec audis et vox mea pervenit istuc,

sit tua mutando gratia blanda loco.

Hoc pater ille tuus primo mihi cultus ab aevo,

si quid habet sensus umbra diserta, petit.

Hoc petit et frater, quamuis fortasse veretur

100servandi noceat ne tibi cura mei.

Tota domus rogat hoc: nec tu potes ipse negare

et nos in turbae parte fuisse tuae.

Ingenii certe, quo nos male sensimus usos,

Artibus exceptis, saepe probator eras.

105Nec mea, si tantum peccata novissima demas,

esse potest domui vita pudenda tuae.

Sic igitur vestrae vigeant penetralia gentis,

curaque sit superis Caesaribusque tui:

mite, sed iratum merito mihi, numen adora,

110eximar ut Scythici de feritate loci.

Difficile est, fateor: sed tendit in ardua virtus,

et talis meriti gratia maior erit.

Nec tamen Aetnaeus vasto Polyphemus in antro

accipiet voces Antiphatesve tuas:

115sed placidus facilisque parens veniaeque paratus,

et qui fulmineo saepe sine igne tonat.

Qui cum triste aliquid statuit, fit tristis et ipse,

cuique fere poenam sumere poena sua est.

Victa tamen vitio est huius clementia nostro,

120venit et ad vires ira coacta suas.

Qui quoniam patria toto sumus orbe remoti,

nec licet ante ipsos procubuisse deos,

quos colis, ad superos haec fer mandata sacerdos,

adde sed et proprias ad mea verba preces.

125Sic tamen haec tempta, si non nocitura putabis.

Ignosces. Timeo naufragus omne fretum.

III

Maxime, qui claris nomen virtutibus aequas,

nec sinis ingenium nobilitate premi,

culte mihi (quid enim status hic a funere differt?)

Supremum vitae tempus adusque meae,

5rem facis, afflictum non aversatus amicum,

qua non est aevo rarior ulta tuo.

Turpe quidem dictu, sed, si modo vera fatemur,

vulgus amicitias utilitate probat.

Cura, quid expediat, prius est, quam quid sit honestum,

10et cum fortuna statque caditque fides.

Nec facile invenias multis in milibus unum,

virtutem pretium qui putet esse sui.

Ipse decor, recte facti si praemia desint,

non movet, et gratis paenitet esse probum.

15Nil nisi quod prodest carum est: sed detrahe menti

spem fructus avidae, nemo petendus erit.

At reditus iam quisque suos amat, et sibi quid sit

utile, sollicitis supputat articulis.

Illud amicitiae quondam venerabile numen

20prostat et in quaestu pro meretrice sedet.

Quo magis admiror, non, ut torrentibus undis,

communis vitii te quoque labe trahi.

Diligitur nemo, nisi cui fortuna secunda est:

quae, simul intonuit, proxima quaeque fugat.

25En ego, non paucis quondam munitus amicis,

dum flavit velis aura secunda meis,

ut fera nimboso tumuerunt aequora vento,

in mediis lacera nave relinquor aquis;

cumque alii nolint etiam me nosse videri,

30vix duo proiecto tresve tulistis opem.

Quorum tu princeps. Neque enim comes esse, sed auctor,

nec petere exemplum, sed dare dignus eras.

Te, nihil exactos nisi nos peccasse fatentem,

sponte sua probitas officiumque iuvat.

35Iudice te mercede caret per seque petenda est

externis virtus incomitata bonis.

Turpe putas abigi, quia sit miserandus, amicum,

quodque sit infelix, desinere esse tuum.

Mitius est lasso digitum supponere mento,

40mergere quam liquidis ora natantis aquis.

Cerne quid Aeacides post mortem praestet amico:

instar et hanc vitam mortis habere puta.

Pirithoum Theseus Stygias comitavit ad undas:

a Stygia quantum mors mea distat aqua?

45Adfuit insano iuvenis Phoceus Orestae:

et mea non minimum culpa furoris habet.

Tu quoque magnorum laudes admitte virorum,

ut facis, et lapso quam potes affer opem.

Si bene te novi, si, qui prius esse solebas,

50nunc quoque es, atque animi non cecidere tui,

quo Fortuna magis saevit, magis ipse resistis,

utque decet, ne te vicerit illa, caves;

et bene uti pugnes, bene pugnans efficit hostis.

Sic eadem prodest causa nocetque mihi.

55Scilicet indignum, iuvenis carissime, ducis

te fieri comitem stantis in orbe deae.

Firmus es, et quoniam non sunt ea, qualia velles,

vela regis quassae qualiacumque ratis.

Quaeque ita concussa est, ut iam casura putetur,

60restat adhuc umeris fulta ruina tuis.

Ira quidem primo fuerat tua iusta, nec ipso

lenior, offensus qui mihi iure fuit.

Quique dolor pectus tetigisset Caesaris alti,

illum iurabas protinus esse tuum.

65Ut tamen audita est nostrae tibi cladis origo,

diceris erratis ingemuisse meis.

Tum tua me primum solari littera coepit

et laesum flecti spem dare posse deum.

Movit amicitiae tum te constantia longae,

70ante tuos ortus quae mihi coepta fuit

et quod eras aliis factus, mihi natus amicus,

quodque tibi in cunis oscula prima dedi.

Quod, cum vestra domus teneris mihi semper ab annis

culta sit, esse vetus me tibi cogit onus.

75Me tuus ille pater, Latiae facundia linguae,

quae non inferior nobilitate fuit,

primus ut auderem committere carmina famae

impulit: ingenii dux fuit ille mei.

Nec quo sit primum nobis a tempore cultus

80contendo fratrem posse referre tuum.

Te tamen ante omnis ita sum conplexus, ut unus

quolibet in casu gratia nostra fores.

Ultima me tecum vidit maestisque cadentes

excepit lacrimas Aethalis Ilva genis:

85cum tibi quaerenti, num verus nuntius esset,

attulerat culpae quem mala fama meae,

inter confessum dubie dubieque negantem

haerebam, pavidas dante timore notas,

exemploque nivis, quam mollit aquaticus Auster,

90gutta per attonitas ibat oborta genas.

Haec igitur referens et quod mea crimina primi

erroris venia posse latere vides,

respicis antiquum lassis in rebus amicum,

fomentisque iuvas vulnera nostra tuis.

95Pro quibus optandi si nobis copia fiat,

tam bene promerito commoda mille precer.

Sed si sola mihi dentur tua vota, precabor

ut tibi sit salvo Caesare salva parens.

Haec ego, cum faceres altaria pinguia ture,

100te solitum memini prima rogare deos.

IV

Accipe conloquium gelido Nasonis ab Histro,

Attice, iudicio non dubitande meo.

Ecquid adhuc remanes memor infelicis amici,

deserit an partis languida cura suas?

5Non ita di mihi sunt tristes, ut credere possim

fasque putem iam te non meminisse mei.

Ante oculos nostros posita est tua semper imago,

et videor vultus mente videre tuos.

Seria multa mihi tecum conlata recordor,

10nec data iucundis tempora pauca iocis.

Saepe citae longis visae sermonibus horae,

saepe fuit brevior quam mea verba dies.

Saepe tuas venit factum modo carmen ad auris

et nova iudicio subdita Musa tuo est.

15Quod tu laudaras, populo placuisse putabam.

Hoc pretium curae dulce regentis erat.

Utque meus lima rasus liber esset amici,

non semel admonitu facta litura tuo est.

Nos fora viderunt pariter, nos porticus omnis,

20nos via, nos iunctis curva theatra locis.

Denique tantus amor nobis, carissime, semper

quantus in Aeacide Nestorideque fuit.

Non ego, si biberes securae pocula Lethes,

excidere haec credam pectore posse tuo.

25Longa dies citius brumali sidere, noxque

tardior hiberna solstitialis erit,

nec Babylon aestum, nec frigora Pontus habebit,

calthaque Paestanas vincet odore rosas,

quam tibi nostrarum veniant oblivia rerum.

30Non ita pars fati candida nulla mei est.

Ne tamen haec dici possit fiducia mendax

stultaque credulitas nostra fuisse, cave,

constantique fide veterem tutare sodalem,

qua licet et quantum non onerosus ero.

V

Condita disparibus numeris ego Naso Salano

praeposita misi verba salute meo.

Quae rata sit, cupio, rebusque ut comprobet omen,

te precor a salvo possit, amice, legi.

5Candor, in hoc aevo res intermortua paene,

exigit ut faciam talia vota tuus.

Nam fuerim quamuis modico tibi iunctus ab usu,

diceris exiliis indoluisse meis;

missaque ab Euxino legeres cum carmina Ponto,

10illa tuus iuvit qualiacumque favor;

optastique brevi solvi mihi Caesaris iram,

quod tamen optari, si sciat, ipse sinat.

Moribus ista tuis tam mitia vota dedisti,

nec minus idcirco sunt ea grata mihi.

15Quoque magis moveare malis, doctissime, nostris,

credibile est fieri condicione loci.

Vix hac invenies totum, mihi crede, per orbem,

quae minus Augusta pace fruatur humus.

Tu tamen hic structos inter fera proelia versus

20et legis et lectos ore favente probas,

ingenioque meo, vena quod paupere manat,

plaudis, et e rivo flumina magna facis.

Grata quidem sunt haec animo suffragia nostro,

vix sibi cum miseros posse placere putes.

25Dum tamen in rebus temptamus carmina parvis,

materiae gracili sufficit ingenium.

Nuper, ut huc magni pervenit fama triumphi,

ausus sum tantae sumere molis opus.

Obruit audentem rerum gravitasque nitorque,

30nec potui coepti pondera ferre mei.

Illic, quam laudes, erit officiosa voluntas:

cetera materia debilitata iacent,

qui si forte liber vestras pervenit ad auris,

tutelam mando sentiat ille tuam.

35Hoc tibi facturo, vel si non ipse rogarem,

accedat cumulus gratia nostra levis.

Non ego laudandus, sed sunt tua pectora, lacte

et non calcata candidiora nive:

mirarisque alios, cum sis mirabilis ipse,

40nec lateant artes eloquiumque tuum.

Te iuvenum princeps, cui dat Germania nomen,

participem studii Caesar habere solet.

Tu comes antiquus, tu primis iunctus ab annis

ingenio mores aequiperante places.

45Te dicente prius fit protinus inpetus illi:

teque habet elicias qui sua verba tuis.

Cum tu desisti mortaliaque ora quierunt

tectaque non longa conticuere mora,

surgit Iuleo iuvenis cognomine dignus,

50qualis ab Eois Lucifer ortus aquis.

Dumque silens adstat, status est vultusque diserti,

spemque decens doctae vocis amictus habet.

Mox, ubi pulsa mora est atque os caeleste solutum,

hoc superos iures more solere loqui,

55atque "haec est" dicas "facundia principe digna":

eloquio tantum nobilitatis inest.

Huic tu cum placeas et vertice sidera tangas,

scripta tamen profugi vatis habenda putas.

Scilicet ingeniis aliqua est concordia iunctis,

60et servat studii foedera quisque sui:

rusticus agricolam, miles fera bella gerentem,

rectorem dubiae navita puppis amat.

Tu quoque Pieridum studio, studiose, teneris,

ingenioque faves, ingeniose, meo.

65Distat opus nostrum, sed fontibus exit ab isdem:

artis et ingenuae cultor uterque sumus.

Thyrsus abest a te gustata et laurea nobis,

sed tamen ambobus debet inesse calor:

utque meis numeris tua dat facundia nervos,

70sic venit a nobis in tua verba nitor.

Iure igitur studio confinia carmina vestro

et commilitii sacra tuenda putas.

Pro quibus ut maneat, de quo censeris, amicus,

comprecor ad vitae tempora summa tuae,

75succedatque suis orbis moderator habenis:

quod mecum populi vota precantur idem.

VI

Carmine Graecinum, qui praesens voce solebat,

tristis ab Euxinis Naso salutat aquis.

Exulis haec vox est: praebet mihi littera linguam,

et si non liceat scribere, mutus ero.

5Corripis, ut debes, stulti peccata sodalis,

et mala me meritis ferre minora doces.

Vera facis sed sera meae convicia culpae:

aspera confesso verba remitte reo.

Cum poteram recto transire Ceraunia velo,

10ut fera vitarem saxa, monendus eram.

Nunc mihi naufragio quid prodest discere facto,

qua mea debuerit currere cumba via?

Brachia da lasso potius prendenda natanti,

nec pigeat mento supposuisse manum.

15Idque facis, faciasque precor. Sic mater et uxor,

sic tibi sint fratres totaque salva domus:

quodque soles animo semper, quod voce precari,

omnia Caesaribus sic tua facta probes.

Turpe erit in miseris veteri tibi rebus amico

20auxilium nulla parte tulisse tuum:

turpe referre pedem, nec passu stare tenaci

turpe laborantem deseruisse ratem:

turpe sequi casum et fortunae accedere amicum,

et, nisi sit felix, esse negare suum.

25Non ita vixerunt Strophio atque Agamemnone nati,

non haec Aegidae Pirithoique fides:

quos prior est mirata, sequens mirabitur aetas,

in quorum plausus tota theatra sonant.

Tu quoque per durum servato tempus amico

30dignus es in tantis nomen habere viris.

Dignus es, et, quoniam laudem pietate mereris,

non erit officii gratia surda tui.

Crede mihi, nostrum si non mortale futurum est

carmen, in ore frequens posteritatis eris.

35Fac modo permaneas lasso, Graecine, fidelis,

duret et in longas inpetus iste moras.

Quae tu cum praestes, remo tamen utor in aura,

nec nocet admisso subdere calcar equo.

VII

Esse salutatum vult te mea littera primum

a male pacatis, Attice, missa Getis.

Proxima subsequitur, quid agas, audire voluntas,

et si, quicquid agis, sit tibi cura mei.

5Nec dubito quin sit: sed me timor ipse malorum

saepe supervacuos cogit habere metus.

Da veniam, quaeso, nimioque ignosce timori.

Tranquillas etiam naufragus horret aquas.

Qui semel est laesus fallaci piscis ab hamo,

10omnibus unca cibis aera subesse putat.

Saepe canem longe visum fugit agna lupumque

credit, et ipsa suam nescia vitat opem.

Membra reformidant mollem quoque saucia tactum,

vanaque sollicitis incutit umbra metum.

15Sic ego Fortunae telis confixus iniquis

pectore concipio nil nisi triste meo.

Iam mihi fata liquet coeptos servantia cursus

per sibi consuetas semper itura vias:

observare deos, ne quid mihi cedat amice,

20verbaque Fortunae vix puto posse dari.

Est illi curae me perdere, quaeque solebat

esse levis, constans et bene certa nocet.

Crede mihi, si sum veri tibi cognitus oris

(nec planis nostris casibus esse puter),

25Cinyphiae segetis citius numerabis aristas,

altaque quam multis floreat Hybla thymis,

et quot aves motis nitantur in aëre pinnis,

quotque natent pisces aequore, certus eris,

quam tibi nostrorum statuatur summa laborum,

30quos ego sum terra, quos ego passus aqua.

Nulla Getis toto gens est truculentior orbe:

sed tamen hi nostris ingemuere malis.

Quae tibi si memori coner perscribere versu,

Ilias est fati longa futura mei.

35Non igitur verear quo te rear esse verendum,

cuius amor nobis pignora mille dedit,

sed quia res timida est omnis miser, et quia longo est

tempore laetitiae ianua clausa meae.

Iam dolor in morem venit meus, utque caducis

40percussu crebro saxa cavantur aquis,

sic ego continuo Fortunae vulneror ictu,

vixque habet in nobis iam nova plaga locum.

Nec magis assiduo vomer tenuatur ab usu,

nec magis est curvis Appia trita rotis,

45pectora quam mea sunt serie calcata malorum,

et nihil inveni, quod mihi ferret opem.

Artibus ingenuis quaesita est gloria multis:

infelix perii dotibus ipse meis.

Vita prior vitio caret et sine labe peracta est:

50auxilii misero nil tulit illa mihi.

Culpa gravis precibus donatur saepe suorum:

omnis pro nobis gratia muta fuit.

Adiuvat in duris aliquos praesentia rebus:

obruit hoc absens vasta procella caput.

55Quis non horruerit tacitam quoque Caesaris iram?

Addita sunt poenis aspera verba meis.

Fit fuga temporibus levior: proiectus in aequor

Arcturum subii Pleiadumque minas.

Saepe solent hiemem placidam sentire carinae:

60non Ithacae puppi saevior unda fuit.

Recta fides comitum poterat mala nostra levare:

ditata est spoliis perfida turba meis.

Mitius exilium faciunt loca: tristior ista

terra sub ambobus non iacet ulla polis.

65Est aliquid patriis vicinum finibus esse:

ultima me tellus, ultimus orbis habet.

Praestat et exulibus pacem tua laurea, Caesar:

Pontica finitimo terra sub hoste iacet.

Tempus in agrorum cultu consumere dulce est:

70non patitur verti barbarus hostis humum.

Temperie caeli corpusque animusque iuvatur:

frigore perpetuo Sarmatis ora riget.

Est in aqua dulci non invidiosa voluptas:

aequoreo bibitur cum sale mixta palus.

75Omnia deficiunt. Animus tamen omnia vincit:

ille etiam vires corpus habere facit.

Sustineas ut onus, nitendum vertice pleno est,

aut, flecti nervos si patiere, cades.

Spes quoque posse mora mitescere principis iram,

80vivere ne nolim deficiamque, cavet.

Nec vos parva datis pauci solacia nobis,

quorum spectata est per mala nostra fides.

Coepta tene, quaeso, neque in aequore desere navem,

meque simul serva iudiciumque tuum.

VIII

Redditus est nobis Caesar cum Caesare nuper,

quos mihi misisti, Maxime Cotta, deos;

utque tuum munus numerum, quem debet haberet,

est ibi Caesaribus Livia iuncta suis.

5Argentum felix omnique beatius auro,

quod, fuerit pretium cum rude, numen habet.

Non mihi divitias dando maiora dedisses,

caelitibus missis nostra sub ora tribus.

Est aliquid spectare deos et adesse putare,

10et quasi cum vero numine posse loqui.

Quantum ad te, redii, nec me tenet ultima tellus,

utque prius, media sospes in urbe moror.

Caesareos video vultus, velut ante videbam:

vix huius voti spes fuit ulla mihi;

15utque salutabam numen caeleste, saluto.

Quod reduci tribuas, nil, puto, maius habes.

Quid nostris oculis nisi sola Palatia desunt?

Qui locus ablato Caesare vilis erit.

Hunc ego cum spectem, videor mihi cernere Romam;

20nam patriae faciem sustinet ille suae.

Fallor an irati mihi sunt in imagine vultus,

torvaque nescioquid forma minantis habet?

Parce, vir inmenso maior virtutibus orbe,

iustaque vindictae supprime lora tuae.

25Parce, precor, saecli decus indelebile nostri,

terrarum dominum quem sua cura facit.

Per patriae nomen, quae te tibi carior ipso est,

per numquam surdos in tua vota deos,

perque tori sociam, quae par tibi sola reperta est,

30et cui maiestas non onerosa tua est,

perque tibi similem virtutis imagine natum,

moribus adgnosci qui tuus esse potest,

perque tuos, vel avo dignos, vel patre nepotes,

qui veniunt magno per tua iussa gradu,

35parte leva minima nostras et contrahe poenas,

daque, procul Scythico qui sit ab hoste, locum.

Et tua, si fas est, a Caesare proxime Caesar,

numina sint precibus non inimica meis.

Sic fera quam primum pavido Germania vultu

40ante triumphantis serva feratur equos:

sic pater in Pylios, Cumaeos mater in annos

vivant et possis filius esse diu.

Tu quoque, conveniens ingenti nupta marito,

accipe non dura supplicis aure preces.

45Sic tibi vir sospes, sic sint cum prole nepotes,

cumque bonis nuribus quod peperere nurus.

Sic, quem dira tibi rapuit Germania Drusum,

pars fuerit partus sola caduca tui.

Sic tibi mature fraterni funeris ultor

50purpureus niveis filius instet equis.

Adnuite o! Timidis, mitissima numina, votis.

Praesentis aliquid prosit habere deos.

Caesaris adventu tuto gladiator harena

exit, et auxilium non leve vultus habet.

55Nos quoque vestra iuvat quod, qua licet, ora videmus:

intrata est superis quod domus una tribus.

Felices illi, qui non simulacra, sed ipsos,

quique deum coram corpora vera vident.

Quod quoniam nobis invidit inutile fatum,

60quos dedit ars, vultus effigiemque colo.

Sic homines novere deos, quos arduus aether

occulit, et colitur pro Iove forma Iovis.

Denique, quae mecum est et erit sine fine, cavete,

ne sit in inviso vestra figura loco.

65Nam caput e nostra citius cervice recedet,

et patiar fossis lumen abire genis,

quam caream raptis, o publica numina, vobis:

vos eritis nostrae portus et ara fugae.

Vos ego complectar, Geticis si cingar ab armis,

70utque meas aquilas, ut mea signa sequar.

Aut ego me fallo nimiaque cupidine ludor,

aut spes exilii commodioris adest.

Nam minus et minus est facies in imagine tristis,

visaque sunt dictis adnuere ora meis.

75Vera precor fiant timidae praesagia mentis,

iustaque, quam visa est, sit minor ira dei.

IX

Regia progenies, cui nobilitatis origo

nomen in Eumolpi pervenit usque, Coty,

fama loquax vestras si iam pervenit ad auris,

me tibi finitimi parte iacere soli,

5supplicis exaudi, iuvenum mitissime, vocem,

quamque potes, profugo (nam potes) adfer opem.

Me fortuna tibi (de qua quod non queror, hoc est)

tradidit, hoc uno non inimica mihi.

Excipe naufragium non duro litore nostrum,

10ne fuerit terra tutior unda tua.

Regia, crede mihi, res est succurrere lapsis,

convenit et tanto, quantus es ipse, viro.

Fortunam decet hoc istam: quae maxima cum sit,

esse potest animo vix tamen aequa tuo.

15Conspicitur numquam meliore potentia causa,

quam quotiens vanas non sinit esse preces.

Hoc nitor iste tui generis desiderat, hoc est

a superis ortae nobilitatis opus.

Hoc tibi et Eumolpus, generis clarissimus auctor,

20et prior Eumolpo suadet Erichthonius.

Hoc tecum commune deost, quod uterque rogati

supplicibus vestris ferre soletis opem.

Numquid erit, quare solito dignemur honore

numina, si demas velle iuvare deos?

25Iuppiter oranti surdas si praebeat auris,

victima pro templo cur cadat icta Iovis?

Si pacem nullam pontus mihi praestet eunti

irrita Neptuno cur ego tura feram?

Vana laborantis si fallat vota coloni,

30accipiat gravidae cur suis exta Ceres?

Nec dabit intonso iugulum caper hostia Baccho,

musta sub adducto si pede nulla fluent.

Caesar ut inperii moderetur frena precamur,

tam bene quod patriae consulit ille suae.

35Utilitas igitur magnos hominesque deosque

efficit, auxiliis quoque favente suis.

Tu quoque fac prosis intra tua castra iacenti,

o Coty, progenies digna parente tuo.

Conveniens homini est hominem servare voluptas,

40et melius nulla quaeritur arte favor.

Quis non Antiphaten Laestrygona devovet? Aut quis

munifici mores improbat Alcinoi?

Non tibi Cassandreus pater est gentisve Pheraeae,

quive repertorem torruit arte sua:

45sed quam Marte ferox et vinci nescius armis,

tam numquam, facta pace, cruoris amans.

Adde quod ingenuas didicisse fideliter artes

emollit mores nec sinit esse feros.

Nec regum quisquam magis est instructus ab illis,

50mitibus aut studiis tempora plura dedit.

Carmina testantur, quae, si tua nomina demas,

Threicium iuvenem composuisse negem.

Neve sub hoc tractu vates foret unicus Orpheus,

Bistonis ingenio terra superba tuo est.

55Utque tibi est animus, cum res ita postulat, arma

sumere et hostili tingere caede manum,

atque ut es excusso iaculum torquere lacerto

collaque velocis flectere doctus equi,

tempora sic data sunt studiis ubi iusta paternis,

60atque suis numeris forte quievit opus,

ne tua marcescant per inertis otia somnos,

lucida Pieria tendis in astra via.

Haec quoque res aliquid tecum mihi foederis affert.

Eiusdem sacri cultor uterque sumus.

65Ad vatem vates orantia brachia tendo,

terra sit exiliis ut tua fida meis.

Non ego caede nocens in Ponti litora veni,

mixtave sunt nostra dira venena manu:

nec mea subiecta convicta est gemma tabella

70mendacem linis inposuisse notam.

Nec quicquam, quod lege vetor committere, feci

est tamen his gravior noxa fatenda mihi.

Neve roges, quae sit, stultam conscripsimus Artem:

innocuas nobis haec vetat esse manus.

75Ecquid praeterea peccarim, quaerere noli,

ut lateat sola culpa sub Arte mea.

Quicquid id est, habuit moderatam vindicis iram,

qui nisi natalem nil mihi dempsit humum.

Hac quoniam careo, tua nunc vicinia praestet,

80inviso possim tutus ut esse loco.

X

Ecquid ab inpressae cognoscis imagine cerae

haec tibi Nasonem scribere verba, Macer?

Auctorisque sui si non est anulus index,

cognitane est nostra littera facta manu?

5An tibi notitiam mora temporis eripit horum,

nec repetunt oculi signa vetusta tui?

Sis licet oblitus pariter gemmaeque manusque,

exciderit tantum ne tibi cura mei.

Quam tu vel longi debes convictibus aevi,

10vel mea quod coniunx non aliena tibi est,

vel studiis, quibus es, quam nos, sapientius usus,

utque decet, nulla factus es Arte nocens.

Tu canis aeterno quicquid restabat Homero,

ne careant summa Troica bella manu.

15Naso parum prudens, artem dum tradit amandi,

doctrinae pretium triste magister habet.

Sunt tamen inter se communia sacra poëtis,

diversum quamuis quisque sequamur iter:

quorum te memorem, quamquam procul absumus, esse

20suspicor, et casus velle levare meos.

Te duce magnificas Asiae perspeximus urbes:

Trinacris est oculis te duce visa meis.

Vidimus Aetnaea caelum splendescere flamma,

subpositus monti quam vomit ore Gigans,

25Hennaeosque lacus et olentis stagna Palici,

quaque suis Cyanen miscet Anapus aquis.

Nec procul hinc nymphe, quae, dum fugit Elidis amnem,

tecta sub aequorea nunc quoque currit aqua.

Hic mihi labentis pars anni magna peracta est.

30Eheu, quam dispar est locus ille Getis!

Et quota pars haec sunt rerum, quas vidimus ambo,

te mihi iucundas efficiente vias,

seu rate caeruleas picta sulcavimus undas,

esseda nos agili sive tulere rota!

35Saepe brevis nobis vicibus via visa loquendi,

pluraque, si numeres, verba fuere gradu,

saepe dies sermone minor fuit, inque loquendum

tarda per aestivos defuit hora dies.

Est aliquid casus pariter timuisse marinos,

40iunctaque ad aequoreos vota tulisse deos,

et modo res egisse simul, modo rursus ab illis,

quorum non pudeat, posse referre iocos.

Haec tibi cum subeant, absim licet, omnibus annis

ante tuos oculos, ut modo visus, ero.

45Ipse quidem certe cum sim sub cardine mundi,

qui semper liquidis altior exstat aquis,

te tamen intueor quo solo pectore possum,

et tecum gelido saepe sub axe loquor.

Hic es, et ignoras, et ades celeberrimus absens,

50inque Getas media iussus ab urbe venis.

Redde vicem, et, quoniam regio felicior ista est.

Istic me memori pectore semper habe.

XI.

Hoc tibi, Rufe, brevi properatum tempore mittit

Naso, parum faustae conditor Artis, opus,

ut, quamquam longe toto sumus orbe remoti,

scire tamen possis nos meminisse tui.

5Nominis ante mei venient oblivia nobis,

pectore quam pietas sit tua pulsa meo:

et prius hanc animam vacuas reddemus in auras,

quam fiat meriti gratia vana tui.

Grande voco lacrimas meritum, quibus ora rigabas

10cum mea concreto sicca dolore forent:

grande voco meritum maestae solacia mentis,

cum pariter nobis illa tibique dares.

Sponte quidem per seque mea est laudabilis uxor,

admonitu melior fit tamen illa tuo.

15Namque quod Hermionae Castor fuit, Hector Iuli,

hoc ego te laetor coniugis esse meae.

Quae ne dissimilis tibi sit probitate laborat,

seque tui vita sanguinis esse probat.

Ergo quod fuerat stimulis factura sine illis,

20plenius auctorem te quoque nancta facit.

Acer et ad palmae per se cursurus honores,

si tamen horteris, fortius ibit equus.

Adde quod absentis cura mandata fideli

perficis, et nullum ferre gravaris onus.

25O, referant grates, quoniam non possumus ipsi,

di tibi! Qui referent, si pia facta vident;

sufficiatque diu corpus quoque moribus istis,

maxima Fundani gloria, Rufe, soli.