MARCI MANILII - ASTRONOMICON LIBER II

IIIIIIIVV

0

Māxĭmŭs Īlĭăcaē gēntīs cērtāmĭnă vātēs

ēt quīnquāgīntā rēgūm rēgēmquĕ pătrēmquĕ

Hēctŏrăque Aēăcĭdaē vīctāmquĕ sŭb Hēctŏrĕ Troīām,

ērrōrēmquĕ dŭcīs tŏtĭdēm, quōt vīcĕrăt, ānnīs

īnstāntēm bēllō gĕmĭnātăquĕ Pērgămă pōntō5

ūltĭmăque īn pătrĭā cāptīsquĕ pĕnātĭbŭs ārmă

ōrĕ săcrō cĕcĭnīt; pătrĭām cuī tūrbă pĕtēntūm,

dūm dăbăt, ērĭpŭīt, cūiūsque ēx ōrĕ prŏfūsōs

ōmnīs pōstĕrĭtās lătĭcēs īn cārmĭnă dūxīt

āmnēmque īn tĕnŭīs aūsa ēst dēdūcĕrĕ rīvōs10

ūnīūs fēcūndă bŏnīs. sēd prōxĭmŭs īllī

Hēsĭŏdūs mĕmŏrāt dīvōs dīvūmquĕ părēntēs

ēt chăŏs ēnīxūm tērrās ōrbēmquĕ sŭb īllō

īnfāntem ēt prīmōs tĭtŭbāntĭă sīdĕră cūrsūs

Tītānāsquĕ sĕnēs, Iŏvĭs ēt cūnābŭlă māgnī15

ēt sūb frātrĕ vĭrī nōmēn, sĭnĕ mātrĕ părēntīs,

ātque ĭtĕrūm pătrĭō nāscēntēm cōrpŏrĕ Bācchūm,

ōmnĭăque īmmēnsō vŏlĭtāntĭă lūmĭnă mūndō,

quīn ĕtĭām rūrīs cūltūs lēgēsquĕ nŏtāvīt

mīlĭtĭāmquĕ sŏlī, quōd cōllēs Bācchŭs ămārēt,20

quōd fēcūndă Cĕrēs cāmpōs, quōd Pāllăs ŭtrūmquĕ,

ātque ārbūstă văgīs ēssēnt quŏd ădūltĕră pōmīs;

sīlvārūmquĕ dĕōs sēcrētăquĕ nūmĭnă Nŷmphās.

pācĭs ŏpūs, māgnōs nātūraē cōndĭt ĭn ūsūs.

āstrōrūm quīdām vărĭās dīxērĕ fĭgūrās,25

sīgnăquĕ dīffūsō pāssīm lābēntĭă caēlō

īn prŏprĭūm cūiūsquĕ gĕnūs caūsāsquĕ tŭlērĕ;

Pērsĕa ĕt Āndrŏmĕdān poēnā mātrēmquĕ dŏlēntēm

sōlvēntēmquĕ pătrēm, rāptāmquĕ Lўcāŏnĕ nātām,

ōffĭcĭōquĕ Iŏvīs Cўnŏsūrām, lāctĕ Căpēllām30

ēt fūrtō Cŷcnūm, pĭĕtāte ād sīdĕră dūctām

Ērĭgŏnēn īctūquĕ Nĕpām spŏlĭōquĕ Lĕōnēm

ēt mōrsū Cāncrūm, Pīscēs Cўthĕrēĭdĕ vērsā,

Lānĭgĕrūm vīctō dūcēntēm sīdĕră pōntō,

cētĕrăque ēx vărĭīs pēndēntĭă cāsĭbŭs āstră35

aēthĕră pēr sūmmūm vŏluĕrūnt fīxā rĕvŏlūī.

quōrūm cārmĭnĭbūs nĭhĭl ēst nĭsĭ fābŭlă caēlūm

tērrăquĕ cōmpŏsŭīt mūndūm quaē pēndĕt ăb īllō.

quīn ĕtĭām rītūs pāstōrum ēt Pānă sŏnāntēm

īn călămōs Sĭcŭlā mĕmŏrāt tēllūrĕ crĕātūs,40

nēc sīlvīs sīlvēstrĕ cănīt pērque hōrrĭdă mōtūs

rūră sĕrīt dūlcīs Mūsāmque īndūcĭt ĭn aūlās.

ēcce ălĭūs pīctās vŏlŭcrēs āc bēllă fĕrārūm,

īllĕ vĕnēnātōs ānguēs ăcŏnītăque ĕt hērbās

fātă rĕfērt vītāmquĕ sŭā rādīcĕ fĕrēntīs.45

quīn ĕtĭām tĕnĕbrīs īmmērsūm Tārtărŏn ātrā

īn lūcēm dē nōctĕ vŏcānt ōrbēmquĕ rĕvōlvūnt

īntĕrĭūs vērsūm nātūraē foēdĕrĕ rūptō.

ōmnĕ gĕnūs rērūm dōctaē cĕcĭnērĕ sŏrōrēs,

ōmnĭs ăd āccēssūs Hĕlĭcōnōs sēmĭtă trītāst,50

ēt iām cōnfūsī mānānt dē fōntĭbŭs āmnēs

nēc căpĭūnt haūstūm tūrbāmque ād nōtă rŭēntēm.

īntĕgră quaērāmūs rōrāntīs prātă pĕr hērbās

ūndāmque ōccūltīs mĕdĭtāntēm mūrmŭr ĭn āntrīs,

quām nĕquĕ dūrātō gūstārīnt ōrĕ vŏlūcrēs,55

īpsĕ nĕc aēthĕrĭō Phoēbūs lībāvĕrĭt īgnī.

nōstră lŏquār, nūllī vātūm dēbēbĭmŭs ōrsă,

nēc fūrtūm sĕd ŏpūs vĕnĭēt, sōlōquĕ vŏlāmūs

īn caēlūm cūrrū, prŏprĭā rătĕ pēllĭmŭs ūndās.

nāmquĕ cănām tăcĭtā nātūraē mēntĕ pŏtēntēm60

īnfūsūmquĕ dĕūm caēlō tērrīsquĕ frĕtōquĕ

īngēntem aēquālī mŏdĕrāntēm foēdĕrĕ mōlēm,

tōtūmque āltērnō cōnsēnsū vīvĕrĕ mūndūm

ēt rătĭōnĭs ăgī mōtū, cūm spīrĭtŭs ūnūs

pēr cūnctās hăbĭtēt pārtēs ātque īrrĭgĕt ōrbēm65

ōmnĭă pērvŏlĭtāns cōrpūsque ănĭmālĕ fĭgūrēt.

quōd nĭsĭ cōgnātīs mēmbrīs cōntēxtă mănērēt

māchĭna ĕt īmpŏsĭtō pārērēt tōtă măgīstrō

āc tāntūm mūndī rĕgĕrēt prūdēntĭă cēnsūm,

nōn ēssēt stătĭō tērrīs, nōn āmbĭtŭs āstrīs,70

ērrārētquĕ văgūs mūndūs stāndōvĕ rĭgērēt,

nēc sŭă dīspŏsĭtōs sērvārēnt sīdĕră cūrsūs

nōxque āltērnă dĭēm fŭgĕrēt rūrsūsquĕ fŭgārēt,

nōn īmbrēs ălĕrēnt tērrās, nōn aēthĕră vēntī

nēc pōntūs grăvĭdās nūbēs nēc flūmĭnă pōntūm75

nēc pĕlăgūs fōntēs, nēc stārēt sūmmă pĕr ōmnīs

pār sēmpēr pārtēs aēquō dīgēstă părēntĕ,

ūt nĕquĕ dēfĭcĕrēnt ūndaē nēc sīdĕrĕt ōrbīs

nēc caēlūm iūstō māiūsvĕ mĭnūsvĕ vŏlārēt.

mōtŭs ălīt, nōn mūtăt ŏpūs. sīc ōmnĭă tōtō80

dīspēnsātă mănēnt mūndō dŏmĭnūmquĕ sĕquūntūr.

hīc ĭgĭtūr dĕŭs ēt rătĭō, quaē cūnctă gŭbērnāt,

dūcĭt ăb aēthĕrĭīs tērrēna ănĭmālĭă sīgnīs,

quaē, quāmquām lōngō, cōgīt, sūmmōtă rĕcēssū,

sēntīrī tămĕn, ūt vītās āc fātă mĭnīstrēnt85

gēntĭbŭs āc prŏprĭōs pēr sīngŭlă cōrpŏră mōrēs.

nēc nĭmĭs ēst quaērēndă fĭdēs: sīc tēmpĕrăt ārvă

caēlūm, sīc vărĭās frūgēs rēddītquĕ răpītquĕ,

sīc pōntūm mŏvĕt āc tērrīs īmmīttĭt ĕt aūfērt,

ātque haēc sēdĭtĭō pĕlăgūs nūnc sīdĕrĕ lūnaē90

mōtă tĕnēt, nūnc dīvērsō stĭmŭlātă rĕcēssū,

nūnc ānnī spătĭō Phoēbūm cŏmĭtātă vŏlāntēm;

sīc sūmmērsă frĕtīs, cōnchārum ēt cārcĕrĕ claūsă,

ād lūnaē mōtūm vărĭānt ănĭmālĭă cōrpūs

ēt tŭă dāmnă, tŭās ĭmĭtāntūr, Dēlĭă, vīrēs;95

tū quŏquĕ frātērnīs sīc rēddīs cūrrĭbŭs ōră

ātque ĭtĕrum ēx īsdēm rĕpĕtīs, quāntūmquĕ rĕlīquīt

aūt dĕdĭt īllĕ, rĕfērs ēt sīdūs sīdĕrĕ cōnstās;

dēnĭquĕ sīc pĕcŭdēs ēt mūta ănĭmālĭă tērrīs,

cūm mănĕānt īgnāră sŭī lēgīsquĕ pĕr aēvūm,100

nātūrā tămĕn ād mūndūm rĕvŏcāntĕ părēntēm

āttōllūnt ănĭmōs caēlūmque ēt sīdĕră sērvānt

cōrpŏrăque ād lūnaē nāscēntīs cōrnŭă lūstrānt

vēntūrāsquĕ vĭdēnt hĭĕmēs, rĕdĭtūră sĕrēnă.

quīs dŭbĭtēt pōst haēc hŏmĭnēm cōniūngĕrĕ caēlō,105

ēxĭmĭūm nātūră dĕdīt līnguāmquĕ căpāxquĕ

īngĕnĭūm vŏlŭcrēmque ănĭmūm, quēm dēnĭque ĭn ūnūm

dēscēndīt dĕŭs ātque hăbĭtāt sēque īpsĕ rĕquīrīt?

mītte ălĭās ārtēs, quārum ēst pērmīssă făcūltās

īnvĭdĭōsa ădĕō, nēc nōstrī mūnĕră cēnsūs:110

mīttŏ quŏd aēquālī nĭhĭl ēst sūb lēgĕ trĭbūtūm,

quō pătĕt aūctōrīs sūmmām, nōn cōrpŏrĭs, ēssĕ;

mīttō quōd cērtum ēst ĕt ĭnēvītābĭlĕ fātūm

mātĕrĭaēquĕ dătum ēst cōgī sēd cōgĕrĕ mūndō

quīs caēlūm pōssēt nĭsĭ caēlī mūnĕrĕ nōssĕ,115

ēt rĕpĕrīrĕ dĕūm, nĭsĭ quī pārs īpsĕ dĕōrūmst?

quīsve hānc cōnvēxī mōlēm sĭnĕ fīnĕ pătēntīs

sīgnōrūmquĕ chŏrōs āc mūndī flāmmĕă tēctă,

aētērnum ēt stēllīs ādvērsūs sīdĕră bēllūm

āc tērrās caēlōquĕ frĕtūm sūbiēctăque ŭtrīsquĕ120

cērnĕre ĕt āngūstō sūb pēctŏrĕ claūdĕrĕ pōssēt,

nī sānctōs ănĭmīs ŏcŭlōs nātūră dĕdīssēt

cōgnātāmquĕ sĭbī mēntēm vērtīssĕt ăd īpsām

ēt tāntūm dīctāssĕt ŏpūs, caēlōquĕ vĕnīrēt

ēt prīvās quās dānt lēgēs nāscēntĭbŭs āstră;125

quōd vŏcăt īn caēlūm sācra ād cōmmērcĭă rērūm?

quīs nĕgĕt ēssĕ nĕfās īnvītūm prēndĕrĕ mūndūm

ēt vĕlŭt īn sēmēt cāptūm dēdūcĕre ĭn ōrbēm?

sēd, nē cīrcŭĭtū lōngō mănĭfēstă prŏbēntūr,

īpsă fĭdēs ŏpĕrī făcĭēt pōndūsquĕ fĭdēmquĕ;130

nām nĕquĕ dēcĭpĭtūr rătĭō nēc dēcĭpĭt ūmquām.

rītĕ sĕquēndă vĭa ēst āc vērīs crēdĭtă caūsīs,

ēvēntūsquĕ dătūr quālīs praēdīcĭtŭr āntĕ.

quōd Fōrtūnă rătūm făcĭāt, quīs dīcĕrĕ fālsūm

aūdĕăt ēt tāntaē sūffrāgĭă vīncĕrĕ sōrtīs?135

Haēc ĕgŏ dīvīnō cŭpĭām cum ād sīdĕră flātū

fērrĕ, nĕc īn tūrbā nēc tūrbaē cārmĭnă cōndām.

sēd sōlūs, văcŭō vĕlŭtī vēctātŭs ĭn ōrbĕ

lībĕr ăgām cūrrūs nōn ōccūrsāntĭbŭs ūllīs

nēc pĕr ĭtēr sŏcĭōs cōmmūnĕ rĕgēntĭbŭs āctūs,140

sēd caēlō nōscēndă cănām, mīrāntĭbŭs āstrīs

ēt gaūdēntĕ sŭī mūndō pēr cārmĭnă vātīs,

vēl quĭbŭs īllă săcrōs nōn īnvīdērĕ mĕātūs

nōtĭtĭāmquĕ sŭī, mĭnĭma ēst quaē tūrbă pĕr ōrbēm.

īllă frĕquēns, quaē dīvĭtĭās, quaē dīlĭgĭt aūrūm,145

īmpĕrĭa ēt fāscēs mōllēmquĕ pĕr ōtĭă lūxūm

ēt blāndīs dīvērsă sŏnīs dūlcēmquĕ pĕr aūrēs

āffēctum, ūt mŏdĭcō nōscēnda ād fātă lăbōrĕ.

hōc quŏquĕ fātōrum ēst, lēgēm pērdīscĕrĕ fātī.

Ēt prīmum āstrōrūm vărĭa ēst nātūră nŏtāndă150

cārmĭnĭbūs pĕr ŭtrūmquĕ gĕnūs. nām māscŭlă sēx sūnt,

dīvērsī tŏtĭdēm gĕnĕrīs sūb prīncĭpĕ Taūrō:

cērnĭs ŭt āvērsōs rĕdĕūndō sūrgăt ĭn ārtūs.

āltērnānt gĕnŭs ēt vĭcĭbūs vărĭāntŭr ĭn ōrbēm.

Hūmānās ĕtĭām spĕcĭēs īn pārtĕ vĭdēbīs,155

nēc mōrēs dīstānt: pĕcŭdūm pārs ātquĕ fĕrārūm

īngĕnĭūm făcĭēnt. quaēdām sīgnāndă săgācī

sīngŭlă sūnt ănĭmō, prŏprĭā quaē sōrtĕ fĕrūntūr:

nūnc bīnīs īnsīstĕ; dăbūnt gĕmĭnātă pŏtēntīs

pēr sŏcĭum ēffēctūs. mūltūm cŏmĕs āddĭt ĕt aūfērt,160

āmbĭgŭīsquĕ vălēnt, quīs sūnt cōllēgĭă, fātīs

ād mĕrĭtūm nōxāmquĕ. dŭōs pēr sīdĕră Pīscēs

ēt tŏtĭdēm Gĕmĭnōs nūdātīs āspĭcĕ mēmbrīs.

hīs cōniūnctă mănēnt āltērnō brācchĭă nēxū,

dīssĭmĭle ēst īllīs ĭtĕr īn cōntrārĭă vērsīs.165

pār nŭmĕrūs, sĕd ĕnīm dīspār nātūră nŏtāndāst.

ātque haēc ēx părĭbūs tōtō gaūdēntĭă cēnsū

sīgnă mĕānt, nĭhĭl ēxtĕrĭūs mīrāntŭr ĭn īpsīs

āmīssūmvĕ dŏlēnt, quaēdām quōd, pārtĕ rĕcīsā

ātque ēx dīvērsō cōmmīssīs cōrpŏrĕ mēmbrīs,170

ūt Căprĭcōrnŭs ĕt īntēntūm quī dērĭgĭt ārcūm

iūnctŭs ĕquō: pārs huīc hŏmĭnīs, sēd nūllă prĭōrī.

hōc quŏquĕ sērvāndum ēst āltā dīscrīmĕn ĭn ārtĕ,

dīstăt ĕnīm gĕmĭnī dŭŏ sīnt dūplānĕ fĭgūrā

quīn ĕtĭam Ērĭgŏnē bīnīs nŭmĕrātŭr ĭn āstrīs,175

nēc făcĭēs rătĭō dūplēx; nām dēsĭnĭt aēstās,

īncĭpĭt aūtūmnūs mĕdĭā sūb Vīrgĭne ŭtrīmquĕ.

īdcīrcō trŏpĭcīs praēcēdūnt ōmnĭbŭs āstră

bīna, ūt Lānĭgĕrō, Chēlīs Cāncrōquĕ Căprōquĕ,

quōd dŭplĭcīs rĕtĭnēnt cōnēxō tēmpŏrĕ vīrēs.180

ūt, quōs sūbsĕquĭtūr Cāncēr pēr sīdĕră frātrēs,

ē gĕmĭnīs āltēr flōrēntĭă tēmpŏră vērīs

sūffĭcĭt, aēstātēm sĭtĭēntēm prōvĕhĭt āltēr;

nūdŭs ŭtērquĕ tămēn, sēntīt quĭa ŭtērquĕ călōrēm,

īllĕ sĕnēscēntīs vērīs, sŭbĕūntĭs ăt īllĕ185

aēstātīs: pār ēst prīmaē sōrs ūltĭmă pārtī.

quīn ĕtĭam Ārcĭtĕnēns, quī tē, Căprĭcōrnĕ, sŭb īpsō

prōmīttīt, dŭplĭcī fōrmātŭs ĭmāgĭnĕ fērtūr:

mītĭŏr aūtūmnūs mōllīs sĭbĭ vīndĭcăt ārtūs

mātĕrĭāmque hŏmĭnīs, fĕră tērgō mēmbră rĭgēntēm190

ēxcĭpĭūnt hĭĕmēm mūtāntque īn tēmpŏră sīgnūm.

quōsque Ărĭēs praē sē mīttīt, dŭŏ tēmpŏră Pīscēs

bīnă dĭcānt: hĭĕmem hīc claūdīt, vēr īncŏhăt āltēr.

cūm sōl aēquŏrĕīs rĕvŏlāns dēcūrrĭt ĭn āstrīs,

hībērnī cŏĕūnt cūm vērnīs rōrĭbŭs īmbrēs.195

ūtrăquĕ sōrs ūmōrĭs hăbēt flŭĭtāntĭă sīgnă.

Quīn trĭă sīgnă nŏvēm sīgnīs cōniūnctă rĕpūgnānt

ēt quăsĭ sēdĭtĭō caēlūm tĕnĕt. āspĭcĕ Taūrūm

clūnĭbŭs ēt Gĕmĭnōs pĕdĭbūs, tēstūdĭnĕ Cāncrūm

sūrgĕrĕ, cūm rēctīs ōriāntūr cētĕră mēmbrīs;200

nē mīrērĕ mŏrās, cūm sōl āvērsă pĕr āstră

aēstīvūm tārdīs āttōllāt mēnsĭbŭs ānnūm.

Nēc tē praētĕrĕāt nōctūrnă dĭūrnăquĕ sīgnă

quaē sīnt pērspĭcĕre ēt prŏprĭā dēdūcĕrĕ lēgĕ,

nōn tĕnĕbrīs aūt lūcĕ sŭām pĕrăgēntĭă sōrtēm205

(nām cōmmūnĕ fŏrēt nūllō dīscrīmĭnĕ nōmēn,

ōmnĭă quōd cērtīs vĭcĭbūs pēr tēmpŏră fūlgēnt

ēt nūnc īllă dĭēs, nūnc nōctēs īllă sĕquūntūr),

sēd quĭbŭs īllă părēns mūndī nātūră săcrātās

tēmpŏrĭs āttrĭbŭīt pārtēs stătĭōnĕ pĕrēnnī.210

nāmquĕ Săgīttārī sīgnūm răbĭdīquĕ Lĕōnīs

ēt sŭă rēspĭcĭēns aūrātō vēllĕrĕ tērgă,

tūm Pīscēs ēt Cāncĕr ĕt ācrī Scōrpĭŏs īctū,

aūt vīcīnă lŏcō, dīvīsa aūt pārtĭbŭs aēquīs,

ōmnĭă dīcūntūr sĭmĭlī sūb sōrtĕ dĭūrnă.215

cētĕră, vēl nŭmĕrō cōnsōrtĭă vēl vĭcĕ sēdīs,

īntēriēctă lŏcīs tŏtĭdēm, nōctūrnă fĕrūntūr.

quīdam ĕtĭām sēx cōntĭnŭīs dīxērĕ dĭūrnās

ēssĕ vĭcēs āstrīs, quaē sūnt ā prīncĭpĕ sīgnō

Lānĭgĕrī, sēx ā Lībrā nōctūrnă vĭdērī.220

sūnt quĭbŭs ēssĕ dĭūrnă plăcēt quaē māscŭlă sūrgūnt,

fēmĭnĕām sōrtēm tūtīs gaūdērĕ tĕnēbrīs.

Quīn nōn nūllă tĭbī nūllō mōnstrāntĕ lŏquūntūr

Nēptūnō dēbērĕ gĕnūs, scŏpŭlōsŭs ĭn ūndīs

Cāncĕr ĕt ēffūsō gaūdēntēs aēquŏrĕ Pīscēs.225

āt, quaē tērrēnā cēnsēntūr sīdĕră sōrtĕ,

prīncēps ārmēntī Taūrūs rēgnōquĕ sŭpērbūs

lānĭgĕrī grĕgĭs ēst Ărĭēs pēstīsquĕ dŭōrūm

praēdātōrquĕ Lĕo ēt dūmōsīs Scōrpĭŏs ārvīs.

sūnt ĕtĭām mĕdĭaē lēgīs cōmmūnĭă sīgnă,230

āmbĭgŭūs tērgō Căprĭcōrnŭs, Ăquārĭŭs ūndīs,

Pārs ēst prīmă nŏcēns fūndēntīs sēmpĕr Ăquārī,

ūmĭdă tērrēnīs aēquālī foēdĕrĕ mīxtă.

Nōn lĭcĕt ā mĭnĭmīs ănĭmūm dēflēctĕrĕ cūrīs,

nēc quīcquām rătĭōnĭs ĕgēt frūstrāvĕ crĕātūm.235

fēcūndum ēst prŏprĭē Cāncrī gĕnŭs, ācĕr ĕt īctū

Scōrpĭŏs, ēt pārtū cōmplēntēs aēquŏră Pīscēs.

sēd stĕrĭlīs Vīrgo ēst, sĭmĭlī cōniūnctă Lĕōnī,

nēc căpĭt, aūt cāptōs ēffūndĭt, Ăquārĭŭs ōrtūs.

īntĕr ŭtrūmquĕ mănēt Căprĭcōrnūs cōrpŏrĕ mīxtō240

ēt quī Crētaēō fūlgēt Cēntaūrŭs ĭn ārcū,

cōmmūnīsque Ărĭēs aēquāntēm tēmpŏră Lībrām

ēt Gĕmĭnōs Taūrūmquĕ părī sūb sōrtĕ rĕcēnsēt.

Nēc tū nūllă pŭtēs ĭn ĕō cōmmēntă lŏcāssĕ

nātūrām rērūm, quōd sūnt cūrrēntĭă quaēdām,245

ūt Lĕo ĕt Ārcĭtĕnēns Ărĭēsque īn cōrnŭă tōrtūs;

aūt quaē rēctă sŭīs lībrāntūr stāntĭă mēmbrīs,

ūt Vīrgo ēt Gĕmĭnī, fūndēns ĕt Ăquārĭŭs ūndās;

vēl quaē fēssă sĕdēnt pīgrās rĕfĕrēntĭă mēntēs,

Taūrūs dēpŏsĭtīs cōllō sōpītŭs ărātrīs,250

Lībră sŭb ēmĕrĭtō cōnsīdēns ōrbĕ lăbōrūm,

tūquĕ tŭōs, Căprĭcōrnĕ, gĕlū cōntrāctŭs ĭn ārtūs;

quaēvĕ iăcēnt, Cāncēr pătŭlām dīstēntŭs ĭn ālvūm,

Scōrpĭŏs īncūmbēns plānō sūb pēctŏrĕ tērraē,

īn lătŭs ōblīquī Pīscēs sēmpērquĕ iăcēntēs.255

Quōd sī sōllērtī cīrcūmspĭcĭs ōmnĭă cūrā,

fraūdāta īnvĕnĭēs āmīssīs sīdĕră mēmbrīs.

Scōrpĭŏs īn Lībrā cōnsūmīt brācchĭă, Taūrūs

sūccĭdĭt īncūrvō claūdūs pĕdĕ, lūmĭnă Cāncrō

dēsūnt, Cēntaūrō sŭpĕrēst ēt quaērĭtŭr ūnūm.260

sīc nōstrōs cāsūs sōlātūr mūndŭs ĭn āstrīs

ēxēmplōquĕ dŏcēt pătĭēntēr dāmnă sŭbīrĕ,

ōmnīs cūm caēlō fōrtūnaē pēndĕăt ōrdŏ

īpsăquĕ dēbĭlĭbūs fōrmēntūr sīdĕră mēmbrīs.

Tēmpŏrĭbūs quŏquĕ sūnt prŏprĭīs pōllēntĭă sīgnă:265

aēstās ā Gĕmĭnīs, aūtūmnūs Vīrgĭnĕ sūrgīt,

brūmă Săgīttĭfĕrō, vēr Pīscĭbŭs īncĭpĭt ēssĕ.

quāttŭŏr īn pārtēs scrībūntūr sīdĕră tērnă;

hībērna aēstīvīs, aūtūmnī vērnă rĕpūgnānt.

Nēc sătĭs ēst prŏprĭās sīgnōrūm nōscĕrĕ fōrmās270

cōnsēnsū quŏquĕ fātă mŏvēnt ēt foēdĕrĕ gaūdēnt

ātque ălĭīs ălĭā sūccēdūnt sōrtĕ lŏcōquĕ.

cīrcŭlŭs ūt dēxtrō sīgnōrūm claūdĭtŭr ōrbĕ,

īn trīs aēquālīs dīscūrrīt līnĕă dūctūs

īnquĕ vĭcem ēxtrēmīs iūngīt sē fīnĭbŭs īpsă,275

ēt, quaēcūmquĕ fĕrīt, dīcūntūr sīgnă trĭgōnă,

īn trĭă pārtītūs quōd tēr cădĭt āngŭlŭs āstră

quaē dīvīsă mănēnt tērnīs dīstāntĭă sīgnīs.

Lānĭgĕr ēx părĭbūs spătĭīs dŭŏ sīgnă, Lĕōnīs

ātquĕ Săgīttārī, dīvērsō cōnspĭcĭt ōrtū;280

Vīrgĭnĭs ēt Taūrī Căprĭcōrnō cōnsŏnăt āstrūm;

cētĕră sūnt sĭmĭlī rătĭōnĕ trĭāngŭlă sīgnă

pēr tŏtĭdēm sōrtēs, dēsūnt quaē, cōndĭtă mūndō:

sēd dīscrīmĕn ĕrīt dēxtrīs laēvīsquĕ: sĭnīstră

quaē sŭbĕūnt, quaē praēcēdūnt dēxtra ēssĕ fĕrūntūr;285

dēxtĕr ĕrīt Taūrō Căprĭcōrnūs, Vīrgŏ sĭnīstră

hōc sătĭs ēxēmplo ēst. āt, quaē dīvīsă quătērnīs

pārtĭbŭs aēquālī lătĕrūm sūnt cōndĭtă dūctū

quōrūm dēsīgnāt nōrmālīs vīrgŭlă sēdēs,

haēc quādrātă fĕrūnt. Lībrām Căprĭcōrnŭs ĕt īllūm290

cōnspĭcĭt ānte Ărĭēs ātque īpsum ā pārtĭbŭs aēquīs

Cāncĕr ĕt hūnc laēvā sŭbĕūntīs sīdĕră Lībraē.

sēmpĕr ĕnim īn dēxtrīs cēnsēntūr sīgnă prĭōră.

sīc lĭcĕt īn tŏtĭdēm pārtēs dīdūcĕrĕ cūnctă

tērnăquĕ bīs sēnīs quādrāta ēffīngĕrĕ sīgnīs,295

quōrūm prōpŏsĭtō rēddēntŭr ĭn ōrdĭnĕ vīrēs.

Sēd sīquīs cōntēntŭs ĕrīt nŭmĕrāssĕ quădrātă,

dīvīsum ūt sīgnīs mūndūm pŭtĕt ēssĕ quătērnīs,

aūt trĭbŭs āc bīnīs sīgnīs ōrnārĕ trĭgōnūm,

ūt sŏcĭās vīrēs ĕt ămīcōs ēxĭgăt ōrtūs300

foēdĕrăque īnvĕnĭāt mūndī cōgnātă pĕr āstră,

fālsŭs ĕrīt. nām, quīnă lĭcēt sīnt ūndĭquĕ sīgnă,

quī tămĕn ē trīnīs, quaē quīntō quōquĕ fĕrūntūr

āstră lŏcō, fŭĕrīnt nātī, sēntīrĕ trĭgōnī

nōn pŏtĕrūnt vīrēs: lĭcĕt īllūd nōmĭnĕ sērvēnt,305

āmīsērĕ lŏcō dōtēs nŭmĕrīsquĕ rĕpūgnānt.

nām, cūm sīnt pārtēs ōrbīs pēr sīgnă trĕcēntaē

ēt tēr vīcēnaē, quās Phoēbī cīrcŭĭt ārdōr,

tērtĭă pārs ēiūs nŭmĕrī lătŭs ēffĭcĭt ūnūm

īn trīs pērdūctī pārtēs pēr sīgnă trĭgōnī.310

hānc aūtēm nŭmĕrī nōn rēddīt līnĕă sūmmām,

sī sīgnūm sīgnō, nōn pārs ā pārtĕ nŏtētūr,

quōd, quāmvīs dŭŏ sūnt tērnīs dĭrĭmēntĭbŭs āstră,

sī tămĕn ēxtrēmām laēvī prīmāmquĕ prĭōrīs

īntēr sē cōnfērrĕ vŏlēs nŭmĕrūmquĕ nŏtārĕ,315

tēr quīnquāgēnās īmplēbūnt ōrdĭnĕ pārtēs;

trānsībīt nŭmĕrūs fōrmām fīnēsquĕ sĕquēntīs

cōnsūmēt dūctūs. lĭcĕt ērgō sīgnă trĭgōnă

dīcāntūr, pārtēs nōn sērvānt īllă trĭgōnās.

haēc ĕădēm spĕcĭēs fāllēt pēr sīgnă quădrātă320

(quōd, cūm tōtīūs nŭmĕrī, quī cōnstrŭĭt ōrbēm,

tēr dēnaē quādrūm pārtēs pēr sīdĕră rēddānt,

ēvĕnĭt ūt, prīmā sīgnī dē pārtĕ prĭōrīs

sī pārtem ād sūmmām dūcātūr vīrgă sĕquēntīs,

bīs sēxāgēnās făcĭāt; sīn sūmmă prĭōrīs325

ēt pārs cōnfērtūr sŭbĕūntīs prīmă, dŭōrūm

sīgnōrum īn mĕdĭō nŭmĕrūm trānsīquĕ rĕfērquĕ,

trīgīntā dŭplĭcāt pārtēs, pārs tērtĭă dērīt);

ēt, quāmvīs quārtum ā quārtō quīs cōmpŭtĕt āstrūm,

naūfrăgĭūm făcĭēnt pārtēs ūnīŭs ĭn īpsīs.330

nōn ĭgĭtūr sătĭs ēst sīgnīs nŭmĕrāssĕ trĭgōnă

quādrātīvĕ fĭdēm quaērī pēr sīgnă quătērnă.

quādrātī sī fōrtĕ vŏlēs ēffīngĕrĕ fōrmām,

aūt trīnīs părĭbūs făcĭēs cūm mēmbră trĭgōnī,

hīc pōscīt quīntām pārtēm cēntēsĭmă sūmmă,335

īllīc āmīttīt dĕcĭmām. sīc cōnvĕnĭt ōrdŏ.

ēt, quīscūmquĕ quătēr iūnctīs făvĕt āngŭlŭs ūsquĕ,

quaēquĕ lŏca īn trĭplĭcī sīgnārīt līnĕă dūctū

cūm sĭnŭātă vĭaē līnquēt dīspēndĭă rēctă,

hīs nātūră dĕdīt cōmmūnī foēdĕră lēgĕ340

īnquĕ vĭcem āffēctūs ēt mūtŭă iūră făvōrīs.

quōcīrcā nōn ōmnĭs hăbēt gĕnĭtūră trĭgōnīs

cōnsēnsūm sīgnīs, nēc, cūm sūnt fōrtĕ quădrātă,

cōntĭnŭo īntēr sē sērvānt cōmmērcĭă rērūm.

dīstăt ĕnīm, pārtēs cōnsūmāt līnĕă iūstās345

dētrēctētnĕ mŏdūm nŭmĕrī, quēm cīrcŭlŭs āmbīt,

nūnc trīs ēffĭcĭēns, nūnc quāttŭŏr ūndĭquĕ dūctūs,

quōs īn plūră iŭbēt rătĭō prōcēdĕrĕ sīgnă

īntērdūm, quām sūnt nŭmĕrīs mĕmŏrātă pĕr ōrbēm.

Sēd lōngē māiōr vīs ēst pēr sīgnă trĭgōnī350

quām quĭbŭs ēst tĭtŭlūs sūb quārtō quōquĕ quădrātīs.

āltĭŏr ēst hōrūm sūmmōtō līnĕă tēmplō,

īllă măgīs vīcīnă mĕāt caēlōquĕ rĕcēdīt

ēt prŏpĭūs tērrās āccēdīt vīsŭs ĕōrūm

āĕrăque īnfēctūm nōstrās dēmīttĭt ăd aūrās.355

Dēbĭlĭa āltērnīs dătă sūnt cōmmērcĭă sīgnīs,

mūtŭă nēc māgnō cōnsēnsū foēdĕră sērvānt,

īnvīta āngūstō quōd līnĕă flēctĭtŭr ōrbĕ.

nām, cūm praētĕrĭēns fōrmātūr sīngŭlă līmēs

sīdĕra ĕt āltērnō dēvērtĭtŭr āngŭlŭs āstrō360

sēxquĕ pĕr ānfrāctūs cūrvātūr vīrgŭla ĭn ōrbēm,

ā Taūrō vĕnĭt īn Cāncrūm, tūm Vīrgĭnĕ tāctā

Scōrpiōn īngrĕdĭtūr, tūm tē, Căprĭcōrnĕ, rĭgēntēm

ēt gĕmĭnōs ā tē Pīscēs āvērsăquĕ Taūrī

sīdĕră cōntīngēns fīnīt, quā coēpĕrăt, ōrbēm.365

āltĕrĭūs dūctūs lŏcŭs ēst pēr trānsĭtă sīgnă,

ūtque ĕă praētĕrĕās quaē sūnt mĭhĭ sīngŭlă dīctă,

flēxĭbŭs ēt tŏtĭdēm sĭmĭlīs sīt cīrcŭlŭs īllī.

trānsvērsōs ĭgĭtūr fŭgĭūnt sŭbĕūntĭă vīsūs,

quōd nĭmĭs īnclīnātă iăcēnt līmīsquĕ vĭdēntūr370

vīcīnōquĕ lătēnt: ēx rēctō cērtĭŏr īctūs.

tērtĭă cōnvēxō cōndūntūr sīgnă rĕcēssū;

ēt, quĭă sūccēdīt cōnvēxō līnĕă caēlō,

sīngŭlă cīrcŭĭtū quaē tāntūm trānsĕăt āstră,

vīsŭs ĕīs prŏcŭl ēst āltōquĕ văgātŭr Ŏlŷmpō375

ēt tĕnŭīs vīrēs ēx lōngō mīttĭt ĭn ōrbēm.

sēd tămĕn ēst īllīs foēdūs sūb lēgĕ prŏpīnquā,

quōd nōn dīvērsūm gĕnŭs ēst cŏĕūntĭbŭs āstrīs,

māscŭlă sēd mărĭbūs rēspōndēnt, cētĕră sēxūs

fēmĭnĕī sēcūm iūngūnt cōmmērcĭă mūndī.380

sīc, quāmquam āltērnīs, pār ēst nātūră fĭgūrīs,

ēt cōgnātă iăcēnt gĕnĕrīs sūb lēgĭbŭs āstră.

Iām vērō nūlla ēst haērēntĭbŭs āddĭtă sīgnīs

grātĭă; nām cōnsēnsŭs hĕbēt, quĭă vīsŭs ădēmptūs.

īn sēdūctă fĕrūnt ănĭmōs, quaē cērnĕrĕ pōssūnt.385

sūnt ĕtĭam ādvērsī gĕnĕrīs cōnēxă pĕr ōrbēm

māscŭlă fēmĭnĕīs sēmpērque ōbsēssă vĭcīssīm.

dīspărĭbūs nōn ūllă dătūr cōncōrdĭă sīgnīs

Sēxtă quŏque īn nūllās nŭmĕrāntūr cōmmŏdă vīrēs,

vīrgŭlă pēr tōtūm quōd pār nōn dūcĭtŭr ōrbēm390

sēd dŭŏ sīgnă fĕrīt mĕdĭīs sūmmōtă quătērnīs,

tērtĭŭs ābsūmptō dūctūs nōn sūffĭcĭt ōrbĕ.

Āt, quaē dīvērsīs ē pārtĭbŭs āstră rĕfūlgēnt

pēr mĕdĭum ādvērsō mūndūm pēndēntĭă vūltū

ēt tōtō dīvīsă mănēnt cōntrārĭă caēlō395

sēptĭmă quaēquĕ, lŏcō quāmvīs sūmmōtă fĕrūntūr,

ēx lōngō tămĕn īllă vălēnt vīrēsquĕ mĭnīstrānt

vēl bēllō vēl pācĕ sŭās, ūt tēmpŏră pōscūnt,

nūnc foēdūs stēllīs, nūnc ēt dīctāntĭbŭs īrās

quōd sī fōrtĕ lĭbēt, quaē sūnt cōntrārĭă, sīgnă400

pēr tĭtŭlōs cĕlĕbrārĕ sŭōs sēdēsquĕ, mĕmēntŏ

sōlstĭtĭūm brūmaē, Căprĭcōrnum ōppōnĕrĕ Cāncrō,

Lānĭgĕrūm Lībraē (pār nōx ĭn ŭtrōquĕ dĭēsquēst),

Pīscĭbŭs Ērĭgŏnēn, iŭvĕnīque ūrnaēquĕ Lĕōnēm;

Scōrpĭŏs ē sūmmō cūm fūlgēt, Taūrŭs ĭn īmōst,405

ēt cădĭt Ārcĭtĕnēns Gĕmĭnīs ŏrĭēntĭbŭs ōrbī.

hōs sērvānt īntēr sēsē cōntrārĭă cūrsūs

sēd, quāmquam ādvērsīs fūlgēnt cōntrārĭă sīgnīs,

nātūrā tămĕn īntērdūm sŏcĭātă fĕrūntūr,

ēt gĕnĕre āmplēxīs cōncōrdĭă mūtŭă sūrgīt:410

māscŭlă sē părĭbūs vēl sīc, dīvērsă sŭōrūm

rēspōndēnt gĕnĕrī. Pīscēs ēt Vīrgĭnĭs ārtūs

ādvērsī vŏlĭtānt, sĕd ămānt cōmmūnĭă iūră,

ēt vīncīt nātūră lŏcūm; sēd vīncĭtŭr īpsă

tēmpŏrĭbūs, Cāncērquĕ tĭbī, Căprĭcōrnĕ, rĕpūgnāt415

fēmĭnă fēmĭnĕō, quĭă brūmaē dīssĭdĕt aēstās.

hīnc rĭgŏr ēt glăcĭēs nĭvĭbūsque ālbēntĭă rūră,

hīnc sĭtĭs ēt sūdōr nūdūsque īn cōllĭbŭs ōrbīs,

aēstīvōsquĕ dĭēs aēquāt nōx frīgĭdă brūmaē.

sīc bēllūm nātūră gĕrīt, dīscōrdăt ĕt ānnūs,420

nē mīrēre ĭn ĕā pūgnāntĭă sīdĕră pārtĕ.

āt nōn Lānĭgĕrī sīgnūm Lībraēquĕ rĕpūgnānt

īn tōtūm, quĭă vēr aūtūmnō tēmpŏrĕ dīffērt

(frūctĭbŭs hōc īmplēt mātūrīs, flōrĭbŭs īllūd)

sēd rătĭōnĕ pări ēst, aēquātīs nōctĕ dĭēbūs,425

tēmpŏrăque ēffĭcĭūnt sĭmĭlī cōncōrdĭă tēxtū

pērmīxtōsquĕ dĭēs mĕdĭīs hĭĕmem īntĕr ĕt aēstūm

ārtĭcŭlīs ūnō sērvāntĭa ŭtrīmquĕ tĕnōrĕ

quō mĭnŭs īnfēstō dēcērtēnt sīdĕră bēllō.

tālĭs ĕrīt rătĭō dīvērsīs āddĭtă sīgnīs.430

Hīs ănĭmādvērsīs rēbūs quaē prōxĭmă cūră?

nōscĕrĕ tūtēlās ādiēctăquĕ nūmĭnă sīgnīs

ēt quaē cuīquĕ dĕō rērūm nātūră dĭcāvīt,

cūm dīvīnă dĕdīt māgnīs vīrtūtĭbŭs ōră,

cōndĭdĭt ēt vărĭās sācrō sūb nōmĭnĕ vīrēs,435

pōndŭs ŭtī rēbūs pērsōna īmpōnĕrĕ pōssēt.

Lānĭgĕrūm Pāllās, Taūrūm Cўthĕrēă tŭētūr,

fōrmōsōs Phoēbūs Gĕmĭnōs; Cŷllēnĭĕ, Cāncrūm,

Iūppĭtĕr, ēt cūm mātrĕ dĕūm rĕgĭs īpsĕ Lĕōnēm;

spīcĭfĕra ēst Vīrgō Cĕrĕrīs făbrĭcātăquĕ Lībră440

Vūlcānī; pūgnāx Māvōrtī Scōrpĭŏs haērēt;

vēnāntēm Dīānă vĭrūm, sēd pārtĭs ĕquīnaē,

ātque āngūstă fŏvēt Căprĭcōrnī sīdĕră Vēstă;

ē Iŏvĭs ādvērsō Iūnōnĭs Ăquārĭŭs āstrūmst

āgnōscītquĕ sŭōs Nēptūnŭs ĭn aēthĕrĕ Pīscēs.445

hīnc quŏquĕ māgnă tĭbī vĕnĭēnt mōmēntă fŭtūrī,

cūm rătĭō tŭă pēr stēllās ēt sīdĕră cūrrēt

ārgūmēntă pĕtēns ōmnī dē pārtĕ vĭāsquĕ

ārtĭs, ŭt īngĕnĭō dīvīnă pŏtēntĭă sūrgāt

ēxaēquēntquĕ fĭdēm caēlō mōrtālĭă cōrdă.450

Āccĭpĕ dīvīsās hŏmĭnīs pēr sīdĕră pārtēs

sīngŭlăque īmpĕrĭīs prŏprĭīs pārēntĭă mēmbră,

īn quīs praēcĭpŭās tōtō dē cōrpŏrĕ vīrēs

ēxērcēnt. Ărĭēs căpŭt ēst ānte ōmnĭă prīncēps

sōrtītūs cēnsūsquĕ sŭī pūlchērrĭmă cōllă455

Taūrŭs, ĕt īn Gĕmĭnīs aēquālī brācchĭă sōrtĕ

scrībūntūr cōnēxa ŭmĕrīs, pēctūsquĕ lŏcātūm

sūb Cāncro ēst, lătĕrūm rēgnūm scăpŭlaēquĕ Lĕōnīs,

Vīrgĭnĭs īn prŏprĭām dēscēndūnt īlĭă sōrtēm,

Lībră rĕgīt clūnēs, ēt Scōrpĭŏs īnguĭnĕ gaūdēt,460

Cēntaūrō fĕmĭna āccēdūnt, Căprĭcōrnŭs ŭtrīsquĕ

īmpĕrĭtāt gĕnĭbūs, crūrūm fūndēntĭs Ăquārī

ārbĭtrĭum ēst, Pīscēsquĕ pĕdūm sĭbĭ iūră rĕpōscūnt.

Quīn ĕtĭām prŏprĭīs īntēr sē lēgĭbŭs āstră

cōnvĕnĭūnt, ūt cērtă gĕrānt cōmmērcĭă rērūm,465

īnquĕ vĭcēm praēstānt vīsūs ātque aūrĭbŭs haērēnt

aūt ŏdĭūm foēdūsvĕ gĕrūnt, cōnvērsăquĕ quaēdām

īn sēmēt prŏprĭō dūcūntūr plēnă făvōrĕ.

īdcīrco ādvērsīs nōn nūmquam ēst grātĭă sīgnīs,

ēt bēllūm sŏcĭātă gĕrūnt; ălĭēnăquĕ sēdĕ470

īntēr sē gĕnĕrānt cōniūnctōs ōmnĕ pĕr aēvūm,

ā trĭquĕtrīsque ōrtī pūgnānt fŭgĭūntquĕ vĭcīssīm;

quōd dĕŭs, īn lēgēs mūndūm cūm cōndĕrĕt ōmnēm,

āffēctūs quŏquĕ dīvīsīt vărĭāntĭbŭs āstrīs,

ātque ălĭōrum ŏcŭlōs, ălĭōrūm cōntŭlĭt aūrēs,475

iūnxĭt ămīcĭtĭās hōrūm sūb foēdĕrĕ cērtō,

cērnĕre ŭt īntēr sē pōssēnt aūdīrĕquĕ quaēdām,

dīlĭgĕrēnt ălĭa ēt nōxās bēllūmquĕ mŏvērēnt,

hīs ĕtĭām prŏprĭaē fŏrĕt īndūlgēntĭă sōrtīs,

ūt sē dīlĭgĕrēnt sēmpēr sĭbĭque īpsă plăcērēnt;480

sīcūt nātūrās hŏmĭnūm plērāsquĕ vĭdēmūs

quī gĕnŭs ēx sīgnīs dūcūnt fōrmāntĭbŭs ōrtūs.

Cōnsĭlĭum īpsĕ sŭum ēst Ărĭēs, ūt prīncĭpĕ dīgnūmst,

aūdīt sē Lībrāmquĕ vĭdēt, frūstrātŭr ămāndō

Taūrūm; Lānĭgĕrō quī fraūdēm nēctĭt ĕt ūltrā485

fūlgēntīs gĕmĭnōs aūdīt pēr sīdĕră Pīscēs,

Vīrgĭnĕ mēns căpĭtūr vīsā. sīc vēxĕrăt āntĕ

Eūrōpām dōrsō rĕtĭnēntēm cōrnŭă laēvā

īndūtūsquĕ Iŏvī. Gĕmĭnōrūm dūcĭtŭr aūrīs

ād iŭvĕnem aētērnās fūndēntēm Pīscĭbŭs ūndās490

īnque īpsōs ănĭmūs Pīscēs ŏcŭlīquĕ Lĕōnēm.

Cāncĕr ĕt ādvērsō Căprĭcōrnūs cōndĭtŭs āstrō

īn sēmēt vērtūnt ŏcŭlōs, īn mūtŭă tēndūnt

aūrĭbŭs, ēt Cāncrī cāptātŭr Ăquārĭŭs āstū.

āt Lĕŏ cūm Gĕmĭnīs ăcĭēm cōniūngĭt ĕt aūrēm495

Cēntaūrō fĕrŭs ēt Căprĭcōrnī dīlĭgĭt āstrūm.

Ērĭgŏnē Taūrūm spēctāt sēd Scōrpĭŏn aūdīt

ātquĕ Săgīttĭfĕrō cōnātūr nēctĕrĕ fraūdēm.

Lībră sŭōs sĕquĭtūr sēnsūs sōlūmquĕ vĭdēndō

Lānĭgĕrum ātque ănĭmō cōmplēxa ēst Scōrpĭŏn īnfrā.500

īllĕ vĭdēt Pīscēs, aūdīt quaē prōxĭmă Lībraē.

nēc nōn Ārcĭtĕnēns māgnō pārērĕ Lĕōnī

aūrĭbŭs ātque ŏcŭlīs sīnūm fūndēntĭs Ăquārī

cōnspĭcĕre āssuēvīt sōlāmque ēx ōmnĭbŭs āstrīs

dīlĭgĭt Ērĭgŏnēn. cōntrā Căprĭcōrnŭs ĭn īpsūm505

cōnvērtīt vīsūs (quĭd ĕnīm mīrābĭtŭr īllĕ

māiŭs, ĭn Aūgūstī fēlīx cūm fūlsĕrĭt ōrtūm?)

aūrĭbŭs ēt sūmmī cāptāt fāstīgĭă Cāncrī.

āt nūdūs Gĕmĭnīs īntēndĭt Ăquārĭŭs aūrēm

sūblīmēmquĕ cŏlīt Cāncrūm spēctātquĕ rĕdūctă510

tēlă Săgīttĭfĕrī. Pīscēs ād Scōrpĭŏn ācrēm

dērēxēre ăcĭēm cŭpĭūntque āttēndĕrĕ Taūrūm.

hās nātūră vĭcēs trĭbŭīt, cūm sīdĕră fīxīt.

hīs ōrtī sĭmĭlīs rĕfĕrūnt pēr mūtŭă sēnsūs,

aūdīre ūt cŭpĭānt ălĭōs ălĭōsquĕ vĭdērĕ,515

hōrum ŏdĭō nūnc hōrum īdēm dūcūntŭr ămōrĕ

īllīs īnsĭdĭās tēndānt, cāptēntŭr ăb īllīs.

Quīn ādvērsă mĕānt āltērnă trĭgōnă trĭgōnīs,

āltĕrăque īn bēllūm dīvērsō līmĭtĕ dūcīt

līnĕă. sīc vērī pēr tōtūm cōnsŏnăt ōrdŏ.520

nāmque Ărĭēs, Lĕo ĕt Ārcĭtĕnēns, sŏcĭātă trĭgōnă

sīgnă, nĕgānt Chēlīs foēdūs tōtīquĕ trĭgōnō

quōd Gĕmĭni ēxcĭpĭūnt fūndēns ĕt Ăquārĭŭs ūndās.

īdquĕ dŭplēx rătĭō cōgīt vērum ēssĕ fătērī,

quōd trĭă sīgnă trĭbūs sīgnīs cōntrārĭă fūlgēnt,525

quōdque aētērnă mănēnt hŏmĭnūm bēlla ātquĕ fĕrārūm.

hūmāna ēst făcĭēs Lībraē, dīvērsă Lĕōnīs

īdcīrco ēt cēdūnt pĕcŭdēs, quōd vīrĭbŭs āmplīs

cōnsĭlĭum ēst māiūs. vīctūs Lĕŏ fūlgĕt ĭn āstrīs,

aūrĕă Lānĭgĕrō cōncēssīt sīdĕră pēllīs,530

īpsĕ sŭaē pārtī Cēntaūrūs tērgŏrĕ cēdīt,

ūsque ădĕo ēst hŏmĭnīs vīrtūs. quīd mīrĕr ăb īllīs

nāscēntīs Lībraē sŭpĕrārī pōssĕ trĭgōnō?

quīn ĕtĭām brĕvĭōr rătĭo ēst pēr sīgnă sĕquēndă;

nām, quaēcūmquĕ nĭtēnt hūmānā cōndĭtă fōrmā535

āstră, mănēnt īllīs ĭnĭmīca ēt vīctă fĕrārūm.

sēd tămĕn īn prŏprĭās sēcēdūnt sīngŭlă mēntēs

ēt prīvātă gĕrūnt sēcrētīs hōstĭbŭs ārmă.

Lānĭgĕrō gĕnĭtīs bēllum ēst cūm Vīrgĭnĕ nātīs

ēt Lībrā Gĕmĭnīsque ĕt ĕīs quōs prōtŭlĭt Ūrnă.540

īn pārtūs Taūrī sūb Cāncrō nātă fĕrūntūr

pēctŏra ĕt īn Chēlīs ēt quaē dānt Scōrpĭŏs ācēr

ēt Pīscēs. āt, quōs Gĕmĭnōrūm sīdĕră fōrmānt,

hīs cūm Lānĭgĕrō bēllum ēst ēiūsquĕ trĭgōnō.

īn Cāncrō gĕnĭtōs Căprĭcōrnī sēmĭnă laēdūnt545

ēt Lībraē pārtūs ēt quōs dāt Vīrgĭnĭs āstrūm

quīquĕ sŭb āvērsī nŭmĕrāntūr sīdĕrĕ Taūrī.

Lānĭgĕrī cōmmūnĭs ĕrīt răbĭdīquĕ Lĕōnīs

hōstĭs, ĕt ā tŏtĭdēm bēllūm sūbscrībĭtŭr āstrīs.

Ērĭgŏnē Cāncrūmquĕ tĭmēt gĕmĭnīquĕ sŭb ārcū550

Cēntaūri ēt Pīscēs ēt tē, Căprĭcōrnĕ, rĭgēntēm.

māxĭmă tūrbă pĕtīt Lībrām, Căprĭcōrnŭs ĕt īllī

ādvērsūs Cāncēr, Iŭvĕnīs quŏd ŭtrīmquĕ quădrātūmst,

quaēque īn Lānĭgĕrī nŭmĕrāntūr sīgnă trĭgōnūm.

Scōrpĭŏs īn tŏtĭdēm fēcūndūs crēdĭtŭr hōstēs;555

aēquŏrĕūm iŭvĕnēm, Gĕmĭnōs, Taūrum ātquĕ Lĕōnēm,

Ērĭgŏnēn Lībrāmquĕ fŭgīt mĕtŭēndŭs ĕt īpsĕ,

quīquĕ Săgīttārī vĕnĭūnt dē sīdĕrĕ pārtūs.

hōs Gĕmĭnīs nātī Lībrāque ēt Vīrgĭne ĕt Ūrnā

dēprēssīssĕ vŏlēnt. nātūraē lēgĕ iŭbēntĕ560

haēc ĕădēm, Căprĭcōrnĕ, tŭīs ĭnĭmīcă fĕrūntūr.

āt quōs aētērnīs pērfūndĭt Ăquārĭŭs ūndīs,

īn pūgnām Nĕmĕaēŭs ăgīt tōtūmquĕ trĭgōnūm,

tūrbă sŭb ūnīūs fŭgĭēns vīrtūtĕ fĕrārūm.

Pīscĭbŭs ēxōrtōs vīcīnŭs Ăquārĭŭs ūrgēt565

ēt gēmīnĭ frătrēs ēt quōs dāt Vīrgĭnĭs āstrūm

quīquĕ Săgīttārī dēscēndūnt sīdĕrĕ nātī.

Nēc sōla ēst rătĭō quaē dāt nāscēntĭbŭs ārmă

īnque ŏdĭūm gĕnĕrāt pārtūs ēt mūtŭă bēllă;

sēd plērūmquĕ mănēnt ĭnĭmīcā tērtĭă quaēquĕ570

lēge, īn trānsvērsūm vūltū dēfīxă mălīgnō,

quōdquĕ, mănēnt quaēcūmquĕ lŏcō cōntrārĭă sīgnă

ādvērsōsquĕ gĕrūnt īntēr sē sēptĭmă vīsūs,

tērtĭă quaēque īllīs ŭtrĭūsquĕ trĭgōnă fĕrūntūr;

nē sīt mīrāndūm sī foēdūs nōn dătŭr āstrīs575

quaē sūnt ādvērsīs sīgnīs cōgnātă trĭgōnă.

Pēr tōt sīgnōrūm spĕcĭēs cōntrārĭă sūrgūnt

cōrpŏră tōtquĕ mŏdīs tŏtĭēns ĭnĭmīcă crĕāntūr.

īdcīrcō nĭhĭl ēx sēmēt nātūră crĕāvīt

foēdĕre ămīcĭtĭaē māiūs nēc rārĭŭs ūmquām;580

ūnŭs ĕrāt Pўlădēs, ūnūs quī māllĕt Ŏrēstēs

īpsĕ mŏrī; līs ūnă fŭīt pēr saēcŭlă mōrtīs,

āltēr quōd răpĕrēt fātūm, nōn cēdĕrĕt āltēr.

ēt dŭŏ, quī pŏtŭērĕ sĕquī: vīx nōxĭă poēnīs,

ōptāvītquĕ rĕūm spōnsōr nōn pōssĕ rĕvērtī,585

spōnsōrēmquĕ rĕūs tĭmŭīt, nē sōlvĕrĕt īpsūm

pērquĕ tŏt aētātēs hŏmĭnūm, tōt tēmpŏra ĕt ānnōs,

tōt bēlla ēt vărĭōs ĕtĭām sūb pācĕ lăbōrēs,

cūm Fōrtūnă fĭdēm quaērāt, vīx īnvĕnĭt ūsquām.

āt quānta ēst scĕlĕrūm mōlēs pēr saēcŭlă cūnctă,590

quāmque ŏnŭs īnvĭdĭaē nōn ēxcūsābĭlĕ tērrīs!

vēnālēs ād fātă pătrēs mātrūmquĕ sĕpūlcră

īmpŏsŭīt Phoēbūs nōctēm tērrāsquĕ rĕlīquīt.

quīd lŏquăr ēvērsās ūrbēs ēt prōdĭtă tēmplă

ēt vărĭās pācīs clādēs ēt mīxtă vĕnēnă595

īnsĭdĭāsquĕ fŏrī, caēdēs īn moēnĭbŭs īpsīs

ēt sŭb ămīcĭtĭaē grāssāntēm nōmĭnĕ tūrbām?

īn pŏpŭlō scĕlŭs ēst ĕt ăbūndānt cūnctă fŭrōrīs.

ēt fās ātquĕ nĕfās mīxtūm, lēgēsquĕ pĕr īpsās

saēvīt nēquĭtĭēs; poēnās iām nōxĭă vīncīt.600

scīlĭcĕt, īn mūltīs quŏnĭām dīscōrdĭă sīgnīs

cōrpŏră nāscūntūr, pāx ēst sūblātă pĕr ōrbēm,

ēt fĭdĕī rārūm foēdūs paūcīsquĕ trĭbūtūm,

ūtquĕ sĭbī caēlūm sīc tēllūs dīssĭdĕt īpsă

ātque hŏmĭnūm gēntēs ĭnĭmīcā sōrtĕ fĕrūntūr.605

Sī tămĕn ēt cōgnātă cŭpīs dīnōscĕrĕ sīgnă,

quaē iūngānt ănĭmōs ĕt ămīcā sōrtĕ fĕrāntūr,

Lānĭgĕrī pārtūs cūm tōtō iūngĕ trĭgōnō.

sīmplĭcĭōr tămĕn ēst Ărĭēs, mĕlĭūsquĕ Lĕōnĕ

prōsĕquĭtūr gĕnĭtōs ēt tē, Cēntaūrĕ, crĕātōs610

quām cŏlĭtūr. nāmque ēst nātūrā mītĭŭs āstrūm

ēxpŏsĭtūmquĕ sŭaē nōxaē, nēc fraūdĭbŭs ūllīs,

nēc mĭnŭs īngĕnĭō mōllī quām cōrpŏrĕ cōnstāns:

īllīs ēst fĕrĭtās sīgnīs praēdaēquĕ cŭpīdŏ,

vēnālīsque ănĭmūs nōn nūmquam ēxcēdĕrĕ cōgīt615

cōmmŏdĭtātĕ fĭdēm, nēc lōnga ēst grātĭă fāctī;

āt, cūm Lānĭgĕrī pārtūs sŭb ŭtrōquĕ trĭgōnō

nōn pārcīt; sēd rāră gĕrīt prō tēmpŏrĕ bēllă,

quaē fĕrĭtās ŭtrĭūsquĕ măgīs prōrūmpĕrĕ cōgīt.

plūs tămĕn īn dŭplĭcī nŭmĕrāndum ēst rōbŏrĭs ēssĕ,620

cuī cōmmīxtŭs hŏmo ēst, quām tē, Nĕmĕaēĕ, sŭb ūnō.

īdcīrco ēt pāx ēst sīgnīs ēt mīxtă quĕrēlă.

quīn ĕtĭām Taūrī Căprĭcōrnō iūngĭtŭr āstrūm,

nēc măgĭs īllōrūm cŏĕūnt ād foēdĕră mēntēs;

Vīrgĭnĕōs ĕtĭām pārtūs, quīcūmquĕ crĕāntūr625

Taūrō, cōmplēctī cŭpĭūnt, sēd saēpĕ quĕrūntūr

quōs Gĕmĭnīquĕ dăbūnt Chēlaēque ĕt Ăquārĭŭs ōrtūs

ūnūm pēctŭs hăbēnt fĭdĕīque īmmōbĭlĕ vīnclūm,

māgnŭs ĕt īn mūltōs vĕnĭēt sūccēssŭs ămīcōs.

Scōrpĭŏs ēt Cāncēr frātērna īn nōmĭnă dūcūnt630

ēx sēmēt gĕnĭtōs, nēc nōn ēt Pīscĭbŭs ōrtī

cōncōrdānt īllīs. saēpe ēst ēt sūbdŏlŭs āctūs:

Scōrpĭŏs āspērgīt nōxās sūb nōmĭne ămīcī;

āt, quĭbŭs īn lūcēm Pīscēs vĕnĭēntĭbŭs ādsūnt

hīs nōn ūnă mănēt sēmpēr sēntēntĭă cōrdī,635

cōmmūtānt ănĭmōs īntērdum ēt foēdĕră rūmpūnt

āc rĕpĕtūnt, tēctaēquĕ lŭēs sūb frōntĕ văgāntūr.

sīc ĕrĭt ēx sīgnīs ŏdĭūm tĭbĭ pāxquĕ nŏtāndă.

īn tērrīs gĕnĭtī tālī sūb lēgĕ crĕāntūr;

Nēc sătĭs hōc, tāntūm sōlīs īnsīstĕrĕ sīgnīs:640

cōntēmplārĕ lŏcūm caēlī sēdēmquĕ văgārūm.

pārtĕ gĕnūs vărĭānt ēt vīrēs līnĕă mūtāt.

nām sŭă quādrātīs vĕnĭūnt, sŭă iūră trĭgōnīs

ēt quaē pēr sēnōs dēcūrrīt vīrgŭlă trāctūs

quaēquĕ sĕcāt mĕdĭūm trānsvērsō līmĭtĕ caēlūm;645

hīnc mŏdŏ dāt mūndūs vīrēs, mŏdŏ dētĕrĭt īdēm,

quaēque īllīc sūmūnt īrās, hūc āctă rĕpōnūnt.

dīstăt ĕnīm sūrgātne ĕădēm sŭbĕātnĕ cădātnĕ.

crēbrĭŭs ādvērsīs ŏdĭum ēst, cōgnātă quădrātīs

cōrpŏră cēnsēntūr sīgnīs ĕt ămīcă trĭgōnīs.650

nēc rătĭo ōbscūra ēst; nām quārtūm quōdquĕ lŏcāvīt

ēiūsdēm gĕnĕrīs sīgnūm nātūră pĕr ōrbēm.

quāttŭŏr aēquālī caēlūm dīscrīmĭnĕ sīgnānt

īn quĭbŭs ārtĭcŭlōs ānnī dĕŭs īpsĕ crĕāvīt,

vēr Ărĭēs, Cĕrĕrēm Cāncēr Bācchūmquĕ mĭnīstrāns655

Lībră, căpēr brūmām gĕnĭtūsque ād frīgŏră pīscīs.

nēc nōn ēt dŭplĭcī quaē sūnt cōnēxă fĭgūrā

quārtūm quēmquĕ lŏcūm rĕtĭnēnt; dŭŏ cērnĕrĕ Pīscēs

ēt gĕmĭnōs iŭvĕnēs dŭplĭcēmque īn Vīrgĭnĕ fōrmām

ēt dŭŏ Cēntaūrī lĭcĕt ūnō cōrpŏră tēxtū.660

sīc ēt sīmplĭcĭbūs sīgnīs stāt fōrmă quădrātă;

nām nĕquĕ Taūrŭs hăbēt cŏmĭtēm, nēc iūngĭtŭr ūllī

hōrrēndūs Lĕŏ, nēc mĕtŭīt sĭnĕ cōmpărĕ quēmquām

Scōrpĭŏs, ātque ūnō cēnsētŭr Ăquārĭŭs āstrō.

sīc quaēcūmquĕ mănēnt quādrātō cōndĭtă tēmplō665

sīgnă părēm rĕfĕrūnt nŭmĕrīs aūt tēmpŏrĕ sōrtēm

āc vĕlŭtī cōgnātă mănēnt sūb foēdĕrĕ tālī.

īdcīrco āffīnēs sīgnānt grădĭbūsquĕ prŏpīnquīs

āccēdūnt ūnāquĕ tĕnēnt sŭb ĭmāgĭnĕ nātōs,

lōngĭŏr īn spătĭūm pōrrēcta ēst līnĕă māiūs670

quaē trĭbŭs ēmēnsīs sīgnīs făcĭt āstră trĭgōnă.

haēc ăd ămīcĭtĭās ĭmĭtāntīs iūră grădūmquĕ

sānguĭnĭs ātque ănĭmīs haērēntĭă foēdĕră dūcūnt,

ūtque īpsa ēx lōngō cŏĕūnt sūmmōtă rĕcēssū,

sīc nōs cōniūngūnt māiōrĭbŭs īntērvāllīs.675

haēc mĕlĭōră pŭtānt, mēntēs quaē iūngĕrĕ pōssūnt,

quām quaē nōn nūmquām foēdūs sūb sānguĭnĕ fāllūnt.

prōxĭmă vīcīnīs sūbscrībūnt, tērtĭă quaēquĕ

hōspĭtĭbūs. sīc āstrōrūm sērvābĭtŭr ōrdŏ.

quōtquōt cārdĭnĭbūs, prŏprĭaē vărĭāntĕ, mŏvēntūr;680

quaē, quāmquam īn pārtēs dīvīsī quāttŭŏr ōrbīs

sīdĕră quādrāta ēffĭcĭūnt, nōn lēgĕ quădrātī

cēnsēntūr: mĭnŏr ēst nŭmĕrī quām cārdĭnĭs ūsūs.

āddĕ sŭās pārtēs sīgnīs, sŭă pārtĭbŭs āstră;

nām nĭhĭl īn tōtūm sērvīt sĭbĭ: mīxtă fĕrūntūr,685

īpsīs dānt īn sē pārtēs căpĭūntquĕ vĭcīssīm.

quaē mĭhĭ mōx cērtō dīgēstă sŭb ōrdĭnĕ sūrgēnt.

ōmnĭbŭs ēx īstīs rătĭo ēst rĕpĕtēndă pĕr ārtēm,

pācāta īnfēstīs sīgna ūt dīscērnĕrĕ pōssīs.

Pērspīcē nūnc tĕnŭēm vīsū rēm, pōndĕrĕ māgnām690

ēt tāntūm Grāiō sīgnārī nōmĭnĕ pāssām,

dōdĕcătēmŏrĭa, īn tĭtŭlō sīgnāntĭă caūsās.

nām, cūm trīcēnās pēr pārtēs sīdĕră cōnstēnt,

rūrsūs bīs sēnīs nŭmĕrūs dīdūcĭtŭr ōmnīs;

īpsa ĭgĭtūr rătĭō bīnās īn pārtĭbŭs ēssĕ695

dīmĭdĭāsquĕ dŏcēt pārtēs. hīs fīnĭbŭs ēccĕ

dōdĕcătēmŏrĭūm cōnstāns, bīs sēnăquĕ tāntă

ōmnĭbŭs īn sīgnīs; quaē mūndī cōndĭtŏr īllĕ

āttrĭbŭīt tŏtĭdēm nŭmĕrō fūlgēntĭbŭs āstrīs,

ūt sŏcĭātă fŏrēnt āltērnā sīdĕră sōrtĕ,700

ēt sĭmĭlīs sĭbĭ mūndŭs, ĕt ōmnĭa ĭn ōmnĭbŭs āstră,

quōrūm mīxtūrīs rĕgĕrēt cōncōrdĭă cōrpūs

ēt tūtēlă fŏrēt cōmmūnī mūtŭă caūsā.

īdcīrcō, quāmquām sīgnīs nāscāntŭr ĕīsdēm,

dīvērsōs rĕfĕrūnt mōrēs ĭnĭmīcăquĕ vōtă;705

ēt saēpe īn pēiūs dērrāt nātūră, mărēmquĕ

fēmĭnă sūbsĕquĭtūr: mīscēntūr sīdĕrĕ pārtūs,

sīngŭlă dīvīsīs vărĭānt quōd pārtĭbŭs āstră,

dōdĕcătēmŏrĭīs prŏprĭās mūtāntĭă vīrēs.

Nūnc, quōd sīt cūiūsquĕ, cănām, quōve ōrdĭnĕ cōnstēnt,710

nē văgŭs īgnōtīs sīgnōrūm pārtĭbŭs ērrēs.

īpsă sŭō rĕtĭnēnt prīmās īn cōrpŏrĕ pārtēs

sīdĕră, vīcīnaē sŭbĕūntĭbŭs āttrĭbŭūntūr,

cētĕră prō nŭmĕrō dūcūnt ēx ōrdĭnĕ pārtēs,

ūltĭma ĕt ēxtrēmīs rătĭō cōncēdĭtŭr āstrīs.715

sīngŭlă sīc rĕtĭnēnt bīnās īn sīdĕrĕ quōquĕ

dīmĭdĭāsque ēiūs pārtēs, ēt sūmmă rĕplētūr

sōrtĭbŭs ēxāctīs trīgīntā sīdĕre ĭn ōmnī.

Nēc gĕnŭs ēst ūnūm, rătĭō nēc prōdĭtă sīmplēx,

plūrĭbŭs īnquĕ mŏdīs vērūm nātūră lŏcāvīt720

dīdūxītquĕ vĭās vŏlŭītquĕ pĕr ōmnĭă quaērī.

haēc quŏquĕ cōmpērta ēst rătĭō sūb nōmĭne ĕōdēm.

quācūmque īn pārtī nāscēntūm tēmpŏrĕ Lūnă

cōnstĭtĕrīt, nŭmĕrīs hānc tēr dīspōnĕ quătērnīs,

sūblīmī tŏtĭdēm quĭă fūlgēnt sīdĕră mūndō.725

īndĕ sŭās īllī sīgnō, quō Lūnă rĕfūlsīt,

quaēque hīnc dēfŭĕrānt pārtēs nŭmĕrārĕ mĕmēntŏ.

prōxĭmă trīcēnās părĭtērquĕ sĕquēntĭă dūcūnt.

hīc ŭbĭ dēfĭcĭēt nŭmĕrūs, tūnc sūmmă rĕlīctă

īn bīnās sōrtēs ādiēctā pārtĕ lŏcētūr730

dīmĭdĭā, rĕlĭquīs trĭbŭāntŭr ŭt ōrdĭnĕ sīgnīs

īn quō dēstĭtŭēnt, ēiūs tūm Lūnă tĕnēbīt

dōdĕcătēmŏrĭūm sīgnī; pōst cētĕră dūcēt

ōrdĭnĕ quōdquĕ sŭō, sīcūt stānt āstră lŏcātă.

Haēc quŏquĕ tē rătĭō nē fāllāt, pērcĭpĕ paūcīs735

māiŏr ĭn ēffēctū mĭnŏr ēst dē pārtĭbŭs īpsīs

dōdĕcătēmŏrĭī quŏtă sīt quōd dīcĭtŭr ēssĕ

dōdĕcătēmŏrĭūm. nāmque īd pēr quīnquĕ nŏtātūr

pārtēs; nām tŏtĭdēm praēfūlgēnt sīdĕră caēlō

quaē văgă dīcūntūr, dūcūnt ēt sīngŭlă sōrtēs740

dīmĭdĭās, vīrēsque ĭn ĕīs ēt iūră căpēssūnt.

īn quō quaēque ĭgĭtūr stēllaē quāndōquĕ lŏcātaē

dōdĕcătēmŏrĭō fŭĕrīnt spēctārĕ dĕcēbīt;

cūiŭs ĕnīm stēlla īn fīnēs īn sīdĕrĕ quōquĕ

īncĭdĕrīt, dăbĭt ēffēctūs īn vīrĭbŭs ēiūs.745

ūndĭquĕ mīscēnda ēst rătĭō pēr quam ōmnĭă cōnstānt.

vērum haēc pōstĕrĭūs prŏprĭō cūncta ōrdĭnĕ rēddām;

nūnc sătĭs ēst dŏcŭīssĕ sŭōs īgnōtă pĕr ūsūs,

ūt, cūm pērcēptīs stĕtĕrīt fīdūcĭă mēmbrīs,

sīc tōtūm cōrpūs făcĭlī rătĭōnĕ nŏtētūr750

ēt bĕnĕ dē sūmmā vĕnĭāt pōst sīngŭlă cārmēn.

ūt rŭdĭbūs pŭĕrīs mōnstrātūr līttĕră prīmūm

pēr făcĭēm nōmēnquĕ sŭūm, tūm pōnĭtŭr ūsūs,

tūm cōniūnctă sŭīs fōrmātūr sŷllăbă nōdīs,

hīnc vērbī strūctūră vĕnīt pēr mēmbră lĕgēndī,755

tūnc rērūm vīrēs ātque ārtīs trādĭtŭr ūsūs

pērquĕ pĕdēs prŏprĭōs nāscēntĭă cārmĭnă sūrgūnt,

sīngŭlăque īn sūmmām prōdēst dĭdĭcīssĕ prĭōră

(quaē nĭsĭ cōnstĭtĕrīnt prīmīs fūndāta ĕlĕmēntīs,

vērsăquĕ quaē prŏpĕrē dĕdĕrīnt praēcēptă măgīstrī),760

ēfflŭăt īn vānūm rērūm praēpōstĕrŭs ōrdŏ

sīc mĭhĭ pēr tōtūm vŏlĭtāntī cārmĭnĕ mūndūm

ērŭtăque ābstrūsā pĕnĭtūs cālīgĭnĕ fātă,

Pīĕrĭdūm nŭmĕrīs ĕtĭām mŏdŭlātă, cănēntī

quōquĕ dĕūs rēgnāt rĕvŏcāntī nūmĕn ĭn ārtēm,765

pēr pārtēs dūcēndă fĭdēs ēt sīngŭlă rērūm

sūnt grădĭbūs trādēndă sŭīs, ūt, cum ōmnĭă cērtă

nōtĭtĭā stĕtĕrīnt, prŏprĭōs rĕvŏcēntŭr ăd ūsūs.

āc, vĕlŭt, īn nūdīs cūm sūrgūnt mōntĭbŭs ūrbēs,

cōndĭtŏr ēt văcŭōs mūrīs cīrcūmdărĕ cōllēs770

dēstĭnăt, āntĕ mănūs quām tēmptēt scīndĕrĕ fōssās

fērvĭt ŏpūs (rŭĭt ēccĕ nĕmūs, sāltūsquĕ vĕtūstī

prōcūmbūnt sōlēmquĕ nŏvūm, nŏvă sīdĕră cērnūnt,

pēllĭtŭr ōmnĕ lŏcō vŏlŭcrūm gĕnŭs ātquĕ fĕrārūm,

āntīquāsquĕ dŏmōs ēt nōtă cŭbīlĭă līnquūnt,775

āst ălĭī sĭlĭcem īn mūrōs ēt mārmŏră tēmplīs

rīmāntūr, fērrīquĕ rĭgōr pēr pīgnŏră nōtă

quaērĭtŭr, hīnc ārtēs, hīnc ōmnīs cōnvĕnĭt ūsūs),

tūm dēmūm cōnsūrgĭt ŏpūs, cūm cūnctă sŭpērsūnt,

nē mĕdĭōs rūmpāt cūrsūs praēpōstĕră cūră,780

sīc mĭhĭ cōnāntī tāntaē sūccēdĕrĕ mōlī

mātĕrĭēs prīmūm rērūm, rătĭōnĕ rĕmōtā,

trādēnda ēst, rătĭō sīt nē pōst īrrĭtă nēvĕ

ārgūmēntă nŏvīs stŭpĕānt nāscēntĭă rēbūs.

Ērgo ăgĕ nōscēndīs ănĭmūm cōmpōnĕ săgācēm785

cārdĭnĭbūs, quī pēr mūndūm sūnt quāttŭŏr ōmnēs

dīspŏsĭtī sēmpēr mūtāntquĕ vŏlāntĭă sīgnă:

ūnŭs ăb ēxōrtū caēlī nāscēntĭs ĭn ōrbēm,

quā prīmūm tērrās aēquālī līmĭtĕ cērnīt,

āltĕr ăb ādvērsā rēspōndēns aēthĕrĭs ōrā,790

ūndĕ fŭgīt mūndūs praēcēpsque īn Tārtără tēndīt;

tērtĭŭs ēxcēlsī sīgnāt fāstīgĭă caēlī,

quō dēfēssŭs ĕquīs Phoēbūs sūbsīstĭt ănhēlīs

rēclīnātquĕ dĭēm mĕdĭāsque ēxāmĭnăt ūmbrās;

īmă tĕnēt quārtūs fūndātō nōbĭlĭs ōrbĕ,795

īn quō prīncĭpĭum ēst rĕdĭtūs fīnīsquĕ cădēndī

sīdĕrĭbūs, părĭtērque ōccāsūs cērnĭt ĕt ōrtūs.

haēc lŏcă praēcĭpŭās vīrēs sūmmōsquĕ pĕr ārtēm

fātōrum ēffēctūs rĕfĕrūnt, quōd tōtŭs ĭn īllīs

nītĭtŭr aētērnīs vĕlŭtī cōmpāgĭbŭs ōrbīs;800

quaē nĭsĭ pērpĕtŭīs āltērnā sōrtĕ vŏlāntēm

cūrsĭbŭs ēxcĭpĭānt nēctāntque īn vīncŭlă, bīnă

pēr lătĕra ātque īmūm tēmplī sūmmūmquĕ căcūmēn,

dīssŏcĭātă flŭāt rĕsŏlūtō māchĭnă mūndō.

Sēd dīvērsă tămēn vīs ēst īn cārdĭnĕ quōquĕ805

ēt prō sōrtĕ lŏcī vărĭānt ātque ōrdĭnĕ dīstānt.

prīmŭs ĕrīt, sūmmī quī rēgnāt cūlmĭnĕ caēlī

ēt mĕdĭūm tĕnŭī pārtītūr līmĭtĕ mūndūm;

quēm căpĭt ēxcēlsā sūblīmēm Glōrĭă sēdĕ

(scīlĭcĕt haēc tūtēlă dĕcēt fāstīgĭă sūmmă),810

quīdquĭd ŭt ēmĭnĕāt sĭbĭ vīndĭcĕt ēt dĕcŭs ōmnĕ

āssĕrăt ēt vărĭōs trībuēndō rēgnĕt hŏnōrēs.

hīnc făvŏr ēt spĕcĭēs ātque ōmnīs grātĭă vūlgī,

rēddĕrĕ iūră fŏrō, cōmpōnĕrĕ lēgĭbŭs ōrbēm

foēdĕrĭbūsquĕ sŭīs ēxtērnās iūngĕrĕ gēntēs815

ēt prō sōrtĕ sŭā cūiūsque ēxtōllĕrĕ nōmēn.

prōxĭmŭs, ēst īmā quāmquām stătĭōnĕ lŏcātūs,

sūstĭnĕt aētērnīs nīxūm rādīcĭbŭs ōrbēm,

ēffēctū mĭnŏr īn spĕcĭē sēd māiŏr ĭn ūsū.

fūndāmēntă tĕnēt rērūm cēnsūsquĕ gŭbērnāt,820

quām rătă sīnt fōssīs, scrūtātūr, vōtă mĕtāllīs

ātque ēx ōccūltō quāntūm cōntīngĕrĕ pōssīt.

tērtĭŭs, aēquālī tērrīs īn pārtĕ nĭtēntēm

quī tĕnĕt ēxōrtūm, quā prīmūm sīdĕră sūrgūnt,

ūndĕ dĭēs rĕdĭt ēt tēmpūs dēscrībĭt ĭn hōrās,825

hīnc īntēr Grāiās hōrōscŏpŏs ēdĭtŭr ūrbēs,

nēc căpĭt ēxtērnūm, prŏprĭō quĭă nōmĭnĕ gaūdēt.

hūnc pĕnĕs ārbĭtrĭūm vītae ēst, hīc rēgŭlă mōrūm,

fōrtūnāmquĕ dăbīt rēbūs, dūcētquĕ pĕr ārtēs,

quālĭăque ēxcĭpĭānt nāscēntīs tēmpŏră prīmă,830

quōs căpĭānt cūltūs, quālī sīnt sēdĕ crĕātī,

ūtcūmque ādmīxtīs sūbscrībēnt vīrĭbŭs āstră.

ūltĭmŭs, ēmēnsō quī cōndīt sīdĕră mūndō

ōccāsūmquĕ tĕnēns sūmmērsūm dēspĭcĭt ōrbēm,

pērtĭnĕt ād rērūm sūmmās fīnēmquĕ lăbōrūm,835

cōniŭgĭa ātque ĕpŭlās ēxtrēmăquĕ tēmpŏră vītaē

ōtĭăque ēt coētūs hŏmĭnūm cūltūsquĕ dĕōrūm.

Nēc cōntēntŭs ĕrīs pērcēptō cārdĭnĕ quōquĕ:

īntērvālla ĕtĭām mĕmŏrī sūnt mēntĕ nŏtāndă

pēr māiūs dīmēnsă sŭās rēddēntĭă vīrēs.840

quīdquĭd ăb ēxōrtū sūmmūm cūrvātŭr ĭn ōrbēm,

aētātēm prīmām nāscēntīsque āssĕrĭt ānnōs.

quōd sūmmō prĕmĭtūr dēvēxūm cūlmĭnĕ mūndī

dōnĕc ăd ōccāsūs vĕnĭāt, pŭĕrīlĭbŭs ānnīs

sūccēdīt tĕnĕrāmquĕ rĕgīt sūb sēdĕ iŭvēntām.845

quaē pārs ōccāsūs aūfērt īmūmquĕ sŭb ōrbēm

dēscēndīt, rĕgĭt haēc mātūraē tēmpŏră vītaē

pērpĕtŭā sĕrĭē vărĭōque ēxērcĭtă cūrsū.

āt, quā pērfĭcĭtūr cūrsūs rĕdĕūntĕ sŭb ōrtūm,

tārdă sŭpīnātūm lāssātīs vīrĭbŭs ārcūm850

āscēndēns, sērōs dēmūm cōmplēctĭtŭr ānnōs

lābēntēmquĕ dĭēm vītaē trĕmŭlāmquĕ sĕnēctām.

Ōmnĕ quĭdēm sīgnūm sūb quālīcūmquĕ fĭgūrā

pārtĭbŭs īnfĭcĭtūr mūndī; lŏcŭs īmpĕrăt āstrīs

ēt dōtēs nōxāmquĕ făcīt; vērtūntŭr ĭn ōrbēm855

sīngŭla ĕt āccĭpĭūnt vīrēs caēlōquĕ rĕmīttūnt.

vīncĭt ĕnīm nātūră lŏcī lēgēsquĕ mĭnīstrāt

fīnĭbŭs īn prŏprĭīs ēt praētĕrĕūntĭă cōgīt

ēssĕ sŭī mōrīs, vărĭō nūnc dītĭa hŏnōrĕ,

nūnc stĕrĭlīs poēnām rĕfĕrēntĭă sīdĕră sēdīs.860

quaē sŭpĕr ēxōrtum ēst ā sūmmō tērtĭă caēlō,

īnfēlīx rĕgĭō rēbūsque ĭnĭmīcă fŭtūrīs

ēt vĭtĭō fēcūndă nĭmīs; nēc sōlă, sĕd īllī

pār ĕrĭt, ādvērsō quaē fūlgēt sīdĕrĕ sēdēs

iūnctă sŭb ōccāsū. neū praēstēt, cārdĭnĕ mūndī865

ūtrăquĕ praētēntā fērtūr dēiēctă rŭīnā.

pōrtă lăbōrĭs ĕrīt: scāndēndūmst ātquĕ cădēndūm.

nēc mĕlĭōr sŭpĕr ōccāsūs cōntrāquĕ sŭb ōrtū

sōrs ăgĭtūr mūndī: praēcēps haēc, īllă sŭpīnă

pēndēns aūt mĕtŭīt vīcīnō cārdĭnĕ fīnēm870

aūt fraūdātă cădēt. mĕrĭtō Tŷphōnĭs hăbēntūr

hōrrēndaē sēdēs, quēm Tēllūs saēvă prŏfūdīt,

cūm bēllūm caēlō pĕpĕrīt nēc mātrĕ mĭnōrēs

ēxstĭtĕrūnt pārtūs. sēd fūlmĭnĕ rūrsŭs ĭn ālvūm

cōmpūlsī, mōntēsquĕ sŭpēr rĕdĭērĕ cădēntēs,875

cēssĭt ĕt īn tŭmŭlūm bēllī vītaēquĕ Tўphoēūs.

īpsă trĕmīt mātēr flāgrāntēm mōntĕ sŭb Aētnā.

āt, quaē fūlgēntīs sĕquĭtūr fāstīgĭă caēlī

prōxĭmă, nēve īpsī cēdāt, cuī iūngĭtŭr, āstrō

spē mĕlĭōr, pālmāmquĕ pĕtēns vīctrīxquĕ prĭōrūm880

āltĭŭs īnsūrgīt: sūmmaē cŏmĕs āddĭtă fīnīs,

īn pēiūsquĕ mănēnt cūrsūs nēc vōtă sŭpērsūnt.

quōcīrcā mĭnĭmē mīrūm, sī prōxĭmă sūmmō

ātque ĕădem īntĕgrĭōr Fōrtūnaē sōrtĕ dĭcātūr

cuī tĭtŭlūs Fēlīx. cēnsūm sīc prōxĭmă Grāiaē885

nōstră sŭbīt līnguaē vērtītque ā nōmĭnĕ nōmēn.

Iūppĭtĕr hāc hăbĭtāt: vĕnĕrāndām crēdĕ rĕgēntī.

huīc īn pērvērsūm sĭmĭlīs dēiēctă sŭb ōrbĕ

īmăquĕ sūmmērsī cōntīngēns cūlmĭnă mūndī,

ādvērsā quaē pārtĕ nĭtēt, dēfēssă pĕrāctā890

mīlĭtĭā rūrsūsquĕ nŏvō dēvōtă lăbōrī

cārdĭnĭs ēt sŭbĭtūră iŭgūm sōrtēmquĕ pŏtēntēm

nōndūm sēntĭt ŏnūs mūndī, iām spērăt hŏnōrēm.

Daēmŏnĭēn mĕmŏrānt Grāī, Rōmānă pĕr ōră

quaērĭtŭr īnvērsūs tĭtŭlūs. sūb cōrdĕ săgācī895

cōndĕ lŏcūm nūmēnquĕ dĕī nōmēnquĕ pŏtēntīs,

quaē tĭbĭ pōstĕrĭūs māgnōs rĕvŏcēntŭr ăd ūsūs.

hīc mōmēntă mănēnt nōstraē plērūmquĕ sălūtīs

bēllăquĕ mōrbōrūm caēcīs pūgnāntĭă tēlīs,

vīrĭbŭs āmbĭgŭām gĕmĭnīs cāsūsquĕ dĕīquĕ900

nūnc hūc nūnc īllūc sōrtēm mūtāntĭs ŭtrāquĕ.

sēd mĕdĭūm pōst āstră dĭēm cūrvātăquĕ prīmūm

cūlmĭnă nūtāntīs sūmmō dē vērtĭcĕ mūndī

aēthrā Phoēbŭs ălīt; sūb quō quaē cōrpŏră nōstră

cōncĭpĭūnt vĭtĭa ēt fōrtūnam, ēx vīrĭbŭs ēiūs905

dēcērnūnt. Deūs īllĕ lŏcūs sūb nōmĭnĕ Grāiō

dīcĭtŭr. huīc ādvērsă nĭtēns, quaē prīmă rĕsūrgīt

sēdĭbŭs ēx īmīs ĭtĕrūmquĕ rĕdūcĭt Ŏlŷmpūm,

pārs mūndī frātrūmquĕ vĭcēs mōrtēsquĕ gŭbērnāt;

ēt dŏmĭnam āgnōscīt Phoēbēn, frātērnă vĭdēntēm910

rēgnă pĕr ādvērsās caēlī fūlgēntĭă pārtēs

fātăquĕ dāmnōsīs ĭmĭtāntēm fīnĭbŭs ōrīs.

huīc pārtī Dĕă nōmĕn ĕrīt Rōmānă pĕr ōră,

Graēcĭă vōcĕ sŭā tĭtŭlūm dēsīgnăt ĕūndēm.

ārcĕ sĕd īn caēlī, quā sūmma ācclīvĭă fīnēm915

īnvĕnĭūnt, quā prīncĭpĭūm dēclīvĭă sūmūnt,

cūlmĭnăque īnsūrgūnt ōccāsūs īntĕr ĕt ōrtūs

sūspēndūntquĕ sŭō lībrātum ēxāmĭnĕ mūndūm,

āssĕrĭt hānc Cўthĕrēă sĭbī pēr sīdĕră sēdēm

ēt vĕlŭt īn făcĭē mūndī sŭă cōllŏcăt ōră,920

pēr quae hūmānă rĕgīt. prŏprĭāst haēc rēddĭtă pārtī

vīs, ūt cōnŭbĭa ēt thălămōs taēdāsquĕ gŭbērnēt:

haēc tūtēlă dĕcēt Vĕnĕrēm, sŭă tēlă mŏvērĕ.

nōmĕn ĕrīt Fōrtūnă lŏcō, quōd pērcĭpĕ mēntĕ,

ūt brĕvĭa īn lōngō cōmpēndĭă cārmĭnĕ praēstēm.925

āt, quā sūbsīdīt cōnvērsō cārdĭnĕ mūndūs

fūndāmēntă tĕnēns, āvērsum ēt sūspĭcĭt ōrbēm

āc mĕdĭā sūb nōctĕ iăcēt, Sātūrnŭs ĭn īllā

pārtĕ sŭās ăgĭtāt vīrēs, dēiēctŭs ĕt īpsĕ

īmpĕrĭō quōndām mūndī sŏlĭōquĕ dĕōrūm,930

ēt pătĕr īn pătrĭōs ēxērcēt nūmĭnă cāsūs

fōrtūnāmquĕ sĕnūm. tĭtŭlūs, quēm Graēcĭă fēcīt,

nāscēntum ātquĕ pătrūm, quaē tālī cōndĭtă pārtēst

Daēmŏnĭūm sīgnāt dīgnās prō nōmĭnĕ vīrēs.

nūnc ăgĕ sūrgēntēm prīmō dē cārdĭnĕ mūndūm935

rēspĭcĕ, quā sŏlĭtōs nāscēntĭă sīgnă rĕcūrsūs

īncĭpĭūnt, vĭrĭdīs gĕlĭdīs ēt Phoēbŭs ăb ūndīs

ēnătăt ēt fūlvō paūlātim āccēndĭtŭr īgnī

āspĕrum ĭtēr tēmptāns, Ărĭēs quā dūcĭt Ŏlŷmpūm.

haēc tŭă tēmplă fĕrūnt, Măĭā Cŷllēnĭĕ nātĕ,940

prō făcĭē sīgnātă nŏtā, quōd nōmĕn ĕt īpsī

aūctōrēs tĭbĭ dānt. ūna ēst tūtēlă dŭōrūm:

īn quā fōrtūnām nātōrūm cōndĭdĭt ōmnēm

nātūra, ēx īllā sūspēndīt vōtă părēntūm.

ūnŭs ĭn ōccāsū lŏcŭs ēst sŭpĕr. īllĕ rŭēntēm945

praēcĭpĭtāt mūndūm tērrīs ēt sīdĕră mērgīt,

tērgăquĕ prōspēctāt Phoēbī, quī vīdĕrăt ōră;

nē mīrērĕ, nĭgrī sī Dītīs iānŭă fērtūr

ēt fīnēm vītaē rĕtĭnētquĕ rĕpāgŭlă mōrtīs.

hīc ĕtĭam īpsĕ dĭēs mŏrĭtūr, tēllūsquĕ pĕr ōrbēm950

sūrrĭpĭt ēt nōctīs cāptūm sūb cārcĕrĕ claūdīt.

nēc nōn ēt fĭdĕī tūtēlām vīndĭcăt īpsī

pēctŏrĭs ēt pōndūs. tānta ēst īn sēdĕ pŏtēstās

quaē vŏcăt ēt cōndīt Phoēbūm rĕcĭpītquĕ rĕfērtquĕ,

cōnsūmmātquĕ dĭēm. tālī sūb lēgĕ nŏtāndaē955

tēmplōrūm tĭbĭ sūnt vīrēs: quaē pērvŏlăt ōmnīs

āstrōrūm sĕrĭēs dūcītque ēt cōmmŏdăt īllīs

īpsă sŭās lēgēs, stēllaēque ēx ōrdĭnĕ cērtō,

ūt nātūră sĭnīt, lūstrānt, vărĭāsquĕ lŏcōrūm

ēffĭcĭūnt vīrēs, ūtcūmque ălĭēnă căpēssūnt960

rēgna ĕt ĭn ēxtērnīs sūbsīdūnt hōspĭtă cāstrīs.

haēc mĭhĭ sūb cērtā stēllārūm pārtĕ cănēntūr;

nūnc sătĭs ēst caēlī pārtēs tĭtŭlōsquĕ nŏtāssĕ

ēffēctūsquĕ lŏcī pēr sē cūiūsquĕ dĕōsquĕ.

cuī pārtī nōmēn pŏsŭīt, quī cōndĭdĭt ārtēm,965

ōctŏtrŏpōs; pēr quōd stēllaē dīvērsă vŏlāntēs

quōs rēddānt mōtūs, prŏprĭō vĕnĭt ōrdĭnĕ rērūm.

Maximus Iliacae gentis certamina vates

et quinquaginta regum regemque patremque

Hectoraque Aeacidae victamque sub Hectore Troiam,

erroremque ducis totidem, quot vicerat, annis

5instantem bello geminataque Pergama ponto

ultimaque in patria captisque penatibus arma

ore sacro cecinit; patriam cui turba petentum,

dum dabat, eripuit, cuiusque ex ore profusos

omnis posteritas latices in carmina duxit

10amnemque in tenuis ausa est deducere rivos

unius fecunda bonis. sed proximus illi

Hesiodus memorat divos divumque parentes

et chaos enixum terras orbemque sub illo

infantem et primos titubantia sidera cursus

15Titanasque senes, Iovis et cunabula magni

et sub fratre viri nomen, sine matre parentis,

atque iterum patrio nascentem corpore Bacchum,

omniaque immenso volitantia lumina mundo,

quin etiam ruris cultus legesque notavit

20militiamque soli, quod colles Bacchus amaret,

quod fecunda Ceres campos, quod Pallas utrumque,

atque arbusta vagis essent quod adultera pomis;

silvarumque deos secretaque numina Nymphas.

pacis opus, magnos naturae condit in usus.

25astrorum quidam varias dixere figuras,

signaque diffuso passim labentia caelo

in proprium cuiusque genus causasque tulere;

Persea et Andromedan poena matremque dolentem

solventemque patrem, raptamque Lycaone natam,

30officioque Iovis Cynosuram, lacte Capellam

et furto Cycnum, pietate ad sidera ductam

Erigonen ictuque Nepam spolioque Leonem

et morsu Cancrum, Pisces Cythereide versa,

Lanigerum victo ducentem sidera ponto,

35ceteraque ex variis pendentia casibus astra

aethera per summum volverunt fixa revolvi.

quorum carminibus nihil est nisi fabula caelum

terraque composuit mundum quae pendet ab illo.

quin etiam ritus pastorum et Pana sonantem

40in calamos Sicula memorat tellure creatus,

nec silvis silvestre canit perque horrida motus

rura serit dulcis Musamque inducit in aulas.

ecce alius pictas volucres ac bella ferarum,

ille venenatos angues aconitaque et herbas

45fata refert vitamque sua radice ferentis.

quin etiam tenebris immersum Tartaron atra

in lucem de nocte vocant orbemque revolvunt

interius versum naturae foedere rupto.

omne genus rerum doctae cecinere sorores,

50omnis ad accessus Heliconos semita tritast,

et iam confusi manant de fontibus amnes

nec capiunt haustum turbamque ad nota ruentem.

integra quaeramus rorantis prata per herbas

undamque occultis meditantem murmur in antris,

55quam neque durato gustarint ore volucres,

ipse nec aetherio Phoebus libaverit igni.

nostra loquar, nulli vatum debebimus orsa,

nec furtum sed opus veniet, soloque volamus

in caelum curru, propria rate pellimus undas.

60namque canam tacita naturae mente potentem

infusumque deum caelo terrisque fretoque

ingentem aequali moderantem foedere molem,

totumque alterno consensu vivere mundum

et rationis agi motu, cum spiritus unus

65per cunctas habitet partes atque irriget orbem

omnia pervolitans corpusque animale figuret.

quod nisi cognatis membris contexta maneret

machina et imposito pareret tota magistro

ac tantum mundi regeret prudentia censum,

70non esset statio terris, non ambitus astris,

erraretque vagus mundus standove rigeret,

nec sua dispositos servarent sidera cursus

noxque alterna diem fugeret rursusque fugaret,

non imbres alerent terras, non aethera venti

75nec pontus gravidas nubes nec flumina pontum

nec pelagus fontes, nec staret summa per omnis

par semper partes aequo digesta parente,

ut neque deficerent undae nec sideret orbis

nec caelum iusto maiusve minusve volaret.

80motus alit, non mutat opus. sic omnia toto

dispensata manent mundo dominumque sequuntur.

hic igitur deus et ratio, quae cuncta gubernat,

ducit ab aetheriis terrena animalia signis,

quae, quamquam longo, cogit, summota recessu,

85sentiri tamen, ut vitas ac fata ministrent

gentibus ac proprios per singula corpora mores.

nec nimis est quaerenda fides: sic temperat arva

caelum, sic varias fruges redditque rapitque,

sic pontum movet ac terris immittit et aufert,

90atque haec seditio pelagus nunc sidere lunae

mota tenet, nunc diverso stimulata recessu,

nunc anni spatio Phoebum comitata volantem;

sic summersa fretis, concharum et carcere clausa,

ad lunae motum variant animalia corpus

95et tua damna, tuas imitantur, Delia, vires;

tu quoque fraternis sic reddis curribus ora

atque iterum ex isdem repetis, quantumque reliquit

aut dedit ille, refers et sidus sidere constas;

denique sic pecudes et muta animalia terris,

100cum maneant ignara sui legisque per aevum,

natura tamen ad mundum revocante parentem

attollunt animos caelumque et sidera servant

corporaque ad lunae nascentis cornua lustrant

venturasque vident hiemes, reditura serena.

105quis dubitet post haec hominem coniungere caelo,

eximium natura dedit linguamque capaxque

ingenium volucremque animum, quem denique in unum

descendit deus atque habitat seque ipse requirit?

mitte alias artes, quarum est permissa facultas

110invidiosa adeo, nec nostri munera census:

mitto quod aequali nihil est sub lege tributum,

quo patet auctoris summam, non corporis, esse;

mitto quod certum est et inevitabile fatum

materiaeque datum est cogi sed cogere mundo

115quis caelum posset nisi caeli munere nosse,

et reperire deum, nisi qui pars ipse deorumst?

quisve hanc convexi molem sine fine patentis

signorumque choros ac mundi flammea tecta,

aeternum et stellis adversus sidera bellum

120ac terras caeloque fretum subiectaque utrisque

cernere et angusto sub pectore claudere posset,

ni sanctos animis oculos natura dedisset

cognatamque sibi mentem vertisset ad ipsam

et tantum dictasset opus, caeloque veniret

125et privas quas dant leges nascentibus astra;

quod vocat in caelum sacra ad commercia rerum?

quis neget esse nefas invitum prendere mundum

et velut in semet captum deducere in orbem?

sed, ne circuitu longo manifesta probentur,

130ipsa fides operi faciet pondusque fidemque;

nam neque decipitur ratio nec decipit umquam.

rite sequenda via est ac veris credita causis,

eventusque datur qualis praedicitur ante.

quod Fortuna ratum faciat, quis dicere falsum

135audeat et tantae suffragia vincere sortis?

Haec ego divino cupiam cum ad sidera flatu

ferre, nec in turba nec turbae carmina condam.

sed solus, vacuo veluti vectatus in orbe

liber agam currus non occursantibus ullis

140nec per iter socios commune regentibus actus,

sed caelo noscenda canam, mirantibus astris

et gaudente sui mundo per carmina vatis,

vel quibus illa sacros non invidere meatus

notitiamque sui, minima est quae turba per orbem.

145illa frequens, quae divitias, quae diligit aurum,

imperia et fasces mollemque per otia luxum

et blandis diversa sonis dulcemque per aures

affectum, ut modico noscenda ad fata labore.

hoc quoque fatorum est, legem perdiscere fati.

150Et primum astrorum varia est natura notanda

carminibus per utrumque genus. nam mascula sex sunt,

diversi totidem generis sub principe Tauro:

cernis ut aversos redeundo surgat in artus.

alternant genus et vicibus variantur in orbem.

155Humanas etiam species in parte videbis,

nec mores distant: pecudum pars atque ferarum

ingenium facient. quaedam signanda sagaci

singula sunt animo, propria quae sorte feruntur:

nunc binis insiste; dabunt geminata potentis

160per socium effectus. multum comes addit et aufert,

ambiguisque valent, quis sunt collegia, fatis

ad meritum noxamque. duos per sidera Pisces

et totidem Geminos nudatis aspice membris.

his coniuncta manent alterno bracchia nexu,

165dissimile est illis iter in contraria versis.

par numerus, sed enim dispar natura notandast.

atque haec ex paribus toto gaudentia censu

signa meant, nihil exterius mirantur in ipsis

amissumve dolent, quaedam quod, parte recisa

170atque ex diverso commissis corpore membris,

ut Capricornus et intentum qui derigit arcum

iunctus equo: pars huic hominis, sed nulla priori.

hoc quoque servandum est alta discrimen in arte,

distat enim gemini duo sint duplane figura

175quin etiam Erigone binis numeratur in astris,

nec facies ratio duplex; nam desinit aestas,

incipit autumnus media sub Virgine utrimque.

idcirco tropicis praecedunt omnibus astra

bina, ut Lanigero, Chelis Cancroque Caproque,

180quod duplicis retinent conexo tempore vires.

ut, quos subsequitur Cancer per sidera fratres,

e geminis alter florentia tempora veris

sufficit, aestatem sitientem provehit alter;

nudus uterque tamen, sentit quia uterque calorem,

185ille senescentis veris, subeuntis at ille

aestatis: par est primae sors ultima parti.

quin etiam Arcitenens, qui te, Capricorne, sub ipso

promittit, duplici formatus imagine fertur:

mitior autumnus mollis sibi vindicat artus

190materiamque hominis, fera tergo membra rigentem

excipiunt hiemem mutantque in tempora signum.

quosque Aries prae se mittit, duo tempora Pisces

bina dicant: hiemem hic claudit, ver incohat alter.

cum sol aequoreis revolans decurrit in astris,

195hiberni coëunt cum vernis roribus imbres.

utraque sors umoris habet fluitantia signa.

Quin tria signa novem signis coniuncta repugnant

et quasi seditio caelum tenet. aspice Taurum

clunibus et Geminos pedibus, testudine Cancrum

200surgere, cum rectis oriantur cetera membris;

ne mirere moras, cum sol aversa per astra

aestivum tardis attollat mensibus annum.

Nec te praetereat nocturna diurnaque signa

quae sint perspicere et propria deducere lege,

205non tenebris aut luce suam peragentia sortem

(nam commune foret nullo discrimine nomen,

omnia quod certis vicibus per tempora fulgent

et nunc illa dies, nunc noctes illa sequuntur),

sed quibus illa parens mundi natura sacratas

210temporis attribuit partes statione perenni.

namque Sagittari signum rabidique Leonis

et sua respiciens aurato vellere terga,

tum Pisces et Cancer et acri Scorpios ictu,

aut vicina loco, divisa aut partibus aequis,

215omnia dicuntur simili sub sorte diurna.

cetera, vel numero consortia vel vice sedis,

interiecta locis totidem, nocturna feruntur.

quidam etiam sex continuis dixere diurnas

esse vices astris, quae sunt a principe signo

220Lanigeri, sex a Libra nocturna videri.

sunt quibus esse diurna placet quae mascula surgunt,

femineam sortem tutis gaudere tenebris.

Quin non nulla tibi nullo monstrante loquuntur

Neptuno debere genus, scopulosus in undis

225Cancer et effuso gaudentes aequore Pisces.

at, quae terrena censentur sidera sorte,

princeps armenti Taurus regnoque superbus

lanigeri gregis est Aries pestisque duorum

praedatorque Leo et dumosis Scorpios arvis.

230sunt etiam mediae legis communia signa,

ambiguus tergo Capricornus, Aquarius undis,

Pars est prima nocens fundentis semper Aquari,

umida terrenis aequali foedere mixta.

Non licet a minimis animum deflectere curis,

235nec quicquam rationis eget frustrave creatum.

fecundum est proprie Cancri genus, acer et ictu

Scorpios, et partu complentes aequora Pisces.

sed sterilis Virgo est, simili coniuncta Leoni,

nec capit, aut captos effundit, Aquarius ortus.

240inter utrumque manet Capricornus corpore mixto

et qui Cretaeo fulget Centaurus in arcu,

communisque Aries aequantem tempora Libram

et Geminos Taurumque pari sub sorte recenset.

Nec tu nulla putes in eo commenta locasse

245naturam rerum, quod sunt currentia quaedam,

ut Leo et Arcitenens Ariesque in cornua tortus;

aut quae recta suis librantur stantia membris,

ut Virgo et Gemini, fundens et Aquarius undas;

vel quae fessa sedent pigras referentia mentes,

250Taurus depositis collo sopitus aratris,

Libra sub emerito considens orbe laborum,

tuque tuos, Capricorne, gelu contractus in artus;

quaeve iacent, Cancer patulam distentus in alvum,

Scorpios incumbens plano sub pectore terrae,

255in latus obliqui Pisces semperque iacentes.

Quod si sollerti circumspicis omnia cura,

fraudata invenies amissis sidera membris.

Scorpios in Libra consumit bracchia, Taurus

succidit incurvo claudus pede, lumina Cancro

260desunt, Centauro superest et quaeritur unum.

sic nostros casus solatur mundus in astris

exemploque docet patienter damna subire,

omnis cum caelo fortunae pendeat ordo

ipsaque debilibus formentur sidera membris.

265Temporibus quoque sunt propriis pollentia signa:

aestas a Geminis, autumnus Virgine surgit,

bruma Sagittifero, ver Piscibus incipit esse.

quattuor in partes scribuntur sidera terna;

hiberna aestivis, autumni verna repugnant.

270Nec satis est proprias signorum noscere formas

consensu quoque fata movent et foedere gaudent

atque aliis alia succedunt sorte locoque.

circulus ut dextro signorum clauditur orbe,

in tris aequalis discurrit linea ductus

275inque vicem extremis iungit se finibus ipsa,

et, quaecumque ferit, dicuntur signa trigona,

in tria partitus quod ter cadit angulus astra

quae divisa manent ternis distantia signis.

Laniger ex paribus spatiis duo signa, Leonis

280atque Sagittari, diverso conspicit ortu;

Virginis et Tauri Capricorno consonat astrum;

cetera sunt simili ratione triangula signa

per totidem sortes, desunt quae, condita mundo:

sed discrimen erit dextris laevisque: sinistra

285quae subeunt, quae praecedunt dextra esse feruntur;

dexter erit Tauro Capricornus, Virgo sinistra

hoc satis exemplo est. at, quae divisa quaternis

partibus aequali laterum sunt condita ductu

quorum designat normalis virgula sedes,

290haec quadrata ferunt. Libram Capricornus et illum

conspicit ante Aries atque ipsum a partibus aequis

Cancer et hunc laeva subeuntis sidera Librae.

semper enim in dextris censentur signa priora.

sic licet in totidem partes diducere cuncta

295ternaque bis senis quadrata effingere signis,

quorum proposito reddentur in ordine vires.

Sed siquis contentus erit numerasse quadrata,

divisum ut signis mundum putet esse quaternis,

aut tribus ac binis signis ornare trigonum,

300ut socias vires et amicos exigat ortus

foederaque inveniat mundi cognata per astra,

falsus erit. nam, quina licet sint undique signa,

qui tamen e trinis, quae quinto quoque feruntur

astra loco, fuerint nati, sentire trigoni

305non poterunt vires: licet illud nomine servent,

amisere loco dotes numerisque repugnant.

nam, cum sint partes orbis per signa trecentae

et ter vicenae, quas Phoebi circuit ardor,

tertia pars eius numeri latus efficit unum

310in tris perducti partes per signa trigoni.

hanc autem numeri non reddit linea summam,

si signum signo, non pars a parte notetur,

quod, quamuis duo sunt ternis dirimentibus astra,

si tamen extremam laevi primamque prioris

315inter se conferre voles numerumque notare,

ter quinquagenas implebunt ordine partes;

transibit numerus formam finesque sequentis

consumet ductus. licet ergo signa trigona

dicantur, partes non servant illa trigonas.

320haec eadem species fallet per signa quadrata

(quod, cum totius numeri, qui construit orbem,

ter denae quadrum partes per sidera reddant,

evenit ut, prima signi de parte prioris

si partem ad summam ducatur virga sequentis,

325bis sexagenas faciat; sin summa prioris

et pars confertur subeuntis prima, duorum

signorum in medio numerum transique referque,

triginta duplicat partes, pars tertia derit);

et, quamuis quartum a quarto quis computet astrum,

330naufragium facient partes unius in ipsis.

non igitur satis est signis numerasse trigona

quadrative fidem quaeri per signa quaterna.

quadrati si forte voles effingere formam,

aut trinis paribus facies cum membra trigoni,

335hic poscit quintam partem centesima summa,

illic amittit decimam. sic convenit ordo.

et, quiscumque quater iunctis favet angulus usque,

quaeque loca in triplici signarit linea ductu

cum sinvata viae linquet dispendia recta,

340his natura dedit communi foedera lege

inque vicem affectus et mutua iura favoris.

quocirca non omnis habet genitura trigonis

consensum signis, nec, cum sunt forte quadrata,

continuo inter se servant commercia rerum.

345distat enim, partes consumat linea iustas

detrectetne modum numeri, quem circulus ambit,

nunc tris efficiens, nunc quattuor undique ductus,

quos in plura iubet ratio procedere signa

interdum, quam sunt numeris memorata per orbem.

350Sed longe maior vis est per signa trigoni

quam quibus est titulus sub quarto quoque quadratis.

altior est horum summoto linea templo,

illa magis vicina meat caeloque recedit

et propius terras accedit visus eorum

355aëraque infectum nostras demittit ad auras.

Debilia alternis data sunt commercia signis,

mutua nec magno consensu foedera servant,

invita angusto quod linea flectitur orbe.

nam, cum praeteriens formatur singula limes

360sidera et alterno devertitur angulus astro

sexque per anfractus curvatur virgula in orbem,

a Tauro venit in Cancrum, tum Virgine tacta

Scorpion ingreditur, tum te, Capricorne, rigentem

et geminos a te Pisces aversaque Tauri

365sidera contingens finit, qua coeperat, orbem.

alterius ductus locus est per transita signa,

utque ea praetereas quae sunt mihi singula dicta,

flexibus et totidem similis sit circulus illi.

transuersos igitur fugiunt subeuntia visus,

370quod nimis inclinata iacent limisque videntur

vicinoque latent: ex recto certior ictus.

tertia convexo conduntur signa recessu;

et, quia succedit convexo linea caelo,

singula circuitu quae tantum transeat astra,

375visus eis procul est altoque vagatur Olympo

et tenuis vires ex longo mittit in orbem.

sed tamen est illis foedus sub lege propinqua,

quod non diversum genus est coëuntibus astris,

mascula sed maribus respondent, cetera sexus

380feminei secum iungunt commercia mundi.

sic, quamquam alternis, par est natura figuris,

et cognata iacent generis sub legibus astra.

Iam vero nulla est haerentibus addita signis

gratia; nam consensus hebet, quia visus ademptus.

385in seducta ferunt animos, quae cernere possunt.

sunt etiam adversi generis conexa per orbem

mascula femineis semperque obsessa vicissim.

disparibus non ulla datur concordia signis

Sexta quoque in nullas numerantur commoda vires,

390virgula per totum quod par non ducitur orbem

sed duo signa ferit mediis summota quaternis,

tertius absumpto ductus non sufficit orbe.

At, quae diversis e partibus astra refulgent

per medium adverso mundum pendentia vultu

395et toto divisa manent contraria caelo

septima quaeque, loco quamuis summota feruntur,

ex longo tamen illa valent viresque ministrant

vel bello vel pace suas, ut tempora poscunt,

nunc foedus stellis, nunc et dictantibus iras

400quod si forte libet, quae sunt contraria, signa

per titulos celebrare suos sedesque, memento

solstitium brumae, Capricornum opponere Cancro,

Lanigerum Librae (par nox in utroque diesquest),

Piscibus Erigonen, iuvenique urnaeque Leonem;

405Scorpios e summo cum fulget, Taurus in imost,

et cadit Arcitenens Geminis orientibus orbi.

hos servant inter sese contraria cursus

sed, quamquam adversis fulgent contraria signis,

natura tamen interdum sociata feruntur,

410et genere amplexis concordia mutua surgit:

mascula se paribus vel sic, diversa suorum

respondent generi. Pisces et Virginis artus

adversi volitant, sed amant communia iura,

et vincit natura locum; sed vincitur ipsa

415temporibus, Cancerque tibi, Capricorne, repugnat

femina femineo, quia brumae dissidet aestas.

hinc rigor et glacies nivibusque albentia rura,

hinc sitis et sudor nudusque in collibus orbis,

aestivosque dies aequat nox frigida brumae.

420sic bellum natura gerit, discordat et annus,

ne mirere in ea pugnantia sidera parte.

at non Lanigeri signum Libraeque repugnant

in totum, quia ver autumno tempore differt

(fructibus hoc implet maturis, floribus illud)

425sed ratione pari est, aequatis nocte diebus,

temporaque efficiunt simili concordia textu

permixtosque dies mediis hiemem inter et aestum

articulis uno servantia utrimque tenore

quo minus infesto decertent sidera bello.

430talis erit ratio diversis addita signis.

His animaduersis rebus quae proxima cura?

noscere tutelas adiectaque numina signis

et quae cuique deo rerum natura dicavit,

cum divina dedit magnis virtutibus ora,

435condidit et varias sacro sub nomine vires,

pondus uti rebus persona imponere posset.

Lanigerum Pallas, Taurum Cytherea tuetur,

formosos Phoebus Geminos; Cyllenie, Cancrum,

Iuppiter, et cum matre deum regis ipse Leonem;

440spicifera est Virgo Cereris fabricataque Libra

Vulcani; pugnax Mavorti Scorpios haeret;

venantem Diana virum, sed partis equinae,

atque angusta fovet Capricorni sidera Vesta;

e Iovis adverso Iunonis Aquarius astrumst

445agnoscitque suos Neptunus in aethere Pisces.

hinc quoque magna tibi venient momenta futuri,

cum ratio tua per stellas et sidera curret

argumenta petens omni de parte viasque

artis, ut ingenio divina potentia surgat

450exaequentque fidem caelo mortalia corda.

Accipe divisas hominis per sidera partes

singulaque imperiis propriis parentia membra,

in quis praecipuas toto de corpore vires

exercent. Aries caput est ante omnia princeps

455sortitus censusque sui pulcherrima colla

Taurus, et in Geminis aequali bracchia sorte

scribuntur conexa umeris, pectusque locatum

sub Cancro est, laterum regnum scapulaeque Leonis,

Virginis in propriam descendunt ilia sortem,

460Libra regit clunes, et Scorpios inguine gaudet,

Centauro femina accedunt, Capricornus utrisque

imperitat genibus, crurum fundentis Aquari

arbitrium est, Piscesque pedum sibi iura reposcunt.

Quin etiam propriis inter se legibus astra

465conveniunt, ut certa gerant commercia rerum,

inque vicem praestant visus atque auribus haerent

aut odium foedusve gerunt, conversaque quaedam

in semet proprio ducuntur plena favore.

idcirco adversis non numquam est gratia signis,

470et bellum sociata gerunt; alienaque sede

inter se generant coniunctos omne per aevum,

a triquetrisque orti pugnant fugiuntque vicissim;

quod deus, in leges mundum cum conderet omnem,

affectus quoque divisit variantibus astris,

475atque aliorum oculos, aliorum contulit aures,

iunxit amicitias horum sub foedere certo,

cernere ut inter se possent audireque quaedam,

diligerent alia et noxas bellumque moverent,

his etiam propriae foret indulgentia sortis,

480ut se diligerent semper sibique ipsa placerent;

sicut naturas hominum plerasque videmus

qui genus ex signis ducunt formantibus ortus.

Consilium ipse suum est Aries, ut principe dignumst,

audit se Libramque videt, frustratur amando

485Taurum; Lanigero qui fraudem nectit et ultra

fulgentis geminos audit per sidera Pisces,

Virgine mens capitur visa. sic vexerat ante

Europam dorso retinentem cornua laeva

indutusque Iovi. Geminorum ducitur auris

490ad iuvenem aeternas fundentem Piscibus undas

inque ipsos animus Pisces oculique Leonem.

Cancer et adverso Capricornus conditus astro

in semet vertunt oculos, in mutua tendunt

auribus, et Cancri captatur Aquarius astu.

495at Leo cum Geminis aciem coniungit et aurem

Centauro ferus et Capricorni diligit astrum.

Erigone Taurum spectat sed Scorpion audit

atque Sagittifero conatur nectere fraudem.

Libra suos sequitur sensus solumque videndo

500Lanigerum atque animo complexa est Scorpion infra.

ille videt Pisces, audit quae proxima Librae.

nec non Arcitenens magno parere Leoni

auribus atque oculis sinum fundentis Aquari

conspicere assuevit solamque ex omnibus astris

505diligit Erigonen. contra Capricornus in ipsum

convertit visus (quid enim mirabitur ille

maius, in Augusti felix cum fulserit ortum?)

auribus et summi captat fastigia Cancri.

at nudus Geminis intendit Aquarius aurem

510sublimemque colit Cancrum spectatque reducta

tela Sagittiferi. Pisces ad Scorpion acrem

derexere aciem cupiuntque attendere Taurum.

has natura vices tribuit, cum sidera fixit.

his orti similis referunt per mutua sensus,

515audire ut cupiant alios aliosque videre,

horum odio nunc horum idem ducuntur amore

illis insidias tendant, captentur ab illis.

Quin adversa meant alterna trigona trigonis,

alteraque in bellum diverso limite ducit

520linea. sic veri per totum consonat ordo.

namque Aries, Leo et Arcitenens, sociata trigona

signa, negant Chelis foedus totique trigono

quod Gemini excipiunt fundens et Aquarius undas.

idque duplex ratio cogit verum esse fateri,

525quod tria signa tribus signis contraria fulgent,

quodque aeterna manent hominum bella atque ferarum.

humana est facies Librae, diversa Leonis

idcirco et cedunt pecudes, quod viribus amplis

consilium est maius. victus Leo fulget in astris,

530aurea Lanigero concessit sidera pellis,

ipse suae parti Centaurus tergore cedit,

usque adeo est hominis virtus. quid mirer ab illis

nascentis Librae superari posse trigono?

quin etiam brevior ratio est per signa sequenda;

535nam, quaecumque nitent humana condita forma

astra, manent illis inimica et victa ferarum.

sed tamen in proprias secedunt singula mentes

et privata gerunt secretis hostibus arma.

Lanigero genitis bellum est cum Virgine natis

540et Libra Geminisque et eis quos protulit Urna.

in partus Tauri sub Cancro nata feruntur

pectora et in Chelis et quae dant Scorpios acer

et Pisces. at, quos Geminorum sidera formant,

his cum Lanigero bellum est eiusque trigono.

545in Cancro genitos Capricorni semina laedunt

et Librae partus et quos dat Virginis astrum

quique sub aversi numerantur sidere Tauri.

Lanigeri communis erit rabidique Leonis

hostis, et a totidem bellum subscribitur astris.

550Erigone Cancrumque timet geminique sub arcu

Centauri et Pisces et te, Capricorne, rigentem.

maxima turba petit Libram, Capricornus et illi

adversus Cancer, Ivvenis quod utrimque quadratumst,

quaeque in Lanigeri numerantur signa trigonum.

555Scorpios in totidem fecundus creditur hostes;

aequoreum iuvenem, Geminos, Taurum atque Leonem,

Erigonen Libramque fugit metuendus et ipse,

quique Sagittari veniunt de sidere partus.

hos Geminis nati Libraque et Virgine et Urna

560depressisse volent. naturae lege iubente

haec eadem, Capricorne, tuis inimica feruntur.

at quos aeternis perfundit Aquarius undis,

in pugnam Nemeaeus agit totumque trigonum,

turba sub unius fugiens virtute ferarum.

565Piscibus exortos vicinus Aquarius urget

et gemini fratres et quos dat Virginis astrum

quique Sagittari descendunt sidere nati.

Nec sola est ratio quae dat nascentibus arma

inque odium generat partus et mutua bella;

570sed plerumque manent inimica tertia quaeque

lege, in transuersum vultu defixa maligno,

quodque, manent quaecumque loco contraria signa

adversosque gerunt inter se septima visus,

tertia quaeque illis utriusque trigona feruntur;

575ne sit mirandum si foedus non datur astris

quae sunt adversis signis cognata trigona.

Per tot signorum species contraria surgunt

corpora totque modis totiens inimica creantur.

idcirco nihil ex semet natura creavit

580foedere amicitiae maius nec rarius umquam;

unus erat Pylades, unus qui mallet Orestes

ipse mori; lis una fuit per saecula mortis,

alter quod raperet fatum, non cederet alter.

et duo, qui potuere sequi: vix noxia poenis,

585optavitque reum sponsor non posse reverti,

sponsoremque reus timuit, ne solveret ipsum

perque tot aetates hominum, tot tempora et annos,

tot bella et varios etiam sub pace labores,

cum Fortuna fidem quaerat, vix invenit usquam.

590at quanta est scelerum moles per saecula cuncta,

quamque onus invidiae non excusabile terris!

venales ad fata patres matrumque sepulcra

imposuit Phoebus noctem terrasque reliquit.

quid loquar eversas urbes et prodita templa

595et varias pacis clades et mixta venena

insidiasque fori, caedes in moenibus ipsis

et sub amicitiae grassantem nomine turbam?

in populo scelus est et abundant cuncta furoris.

et fas atque nefas mixtum, legesque per ipsas

600saevit nequities; poenas iam noxia vincit.

scilicet, in multis quoniam discordia signis

corpora nascuntur, pax est sublata per orbem,

et fidei rarum foedus paucisque tributum,

utque sibi caelum sic tellus dissidet ipsa

605atque hominum gentes inimica sorte feruntur.

Si tamen et cognata cupis dinoscere signa,

quae iungant animos et amica sorte ferantur,

Lanigeri partus cum toto iunge trigono.

simplicior tamen est Aries, meliusque Leone

610prosequitur genitos et te, Centaure, creatos

quam colitur. namque est natura mitius astrum

expositumque suae noxae, nec fraudibus ullis,

nec minus ingenio molli quam corpore constans:

illis est feritas signis praedaeque cupido,

615venalisque animus non numquam excedere cogit

commoditate fidem, nec longa est gratia facti;

at, cum Lanigeri partus sub utroque trigono

non parcit; sed rara gerit pro tempore bella,

quae feritas utriusque magis prorumpere cogit.

620plus tamen in duplici numerandum est roboris esse,

cui commixtus homo est, quam te, Nemeaee, sub uno.

idcirco et pax est signis et mixta querela.

quin etiam Tauri Capricorno iungitur astrum,

nec magis illorum coëunt ad foedera mentes;

625Virgineos etiam partus, quicumque creantur

Tauro, complecti cupiunt, sed saepe queruntur

quos Geminique dabunt Chelaeque et Aquarius ortus

unum pectus habent fideique immobile vinclum,

magnus et in multos veniet successus amicos.

630Scorpios et Cancer fraterna in nomina ducunt

ex semet genitos, nec non et Piscibus orti

concordant illis. saepe est et subdolus actus:

Scorpios aspergit noxas sub nomine amici;

at, quibus in lucem Pisces venientibus adsunt

635his non una manet semper sententia cordi,

commutant animos interdum et foedera rumpunt

ac repetunt, tectaeque lues sub fronte vagantur.

sic erit ex signis odium tibi paxque notanda.

in terris geniti tali sub lege creantur;

640Nec satis hoc, tantum solis insistere signis:

contemplare locum caeli sedemque vagarum.

parte genus variant et vires linea mutat.

nam sua quadratis veniunt, sua iura trigonis

et quae per senos decurrit virgula tractus

645quaeque secat medium transuerso limite caelum;

hinc modo dat mundus vires, modo deterit idem,

quaeque illic sumunt iras, huc acta reponunt.

distat enim surgatne eadem subeatne cadatne.

crebrius adversis odium est, cognata quadratis

650corpora censentur signis et amica trigonis.

nec ratio obscura est; nam quartum quodque locavit

eiusdem generis signum natura per orbem.

quattuor aequali caelum discrimine signant

in quibus articulos anni deus ipse creavit,

655ver Aries, Cererem Cancer Bacchumque ministrans

Libra, caper brumam genitusque ad frigora piscis.

nec non et duplici quae sunt conexa figura

quartum quemque locum retinent; duo cernere Pisces

et geminos iuvenes duplicemque in Virgine formam

660et duo Centauri licet uno corpora textu.

sic et simplicibus signis stat forma quadrata;

nam neque Taurus habet comitem, nec iungitur ulli

horrendus Leo, nec metuit sine compare quemquam

Scorpios, atque uno censetur Aquarius astro.

665sic quaecumque manent quadrato condita templo

signa parem referunt numeris aut tempore sortem

ac veluti cognata manent sub foedere tali.

idcirco affines signant gradibusque propinquis

accedunt unaque tenent sub imagine natos,

670longior in spatium porrecta est linea maius

quae tribus emensis signis facit astra trigona.

haec ad amicitias imitantis iura gradumque

sanguinis atque animis haerentia foedera ducunt,

utque ipsa ex longo coëunt summota recessu,

675sic nos coniungunt maioribus intervallis.

haec meliora putant, mentes quae iungere possunt,

quam quae non numquam foedus sub sanguine fallunt.

proxima vicinis subscribunt, tertia quaeque

hospitibus. sic astrorum servabitur ordo.

680quotquot cardinibus, propriae variante, moventur;

quae, quamquam in partes divisi quattuor orbis

sidera quadrata efficiunt, non lege quadrati

censentur: minor est numeri quam cardinis usus.

adde suas partes signis, sua partibus astra;

685nam nihil in totum servit sibi: mixta feruntur,

ipsis dant in se partes capiuntque vicissim.

quae mihi mox certo digesta sub ordine surgent.

omnibus ex istis ratio est repetenda per artem,

pacata infestis signa ut discernere possis.

690Perspice nunc tenuem visu rem, pondere magnam

et tantum Graio signari nomine passam,

dodecatemoria, in titulo signantia causas.

nam, cum tricenas per partes sidera constent,

rursus bis senis numerus diducitur omnis;

695ipsa igitur ratio binas in partibus esse

dimidiasque docet partes. his finibus ecce

dodecatemorium constans, bis senaque tanta

omnibus in signis; quae mundi conditor ille

attribuit totidem numero fulgentibus astris,

700ut sociata forent alterna sidera sorte,

et similis sibi mundus, et omnia in omnibus astra,

quorum mixturis regeret concordia corpus

et tutela foret communi mutua causa.

idcirco, quamquam signis nascantur eisdem,

705diversos referunt mores inimicaque vota;

et saepe in peius derrat natura, maremque

femina subsequitur: miscentur sidere partus,

singula divisis variant quod partibus astra,

dodecatemoriis proprias mutantia vires.

710Nunc, quod sit cuiusque, canam, quove ordine constent,

ne vagus ignotis signorum partibus erres.

ipsa suo retinent primas in corpore partes

sidera, vicinae subeuntibus attribuuntur,

cetera pro numero ducunt ex ordine partes,

715ultima et extremis ratio conceditur astris.

singula sic retinent binas in sidere quoque

dimidiasque eius partes, et summa repletur

sortibus exactis triginta sidere in omni.

Nec genus est unum, ratio nec prodita simplex,

720pluribus inque modis verum natura locavit

diduxitque vias volvitque per omnia quaeri.

haec quoque comperta est ratio sub nomine eodem.

quacumque in parti nascentum tempore Luna

constiterit, numeris hanc ter dispone quaternis,

725sublimi totidem quia fulgent sidera mundo.

inde suas illi signo, quo Luna refulsit,

quaeque hinc defuerant partes numerare memento.

proxima tricenas pariterque sequentia ducunt.

hic ubi deficiet numerus, tunc summa relicta

730in binas sortes adiecta parte locetur

dimidia, reliquis tribuantur ut ordine signis

in quo destituent, eius tum Luna tenebit

dodecatemorium signi; post cetera ducet

ordine quodque suo, sicut stant astra locata.

735Haec quoque te ratio ne fallat, percipe paucis

(maior in effectu minor est) de partibus ipsis

dodecatemorii quota sit quod dicitur esse

dodecatemorium. namque id per quinque notatur

partes; nam totidem praefulgent sidera caelo

740quae vaga dicuntur, ducunt et singula sortes

dimidias, viresque in eis et iura capessunt.

in quo quaeque igitur stellae quandoque locatae

dodecatemorio fuerint spectare decebit;

cuius enim stella in fines in sidere quoque

745inciderit, dabit effectus in viribus eius.

undique miscenda est ratio per quam omnia constant.

verum haec posterius proprio cuncta ordine reddam;

nunc satis est docuisse suos ignota per usus,

ut, cum perceptis steterit fiducia membris,

750sic totum corpus facili ratione notetur

et bene de summa veniat post singula carmen.

ut rudibus pueris monstratur littera primum

per faciem nomenque suum, tum ponitur usus,

tum coniuncta suis formatur syllaba nodis,

755hinc verbi structura venit per membra legendi,

tunc rerum vires atque artis traditur usus

perque pedes proprios nascentia carmina surgunt,

singulaque in summam prodest didicisse priora

(quae nisi constiterint primis fundata elementis,

760versaque quae propere dederint praecepta magistri),

effluat in vanum rerum praeposterus ordo

sic mihi per totum volitanti carmine mundum

erutaque abstrusa penitus caligine fata,

Pieridum numeris etiam modulata, canenti

765quoque deus regnat revocanti numen in artem,

per partes ducenda fides et singula rerum

sunt gradibus tradenda suis, ut, cum omnia certa

notitia steterint, proprios revocentur ad usus.

ac, velut, in nudis cum surgunt montibus urbes,

770conditor et vacuos muris circumdare colles

destinat, ante manus quam temptet scindere fossas

fervit opus (ruit ecce nemus, saltusque vetusti

procumbunt solemque novum, nova sidera cernunt,

pellitur omne loco volucrum genus atque ferarum,

775antiquasque domos et nota cubilia linquunt,

ast alii silicem in muros et marmora templis

rimantur, ferrique rigor per pignora nota

quaeritur, hinc artes, hinc omnis convenit usus),

tum demum consurgit opus, cum cuncta supersunt,

780ne medios rumpat cursus praepostera cura,

sic mihi conanti tantae succedere moli

materies primum rerum, ratione remota,

tradenda est, ratio sit ne post irrita neve

argumenta novis stupeant nascentia rebus.

785Ergo age noscendis animum compone sagacem

cardinibus, qui per mundum sunt quattuor omnes

dispositi semper mutantque volantia signa:

unus ab exortu caeli nascentis in orbem,

qua primum terras aequali limite cernit,

790alter ab adversa respondens aetheris ora,

unde fugit mundus praecepsque in Tartara tendit;

tertius excelsi signat fastigia caeli,

quo defessus equis Phoebus subsistit anhelis

reclinatque diem mediasque examinat umbras;

795ima tenet quartus fundato nobilis orbe,

in quo principium est reditus finisque cadendi

sideribus, pariterque occasus cernit et ortus.

haec loca praecipuas vires summosque per artem

fatorum effectus referunt, quod totus in illis

800nititur aeternis veluti compagibus orbis;

quae nisi perpetuis alterna sorte volantem

cursibus excipiant nectantque in vincula, bina

per latera atque imum templi summumque cacumen,

dissociata fluat resoluto machina mundo.

805Sed diversa tamen vis est in cardine quoque

et pro sorte loci variant atque ordine distant.

primus erit, summi qui regnat culmine caeli

et medium tenui partitur limite mundum;

quem capit excelsa sublimem Gloria sede

810(scilicet haec tutela decet fastigia summa),

quidquid ut emineat sibi vindicet et decus omne

asserat et varios tribuendo regnet honores.

hinc favor et species atque omnis gratia vulgi,

reddere iura foro, componere legibus orbem

815foederibusque suis externas iungere gentes

et pro sorte sua cuiusque extollere nomen.

proximus, est ima quamquam statione locatus,

sustinet aeternis nixum radicibus orbem,

effectu minor in specie sed maior in usu.

820fundamenta tenet rerum censusque gubernat,

quam rata sint fossis, scrutatur, vota metallis

atque ex occulto quantum contingere possit.

tertius, aequali terris in parte nitentem

qui tenet exortum, qua primum sidera surgunt,

825unde dies redit et tempus describit in horas,

hinc inter Graias horoscopos editur urbes,

nec capit externum, proprio quia nomine gaudet.

hunc penes arbitrium vitae est, hic regula morum,

fortunamque dabit rebus, ducetque per artes,

830qualiaque excipiant nascentis tempora prima,

quos capiant cultus, quali sint sede creati,

utcumque admixtis subscribent viribus astra.

ultimus, emenso qui condit sidera mundo

occasumque tenens summersum despicit orbem,

835pertinet ad rerum summas finemque laborum,

coniugia atque epulas extremaque tempora vitae

otiaque et coetus hominum cultusque deorum.

Nec contentus eris percepto cardine quoque:

intervalla etiam memori sunt mente notanda

840per maius dimensa suas reddentia vires.

quidquid ab exortu summum curvatur in orbem,

aetatem primam nascentisque asserit annos.

quod summo premitur devexum culmine mundi

donec ad occasus veniat, puerilibus annis

845succedit teneramque regit sub sede iuventam.

quae pars occasus aufert imumque sub orbem

descendit, regit haec maturae tempora vitae

perpetua serie varioque exercita cursu.

at, qua perficitur cursus redeunte sub ortum,

850tarda supinatum lassatis viribus arcum

ascendens, seros demum complectitur annos

labentemque diem vitae tremulamque senectam.

Omne quidem signum sub qualicumque figura

partibus inficitur mundi; locus imperat astris

855et dotes noxamque facit; vertuntur in orbem

singula et accipiunt vires caeloque remittunt.

vincit enim natura loci legesque ministrat

finibus in propriis et praetereuntia cogit

esse sui moris, vario nunc ditia honore,

860nunc sterilis poenam referentia sidera sedis.

quae super exortum est a summo tertia caelo,

infelix regio rebusque inimica futuris

et vitio fecunda nimis; nec sola, sed illi

par erit, adverso quae fulget sidere sedes

865iuncta sub occasu. neu praestet, cardine mundi

utraque praetenta fertur deiecta ruina.

porta laboris erit: scandendumst atque cadendum.

nec melior super occasus contraque sub ortu

sors agitur mundi: praeceps haec, illa supina

870pendens aut metuit vicino cardine finem

aut fraudata cadet. merito Typhonis habentur

horrendae sedes, quem Tellus saeva profudit,

cum bellum caelo peperit nec matre minores

exstiterunt partus. sed fulmine rursus in alvum

875compulsi, montesque super rediere cadentes,

cessit et in tumulum belli vitaeque Typhoeus.

ipsa tremit mater flagrantem monte sub Aetna.

at, quae fulgentis sequitur fastigia caeli

proxima, neve ipsi cedat, cui iungitur, astro

880spe melior, palmamque petens victrixque priorum

altius insurgit: summae comes addita finis,

in peiusque manent cursus nec vota supersunt.

quocirca minime mirum, si proxima summo

atque eadem integrior Fortunae sorte dicatur

885cui titulus Felix. censum sic proxima Graiae

nostra subit linguae vertitque a nomine nomen.

Iuppiter hac habitat: venerandam crede regenti.

huic in perversum similis deiecta sub orbe

imaque summersi contingens culmina mundi,

890adversa quae parte nitet, defessa peracta

militia rursusque novo devota labori

cardinis et subitura iugum sortemque potentem

nondum sentit onus mundi, iam sperat honorem.

Daemonien memorant Grai, Romana per ora

895quaeritur inversus titulus. sub corde sagaci

conde locum numenque dei nomenque potentis,

quae tibi posterius magnos revocentur ad usus.

hic momenta manent nostrae plerumque salutis

bellaque morborum caecis pugnantia telis,

900viribus ambiguam geminis casusque deique

nunc huc nunc illuc sortem mutantis utraque.

sed medium post astra diem curvataque primum

culmina nutantis summo de vertice mundi

aethra Phoebus alit; sub quo quae corpora nostra

905concipiunt vitia et fortunam, ex viribus eius

decernunt. Deus ille locus sub nomine Graio

dicitur. huic adversa nitens, quae prima resurgit

sedibus ex imis iterumque reducit Olympum,

pars mundi fratrumque vices mortesque gubernat;

910et dominam agnoscit Phoeben, fraterna videntem

regna per adversas caeli fulgentia partes

fataque damnosis imitantem finibus oris.

huic parti Dea nomen erit Romana per ora,

Graecia voce sua titulum designat eundem.

915arce sed in caeli, qua summa acclivia finem

inveniunt, qua principium declivia sumunt,

culminaque insurgunt occasus inter et ortus

suspenduntque suo libratum examine mundum,

asserit hanc Cytherea sibi per sidera sedem

920et velut in facie mundi sua collocat ora,

per quae humana regit. propriast haec reddita parti

vis, ut conubia et thalamos taedasque gubernet:

haec tutela decet Venerem, sua tela movere.

nomen erit Fortuna loco, quod percipe mente,

925ut brevia in longo compendia carmine praestem.

at, qua subsidit converso cardine mundus

fundamenta tenens, aversum et suspicit orbem

ac media sub nocte iacet, Saturnus in illa

parte suas agitat vires, deiectus et ipse

930imperio quondam mundi solioque deorum,

et pater in patrios exercet numina casus

fortunamque senum. titulus, quem Graecia fecit,

nascentum atque patrum, quae tali condita partest

Daemonium signat dignas pro nomine vires.

935nunc age surgentem primo de cardine mundum

respice, qua solitos nascentia signa recursus

incipiunt, viridis gelidis et Phoebus ab undis

enatat et fulvo paulatim accenditur igni

asperum iter temptans, Aries qua ducit Olympum.

940haec tua templa ferunt, Maia Cyllenie nate,

pro facie signata nota, quod nomen et ipsi

auctores tibi dant. una est tutela duorum:

in qua fortunam natorum condidit omnem

natura, ex illa suspendit vota parentum.

945unus in occasu locus est super. ille ruentem

praecipitat mundum terris et sidera mergit,

tergaque prospectat Phoebi, qui viderat ora;

ne mirere, nigri si Ditis ianua fertur

et finem vitae retinetque repagula mortis.

950hic etiam ipse dies moritur, tellusque per orbem

surripit et noctis captum sub carcere claudit.

nec non et fidei tutelam vindicat ipsi

pectoris et pondus. tanta est in sede potestas

quae vocat et condit Phoebum recipitque refertque,

955consummatque diem. tali sub lege notandae

templorum tibi sunt vires: quae pervolat omnis

astrorum series ducitque et commodat illis

ipsa suas leges, stellaeque ex ordine certo,

ut natura sinit, lustrant, variasque locorum

960efficiunt vires, utcumque aliena capessunt

regna et in externis subsidunt hospita castris.

haec mihi sub certa stellarum parte canentur;

nunc satis est caeli partes titulosque notasse

effectusque loci per se cuiusque deosque.

965cui parti nomen posuit, qui condidit artem,

octotropos; per quod stellae diversa volantes

quos reddant motus, proprio venit ordine rerum.