Nēscĭŭs āssūmptīs Prĭămūs pătĕr Aēsăcŏn ālīs
vīvĕrĕ, lūgēbāt; tŭmŭlō quŏquĕ nōmĕn hăbēntī
īnfĕrĭās dĕdĕrāt cūm frātrĭbŭs Hēctŏr ĭnānīs.
dēfŭĭt ōffĭcĭō Părĭdīs praēsēntĭă trīstī,
pōstmōdō quī rāptā lōngūm cūm cōniŭgĕ bēllūm5
āttŭlĭt īn pătrĭām; cōniūrātaēquĕ sĕcūntūr
mīllĕ rătēs gēntīsquĕ sĭmūl cōmmūnĕ Pĕlāsgaē.
nēc dīlātă fŏrēt vīndīctă, nĭsi aēquŏră saēvī
īnvĭă fēcīssēnt vēntī Boēōtăquĕ tēllūs
Aūlĭdĕ pīscōsā pūppēs tĕnŭīssĕt ĭtūrās.10
hīc pătrĭō dē mōrĕ Iŏvī cūm sācră părāssēnt,
ūt vĕtŭs āccēnsīs īncāndŭĭt īgnĭbŭs āră,
sērpĕrĕ caērŭlĕūm Dănăī vīdērĕ drăcōnēm
īn plătănūm, coēptīs quaē stābāt prōxĭmă sācrīs.
nīdŭs ĕrāt vŏlŭcrūm bīs quāttŭŏr ārbŏrĕ sūmmā,15
quās sĭmŭl ēt mātrēm cīrcūm sŭă dāmnă vŏlāntēm
cōrrĭpŭīt sērpēns ăvĭdōquĕ rĕcōndĭdĭt ōrĕ.
ōbstĭpŭēre ōmnēs; āt vērī prōvĭdŭs aūgūr
Thēstŏrĭdēs: "Vīncēmŭs"; ăīt "gaūdētĕ, Pĕlāsgī;
Troīă cădēt, sĕd ĕrīt nōstrī mŏră lōngă lăbōrīs20
ātquĕ nŏvēm vŏlŭcrēs īn bēllī dīgĕrĭt ānnōs.
īlle, ŭt ĕrāt vĭrĭdēs āmplēxŭs ĭn ārbŏrĕ rāmōs,
fīt lăpĭs ēt sērvāt sērpēntĭs ĭmāgĭnĕ sāxūm.
Pērmānēnt Aŏnĭīs Nĕrĕūs vĭŏlēntŭs ĭn ūndīs
bēllăquĕ nōn trānsfērt ēt sūnt quī pārcĕrĕ Troīaē25
Nēptūnūm crēdānt, quĭă moēnĭă fēcĕrăt ūrbī.
āt nōn Thēstŏrĭdēs; nĕc ĕnīm nēscītvĕ tăcētvĕ
sānguĭnĕ vīrgĭnĕō plācāndām vīrgĭnĭs īrām
ēssĕ dĕaē. pōstquām pĭĕtātēm pūblĭcă caūsă
rēxquĕ pătrēm vīcīt cāstūmquĕ dătūră crŭōrēm30
flēntĭbŭs ānte ārām stĕtĭt Īphĭgĕnīă mĭnīstrīs,
viētă dĕa ēst nūbēmque ŏcŭlīs ōbiēcĭt ĕt īntēr
ōffĭcĭūm tūrbāmquĕ săcrī vōcēsquĕ prĕcāntūm
sūppŏsĭtā fērtūr mūtāssĕ Mўcēnĭdă cērvā.
ērgo ŭbĭ, quā dĕcŭīt, lēnīta ēst caēdĕ Dĭānă35
ēt părĭtēr Phoēbēs, părĭtēr mărĭs īră rĕcēssīt,
āccĭpĭūnt vēntōs ā tērgō mīllĕ cărīnaē
mūltăquĕ pērpēssaē Phrўgĭā pŏtĭūntŭr hărēnā.
Ōrbĕ lŏcūs mĕdĭo ēst īntēr tērrāsquĕ frĕtūmquĕ
caēlēstēsquĕ plăgās, trĭplĭcīs cōnfīnĭă mūndī,40
ūndĕ quŏd ēst ūsquām, quāmvīs rĕgĭōnĭbŭs ābsīt,
īnspĭcĭtūr pĕnĕtrātquĕ căvās vōx ōmnĭs ăd aūrēs.
fāmă tĕnēt sūmmāquĕ dŏmūm sĭbĭ lēgĭt ĭn ārcĕ
īnnŭmĕrōsque ădĭtūs āc mīllĕ fŏrāmĭnă tēctīs
āddĭdĭt ēt nūllīs īnclūsīt līmĭnă pōrtīs;45
nōctĕ dĭēquĕ pătēt; tōta ēst ēx aērĕ sŏnāntī,
tōtă frĕmīt vōcēsquĕ rĕfērt ĭtĕrātquĕ quŏd aūdīt;
nūllă quĭēs īntūs nūllāquĕ sĭlēntĭă pārtĕ.
nēc tămĕn ēst clāmōr, sēd pārvaē mūrmŭră vōcīs,
quālĭă dē pĕlăgī, sīquīs prŏcŭl aūdĭăt, ūndīs50
ēssĕ sŏlēnt, quālēmvĕ sŏnūm, cūm Iūppĭtĕr ātrās
īncrĕpŭīt nūbēs, ēxtrēmă tŏnītrŭă rēddūnt.
ātrĭă tūrbă tĕnēt; vĕnĭūnt, lĕvĕ vūlgŭs, ĕūntquĕ
mīxtăquĕ cūm vērīs pāssīm cōmmēntă văgāntūr
mīlĭă rūmōrūm cōnfūsăquĕ vērbă vŏlūtānt;55
ē quĭbŭs hī văcŭās īmplēnt sērmōnĭbŭs aūrēs,
hī nārrātă fĕrūnt ălĭō mēnsūrăquĕ fīctī
crēscĭt ĕt aūdītīs ălĭquīd nŏvŭs ādĭcĭt aūctōr.
īllīc Crēdŭlĭtās, īllīc tĕmĕrārĭŭs Ērrōr
vānăquĕ Laētĭtĭa ēst cōnstērnātīquĕ Tĭmōrēs60
sēdĭtĭōquĕ rĕcēns dŭbĭōque aūctōrĕ Sŭsūrrī.
īpsă, quĭd īn caēlō rērūm pĕlăgōquĕ gĕrātūr
ēt tēllūrĕ, vĭdēt tōtūmque īnquīrĭt ĭn ōrbēm.
Fēcĕrăt haēc nōtūm Grăĭās cūm mīlĭtĕ fōrtī
ādvēntārĕ rătēs; nĕque ĭnēxpēctātŭs ĭn ārmīs65
hōstĭs ădēst; prŏhĭbēnt ădĭtūs lītūsquĕ tŭēntūr
Trōĕs ĕt Hēctŏrĕā prīmūs fātālĭtĕr hāstā,
Prōtĕsĭlaē, cādīs; cōmmīssăquĕ proēlĭă māgnō
stānt Dănăīs fōrtīsque ănĭmaē nĕcĕ cōgnĭtŭs Hēctōr;
nēc Phrўgĕs ēxĭgŭō, quĭd Ăchāĭcă dēxtĕră pōssēt,70
sānguĭnĕ sēnsērūnt; ēt iām Sīgēă rŭbēbānt
lītŏră, iām lētō prōlēs Nēptūnĭă Cŷgnūs
mīllĕ vĭrōs dĕdĕrāt, iām cūrru īnstābăt Ăchīllēs
tōtăquĕ Pēlĭăcaē stērnēbāt cūspĭdĭs īctū
āgmĭnă; pērque ăcĭēs aūt Cŷgnum aūt Hēctŏră quaērēns75
cōngrĕdĭtūr Cŷgnō; dĕcĭmūm dīlātŭs ĭn ānnūm
Hēctŏr ĕrāt; tūm cōllă iŭgō cāndēntĭă prēssōs
ēxhōrtātŭs ĕquōs, cūrrūm dīrēxĭt ĭn hōstēm
cōncūtiēnsquĕ sŭīs vībrāntĭă tēlă lăcērtīs:
"quīsquĭs ĕs, ō iŭvĕnīs", dīxīt "sōlāmĕn hăbētō80
mōrtĭs, ăb Haēmŏnĭō quōd sīs iŭgŭlātŭs Ăchīllĕ".
Hāctĕnŭs Aēăcĭdēs; vōcēm grăvĭs hāstă sĕcūtāst
sēd quāmquām cērtā nūllūs fŭĭt ērrŏr ĭn hāstā,
nīl tămĕn ēmīssī prōfēcĭt ăcūmĭnĕ fērrī;
ūtque hĕbĕtī pēctūs tāntūmmŏdŏ cōntŭdĭt īctū.85
"nātĕ dĕā, nām tē fāmā praēnōvĭmŭs", īnquīt
īllĕ "quĭd ā nōbīs vūlnūs mīrārĭs ăbēssĕ?"
(mīrābātŭr ĕnīm) "nōn haēc, quām cērnĭs, ĕquīnīs
fūlvă iŭbīs cāssīs nĕque ŏnūs căvă pārmă sĭnīstraē
aūxĭlĭō mĭhĭ sūnt; dĕcŏr ēst quaēsītŭs ăb īstīs.90
mārs quŏque ŏb hōc căpĕre ārmă sŏlēt; rĕmŏvēbĭtŭr ōmnĕ
tēgmĭnĭs ōffĭcĭūm; tămĕn īndēstrīctŭs ăbībō.
ēst ălĭquīd nōn ēssĕ sătūm Nērēĭdĕ, sēd quī
Nērĕăque ēt nātās ēt tōtūm tēmpĕrĕt aēquōr".
dīxĭt ĕt haēsūrūm clĭpĕī cūrvāmĭnĕ tēlūm95
mīsĭt ĭn Aēăcĭdēn, quŏd ĕt aēs ēt prōxĭmă rūpīt
tērgă nŏvēnă bŏūm, dĕcĭmō tămĕn ōrbĕ mŏrātum ēst.
ēxcŭtĭt hōc hērōs rūrsūsquĕ trĕmēntĭă fōrtī
tēlă mănū tōrsīt; rūrsūs sĭnĕ vūlnĕrĕ cōrpūs
sīncērūmquĕ fŭīt. nēc tērtĭă cūspĭs ăpērtūm100
ēt sē praēbēntēm vālvīt dēstrīngĕrĕ Cŷgnūm.
haūd sĕcŭs ēxārsīt quām cīrcō taūrŭs ăpērtō,
cūm sŭă tērrĭbĭlī pĕtĭt īrrītāmĭnă cōrnū,
Poēnĭcĕās vēstēs ēlūsăquĕ vūlnĕră sēntīt.
nūm tămĕn ēxcĭdĕrīt fērrūm, cōnsīdĕrăt, hāstaē;105
haērēbāt līgnō. "mănŭs ēst mĕă dēbĭlĭs ērgō,
quāsque" ăĭt "ānte hăbŭīt vīrēs, ēffūdĭt ĭn ūnō?
nām cērtē vālvīt, vēl cūm Lŷrnēsĭă prīmūm
moēnĭă dēĭĕcī, vēl cūm Tĕnĕdōnquĕ sŭōquĕ
Ēĕtĭōnēās īmplēvī sānguĭnĕ Thēbās,110
vēl cūm pūrpŭrĕūs pŏpŭlārī caēdĕ Căīcūs
flūxĭt ŏpūsquĕ mĕaē bīs sēnsīt Tēlĕphŭs hāstaē.
hīc quŏquĕ tōt caēsīs, quōrūm pēr lītŭs ăcērvōs
ēt fēci ēt vĭdĕō, vălŭīt mĕă dēxtră vălētquĕ".
dīxĭt ĕt, ānte āctīs vĕlŭtī mălĕ crēdĕrĕt, hāstām115
mīsĭt ĭn ādvērsūm Lўcĭā dē plēbĕ Mĕnoētēn
lōrīcāmquĕ sĭmūl sūbiēctăquĕ pēctŏră rūpīt;
quō plāngēntĕ grăvēm mŏrĭbūndō vērtĭcĕ tērrām,
ēxtrăhĭt īllŭd ĭdēm călĭdō dē vūlnĕrĕ tēlūm
ātque ăĭt: "haēc mănŭs ēst, haēc, quā mŏdŏ vīcĭmŭs, hāstă120
ūtăr ĭn hōc īsdēm; sĭt ĭn hōc, prĕcŏr, ēxĭtŭs īdēm.
sīc fātūr Cŷgnūmquĕ pĕtīt, nēc frāxĭnŭs ērrāt
īnque ŭmĕrō sŏnŭīt nōn ēvītātă sĭnīstrō;
īndĕ vĕlūt mūrō sŏlĭdāque ā caūtĕ rĕpūlsāst.
quā tămĕn īctŭs ĕrāt, sīgnātūm sānguĭnĕ Cŷgnūm125
vīdĕrăt ēt frūstrā fŭĕrāt gāvīsŭs Ăchīllēs;
vōlnŭs ĕrāt nūllūm; sānguīs fŭĭt īllĕ Mĕnoētaē.
Tūm vērō praēcēps cūrrū frĕmĕbūndŭs ăb āltō
dēsĭlĭt ēt nĭtĭdō sēcūrūm cōmmĭnŭs hōstēm
ēnsĕ pĕtēns, pārmām glădĭō gălĕāmquĕ căvārī130
cērnĭt ĕt īn dūrō laēdī quŏquĕ cōrpŏrĕ fērrūm.
haūd tŭlĭt ūltĕrĭūs clĭpĕōque ādvērsă rĕdūctō
tēr quătĕr ōră vĭrī căpŭlo ēt căvă tēmpŏră pūlsāt
cēdēntīquĕ sĕquēns īnstāt tūrbātquĕ rŭītquĕ
āttŏnĭtōquĕ nĕgāt rĕquĭēm; păvŏr ōccŭpăt īllūm135
ānte ŏcŭlōsquĕ nătānt tĕnĕbraē rētrōquĕ fĕrēntī
āvērsōs pāssūs mĕdĭō lăpĭs ōbstĭtĭt ārvō;
quēm sŭpĕr īnpūlsūm rĕsŭpīnō cōrpŏrĕ Cŷgnūm
vī mūltā vērtīt tērraēque ādflīxĭt Ăchīllēs.
tūm clĭpĕō gĕnĭbūsquĕ prĕmēns praēcōrdĭă dūrīs140
vīnclă trăhīt gălĕaē; quaē prēssō sūbdĭtă mēntō
ēlīdūnt faūcēs ēt rēspīrāmĕn ĭtērquĕ
ērĭpĭūnt ănĭmaē. vīctūm spŏlĭārĕ părābāt;
ārmă rĕlīctă vĭdēt; cōrpūs dĕŭs aēquŏrĭs ālbām
cōntŭlĭt īn vŏlŭcrēm, cūiūs mŏdŏ nōmĕn hăbēbāt.145
Hīc lăbŏr, haēc rĕquĭēm mūltōrūm pūgnă dĭērūm
āttŭlĭt ēt pŏsĭtīs pārs ūtrăquĕ sūbstĭtĭt ārmīs
dūmquĕ vĭgīl Phrўgĭōs sērvāt cūstōdĭă mūrōs
ēt vĭgĭl Ārgŏlĭcās sērvāt cūstōdĭă fōssās,
fēstă dĭēs ădĕrāt, quā Cŷgnī vīctŏr Ăchīllēs150
Pāllădă māctātaē plācābāt sānguĭnĕ vāccaē.
cūiŭs ŭt īmpŏsŭīt prōsēctă călēntĭbŭs ārīs
ēt dīs āccēptūs pĕnĕtrāvĭt ĭn aēthĕră nīdōr,
sācră tŭlērĕ sŭām, pārs ēst dătă cētĕră mēnsīs.
dīscŭbŭērĕ tŏrīs prŏcĕrēs ēt cōrpŏră tōstā155
cārnĕ rĕplēnt vīnōquĕ lĕvānt cūrāsquĕ sĭtīmquĕ.
nōn īllōs cĭthăraē, nōn īllōs cārmĭnă vōcūm
lōngăvĕ mūltĭfŏrī dēlēctāt tībĭă būxī,
sēd nōctēm sērmōnĕ trăhūnt vīrtūsquĕ lŏquēndī
mātĕrĭa ēst; pūgnāns rĕfĕrūnt hōstīsquĕ sŭāsquĕ160
īnquĕ vĭcēs ădĭta ātque ēxhaūstă pĕrīcŭlă saēpĕ
cōmmĕmŏrārĕ iŭvāt; quĭd ĕnīm lŏquĕrētŭr Ăchīllēs,
aūt quĭd ăpūd māgnūm pŏtĭūs lŏquĕrēntŭr Ăchīllēm?
prōxĭmă praēcĭpŭē dŏmĭtō vīctōrĭă Cŷgnō
īn sērmōnĕ fŭīt; vīsūm mīrābĭlĕ cūnctīs,165
quōd iŭvĕnī cōrpūs nūllō pĕnĕtrābĭlĕ tēlō
īnvīctūmque ā vūlnĕre ĕrāt fērrūmquĕ tĕrēbāt.
hōc īpse Aēăcĭdēs, hōc mīrābāntŭr Ăchīvī,
cūm sīc Nēstŏr ăīt: "Vēstrō fŭĭt ūnĭcŭs aēvō
cōntēmptōr fērrī nūllōquĕ fŏrābĭlĭs īctū170
Cŷgnŭs; ăt īpse ōlīm pătĭēntēm vūlnĕră mīllĕ
cōrpŏrĕ nōn laēsō Pērrhaēbūm Caēnĕă vīdī,
Caēnĕă Pērrhaēbūm, quī fāctīs īnclĭtŭs Ōthrŷn
īncŏlŭīt; quōque īd mīrūm măgĭs ēssĕt ĭn īllō,
fēmĭnă nātŭs ĕrāt". mōnstrī nŏvĭtātĕ mŏvēntūr175
quīsquĭs ădēst, nārrētquĕ rŏgānt; quōs īntĕr Ăchīllēs:
"dīc ăgĕ, nām cūnctīs ĕădem ēst aūdīrĕ vŏlūntās,
ō fācūndĕ sĕnēx, aēvī prūdēntĭă nōstrī
quīs fŭĕrīt Caēneūs, cūr īn cōntrārĭă vērsūs,
quā tĭbĭ mīlĭtĭā, cūiūs cērtāmĭnĕ pūgnaē180
cōgnĭtŭs, ā quō sīt vīctūs, sī vīctŭs ăb ūllōst".
Tūm sĕnĭōr: "quămŭīs ōbstēt mĭhĭ tārdă vĕtūstās
mūltăquĕ mē fŭgĭānt prīmīs spēctātă sŭb ānnīs,
plūră tămēn mĕmĭnī; nēc quaē măgĭs haērĕăt ūllă
pēctŏrĕ rēs nōstro ēst īntēr bēllīquĕ dŏmīquĕ185
āctă tŏt; āc sīquēm pŏtŭīt spătĭōsă sĕnēctūs
spēctātōrem ŏpĕrūm mūltōrūm rēddĕrĕ, vīxī
ānnōs bīs cēntūm; nūnc tērtĭă vīvĭtŭr aētās.
clāră dĕcōrĕ fŭīt prōlēs Ĕlătēĭă Caēnīs,
Thēssălĭdūm vīrgō pūlchērrĭmă, pērquĕ prŏpīnquās190
pērquĕ tŭās ūrbēs (tĭbi ĕnīm pŏpŭlārĭs, Ăchīllĕ,)
mūltōrūm frūstrā vōtīs ōptātă prŏcōrūm.
tēmptāssēt Pēleūs thălămōs quŏquĕ fōrsĭtăn īllōs;
sēd iam aūt cōntĭgĕrānt īllī cōnūbĭă mātrīs,
aūt fŭĕrānt prōmīssă, tŭaē; nēc Caēnĭs ĭn ūllōs195
dēnūpsīt thălămōs sēcrētăquĕ lītŏră cārpēns
aēquŏrĕī vīm pāssă dĕi ēst; ĭtă fāmă fĕrēbāt;
ūtquĕ nŏvaē Vĕnĕrīs Nēptūnūs gaūdĭă cēpīt:
"sīnt tŭă vōtă lĭcēt" dīxīt "sēcūră rĕpūlsaē;
ēlĭgĕ quīd vŏvĕās"; (ĕădem hōc quŏquĕ fāmă fĕrēbāt)200
"māgnūm" Caēnĭs ăīt "făcĭt haēc īniūrĭă vōtūm,
tālĕ pătī iām pōssĕ nĭhīl; dā fēmĭnă nē sīm,
ōmnĭă praēstĭtĕrīs". grăvĭōrĕ nŏvīssĭmă dīxīt
vērbă sŏnō pŏtĕrātquĕ vĭrī vōx īllă vĭdērī,
sīcŭt ĕrāt; nām iām vōtō dĕŭs aēquŏrĭs āltī205
ānnŭĕrāt dĕdĕrātquĕ sŭpēr, nē saūcĭŭs ūllīs
vōlnĕrĭbūs fĭĕrī fērrōve ōccūmbĕrĕ pōssēt.
mūnĕrĕ laētŭs ăbīt stŭdĭīsquĕ vĭrīlĭbŭs aēvūm
ēxĭgĭt Ātrăcĭdēs Pēnēĭăque ārvă pĕrērrāt.
Dūxĕrăt Hīppŏdămēn aūdāci Īxīŏnĕ nātūs210
nūbĭgĕnāsquĕ fĕrōs pŏsĭtīs ēx ōrdĭnĕ mēnsīs
ārbŏrĭbūs tēctō dīscūmbĕrĕ iūssĕrăt āntrō.
Haēmŏnĭī prŏcĕrēs ădĕrānt, ădĕrāmŭs ĕt īpsī,
fēstăquĕ cōnfūsā rĕsŏnābāt rēgĭă tūrbā.
ēccĕ cănūnt Hўmĕnaēŏn ĕt īgnĭbŭs ātrĭă fūmānt215
cīnctăque ădēst vīrgō mātrūm nŭrŭūmquĕ cătērvā,
praēsīgnīs făcĭē. Fēlīcēm dīxĭmŭs īllā
cōniŭgĕ Pīrĭthŏūm, quōd paēnĕ fĕfēllĭmŭs ōmēn.
nām tĭbĭ saēvōrūm saēvīssĭmĕ Cēntaūrōrūm,
Eūrўtĕ, quām vīnō pēctūs tām vīrgĭnĕ vīsā220
ārdĕt ĕt ēbrĭĕtās gĕmĭnātă lĭbīdĭnĕ rēgnāt.
prōtĭnŭs ēvērsaē tūrbānt cōnvīvĭă mēnsaē
rāptātūrquĕ cŏmīs pēr vīm nŏvă nūptă prĕhēnsīs.
Eūrўtŭs Hīppŏdămēn, ălĭī, quām quīsquĕ prŏbābānt,
ūt pŏtĕrānt, răpĭūnt; cāptaēque ĕrăt ūrbĭs ĭmāgŏ.225
fēmĭnĕō clāmōrĕ sŏnāt dŏmŭs; ōcĭŭs ōmnēs
sūrgĭmŭs ēt prīmūs: "quaē tē vēcōrdĭă", Thēseūs
"Eūrўtĕ, pūlsăt", ăīt "quī mē vīvēntĕ lăcēssās
Pīrīthoūm vĭŏlēsquĕ dŭōs īgnārŭs ĭn ūnō?"
nēve ĕă māgnănĭmūs frūstrā mĕmŏrāvĕrĭt hērōs,230
sūbmŏvĕt īnstāntēs rāptāmquĕ fŭrēntĭbŭs aūfērt.
īllĕ nĭhīl cōntrā, nĕque ĕnīm dēfēndĕrĕ vērbīs
tālĭă fāctă pŏtēst; sēd vīndĭcĭs ōră prŏtērvīs
īnsĕquĭtūr mănĭbūs gĕnĕrōsăquĕ pēctŏră pūlsāt.
fōrtĕ fŭīt iūxtā sīgnīs ēxstāntĭbŭs āspēr235
āntīquūs crātēr, quēm sūrgēns vāstĭŏr īpsō
sūstŭlĭt Aēgīdēs ādvērsăquĕ mīsĭt ĭn ōră;
sānguĭnĭs īllĕ glŏbōs părĭtēr cĕrĕbrūmquĕ mĕrūmquĕ
vūlnĕre ĕt ōrĕ vŏmēns mădĭdā rĕsŭpīnŭs hărēnā
cālcĭtrăt. ārdēscūnt gērmānī caēdĕ bĭmēmbrēs240
cērtātīmque ōmnēs ūno ōre "ārma, ārmă" lŏquūntūr.
Vīnă dăbānt ănĭmōs ēt prīmā pōcŭlă pūgnā
mīssă vŏlānt frăgĭlēsquĕ cădī cūrvīquĕ lĕbētēs,
rēs ĕpŭlīs quōndām, tūm bēllo ēt caēdĭbŭs āptaē.
prīmŭs Ŏphīŏnĭdēs Ămўcūs pĕnĕtrālĭă dōnīs245
haūd tĭmŭīt spŏlĭārĕ sŭīs ēt prīmŭs ăb aēdĕ
lāmpădĭbūs dēnsūm răpŭīt fūnālĕ cŏrūscīs
ēlātūmque āltē, vĕlŭtī quī cāndĭdă taūrī
rūmpĕrĕ sācrĭfĭcā mōlītūr cōllă sĕcūrī,
īllīsīt frōntī Lăpĭthaē Cĕlădōntĭs ĕt ōssă250
nōn āgnōscēndō cōnfūsă rĕlīquĭt ĭn ōrĕ.
ēxsĭlŭēre ŏcŭlī dīsiēctīsque ōssĭbŭs ōrīs
āctă rĕtrō nārīs mĕdĭōque ēst fīxă pălātō.
hūnc pĕdĕ cōnvūlsō mēnsaē Pēllaēŭs ăcērnaē
strāvĭt hŭmī Pĕlătēs, dēiēcto īn pēctŏră mēntō,255
cūmque ātrō mīxtōs spūtāntēm sānguĭnĕ dēntēs
vūlnĕrĕ Tārtărĕās gĕmĭnātō mīttĭt ăd ūmbrās.
prōxĭmŭs ūt stĕtĕrāt, spēctāns āltārĭă vūltū
fūmĭdă tērrĭbĭlī, "cūr nōn" ăĭt "ūtĭmŭr īstīs?"
cūmquĕ sŭīs Grŷneūs īnmānēm sūstŭlĭt ārām260
īgnĭbŭs ēt mĕdĭūm Lăpĭthārūm iēcĭt ĭn āgmēn
dēprēssītquĕ dŭōs, Brŏtĕān ĕt Ŏrīŏn; Ŏrīō
mātĕr ĕrāt Mўcălē, quām dēdūxīssĕ cănēndō
saēpĕ rĕlūctāntīs cōnstābāt cōrnŭă lūnaē.
"nōn īnpūnĕ fĕrēs, tēlī mŏdŏ cōpĭă dētūr,265
dīxĕrăt Ēxădĭūs tēlīque hăbĕt īnstăr, ĭn āltā
quaē fŭĕrānt pīnū, vōtīvī cōrnŭă cērvī.
fīgĭtŭr hīnc dŭplĭcī Grŷneūs īn lūmĭnă rāmō
ērvītūrque ŏcŭlōs, quōrūm pārs cōrnĭbŭs haērēt,
pārs flūīt bārbām cōncrētăquĕ sānguĭnĕ pēndēt.270
Ēccĕ răpīt mĕdĭīs flāgrāntēm Rhoētŭs ăb ārīs
prūnīceūm tōrrēm dēxtrāque ā pārtĕ Chărāxī
tēmpŏră pērstrīngīt fūlvō prōtēctă căpīllō.
cōrrēptī răpĭdā, vĕlŭtī sĕgĕs ārĭdă, flāmmā
ārsērūnt crīnēs ēt vūlnĕrĕ sānguĭs ĭnūstūs275
tērrĭbĭlēm strīdōrĕ sŏnūm dĕdĭt, ūt dărĕ fērrūm
īgnĕ rŭbēns plērūmquĕ sŏlēt, quōd fōrcĭpĕ cūrvā
cūm făbĕr ēdūxīt, lăcŭbūs dēmīttĭt; ăt īllūd
strīdĕt ĕt īn tĕpĭdā sūbmērsūm sībĭlăt ūndā.
saūcĭŭs hīrsūtīs ăvĭdūm dē crīnĭbŭs īgnēm280
ēxcŭtĭt īnque ŭmĕrōs līmēn tēllūrĕ rĕvūlsūm
tōllĭt, ŏnūs plaūstrī, quōd nē pērmīttăt ĭn hōstēm,
īpsă făcīt grăvĭtās; sŏcĭūm quŏquĕ sāxĕă mōlēs
ōpprēssīt spătĭō stāntēm prŏpĭōrĕ Cŏmētēn.
gaūdĭă nēc rĕtĭnēt Rhoētūs: "sīc, cōmprĕcŏr", īnquīt285
cētĕră sīt fōrtīs cāstrōrūm tūrbă tŭōrūm!"
sēmĭcrĕmōquĕ nŏvāt rĕpĕtītūm stīpĭtĕ vōlnūs,
tērquĕ quătērquĕ grăvī iūnctūrās vērtĭcĭs īctū
rūpĭt ĕt īn lĭquĭdō sēdērūnt ōssă cĕrēbrō.
Vīctŏr ăd Eūāgrūm Cŏrўthūmquĕ Drўāntăquĕ trānsīt,290
ē quĭbŭs ūt prīmā tēctūs lānūgĭnĕ mālās
prōcŭbŭīt Cŏrўthūs, "pŭĕrō quaē glōrĭă fūsō
pārtă tĭbi ēst?" Eūāgrŭs ăīt; nēc dīcĕrĕ Rhoētūs
plūră sĭnīt rŭtĭlāsquĕ fĕrōx ĭn ăpērtă lŏquēntīs
cōndĭdĭt ōră vĭrī, pērque ōs īn pēctŏră, flāmmās.295
tē quŏquĕ, saēvĕ Drўā, cīrcūm căpŭt īgnĕ rŏtātō
īnsĕquĭtūr; sēd nōn īn tē quŏquĕ cōnstĭtĭt īdēm
ēxĭtŭs; āssĭdŭaē sūccēssū caēdĭs ŏvāntēm,
quā iūncta ēst ŭmĕrō cērvīx, sŭdĕ fīgĭs ŏbūstā.
īngĕmŭīt dūrōquĕ sŭdēm vīx ōssĕ rĕvēllīt300
Rhoētŭs ĕt īpsĕ sŭō mădĕfāctūs sānguĭnĕ fūgīt.
fūgĭt ĕt Ōrnēūs Lўcăbāsque ēt saūcĭŭs ārmō
dēxtĕrĭōrĕ Mĕdōn ēt cūm Pīsēnŏrĕ Thaūmās;
quīquĕ pĕdūm nūpēr cērtāmĭnĕ vīcĕrăt ōmnēs,
Mērmĕrŏs āccēptō tūm vōlnĕrĕ tārdĭŭs ībāt;305
ēt Phŏlŭs ēt Mĕlăneūs ĕt Ăbās praēdātŏr ăprōrūm,
quīquĕ sŭīs frūstrā bēllūm dīssuāsĕrăt, aūgūr
Āstўlŏs; īlle ĕtĭām mĕtŭēntī vōlnĕră Nēssō:
"nē fŭge; ăd Hērcŭlĕōs" īnquīt "sērvābĕrĭs ārcūs".
at non Eurynomus Lycidasque et Areos et Imbreus310
ēffūgērĕ nĕcēm; quōs ōmnēs dēxtră Drўāntīs
pērcŭlĭt ādvērsōs. ādvērsūm tū quŏquĕ, quāmvīs
tērgă fŭgaē dĕdĕrās, vōlnūs, Crēnaēĕ, tŭlīstī;
nām grăvĕ rēspĭcĭēns īntēr dŭŏ lūmĭnă fērrūm,
quā nārīs frōntī cōmmīttĭtŭr, āccĭpĭs, īmaē.315
īn tāntō frĕmĭtū cūnctīs sĭnĕ fīnĕ iăcēbāt
sōpītūs vēnīs ĕt ĭnēxpērrēctŭs Ăphīdās
lānguēntīquĕ mănū cārchēsĭă mīxtă tĕnēbāt,
fūsŭs ĭn Ōssaēaē vīllōsīs pēllĭbŭs ūrsaē.
quēm prŏcŭl ūt vīdīt frūstrā nūlla ārmă mŏvēntēm,320
īnsĕrĭt āmēntō dĭgĭtōs "mīscēndă"quĕ dīxīt,
"cūm Stўgĕ vīnă bĭbēs" Phōrbās; nēc plūră mŏrātūs
īn iŭvĕnēm tōrsīt iăcŭlūm fērrātăquĕ cōllō
frāxĭnŭs, ūt cāsū iăcŭīt rĕsŭpīnŭs, ădāctāst.
mōrs cărŭīt sēnsū plēnōque ē gūttŭrĕ flūxīt325
īnquĕ tŏrōs īnque īpsă nĭgēr cārchēsĭă sānguīs.
Vīdi ĕgŏ Pētraēūm cōnāntēm tōllĕrĕ tērrā
glāndĭfĕrām quērcūm; quām dūm cōmplēxĭbŭs āmbīt
ēt quătĭt hūc īllūc lăbĕfāctăquĕ rōbŏră iāctāt,
lāncĕă Pīrĭthŏī cōstīs īmmīssă Pĕtraēī330
pēctŏră cūm dūrō lūctāntĭă rōbŏrĕ fīxīt.
Pīrĭthŏī cĕcĭdīssĕ Lўcūm vīrtūtĕ fĕrēbānt,
Pīrĭthŏī vīrtūtĕ Chrŏmīm; sĕd ŭtērquĕ dĕdērūnt
vīctōrī tĭtŭlūm quām Dīctўs Hĕlōpsquĕ mĭnōrēm;
fixus Helops iaculo, quod peritia tempora fecit335
ēt mīssum ā dēxtrā laēvām pĕnĕtrāvĭt ăd aūrēm;
Dīctўs ăb āncĭpĭtī dēlāpsŭs ăcūmĭnĕ mōntīs,
dūm fŭgĭt īnstāntēm trĕpĭdāns Īxīŏnĕ nātūm,
dēcĭdĭt īn praēcēps ēt pōndĕrĕ, cōrpŏrĭs ōrnūm
īngēntēm frēgīt sŭăque īndŭĭt īlĭă frāctaē.340
ūltŏr ădēst Ăphăreūs sāxūmque ē mōntĕ rĕvūlsūm
mīttĕrĕ cōnātūr; mīttēntēm stīpĭtĕ quērnō
ōccŭpăt Aēgīdēs cŭbĭtīque īngēntĭă frāngīt
ōssă; nĕc ūltĕrĭūs dărĕ cōrpŭs ĭnūtĭlĕ lētō
aūt văcăt aūt cūrāt tērgōquĕ Bĭēnŏrĭs āltī345
īnsĭlĭt, haūd sŏlĭtō quēmquām pōrtārĕ nĭsi īpsūm;
ōppŏsŭītquĕ gĕnū cōstīs prēnsāmquĕ sĭnīstrā
caēsărĭēm rĕtĭnēns, vūltūm mĭnĭtāntĭăque ōră
rōbŏrĕ nōdōsō praēdūrăquĕ tēmpŏră frēgīt.
rōbŏrĕ Nēdŷmnūm iăcŭlātōrēmquĕ Lўcōpēn350
stērnĭt ĕt īmmīssā prōtēctūm pēctŏră bārbā
Hīppăsŏn ēt sūmmīs ēxstāntēm Rhīphĕă sīlvīs
Thērĕăque, Haēmŏnĭīs quī prēnsōs mōntĭbŭs ūrsōs
fērrĕ dŏmūm vīvōs īndīgnāntēsquĕ sŏlēbāt.
haūd tŭlĭt ūtēntēm pūgnaē sūccēssĭbŭs ūltrā355
Thēsĕă Dēmŏlĕōn; sŏlĭdō dīvēllĕrĕ dūmō
ānnōsām pīnūm māgnō mōlīmĭnĕ tēmptāt;
quōd quĭă nōn pŏtŭīt, praēfrāctām mīsĭt ĭn hōstēm.
sēd prŏcŭl ā tēlō Thēseūs vĕnĭēntĕ rĕcēssīt
Pāllădŏs ādmŏnĭtū (crēdī sīc īpsĕ vŏlēbāt);360
nōn tămĕn ārbŏr ĭnērs cĕcĭdīt; nām Crāntŏrĭs āltī
ābscīdīt iŭgŭlō pēctūsque ŭmĕrūmquĕ sĭnīstrūm.
ārmĭgĕr īllĕ tŭī fŭĕrāt gĕnĭtōrĭs, Ăchīllĕ,
quēm Dŏlŏpūm rēctōr bēllō sŭpĕrātŭs Ămŷntōr
Aēăcĭdaē dĕdĕrāt pācīs pīgnūsquĕ fĭdēmquĕ.365
Hūnc prŏcŭl ūt foēdō dīsiēctūm vūlnĕrĕ Pēleūs
vīdĭt: "ăt īnfĕrĭās, iŭvĕnūm grātīssĭmĕ Crāntōr,
āccĭpe" ăīt; vălĭdōque īn Dēmŏlĕōntă lăcērtō
frāxĭnĕām mīsīt, mēntīs quŏquĕ vīrĭbŭs, hāstām,
quaē lătĕrūm crātēm pērrūpĭt, ĕt ōssĭbŭs haērēns370
īntrĕmŭīt; trăhĭt īllĕ mănū sĭnĕ cūspĭdĕ līgnūm;
īd quŏquĕ vīx sĕquĭtūr; cūspīs pūlmōnĕ rĕtēntāst.
īpsĕ dŏlōr vīrēs ănĭmō dăbăt; aēgĕr ĭn hōstēm
ērĭgĭtūr pĕdĭbūsquĕ vĭrūm prōcūlcăt ĕquīnīs.
ēxcĭpĭt īlle īctūs gălĕā clĭpĕōquĕ sŏnāntīs375
dēfēnsātque ŭmĕrōs praētēntăquĕ sūstĭnĕt ārmă
pērque ārmōs ūnō dŭŏ pēctŏră pērfŏrăt īctū.
āntĕ tămēn lētō dĕdĕrāt Phlēgraēŏn ĕt Hŷlēn
ēmĭnŭs, Īphĭnŏūm cōllātō Mārtĕ Clănīnquĕ.
āddĭtŭr hīs Dŏrўlās, quī tēmpŏră tēctă gĕrēbāt380
pēllĕ lŭpī saēvīquĕ vĭcēm praēstāntĭă tēlī
cōrnŭă vāră bŏūm mūltō rŭbĕfāctă crŭōrĕ.
huīc ĕgŏ, nām vīrēs ănĭmūs dăbăt: "āspĭcĕ" dīxī
"quāntūm cōncēdānt nōstrō tŭă cōrnŭă fērrō";
ēt iăcŭlūm tōrsī; quōd cūm vītārĕ nĕquīrēt,385
ōppŏsŭīt dēxtrām pāssūraē vōlnĕră frōntī.
āffīxa ēst cūm frōntĕ mănūs; fīt clāmŏr; ăt īllūm
haērēntēm Pēleūs ĕt ăcērbō vōlnĕrĕ vīctūm
(stābăt ĕnīm prŏpĭōr) mĕdĭām fĕrĭt ēnsĕ sŭb ālvūm.
prōsĭlŭīt tērrāquĕ fĕrōx sŭă vīscĕră trāxīt390
trāctăquĕ cālcāvīt cālcātăquĕ rūpĭt ĕt īllīs
crūră quŏque īmpĕdĭīt ĕt ĭnānī cōncĭdĭt ālvō.
Nēc tē pūgnāntēm tŭă, Cŷllărĕ, fōrmă rĕdēmīt,
sī mŏdŏ nātūraē fōrmām cōncēdĭmŭs īllī.
bārba ĕrăt īncĭpĭēns, bārbaē cŏlŏr aūrĕŭs, aūreă395
ēx ŭmĕrīs mĕdĭōs cŏmă dēpēndēbăt ĭn ārmōs.
grātŭs ĭn ōrĕ vĭgōr; cērvīx ŭmĕrīquĕ mănūsquĕ
pēctŏrăque ārtĭfĭcūm laūdātīs prōxĭmă sīgnīs
ēt quācūmquĕ vĭr ēst; nĕc ĕquī mēndōsă sŭb īllō
dētĕrĭōrquĕ vĭrō făcĭēs; dā cōllă căpūtquĕ,400
Cāstŏrĕ dīgnŭs ĕrīt; sīc tērgūm sēssĭlĕ, sīc sūnt
pēctŏră cēlsă tŏrīs; tōtūs pĭcĕ nīgrĭŏr ātrā,
cāndĭdă caūdă tămēn, cŏlŏr ēst quŏquĕ crūrĭbŭs ālbūs.
mūltae īllūm pĕtĭērĕ sŭā dē gēntĕ, sĕd ūnă
ābstŭlĭt Hŷlŏnŏmē, quā nūllă dĕcēntĭŏr īntēr405
sēmĭfĕrōs āltīs hăbĭtāvīt fēmĭnă sīlvīs;
haēc ēt blāndĭtĭīs ĕt ămāndo ĕt ămārĕ fătēndō
Cŷllărŏn ūnă tĕnēt; cūltūs quŏquĕ, quāntŭs ĭn īllīs
ēssĕ pŏtēst mēmbrīs, ūt sīt cŏmă pēctĭnĕ lēvīs,
ūt mŏdŏ rōrĕ mărīs, mŏdŏ sē vĭŏlāvĕ rŏsāvĕ410
īmplĭcĕt, īntērdūm cāndēntĭă līlĭă gēstēt,
bīsquĕ dĭē lāpsīs Păgăsaēaē vērtĭcĕ sīlvaē
fōntĭbŭs ōră lăvēt, bīs flūmĭnĕ cōrpŏră tīngāt,
nēc nĭsĭ quaē dēceānt, ēlēctārūmquĕ fĕrārūm
aūt ŭmĕro aūt lătĕrī praētēndāt vēllĕră laēvō.415
pār ămŏr ēst īllīs; ērrānt īn mōntĭbŭs ūnā,
āntră sĭmūl sŭbĕūnt; ēt tūm Lăpĭthēĭă tēctă
īntrārānt părĭtēr, părĭtēr fĕră bēllă gĕrēbānt.
aūctŏr ĭn īncērto ēst; iăcŭlūm dē pārtĕ sĭnīstrā
vēnĭt ĕt īnfĕrĭūs, quā cōllō pēctŏră sūbsūnt,420
Cŷllărĕ, tē fīxīt; pārvō cōr vōlnĕrĕ laēsūm
cōrpŏrĕ cūm tōtō pōst tēla ēdūctă rĕfrīxīt.
prōtĭnŭs Hŷlŏnŏmē mŏrĭēntēs ēxcĭpĭt ārtūs,
īmpŏsĭtāquĕ mănū vūlnūs fŏvĕt ōrăque ăd ōră
ādmŏvĕt ātque ănĭmaē fŭgĭēnti ōbsīstĕrĕ tēmptāt.425
ūt vĭdĕt ēxtīnctūm, dīctīs quaē clāmŏr ăd aūrēs
ārcŭĭt īrĕ mĕās, tēlō, quŏd ĭnhaēsĕrăt īllī
īncŭbŭīt mŏrĭēnsquĕ sŭūm cōmplēxă mărītum ēst.
Ānte ŏcŭlōs stăt ĕt īllĕ mĕōs, quī sēnă lĕōnūm
vīnxĕrăt īntēr sē cōnēxīs vēllĕră nōdīs,430
Phaēŏcŏmēs, hŏmĭnēmquĕ sĭmūl prōtēctŭs ĕquūmquĕ;
cōdĭcĕ quī mīssō, quēm vīx iŭgă bīnă mŏvērēnt,
Tēctăphŏn Ōlĕnĭdēn ā sūmmō vērtĭcĕ frēgīt.
[frāctă vŏlūbĭlĭtās căpĭtīs lātīssĭmă pērque ōs
pērquĕ căvās nārēs ŏcŭlōsque aūrēsquĕ cĕrēbrūm435
mōllĕ flŭīt vĕlŭtī cōncrētūm vīmĭnĕ quērnō
lāc sŏlĕt, ūtvĕ lĭquōr rārī sūb pōndĕrĕ crībrī
mānăt ĕt ēxprĭmĭtūr pēr dēnsă fŏrāmĭnă spīssūs].
āst ĕgŏ, dūm părăt hīc ārmīs nūdārĕ iăcēntēm
(scīt tŭŭs hōc gĕnĭtōr), glădĭūm spŏlĭāntĭs ĭn īmă440
īlĭă dēmīsī. Chthŏnĭūs quŏquĕ Tēlĕbŏāsquĕ
ēnsĕ iăcēnt nōstrō; rāmūm prĭŏr īllĕ bĭfūrcūm
gēssĕrăt, hīc iăcŭlūm; iăcŭlō mĭhĭ vōlnĕră fēcīt;
sīgnă vĭdēs, āppārĕt ădhūc vĕtŭs īndĕ cĭcātrīx.
tūnc ĕgŏ dēbŭĕrām căpĭēnda ād Pērgămă mīttī;445
tūm pŏtĕrām māgnī, sī nōn sŭpĕrārĕ, mŏrārī
Hēctŏrĭs ārmă mĕīs; īllō sēd tēmpŏrĕ nūllūs,
aūt pŭĕr Hēctŏr ĕrāt; nūnc mē mĕă dēfĭcĭt aētās.
quīd tĭbĭ vīctōrēm gĕmĭnī Pĕrĭphāntă Pўraēthī,
Āmpўcă quīd rĕfĕrām, quī quādrĭpĕdāntĭs Ĕchēclī450
fīxĭt ĭn ādvērsō cōrnūm sĭnĕ cūspĭdĕ vūltū?
vēctĕ Pĕlēthrŏnĭūs Măcăreūs īn pēctŭs ădāctō
strāvĭt Ĕrīgdūpūm; mĕmĭni ēt vēnābŭlă cōndī
īnguĭnĕ Nēssēīs mănĭbūs cōniēctă Cўmēlī.
nēc tū crēdĭdĕrīs tāntūm cĕcĭnīssĕ fŭtūră455
Āmpўcĭdēn Mōpsūm; Mōpsō iăcŭlāntĕ bĭfōrmīs
āccŭbŭīt frūstrāquĕ lŏquī tēmptāvĭt Hŏdītēs,
ād mēntūm līnguā mēntōque ād gūttŭră fīxō.
Quīnquĕ nĕcī Caēneūs dĕdĕrāt, Stўphĕlūmquĕ Brŏmūmquĕ
Āntĭmăchūmque Ĕlўmūmquĕ sĕcūrĭfĕrūmquĕ Pўrāctēn.460
vūlnĕră nōn mĕmĭnī nŭmĕrūm nōmēnquĕ nŏtāvī.
prōvŏlăt Ēmăthĭī spŏlĭīs ārmātŭs Hălēsī,
quēm dĕdĕrāt lĕtŏ, mēmbrīs ēt cōrpōrĕ Lătrēūs
māxĭmŭs; huīc aētās īntēr iŭvĕnēmquĕ sĕnēmquĕ,
vīs iŭvĕnālĭs ĕrāt, vărĭābānt tēmpŏră cānī.465
quī clĭpĕō glădĭōquĕ Măcēdŏnĭāquĕ sărīsā
cōnspĭcŭūs făcĭēmque ōbvērsŭs ĭn āgmĕn ŭtrūmquĕ
ārmăquĕ cōncūssīt cērtūmque ĕquĭtāvĭt ĭn ōrbēm
vērbăquĕ tōt fūdīt văcŭās ănĭmōsŭs ĭn aūrās:
"ēt tē, Caēnĭ, fĕrām? nām tū mĭhĭ fēmĭnă sēmpēr,470
tū mĭhĭ Caēnĭs ĕrīs. nēc tē nātālĭs ŏrīgŏ
cōmmŏnŭīt mēntēmquĕ sŭbīt, quō praēmĭă fāctō
quāquĕ vĭrī fālsām spĕcĭēm mērcēdĕ părāstī?
quīd sīs nātă, vĭdē, vēl quīd sīs pāssă; cŏlūmquĕ,
ī, căpĕ cūm călăthīs ēt stāmĭnă pōllĭcĕ tōrquē;475
bēllă rĕlīnquĕ vĭrīs". iāctāntī tālĭă Caēneūs
ēxtēntūm cūrsū mīssā lătŭs ērŭĭt hāstā,
quā vĭr ĕquō cōmmīssŭs ĕrāt; fŭrĭt īllĕ dŏlōrĕ,
nūdăquĕ Phŷllēī iŭvĕnīs fĕrĭt ōră sărīsā.
nōn sĕcŭs haēc rĕsĭlīt quām tēcti ā cūlmĭnĕ grāndŏ,480
aūt sīquīs pārvō fĕrĭāt căvă tŷmpănă sāxō.
cōmmĭnŭs āggrĕdĭtūr lătĕrīquĕ rĕcōndĕrĕ dūrō
lūctātūr glădĭūm; glădĭō lŏcă pērvĭă nōn sūnt.
"haūd tămĕn ēffŭgĭēs; mĕdĭō iŭgŭlābĕrĭs ēnsĕ,
quāndŏquĭdēm mūcro ēst hĕbĕs" īnquĭt; ĕt īn lătŭs ēnsēm485
ōblīquāt lōngāque āmplēctĭtŭr īlĭă dēxtrā.
plāgă făcīt gĕmĭtūs īn cōrpŏrĕ mārmŏrĭs īctī
frāctăquĕ dīssīlvīt pērcūssō lāmmĭnă cāllō.
ūt sătĭs īllaēsōs mīrāntī praēbŭĭt ārtūs:
"nūnc ăge", ăīt Caēneūs "nōstrō tŭă cōrpŏră fērrō490
tēmptēmūs"; căpŭlōquĕ tĕnūs dēmīsĭt ĭn ārmōs
ēnsēm fātĭfĕrūm caēcāmque īn vīscĕră mōvīt
vērsāvītquĕ mănūm vōlnūsque īn vōlnĕrĕ fēcīt.
ēccĕ rŭūnt vāstō răbĭdī clāmōrĕ bĭmēmbrēs
tēlăque ĭn hūnc ōmnēs ūnūm mīttūntquĕ fĕrūntquĕ.495
tēlă rĕtūsă cădūnt, mănĕt īnpērfōssŭs ăb ōmnī
īnquĕ crŭēntātūs Caēneūs Ĕlătēĭŭs īctū.
Fēcĕrăt āttŏnĭtōs nŏvă rēs. "heū dēdĕcŭs īngēns!"
Mōnўchŭs ēxclāmāt; "pŏpŭlūs sŭpĕrāmŭr ăb ūnō
vīxquĕ vĭrō; quāmquam īllĕ vĭr ēst, nōs sēgnĭbŭs āctīs,500
quōd fŭĭt īllĕ, sŭmūs. quīd mēmbra īnmānĭă prōsūnt?
quīd gĕmĭnaē vīrēs ēt quōd fōrtīssĭmă rērūm
īn nōbīs dūplēx nātūra ănĭmālĭă iūnxīt?
nēc nōs mātrĕ dĕā, nēc nōs Īxīŏnĕ nātōs
ēssĕ rĕōr, quī tāntŭs ĕrāt, Iūnōnĭs ŭt āltaē505
spēm căpĕrēt; nōs sēmĭmărī sŭpĕrāmŭr ăb hōstĕ.
sāxă trăbēsquĕ sŭpēr tōtōsque īnvōlvĭtĕ mōntēs
vīvācēmque ănĭmām mīssīs ēlīdĭtĕ sīlvīs;
sīlvă prĕmāt faūcēs, ĕt ĕrīt prō vūlnĕrĕ pōndūs".
dīxĭt ĕt īnsānīs dēiēctām vīrĭbŭs Aūstrī510
fōrtĕ trăbēm nāctūs, vălĭdūm cŏnĭēcĭt ĭn hōstēm
ēxēmplūmquĕ fŭīt pārvōque īn tēmpŏrĕ nūdūs
ārbŏrĭs Ōthrўs ĕrāt, nĕc hăbēbāt Pēlĭŏn ūmbrās.
ōbrŭtŭs īnmānī tŭmŭlō, sūb pōndĕrĕ Caēneūs
aēstŭăt ārbŏrĕō cōngēstăquĕ rōbŏră dūrīs515
fērt ŭmĕrīs; sĕd ĕnīm pōstquām sŭpĕr ōră căpūtquĕ
crēvĭt ŏnūs, nĕque hăbēt quās dūcāt spīrĭtŭs aūrās,
dēfĭcĭt īntērdūm, mŏdŏ sē sŭpĕr āĕră frūstrā
tōllĕrĕ cōnātūr iāctāsque ēvōlvĕrĕ sīlvās
īntērdūmquĕ mŏvēt, vĕlŭtī, quām cērnĭmŭs, ēccĕ520
ārdŭă sī tērraē quătĭātūr mōtĭbŭs Īdē.
ēxĭtŭs īn dŭbĭo ēst; ălĭī sŭb ĭnānĭă cōrpūs
tārtără dētrūsūm sīlvārūm mōlĕ fĕrēbānt;
ābnŭĭt Āmpўcĭdēs mĕdĭōque ēx āggĕrĕ fūlvīs
vīdĭt ăvēm pēnnīs lĭquĭdās ēxīrĕ sŭb aūrās,525
quaē mĭhĭ tūnc prīmūm, tūnc ēst cōnspēctă sŭprēmūm.
hānc ŭbĭ lūstrāntēm lēnī sŭă cāstră vŏlātū
Mōpsŭs ĕt īngēntī cīrcūm clāngōrĕ sŏnāntēm
āspēxīt părĭtērque ănĭmīs ŏcŭlīsquĕ sĕcūtūs:
"ō sālvē", dīxīt "Lăpĭthaēaē glōrĭă gēntīs,530
māxĭmĕ vīr quōndām, sĕd ăvīs nūnc ūnĭcă, Caēneū!"
crēdĭtă rēs aūctōrĕ sŭo ēst; dŏlŏr āddĭdĭt īrām
ōpprēssūmque aēgrē tŭlĭmūs tŏt ăb hōstĭbŭs ūnūm;
nēc prĭŭs ābstĭtĭmūs fērro ēxērcērĕ dŏlōrēm,
quām dătă pārs lētō, pārtēm fŭgă nōxquĕ rĕmōvīt".535
Haēc īntēr Lăpĭthās ēt sēmihŏmĭnēs Cēntaūrōs
proēlĭă Tlēpŏlĕmūs Pўlĭō rĕfĕrēntĕ dŏlōrēm
praētĕrĭti Ālcīdaē tăcĭtō nōn pērtŭlĭt ōrĕ
ātque ăĭt: "Hērcŭlĕaē mīrum ēst ōblīvĭă laūdīs
āctă tĭbī, sĕnĭōr; cērtē mĭhĭ saēpĕ rĕfērrĕ540
nūbĭgĕnās dŏmĭtōs ā sē pătĕr ēssĕ sŏlēbāt".
trīstĭs ăd haēc Pўlĭūs: "Quīd mē mĕmĭnīssĕ mălōrūm
cōgĭs ĕt ōbdūctōs ānnīs rēscīndĕrĕ lūctūs
īnquĕ tŭūm gĕnĭtōrem ŏdĭum ōffēnsāsquĕ fătērī?
īllĕ quĭdēm māiōră fĭdē, dī, gēssĭt ĕt ōrbēm545
īmplēvīt mĕrĭtīs, quōd māllēm pōssĕ nĕgārĕ;
sēd nĕquĕ Dēĭphŏbūm nēc Pōlўdămāntă nĕc īpsūm
Hēctŏră laūdāmūs; quĭs ĕnīm laūdāvĕrĭt hōstēm?
īllĕ tŭūs gĕnĭtōr Mēssēnĭă moēnĭă quōndām
strāvĭt ĕt īmmĕrĭtās ūrbēs Ēlīmquĕ Pўlūmquĕ550
dīrŭĭt īnquĕ mĕōs fērrūm flāmmāmquĕ pĕnātīs
īmpŭlĭt; ūtque ălĭōs tăcĕām, quōs īllĕ pĕrēmīt,
bīs sēx Nēlīdaē fŭĭmūs, cōnspēctă iŭvēntūs;
bīs sēx Hērcŭlĕīs cĕcĭdērūnt, mē mĭnŭs ūnō,
vīrĭbŭs; ātque ălĭōs vīncī pŏtŭīssĕ fĕrēndum ēst;555
mīră Pĕrīclўmĕnī mōrs ēst, cuī pōssĕ fĭgūrās
sūmĕrĕ quās vēllēt rūrsūsquĕ rĕpōnĕrĕ sūmptās
Nēptūnūs dĕdĕrāt, Nēlēī sānguĭnĭs aūctōr.
hīc ŭbĭ nēquīquam ēst fōrmās vărĭātŭs ĭn ōmnēs,
vērtĭtŭr īn făcĭēm vŏlŭcrīs, quaē fūlmĭnă cūrvīs560
fērrĕ sŏlēt pĕdĭbūs, dīvūm grātīssĭmă rēgī:
vīrĭbŭs ūsŭs ăvīs pēnnīs rōstrōquĕ rĕdūncō
hāmātīsquĕ vĭrī lănĭāvĕrăt ūnguĭbŭs ōră;
tēndĭt ĭn hūnc nĭmĭūm cērtōs Tīrŷnthĭŭs ārcūs
ātque īntēr nūbēs sūblīmĭă mēmbră fĕrēntēm565
pēndēntēmquĕ fĕrīt, lătĕrī quā iūngĭtŭr ālā.
nēc grăvĕ vūlnŭs ĕrāt; sēd rūptī vūlnĕrĕ nērvī
dēfĭcĭūnt mōtūmquĕ nĕgānt vīrēsquĕ vŏlāndī.
dēcĭdĭt īn tērrām, nōn cōncĭpĭēntĭbŭs aūrās
īnfīrmīs pēnnīs, ēt quā lĕvĭs haēsĕrăt ālaē,570
cōrpŏrĭs āffīxī prēssa ēst grăvĭtātĕ săgīttă
pērquĕ lătūs sūmmūm iŭgŭlo ēst ēxāctă sĭnīstrō.
nūnc vĭdĕōr dēbērĕ tŭī praēcōnĭă rēbūs
Hērcŭlĭs, ō Rhŏdĭaē rēctōr pūlchērrĭmĕ clāssīs?
nēc tămĕn ūltĕrĭūs, quām fōrtĭă fāctă sĭlēndō575
ūlcīscōr frātrēs; sŏlĭda ēst mĭhĭ grātĭă tēcūm".
Haēc pōstquām dūlcī Nēlēĭŭs ēdĭdĭt ōrĕ,
ā sērmōnĕ sĕnīs rĕpĕtītō mūnĕrĕ Bācchī,
sūrrēxērĕ tŏrīs; nōx ēst dătă cētĕră sōmnō.
Āt dĕŭs aēquŏrĕās quī cūspĭdĕ tēmpĕrăt ūndās,580
īn vŏlŭcrēm cōrpūs nātī Phăĕthōntĭdă vērsūm
mēntĕ dŏlēt pătrĭā saēvūmquĕ pĕrōsŭs Ăchīllēm
ēxērcēt mĕmŏrēs plūs quām cīvīlĭtĕr īrās.
iāmquĕ fĕrē trāctō dŭŏ pēr quīnquēnnĭă bēllō,
tālĭbŭs īntōnsūm cōmpēllāt Smīnthĕă dīctīs:585
"ō mĭhĭ dē frātrīs lōngē grātīssĭmĕ nātīs,
īrrĭtă quī mēcūm pŏsŭīstī moēnĭă Troīaē,
ēcquĭd, ŭbi hās iām iām cāsūrās āspĭcĭs ārcēs,
īngĕmĭs? aūt ēcquīd tōt dēfēndēntĭă mūrōs
mīlĭă caēsă dŏlēs? Ēcquīd, nē pērsĕquăr ōmnēs,590
Hēctŏrĭs ūmbră sŭbīt cīrcūm sŭă Pērgămă trāctī?
cūm tămĕn īllĕ fĕrōx bēllōquĕ crŭēntĭŏr īpsō
vīvĭt ădhūc, ŏpĕrīs nōstrī pŏpŭlātŏr, Ăchīllēs.
dēt mĭhĭ sē; fāxō, trĭplĭcī quīd cūspĭdĕ pōssīm,
sēntĭăt; āt quŏnĭām cōncūrrĕrĕ cōmmĭnŭs hōstī595
nōn dătŭr, ōccūltā nĕcŏpīnūm pērdĕ săgīttā".
ānnŭĭt ātque ănĭmō părĭtēr pătrŭīquĕ sŭōquĕ
Dēlĭŭs īndūlgēns nĕbŭlā vēlātŭs ĭn āgmēn
pērvĕnĭt Īlĭăcūm; mĕdĭāque īn caēdĕ vĭrōrūm
rāră pĕr īgnōtōs spārgēntēm cērnĭt Ăchīvōs600
tēlă Părīm; fāssūsquĕ dĕūm: "quīd spīcŭlă pērdīs
sānguĭnĕ plēbĭs?" ăīt "sīqua ēst tĭbĭ cūră tŭōrūm,
vērtĕre ĭn Aēăcĭdēn caēsōsque ūlcīscĕrĕ frātrēs".
dīxĭt ĕt ōstēndēns stērnēntēm Trōĭcă fērrō
cōrpŏră Pēlīdēn ārcūs ōbvērtĭt ĭn īllūm605
cērtăquĕ lētĭfĕrā dīrēxīt spīcŭlă dēxtrā.
quōd Prĭămūs gaūdērĕ sĕnēx pōst Hēctŏră pōssēt,
hōc fŭĭt. īlle ĭgĭtūr tāntōrūm vīctŏr, Ăchīllē,
vīctŭs ĕs ā tĭmĭdō Grăĭaē rāptōrĕ mărītaē;
āt sī fēmĭnĕō fŭĕrāt tĭbĭ Mārtĕ cădēndūm,610
Thērmōdōntĭăcā māllēs cĕcĭdīssĕ bĭpēnnī.
iām tĭmŏr īllĕ Phrўgūm, dĕcŭs ēt tūtēlă Pĕlāsgī
nōmĭnĭs, Aēăcĭdēs, căpŭt īnsŭpĕrābĭlĕ bēllō,
ārsĕrăt; ārmārāt dēūs ĭdem ĭdēmquĕ crĕmābāt.
iām cĭnĭs ēst ēt dē tām māgnō rēstăt Ăchīllĕ615
nēscĭŏ quīd, pārvām quōd nōn bĕnĕ cōmplĕăt ūrnām;
āt vīvīt tōtūm quaē glōrĭă cōmplĕăt ōrbēm.
haēc īllī mēnsūră vĭrō rēspōndĕt ĕt hāc ēst
pār sĭbĭ Pēlīdēs nĕc ĭnānĭă Tārtără sēntīt.
īpse ĕtĭam, ūt cūiūs fŭĕrīt cōgnōscĕrĕ pōssēs,620
bēllă mŏvēt clīpeūs dēque ārmīs ārmă fĕrūntūr.
nōn ĕă Tŷdīdēs, nōn aūdĕt Ŏīlĕŏs Aīāx,
nōn mĭnŏr Ātrīdēs, nōn bēllō māiŏr ĕt aēvō
pōscĕrĕ, nōn ălĭī; sōlīs Tĕlămōnĕ crĕātō
Lāērtēquĕ fŭīt tāntaē fīdūcĭă laūdīs.625
ā sē Tāntălĭdēs ŏnŭs īnvĭdĭāmquĕ rĕmōvīt
Ārgŏlĭcōsquĕ dŭcēs mĕdĭīs cōnsīdĕrĕ cāstrīs
iūssĭt ĕt ārbĭtrĭūm lītīs trāiēcĭt ĭn ōmnēs.
Nescius assumptis Priamus pater Aesacon alis
vivere, lugebat; tumulo quoque nomen habenti
inferias dederat cum fratribus Hector inanis.
defuit officio Paridis praesentia tristi,
5postmodo qui rapta longum cum coniuge bellum
attulit in patriam; coniurataeque secuntur
mille rates gentisque simul commune Pelasgae.
nec dilata foret vindicta, nisi aequora saevi
invia fecissent venti Boeotaque tellus
10Aulide piscosa puppes tenuisset ituras.
hic patrio de more Iovi cum sacra parassent,
ut vetus accensis incanduit ignibus ara,
serpere caeruleum Danai videre draconem
in platanum, coeptis quae stabat proxima sacris.
15nidus erat volucrum bis quattuor arbore summa,
quas simul et matrem circum sua damna volantem
corripuit serpens avidoque recondidit ore.
obstipuere omnes; at veri providus augur
Thestorides: "Vincemus"; ait "gaudete, Pelasgi;
20Troia cadet, sed erit nostri mora longa laboris
atque novem volucres in belli digerit annos.
ille, ut erat virides amplexus in arbore ramos,
fit lapis et servat serpentis imagine saxum.
Permanent Aoniis Nereus violentus in undis
25bellaque non transfert et sunt qui parcere Troiae
Neptunum credant, quia moenia fecerat urbi.
at non Thestorides; nec enim nescitve tacetve
sanguine virgineo placandam virginis iram
esse deae. postquam pietatem publica causa
30rexque patrem vicit castumque datura cruorem
flentibus ante aram stetit Iphigenia ministris,
vieta dea est nubemque oculis obiecit et inter
officium turbamque sacri vocesque precantum
supposita fertur mutasse Mycenida cerva.
35ergo ubi, qua decuit, lenita est caede Diana
et pariter Phoebes, pariter maris ira recessit,
accipiunt ventos a tergo mille carinae
multaque perpessae Phrygia potiuntur harena.
Orbe locus medio est inter terrasque fretumque
40caelestesque plagas, triplicis confinia mundi,
unde quod est usquam, quamuis regionibus absit,
inspicitur penetratque cavas vox omnis ad aures.
fama tenet summaque domum sibi legit in arce
innumerosque aditus ac mille foramina tectis
45addidit et nullis inclusit limina portis;
nocte dieque patet; tota est ex aere sonanti,
tota fremit vocesque refert iteratque quod audit;
nulla quies intus nullaque silentia parte.
nec tamen est clamor, sed parvae murmura vocis,
50qualia de pelagi, siquis procul audiat, undis
esse solent, qualemve sonum, cum Iuppiter atras
increpuit nubes, extrema tonitrua reddunt.
atria turba tenet; veniunt, leve vulgus, euntque
mixtaque cum veris passim commenta vagantur
55milia rumorum confusaque verba volutant;
e quibus hi vacuas implent sermonibus aures,
hi narrata ferunt alio mensuraque ficti
crescit et auditis aliquid novus adicit auctor.
illic Credulitas, illic temerarius Error
60vanaque Laetitia est consternatique Timores
seditioque recens dubioque auctore Susurri.
ipsa, quid in caelo rerum pelagoque geratur
et tellure, videt totumque inquirit in orbem.
Fecerat haec notum Graias cum milite forti
65adventare rates; neque inexpectatus in armis
hostis adest; prohibent aditus litusque tuentur
Troes et Hectorea primus fataliter hasta,
Protesilae, cadis; commissaque proelia magno
stant Danais fortisque animae nece cognitus Hector;
70nec Phryges exiguo, quid Achaica dextera posset,
sanguine senserunt; et iam Sigea rubebant
litora, iam leto proles Neptunia Cygnus
mille viros dederat, iam curru instabat Achilles
totaque Peliacae sternebat cuspidis ictu
75agmina; perque acies aut Cygnum aut Hectora quaerens
congreditur Cygno; decimum dilatus in annum
Hector erat; tum colla iugo candentia pressos
exhortatus equos, currum direxit in hostem
concutiensque suis vibrantia tela lacertis:
80"quisquis es, o iuvenis", dixit "solamen habeto
mortis, ab Haemonio quod sis iugulatus Achille".
Hactenus Aeacides; vocem gravis hasta secutast
sed quamquam certa nullus fuit error in hasta,
nil tamen emissi profecit acumine ferri;
85utque hebeti pectus tantummodo contudit ictu.
"nate dea, nam te fama praenovimus", inquit
ille "quid a nobis vulnus miraris abesse?"
(mirabatur enim) "non haec, quam cernis, equinis
fulva iubis cassis neque onus cava parma sinistrae
90auxilio mihi sunt; decor est quaesitus ab istis.
mars quoque ob hoc capere arma solet; removebitur omne
tegminis officium; tamen indestrictus abibo.
est aliquid non esse satum Nereide, sed qui
Nereaque et natas et totum temperet aequor".
95dixit et haesurum clipei curvamine telum
misit in Aeaciden, quod et aes et proxima rupit
terga novena boum, decimo tamen orbe moratum est.
excutit hoc heros rursusque trementia forti
tela manu torsit; rursus sine vulnere corpus
100sincerumque fuit. nec tertia cuspis apertum
et se praebentem valuit destringere Cygnum.
haud secus exarsit quam circo taurus aperto,
cum sua terribili petit irritamina cornu,
Poeniceas vestes elusaque vulnera sentit.
105num tamen exciderit ferrum, considerat, hastae;
haerebat ligno. "manus est mea debilis ergo,
quasque" ait "ante habuit vires, effudit in uno?
nam certe valuit, vel cum Lyrnesia primum
moenia deieci, vel cum Tenedonque suoque
110Eetioneas implevi sanguine Thebas,
vel cum purpureus populari caede Caicus
fluxit opusque meae bis sensit Telephus hastae.
hic quoque tot caesis, quorum per litus acervos
et feci et video, valuit mea dextra valetque".
115dixit et, ante actis veluti male crederet, hastam
misit in adversum Lycia de plebe Menoeten
loricamque simul subiectaque pectora rupit;
quo plangente gravem moribundo vertice terram,
extrahit illud idem calido de vulnere telum
120atque ait: "haec manus est, haec, qua modo vicimus, hasta
utar in hoc isdem; sit in hoc, precor, exitus idem.
sic fatur Cygnumque petit, nec fraxinus errat
inque umero sonuit non evitata sinistro;
inde velut muro solidaque a caute repulsast.
125qua tamen ictus erat, signatum sanguine Cygnum
viderat et frustra fuerat gavisus Achilles;
volnus erat nullum; sanguis fuit ille Menoetae.
Tum vero praeceps curru fremebundus ab alto
desilit et nitido securum comminus hostem
130ense petens, parmam gladio galeamque cavari
cernit et in duro laedi quoque corpore ferrum.
haud tulit ulterius clipeoque adversa reducto
ter quater ora viri capulo et cava tempora pulsat
cedentique sequens instat turbatque ruitque
135attonitoque negat requiem; pavor occupat illum
ante oculosque natant tenebrae retroque ferenti
aversos passus medio lapis obstitit arvo;
quem super inpulsum resupino corpore Cygnum
vi multa vertit terraeque adflixit Achilles.
140tum clipeo genibusque premens praecordia duris
vincla trahit galeae; quae presso subdita mento
elidunt fauces et respiramen iterque
eripiunt animae. victum spoliare parabat;
arma relicta videt; corpus deus aequoris albam
145contulit in volucrem, cuius modo nomen habebat.
Hic labor, haec requiem multorum pugna dierum
attulit et positis pars utraque substitit armis
dumque vigil Phrygios servat custodia muros
et vigil Argolicas servat custodia fossas,
150festa dies aderat, qua Cygni victor Achilles
Pallada mactatae placabat sanguine vaccae.
cuius ut imposuit prosecta calentibus aris
et dis acceptus penetravit in aethera nidor,
sacra tulere suam, pars est data cetera mensis.
155discubuere toris proceres et corpora tosta
carne replent vinoque levant curasque sitimque.
non illos citharae, non illos carmina vocum
longave multifori delectat tibia buxi,
sed noctem sermone trahunt virtusque loquendi
160materia est; pugnans referunt hostisque suasque
inque vices adita atque exhausta pericula saepe
commemorare iuvat; quid enim loqueretur Achilles,
aut quid apud magnum potius loquerentur Achillem?
proxima praecipue domito victoria Cygno
165in sermone fuit; visum mirabile cunctis,
quod iuveni corpus nullo penetrabile telo
invictumque a vulnere erat ferrumque terebat.
hoc ipse Aeacides, hoc mirabantur Achivi,
cum sic Nestor ait: "Uestro fuit unicus aevo
170contemptor ferri nulloque forabilis ictu
Cygnus; at ipse olim patientem vulnera mille
corpore non laeso Perrhaebum Caenea vidi,
Caenea Perrhaebum, qui factis inclitus Othryn
incoluit; quoque id mirum magis esset in illo,
175femina natus erat". monstri novitate moventur
quisquis adest, narretque rogant; quos inter Achilles:
"dic age, nam cunctis eadem est audire voluntas,
o facunde senex, aevi prudentia nostri
quis fuerit Caeneus, cur in contraria versus,
180qua tibi militia, cuius certamine pugnae
cognitus, a quo sit victus, si victus ab ullost".
Tum senior: "quamuis obstet mihi tarda vetustas
multaque me fugiant primis spectata sub annis,
plura tamen memini; nec quae magis haereat ulla
185pectore res nostro est inter bellique domique
acta tot; ac siquem potuit spatiosa senectus
spectatorem operum multorum reddere, vixi
annos bis centum; nunc tertia vivitur aetas.
clara decore fuit proles Elateia Caenis,
190Thessalidum virgo pulcherrima, perque propinquas
perque tuas urbes (tibi enim popularis, Achille,)
multorum frustra votis optata procorum.
temptasset Peleus thalamos quoque forsitan illos;
sed iam aut contigerant illi conubia matris,
195aut fuerant promissa, tuae; nec Caenis in ullos
denupsit thalamos secretaque litora carpens
aequorei vim passa dei est; ita fama ferebat;
utque novae Veneris Neptunus gaudia cepit:
"sint tua vota licet" dixit "secura repulsae;
200elige quid voveas"; (eadem hoc quoque fama ferebat)
"magnum" Caenis ait "facit haec iniuria votum,
tale pati iam posse nihil; da femina ne sim,
omnia praestiteris". graviore novissima dixit
verba sono poteratque viri vox illa videri,
205sicut erat; nam iam voto deus aequoris alti
annuerat dederatque super, ne saucius ullis
volneribus fieri ferrove occumbere posset.
munere laetus abit studiisque virilibus aevum
exigit Atracides Peneiaque arva pererrat.
210Duxerat Hippodamen audaci Ixione natus
nubigenasque feros positis ex ordine mensis
arboribus tecto discumbere iusserat antro.
Haemonii proceres aderant, aderamus et ipsi,
festaque confusa resonabat regia turba.
215ecce canunt Hymenaeon et ignibus atria fumant
cinctaque adest virgo matrum nurvumque caterva,
praesignis facie. Felicem diximus illa
coniuge Pirithoum, quod paene fefellimus omen.
nam tibi saevorum saevissime Centaurorum,
220Euryte, quam vino pectus tam virgine visa
ardet et ebrietas geminata libidine regnat.
protinus eversae turbant convivia mensae
raptaturque comis per vim nova nupta prehensis.
Eurytus Hippodamen, alii, quam quisque probabant,
225ut poterant, rapiunt; captaeque erat urbis imago.
femineo clamore sonat domus; ocius omnes
surgimus et primus: "quae te vecordia", Theseus
"Euryte, pulsat", ait "qui me vivente lacessas
Pirithoum violesque duos ignarus in uno?"
230neve ea magnanimus frustra memoraverit heros,
submovet instantes raptamque furentibus aufert.
ille nihil contra, neque enim defendere verbis
talia facta potest; sed vindicis ora protervis
insequitur manibus generosaque pectora pulsat.
235forte fuit iuxta signis exstantibus asper
antiquus crater, quem surgens vastior ipso
sustulit Aegides adversaque misit in ora;
sanguinis ille globos pariter cerebrumque merumque
vulnere et ore vomens madida resupinus harena
240calcitrat. ardescunt germani caede bimembres
certatimque omnes uno ore "arma, arma" loquuntur.
Vina dabant animos et prima pocula pugna
missa volant fragilesque cadi curvique lebetes,
res epulis quondam, tum bello et caedibus aptae.
245primus Ophionides Amycus penetralia donis
haud timuit spoliare suis et primus ab aede
lampadibus densum rapuit funale coruscis
elatumque alte, veluti qui candida tauri
rumpere sacrifica molitur colla securi,
250illisit fronti Lapithae Celadontis et ossa
non agnoscendo confusa reliquit in ore.
exsilvere oculi disiectisque ossibus oris
acta retro naris medioque est fixa palato.
hunc pede convulso mensae Pellaeus acernae
255stravit humi Pelates, deiecto in pectora mento,
cumque atro mixtos sputantem sanguine dentes
vulnere Tartareas geminato mittit ad umbras.
proximus ut steterat, spectans altaria vultu
fumida terribili, "cur non" ait "utimur istis?"
260cumque suis Gryneus inmanem sustulit aram
ignibus et medium Lapitharum iecit in agmen
depressitque duos, Brotean et Orion; Orio
mater erat Mycale, quam deduxisse canendo
saepe reluctantis constabat cornua lunae.
265"non inpune feres, teli modo copia detur,
dixerat Exadius telique habet instar, in alta
quae fuerant pinu, votivi cornua cervi.
figitur hinc duplici Gryneus in lumina ramo
erviturque oculos, quorum pars cornibus haeret,
270pars fluit barbam concretaque sanguine pendet.
Ecce rapit mediis flagrantem Rhoetus ab aris
pruniceum torrem dextraque a parte Charaxi
tempora perstringit fulvo protecta capillo.
correpti rapida, veluti seges arida, flamma
275arserunt crines et vulnere sanguis inustus
terribilem stridore sonum dedit, ut dare ferrum
igne rubens plerumque solet, quod forcipe curva
cum faber eduxit, lacubus demittit; at illud
stridet et in tepida submersum sibilat unda.
280saucius hirsutis avidum de crinibus ignem
excutit inque umeros limen tellure revulsum
tollit, onus plaustri, quod ne permittat in hostem,
ipsa facit gravitas; socium quoque saxea moles
oppressit spatio stantem propiore Cometen.
285gaudia nec retinet Rhoetus: "sic, comprecor", inquit
cetera sit fortis castrorum turba tuorum!"
semicremoque novat repetitum stipite volnus,
terque quaterque gravi iuncturas verticis ictu
rupit et in liquido sederunt ossa cerebro.
290Victor ad Evagrum Corythumque Dryantaque transit,
e quibus ut prima tectus lanugine malas
procubuit Corythus, "puero quae gloria fuso
parta tibi est?" Evagrus ait; nec dicere Rhoetus
plura sinit rutilasque ferox in aperta loquentis
295condidit ora viri, perque os in pectora, flammas.
te quoque, saeve Drya, circum caput igne rotato
insequitur; sed non in te quoque constitit idem
exitus; assiduae successu caedis ovantem,
qua iuncta est umero cervix, sude figis obusta.
300ingemuit duroque sudem vix osse revellit
Rhoetus et ipse suo madefactus sanguine fugit.
fugit et Orneus Lycabasque et saucius armo
dexteriore Medon et cum Pisenore Thaumas;
quique pedum nuper certamine vicerat omnes,
305Mermeros accepto tum volnere tardius ibat;
et Pholus et Melaneus et Abas praedator aprorum,
quique suis frustra bellum dissuaserat, augur
Astylos; ille etiam metuenti volnera Nesso:
"ne fuge; ad Herculeos" inquit "servaberis arcus".
310at non Eurynomus Lycidasque et Areos et Imbreus
effugere necem; quos omnes dextra Dryantis
perculit adversos. adversum tu quoque, quamuis
terga fugae dederas, volnus, Crenaee, tulisti;
nam grave respiciens inter duo lumina ferrum,
315qua naris fronti committitur, accipis, imae.
in tanto fremitu cunctis sine fine iacebat
sopitus venis et inexperrectus Aphidas
languentique manu carchesia mixta tenebat,
fusus in Ossaeae villosis pellibus ursae.
320quem procul ut vidit frustra nulla arma moventem,
inserit amento digitos "miscenda"que dixit,
"cum Styge vina bibes" Phorbas; nec plura moratus
in iuvenem torsit iaculum ferrataque collo
fraxinus, ut casu iacuit resupinus, adactast.
325mors caruit sensu plenoque e gutture fluxit
inque toros inque ipsa niger carchesia sanguis.
Vidi ego Petraeum conantem tollere terra
glandiferam quercum; quam dum complexibus ambit
et quatit huc illuc labefactaque robora iactat,
330lancea Pirithoi costis immissa Petraei
pectora cum duro luctantia robore fixit.
Pirithoi cecidisse Lycum virtute ferebant,
Pirithoi virtute Chromim; sed uterque dederunt
victori titulum quam Dictys Helopsque minorem;
335fixus Helops iaculo, quod peritia tempora fecit
et missum a dextra laevam penetravit ad aurem;
Dictys ab ancipiti delapsus acumine montis,
dum fugit instantem trepidans Ixione natum,
decidit in praeceps et pondere, corporis ornum
340ingentem fregit suaque induit ilia fractae.
ultor adest Aphareus saxumque e monte revulsum
mittere conatur; mittentem stipite querno
occupat Aegides cubitique ingentia frangit
ossa; nec ulterius dare corpus inutile leto
345aut vacat aut curat tergoque Bienoris alti
insilit, haud solito quemquam portare nisi ipsum;
opposuitque genu costis prensamque sinistra
caesariem retinens, vultum minitantiaque ora
robore nodoso praeduraque tempora fregit.
350robore Nedymnum iaculatoremque Lycopen
sternit et immissa protectum pectora barba
Hippason et summis exstantem Rhiphea silvis
Thereaque, Haemoniis qui prensos montibus ursos
ferre domum vivos indignantesque solebat.
355haud tulit utentem pugnae successibus ultra
Thesea Demoleon; solido divellere dumo
annosam pinum magno molimine temptat;
quod quia non potuit, praefractam misit in hostem.
sed procul a telo Theseus veniente recessit
360Pallados admonitu (credi sic ipse volebat);
non tamen arbor iners cecidit; nam Crantoris alti
abscidit iugulo pectusque umerumque sinistrum.
armiger ille tui fuerat genitoris, Achille,
quem Dolopum rector bello superatus Amyntor
365Aeacidae dederat pacis pignusque fidemque.
Hunc procul ut foedo disiectum vulnere Peleus
vidit: "at inferias, iuvenum gratissime Crantor,
accipe" ait; validoque in Demoleonta lacerto
fraxineam misit, mentis quoque viribus, hastam,
370quae laterum cratem perrupit, et ossibus haerens
intremuit; trahit ille manu sine cuspide lignum;
id quoque vix sequitur; cuspis pulmone retentast.
ipse dolor vires animo dabat; aeger in hostem
erigitur pedibusque virum proculcat equinis.
375excipit ille ictus galea clipeoque sonantis
defensatque umeros praetentaque sustinet arma
perque armos uno duo pectora perforat ictu.
ante tamen leto dederat Phlegraeon et Hylen
eminus, Iphinoum collato Marte Claninque.
380additur his Dorylas, qui tempora tecta gerebat
pelle lupi saevique vicem praestantia teli
cornua vara boum multo rubefacta cruore.
huic ego, nam vires animus dabat: "aspice" dixi
"quantum concedant nostro tua cornua ferro";
385et iaculum torsi; quod cum vitare nequiret,
opposuit dextram passurae volnera fronti.
affixa est cum fronte manus; fit clamor; at illum
haerentem Peleus et acerbo volnere victum
(stabat enim propior) mediam ferit ense sub alvum.
390prosilvit terraque ferox sua viscera traxit
tractaque calcavit calcataque rupit et illis
crura quoque impediit et inani concidit alvo.
Nec te pugnantem tua, Cyllare, forma redemit,
si modo naturae formam concedimus illi.
395barba erat incipiens, barbae color aureus, aurea
ex umeris medios coma dependebat in armos.
gratus in ore vigor; cervix umerique manusque
pectoraque artificum laudatis proxima signis
et quacumque vir est; nec equi mendosa sub illo
400deteriorque viro facies; da colla caputque,
Castore dignus erit; sic tergum sessile, sic sunt
pectora celsa toris; totus pice nigrior atra,
candida cauda tamen, color est quoque cruribus albus.
multae illum petiere sua de gente, sed una
405abstulit Hylonome, qua nulla decentior inter
semiferos altis habitavit femina silvis;
haec et blanditiis et amando et amare fatendo
Cyllaron una tenet; cultus quoque, quantus in illis
esse potest membris, ut sit coma pectine levis,
410ut modo rore maris, modo se violave rosave
implicet, interdum candentia lilia gestet,
bisque die lapsis Pagasaeae vertice silvae
fontibus ora lavet, bis flumine corpora tingat,
nec nisi quae deceant, electarumque ferarum
415aut umero aut lateri praetendat vellera laevo.
par amor est illis; errant in montibus una,
antra simul subeunt; et tum Lapitheia tecta
intrarant pariter, pariter fera bella gerebant.
auctor in incerto est; iaculum de parte sinistra
420venit et inferius, qua collo pectora subsunt,
Cyllare, te fixit; parvo cor volnere laesum
corpore cum toto post tela educta refrixit.
protinus Hylonome morientes excipit artus,
impositaque manu vulnus fovet oraque ad ora
425admovet atque animae fugienti obsistere temptat.
ut videt extinctum, dictis quae clamor ad aures
arcuit ire meas, telo, quod inhaeserat illi
incubuit moriensque suum complexa maritum est.
Ante oculos stat et ille meos, qui sena leonum
430vinxerat inter se conexis vellera nodis,
Phaeocomes, hominemque simul protectus equumque;
codice qui misso, quem vix iuga bina moverent,
Tectaphon Oleniden a summo vertice fregit.
[fracta volubilitas capitis latissima perque os
435perque cavas nares oculosque auresque cerebrum
molle fluit veluti concretum vimine querno
lac solet, utve liquor rari sub pondere cribri
manat et exprimitur per densa foramina spissus].
ast ego, dum parat hic armis nudare iacentem
440(scit tuus hoc genitor), gladium spoliantis in ima
ilia demisi. Chthonius quoque Teleboasque
ense iacent nostro; ramum prior ille bifurcum
gesserat, hic iaculum; iaculo mihi volnera fecit;
signa vides, apparet adhuc vetus inde cicatrix.
445tunc ego debueram capienda ad Pergama mitti;
tum poteram magni, si non superare, morari
Hectoris arma meis; illo sed tempore nullus,
aut puer Hector erat; nunc me mea deficit aetas.
quid tibi victorem gemini Periphanta Pyraethi,
450Ampyca quid referam, qui quadripedantis Echecli
fixit in adverso cornum sine cuspide vultu?
vecte Pelethronius Macareus in pectus adacto
stravit Erigdupum; memini et venabula condi
inguine Nesseis manibus coniecta Cymeli.
455nec tu credideris tantum cecinisse futura
Ampyciden Mopsum; Mopso iaculante biformis
accubuit frustraque loqui temptavit Hodites,
ad mentum lingua mentoque ad guttura fixo.
Quinque neci Caeneus dederat, Styphelumque Bromumque
460Antimachumque Elymumque securiferumque Pyracten.
vulnera non memini numerum nomenque notavi.
provolat Emathii spoliis armatus Halesi,
quem dederat leto, membris et corpore Latreus
maximus; huic aetas inter iuvenemque senemque,
465vis iuvenalis erat, variabant tempora cani.
qui clipeo gladioque Macedoniaque sarisa
conspicuus faciemque obuersus in agmen utrumque
armaque concussit certumque equitavit in orbem
verbaque tot fudit vacuas animosus in auras:
470"et te, Caeni, feram? nam tu mihi femina semper,
tu mihi Caenis eris. nec te natalis origo
commonvit mentemque subit, quo praemia facto
quaque viri falsam speciem mercede parasti?
quid sis nata, vide, vel quid sis passa; columque,
475i, cape cum calathis et stamina pollice torque;
bella relinque viris". iactanti talia Caeneus
extentum cursu missa latus ervit hasta,
qua vir equo commissus erat; furit ille dolore,
nudaque Phyllei iuvenis ferit ora sarisa.
480non secus haec resilit quam tecti a culmine grando,
aut siquis parvo feriat cava tympana saxo.
comminus aggreditur laterique recondere duro
luctatur gladium; gladio loca pervia non sunt.
"haud tamen effugies; medio iugulaberis ense,
485quandoquidem mucro est hebes" inquit; et in latus ensem
obliquat longaque amplectitur ilia dextra.
plaga facit gemitus in corpore marmoris icti
fractaque dissilvit percusso lammina callo.
ut satis illaesos miranti praebuit artus:
490"nunc age", ait Caeneus "nostro tua corpora ferro
temptemus"; capuloque tenus demisit in armos
ensem fatiferum caecamque in viscera movit
versavitque manum volnusque in volnere fecit.
ecce ruunt vasto rabidi clamore bimembres
495telaque in hunc omnes unum mittuntque feruntque.
tela retusa cadunt, manet inperfossus ab omni
inque cruentatus Caeneus Elateius ictu.
Fecerat attonitos nova res. "heu dedecus ingens!"
Monychus exclamat; "populus superamur ab uno
500vixque viro; quamquam ille vir est, nos segnibus actis,
quod fuit ille, sumus. quid membra inmania prosunt?
quid geminae vires et quod fortissima rerum
in nobis duplex natura animalia iunxit?
nec nos matre dea, nec nos Ixione natos
505esse reor, qui tantus erat, Iunonis ut altae
spem caperet; nos semimari superamur ab hoste.
saxa trabesque super totosque involvite montes
vivacemque animam missis elidite silvis;
silva premat fauces, et erit pro vulnere pondus".
510dixit et insanis deiectam viribus Austri
forte trabem nactus, validum coniecit in hostem
exemplumque fuit parvoque in tempore nudus
arboris Othrys erat, nec habebat Pelion umbras.
obrutus inmani tumulo, sub pondere Caeneus
515aestuat arboreo congestaque robora duris
fert umeris; sed enim postquam super ora caputque
crevit onus, neque habet quas ducat spiritus auras,
deficit interdum, modo se super aëra frustra
tollere conatur iactasque evolvere silvas
520interdumque movet, veluti, quam cernimus, ecce
ardua si terrae quatiatur motibus Ide.
exitus in dubio est; alii sub inania corpus
tartara detrusum silvarum mole ferebant;
abnuit Ampycides medioque ex aggere fulvis
525vidit avem pennis liquidas exire sub auras,
quae mihi tunc primum, tunc est conspecta supremum.
hanc ubi lustrantem leni sua castra volatu
Mopsus et ingenti circum clangore sonantem
aspexit pariterque animis oculisque secutus:
530"o salve", dixit "Lapithaeae gloria gentis,
maxime vir quondam, sed avis nunc unica, Caeneu!"
credita res auctore suo est; dolor addidit iram
oppressumque aegre tulimus tot ab hostibus unum;
nec prius abstitimus ferro exercere dolorem,
535quam data pars leto, partem fuga noxque removit".
Haec inter Lapithas et semihomines Centauros
proelia Tlepolemus Pylio referente dolorem
praeteriti Alcidae tacito non pertulit ore
atque ait: "Herculeae mirum est oblivia laudis
540acta tibi, senior; certe mihi saepe referre
nubigenas domitos a se pater esse solebat".
tristis ad haec Pylius: "Quid me meminisse malorum
cogis et obductos annis rescindere luctus
inque tuum genitorem odium offensasque fateri?
545ille quidem maiora fide, di, gessit et orbem
implevit meritis, quod mallem posse negare;
sed neque Deiphobum nec Polydamanta nec ipsum
Hectora laudamus; quis enim laudaverit hostem?
ille tuus genitor Messenia moenia quondam
550stravit et immeritas urbes Elimque Pylumque
diruit inque meos ferrum flammamque penatis
impulit; utque alios taceam, quos ille peremit,
bis sex Nelidae fuimus, conspecta iuventus;
bis sex Herculeis ceciderunt, me minus uno,
555viribus; atque alios vinci potuisse ferendum est;
mira Periclymeni mors est, cui posse figuras
sumere quas vellet rursusque reponere sumptas
Neptunus dederat, Nelei sanguinis auctor.
hic ubi nequiquam est formas variatus in omnes,
560vertitur in faciem volucris, quae fulmina curvis
ferre solet pedibus, divum gratissima regi:
viribus usus avis pennis rostroque redunco
hamatisque viri laniaverat unguibus ora;
tendit in hunc nimium certos Tirynthius arcus
565atque inter nubes sublimia membra ferentem
pendentemque ferit, lateri qua iungitur ala.
nec grave vulnus erat; sed rupti vulnere nervi
deficiunt motumque negant viresque volandi.
decidit in terram, non concipientibus auras
570infirmis pennis, et qua levis haeserat alae,
corporis affixi pressa est gravitate sagitta
perque latus summum iugulo est exacta sinistro.
nunc videor debere tui praeconia rebus
Herculis, o Rhodiae rector pulcherrime classis?
575nec tamen ulterius, quam fortia facta silendo
ulciscor fratres; solida est mihi gratia tecum".
Haec postquam dulci Neleius edidit ore,
a sermone senis repetito munere Bacchi,
surrexere toris; nox est data cetera somno.
580At deus aequoreas qui cuspide temperat undas,
in volucrem corpus nati Phaëthontida versum
mente dolet patria saevumque perosus Achillem
exercet memores plus quam civiliter iras.
iamque fere tracto duo per quinquennia bello,
585talibus intonsum compellat Sminthea dictis:
"o mihi de fratris longe gratissime natis,
irrita qui mecum posuisti moenia Troiae,
ecquid, ubi has iam iam casuras aspicis arces,
ingemis? aut ecquid tot defendentia muros
590milia caesa doles? Ecquid, ne persequar omnes,
Hectoris umbra subit circum sua Pergama tracti?
cum tamen ille ferox belloque cruentior ipso
vivit adhuc, operis nostri populator, Achilles.
det mihi se; faxo, triplici quid cuspide possim,
595sentiat; at quoniam concurrere comminus hosti
non datur, occulta necopinum perde sagitta".
annuit atque animo pariter patruique suoque
Delius indulgens nebula velatus in agmen
pervenit Iliacum; mediaque in caede virorum
600rara per ignotos spargentem cernit Achivos
tela Parim; fassusque deum: "quid spicula perdis
sanguine plebis?" ait "siqua est tibi cura tuorum,
vertere in Aeaciden caesosque ulciscere fratres".
dixit et ostendens sternentem Troica ferro
605corpora Peliden arcus obuertit in illum
certaque letifera direxit spicula dextra.
quod Priamus gaudere senex post Hectora posset,
hoc fuit. ille igitur tantorum victor, Achille,
victus es a timido Graiae raptore maritae;
610at si femineo fuerat tibi Marte cadendum,
Thermodontiaca malles cecidisse bipenni.
iam timor ille Phrygum, decus et tutela Pelasgi
nominis, Aeacides, caput insuperabile bello,
arserat; armarat deus idem idemque cremabat.
615iam cinis est et de tam magno restat Achille
nescio quid, parvam quod non bene compleat urnam;
at vivit totum quae gloria compleat orbem.
haec illi mensura viro respondet et hac est
par sibi Pelides nec inania Tartara sentit.
620ipse etiam, ut cuius fuerit cognoscere posses,
bella movet clipeus deque armis arma feruntur.
non ea Tydides, non audet Oileos Aiax,
non minor Atrides, non bello maior et aevo
poscere, non alii; solis Telamone creato
625Laërteque fuit tantae fiducia laudis.
a se Tantalides onus invidiamque removit
Argolicosque duces mediis considere castris
iussit et arbitrium litis traiecit in omnes.