1

I

Hūnc quŏquĕ dē Gĕtĭcō, nōstrī stŭdĭōsĕ, lĭbēllūm

lītŏrĕ praēmīssīs ‖ quāttŭŏr āddĕ mĕīs.

Hīc quŏquĕ tālĭs ĕrīt, quālīs fōrtūnă pŏētaē:

īnvĕnĭēs tōtō ‖ cārmĭnĕ dūlcĕ nĭhīl.

Flēbĭlĭs ūt nōstēr stătŭs ēst, ĭtă flēbĭlĕ cārmēn,5

mātĕrĭaē scrīptō ‖ cōnvĕnĭēntĕ sŭaē.

Īntĕgĕr ēt laētūs laēta ēt iŭvĕnālĭă lūsī:

īllă tămēn nūnc mē ‖ cōmpŏsŭīssĕ pĭgēt.

ūt cĕcĭdī, sŭbĭtī pĕrăgō praēcōnĭă cāsūs,

sūmque ārgūmēntī ‖ cōndĭtŏr īpsĕ mĕī.10

Ūtquĕ iăcēns rīpā dēflērĕ Căŷstrĭŭs ālēs

dīcĭtŭr ōrĕ sŭām ‖ dēfĭcĭēntĕ nĕcēm,

sīc ĕgŏ, Sārmătĭcās lōngē prōiēctŭs ĭn ōrās,

ēffĭcĭō tăcĭtūm ‖ nē mĭhĭ fūnŭs ĕāt.

Dēlĭcĭās sīquīs lāscīvăquĕ cārmĭnă quaērīt,15

praēmŏnĕō, nōn ēst ‖ scrīptă quŏd īstă lĕgāt.

Āptĭŏr huīc Gāllūs blāndīquĕ Prŏpērtĭŭs ōrīs,

āptĭŏr, īngĕnĭūm ‖ cōmĕ, Tĭbūllŭs ĕrīt.

Ātque ŭtĭnām nŭmĕrō nōn nōs ēssēmŭs ĭn īstō!

eī mĭhĭ, cūr ūmquām ‖ Mūsă iŏcātă mĕa ēst?20

Sēd dĕdĭmūs poēnās, Scўthĭcīque īn fīnĭbŭs Hīstrī

īllĕ phărētrātī ‖ lūsŏr Ămōrĭs ăbēst.

Quōd sŭpĕrēst, ănĭmōs ād pūblĭcă cārmĭnă flēxī,

ēt mĕmŏrēs iūssī ‖ nōmĭnĭs ēssĕ mĕī.

Sī tămĕn ēx vōbīs ălĭquīs tām mūltă rĕquīrēt,25

ūndĕ dŏlēndă cănām, ‖ mūltă dŏlēndă tŭlī.

Nōn haēc īngĕnĭō, nōn haēc cōmpōnĭmŭs ārtĕ:

mātĕrĭa ēst prŏprĭīs ‖ īngĕnĭōsă mălīs.

Ēt quŏtă fōrtūnaē pārs ēst īn cārmĭnĕ nōstraē?

Fēlīx, quī pătĭtūr ‖ quaē nŭmĕrārĕ pŏtēst!30

Quōt frŭtĭcēs sīlvaē, quōt flāvās Thŷbrĭs hărēnās,

mōllĭă quōt Mārtīs ‖ grāmĭnă cāmpŭs hăbēt,

tōt mălă pērtŭlĭmūs, quōrūm mĕdĭcīnă quĭēsquĕ

nūllă nĭsi īn stŭdĭo ēst ‖ Pīĕrĭdūmquĕ mŏrā.

"Quīs tĭbĭ, Nāsŏ, mŏdūs lăcrĭmōsī cārmĭnĭs?" īnquīs:35

īdēm, fōrtūnaē ‖ quī mŏdŭs hūiŭs ĕrīt.

Quōd quĕrăr, īllă mĭhī plēnō dē fōntĕ mĭnīstrāt,

nēc mĕă sūnt, fātī ‖ vērbă sĕd īstă mĕī.

Āt mĭhĭ sī cārā pătrĭām cūm cōniŭgĕ rēddās,

sīnt vūltūs hĭlărēs, ‖ sīmquĕ quŏd āntĕ fŭī.40

Lēnĭŏr īnvīctī sī sīt mĭhĭ Caēsărĭs īră,

cārmĭnă laētĭtĭaē ‖ iām tĭbĭ plēnă dăbō.

Nēc tămĕn ūt lūsīt, rūrsūs mĕă līttĕră lūdēt:

sīt sĕmĕl īllă iŏcō ‖ lūxŭrĭātă mĕō.

Quōd prŏbĕt īpsĕ, cănām. Poēnaē mŏdŏ pārtĕ lĕvātā45

bārbărĭām rĭgĭdōs ‖ ēffŭgĭāmquĕ Gĕtās.

Īntĕrĕā nōstrī quĭd ăgānt, nĭsĭ trīstĕ, lĭbēllī?

Tībĭă fūnĕrĭbūs ‖ cōnvĕnĭt īstă mĕīs.

"Āt pŏtĕrās" īnquīs "mĕlĭūs mălă fērrĕ sĭlēndō,

ēt tăcĭtūs cāsūs ‖ dīssĭmŭlārĕ tŭōs."50

Ēxĭgĭs ūt nūllī gĕmĭtūs tōrmēntă sĕquāntūr,

āccēptōquĕ grăvī ‖ vūlnĕrĕ flērĕ vĕtās?

Īpsĕ Pĕrīllēō Phălărīs pērmīsĭt ĭn aērĕ

ēdĕrĕ mūgītūs ‖ ēt bŏvĭs ōrĕ quĕrī.

Cūm Prĭămī lăcrĭmīs ōffēnsūs nōn sĭt Ăchīllēs,55

tū flētūs ĭnhĭbēs, ‖ dūrĭŏr hōstĕ, mĕōs?

Cūm făcĕrēt Nĭŏbēn ōrbām Lātōnĭă prōlēs,

nōn tămĕn ēt sīccās ‖ iūssĭt hăbērĕ gĕnās.

Ēst ălĭquīd, fātālĕ mălūm pēr vērbă lĕvārĕ:

hōc quĕrŭlām Prōcnēn ‖ Hālcўŏnēnquĕ făcīt.60

Hōc ĕrăt, īn gĕlĭdō quārē Poēāntĭŭs āntrō

vōcĕ fătīgārēt ‖ Lēmnĭă sāxă sŭā.

Strāngŭlăt īnclūsūs dŏlŏr ātque ēxaēstŭăt īntūs,

cōgĭtŭr ēt vīrēs ‖ mūltĭplĭcārĕ sŭās.

Dā vĕnĭām pŏtĭūs, vēl tōtōs tōllĕ lĭbēllōs,65

sīc mĭhĭ quōd prōdēst ‖ sī tĭbĭ, lēctŏr, ŏbēst.

Sēd nĕque ŏbēssĕ pŏtēst, ūllī nēc scrīptă fŭērūnt

nōstră nĭsi aūctōrī ‖ pērnĭcĭōsă sŭō.

"Āt mălă sūnt." Fătĕōr. Quīs tē mălă sūmĕrĕ cōgīt?

Aūt quīs dēcēptūm ‖ pōnĕrĕ sūmptă vĕtāt?70

Īpsĕ nĕc ēmēndō, sĕd ŭt hīc dēdūctă lĕgāntūr;

nōn sūnt īllă sŭō ‖ bārbărĭōră lŏcō.

Nēc mē Rōmă sŭīs dēbēt cōnfērrĕ pŏētīs:

īntēr Saūrŏmătās ‖ īngĕnĭōsŭs ĕrām.

Dēnĭquĕ nūllă mĭhī cāptātūr glōrĭă, quaēquĕ75

īngĕnĭīs stĭmŭlōs ‖ sūbdĕrĕ fāmă sŏlēt.

Nōlŭmŭs āssĭdŭīs ănĭmūm tābēscĕrĕ cūrīs,

quaē tămĕn īrrūmpūnt ‖ quōquĕ vĕtāntŭr ĕūnt.

Cūr scrībām, dŏcŭī. Cūr mīttām, quaērĭtĭs, īstō?

vōbīscūm cŭpĭō ‖ quōlĭbĕt ēssĕ mŏdō.80

II

Ēcquĭd ŭbi ē Pōntō nŏvă vēnĭt ĕpīstŭlă, pāllēs,

ēt tĭbĭ sōllĭcĭtā ‖ sōlvĭtŭr īllă mănū?

Pōnĕ mĕtūm, vălĕō; cōrpūsquĕ, quŏd āntĕ lăbōrūm

īnpătĭēns nōbīs ‖ īnvălĭdūmquĕ fŭīt,

sūffĭcĭt, ātque īpsō vēxātum īndūrŭĭt ūsū.5

Ān măgĭs īnfīrmō ‖ nōn văcăt ēssĕ mĭhī?

Mēns tămĕn aēgră iăcēt, nēc tēmpŏrĕ rōbŏră sūmpsīt,

āffēctūsque ănĭmī, ‖ quī fŭĭt āntĕ, mănēt.

Quaēquĕ mŏrā spătĭōquĕ sŭō cŏĭtūră pŭtāvī

vūlnĕră nōn ălĭtēr ‖ quām mŏdŏ fāctă dŏlēnt.10

Scīlĭcĕt ēxĭgŭīs prōdēst ānnōsă vĕtūstās;

grāndĭbŭs āccēdūnt ‖ tēmpŏrĕ dāmnă mălīs.

Paēnē dēcēm tōtīs ălŭīt Poēāntĭŭs ānnīs

pēstĭfĕrūm tŭmĭdō ‖ vūlnŭs ăb ānguĕ dătūm.

Tēlĕphŭs aētērnā cōnsūmptūs tābĕ pĕrīssēt,15

sī nōn, quaē nŏcŭīt, ‖ dēxtră tŭlīssĕt ŏpēm.

Ēt mĕă, sī făcĭnūs nūllūm cōmmīsĭmŭs, ōptō,

vūlnĕră quī fēcīt, ‖ fāctă lĕvārĕ vĕlīt,

cōntēntūsquĕ mĕī iām tāndēm pārtĕ dŏlōrīs

ēxĭgŭūm plēnō ‖ dē mărĕ dēmăt ăquaē.20

Dētrăhăt ūt mūltūm, mūltūm rēstābĭt ăcērbī,

pārsquĕ mĕaē poēnaē ‖ tōtĭŭs īnstăr ĕrīt.

Lītŏră quōt cōnchās, quŏt ămoēnă rŏsārĭă flōrēs,

quōtvĕ sŏpōrĭfĕrūm ‖ grānă păpāvĕr hăbēt,

sīlvă fĕrās quŏt ălīt, quōt pīscĭbŭs ūndă nătātūr,25

quōt tĕnĕrūm pēnnīs ‖ āĕră pūlsăt ăvīs,

tōt prĕmŏr ādvērsīs: quaē sī cōnprēndĕrĕ cōnēr,

Īcărĭaē nŭmĕrūm ‖ dīcĕrĕ cōnĕr ăquaē.

Ūtquĕ vĭaē cāsūs, ŭt ămāră pĕrīcŭlă pōntī,

ūt tăcĕām strīctās ‖ īn mĕă fātă mănūs,30

bārbără mē tēllūs ōrbīsquĕ nŏvīssĭmă māgnī

sūstĭnĕt ēt saēvō ‖ cīnctŭs ăb hōstĕ lŏcūs.

Hīnc ĕgŏ trāĭcĕrēr (nĕque ĕnīm mĕă cūlpă crŭēnta ēst)

ēssēt, quaē dēbēt, ‖ sī tĭbĭ cūră mĕī.

Īllĕ dĕūs, bĕnĕ quō Rōmānă pŏtēntĭă nīxa ēst,35

saēpĕ sŭō vīctōr ‖ lēnĭs ĭn hōstĕ fŭīt.

Quīd dŭbĭtās ēt tūtă tĭmēs? Āccēdĕ rŏgāquĕ:

Caēsărĕ nīl īngēns ‖ mītĭŭs ōrbĭs hăbēt.

Mē mĭsĕrūm! Quĭd ăgām, sī prōxĭmă quaēquĕ rĕlīnquūnt?

Sūbtrăhĭs ēffrāctō ‖ tū quŏquĕ cōllă iŭgō?40

Quō fĕrăr? ūndĕ pĕtām lāssīs sōlācĭă rēbūs?

Āncŏră iām nōstrām ‖ nōn tĕnĕt ūllă rătēm.

Vīdĕrĭs. Īpsĕ săcrām, quāmvīs īnvīsŭs, ăd ārām

cōnfŭgĭām: nūllās ‖ sūmmŏvĕt āră mănūs.

Āllŏquŏr ēn ābsēns ābsēntĭă nūmĭnă sūpplēx,45

sī fās ēst hŏmĭnī ‖ cūm Iŏvĕ pōssĕ lŏquī.

Ārbĭtĕr īnpĕrĭī, quō cērtum ēst sōspĭtĕ cūnctōs

Aūsŏnĭaē cūrām ‖ gēntĭs hăbērĕ dĕōs,

ō dĕcŭs, ō pătrĭaē pēr tē flōrēntĭs ĭmāgŏ,

ō vīr nōn īpsō, ‖ quēm rĕgĭs, ōrbĕ mĭnōr50

(sīc hăbĭtēs tērrās ēt tē dēsīdĕrĕt aēthēr,

sīc ād pāctă tĭbī ‖ sīdĕră tārdŭs ĕās)

pārcĕ, prĕcōr, mĭnĭmāmquĕ tŭō dē fūlmĭnĕ pārtēm

dēmĕ: sătīs poēnaē, ‖ quōd sŭpĕrābĭt, ĕrīt.

Īră quĭdēm mŏdĕrātă tŭa ēst, vītāmquĕ dĕdīstī,55

nēc mĭhĭ iūs cīvīs ‖ nēc mĭhĭ nōmĕn ăbēst,

nēc mĕă cōncēssa ēst ălĭīs fōrtūnă, nĕc ēxūl

ēdīctī vērbīs ‖ nōmĭnŏr īpsĕ tŭī.

Ōmnĭăque haēc tĭmŭī, quĭă mē mĕrŭīssĕ vĭdēbām;

sēd tŭă pēccātō ‖ lēnĭŏr īră mĕo ēst.60

Ārvă rĕlēgātūm iūssīstī vīsĕrĕ Pōntī,

ēt Scўthĭcūm prŏfŭgā ‖ scīndĕrĕ pūppĕ frĕtūm.

Iūssŭs ăd Eūxīnī dēfōrmĭă lītŏră vēnī

aēquŏrĭs (haēc gĕlĭdō ‖ tērră sŭb āxĕ iăcēt)

nēc mē tām crŭcĭāt nūmquām sĭnĕ frīgŏrĕ caēlūm,65

glaēbăquĕ cānēntī ‖ sēmpĕr ŏbūstă gĕlū,

nēscĭăque ēst vōcīs quōd bārbără līnguă Lătīnaē,

Graēcăquĕ quōd Gĕtĭcō ‖ vīctă lŏquēlă sŏno ēst,

quām quōd fīnĭtĭmō cīnctūs prĕmŏr ūndĭquĕ Mārtĕ,

vīxquĕ brĕvīs tūtūm ‖ mūrŭs ăb hōstĕ făcīt.70

Pāx tămĕn īntērdum ēst, pācīs fīdūcĭă nūmquām.

Sīc hīc nūnc pătĭtūr, ‖ nūnc tĭmĕt ārmă lŏcūs.

Hīnc ĕgŏ dūm mūtēr, vēl mē Zānclaēă Chărŷbdīs

dēvŏrĕt ātquĕ sŭīs ‖ ād Stўgă mīttăt ăquīs,

vēl răpĭdaē flāmmīs ūrār pătĭēntĕr ĭn Aētnaē,75

vēl frĕtă Leūcădĭī ‖ mīttăr ĭn āltă dĕī.

Quōd pĕtĭmūs, poēna ēst: nĕque ĕnīm mĭsĕr ēssĕ rĕcūsō,

sēd prĕcŏr ūt pōssīm ‖ tūtĭŭs ēssĕ mĭsēr.

III

Īllă dĭēs haēc ēst, quā tē cĕlĕbrārĕ pŏētaē,

sī mŏdŏ nōn fāllūnt ‖ tēmpŏră, Bācchĕ, sŏlēnt,

fēstăque ŏdōrātīs īnnēctūnt tēmpŏră sērtīs,

ēt dīcūnt laūdēs ‖ ād tŭă vīnă tŭās.

Īntēr quōs, mĕmĭnī, dūm mē mĕă fātă sĭnēbānt,5

nōn īnvīsă tĭbī ‖ pārs ĕgŏ saēpĕ fŭī,

quēm nūnc sūppŏsĭtūm stēllīs Cўnŏsūrĭdŏs Ūrsaē

iūnctă tĕnēt crūdīs ‖ Sārmătĭs ōră Gĕtīs.

Quīquĕ prĭūs mōllēm văcŭāmquĕ lăbōrĭbŭs ēgī

īn stŭdĭīs vītām ‖ Pīĕrĭdūmquĕ chŏrō,10

nūnc prŏcŭl ā pătrĭā Gĕtĭcīs cīrcūmsŏnŏr ārmīs,

mūltă prĭūs pĕlăgō ‖ mūltăquĕ pāssŭs hŭmō.

Sīvĕ mĭhī cāsūs sīve hōc dĕdĭt īră dĕōrūm,

nūbĭlă nāscēntī ‖ seū mĭhĭ Pārcă fŭīt,

tū tămĕn ē sācrīs hĕdĕraē cūltōrĭbŭs ūnūm15

nūmĭnĕ dēbŭĕrās ‖ sūstĭnŭīssĕ tŭō.

Ān dŏmĭnaē fātī quīcquīd cĕcĭnērĕ sŏrōrēs,

ōmnĕ sŭb ārbĭtrĭō ‖ dēsĭnĭt ēssĕ dĕī?

Īpsĕ quŏque aēthĕrĭās mĕrĭtīs īnvēctŭs ĕs ārcēs,

quō nōn ēxĭgŭō ‖ fāctă lăbōrĕ vĭa ēst.20

Nēc pătrĭa ēst hăbĭtātă tĭbī, sĕd ădūsquĕ nĭvōsūm

Strŷmŏnă vēnīstī ‖ Mārtĭcŏlāmquĕ Gĕtēn,

Pērsĭdăque ēt lātō spătĭāntēm flūmĭnĕ Gāngēn,

ēt quāscūmquĕ bĭbīt ‖ dēcŏlŏr Īndŭs ăquās.

Scīlĭcĕt hānc lēgēm nēntēs fātālĭă Pārcaē25

stāmĭnă bīs gĕnĭtō ‖ bīs cĕcĭnērĕ tĭbī.

Mē quŏquĕ, sī fās ēst ēxēmplīs īrĕ dĕōrūm,

fērrĕă sōrs vītaē ‖ dīffĭcĭlīsquĕ prĕmīt.

Īllō nēc lĕvĭūs cĕcĭdī, quēm māgnă lŏcūtūm

rēppŭlĭt ā Thēbīs ‖ Iūppĭtĕr īgnĕ sŭō.30

ūt tămĕn aūdīstī pērcūssūm fūlmĭnĕ vātēm,

ādmŏnĭtū mātrīs ‖ cōndŏlŭīssĕ pŏtēs,

ēt pŏtĕs āspĭcĭēns cīrcūm tŭă sācră pŏētās

"nēscĭŏquīs nōstrī" ‖ dīcĕrĕ "cūltŏr ăbēst."

Fēr, bŏnĕ Lībĕr, ŏpēm: sīc āltĕră dēgrăvĕt ūlmūm35

vītĭs ĕt īnclūsō ‖ plēnă sĭt ūvă mĕrō,

sīc tĭbĭ cūm Bācchīs Sătўrōrūm gnāvă iŭvēntūs

ādsĭt, ĕt āttŏnĭtō ‖ nōn tăcĕārĕ sŏnō,

ōssă bĭpēnnĭfĕrī sīc sīnt mălĕ prēssă Lўcūrgī,

īmpĭă nēc poēnā ‖ Pēnthĕŏs ūmbră văcēt,40

sīc mĭcĕt aētērnūm vīcīnăquĕ sīdĕră vīncāt

cōniŭgĭs īn caēlō ‖ clāră cŏrōnă tŭaē:

hūc ădĕs ēt cāsūs rĕlĕvēs, pūlchērrĭmĕ, nōstrōs,

ūnūm dē nŭmĕrō ‖ mē mĕmŏr ēssĕ tŭō.

Sūnt dīs īntēr sē cōmmērcĭă. Flēctĕrĕ tēmptā45

Caēsărĕūm nūmēn ‖ nūmĭnĕ, Bācchĕ, tŭō.

Vōs quŏquĕ, cōnsōrtēs stŭdĭī, pĭă tūrbă, pŏētaē,

haēc ĕădēm sūmptō ‖ quīsquĕ rŏgātĕ mĕrō.

Ātque ălĭquīs vēstrūm, Nāsōnīs nōmĭnĕ dīctō,

ōppōnāt lăcrĭmīs ‖ pōcŭlă mīxtă sŭīs,50

ādmŏnĭtūsquĕ mĕī, cūm cīrcūmspēxĕrĭt ōmnēs,

dīcăt "ŭbi ēst nōstrī ‖ pārs mŏdŏ Nāsŏ chŏrī?"

Īdque ĭtă, sī vēstrūm mĕrŭī cāndōrĕ făvōrēm,

nūllăquĕ iūdĭcĭō ‖ līttĕră laēsă mĕo ēst,

sī, vĕtĕrūm dīgnē vĕnĕrōr cūm scrīptă vĭrōrūm,55

prōxĭmă nōn īllīs ‖ ēssĕ mĭnōră rĕōr.

Sīc ĭgĭtūr dēxtrō făcĭātĭs Ăpōllĭnĕ cārmēn:

quōd lĭcĕt, īntēr vōs ‖ nōmĕn hăbētĕ mĕūm.

IV

Lītŏre ăb Eūxīnō Nāsōnĭs ĕpīstŭlă vēnī,

lāssăquĕ fāctă mărī ‖ lāssăquĕ fāctă vĭā,

quī mĭhĭ flēns dīxīt "tū, cuī lĭcĕt, āspĭcĕ Rōmām.

Heū quāntō mĕlĭōr ‖ sōrs tŭă sōrtĕ mĕa ēst!"

Flēns quŏquĕ mē scrīpsīt: nēc quā sīgnābăr, ăd ōs ēst5

āntĕ, sĕd ād mădĭdās ‖ gēmmă rĕlātă gĕnās.

Trīstĭtĭaē caūsām sīquīs cōgnōscĕrĕ quaērīt,

ōstēndī sōlēm ‖ pōstŭlăt īllĕ sĭbī,

nēc frōndem īn sīlvīs, nĕc ăpērtō mōllĭă prātō

grāmĭnă, nēc plēnō ‖ flūmĭnĕ cērnĭt ăquām;10

quīd Prĭămūs dŏlĕāt, mīrābĭtŭr, Hēctŏrĕ rāptō,

quīdvĕ Phĭlōctētēs ‖ īctŭs ăb ānguĕ gĕmāt.

Dī făcĕrēnt ŭtĭnām tālīs stătŭs ēssĕt ĭn īllō,

ūt nōn trīstĭtĭaē ‖ caūsă dŏlēndă fŏrēt!

Fērt tămĕn, ūt dēbēt, cāsūs pătĭēntĕr ămārōs,15

mōrĕ nĕc īndŏmĭtī ‖ frēnă rĕcūsăt ĕquī.

Nēc fŏrĕ pērpĕtŭām spērāt sĭbĭ nūmĭnĭs īrām,

cōnscĭŭs īn cūlpā ‖ nōn scĕlŭs ēssĕ sŭā.

Saēpĕ rĕfērt, sīt quāntă dĕī clēmēntĭă, cūiūs

sē quŏque ĭn ēxēmplīs ‖ ādnŭmĕrārĕ sŏlēt:20

nām, quŏd ŏpēs tĕnĕāt pătrĭās, quōd nōmĭnă cīvīs,

dēnĭquĕ quōd vīvāt, ‖ mūnŭs hăbērĕ dĕī.

Tē tămĕn (ō, sī quīd crēdīs mĭhĭ, cārĭŏr īllī

ōmnĭbŭs) īn tōtō ‖ pēctŏrĕ sēmpĕr hăbēt;

tēquĕ Mĕnoētĭădēn, tē, quī cŏmĭtātŭs Ŏrēstēn,25

tē vŏcăt Aēgīdēn ‖ Eūrўălūmquĕ sŭūm.

Nēc pătrĭām măgĭs īllĕ sŭām dēsīdĕrăt ēt quaē

plūrĭmă cūm pătrĭā ‖ sēntĭt ăbēssĕ sĭbĭ,

quām vūltūs ŏcŭlōsquĕ tŭōs, ō dūlcĭŏr īllō

mēllĕ, quŏd īn cērīs ‖ Āttĭcă pōnĭt ăpīs.30

Saēpe ĕtĭām maērēns tēmpūs rĕmĭnīscĭtŭr īllūd,

quōd nōn praēvēntūm ‖ mōrtĕ fŭīssĕ dŏlēt;

cūmque ălĭī fŭgĕrēnt sŭbĭtaē cōntāgĭă clādīs,

nēc vēllēnt īctaē ‖ līmĕn ădīrĕ dŏmūs,

tē sĭbĭ cūm paūcīs mĕmĭnīt mānsīssĕ fĭdēlēm,35

sī paūcōs ălĭquīs ‖ trēsvĕ dŭōsvĕ vŏcāt.

Quāmvīs āttŏnĭtūs, sēnsīt tămĕn ōmnĭă, nēc tē

sē mĭnŭs ādvērsīs ‖ īndŏlŭīssĕ sŭīs.

Vērbă sŏlēt vūltūmquĕ tŭūm gĕmĭtūsquĕ rĕfērrĕ,

ēt tē flēntĕ sŭōs ‖ ēmădŭīssĕ sĭnūs:40

quām sĭbĭ praēstĭtĕrīs, quā cōnsōlātŭs ămīcūm

sīs ŏpĕ, sōlāndūs ‖ cūm sĭmŭl īpsĕ fŏrēs.

Prō quĭbŭs āffīrmāt fŏrĕ sē mĕmŏrēmquĕ pĭūmquĕ,

sīvĕ dĭēm vĭdĕāt ‖ sīvĕ tĕgātŭr hŭmō,

pēr căpŭt īpsĕ sŭūm sŏlĭtūs iūrārĕ tŭūmquĕ,45

quōd scĭŏ nōn īllī ‖ vīlĭŭs ēssĕ sŭō.

Plēnă tŏt āc tāntīs rĕfĕrētūr grātĭă fāctīs,

nēc sĭnĕt īllĕ tŭōs ‖ lītŭs ărārĕ bŏvēs.

Fāc mŏdŏ, cōnstāntēr prŏfŭgūm tŭĕārĕ: quŏd īllĕ,

quī bĕnĕ tē nōvīt, ‖ nōn rŏgăt, īpsă rŏgō.50

V

Ānnŭŭs āssuētūm dŏmĭnaē nātālĭs hŏnōrēm

ēxĭgĭt: ītĕ mănūs ‖ ād pĭă sācră mĕaē.

Sīc quōndām fēstūm Lāērtĭŭs ēgĕrăt hērōs

fōrsăn ĭn ēxtrēmō ‖ cōniŭgĭs ōrbĕ dĭēm.

Līngŭă fāvēns ādsīt, nōstrŏrum ŏblītă mălōrūm,5

quaē, pŭtŏ, dēdĭdĭcīt ‖ iām bŏnă vērbă lŏquī:

quaēquĕ sĕmēl tōtō vēstīs mĭhĭ sūmĭtŭr ānnō,

sūmātūr fātīs ‖ dīscŏlŏr ālbă mĕīs;

ārăquĕ grāmĭnĕō vĭrĭdīs dē caēspĭtĕ fīāt,

ēt vēlēt tĕpĭdōs ‖ nēxă cŏrōnă fŏcōs.10

dā mĭhĭ tūră, pŭēr, pīnguēs făcĭēntĭă flāmmās,

quōdquĕ pĭō fūsūm ‖ strīdăt ĭn īgnĕ mĕrūm.

Ōptĭmĕ nātālīs! Quāmvīs prŏcŭl ābsŭmŭs, ōptō

cāndĭdŭs hūc vĕnĭās ‖ dīssĭmĭlīsquĕ mĕō,

sī quŏd ĕt īnstābāt dŏmĭnaē mĭsĕrābĭlĕ vūlnūs15

sīt pērfūnctă mĕīs ‖ tēmpŭs ĭn ōmnĕ mălīs;

quaēquĕ grăvī nūpēr plūs quām quāssātă prŏcēlla ēst,

quōd sŭpĕrēst, tūtūm ‖ pēr mărĕ nāvĭs ĕāt.

Īllă dŏmō nātāquĕ sŭā pătrĭāquĕ frŭātūr

(ērēpta haēc ūnī ‖ sīt sătĭs ēssĕ mĭhī)20

quātĕnŭs ēt nōn ēst īn cārō cōniŭgĕ fēlīx

pārs vītaē trīstī ‖ cētĕră nūbĕ văcēt.

Vīvăt, ămētquĕ vĭrūm, quŏnĭām sīc cōgĭtŭr, ābsēns,

cōnsūmātque ānnōs, ‖ sēd dĭŭtūrnă, sŭōs.

Ādĭcĕrem ēt nōstrōs, sēd nē cōntāgĭă fātī25

cōrrūmpānt tĭmĕō, ‖ quōs ăgĭt īpsă, mĕī.

Nīl hŏmĭnī cērtum ēst. Fĭĕrī quīs pōssĕ pŭtārēt,

ūt făcĕrem īn mĕdĭīs ‖ haēc ĕgŏ sācră Gĕtīs?

Āspĭce ŭt aūră tămēn fūmōs ē tūrĕ cŏōrtōs

īn pārtēs Ĭtălās ‖ ēt lŏcă dēxtră fĕrāt.30

Sēnsŭs ĭnēst ĭgĭtūr nĕbŭlīs, quās ēxĭgĭt īgnīs:

cōnsĭlĭō fŭgĭūnt ‖ aēthĕră, Pōntĕ, tŭūm.

Cōnsĭlĭō, cōmmūnĕ săcrūm cūm fīăt ĭn ārā

frātrĭbŭs, āltērnā ‖ quī pĕrĭērĕ mănū,

īpsă sĭbī dīscōrs, tāmquām māndētŭr ăb īllīs,35

scīndĭtŭr īn pārtēs ‖ ātră făvīllă dŭās.

Hōc, mĕmĭnī, quōndām fĭĕrī nōn pōssĕ lŏquēbār,

ēt mē Bāttĭădēs ‖ iūdĭcĕ fālsŭs ĕrāt:

ōmnĭă nūnc crēdō, cūm tū nōn stūltŭs ăb Ārctō

tērgă văpōr dĕdĕrīs ‖ Aūsŏnĭāmquĕ pĕtās.40

Haēc ērgō lūx ēst, quaē sī nōn ōrtă fŭīssēt,

nūllă fŭīt mĭsĕrō ‖ fēstă vĭdēndă mĭhī.

Ēdĭdĭt haēc mōrēs īllīs hērōĭsĭn aēquōs,

quīs ĕrăt Ēĕtĭōn ‖ Īcărĭūsquĕ pătēr.

Nātă pŭdīcĭtĭa ēst, vīrtūs prŏbĭtāsquĕ, fĭdēsquĕ,45

āt nōn sūnt īstā ‖ gaūdĭă nātă dĭē,

sēd lăbŏr ēt cūraē fōrtūnăquĕ mōrĭbŭs īnpār,

iūstăquĕ dē vĭdŭō ‖ paēnĕ quĕrēlă tŏrō.

Scīlĭcĕt ādvērsīs prŏbĭtās ēxērcĭtă rēbūs

trīstī mātĕrĭām ‖ tēmpŏrĕ laūdĭs hăbēt.50

Sī nĭhĭl īnfēstī dūrūs vīdīssĕt Ŭlīxēs,

Pēnĕlŏpē fēlīx ‖ sēd sĭnĕ laūdĕ fŏrēt.

Vīctŏr Ĕchīŏnĭās sī vīr pĕnĕtrāssĕt ĭn ārcēs,

fōrsĭtăn Ēvādnēn ‖ vīx sŭă nōssĕt hŭmūs.

Cūm Pĕlĭā gĕnĭtaē tōt sīnt, cūr nōbĭlĭs ūna ēst?55

Nēmpĕ fŭīt mĭsĕrō ‖ nūptă quŏd ūnă vĭrō.

Ēffĭce ŭt Īlĭăcās tāngāt prĭŏr āltĕr hărēnās,

Lāŭdămīă nĭhīl ‖ cūr rĕfĕrātŭr ĕrīt.

Ēt tŭă, quōd māllēs, pĭĕtās īgnōtă mănērēt,

īmplērēnt vēntī ‖ sī mĕă vēlă sŭī.60

Dī tămĕn ēt Caēsār dīs āccēssūrĕ, sĕd ōlīm,

aēquārīnt Pўlĭōs ‖ cūm tŭă fātă dĭēs,

nōn mĭhĭ, quī poēnām fătĕōr mĕrŭīssĕ, sĕd īllī

pārcĭtĕ, quaē nūllō ‖ dīgnă dŏlōrĕ dŏlēt.

VI

Tū quŏquĕ, nōstrārūm quōndām fīdūcĭă rērūm,

quī mĭhĭ cōnfŭgĭūm, ‖ quī mĭhĭ pōrtŭs ĕrās,

tū quŏquĕ sūscēptī cūrām dīmīttĭs ămīcī,

ōffĭcĭīquĕ pĭūm ‖ tām cĭtŏ pōnĭs ŏnūs?

sārcĭnă sūm, fătĕōr, quām sī nōn tēmpŏrĕ nōstrō5

dēpŏsĭtūrŭs ĕrās, ‖ nōn sŭbĕūndă fŭīt.

Flūctĭbŭs īn mĕdĭīs nāvēm, Pălĭnūrĕ, rĕlīnquīs?

Nē fŭgĕ, nēvĕ tŭā ‖ sīt mĭnŏr ārtĕ fĭdēs.

Nūmquĭd Ăchīllēōs īntēr fĕră proēlĭă fīdī

dēsĕrŭīt lĕvĭtās ‖ Aūtŏmĕdōntĭs ĕquōs?10

Quēm sĕmĕl ēxcēpīt, nūmquām Pŏdălīrĭŭs aēgrō

prōmīssām mĕdĭcaē ‖ nōn tŭlĭt ārtĭs ŏpēm.

Tūrpĭŭs ēĭcĭtūr, quām nōn ādmīttĭtŭr hōspēs

quaē pătŭīt, dēxtraē ‖ fīrmă sĭt āră mĕaē.

Nīl nĭsĭ mē sōlūm prīmō tūtātŭs ĕs; āt nūnc15

mē părĭtēr sērvā ‖ iūdĭcĭūmquĕ tŭūm,

sī mŏdŏ nōn ălĭqua ēst īn mē nŏvă cūlpă, tŭāmquĕ

mūtārūnt sŭbĭtō ‖ crīmĭnă nōstră fĭdēm.

Spīrĭtŭs hīc, Scўthĭcā quēm nōn bĕnĕ dūcĭmŭs aūrā,

quōd cŭpĭō, mēmbrīs ‖ ēxĕăt āntĕ mĕīs,20

quām tŭă dēlīctō strīngāntūr pēctŏră nōstrō,

ēt vĭdĕār mĕrĭtō ‖ vīlĭŏr ēssĕ tĭbī.

Nōn ădĕō tōtī fātīs ūrgēmŭr ĭnīquīs,

ūt mĕă sīt lōngīs ‖ mēns quŏquĕ mōtă mălīs.

Fīngĕ tămēn mōtām, quŏtĭēns Ăgămēmnŏnĕ nātūm25

dīxīsse īn Pўlădēn ‖ īmprŏbă vērbă pŭtās?

Nēc prŏcŭl ā vēro ēst quīn ēt pūlsārĭt ămīcūm:

mānsĭt ĭn ōffĭcĭīs ‖ nōn mĭnŭs īllĕ sŭīs.

Hōc ēst cūm mĭsĕrīs sōlūm cōmmūnĕ bĕātīs,

āmbōbūs trĭbŭī ‖ quōd sŏlĕt ōbsĕquĭūm:30

cēdĭtŭr ēt caēcīs ēt quōs praētēxtă vĕrēndōs

vīrgăquĕ cūm vērbīs ‖ īnpĕrĭōsă făcīt.

Sī mĭhĭ nōn pārcīs, fōrtūnaē pārcĕrĕ dēbēs:

nōn hăbĕt īn nōbīs ‖ ūllĭŭs īră lŏcūm.

Ēlĭgĕ nōstrōrūm mĭnĭmūm mĭnĭmūmquĕ lăbōrūm,35

īstō, quōd rērīs, ‖ grāndĭŭs īllŭd ĕrīt.

Quām mūltā mădĭdaē cēlāntŭr hărūndĭnĕ fōssaē,

flōrĭdă quām mūltās ‖ Hŷblă tŭētŭr ăpēs,

quām mūltaē grăcĭlī tērrēnă sŭb hōrrĕă fērrĕ

līmĭtĕ fōrmīcaē ‖ grānă rĕpērtă sŏlēnt,40

tām mē cīrcūmstāt dēnsōrūm tūrbă mălōrūm.

Crēdĕ mĭhī, vēro ēst ‖ nōstră quĕrēlă mĭnōr.

Hīs quī cōntēntūs nōn ēst, īn lītŭs hărēnās,

īn sĕgĕtēm spīcās, ‖ īn mărĕ fūndăt ăquās.

Īntēmpēstīvōs ĭgĭtūr cōmpēscĕ tŭmōrēs,45

vēlă nĕc īn mĕdĭō ‖ dēsĕrĕ nōstră mărī.

VII

Quām lĕgĭs, ēx īllā tĭbĭ vēnĭt ĕpīstŭlă tērrā,

lātŭs ŭbi aēquŏrĕīs ‖ āddĭtŭr Hīstĕr ăquīs.

Sī tĭbĭ cōntīngīt cūm dūlcī vītă sălūtĕ,

cāndĭdă fōrtūnaē ‖ pārs mănĕt ūnă mĕaē.

Scīlĭcĕt, ūt sēmpēr, quĭd ăgām, cārīssĭmĕ, quaērīs,5

quāmvīs hōc vēl mē ‖ scīrĕ tăcēntĕ pŏtēs.

Sūm mĭsĕr, haēc brĕvĭs ēst nōstrōrūm sūmmă mălōrūm,

quīsquĭs ĕt ōffēnsō ‖ Caēsărĕ vīvĭt, ĕrīt.

Tūrbă Tŏmītānaē quaē sīt rĕgĭōnĭs ĕt īntēr

quōs hăbĭtēm mōrēs, ‖ dīscĕrĕ cūră tĭbi ēst?10

Mīxtă sĭt haēc quāmvīs īntēr Graēcōsquĕ Gĕtāsquĕ,

ā mălĕ pācātīs ‖ plūs trăhĭt ōră Gĕtīs.

Sārmătĭcaē māiōr Gĕtĭcaēquĕ frĕquēntĭă gēntīs

pēr mĕdĭās ĭn ĕquīs ‖ ītquĕ rĕdītquĕ vĭās.

Īn quĭbŭs ēst nēmō, quī nōn cōrŷtŏn ĕt ārcūm15

tēlăquĕ vīpĕrĕō ‖ lūrĭdă fēllĕ gĕrāt.

Vōx fĕră, trūx vūltūs, vērīssĭmă Mārtĭs ĭmāgŏ,

nōn cŏmă, nōn ūllā ‖ bārbă rĕsēctă mănū,

dēxtĕră nōn sēgnīs fīxō dărĕ vūlnĕră cūltrō,

quēm iūnctūm lătĕrī ‖ bārbărŭs ōmnĭs hăbēt.20

Vīvĭt ĭn hīs heū nūnc, lūsōrum ōblītŭs ămōrūm,

hōs vĭdĕt, hōs vātēs ‖ aūdĭt, ămīcĕ, tŭūs:

ātque ŭtĭnām vīvāt nōn ēt mŏrĭātŭr ĭn īllīs,

ābsĭt ăb īnvīsīs ‖ ēt tămĕn ūmbră lŏcīs.

Cārmĭnă quōd plēnō sāltārī nōstră thĕātrō,25

vērsĭbŭs ēt plaūdī ‖ scrībĭs, ămīcĕ, mĕīs,

nīl ĕquĭdēm fēcī (tū scīs hōc īpsĕ) thĕātrīs,

Mūsă nĕc īn plaūsūs ‖ āmbĭtĭōsă mĕa ēst.

Nōn tămĕn īngrātum ēst, quōdcūmque ōblīvĭă nōstrī

īmpĕdĭt ēt prŏfŭgī ‖ nōmĕn ĭn ōră rĕfērt.30

quāmvīs īntērdūm, quaē mē laēsīssĕ rĕcōrdōr,

cārmĭnă dēvŏvĕō ‖ Pīĕrĭdāsquĕ mĕās,

cūm bĕnĕ dēvōvī, nĕquĕō tămĕn ēssĕ sĭne īllīs

vūlnĕrĭbūsquĕ mĕīs ‖ tēlă crŭēntă sĕquōr,

quaēquĕ mŏdo Eūbŏĭcīs lăcĕrāta ēst flūctĭbŭs, aūdēt35

Grāĭă Cāphĕrĕām ‖ cūrrĕrĕ pūppĭs ăquām.

Nēc tămĕn, ūt laūdēr, vĭgĭlō cūrāmquĕ fŭtūrī

nōmĭnĭs, ūtĭlĭūs ‖ quōd lătŭīssĕt, ăgō.

Dētĭnĕō stŭdĭīs ănĭmūm fāllōquĕ dŏlōrēs,

ēxpĕrĭōr cūrīs ‖ ēt dărĕ vērbă mĕīs.40

Quīd pŏtĭūs făcĭām dēsērtīs sōlŭs ĭn ōrīs,

quāmvĕ mălīs ălĭām ‖ quaērĕrĕ cōnĕr ŏpēm?

Sīvĕ lŏcūm spēctō, lŏcŭs ēst ĭnămābĭlĭs, ēt quō

ēssĕ nĭhīl tōtō ‖ trīstĭŭs ōrbĕ pŏtēst,

sīve hŏmĭnēs, vīx sūnt hŏmĭnēs hōc nōmĭnĕ dīgnī,45

quāmquĕ lŭpī, saēvaē ‖ plūs fĕrĭtātĭs hăbēnt.

Nōn mĕtŭūnt lēgēs, sēd cēdīt vīrĭbŭs aēquūm,

vīctăquĕ pūgnācī ‖ iūră sŭb ēnsĕ iăcēnt.

Pēllĭbŭs ēt lāxīs ārcēnt mălă frīgŏră brācīs,

ōrăquĕ sūnt lōngīs ‖ hōrrĭdă tēctă cŏmīs.50

Īn paūcīs rĕmănēnt Graēcaē vēstīgĭă līnguaē,

haēc quŏquĕ iām Gĕtĭcō ‖ bārbără fāctă sŏnō.

ūnŭs ĭn hōc nēmo ēst pŏpŭlō, quī fōrtĕ Lătīnē

quaēlĭbĕt ē mĕdĭō ‖ rēddĕrĕ vērbă quĕāt.

Īlle ĕgŏ Rōmānūs vātēs (īgnōscĭtĕ, Mūsaē)55

Sārmătĭcō cōgōr ‖ plūrĭmă mōrĕ lŏquī.

Ēn pŭdĕt ēt fătĕōr, iām dēsuētūdĭnĕ lōngā

vīx sŭbĕūnt īpsī ‖ vērbă Lătīnă mĭhī.

Nēc dŭbĭtō quīn sīnt ĕt ĭn hōc nōn paūcă lĭbēllō

bārbără: nōn hŏmĭnīs ‖ cūlpă, sĕd īstă lŏcī.60

Nē tămĕn Aūsŏnĭaē pērdām cōmmērcĭă līnguaē,

ēt fīāt pătrĭō ‖ vōx mĕă mūtă sŏnō,

īpsĕ lŏquōr mēcūm dēsuētăquĕ vērbă rĕtrāctō,

ēt stŭdĭī rĕpĕtō ‖ sīgnă sĭnīstră mĕī.

Sīc ănĭmūm tēmpūsquĕ trăhō, sīc mēquĕ rĕdūcō65

ā cōntēmplātū ‖ sūmmŏvĕōquĕ mălī.

Cārmĭnĭbūs quaērō mĭsĕrārum ōblīvĭă rērūm:

praēmĭă sī stŭdĭō ‖ cōnsĕquăr īstă, săt ēst.

VIII

Nōn ădĕō cĕcĭdī, quāmvīs ābiēctŭs, ŭt īnfrā

tē quŏquĕ sim, īnfĕrĭūs ‖ quō nĭhĭl ēssĕ pŏtēst.

Quaē tĭbĭ rēs ănĭmōs īn mē făcĭt, īmprŏbĕ? Cūrvē

cāsĭbŭs īnsūltās, ‖ quōs pŏtĕs īpsĕ pătī?

Nēc mălă tē rēddūnt mītēm plăcĭdūmquĕ iăcēntī5

nōstră, quĭbūs pōssīnt ‖ īnlăcrĭmārĕ fĕraē;

nēc mĕtŭīs dŭbĭō Fōrtūnaē stāntĭs ĭn ōrbĕ

nūmĕn, ĕt ēxōsaē ‖ vērbă sŭpērbă dĕaē.

Ēxĭgĭt ā dīgnīs ūltrīx Rhāmnūsĭă poēnās:

īnpŏsĭtō cālcās ‖ quīd mĕă fātă pĕdē?10

Vīdi ĕgŏ naūfrăgĭūm quī rīsĭt ĭn aēquŏră mērgī,

ēt "nūmquām" dīxī ‖ "iūstĭŏr ūndă fŭīt."

Vīlĭă quī quōndām mĭsĕrīs ălĭmēntă nĕgārāt,

nūnc mēndīcātō ‖ pāscĭtŭr īpsĕ cĭbō.

Pāssĭbŭs āmbĭgŭīs Fōrtūnă vŏlūbĭlĭs ērrāt15

ēt mănĕt īn nūllō ‖ cērtă tĕnāxquĕ lŏcō,

sēd mŏdŏ laētă vĕnīt, vūltūs mŏdŏ sūmĭt ăcērbōs,

ēt tāntūm cōnstāns ‖ īn lĕvĭtātĕ sŭa ēst.

Nōs quŏquĕ flōrŭĭmūs, sēd flōs ĕrăt īllĕ cădūcūs,

flāmmăquĕ dē stĭpŭlā ‖ nōstră brĕvīsquĕ fŭīt.20

Nēvĕ tămēn tōtā căpĭās fĕră gaūdĭă mēntĕ,

nōn ēst plācāndī ‖ spēs mĭhĭ nūllă dĕī,

vēl quĭă pēccāvī cītrā scĕlŭs, ūtquĕ pŭdōrĕ

nōn cărĕt, īnvĭdĭā ‖ sīc mĕă cūlpă cărēt,

vēl quĭă nīl īngēns ād fīnēm sōlĭs ăb ōrtū25

īllō, cuī pārēt, ‖ mītĭŭs ōrbĭs hăbēt.

Scīlĭcĕt ūt nōn ēst pēr vīm sŭpĕrābĭlĭs ūllī,

mōllĕ cŏr ād tĭmĭdās ‖ sīc hăbĕt īllĕ prĕcēs,

ēxēmplōquĕ dĕūm, quĭbŭs āccēssūrŭs ĕt īpse ēst,

cūm poēnaē vĕnĭā ‖ plūră rŏgāndă dăbīt.30

Sī nŭmĕrēs ānnō sōlēs ēt nūbĭlă tōtō,

īnvĕnĭēs nĭtĭdūm ‖ saēpĭŭs īssĕ dĭēm.

ērgō nē nĭmĭūm nōstrā laētērĕ rŭīnā,

rēstĭtŭī quōndām ‖ mē quŏquĕ pōssĕ pŭtā:

pōssĕ pŭtā fĭĕrī lēnītō prīncĭpĕ vūltūs35

ūt vĭdĕās mĕdĭā ‖ trīstĭs ĭn ūrbĕ mĕōs,

ūtque ĕgŏ tē vĭdĕām caūsā grăvĭōrĕ fŭgātūm,

haēc sūnt ā prīmīs ‖ prōxĭmă vōtă mĕīs.

IX

Ō tŭă sī sĭnĕrēs īn nōstrīs nōmĭnă pōnī

cārmĭnĭbūs, pŏsĭtūs ‖ quām mĭhĭ saēpĕ fŏrēs!

Tē cănĕrēm sōlūm, mĕrĭtī mĕmŏr, īnquĕ lĭbēllīs

crēvīssēt sĭnĕ tē ‖ pāgĭnă nūllă mĕīs.

Quīd tĭbĭ dēbērēm, tōtā scĭrĕtūr īn ūrbĕ,5

ēxŭl ĭn āmīssā ‖ sī tămĕn ūrbĕ lĕgōr.

Tē praēsēns mītēm nōssēt, tē sērĭŏr aētās,

scrīptă vĕtūstātēm ‖ sī mŏdŏ nōstră fĕrūnt,

nēc tĭbĭ cēssārēt dōctūs bĕnĕ dīcĕrĕ lēctōr:

hīc tē sērvātō ‖ vātĕ mănērĕt hŏnōr.10

Caēsărĭs ēst prīmūm mūnūs, quōd dūcĭmŭs aūrās;

grātĭă pōst māgnōs ‖ ēst tĭbi hăbēndă dĕōs.

Īllĕ dĕdīt vītām; tū, quām dĕdĭt īllĕ, tŭērīs,

ēt făcĭs āccēptō ‖ mūnĕrĕ pōssĕ frŭī.

Cūmquĕ pĕrhōrrŭĕrīt cāsūs pārs māxĭmă nōstrōs,15

pārs ĕtĭām crēdī ‖ pērtĭmŭīssĕ vĕlīt,

naūfrăgĭūmquĕ mĕūm tŭmŭlō spēctārĭt ăb āltō,

nēc dĕdĕrīt nāntī ‖ pēr frĕtă saēvă mănūm,

sēmĭnĕcēm Stўgĭā rĕvŏcāstī sōlŭs ăb ūndā.

Hōc quŏquĕ, quōd mĕmŏrēs ‖ pōssŭmŭs ēssĕ, tŭum ēst.20

Dī tĭbĭ sē trĭbŭānt cūm Caēsărĕ sēmpĕr ămīcōs:

nōn pŏtŭīt vōtūm ‖ plēnĭŭs ēssĕ mĕūm.

Haēc mĕŭs ārgūtīs, sī tū pătĕrērĕ, lĭbēllīs

pōnĕrĕt īn mūltā ‖ lūcĕ vĭdēndă lăbōr;

nūnc quŏquĕ sē, quāmvīs ēst iūssă quĭēscĕrĕ, quīn tē25

nōmĭnĕt īnvītūm, ‖ vīx mĕă Mūsă tĕnēt.

Ūtquĕ cănēm păvĭdaē nāctūm vēstīgĭă cērvaē

lātrāntēm frūstrā ‖ cōpŭlă dūră tĕnēt,

ūtquĕ fŏrēs nōndūm rĕsĕrātī cārcĕrĭs ācēr

nūnc pĕdĕ, nūnc īpsā ‖ frōntĕ lăcēssĭt ĕquūs,30

sīc mĕă lēgĕ dătā vīncta ātque īnclūsă Thălīă

pēr tĭtŭlūm vĕtĭtī ‖ nōmĭnĭs īrĕ cŭpīt.

Nē tămĕn ōffĭcĭō mĕmŏrīs laēdārĭs ămīcī,

pārēbō iūssīs ‖ (pārcĕ tĭmērĕ) tŭīs.

Āt nōn pārērēm, nĭsĭ mē mĕmĭnīssĕ pŭtārēs.35

Hōc quōd nōn prŏhĭbēt ‖ vōx tŭă, grātŭs ĕrō.

Dūmquĕ (quŏd ō brĕvĕ sīt!) lūmēn vītālĕ vĭdēbō,

sērvĭĕt ōffĭcĭō ‖ spīrĭtŭs īstĕ tŭō.

X

Ūt sŭmŭs īn Pōntō, tēr frīgŏrĕ cōnstĭtĭt Hīstēr,

fācta ēst Eūxīnī ‖ dūră tĕr ūndă mărīs.

Āt mĭhĭ iām vĭdĕōr pătrĭā prŏcŭl ēssĕ tŏt ānnīs,

Dārdănă quōt Grāiō ‖ Troīă sŭb hōstĕ fŭīt.

Stārĕ pŭtēs, ădĕō prōcēdūnt tēmpŏră tārdē,5

ēt pĕrăgīt lēntīs ‖ pāssĭbŭs ānnŭs ĭtēr.

Nēc mĭhĭ sōlstĭtĭūm quīcquām dē nōctĭbŭs aūfērt,

ēffĭcĭt āngūstōs ‖ nēc mĭhĭ brūmă dĭēs.

Scīlĭcĕt īn nōbīs rērūm nātūră nŏvāta ēst,

cūmquĕ mĕīs cūrīs ‖ ōmnĭă lōngă făcīt.10

Ān pĕrăgūnt sŏlĭtōs cōmmūnĭă tēmpŏră mōtūs,

stāntquĕ măgīs vītaē ‖ tēmpŏră dūră mĕaē?

Quēm tĕnĕt Eūxīnī mēndāx cōgnōmĭnĕ lītūs,

ēt Scўthĭcī vērē ‖ tērră sĭnīstră frĕtī.

Īnnŭmĕraē cīrcā gēntēs fĕră bēllă mĭnāntūr,15

quaē sĭbĭ nōn rāptō ‖ vīvĕrĕ tūrpĕ pŭtānt.

Nīl ēxtrā tūtum ēst: tŭmŭlūs dēfēndĭtŭr īpsĕ

moēnĭbŭs ēxĭgŭīs ‖ īngĕnĭōquĕ lŏcī.

Cūm mĭnĭmē crēdās, ŭt ăvēs, dēnsīssĭmŭs hōstīs

ādvŏlăt, ēt praēdām ‖ vīx bĕnĕ vīsŭs ăgīt.20

Saēpe īntrā mūrōs claūsīs vĕnĭēntĭă pōrtīs

pēr mĕdĭās lĕgĭmūs ‖ nōxĭă tēlă vĭās.

Ēst ĭgĭtūr rārūs, rūs quī cŏlĕre aūdĕăt, īsquĕ

hāc ărăt īnfēlīx, ‖ hāc tĕnĕt ārmă mănū.

Sūb gălĕā pāstōr iūnctīs pĭcĕ cāntăt ăvēnīs,25

prōquĕ lŭpō păvĭdaē ‖ bēllă vĕrēntŭr ŏvēs.

Vīx ŏpĕ cāstēllī dēfēndĭmŭr; ēt tămĕn īntūs

mīxtă făcīt Graēcīs ‖ bārbără tūrbă mĕtūm.

Quīppĕ sĭmūl nōbīs hăbĭtāt dīscrīmĭnĕ nūllō

bārbărŭs ēt tēctī ‖ plūs quŏquĕ pārtĕ tĕnēt.30

Quōrum ūt nōn tĭmĕās, pōssīs ōdīssĕ vĭdēndō

pēllĭbŭs ēt lōngā ‖ pēctŏră tēctă cŏmā.

Hōs quŏquĕ, quī gĕnĭtī Grāiā crēdūntŭr ăb ūrbĕ,

prō pătrĭō cūltū ‖ Pērsĭcă brācă tĕgīt.

Ēxērcēnt īllī sŏcĭaē cōmmērcĭă līnguaē:35

pēr gēstūm rēs ēst ‖ sīgnĭfĭcāndă mĭhī.

Bārbărŭs hīc ĕgŏ sūm, quī nōn īntēllĕgŏr ūllī,

ēt rīdēnt stŏlĭdī ‖ vērbă Lătīnă Gĕtaē;

mēquĕ pălām dē mē tūtō mălă saēpĕ lŏquūntūr,

fōrsĭtăn ōbĭcĭūnt ‖ ēxĭlĭūmquĕ mĭhī.40

Ūtquĕ fĭt, īn me ălĭquīd fīctī, dīcēntĭbŭs īllīs

ābnŭĕrīm quŏtĭēns ‖ ānnŭĕrīmquĕ, pŭtānt.

Āddĕ quŏd īniūstūm rĭgĭdō iūs dīcĭtŭr ēnsĕ,

dāntŭr ĕt īn mĕdĭō ‖ vūlnĕră saēpĕ fŏrō.

Ō dūrām Lăchĕsīn, quaē tām grăvĕ sīdŭs hăbēntī45

fīlă dĕdīt vītaē ‖ nōn brĕvĭōră mĕaē!

Quōd pătrĭaē vūltū vēstrōquĕ cărēmŭs, ămīcī,

ātque hīc īn Scўthĭcīs ‖ gēntĭbŭs ēssĕ quĕrōr:

ūtrăquĕ poēnă grăvīs. Mĕruī tămĕn ūrbĕ cărērĕ,

nōn mĕrŭī tālī ‖ fōrsĭtăn ēssĕ lŏcō.50

Quīd lŏquŏr, ā! Dēmēns? Īpsām quŏquĕ pērdĕrĕ vītām,

Caēsărĭs ōffēnsō ‖ nūmĭnĕ, dīgnŭs ĕrām.

XI

Quōd tē nēscĭŏquīs pēr iūrgĭă dīxĕrĭt ēssĕ

ēxŭlĭs ūxōrēm, ‖ līttĕră quēstă tŭa ēst.

Īndŏlŭī, nōn tām mĕă quōd fōrtūnă măle aūdīt,

quī iām cōnsuēvī ‖ fōrtĭtĕr ēssĕ mĭsēr,

quām quōd cuī mĭnĭmē vēllēm, sūm caūsă pŭdōrīs,5

tēquĕ rĕōr nōstrīs ‖ ērŭbŭīssĕ mălīs.

Pērfĕr ĕt ōbdūrā; mūltō grăvĭōră tŭlīstī,

ērĭpŭīt cūm mē ‖ prīncĭpĭs īră tĭbī.

Fāllĭtŭr īstĕ tămēn, quō iūdĭcĕ nōmĭnŏr ēxūl:

mōllĭŏr ēst cūlpām ‖ poēnă sĕcūtă mĕām.10

Māxĭmă poēnă mĭhi ēst īpsum ōffēndīssĕ, prĭūsquĕ

vēnīssēt māllēm ‖ fūnĕrĭs hōră mĭhī.

Quāssă tămēn nōstra ēst, nōn mērsă nĕc ōbrŭtă nāvīs,

ūtquĕ cărēt pōrtū, ‖ sīc tămĕn ēxstăt ăquīs.

Nēc vītām nĕc ŏpēs nēc iūs mĭhĭ cīvĭs ădēmīt,15

quī mĕrŭī vĭtĭō ‖ pērdĕrĕ cūnctă mĕō.

Sēd quĭă pēccātō făcĭnūs nōn āffŭĭt īllī,

nīl nĭsĭ mē pătrĭīs ‖ iūssĭt ăbēssĕ fŏcīs.

Ūtque ălĭīs, quōrūm nŭmĕrūm cōmprēndĕrĕ nōn ēst

Caēsărĕūm nūmēn ‖ sīc mĭhĭ mītĕ fŭīt.20

Īpsĕ rĕlēgātī, nōn ēxŭlĭs ūtĭtŭr īn mē

nōmĭnĕ: tūtă sŭō ‖ iūdĭcĕ caūsă mĕa ēst.

Iūre ĭgĭtūr laūdēs, Caēsār, prō pārtĕ vĭrīlī

cārmĭnă nōstră tŭās ‖ quālĭăcūmquĕ cănūnt:

iūrĕ dĕōs, ŭt ădhūc caēlī tĭbĭ līmĭnă claūdānt,25

tēquĕ vĕlīnt sĭnĕ sē, ‖ cōmprĕcŏr, ēssĕ dĕūm.

Ōptăt ĭdēm pŏpŭlūs; sĕd, ŭt īn mărĕ flūmĭnă vāstūm,

sīc sŏlĕt ēxĭgŭaē ‖ cūrrĕrĕ rīvŭs ăquaē.

Āt tū fōrtūnā, cūiūs vŏcŏr ēxŭl ăb ōrĕ,

nōmĭnĕ mēndācī ‖ pārcĕ grăvātĕ mĕām.30

XII

Scrībĭs, ŭt ōblēctēm stŭdĭō lăcrĭmābĭlĕ tēmpūs,

nē pĕrĕānt tūrpī ‖ pēctŏră nōstră sĭtū.

Dīffĭcĭle ēst quŏd, ămīcĕ, mŏnēs, quĭă cārmĭnă laētūm

sūnt ŏpŭs, ēt pācēm ‖ mēntĭs hăbērĕ vŏlūnt.

Nōstră pĕr ādvērsās ăgĭtūr fōrtūnă prŏcēllās,5

sōrtĕ nĕc ūllă mĕā ‖ trīstĭŏr ēssĕ pŏtēst.

Ēxĭgĭs ūt Prĭămūs nātōrūm fūnĕrĕ plaūdāt,

ēt Nĭŏbē fēstōs ‖ dūcăt ŭt ōrbă chŏrōs.

Lūctĭbŭs ān stŭdĭō vĭdĕōr dēbērĕ tĕnērī,

sōlŭs ĭn ēxtrēmōs ‖ iūssŭs ăbīrĕ Gĕtās?10

Dēs lĭcĕt īn vălĭdō pēctūs mĭhĭ rōbŏrĕ fūltūm,

fāmă rĕfērt Ănўtī ‖ quālĕ fŭīssĕ rĕō,

frāctă cădēt tāntaē săpĭēntĭă mōlĕ rŭīnaē:

plūs vălĕt hūmānīs ‖ vīrĭbŭs īră dĕī.

Īllĕ sĕnēx, dīctūs săpĭēns ăb Ăpōllĭnĕ, nūllūm15

scrībĕre ĭn hōc cāsū ‖ sūstĭnŭīssĕt ŏpūs.

ūt vĕnĭānt pătrĭaē, vĕnĭānt ōblīvĭă vēstrī,

ōmnĭs ŭt āmīssī ‖ sēnsŭs ăbēssĕ quĕāt,

āt tĭmŏr ōffĭcĭō fūngī vĕtăt īpsĕ quĭētūm:

cīnctŭs ăb īnnŭmĕrō ‖ mē tĕnĕt hōstĕ lŏcūs.20

Āddĕ quŏd īngĕnĭūm lōngā rūbīgĭnĕ laēsūm

tōrpĕt ĕt ēst mūltō, ‖ quām fŭĭt āntĕ, mĭnūs.

Fērtĭlĭs, āssĭdŭō sī nōn rĕnŏvētŭr ărātrō,

nīl nĭsĭ cūm spīnīs ‖ grāmĕn hăbēbĭt ăgēr.

Tēmpŏrĕ quī lōngō stĕtĕrīt, mălĕ cūrrĕt ĕt īntēr25

cārcĕrĭbūs mīssōs ‖ ūltĭmŭs ībĭt ĕquūs.

Vērtĭtŭr īn tĕnĕrām cărĭēm rīmīsquĕ dĕhīscīt,

sīquă dĭū sŏlĭtīs ‖ cūmbă văcāvĭt ăquīs.

Mē quŏquĕ dēspērā, fŭĕrīm cūm pārvŭs ĕt āntĕ,

īllī, quī fŭĕrām, ‖ pōssĕ rĕdīrĕ părēm.30

Cōntŭdĭt īngĕnĭūm pătĭēntĭă lōngă mălōrūm,

ēt pārs āntīquī ‖ nūllă vĭgōrĭs ădēst.

Sīquă tămēn nōbīs, ūt nūnc quŏquĕ, sūmptă tăbēlla ēst,

īnquĕ sŭōs vŏlŭī ‖ cōgĕrĕ vērbă pĕdēs,

cārmĭnă nūllă mĭhī sūnt scrīpta, aūt quālĭă cērnīs35

dīgnă sŭī dŏmĭnī ‖ tēmpŏrĕ, dīgnă lŏcō.

Dēnĭquĕ "nōn pārvās ănĭmō dāt glōrĭă vīrēs,

ēt fēcūndă făcīt ‖ pēctŏră laūdĭs ămōr."

Nōmĭnĭs ēt fāmaē quōndām fūlgōrĕ trăhēbār,

dūm tŭlĭt āntēmnās ‖ aūră sĕcūndă mĕās.40

Nōn ădĕo ēst bĕnĕ nūnc ūt sīt mĭhĭ glōrĭă cūraē:

sī lĭcĕāt, nūllī ‖ cōgnĭtŭs ēssĕ vĕlīm.

Ān quĭă cēssērūnt prīmō bĕnĕ cārmĭnă, suādēs

scrībĕrĕ, sūccēssūs ‖ ūt sĕquăr īpsĕ mĕōs?

Pācĕ, nŏvēm, vēstrā lĭcĕāt dīxīssĕ, sŏrōrēs:45

vōs ēstīs nōstraē ‖ māxĭmă caūsă fŭgaē.

Ūtquĕ dĕdīt iūstās taūrī făbrĭcātŏr ăēnī,

sīc ĕgŏ dō poēnās ‖ ārtĭbŭs īpsĕ mĕīs.

Nīl mĭhĭ dēbēbāt cūm vērsĭbŭs āmplĭŭs ēssĕ,

cūm fŭgĕrēm mĕrĭtō ‖ naūfrăgŭs ōmnĕ frĕtūm.50

āt, pŭtŏ, sī dēmēns stŭdĭūm fātālĕ rĕtēmptēm,

hīc mĭhĭ praēbēbīt ‖ cārmĭnĭs ārmă lŏcūs.

Nōn lĭbĕr hīc ūllūs, nōn quī mĭhĭ cōmmŏdĕt aūrēm,

vērbăquĕ sīgnĭfĭcēnt ‖ quīd mĕă, nōrĭt, ădēst.

Ōmnĭă bārbărĭaē lŏcă sūnt vōcīsquĕ fĕrīnaē,55

ōmnĭăque hōstīlīs ‖ plēnă tĭmōrĕ sŏnī.

Īpsĕ mĭhī vĭdĕōr iām dēdĭdĭcīssĕ Lătīnē:

nām dĭdĭcī Gĕtĭcē ‖ Sārmătĭcēquĕ lŏquī.

Nēc tămĕn, ūt vērūm fătĕār tĭbĭ, nōstră tĕnērī

ā cōnpōnēndō ‖ cārmĭnĕ Mūsă pŏtēst.60

Scrībĭmŭs ēt scrīptōs ābsūmĭmŭs īgnĕ lĭbēllōs:

ēxĭtŭs ēst stŭdĭī ‖ pārvă făvīllă mĕī.

Nēc pōssum ēt cŭpĭō nōn nūllōs dūcĕrĕ vērsūs:

pōnĭtŭr īdcīrcō ‖ nōstĕr ĭn īgnĕ lăbōr,

nēc nĭsĭ pārs cāsū flāmmīs ērēptă dŏlōvĕ65

ād vōs īngĕnĭī ‖ pērvĕnĭt ūllă mĕī.

Sīc ŭtĭnām, quaē nīl mĕtŭēntēm tālĕ măgīstrūm

pērdĭdĭt, īn cĭnĕrēs ‖ Ārs mĕă vērsă fŏrēt!

XIII

Hānc tŭŭs ē Gĕtĭcō mīttīt tĭbĭ Nāsŏ sălūtēm,

mīttĕrĕ sī quīsquām, ‖ quō cărĕt īpsĕ, pŏtēst.

Aēgĕr ĕnīm trāxī cōntāgĭă cōrpŏrĕ mēntīs,

lībĕră tōrmēntō ‖ pārs mĭhĭ nē quă văcēt.

Pērquĕ dĭēs mūltōs lătĕrīs crūciātĭbŭs ūtōr;5

scīlĭcĕt īnmŏdĭcō ‖ frīgŏrĕ laēsĭt hĭēms.

Sī tămĕn īpsĕ vălēs, ălĭquā nōs pārtĕ vălēmūs:

quīppĕ mĕa ēst ŭmĕrīs ‖ fūltă rŭīnă tŭīs.

Quīd, mĭhĭ cūm dĕdĕrīs īngēntĭă pīgnŏră, cūmquĕ

pēr nŭmĕrōs ōmnēs ‖ hōc tŭĕārĕ căpūt,10

quōd tŭă mē rārō sōlātŭr ĕpīstŭlă, pēccās,

rēmquĕ pĭām praēstās, ‖ sēd mĭhĭ vērbă nĕgās?

Hōc, prĕcŏr, ēmēndā: quōd sī cōrrēxĕrĭs ūnūm,

nūllŭs ĭn ēgrĕgĭō ‖ cōrpŏrĕ naēvŭs ĕrīt.

Plūrĭbŭs āccūsēm, fĭĕrī nĭsĭ pōssĭt, ŭt ād mē15

līttĕră nōn vĕnĭāt, ‖ mīssă sĭt īllă tămēn.

Dī făcĭānt, ūt sīt tĕmĕrārĭă nōstră quĕrēlă,

tēquĕ pŭtēm fālsō ‖ nōn mĕmĭnīssĕ mĕī.

Quōd prĕcŏr, ēssĕ lĭquēt: nĕque ĕnīm mūtābĭlĕ rōbūr

crēdĕrĕ mē fās ēst ‖ pēctŏrĭs ēssĕ tŭī.20

Cānă prĭūs gĕlĭdō dēsīnt ābsīnthĭă Pōntō,

ēt cărĕāt dūlcī ‖ Trīnăcrĭs Hŷblă thўmō,

īnmĕmŏrēm quām tē quīsquām cōnvīncăt ămīcī.

Nōn ĭtă sūnt fātī ‖ stāmĭnă nīgră mĕī.

Tū tămĕn, ūt pōssīs fālsaē quŏquĕ pēllĕrĕ cūlpaē25

crīmĭnă, quōd nōn ēs, ‖ nē vĭdĕārĕ, căvē.

Ūtquĕ sŏlēbāmūs cōnsūmĕrĕ lōngă lŏquēndō

tēmpŏră, sērmōnī ‖ dēfĭcĭēntĕ dĭē,

sīc fĕrăt āc rĕfĕrāt tăcĭtās nūnc līttĕră vōcēs,

ēt pĕrăgānt līnguaē ‖ chārtă mănūsquĕ vĭcēs.30

Quōd fŏrĕ nē nĭmĭūm vĭdĕār dīffīdĕrĕ, sītquĕ

vērsĭbŭs hōc paūcīs ‖ ādmŏnŭīssĕ sătīs,

āccĭpĕ quō sēmpēr fīnītŭr ĕpīstŭlă vērbō,

(ātquĕ mĕīs dīstēnt ‖ ūt tŭă fātă!) "vălē".

XIV

Quāntă tĭbī dĕdĕrīm nōstrīs mŏnŭmēntă lĭbēllīs,

ō mĭhĭ mē cōniūnx ‖ cārĭŏr, īpsă vĭdēs.

Dētrăhăt aūctōrī mūltūm fōrtūnă lĭcēbīt,

tū tămĕn īngĕnĭō ‖ clāră fĕrērĕ mĕō;

dūmquĕ lĕgār, mēcūm părĭtēr tŭă fāmă lĕgētūr,5

nēc pŏtĕs īn maēstōs ‖ ōmnĭs ăbīrĕ rŏgōs;

cūmquĕ vĭrī cāsū pōssīs mĭsĕrāndă vĭdērī,

īnvĕnĭēs ălĭquās, ‖ quaē, quŏd ĕs, ēssĕ vĕlīnt,

quaē tē, nōstrōrūm cūm sīs īn pārtĕ mălōrūm,

fēlīcēm dīcānt ‖ īnvĭdĕāntquĕ tĭbī.10

Nōn ĕgŏ dīvĭtĭās dāndō tĭbĭ plūră dĕdīssēm:

nīl fĕrĕt ād Mānēs ‖ dīvĭtĭs ūmbră sŭōs.

Pērpĕtŭī frūctūm dōnāvī nōmĭnĭs īdquĕ,

quō dărĕ nīl pŏtŭī ‖ mūnĕrĕ māiŭs, hăbēs.

Āddĕ quŏd, ūt rērūm sōla ēs tūtēlă mĕārūm,15

ād tē nōn pārvī ‖ vēnĭt hŏnōrĭs ŏnūs,

quōd nūmquām vōx ēst dē tē mĕă mūtă tŭīquĕ

īndĭcĭīs dēbēs ‖ ēssĕ sŭpērbă vĭrī.

Quaē nē quīs pōssīt tĕmĕrārĭă dīcĕrĕ, pērstā,

ēt părĭtēr sērvā ‖ mēquĕ pĭāmquĕ fĭdēm.20

Nām tŭă, dūm stĕtĭmūs, tūrpī sĭnĕ crīmĭnĕ mānsīt,

ēt tāntūm prŏbĭtās ‖ īnrĕprĕhēnsă fŭīt.

Ārĕă dē nōstrā nūnc ēst tĭbĭ fāctă rŭīnă;

cōnspĭcŭūm vīrtūs ‖ hīc tŭă pōnăt ŏpūs.

Ēssĕ bŏnām făcĭle ēst, ŭbĭ, quōd vĕtĕt ēssĕ, rĕmōtum ēst,25

ēt nĭhĭl ōffĭcĭō ‖ nūptă quŏd ōbstĕt hăbēt.

Cūm dĕŭs īntŏnŭīt, nōn sē sūbdūcĕrĕ nīmbō,

īd dēmum ēst pĭĕtās, ‖ īd sŏcĭālĭs ămōr.

Rāră quĭdēm vīrtūs, quām nōn Fōrtūnă gŭbērnēt,

quaē mănĕāt stăbĭlī, ‖ cūm fŭgĭt īllă, pĕdĕ.30

Sīquă tămēn prĕtĭūm sĭbĭ vīrtūs īpsă pĕtītūm,

īnquĕ părūm laētīs ‖ ārdŭă rēbŭs ădēst,

ūt tēmpūs nŭmĕrēs, pēr saēcŭlă nūllă tăcētūr,

ēt lŏcă mīrāntūr ‖ quā pătĕt ōrbĭs ĭtēr.

Āspĭcĭs ūt lōngō tĕnĕāt laūdābĭlĭs aēvō35

nōmĕn ĭnēxtīnctūm ‖ Pēnĕlŏpēă fĭdēs?

Cērnĭs ŭt Ādmētī cāntētŭr ĕt Hēctŏrĭs ūxōr

aūsăque ĭn āccēnsōs ‖ Īphĭăs īrĕ rŏgōs?

ūt vīvāt fāmā cōniūnx Phўlăcēĭă, cūiūs

Īlĭăcām cĕlĕrī ‖ vīr pĕdĕ prēssĭt hŭmūm?40

Mōrtĕ nĭhīl ŏpŭs ēst prō mē, sĕd ămōrĕ fĭdēquĕ:

nōn ēx dīffĭcĭlī ‖ fāmă pĕtēndă tĭbi ēst.

Nēc tē crēdĭdĕrīs, quĭă nōn făcĭs, īstă mŏnērī:

vēlă dămūs, quāmvīs ‖ rēmĭgĕ pūppĭs ĕāt.

Quī mŏnĕt ūt făcĭās, quōd iām făcĭs, īllĕ mŏnēndō45

laūdăt ĕt hōrtātū ‖ cōmprŏbăt āctă sŭō.

I

Hunc quoque de Getico, nostri studiose, libellum

litore praemissis quattuor adde meis.

Hic quoque talis erit, qualis fortuna poëtae:

invenies toto carmine dulce nihil.

5Flebilis ut noster status est, ita flebile carmen,

materiae scripto conveniente suae.

Integer et laetus laeta et iuvenalia lusi:

illa tamen nunc me composuisse piget.

ut cecidi, subiti perago praeconia casus,

10sumque argumenti conditor ipse mei.

Utque iacens ripa deflere Caystrius ales

dicitur ore suam deficiente necem,

sic ego, Sarmaticas longe proiectus in oras,

efficio tacitum ne mihi funus eat.

15Delicias siquis lascivaque carmina quaerit,

praemoneo, non est scripta quod ista legat.

Aptior huic Gallus blandique Propertius oris,

aptior, ingenium come, Tibullus erit.

Atque utinam numero non nos essemus in isto!

20ei mihi, cur umquam Musa iocata mea est?

Sed dedimus poenas, Scythicique in finibus Histri

ille pharetrati lusor Amoris abest.

Quod superest, animos ad publica carmina flexi,

et memores iussi nominis esse mei.

25Si tamen ex vobis aliquis tam multa requiret,

unde dolenda canam, multa dolenda tuli.

Non haec ingenio, non haec componimus arte:

materia est propriis ingeniosa malis.

Et quota fortunae pars est in carmine nostrae?

30Felix, qui patitur quae numerare potest!

Quot frutices silvae, quot flavas Thybris harenas,

mollia quot Martis gramina campus habet,

tot mala pertulimus, quorum medicina quiesque

nulla nisi in studio est Pieridumque mora.

35"Quis tibi, Naso, modus lacrimosi carminis?" inquis:

idem, fortunae qui modus huius erit.

Quod querar, illa mihi pleno de fonte ministrat,

nec mea sunt, fati verba sed ista mei.

At mihi si cara patriam cum coniuge reddas,

40sint vultus hilares, simque quod ante fui.

Lenior invicti si sit mihi Caesaris ira,

carmina laetitiae iam tibi plena dabo.

Nec tamen ut lusit, rursus mea littera ludet:

sit semel illa ioco luxuriata meo.

45Quod probet ipse, canam. Poenae modo parte levata

barbariam rigidos effugiamque Getas.

Interea nostri quid agant, nisi triste, libelli?

Tibia funeribus convenit ista meis.

"At poteras" inquis "melius mala ferre silendo,

50et tacitus casus dissimulare tuos."

Exigis ut nulli gemitus tormenta sequantur,

acceptoque gravi vulnere flere vetas?

Ipse Perilleo Phalaris permisit in aere

edere mugitus et bovis ore queri.

55Cum Priami lacrimis offensus non sit Achilles,

tu fletus inhibes, durior hoste, meos?

Cum faceret Nioben orbam Latonia proles,

non tamen et siccas iussit habere genas.

Est aliquid, fatale malum per verba levare:

60hoc querulam Procnen Halcyonenque facit.

Hoc erat, in gelido quare Poeantius antro

voce fatigaret Lemnia saxa sua.

Strangulat inclusus dolor atque exaestuat intus,

cogitur et vires multiplicare suas.

65Da veniam potius, vel totos tolle libellos,

sic mihi quod prodest si tibi, lector, obest.

Sed neque obesse potest, ulli nec scripta fuerunt

nostra nisi auctori perniciosa suo.

"At mala sunt." Fateor. Quis te mala sumere cogit?

70Aut quis deceptum ponere sumpta vetat?

Ipse nec emendo, sed ut hic deducta legantur;

non sunt illa suo barbariora loco.

Nec me Roma suis debet conferre poëtis:

inter Sauromatas ingeniosus eram.

75Denique nulla mihi captatur gloria, quaeque

ingeniis stimulos subdere fama solet.

Nolumus assiduis animum tabescere curis,

quae tamen irrumpunt quoque vetantur eunt.

Cur scribam, docui. Cur mittam, quaeritis, isto?

80vobiscum cupio quolibet esse modo.

II

Ecquid ubi e Ponto nova venit epistula, palles,

et tibi sollicita solvitur illa manu?

Pone metum, valeo; corpusque, quod ante laborum

inpatiens nobis invalidumque fuit,

5sufficit, atque ipso vexatum induruit usu.

An magis infirmo non vacat esse mihi?

Mens tamen aegra iacet, nec tempore robora sumpsit,

affectusque animi, qui fuit ante, manet.

Quaeque mora spatioque suo coitura putavi

10vulnera non aliter quam modo facta dolent.

Scilicet exiguis prodest annosa vetustas;

grandibus accedunt tempore damna malis.

Paene decem totis alvit Poeantius annis

pestiferum tumido vulnus ab angue datum.

15Telephus aeterna consumptus tabe perisset,

si non, quae nocuit, dextra tulisset opem.

Et mea, si facinus nullum commisimus, opto,

vulnera qui fecit, facta levare velit,

contentusque mei iam tandem parte doloris

20exiguum pleno de mare demat aquae.

Detrahat ut multum, multum restabit acerbi,

parsque meae poenae totius instar erit.

Litora quot conchas, quot amoena rosaria flores,

quotve soporiferum grana papaver habet,

25silva feras quot alit, quot piscibus unda natatur,

quot tenerum pennis aëra pulsat avis,

tot premor adversis: quae si conprendere coner,

Icariae numerum dicere coner aquae.

Utque viae casus, ut amara pericula ponti,

30ut taceam strictas in mea fata manus,

barbara me tellus orbisque novissima magni

sustinet et saevo cinctus ab hoste locus.

Hinc ego traicerer (neque enim mea culpa cruenta est)

esset, quae debet, si tibi cura mei.

35Ille deus, bene quo Romana potentia nixa est,

saepe suo victor lenis in hoste fuit.

Quid dubitas et tuta times? Accede rogaque:

Caesare nil ingens mitius orbis habet.

Me miserum! Quid agam, si proxima quaeque relinquunt?

40Subtrahis effracto tu quoque colla iugo?

Quo ferar? unde petam lassis solacia rebus?

Ancora iam nostram non tenet ulla ratem.

Videris. Ipse sacram, quamuis invisus, ad aram

confugiam: nullas summovet ara manus.

45Alloquor en absens absentia numina supplex,

si fas est homini cum Iove posse loqui.

Arbiter inperii, quo certum est sospite cunctos

Ausoniae curam gentis habere deos,

o decus, o patriae per te florentis imago,

50o vir non ipso, quem regis, orbe minor

(sic habites terras et te desideret aether,

sic ad pacta tibi sidera tardus eas)

parce, precor, minimamque tuo de fulmine partem

deme: satis poenae, quod superabit, erit.

55Ira quidem moderata tua est, vitamque dedisti,

nec mihi ius civis nec mihi nomen abest,

nec mea concessa est aliis fortuna, nec exul

edicti verbis nominor ipse tui.

Omniaque haec timui, quia me meruisse videbam;

60sed tua peccato lenior ira meo est.

Arva relegatum iussisti visere Ponti,

et Scythicum profuga scindere puppe fretum.

Iussus ad Euxini deformia litora veni

aequoris (haec gelido terra sub axe iacet)

65nec me tam cruciat numquam sine frigore caelum,

glaebaque canenti semper obusta gelu,

nesciaque est vocis quod barbara lingua Latinae,

Graecaque quod Getico victa loquela sono est,

quam quod finitimo cinctus premor undique Marte,

70vixque brevis tutum murus ab hoste facit.

Pax tamen interdum est, pacis fiducia numquam.

Sic hic nunc patitur, nunc timet arma locus.

Hinc ego dum muter, vel me Zanclaea Charybdis

devoret atque suis ad Styga mittat aquis,

75vel rapidae flammis urar patienter in Aetnae,

vel freta Leucadii mittar in alta dei.

Quod petimus, poena est: neque enim miser esse recuso,

sed precor ut possim tutius esse miser.

III

Illa dies haec est, qua te celebrare poëtae,

si modo non fallunt tempora, Bacche, solent,

festaque odoratis innectunt tempora sertis,

et dicunt laudes ad tua vina tuas.

5Inter quos, memini, dum me mea fata sinebant,

non invisa tibi pars ego saepe fui,

quem nunc suppositum stellis Cynosuridos Ursae

iuncta tenet crudis Sarmatis ora Getis.

Quique prius mollem vacuamque laboribus egi

10in studiis vitam Pieridumque choro,

nunc procul a patria Geticis circumsonor armis,

multa prius pelago multaque passus humo.

Sive mihi casus sive hoc dedit ira deorum,

nubila nascenti seu mihi Parca fuit,

15tu tamen e sacris hederae cultoribus unum

numine debueras sustinuisse tuo.

An dominae fati quicquid cecinere sorores,

omne sub arbitrio desinit esse dei?

Ipse quoque aetherias meritis invectus es arces,

20quo non exiguo facta labore via est.

Nec patria est habitata tibi, sed adusque nivosum

Strymona venisti Marticolamque Geten,

Persidaque et lato spatiantem flumine Gangen,

et quascumque bibit decolor Indus aquas.

25Scilicet hanc legem nentes fatalia Parcae

stamina bis genito bis cecinere tibi.

Me quoque, si fas est exemplis ire deorum,

ferrea sors vitae difficilisque premit.

Illo nec levius cecidi, quem magna locutum

30reppulit a Thebis Iuppiter igne suo.

ut tamen audisti percussum fulmine vatem,

admonitu matris condoluisse potes,

et potes aspiciens circum tua sacra poëtas

"nescioquis nostri" dicere "cultor abest."

35Fer, bone Liber, opem: sic altera degravet ulmum

vitis et incluso plena sit uva mero,

sic tibi cum Bacchis Satyrorum gnava iuventus

adsit, et attonito non taceare sono,

ossa bipenniferi sic sint male pressa Lycurgi,

40impia nec poena Pentheos umbra vacet,

sic micet aeternum vicinaque sidera vincat

coniugis in caelo clara corona tuae:

huc ades et casus releves, pulcherrime, nostros,

unum de numero me memor esse tuo.

45Sunt dis inter se commercia. Flectere tempta

Caesareum numen numine, Bacche, tuo.

Vos quoque, consortes studii, pia turba, poëtae,

haec eadem sumpto quisque rogate mero.

Atque aliquis vestrum, Nasonis nomine dicto,

50opponat lacrimis pocula mixta suis,

admonitusque mei, cum circumspexerit omnes,

dicat "ubi est nostri pars modo Naso chori?"

Idque ita, si vestrum merui candore favorem,

nullaque iudicio littera laesa meo est,

55si, veterum digne veneror cum scripta virorum,

proxima non illis esse minora reor.

Sic igitur dextro faciatis Apolline carmen:

quod licet, inter vos nomen habete meum.

IV

Litore ab Euxino Nasonis epistula veni,

lassaque facta mari lassaque facta via,

qui mihi flens dixit "tu, cui licet, aspice Romam.

Heu quanto melior sors tua sorte mea est!"

5Flens quoque me scripsit: nec qua signabar, ad os est

ante, sed ad madidas gemma relata genas.

Tristitiae causam siquis cognoscere quaerit,

ostendi solem postulat ille sibi,

nec frondem in silvis, nec aperto mollia prato

10gramina, nec pleno flumine cernit aquam;

quid Priamus doleat, mirabitur, Hectore rapto,

quidue Philoctetes ictus ab angue gemat.

Di facerent utinam talis status esset in illo,

ut non tristitiae causa dolenda foret!

15Fert tamen, ut debet, casus patienter amaros,

more nec indomiti frena recusat equi.

Nec fore perpetuam sperat sibi numinis iram,

conscius in culpa non scelus esse sua.

Saepe refert, sit quanta dei clementia, cuius

20se quoque in exemplis adnumerare solet:

nam, quod opes teneat patrias, quod nomina civis,

denique quod vivat, munus habere dei.

Te tamen (o, si quid credis mihi, carior illi

omnibus) in toto pectore semper habet;

25teque Menoetiaden, te, qui comitatus Oresten,

te vocat Aegiden Euryalumque suum.

Nec patriam magis ille suam desiderat et quae

plurima cum patria sentit abesse sibi,

quam vultus oculosque tuos, o dulcior illo

30melle, quod in ceris Attica ponit apis.

Saepe etiam maerens tempus reminiscitur illud,

quod non praeventum morte fuisse dolet;

cumque alii fugerent subitae contagia cladis,

nec vellent ictae limen adire domus,

35te sibi cum paucis meminit mansisse fidelem,

si paucos aliquis tresve duosve vocat.

Quamuis attonitus, sensit tamen omnia, nec te

se minus adversis indoluisse suis.

Verba solet vultumque tuum gemitusque referre,

40et te flente suos emaduisse sinus:

quam sibi praestiteris, qua consolatus amicum

sis ope, solandus cum simul ipse fores.

Pro quibus affirmat fore se memoremque piumque,

sive diem videat sive tegatur humo,

45per caput ipse suum solitus iurare tuumque,

quod scio non illi vilius esse suo.

Plena tot ac tantis referetur gratia factis,

nec sinet ille tuos litus arare boves.

Fac modo, constanter profugum tueare: quod ille,

50qui bene te novit, non rogat, ipsa rogo.

V

Annuus assuetum dominae natalis honorem

exigit: ite manus ad pia sacra meae.

Sic quondam festum Laërtius egerat heros

forsan in extremo coniugis orbe diem.

5Lingua favens adsit, nostrorum oblita malorum,

quae, puto, dedidicit iam bona verba loqui:

quaeque semel toto vestis mihi sumitur anno,

sumatur fatis discolor alba meis;

araque gramineo viridis de caespite fiat,

10et velet tepidos nexa corona focos.

da mihi tura, puer, pingues facientia flammas,

quodque pio fusum stridat in igne merum.

Optime natalis! Quamuis procul absumus, opto

candidus huc venias dissimilisque meo,

15si quod et instabat dominae miserabile vulnus

sit perfuncta meis tempus in omne malis;

quaeque gravi nuper plus quam quassata procella est,

quod superest, tutum per mare navis eat.

Illa domo nataque sua patriaque fruatur

20(erepta haec uni sit satis esse mihi)

quatenus et non est in caro coniuge felix

pars vitae tristi cetera nube vacet.

Vivat, ametque virum, quoniam sic cogitur, absens,

consumatque annos, sed diuturna, suos.

25Adicerem et nostros, sed ne contagia fati

corrumpant timeo, quos agit ipsa, mei.

Nil homini certum est. Fieri quis posse putaret,

ut facerem in mediis haec ego sacra Getis?

Aspice ut aura tamen fumos e ture coortos

30in partes Italas et loca dextra ferat.

Sensus inest igitur nebulis, quas exigit ignis:

consilio fugiunt aethera, Ponte, tuum.

Consilio, commune sacrum cum fiat in ara

fratribus, alterna qui periere manu,

35ipsa sibi discors, tamquam mandetur ab illis,

scinditur in partes atra favilla duas.

Hoc, memini, quondam fieri non posse loquebar,

et me Battiades iudice falsus erat:

omnia nunc credo, cum tu non stultus ab Arcto

40terga vapor dederis Ausoniamque petas.

Haec ergo lux est, quae si non orta fuisset,

nulla fuit misero festa videnda mihi.

Edidit haec mores illis heroisin aequos,

quis erat Eetion Icariusque pater.

45Nata pudicitia est, virtus probitasque, fidesque,

at non sunt ista gaudia nata die,

sed labor et curae fortunaque moribus inpar,

iustaque de viduo paene querela toro.

Scilicet adversis probitas exercita rebus

50tristi materiam tempore laudis habet.

Si nihil infesti durus vidisset Ulixes,

Penelope felix sed sine laude foret.

Victor Echionias si vir penetrasset in arces,

forsitan Evadnen vix sua nosset humus.

55Cum Pelia genitae tot sint, cur nobilis una est?

Nempe fuit misero nupta quod una viro.

Effice ut Iliacas tangat prior alter harenas,

Laudamia nihil cur referatur erit.

Et tua, quod malles, pietas ignota maneret,

60implerent venti si mea vela sui.

Di tamen et Caesar dis accessure, sed olim,

aequarint Pylios cum tua fata dies,

non mihi, qui poenam fateor meruisse, sed illi

parcite, quae nullo digna dolore dolet.

VI

Tu quoque, nostrarum quondam fiducia rerum,

qui mihi confugium, qui mihi portus eras,

tu quoque suscepti curam dimittis amici,

officiique pium tam cito ponis onus?

5sarcina sum, fateor, quam si non tempore nostro

depositurus eras, non subeunda fuit.

Fluctibus in mediis navem, Palinure, relinquis?

Ne fuge, neve tua sit minor arte fides.

Numquid Achilleos inter fera proelia fidi

10deservit levitas Automedontis equos?

Quem semel excepit, numquam Podalirius aegro

promissam medicae non tulit artis opem.

Turpius eicitur, quam non admittitur hospes

quae patuit, dextrae firma sit ara meae.

15Nil nisi me solum primo tutatus es; at nunc

me pariter serva iudiciumque tuum,

si modo non aliqua est in me nova culpa, tuamque

mutarunt subito crimina nostra fidem.

Spiritus hic, Scythica quem non bene ducimus aura,

20quod cupio, membris exeat ante meis,

quam tua delicto stringantur pectora nostro,

et videar merito vilior esse tibi.

Non adeo toti fatis urgemur iniquis,

ut mea sit longis mens quoque mota malis.

25Finge tamen motam, quotiens Agamemnone natum

dixisse in Pyladen improba verba putas?

Nec procul a vero est quin et pulsarit amicum:

mansit in officiis non minus ille suis.

Hoc est cum miseris solum commune beatis,

30ambobus tribui quod solet obsequium:

ceditur et caecis et quos praetexta verendos

virgaque cum verbis inperiosa facit.

Si mihi non parcis, fortunae parcere debes:

non habet in nobis ullius ira locum.

35Elige nostrorum minimum minimumque laborum,

isto, quod reris, grandius illud erit.

Quam multa madidae celantur harundine fossae,

florida quam multas Hybla tuetur apes,

quam multae gracili terrena sub horrea ferre

40limite formicae grana reperta solent,

tam me circumstat densorum turba malorum.

Crede mihi, vero est nostra querela minor.

His qui contentus non est, in litus harenas,

in segetem spicas, in mare fundat aquas.

45Intempestivos igitur compesce tumores,

vela nec in medio desere nostra mari.

VII

Quam legis, ex illa tibi venit epistula terra,

latus ubi aequoreis additur Hister aquis.

Si tibi contingit cum dulci vita salute,

candida fortunae pars manet uria meae.

5Scilicet, ut semper, quid agam, carissime, quaeris,

quamuis hoc vel me scire tacente potes.

Sum miser, haec brevis est nostrorum summa malorum,

quisquis et offenso Caesare vivit, erit.

Turba Tomitanae quae sit regionis et inter

10quos habitem mores, discere cura tibi est?

Mixta sit haec quamuis inter Graecosque Getasque,

a male pacatis plus trahit ora Getis.

Sarmaticae maior Geticaeque frequentia gentis

per medias in equis itque reditque vias.

15In quibus est nemo, qui non coryton et arcum

telaque vipereo lurida felle gerat.

Vox fera, trux vultus, verissima Martis imago,

non coma, non ulla barba resecta manu,

dextera non segnis fixo dare vulnera cultro,

20quem iunctum lateri barbarus omnis habet.

Vivit in his heu nunc, lusorum oblitus amorum,

hos videt, hos vates audit, amice, tuus:

atque utinam vivat non et moriatur in illis,

absit ab invisis et tamen umbra locis.

25Carmina quod pleno saltari nostra theatro,

versibus et plaudi scribis, amice, meis,

nil equidem feci (tu scis hoc ipse) theatris,

Musa nec in plausus ambitiosa mea est.

Non tamen ingratum est, quodcumque oblivia nostri

30impedit et profugi nomen in ora refert.

Quamuis interdum, quae me laesisse recordor,

carmina devoveo Pieridasque meas,

cum bene devovi, nequeo tamen esse sine illis

vulneribusque meis tela cruenta sequor,

35quaeque modo Euboicis lacerata est fluctibus, audet

Graia Capheream currere puppis aquam.

Nec tamen, ut lauder, vigilo curamque futuri

nominis, utilius quod latuisset, ago.

Detineo studiis animum falloque dolores,

40experior curis et dare verba meis.

Quid potius faciam desertis solus in oris,

quamve malis aliam quaerere coner opem?

Sive locum specto, locus est inamabilis, et quo

esse nihil toto tristius orbe potest,

45sive homines, vix sunt homines hoc nomine digni,

quamque lupi, saevae plus feritatis habent.

Non metuunt leges, sed cedit viribus aequum,

victaque pugnaci iura sub ense iacent.

Pellibus et laxis arcent mala frigora bracis,

50oraque sunt longis horrida tecta comis.

In paucis remanent Graecae vestigia linguae,

haec quoque iam Getico barbara facta sono.

unus in hoc nemo est populo, qui forte Latine

quaelibet e medio reddere verba queat.

55Ille ego Romanus vates (ignoscite, Musae)

Sarmatico cogor plurima more loqui.

En pudet et fateor, iam desuetudine longa

vix subeunt ipsi verba Latina mihi.

Nec dubito quin sint et in hoc non pauca libello

60barbara: non hominis culpa, sed ista loci.

Ne tamen Ausoniae perdam commercia linguae,

et fiat patrio vox mea muta sono,

ipse loquor mecum desuetaque verba retracto,

et studii repeto signa sinistra mei.

65Sic animum tempusque traho, sic meque reduco

a contemplatu summoveoque mali.

Carminibus quaero miserarum oblivia rerum:

praemia si studio consequar ista, sat est.

VIII

Non adeo cecidi, quamuis abiectus, ut infra

te quoque sim, inferius quo nihil esse potest.

Quae tibi res animos in me facit, improbe? Curve

casibus insultas, quos potes ipse pati?

5Nec mala te reddunt mitem placidumque iacenti

nostra, quibus possint inlacrimare ferae;

nec metuis dubio Fortunae stantis in orbe

numen, et exosae verba superba deae.

Exigit a dignis ultrix Rhamnusia poenas:

10inposito calcas quid mea fata pede?

Vidi ego naufragium qui risit in aequora mergi,

et "numquam" dixi "iustior unda fuit."

Vilia qui quondam miseris alimenta negarat,

nunc mendicato pascitur ipse cibo.

15Passibus ambiguis Fortuna volubilis errat

et manet in nullo certa tenaxque loco,

sed modo laeta venit, vultus modo sumit acerbos,

et tantum constans in levitate sua est.

Nos quoque florvimus, sed flos erat ille caducus,

20flammaque de stipula nostra brevisque fuit.

Neve tamen tota capias fera gaudia mente,

non est placandi spes mihi nulla dei,

vel quia peccavi citra scelus, utque pudore

non caret, invidia sic mea culpa caret,

25vel quia nil ingens ad finem solis ab ortu

illo, cui paret, mitius orbis habet.

Scilicet ut non est per vim superabilis ulli,

molle cor ad timidas sic habet ille preces,

exemploque deum, quibus accessurus et ipse est,

30cum poenae venia plura roganda dabit.

Si numeres anno soles et nubila toto,

invenies nitidum saepius isse diem.

Ergo ne nimium nostra laetere ruina,

restitui quondam me quoque posse puta:

35posse puta fieri lenito principe vultus

ut videas media tristis in urbe meos,

utque ego te videam causa graviore fugatum,

haec sunt a primis proxima vota meis.

IX

O tua si sineres in nostris nomina poni

carminibus, positus quam mihi saepe fores!

Te canerem solum, meriti memor, inque libellis

crevisset sine te pagina nulla meis.

5Quid tibi deberem, tota sciretur in urbe,

exul in amissa si tamen urbe legor.

Te praesens mitem nosset, te serior aetas,

scripta vetustatem si modo nostra ferunt,

nec tibi cessaret doctus bene dicere lector:

10hic te servato vate maneret honor.

Caesaris est primum munus, quod ducimus auras;

gratia post magnos est tibi habenda deos.

Ille dedit vitam; tu, quam dedit ille, tueris,

et facis accepto munere posse frui.

15Cumque perhorruerit casus pars maxima nostros,

pars etiam credi pertimuisse velit,

naufragiumque meum tumulo spectarit ab alto,

nec dederit nanti per freta saeva manum,

seminecem Stygia revocasti solus ab unda.

20Hoc quoque, quod memores possumus esse, tuum est.

Di tibi se tribuant cum Caesare semper amicos:

non potuit votum plenius esse meum.

Haec meus argutis, si tu paterere, libellis

poneret in multa luce videnda labor;

25nunc quoque se, quamuis est iussa quiescere, quin te

nominet invitum, vix mea Musa tenet.

Utque canem pavidae nactum vestigia cervae

latrantem frustra copula dura tenet,

utque fores nondum reserati carceris acer

30nunc pede, nunc ipsa fronte lacessit equus,

sic mea lege data vincta atque inclusa Thalia

per titulum vetiti nominis ire cupit.

Ne tamen officio memoris laedaris amici,

parebo iussis (parce timere) tuis.

35At non parerem, nisi me meminisse putares.

Hoc quod non prohibet vox tua, gratus ero.

Dumque (quod o breve sit!) lumen vitale videbo,

serviet officio spiritus iste tuo.

X

Ut sumus in Ponto, ter frigore constitit Hister,

facta est Euxini dura ter unda maris.

At mihi iam videor patria procul esse tot annis,

Dardana quot Graio Troia sub hoste fuit.

5Stare putes, adeo procedunt tempora tarde,

et peragit lentis passibus annus iter.

Nec mihi solstitium quicquam de noctibus aufert,

efficit angustos nec mihi bruma dies.

Scilicet in nobis rerum natura novata est,

10cumque meis curis omnia longa facit.

An peragunt solitos communia tempora motus,

stantque magis vitae tempora dura meae?

Quem tenet Euxini mendax cognomine litus,

et Scythici vere terra sinistra freti.

15Innumerae circa gentes fera bella minantur,

quae sibi non rapto vivere turpe putant.

Nil extra tutum est: tumulus defenditur ipse

moenibus exiguis ingenioque loci.

Cum minime credas, ut aves, densissimus hostis

20advolat, et praedam vix bene visus agit.

Saepe intra muros clausis venientia portis

per medias legimus noxia tela vias.

Est igitur rarus, rus qui colere audeat, isque

hac arat infelix, hac tenet arma manu.

25Sub galea pastor iunctis pice cantat avenis,

proque lupo pavidae bella verentur oves.

Vix ope castelli defendimur; et tamen intus

mixta facit Graecis barbara turba metum.

Quippe simul nobis habitat discrimine nullo

30barbarus et tecti plus quoque parte tenet.

Quorum ut non timeas, possis odisse videndo

pellibus et longa pectora tecta coma.

Hos quoque, qui geniti Graia creduntur ab urbe,

pro patrio cultu Persica braca tegit.

35Exercent illi sociae commercia linguae:

per gestum res est significanda mihi.

Barbarus hic ego sum, qui non intellegor ulli,

et rident stolidi verba Latina Getae;

meque palam de me tuto mala saepe loquuntur,

40forsitan obiciunt exiliumque mihi.

Utque fit, in me aliquid ficti, dicentibus illis

abnuerim quotiens annuerimque, putant.

Adde quod iniustum rigido ius dicitur ense,

dantur et in medio vulnera saepe foro.

45O duram Lachesin, quae tam grave sidus habenti

fila dedit vitae non breviora meae!

Quod patriae vultu vestroque caremus, amici,

atque hic in Scythicis gentibus esse queror:

utraque poena gravis. Merui tamen urbe carere,

50non merui tali forsitan esse loco.

Quid loquor, a! Demens? Ipsam quoque perdere vitam,

Caesaris offenso numine, dignus eram.

XI

Quod te nescioquis per iurgia dixerit esse

exulis uxorem, littera questa tua est.

Indolui, non tam mea quod fortuna male audit,

qui iam consuevi fortiter esse miser,

5quam quod cui minime vellem, sum causa pudoris,

teque reor nostris erubuisse malis.

Perfer et obdura; multo graviora tulisti,

eripuit cum me principis ira tibi.

Fallitur iste tamen, quo iudice nominor exul:

10mollior est culpam poena secuta meam.

Maxima poena mihi est ipsum offendisse, priusque

venisset mallem funeris hora mihi.

Quassa tamen nostra est, non mersa nec obruta navis,

utque caret portu, sic tamen exstat aquis.

15Nec vitam nec opes nec ius mihi civis ademit,

qui merui vitio perdere cuncta meo.

Sed quia peccato facinus non affuit illi,

nil nisi me patriis iussit abesse focis.

Utque aliis, quorum numerum comprendere non est

20Caesareum numen sic mihi mite fuit.

Ipse relegati, non exulis utitur in me

nomine: tuta suo iudice causa mea est.

Iure igitur laudes, Caesar, pro parte virili

carmina nostra tuas qualiacumque canunt:

25iure deos, ut adhuc caeli tibi limina claudant,

teque velint sine se, comprecor, esse deum.

Optat idem populus; sed, ut in mare flumina vastum,

sic solet exiguae currere rivus aquae.

At tu fortuna, cuius vocor exul ab ore,

30nomine mendaci parce gravate meam.

XII

Scribis, ut oblectem studio lacrimabile tempus,

ne pereant turpi pectora nostra situ.

Difficile est quod, amice, mones, quia carmina laetum

sunt opus, et pacem mentis habere volunt.

5Nostra per adversas agitur fortuna procellas,

sorte nec ulla mea tristior esse potest.

Exigis ut Priamus natorum funere plaudat,

et Niobe festos ducat ut orba choros.

Luctibus an studio videor debere teneri,

10solus in extremos iussus abire Getas?

Des licet in valido pectus mihi robore fultum,

fama refert Anyti quale fuisse reo,

fracta cadet tantae sapientia mole ruinae:

plus valet humanis viribus ira dei.

15Ille senex, dictus sapiens ab Apolline, nullum

scribere in hoc casu sustinuisset opus.

ut veniant patriae, veniant oblivia vestri,

omnis ut amissi sensus abesse queat,

at timor officio fungi vetat ipse quietum:

20cinctus ab innumero me tenet hoste locus.

Adde quod ingenium longa rubigine laesum

torpet et est multo, quam fuit ante, minus.

Fertilis, assiduo si non renovetur aratro,

nil nisi cum spinis gramen habebit ager.

25Tempore qui longo steterit, male curret et inter

carceribus missos ultimus ibit equus.

Vertitur in teneram cariem rimisque dehiscit,

siqua diu solitis cumba vacavit aquis.

Me quoque despera, fuerim cum parvus et ante,

30illi, qui fueram, posse redire parem.

Contudit ingenium patientia longa malorum,

et pars antiqui nulla vigoris adest.

Siqua tamen nobis, ut nunc quoque, sumpta tabella est,

inque suos volvi cogere verba pedes,

35carmina nulla mihi sunt scripta, aut qualia cernis

digna sui domini tempore, digna loco.

Denique "non parvas animo dat gloria vires,

et fecunda facit pectora laudis amor."

Nominis et famae quondam fulgore trahebar,

40dum tulit antemnas aura secunda meas.

Non adeo est bene nunc ut sit mihi gloria curae:

si liceat, nulli cognitus esse velim.

An quia cesserunt primo bene carmina, suades

scribere, successus ut sequar ipse meos?

45Pace, novem, vestra liceat dixisse, sorores:

vos estis nostrae maxima causa fugae.

Utque dedit iustas tauri fabricator aëni,

sic ego do poenas artibus ipse meis.

Nil mihi debebat cum versibus amplius esse,

50cum fugerem merito naufragus omne fretum.

at, puto, si demens studium fatale retemptem,

hic mihi praebebit carminis arma locus.

Non liber hic ullus, non qui mihi commodet aurem,

verbaque significent quid mea, norit, adest.

55Omnia barbariae loca sunt vocisque ferinae,

omniaque hostilis plena timore soni.

Ipse mihi videor iam dedidicisse Latine:

nam didici Getice Sarmaticeque loqui.

Nec tamen, ut verum fatear tibi, nostra teneri

60a conponendo carmine Musa potest.

Scribimus et scriptos absumimus igne libellos:

exitus est studii parva favilla mei.

Nec possum et cupio non nullos ducere versus:

ponitur idcirco noster in igne labor,

65nec nisi pars casu flammis erepta dolove

ad vos ingenii pervenit ulla mei.

Sic utinam, quae nil metuentem tale magistrum

perdidit, in cineres Ars mea versa foret!

XIII

Hanc tuus e Getico mittit tibi Naso salutem,

mittere si quisquam, quo caret ipse, potest.

Aeger enim traxi contagia corpore mentis,

libera tormento pars mihi ne qua vacet.

5Perque dies multos lateris cruciatibus utor;

scilicet inmodico frigore laesit hiems.

Si tamen ipse vales, aliqua nos parte valemus:

quippe mea est umeris fulta ruina tuis.

Quid, mihi cum dederis ingentia pignora, cumque

10per numeros omnes hoc tueare caput,

quod tua me raro solatur epistula, peccas,

remque piam praestas, sed mihi verba negas?

Hoc, precor, emenda: quod si correxeris unum,

nullus in egregio corpore naevus erit.

15Pluribus accusem, fieri nisi possit, ut ad me

littera non veniat, missa sit illa tamen.

Di faciant, ut sit temeraria nostra querela,

teque putem falso non meminisse mei.

Quod precor, esse liquet: neque enim mutabile robur

20credere me fas est pectoris esse tui.

Cana prius gelido desint absinthia Ponto,

et careat dulci Trinacris Hybla thymo,

inmemorem quam te quisquam convincat amici.

Non ita sunt fati stamina nigra mei.

25Tu tamen, ut possis falsae quoque pellere culpae

crimina, quod non es, ne videare, cave.

Utque solebamus consumere longa loquendo

tempora, sermoni deficiente die,

sic ferat ac referat tacitas nunc littera voces,

30et peragant linguae charta manusque vices.

Quod fore ne nimium videar diffidere, sitque

versibus hoc paucis admonvisse satis,

accipe quo semper finitur epistula verbo,

(atque meis distent ut tua fata!) "vale".

XIV

Quanta tibi dederim nostris monumenta libellis,

o mihi me coniunx carior, ipsa vides.

Detrahat auctori multum fortuna licebit,

tu tamen ingenio clara ferere meo;

5dumque legar, mecum pariter tua fama legetur,

nec potes in maestos omnis abire rogos;

cumque viri casu possis miseranda videri,

invenies aliquas, quae, quod es, esse velint,

quae te, nostrorum cum sis in parte malorum,

10felicem dicant invideantque tibi.

Non ego divitias dando tibi plura dedissem:

nil feret ad Manes divitis umbra suos.

Perpetui fructum donavi nominis idque,

quo dare nil potui munere maius, habes.

15Adde quod, ut rerum sola es tutela mearum,

ad te non parvi venit honoris onus,

quod numquam vox est de te mea muta tuique

indiciis debes esse superba viri.

Quae ne quis possit temeraria dicere, persta,

20et pariter serva meque piamque fidem.

Nam tua, dum stetimus, turpi sine crimine mansit,

et tantum probitas inreprehensa fuit.

Area de nostra nunc est tibi facta ruina;

conspicuum virtus hic tua ponat opus.

25Esse bonam facile est, ubi, quod vetet esse, remotum est,

et nihil officio nupta quod obstet habet.

Cum deus intonuit, non se subducere nimbo,

id demum est pietas, id socialis amor.

Rara quidem virtus, quam non Fortuna gubernet,

30quae maneat stabili, cum fugit illa, pede.

Siqua tamen pretium sibi virtus ipsa petitum,

inque parum laetis ardua rebus adest,

ut tempus numeres, per saecula nulla tacetur,

et loca mirantur qua patet orbis iter.

35Aspicis ut longo teneat laudabilis aevo

nomen inextinctum Penelopea fides?

Cernis ut Admeti cantetur et Hectoris uxor

ausaque in accensos Iphias ire rogos?

ut vivat fama coniunx Phylaceia, cuius

40Iliacam celeri vir pede pressit humum?

Morte nihil opus est pro me, sed amore fideque:

non ex difficili fama petenda tibi est.

Nec te credideris, quia non facis, ista moneri:

vela damus, quamuis remige puppis eat.

45Qui monet ut facias, quod iam facis, ille monendo

laudat et hortatu comprobat acta suo.